Download - Aşılar ve Serumlar
![Page 1: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/1.jpg)
Aşılar ve Serumlar
Prof.Dr.Zeynep SÜMER
![Page 2: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/2.jpg)
Tüm akut hastalıkların %70’i
mikroorganizmaların neden olduğu bulaşıcı hastalıklardır. Antibiyotiklerin keşfi ve tedaviye girmesiyle birlikte mikroorganizmalarla mücadelede aşama kaydedilmiştir. Ancak bakterilerin hızla direnç geliştirmeleri ve hastalıkların vücuda verdiği zararlar görüldükçe asıl önemli olanın enfeksiyona yakalanmamak olduğu anlaşılmıştır.
![Page 3: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/3.jpg)
Mikroorganizmalara Direnç• Doğal
– Genetik– Doğal bariyerler
• Kazanılmış– Aktif
• Enfeksiyonu geçirerek• Aşılama
– Pasif• Serum
![Page 4: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/4.jpg)
Aşılar• 1796-Jenner Çiçek Aşısı• 1885- Pasteur Kuduz Aşısı• 1925 Difteri-tetanoz-boğmaca• 1977- WHO Çiçek hastalığının
Dünyadan eradike edildiğini açıklamıştır.
• Şimdiki hedef ise Çocuk felcinin eradikasyonudur.
![Page 5: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/5.jpg)
Başarılı bir aşıda bulunması gereken özellikler
• Etkin• Stabil• Ucuz• Güvenli• Erişilebilir
![Page 6: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/6.jpg)
Aşılamada genel kurallar• Soğuk zincire uyulmalı• Steril ve tek kullanımlık enjektörler
kullanılmalı• Doğru yoldan verilmeli• Eş zamanlı kullanılabilen aşı ve
serumlar bilinmeli• Birden çok aşı yapılması gerekiyorsa
farklı yerden yapılmalı
![Page 7: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/7.jpg)
Eş zamanlı kullanılabilen aşı ve serumlar
• İnaktive aşılar farklı ekstremitelerden• Pnömokok ve influenza• MMR ve OPV • IG ve ölü aşı EZ yapılabilir-------------------------------------------------• Kolera, tifo, veba• Canlı virus aşıları tbc aşısı etkinliğini
bozabilir • IG ve canlı atenüe aşı EZ yapılmamalı
![Page 8: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/8.jpg)
Aşı Uygulama Yolları• İntramusküler (İM)• İntravenöz (İV)• Deriyi çizmek• İntradermal• Subcutan• Buruna damlatmak veya püskürtmek
(Kitle aşılamalarında )• Ağızdan vermek
![Page 9: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/9.jpg)
Aşılama Yaşı• Bağışık yanıtın en iyi alındığı yaş• Enfeksiyonların sık görüldüğü ve
riskli olduğu yaşlar• Yan etkilerin azlığı ve çokluğuna göre
![Page 10: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/10.jpg)
Aşı Yan Etkileri• Yerel Tepkimeler
– Ödem– Ağrı– Lenf bezi şişmesi
• Genel Tepkimeler– Kırıklık– Hafif ateş– Bulantı, kusma
• Aşı Şoku– Nadir görülür deri altına 1mg. Adrenalin yapılır
• Organ Tepkimeleri– Kuduz aşısında allerjik ensafalit– Tüberkülozun alevlenmesi
![Page 11: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/11.jpg)
Aşı Kontrendikasyonları• 39ºC’den yüksek ateş• Lösemi ve lenfoma gibi malign
hastalıklar• Aktif Tbc• Ağır pnömoni, böbrek yetmezliği,
metabolik hastalıklar gibi hastanede tedavi gerektiren hastalıklar
• Steroid tedavisi ve radyoterapi
![Page 12: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/12.jpg)
Aşı Kontrendikasyonları• Aşı içinde yumurta varsa yumurta
allerjisi olanlara
• Aynı aşı ile daha önceki karşılaşmada anaflaktik reaksiyon gelişmişse
• Gebe ve immun yetmezliklilere canlı aşı yapılmaz
![Page 13: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/13.jpg)
Aşı Kontrendikasyonu OLMAYAN durumlar
• Prematürite• Anne sütü alıyor olmak• Hafif ateşli enfeksiyonlar• Başka bir nedenle antibiyotik kullanmak• Ailede aşıya bağlı konvülsiyon öyküsü• Nonspesifik allerjik hastalık öyküsü• Annenin gebe olması• Daha önceki DT-P aşısından sonra lokal
reaksiyon öyküsü
![Page 14: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/14.jpg)
Aşı Çeşitleri• Canlı atenüe aşılar• Cansız aşılar• Toksoid aşılar• Konjüge polisakkarit aşılar• Rekombinant aşılar(Mikroorganizma ürünleri)
– Pürifiye aşılar– Peptidler– Çıplak DNA– Mutant aşılar
• Reasortan aşılar
![Page 15: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/15.jpg)
Canlı atenüe aşılar• Bakteri veya virusun hastalık oluşturan
türü ve aynı antijenik yapıyı taşıyan başka suş kullanılır
• Kültür ısısı, atmosferi veya besyeri içeriği değirtirilerek
• Hafif bir enfeksiyon görülebilir• İmmunizasyon daha uzun süreli ve yüksek
dozda olur• Virülan hale geçebilir• Çiçek, kızamık, kızamıkçık,polio(Sabin),
kabakulak, sarıhumma ve BCG
![Page 16: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/16.jpg)
Cansız Aşılar• Ölü Aşılar Enfeksiyon etkenlerinin fiziksel ve
kimyasal etkilerle inaktiva edilerek enfeksiyözitelerinin ortadan kaldırılarak hazırlanan aşılardır.
![Page 17: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/17.jpg)
İnaktivasyon• Isı (Çok miktarda protein denatüre
olur)• Formalin• Fenol• UV• Eter• Etanol • Aseton İle sağlanır
![Page 18: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/18.jpg)
Ölü aşının dezavantajları• Kalıcılık için dozun tekrarı gerekir• Formalinle tam öldürülememişse
enfeksiyon görülebilir(Salk; paralitik hastalık)
• Hücresel immunite uyarımı zayıftır
![Page 19: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/19.jpg)
Toksoid aşılar• Ekzotoksini olan bakterilerin kültür
filtrarından elde edilir• Toksin= Toksofor+ Haptofor• Toksofor: Toksik etkili• Haptofor: Antijenik özellik • Anatoksi=Formol toksoid= Toksoid
![Page 20: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/20.jpg)
• Toksoid aşılarda aşılarda Absorbsiyonu uzatmak ve antijenik etkiyi arttırmak için adjuvan olarak– Alüminyum hidroksit– Potasyum şapı vb. kullanılır
• Difteri,Tetanoz, botulismus, gazlı gangren toksoid aşılara örnektir
![Page 21: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/21.jpg)
Konjuge Polisakkarit Aşılar• Saflaştırılmış kapsül antijenleri kullanılır• Dezavantajlarını azaltmak için taşıyıcı
proteinler kullanılır• Bunlar:
– Difteri toksini CRM 197 (non toksik mutant)– Tetanoz toksoidi– Grup B Neisseria meningitidis dış membran
proteini vb.
![Page 22: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/22.jpg)
Konjuge Polisakkarit Aşıların Dezavantajları
• Th hücrelerini uyarmazlar• IgM yapımını uyarırlar Hemen hiç
hafıza hücresi geliştirmezler• Taşıyıcı proteinler eklendiğinde
IgG’de oluşur.
![Page 23: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/23.jpg)
Rekombinant Aşılar• Pürifiye proteinler• Peptidler• Çıplak DNA• Mutasyona uğramış antijenler
– İlk kullanılan aşı 1970’de HBV genomu klonlandıktan sonra HBs Ag mayalardan elde edildi.
![Page 24: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/24.jpg)
Pürifiye proteinler• İmmunojenik bir proteini kodlayan
genler izole edilir, • Bakteri, memeli veya mantar
hücresine klonlanır• Üretilen hücrelerden biyokimyasal
yolla karbonhidrat veya protein olarak pürifiye edilir(saflaştırılır)
• Hepatit B aşıları
![Page 25: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/25.jpg)
Peptidler• Protein yapı taşları olan aminoasit
dizilerinin aşı antijeni olarak kullanılmasıdır.
• Sentetik olarak elde edilebilir.• Saflaştırılması daha kolaydır• Ancak küçük moleküllerin antijenik
uyarımı az olabileceğinden taşıyıcı protein veya adjuvanlara gerek duyulabilir.
![Page 26: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/26.jpg)
• N.gonorrhea• V.cholera B toksini subunit peptidi
![Page 27: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/27.jpg)
Çıplak DNA
• Lipid olmaksızın DNA enjeksiyonunun immunojenik uyarımının güçlü olmasına dayanır
• İnfluenza A’da başarılıdır(İM)• Uzun süreli uyarım yapar• ?? Otoimmun cevaba veya
onkojenlere dönüşüm???
![Page 28: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/28.jpg)
Mutasyona uğramış antijenler
• Ptojen mikroorganizmaların genetik mutasyona uğratılarak patojenitelerini kaybetmeleri ancak immunojinetelerinin devamı sağlanarak elde edilen aşılardır
• Salmonella • Kolera
![Page 29: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/29.jpg)
Reasortan aşılar• Bazı viruslerin genetik materyallerini
komşu viruslerle değiştirerek soğukt üreyip vücut ısısında çoğalamama yeteneği kazandırma esasına dayanır
• İnfluenza A• Rota virus• Dezavantajı: Suşun tekrar vücut ısısında
üreme yeteneği kazanabilme olasılığıdır.
![Page 30: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/30.jpg)
Geliştirilmekte olan aşılar• Malarya• Şistozomiazis• Kolera• Tüberküloz
![Page 31: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/31.jpg)
Pasif İmmunizasyon• Hazır immunreaktif serum veya
hücrelerin verilmesiyle sağlanan bağışıklık şeklidir.
• İnfeksiyöz olan • İnfeksiyöz olmayan durumlarda
kullanılır
![Page 32: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/32.jpg)
Pasif İmmunizasyonun yan etkileri
• Anaflaksi• Serum hastalığı• Demiyelinizan ensefelopati• Viral hastalıklar bulaşabilir(Tam
plazma)
![Page 33: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/33.jpg)
Neler kullanılıyor• İnsan İmmunglobulinleri
– IGIV • Yüksek moleküler ağırlıklı komplexlerden arındırılır• Yüksek dozda verilebilir• Etki erken başlar• Enjeksiyonu ağrısızdır• IGIM’nin 5 katı fiyatlıdır
– IGIM• Enjeksiyonu ağrılı• Ucuzdur• Etkinliği nispeten geç başlar
• Özgün İnsan İmmunglobulinleri
![Page 34: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/34.jpg)
• Hayvan Serumları – At veya tavşanlardan elde edilir– İnsan serumlarının bulunmadığı
durumlarda kullanılır– Allerji gelişimi sıktır– Kolay elde edilir– Ucuzdur
• Antitoksinler
![Page 35: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/35.jpg)
İnfeksiyöz olmayan durumlar
• Rh İzoimmunizasyonu (Rh- annneye)• Zehirli ısırıklar• Kawasaki sendromu
– Genel vaskülit: 5 gün 400mg/gün IgIV– Tek doz 2mg/kg/gün IgIV
• ITP(İdiopatik trombositopeni pupura)
![Page 36: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/36.jpg)
Sık kullanıldığı İnfeksiyöz durumlar
• Tetanoz• Difteri• Hepatit B• Hepatit A• Kuduz• Kızamık• CMV• Varicella Zoster
![Page 37: Aşılar ve Serumlar](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022062400/56814d40550346895dba6604/html5/thumbnails/37.jpg)
Bilinmesi Gereken Aşılama Şemaları
• Kuduz• Tetanoz• Hepatit