Deba IbarrekoAditz-taulak (Debagoiena)
12
Badihardugu Euskara Elkartea
Arrasateko
Aditz-taulak
Egillia: Badihardugu Euskera ElkartiaKoordinatzaillia: Aintzane AgirrebeñaItturrixa: Arrasateko euskara (1999)
Eskerrik beruenak euren aholkuengaittik Sergio Azkarateri, Estepan Plazaolari,Arrasateko Udal Euskaltegixari eta AED Elkartiari.
Argitalpena:BADIHARDUGU Euskara Elkarteawww.badihardugu.com [email protected] hiribidea, 1. Eibar.Tel.: 943121775
I.S.B.N.: 978-617-2423-2Lege Gordailua: SS-1425-2014
Deba Ibarra, 2014.
SarreriaDeba ibarreko aditz-taulak (12)Arrasate, Debagoiena
Esku artian dauketzun lan hau,Oñatiko Bedita Larrakoetxea UdalEuskaltegixak eginddako lanaoiñarri hartuta, Badihardugu
Euskara Elkartiak sortu dauen proiektu batenzati bat da. 2005. urtian martxan jarrittakoproiektu horren asmua Deba ibarreko 17herrixetako aditz-taulak osatu eta zabalketia da.
Lantxo honetan aditz ezagun eta ebalixenakbakarrik batu gura izen dittugu, modu praktikoeta motzian danon eskura ipintteko.
Gehixen entzuten dien formak jaso badittugube, hemen agerketan dien aditz-formakeskribiduteko ebaltekuak die, hau da, lanhonetan gure herriko berbetan eskribidutekobalixoko duskun proposamena egin gura izandogu. Hori dala eta, forma osuak eskribidudittugu. Horretarako, adizki batzuen formia etaegitturia osaketako, paradigmen batasunari etalogikiari kasu egiñaz eta euskera batuari begira
egin dogu lana; azken baten, euskeria bat dalaerakutsi eta herrikuaren eta batuaren artekozubi-lana egitteko asmuaz sortu dogu hau lanau.
Aditz-forma batzuetan parentesixak ikusikodittuzue; horrek esan gura dau bi modutaraesaten/entzuten dala hori aditzoi: parentesibarrukua be esanda edo esan barik. Bestebatzuetan, bi aditz-forma be ipiñi dittugu, formabixak entzuten dielako bardin samar, etahorregaittik bai bata eta bai bestia ontzat emundittugu.
Hau lanau ikusi ostian, konturaketan bazarazure belarrirako ezezagunak dien formakagerketan diela edo zure inguruan beste modubaten esaten diela, gustora hartuko dittugu zurekomentarixo, eretxi eta proposamen danak. Ia ba,gura dozun arte!
Badihardugu Euskara Elkartia
Aurkibidia
Sarreria .............................................................................1
Oharrak .............................................................................2
Indikatibua .......................................................................3
Baldintzia .........................................................................6
Ahaleria ............................................................................9
Subjuntibua ....................................................................10
Aginkeria ........................................................................12
Aditz trinkuak ................................................................13
Ebalera-adibidiak ...........................................................16
Sarreria
1
�
Oharrak Deba ibarreko aditz-taulak (12)Arrasate, Debagoiena
naz
naiz
nok
non
Ebalera neutrua
Euskera batuko ordaiña
Hikako formia, gizonezkuendako
Hikako formia, andrazkuendako
Zela leidu aditz-taulak�
Goguan hartzeko oharrak
1. Pluralgilliak
* Arrasate aldian ez da pluralgillerik ebalten NOR-NORI aditzetan: Zapatia galdu jako / zapatak galdu
jako.
* -IT da NOR-NOKeko pluralgillia, batuan moduan: Frakak erosi dittut.
2. ZZenbait aldaera
* Indikatiboko lehenaldixan a/e aldaerak ugarixak dira NOR= 3. pertsonia danian: euen/auen;
geuen/gauen; neuen/nauen; ebillen/abillen...
* NOR-NORI-NORKen oraiñaldiko formetan u-dun formez gain (dustat, dutsut, dustau...), oso ugarixak
die o-dunak be: dostat, dotsut, dostau...
* NORK=GUK danian, adizki askotan aldaerak sortzen die -au eta -ou akaberekin: juau/juou;
jonau/jonou, jaukau/jaukou... Emoten dau hittanoko formetan gehixago entzuten diela -au daukien
formak (batez be emakumien alokutibuan: jaukenau, jakarrenau...) eta bestelakuetan -ou daukienak
(daukou, dutsou...).
* Aditz trinkuen lehenaldixan, -i- bat sartzen da batzuetan ZUEK forman: zatozie, zabitzie... Baiña
forma ohikuenak -i- barikuak die: zauze, zatoze, zabitze, zoieze...
3. Bestelako oharrak
* Letra bat parentesi artian agertzen danian, hori berbioi bixetara ebalten dala edo berba egitterakuan
hori letrioi “jan” egitten dala esan gura dau.
* Izenlagunetan, NORK 3. pertsonan, HAREK da forma ebalixena, baiña HAK be ebalten da.
* i eta u bokalen ostian a>e egitteko jokeria egon da Arrasaten. Zenbait herrittarrek (batez be kalekuak)
gura, neskia, orduan... a ebalten daue eta beste askok, barriz, e: gure, neskie, orduen. Herriko nagu-
sixenak e ebali arren, gaur egun a nagusitzen doiela barriro emuten dau (Zuazo, K. Deba ibarreko
euskara, 2006, 156. orr.). Hori kontuan hartuta, eta Badiharduguren idazkera-irizpidia euskara batu-
ra ahal dan gehixen hurreraketia danez, guk be a-dunak ebali dittugu idazkerarako.
2
3IndikatibuaDeba ibarreko aditz-taulak (12)Arrasate, Debagoiena
NOR-NORI / Indikatibua - Oraiña
NOR / Indikatibua
NIRI HIRI (g) HIRI (a) HAREI GURI ZURI ZUEIRI HAREIRI
HA jat jak jan jako jaku jatzu jatzue jak(u)e (1)zait zaik zain zaio zaigu zaizu zaizue zaie
jatek jakok jakuk jak(u)ekjaten jakon jakun jak(u)ene
HAREIK jat jak jan jako jaku jatzu jatzue jak(u)e (1)zaizkit zaizkik zaizkin zaizkio zaizkigu zaizkizu zaizkizue zaizkie
jatek jakok jakuk jak(u)ek jaten jakon jakun jak(u)ene
NOR-NORI / Indikatibua - Lehena
NIRI HIRI (g) HIRI (a) HAREI GURI ZURI ZUEIRI HAREIRI
HA jaten jatan janan jakon jakun jatzun jatzuen jak(u)enzitzaidan zitzaian zitzainan zitzaion zitzaigun zitzaizun zitzaizuen zitzaien
jatan jakuan jakuan jakien (1)jatenan jakonan jakunan jakonen
HAREIK jaten jatan janan jakon jakuan jatzun jatzuen jak(u)enzitzaizkidan zitzaizkian zitzaizkinan zitzaizkion zitzaizkigun zitzaizkizun zitzaizkizuen zitzaizkien
jatan jakuan jakuan jakien (1)jatenan jakonan jakunan akonen
naz nintzennaiz nintzen
nok nintzuannon nintzonan
haz hi(n)tzenhaiz hintzen
haz hi(n)tzenhaiz hintzen
da zanda zen
dok zuandon zonan
gare gitzengara ginen
gaittuk gitzuangaittun gitzunan
za ziñen / zitzenzara zinen
zare zitz(i)enzarete zineten
die ziendira ziren
dittuk zittuandittun zittunan
NI
HI (g)
HI (a)
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
ORAIÑA LEHENA
(1) Jakuen formia be ebalten da.Forma bardiñak ebalten die singularrian eta pluralian.
(1) Jate, jatek eta jatene formak be ebalten die.Forma bardiñak ebalten die singularrian eta pluralian.
baldintzabaldintza
Indikatibua Deba ibarreko aditz-taulak (12) Arrasate, Debagoiena
NOR-NOK / Indikatibua - OraiñaNIK HIK (g) HIK (a) HAREK GUK (1) ZUK ZUEIK HAREIK
NI nok non nau nozu nozue nauenauk naun nau nauzu nauzue naute
naixok naixueknaixon naixone
HI (g) haut hau hauau haue haut hau haugu haute
HI (a) haut hau hauau haue haut hau haugu haute
HA dot dok don dau do(g)u dozu dozue dauedut duk dun du dugu duzu duzue dute
juat jok juau juek jonat jon jonau jone
GU gaittuk gaittun gau gozu (2) gozue (2) gaue gaituk gaitun gaitu gaituzu gaituzue gaituzte
gaixok gaixuekgaixon gaixone
ZU zaut zau zauau zauezaitut zaitu zaitugu zaituzte
ZUEIK zauet zaue zauau zaue (3)zaituztet zaituzte zaituztegu zaituztete
HAREIK dittut dittuk dittun dittu dittu(g)u dittuzu dittuzue dittue ditut dituk ditun ditu ditugu dituzu dituzue dituzte
jittuat jittuk jittuau jittuekjittunat jittun jittunau jittune
NOR-NOK / Indikatibua - LehenaNIK HIK (g) HIK (a) HAREK GUK ZUK ZUEIK HAREIK
NI nindduan ninddunan nindduen nindduzun nindduzuen nindduenninduan nindunan ninduen ninduzun ninduzuen ninduten
nindduan nindduenninddunan ninddunen
HI (g) hindduan hindduan hindduan hindduenhindudan hinduen hindugun hinduten
HI (a) hindduan hinddunan hinddunan hindduenanhindudan hinduen hindugun hinduten
HA neuen heuan heuanan euen geuen zeuen zeuen euennuen huen huen zuen genuen zenuen zenuten zuten
naixuan juan gaixuan juennaixonan jonan gaixonan jonen
GU gindduan ginddunan gindduen gindduzun gindduzuen gindduengintuan gintunan gintuen gintuzun gintuzuen gintuzten
gindduan gindduenginddunan ginddunen
ZU zinddudan* zindduen zinddugun zindduenzintudan zintuen zintugun zintuzten
ZUEIK zinddudan* zindduen zinddugun zindduenzintuztedan zintuzten zintuztegun zintuzteten
HAREIK nittuen hittuan hittunan zittuen gittuen zittuen zittuen zittuennituen hituen hituen zituen genituen zenituen zenituzten zituzten
nittuan jittuan gittuan jittuennittunan jittunan gittunan jittunen
(1) Gu-ren formetan -ou akaberadun aldaerak be ebalten die hittanuan: juou, jonou, jittuou... Aldaerak: (2) gaizu (?) / gaittezu; gaizue (?) / gaittezue; (3) zaittue
(*) Aldaerak: zindduten ; zinddutien.Nor 3. persona singularra danian, e-ren lekuan a be ebalten da (baiña gutxiago, itxuraz): nauen, hauan, auen, gauen...
4
NIRI HIRI (g) HIRI (a) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI
NIK dustat dunat dutset dutsut dutsuet dutsietdiat dinat diot dizut dizuet diet
jutsat jutsiet jutsenat jutsenet
HIK (g) dustek dutsek duskuk dutsiekdidak diok diguk diek
HIK (a) dusten dutsen duskun dutsenedidan dion digun dien
HAREK dust dusk dun dutso dusku dutsu dutsue dutsedit dik din dio digu dizu dizue die
justek jutsek juskuk jutsiekjusten jutsen juskun jutsene
GUK dustou dunou dutsou dutsuou dutsuou dutsou diagu dinagu diogu dizugu dizuegu diegu
jutsou jutsou jutsenou jutsenou
ZUK dustezu dutsezu duskuzu dutsezudidazu diozu diguzu diezu
ZUEIK dustezue dutsezue duskuzue dutsezuedidazue diozue diguzue diezue
HAREIK dustie dustie dune duts(i)e duskue dutsue dutsue duts(i)edidate diate dinate diote digute dizute dizuete diete
justiek jutsiek juskuek jutsiekjustene jutsene juskune jutsene
NOR-NORI-NOK / Indikatibua - Lehena (singularra eta plurala)
NOR-NORI-NOK / Indikatibua - Oraiña (singularra eta plurala)
NIRI HIRI (g) HIRI (a) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI
NIK nustan nunan nutsen nutsun nutsuen nutsiennian ninan nion nizun nizuen nien
nutsan nutsiannutsenan nutsenan
HIK (g) hustan hutsan huskuan huts(i)anhidan hion higun hien
HIK (a) hustenan hutse(na)n huskunan hutsenanhidan hion higun hien
HAREK (e)usten (e)ustan (e)unan (e)utsen (e)uskun (e)utsun (e)utsuen (e)uts(i)enzidan zian zinan zion zigun zizun zizuen zien
justan jutsan juskuan juts(i)enjustenan jutsenan juskunan jutsenen
GUK gustan gunan gutsen gutsun gutsuen guts(i)engenian geninan genion genizun genizuen genien
gutsan gutsangutsenan gutsenan
ZUK (e)ustezun zutsen (1) (e)uskuzun zutsen (1)zenidan zenion zenigun zenien
ZUEIK (e)ustezuen zutsien (2) uskuzuen zutsienzenidaten zenioten zeniguten zenieten
HAREIK (e)ustien (e)ustien (e)un(i)en (e)utsien (e)uskuen (e)utsuen (e)utsuen (e)utsienzidaten ziaten zinaten zioten ziguten zizuten zizueten zieten
justen jeuts(i)en juskuen jeuts(i)enjustenan jeutsenen juskunen jeutsenen
(1) e edo o biharrian, a-dun aldaerak be ebalten die: dutsat, jutsiat, dustau, dunau, dutsau, dutsazu, dutsuau... Guk Harei dutseu be bai.
IndikatibuaDeba ibarreko aditz-taulak (12)Arrasate, Debagoiena
(1) zeutsen; eutsezun; (2) zeutsien; eutsezuen
5
6 Baldintzia Deba ibarreko aditz-taulak (12) Arrasate, Debagoiena
NOR / Baldintzia eta
banitz nitzakebanintz nintzateke
banitzok nitzakekbanitzon nitzaken
bahitze hitzakebahintz hintzateke
bahitze hitzakebahintz hintzateke
balitz litzakebalitz litzateke
balitzok litzakekbalitzon litzaken
bagitze gitzakebagina ginateke
bagitzok gitzakekbagitzon gitzaken
baziñe /bazitze zitzakebazina zinateke
bazitz(i)e zitzak(i)ebazinete zinatekete
balitzez litzakezbalira lirateke
balitzuzak litzakezakbalitzuzan litzakezan
NI
HI (g)
HI (a)
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
BALDINTZIA ONDORIXUA
NOR-NORI / Baldintzia
NIRI HIRI (g) HIRI (a) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI
HA balitxat balitxak balitxan balitxako balitxaku balitxatzu balitxatzue balitxak(u)ebalitzait balitzaik balitzain balitzaio balitzaigu balitzaizu balitzaizu balitzaie
balitxatek balitxakok balitxakuk balitxak(u)ekbalitxaten balitxakon balitxakun balitxakene
HAREIK balitxat balitxak balitxan balitxako balitxaku balitxatzu balitxatzue balitxak(u)ebalitzaizkit balitzaizkik balitzaizkin balitzaizkio balitzaizkigu balitzaizkizu balitzaizkizue balitzaizkie
balitxatek balitxakok balitxakuk balitxak(u)ekbalitxaten balitxakon balitxakun balitxakene
NOR-NORI / Ondorixua
NIRI HIRI (g) HIRI (a) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI
HA litxakit litxakik litxakin litxaki(x)o litxakigu litxakitzu litxakitzue litxakielitzaidake litzaiake litzainake litzaioke litzaiguke litzaizuke litzaizueke litzaieke
litxakitek litxaki(x)ok litxakiguk litxakieklitxakiten litxaki(x)on litxakigun litxakiene
HAREIK litxakit litxakik litxakin litxaki(x)o litxakigu litxakitzu litxakitzue litxakielitzaizkidake litzaizkiake litzaizkinake litzaizkioke litzaizkiguke litzaizkizuke litzaizkizueke litzaizkieke
litxakitek litxaki(x)ok litxakiguk litxakieklitxakiten litxaki(x)on litxakigun litxakiene
Aldaerak: litxaket, litxatek, litxaten, litxakek, litxaken, litxa(ke)tzu, litxa(ke)tzue.
BaldintziaDeba ibarreko aditz-taulak (12) Arrasate, Debagoiena
NOR-NOK / Baldintzia NIK HIK (g) HIK (a) HAREK GUK ZUK ZUEIK HAREIK
NI banindduk baninddun baninddu banindduzu banindduzue banindduebaninduk banindun banindu baninduzu baninduzue banindute
banindduk banindduekbaninddun baninddune
HI (g) bahinddut bahinddu bahindduou bahindduebahindut bahindu bahindugu bahindute
HI (a) bahinddut bahinddu bahindduou bahinddunebahindut bahindu bahindugu bahindute
HA baneu baheu baheu baleu bageu bazeu bazeue baleuebanu bahu bahu balu bagenu bazenu bazenute balute
banaixok balaixok bagaixok balaixuekbanaixon balaixon bagaixon balaixone
GU bagindduk baginddun baginddu bagindduzu bagindduzue bagindduebagintuk bagintun bagintu bagintuzu bagintuzue bagintuzte
bagindduk bagindduekbaginddun baginddune
ZU bazinddut bazinddu bazindduou bazindduebazintut bazintu bazintugu bazintuzte
ZUEIK bazindduet bazinddue bazindduou bazindduebazintuztet bazintuzte bazintuztegu bazintuztete
HAREIK banittu bahittu bahittu balittu bagittu bazittu bazittue balittuebanitu bahitu bahitu balitu bagenitu bazenitu bazenituzte balituzte
banittuk balittuk bagittuk balittuekbanittun balittun bagittun balittune
NOR-NOK / Ondorixua
NIK HIK (g) HIK (a) HAREK GUK ZUK ZUEIK HAREIK
NI ninddukek nindduken nindduke ninddukezu ninddukezue ninddukienindukek ninduken ninduke nindukezu nindukezue nindukete
ninddukek ninddukieknindduken ninddukene
HI (g) hindduket hindduke hinddukegu hinddukiehinduket hinduke hindukegu hindukete
HI (a) hindduket hindduke hinddukegu hinddukiehinduket hinduke hindukegu hindukete
HA neuke heuke heuke leuke geuke zeuke zeukie leukienuke huke huke luke genuke zenuke zenukete lukete
neukek leukek geukek leukiekneuken leuken geuken leukene
GU ginddukek gindduken gindduke ginddukezu ginddukezue ginddukiegintuzkek gintuzken gintuzke gintuzkezu gintuzkezue gintuzkete
ginddukek ginddukiekgindduken ginddukene
ZU zindduket zindduke zinddukegu zindduk(i)ezintuzket zintuzke zintuzkegu zintuzkete
ZUEIK zindduk(i)et zindduk(i)e zindduk(i)egu zinddukiezintuzketet zintuzkete zintuzketegu zintuzketete
HAREIK nittuke hittuke hittuke littuke gittuke zittuke zittukie littukienituzke hituzke hituzke lituzke genituzke zenituzke zenituzkete lituzkete
nittukek littukek gittukek littukieknittuken littuken gittuken littukene
7
Baldintzia Deba ibarreko aditz-taulak (12) Arrasate, Debagoiena
NOR-NORI-NOK / Baldintzia (singularra eta plurala)NIRI HIRI (g) HIRI (a) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI
NIK banuk banun banutso banutsu banutsue banuts(i)ebanik banin banio banizu banizue banie
banutsok banuts(i)ek banutson banutsene
HIK (g) bahust bahutso bahusku bahutsebahit bahio bahigu bahie
HIK (a) bahusten bahutso bahuskun bahutsenebahit bahio bahigu bahie
HAREK balust balusk balun balutso balusku balutsu balutsue balutsiebalit balik balin balio baligu balizu balizue balie
balustek balutsok baluskuk balutsiekbalusten balutson baluskun balutsene
GUK bagusk bagun bagutso bagutsu bagutsue baguts(i)ebagenik bagenin bagenio bagenizu bagenizue bagenie
bagutsok baguts(i)ekbagutson bagutsene
ZUK bazust bazutso bazusku bazuts(i)ebazenit bazenio bazenigu bazenie
ZUEIK bazustie bazutsie bazuskue bazutsiebazenidate bazeniote bazenigute bazeniete
HAREIK balust(i)e bahustie bahune balutsie baluskue balutsue balutsue balutsiebalidate baliate balinate baliote baligute balizute balizuete baliete
balustiek balutsiek baluskuek balutsiekbalustiene balutsene baluskune balutsene
NOR-NORI-NOK / Ondorixua (singularra eta plurala)NIRI HIRI (g) HIRI (a) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI
NIK neuskik neuskin neuskio* neuskitzu neuskitzue neuskieniake ninake nioke nizuke nizueke nieke
neuskiok neuskiekneuskion neuskiene
HIK (g) heuskitt heuskio heuskigu heuskiehidake hioke higuke hieke
HIK (a) heuskitt heuskio heuskigu heuskiehidake hioke higuke hieke
HAREK leuskitt leuskik leuskin leuskio leuskigu leuskitzu leuskitzue leuskielidake liake linake lioke liguke lizuke lizueke lieke
leuskittek leuskiok leuskiguk leuskiekleuskitten leuskion leuskigun leuskien e
GUK geuskik geuskin geuskio* geuskitzu* geuskitzue geuskie*geniake geninake genioke genizuke genizueke genieke
geuskiok geuskiekgeuskion geuskiene
ZUK zeuskitt zeuskio zeuskigu zeuskiezenidake zenioke zeniguke zenieke
ZUEIK zeuskitte zeuskio/zeuskixue zeuskigue zeuski(xu)ezenidakete zeniokete zenigukete zeniekete
HAREIK leuskitte leuskiek leuskien leuskie leuskigu leuskitzu leuskitzue leuski(xu)elidakete liakete linakete liokete ligukete lizukete lizuekete liekete
leuskittek leuskiek leuskiguk leuskiekleuskitten leuskiene leuskigun leuskiene
* Paradigma honetan agertzen dien formekin batera niskio, niskitzu, niskie, liskitt, giskitzue... moduko formak be ebalten die.
8
9Deba ibarreko aditz-taulak (12)Arrasate, Debagoiena
NOR / Ahaleria
neike neikiennaiteke/ninteke nintekeen
neikek neikianneiken neikiñan
heike heikienhaiteke/hinteke hintekeen
heike heikienhaiteke/hinteke hintekeen
leike (z)eikiendaiteke/liteke zitekeen
leikek (z)eikianleiken (z)eikenan
gei(n)ke geikiengaitezke/gintezke gintezkeen
gei(n)kek geikiangei(n)ken geikenan
zei(n)ke zeikienzaitezke/zintezke zintezkeen
zei(n)kie zeikienzaitezkete/zintezkete zintezketen
leikez (z)eikiendaitezke/litezke zitezkeen
leikezak (z)eikezanleikezan (z)eikezenan
NI
HI (g)
HI (a)
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
ORAIÑA / HIPOTETIKUA LEHENA
NOR-NORK / Ahaleria
neike neikiendezaket/nezake nezakeen
neikek neikianneiken neik(i)enan
heike heikiandezakek/hezake hezakeen
heike heik(i)enandezaken/hezake hezakeen
leike (z)eikiendezake/lezake zezakeen
leikek jeikianleiken jeik(i)enan
geike gei(n)kiendezakegu/genezake genezakeen
geikek geikiangeiken geik(i)enan
zeike zeik(i)en (1)dezakezu/zenezake zenezakeen
zeikie zeikien (2)dezakezue/zenezakete zenezaketen
leikie (z)eikiendezakete/lezakete zezaketen
leikiek jeikienleikene jeik(i)enen
NIK
HIK (g)
HIK (a)
HAREK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
ORAIÑA / HIPOTETIKUA LEHENA
NOR-NORI-NOK / Ahaleria
NIK HARI neikixo neikixondiezaioket/niezaioke niezaiokeen
neikixok neikixuanneikixon neikixonan
HIK HARI heikixo heikixondiezaiokek-n/hiezaioke hiezaiokeen
HAREK HARI lei(ki)xo eikixondiezaioke/liezaioke ziezaiokeen
lei(ki)xok eikixuanlei(ki)xon eikixonan
GUK HARI geikixo geikixondiezaiokegu/geniezaioke geniezaiokeen
geikixok geikixuangeikixon geikixonan
ZUK HARI zeikixo (1) zeikixondiezaiokezu/zeniezaioke zeniezaiokeen
ZUEIK HARI zeikixue (2) zeikixuen (3)diezaiokezue/zeniezaiokete zeniezaioketen
HAREIK HARI lei(ki)xue eikixuendiezaiokete/liezaiokete ziezaioketen
lei(ki)xuek eikixuenlei(ki)xene eikixenen
NOR-NORI / Ahaleria
NIRI HA/HAREIK leikitt eiki(d)andaki(zki)dake/leki(zki)dake zeki(zki)dakeen
leikek eikianleiken eikienan
HIRI HA/HAREIK leikik/n (1) eikian/eikienandaki(zki)(n)ake/leki(zki)(n)ake zek(zki)(n)akeen
HARI HA/HAREIK leikixo eiki(x)ondaki(zki)oke/leki(zki)oke zeki(zki)okeen
leikixok eikixuanleikixon eikixonan
GURI HA/HAREIK leikigu eikigundaki(zki)guke/leki(zki)guke zeki(zki)gukeen
leikiguk eikiguanleikigun eikigunan
ZURI HA/HAREIK leikitzu eikitzundaki(zki)zuke/leki(zki)zuke zeki(zki)zukeen
ZUEI HA/HAREIK leikitzue eikitzuendaki(zki(zueke/leki(zki)zueke zeki(zki)zuekeen
HAREI HA/HAREIK leikix(u)e eiki(x)endaki(zki)eke/leki(zki)eke zeki(zki)ekeen
leikix(u)ek eikixuenleikixone eikixonen
ORAIÑA / HIPOTETIKUA LEHENA ORAIÑA / HIPOTETIKUA LEHENA
(1) zeiketzun; (2) zeiketzuen
(1) zeikiozu; (2) zeikiozue; (3) zeikiozuen / zeikitzuen
Ahaleria
Subjuntibua Deba ibarreko aditz-taulak (12)Arrasate, Debagoiena
NI nain naittennadin nendin
HI hain haittenhadin hendin
HA dain zeindadin zedin
GU gaittezen ginddezengaitezen gintezen
ZU zaitte(ze)n zinddezenzaitezen zintezen
ZUEIK zaittezen zinddezenzaitezten zintezten
HAREIK daittezen zeittezendaitezen zitezen
NOR / Subjuntibua
NOR-NORI / Subjuntibua - Oraiña Poltsikua josi dot, karamelua(k) galdu ez DA(K)IDAN (Ha/hareik niri)Josi poltsikua, karamelua(k) galdu ez DA(K)IXAN (Ha/hareik hiri, mutilla)Josi poltsikua, karamelua(k) galdu ez DA(K)IÑAN (Ha/hareik hiri, neskia)Poltsikua josi dutset, karamelua(k) galdu ez DA(K)IXON (Ha/hareik harei)Poltsikua josi dot, karamelua(k) galdu ez DA(K)IGUN (Ha/hareik guri)Josi poltsikua, karamelua(k) galdu ez DA(K)I(T)ZUN (Ha/hareik zuri)Josi poltsikua, karamelua(k) galdu ez DA(K)I(T)ZUEN (Ha/hareik zuei)Poltsikua josi dutsiet, karamelua(k) galdu ez DA(K)IXUEN (Ha/hareik harei)
NOR-NORI / Subjuntibua - Lehena Poltsikua josi neuen, karamelua(k) galdu ez EKIDAN (Ha/hareik niri)Poltsikua josi nustan, karamelua(k) galdu ez EKIAN (Ha/hareik hiri, mutilla)Poltsikua josi nunan, karamelua(k) galdu ez EKIÑAN (Ha/hareik hiri, neskia)Poltsikua josi nutsen, karamelua(k) galdu ez EKIXON (Ha/hareik harei)Poltsikua josi geuen, karamelua(k) galdu ez EKIGUN (Ha/hareik guri)Poltsikua josi nutsun, karamelua(k) galdu ez EKI(T)ZUN (Ha/hareik zuri)Poltsikua josi nutsuen, karamelua(k) galdu ez EKI(T)ZUEN (Ha/hareik zuei)Poltsikua josi nutsien, karamelua(k) galdu ez EKIXUEN (Ha/hareik harei)
NOR-NOK / Subjuntibua - Oraiña
NIK HIK (g) HIK (a) HAREK GUK ZUK ZUEIK HAREIK
NI nai(x)an nai(x)enan naixen naizun naizuen naix(i)ennazaan nazanan nazan nazazun nazazuen nazaten
HI (g) hai(d)an haixen/haixan haigun haix(i)enhazadan hazan hazagun hazaten
HI (a) hai(d)enan haixe(na)n haigunan haixenenhazadan hazan hazagun hazaten
HA daidan dai(x)an dai(x)enan daixen daigun daizun daizuen daix(i)endezadan dezaan dezanan dezan dezagun dezazun dezazuen dezaten
GU gai(x)an gai(x)enan gaixen gaizun gaizuen gaix(i)engaitzaan gaitzanan gaitzan gaitzazun gaitzazuen gaitzaten
ZU zaidan/zaitzan zaixen zaitzagun zaix(i)enzaitzadan zaitzan zaitzagun zaitzaten
ZUEIK zaitza(da)n zaixien zaitzagun zaix(i)enzaitzatedan zaitzaten zaitzategun zaitzateten
HAREIK daidan dai(x)an dai(x)enan daixen daigun daizun daizuen daix(i)enditzadan ditzaan ditzanan ditzan ditzagun ditzazun ditzazuen ditzaten
NOR-NOK / Subjuntibua - Lehena
NIK HIK (g) HIK (a) HAK GUK ZUK ZUEIK HAREIK
HA neixen heixan heixenan (z)eixen geixen zei(t)zun zei(t)zuen (z)eixennezan hezan hezanan zezan genezan zenezan zenezaten zezaten
HAREIK neixen heixan heixenan (z)eixen geixen zei(t)zun zei(t)zuen (z)eixiennitzan hitzan hitzanan zitzan genitzan zenitzan zenitzaten zitzaten
10
11Deba ibarreko aditz-taulak (12)Arrasate, Debagoiena
NOR-NORI-NOK / Subjuntibua - Oraiña
NIRI HIRI (g) HIRI (a) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI
NIK daistan daiñan daixo(d)an daizudan daizuedan daixuedandiezaadan diezanadan diezaiodan diezazudan diezazuedan diezaiedan
HIK (g) daistan daixuan daiguan daixuendiezadaan diezaioan diezaguan diezaiean
HIK (a) daistenan daixonan daigunan daixuenandiezadanan diezaionan diezagunan diezaienan
HAREK daidan daian daiñan daixon daigun daizun daizuen daix(u)endiezadan diezaan diezanan diezaion diezagun diezazun diezazuen diezaien
GUK daiste(g)un daiña(g)un daixogun daizugun daizuegun daixegundiezaagun diezanagun diezaiogun diezazugun diezazuegun diezaiegun
ZUK daistezun(1) daixozun daiguzun daix(u)ezundiezadazun diezaiozun diezaguzun diezaiezun
ZUEIK daistezuen(2) daixozuen daiguzuen daix(u)ezuendiezadazuen diezaiozuen diezaguzuen diezaiezuen
HAREIK daisten daistien daienan/ daiñen daixuen daigu(e)n daizu(e)n daizuen daixuendiezadaten diezaaten diezanaten diezaioten diezaguten diezazuten diezazueten diezaieten
NOR-NORI-NOK / Subjuntibua - Lehena
NIRI HIRI (g) HIRI (a) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI
NIK naixan naixenan neixon neizun neizuen neixien (2)niezaan niezanan niezaion niezazun niezazuen niezaien
HIK (g) heistan heixon heiguan heix(i)enhiezadan hiezaion hiezagun hiezaien
HIK (a) heistenan heixonan heigunan heixenanhiezadan hiezaion hiezagun hiezaien
HAREK eistan eixan eixenan (z)eixon (z)eigun (z)eizun (z)eizuen (z)eixienziezadan ziezaan ziezanan ziezaion ziezagun ziezazun ziezazuen ziezaien
GUK geixan geixenan geixon geizun geizuen geix(i)en (2)geniezaan geniezanan geniezaion geniezazun geniezazuen geniezaien
ZUK eistezun (1) zeixon zeigun zeixienzeniezadan zeniezaion zeniezagun zeniezaien
ZUEIK eistezuen zeixuen zeiguzuen zeixezuenzeniezadaten zeniezaioten zeniezaguten zeniezaieten
HAREIK eistedan eixen/eisten eixenan/eistenan (z)eixuen (z)eigu(e)n (z)eizuen (z)eizuen (z)eixien (2)ziezadaten ziezaaten ziezanaten ziezaioten ziezaguten ziezazuten ziezazueten ziezaieten
(1) daidazun/daiedazun; (2) daidazuen/daidezuen
(1) zeidan; (2) neixuen, geixuen, zeixuen be bai.
Subjuntibua
Deba ibarreko aditz-taulak (12) Arrasate, Debagoiena
Aginkeria
NI
HI hai
HA
GU
ZU zaitte(z)
ZUEIK zaitteze
HAREIK
NOR / Aginkeria
NOR-NOK / Aginkeria
HIK (g) HIK (a) ZUK ZUEIK
NI naik nain naizu naizue
HA (e)ik (e)in (e)izu (e)izue
HAREIK (e)ik (e)in (e)izu (e)izue
NOR-NORI-NOK / Aginkeria
NIRI HIRI (g) HIRI (a) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI
NIK
HIK (g) (e)idek (e)ixok (e)iguk (e)ixuek
HIK (a) (e)iden (e)ixon (e)igun (e)ixene
HAREK
GUK
ZUK (e)idezu (e)i(x)ozu (e)iguzu (e)ixezu
ZUEIK (e)idezue (e)i(x)ozue (e)iguzue (e)ixezue
HAREIK
NOR-NORI / AginkeriaNIRI HAREI GURI HAREIRI
HI (g) hakitt hakixo hakigu hakixue
HI (a) hakitt hakixo hakigu hakixue
ZU zakitt zakixo zakigu zakixue
ZUEIK zakitte zakixue zakigue zakixue
12
13Deba ibarreko aditz-taulak (12)Arrasate, Debagoiena
ETORRIOraiña
Lehena
natornatoknaton
hator
datorjatokjaton
gatozgatozakgatozan
zatoz
zatoze
datozjatozakjatozan
NI
HI
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
netorrennetorrannetorrenan
hetorre(na)n
etorrenjatorranjatorrenan
getozengatozangatozenan
zetozen
zetozen
etozenjatozanjatozenan
NI
HI
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
JUENOraiña
Lehena
ninddoien najoiannajoienan
hinddoi(en)an
oien joianjoienan
ginddoiezenginddoiezanginddoiezenan
zinddoiezen
zinddoiezen
oiezenjoiezanjoiezenan
NI
HI
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
noienaixueknaixuen
hoie
doiejoiekjoien
goiezgoiezak (1)goiezan
zoiez
zoieze
doiezjoiezakjoiezan
NI
HI
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
IBILIOraiña
Lehena
nebillennebillannebillenan
hebille(na)n
ebillenjabillanjabillenan
gebitzengebitzangebitzenan
zebitzen
zebitzen
ebitzenjabitzanjabitzenan
NI
HI
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
nabilnabiknabin
habil
dabiljabikjabin
gabitzgabitzakgabitzan
zabitz
zabitz(i)e
dabitzjabitzekjabitzen
NI
HI
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
BaldintziaBaldintzia Baldintzia
baninddoie
bahinddoie
baloie
baginddoiez
bazinddoiez
bazinddoieze
baloiez
NI
HI
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
banetorbanetorrekbanetorren
bahetor
baletor
bagetoz
bazetoz
bazetoz(i)e
baletoz
NI
HI
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
banebilbanebikbanebin
bahebil
balebilbalebikbalebin
bagebi(l)tzbagebi(l)tzekbagebi(l)tzen
bazebi(l)tz
bazebi(l)tz(i)e
balebitzbalebi(l)tzekbalebi(l)tzen
NI
HI
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
n(ix)oien, nixoi(en)an, jixoien,jixoi(en)an, jixoiezen... be bai.
(1) gaixuezak/gaixuezan
Aditz trinkuak
Aditz trinkuak Deba ibarreko aditz-taulak (12) Arrasate, Debagoiena
EUKIOraiña
Lehena
Baldintzia
dauketjaukatjaukenat
daukek/n
daukojaukekjauken
daukoujaukaujaukenau
dauketzu
dauketzue
daukiejaukiekjaukene
NIK
HIK
HAREK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
neukenneukanneukenan
heuk(en)an
eukenjaukanjaukenan
geuken geukangeukenan
zeuketzun*
zeuketzuen
eukienjaukienjaukienan
NIK
HIK
HAREK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
JAKINOraiña
Lehena
nekixennekixannekixenan
hekix(en)an
ekixenjakixanjakixenan
gekixen gekixangekixenan
zekitzun
zekitzuen
ekix(i)enjakixenjakixenen
NIK
HIK
HAREK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
baneki
baheki
baleki
bageki
bazekitzu (1)
bazekitzue
balekixe
NIK
HIK
HAREK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
dakitjakixatjakiñat
dakik/n
dakijakikjakin
dakigujakixau (1)jakixanau
dakitzu
dakitzue
dakixejakixekjakixene
NIK
HIK
HAREK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
Baldintzia
NIK
HIK
HAREK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
EGONOraiña
Lehena
Baldintzia
naunaknan
hau
daujakjan
ga(u)zgazekgazen
za(u)z
za(u)ze
da(u)zjazekjazen
NI
HI
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
baningo (1)banengokbanengon
bahengo
balegobalegokbalegon
bagingozbagingozekbagingozen
bazingo(z)
bazingoze
balegozbalegozekbalegozen
NI
HI
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
nenguenninguanningunan
hingu(n)an
auen (1)jauanjauenan
ginguzenginguzanginguzenan
zinguzen
zinguzen
azen (2)ja(u)zanja(u)zenan
NI
HI
HA
GU
ZU
ZUEIK
HAREIK
(1) euen; (2) e(u)zen
a-dun formak be ebalten die:banauko, balauko... (1) banengo
(1) jakixou/jakixenou
(1) balekitzu
*zeuken
14
Aditz trinkuakDeba ibarreko aditz-taulak (12)Arrasate, Debagoiena
ERUEN (1)Oraiña
Lehena
daroietjaroiatjaroienat
daroiek/n
daroiejaroiekjaroien
daroioujaroioujaroienou
daroiezu
daroiezue
daroiejaroiekjaroien
NIK
HIK
HAK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
neroienneroianneroienan
heroie(na)n
eroienjeroianjeroienan
geroiengeroiangeroienan
(z)eroiezun
(z)eroiezuen
eroienjeroienjeroienan
NIK
HIK
HAK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
EKARRIOraiña
Lehena
dakatjakarratjakarrenat
dakak/n
dakarjakakjakan
dakarroujakarraujakarrenau
dakatzu
dakatzue
dakarrejakarrekjakarrene
NIK
HIK
HAK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
nekarrennekarrannekarrenan
hekarr(en)an
ekarrenjakarranjakarrenan
gekarrengekarrangekarrenan
zekarren
zekartzuen
ekarrenjakarrienjakarrienan
NIK
HIK
HAREK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
Baldintzia (1)
banekar
bahekar
balekar
balekargu*
balekartzu*
balekartzue*
balekarre
NIK
HIK
HAREK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
ERABILIOraiña
Lehena
dabitjabixatjabiñat
dabik/n
dabiljabikjabin
dabigujabixaujabixenau
dabitzu
dabitzue
dabille (1)jabixekjabixene
NIK
HIK
HAK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
nebillennebillannebillenan
hebill(en)an
ebillenjabillanjabillenan
gebillengebillangebillenan
zebitzun (1)
zebitzuen
ebillienjebillenjebillenan
NIK
HIK
HAK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
ERUEN (2)Oraiña
Lehena
daruetjaruetjaruenat
daruek/n
daruejaruekjaruen
daruegujaruegujaruenagu
daruezu
daruezue
daruejaruekjaruen
NIK
HIK
HAK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
naruennaruannaruenan
haruenan (1)
aruenjaruan jaruenan
garuengaruangaruenan
zaruen
zaruen
aru(i)enjaru(i)enjaru(i)nen
NIK
HIK
HAK
GUK
ZUK
ZUEIK
HAREIK
Ahozko berbetan noie, doiet,doie... entzuten da gehixenetan. (1) haruan gizonezkuendako. (1) zebillen
(1) Gutxi ebalten die.*bagenkar, bazekar
(1) dabixe
15
Ebalera-adibidiak16 Deba ibarreko aditz-taulak (12)Arrasate, Debagoiena
EBALERA ADIBIDIAK
INDIKATIBUA
NOR oraiña
" Mutil fiña dda." Nunguak zzare?" Berandu samar etorri ddie.
NOR lehena
" Atzo gabian noz fan hhitzen etxera?" Gaberdixan baten bat bazzan telefono joka." Zegatik ez zzitzen gurera etorri?
NOR-NORI oraiña
" Burutik pasau jjat baiña ez dot egin." Liburuak asko gustau jjako." Ez jjak(u)e txarto etorriko horreik gauzok entzutia.
NOR-NORI lehena
" Atzo bazkaixa erre jjaten." Mikeli lagunak bisittan fan jjakon." Noz galdu jjatzun giltzak?
NOR-NOK oraiña
" Neuk eruengo zzaut etxeraiño." Maite, ez zzauau hemen barriro ikusi gura!" Baiña ume! Nok jo zzau?
NOR-NOK lehena
" Liburuak? Nik ez nnittuen gorde." Urriñera ikusi zzinddugun pauso onian etorten." Lagunek ni oso ondo hartu nnindduen.
NOR-NORI-NOK oraiña
" Nire billa ez hasteko esan ddutsiet gurasuei." Eta zueik, zer eskatu ddutsezue Olentzeroi?" Aitta, Donostiatik zer ekarriko dduskuzu?
NOR-NORI-NOK lehena
" Amak lehenengo etxeko lanak egitteko esan ((e)utsuen zuei." Umiai ogibittarteko bana emun gguts(i)en." Maisu-maistrak eskolako atiak zabaldu ((e)utsien umiai.
Ebalera-adibidiak 17Deba ibarreko aditz-taulak (12)Arrasate, Debagoiena
BALDINTZIA-ONDORIXUA
Baldintzia-Ondorixua / NOR
" Formalagua bbaziñe/bazitze, zinera fango zzitzake." Argi egongo bbalitzez, asmatzeko gai izango llitzakez." Lehentxuago etorriko bbazitz(i)e, merixendia egingo geuke.
Baldintzia / NOR-NORI
" Semia etorriko bbalitxat, buelta bat emuten urten ahal izengo neuke." Hori lapikuoi lurrera jausiko bbalitxatzu, dana lohittuko zeuke." Etxian sartuko litzakez, giltzak agertuko bbalitxak(u)e.
Ondorixua / NOR-NORI
" Deittu ezkero, medikua etorriko llitxaki(x)o etxera." Noiz fan jakingo baleue, seme-alabak billa fango llitxakie." Ez llitxakit gustauko zeu hasarreketia.
Baldintzia / NOR-NOK
" Berba erdi esan bbaleu, dana argittuta egongo zan." Jakingo bbazeue ze pasau zan atzo!" Euronak kontauko bbalittue, geuriak entzuten egon barik, danondako hoba.
Ondorixua / NOR-NOK
" Zeuk hartuko zzeuke hori lanoi?" Oin etorri dienak be hartuko lleukie hori lanoi." Niri hori pasau ezkero, benetan, ez dakit ze egingo nneuken.
Baldintzia-Ondorixua / NOR-NORI-NOK
" Bankukuai preguntauko bbanutso, esplikaziñoren bat emungo lleuskitt." Lagunak motorra eskatuko bbalutsu, itxiko zzeuskio?" Baloia itxiko bbaluskue, futbolian egingo gauke." Barkatu, esango zzeuskitt ze ordu dan?" Enkarguak zeuk ekarri ezian, errekadistiak ekarriko lleuskigu.
Ebalera-adibidiak18 Deba ibarreko aditz-taulak (12)Arrasate, Debagoiena
AHALERIA
NOR
" Etorri zzei(n)ke lagunketan?" Hori ezin lleike sinistu." Fan ggei(n)ke zuen etxera?
NOR-NOK
" Euro bat? Horreaz ezin zzeike gauza haundirik erosi." Hori aberixioi guk geuk be konpondu ggeike." Nik ezin nneike pelikulia ikusi?
NOR-NORI
" Bergaratik bueltan gatozela fan ggei(n)kixo lagunketan." Hori edozeiñi pasau lleikixo." Gure dozunian fan zzei(n)kixo bisittan. Gustora ikusiko zau!
NOR-NORI-NOK
" Bixar atsaldian, gura izan ezkero, sartu-urten bat egin ggeikixo." Gure aittajaunai iñok ezin llei(ki)xo holakoik esan." Zu gaztia zara eta poltsak eruen zzeikixo amai.
Ebalera-adibidiak 19Deba ibarreko aditz-taulak (12)Arrasate, Debagoiena
SUBJUNTIBUA
NOR
" Etorri zaitte(z) aguro etxera, aitta lanera fan ddain." Sagarrak kamarara jaso dittut, sikatu ddaittezen." Hotz haundixa egitten dau, eta geratu ggaittezen etxian.
NOR-NORI
" Apuntau egingo dot, ahaztu ez dda(k)idan." Kendizu lapikua sutatik, bazkaixa erre ez dda(k)i(t)zun." Barriro esango dutset, ahaztu ez dda(k)ixon.
NOR-NOK oraiña
" Ekarri jenerua, bazkai on bat ifini ddaidan." Dirua emungo dutsuet, errekauak egin ddaizuen." Amari deittu dutset, pelikulia grabau ddaixen.
NOR-NORI-NOK
" Mikelek hanka egin dau, amari neuk esan ddaixo(d)an ze pasau dan." Ze egin biherko leuke Jonek, Josuk zorra ordainddu ddaixon?" Baimena emun dutsiet euren lagunai esan ddaixuen.
Ebalera-adibidiak20 Deba ibarreko aditz-taulak (12)Arrasate, Debagoiena
AGINKERIA
NOR
" Ibilli hhai kontuz!" Umiak! Ez zzaitteze uretan sartu!" Ez zzaitte(z) hor geratu, sartu barrura!
NOR-NOK
" Egiñ((e)ik ikara, egun danian lo egon barik!" Ikusiizu ekarri dotena." Eruen nnaizu etxera!
NOR-NORI
" Etorri hhakitt aguro!" Fan hhakixo berihela!
NOR-NORI-NOK
" Esan ((e)idek egixa!" Erakutsi ((e)iguzu hori lanoi, begiratu bat emuteko." Eskaketan dauenian, eruen ((e)i(x)ozue karpetia.
GIPUZKOAKO FORU ALDUNDIA EUSKO JAURLARITZA
Laguntzaileak:
Debabarrena
Debaerdikoa
Debagoiena