Download - Ayvalık Ve Midilli
1
EGE ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA
PROJE KESİN RAPORU
EGE UNIVERSITY SCIENTIFIC
RESEARCH PROJECT REPORT
PROJE NO: 2007 EDB 003
(Araştırma Projesi)
Ayvalık Ve Midilli :
Bir Kültürel Turizm Bölgesine Doğru
PROJE YÖNETİCİSİ
Prof. Dr. Füsun BAYKAL
E.Ü. Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü
Faculty of Letters
Department of Geography
Bornova-İzmir
2010
2
Proje Grubu (Araştırmacılar):
Prof. Dr. Füsun BAYKAL
Doç. Dr. Gözde EMEKLİ
Ar. Gör. İlkay SÜDAŞ
Dr. Theano TERKENLİ
Dr. Geogrios SIDIROPOLIS
Athina KEHAGLIA
Maria KEHAGLIA
Projede Görev Alan Coğrafya Bölümü Öğrencileri (2007-2008):
Doğukan Doğu YAVAŞLI (Yüksek Lisans)
Meryem SÖNMEZ (Yüksek Lisans)
Burak GÜN (Lisans)
Burak KEDERSİZ (Lisans)
Fatih ASLAN (Lisans)
Yuşa YILDIZ (Lisans)
Nurseven DEMİRLİ (Lisans)
Projeyi Destekleyen Kurum ve Kuruluşlar:
Ayvalık Belediyesi
Ayvalık Turizm Danışma Bürosu
Ayvalık Ticaret Odası
Küçükköy Belediyesi
ÇEKÜL
i
ÖNSÖZ
Bu araştırma projesi, coğrafi mekan olarak Türkiye ve Yunanistan ortaklı bir
projedir. Projenin ortakları da Türk ve Yunan coğrafyacılarıdır.
Proje, Türk ve Yunan coğrafyacıları arasında ortak bir çalışma yapmanın ötesinde,
seçilen konu itibariyle de iki ülke turizmine “sınırötesi işbirliği yaratma” düşüncelerine
ve girişimlerine katkı vermeyi amaçlamaktadır. Midilli-Ayvalık arasında işbirliği
arayışlarına turizm coğrafyası penceresinden bakılmakta, ortaklık olanaklarına ışık
tutulmaktadır.
Projede en büyük bilimsel katkı Prof. Dr. Zeki ARIKAN’a aittir. Ayvalık ve
Midilli’nin tarihsel geçmişlerini bizzat kaleme alarak, bizlere teslim etmiştir.
Kendilerine bu yardımlarından dolayı minnettarlığımız sonsuzdur. Projeye birçok
kurum, kuruluş ve onların yetkilileri destek vermişlerdir. Alansal araştırmalarımızı
yürüttüğümüz 2007-2009 yılları arasındaki dönemde konaklama konusundaki destekleri
ve diğer yardımları için Ayvalık Belediye Başkanı Hasan Bülent TÜRKÖZEN ile
Küçükköy Belediye Başkanı Nedim ÖZDEMİR’e teşekkürü bir borç biliyoruz. Ayvalık
Turizm Danışma Bürosu yetkilileri her zaman projemize olumlu bakmış, başta Yasemin
GÜNGÖR ve Mustafa TEKİN olmak üzere tüm çalışanlara katkılarından dolayı çok
teşekkür ediyoruz.
Proje araştırmacı grubu dışında Coğrafya Bölümü araştırma görevlileri ve
öğrencilerimizin de projeye büyük katkıları olmuştur. En başta, Ar. Gör. Beycan
Hocaoğlu’na, Ayvalık’ı seminer ödevi olarak ayrıntılı biçimde araştıran, anketlerin
uygulanmasında görev alan öğrencilerimize, emeklerinden dolayı teşekkürlerimizi
sunuyoruz. Ayvalıklı öğrencimiz Burak GÜN, her zaman iyi bir rehber, iyi bir iletişimci
ve veri sağlamadaki yardımcımız olarak bizlere büyük katkı vermiştir, kendisine
sevgilerimizi ve teşekkürlerimizi iletiyoruz.
Proje Yürütücüsü
Prof. Dr. Füsun BAYKAL
ii
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ…………………………………………………………………………………..i
ÇİZELGELER VE ŞEKİLLER LİSTESİ…………………………………………...iv
FOTOĞRAFLAR LİSTESİ……………………………………………………………v
ÖZET…………………………………………………………………………………...vi
ABSTRACT…………………………………………………………………………...vii
1. GİRİŞ…………………………………………………………………………….. 1-9
2. LİTERATÜR ÖZETİ………………………………………………………….. 9-11
3. MATERYAL ve YÖNTEM…………………………………………………...11-21
4. BULGULAR
I. KISIM: AYVALIK
BÖLÜM: 1- AYVALIK’IN DOĞAL KAYNAKLARI VE TURİZM………….22-32
1.1. Coğrafi Konum ve Yer şekilleri
1.2. İklim
1.3. Su Kaynakları
1.4. Bitki Örtüsü ve Yaban Hayatı
1.5. Doğal Kaynaklara Dayalı Turizm Türleri
BÖLÜM: 2- AYVALIK’IN KÜLTÜREL KAYNAKLARI VE TURİZM…….32-75
2.1. Kültürel Kaynaklar ve Turizm: Kültürel Turizme Genel Bir Bakış
2.2. Tarihsel Geçmiş, Alanlar ve Eserler
2.3. Çağdaş Dönem Ayvalık Kent Merkezi ve Güncel Kültür
2.4. Kırsal Yerleşmeler ve Geleneksel Kültür
2.5. Ekonomik Etkinlikler
2.6. Kültürel Kaynaklara Dayalı Turizm Türleri
BÖLÜM: 3- AYVALIK’TA TURİZM HİZMETLERİ…………………………75-81
3.1. Ulaşım
3.2. Konaklama
3.3. Yeme-İçme-Eğlence-Alışveriş-Rekreasyon
II. KISIM: MİDİLLİ
BÖLÜM: 1- MİDİLLİ’NİN DOĞAL KAYNAKLARI VE TURİZM………… 82-88
1.1. Coğrafi Konum ve Yer şekilleri
1.2. İklim
1.3. Su Kaynakları
1.4. Bitki Örtüsü ve Yaban Hayatı
1.5. Doğal Kaynaklara Dayalı Turizm Türleri
iii
BÖLÜM: 2- MİDİLLİ’NİN KÜLTÜREL KAYNAKLARI VE TURİZM….. 88-113
2.1. Tarihsel Süreç, Alanlar ve Eserler
2.2. Mitilini Kent Merkezi: Geçmiş ve Güncel Kültür
2.3. Kırsal Yerleşmeler ve Geleneksel Kültür
2.4. Ekonomik Etkinlikler
2.5. Kültürel Kaynaklara Dayalı Turizm Türleri
BÖLÜM: 3- MİDİLLİ’DE TURİZM HİZMETLERİ………………………..113-116
3.1. Ulaşım
3.2. Konaklama
3.3. Yeme-İçme-Eğlence-Alışveriş-Rekreasyon
III. KISIM :
AYVALIK ve MIDILLI’DE KÜLTÜREL TURIZMI ORTAK
GELIŞTIRME…………………………………………………………………..117-158
1. Ayvalık ve Midilli’de Turizme Bakış Açısı…………………………117-149
1.1. Yerel Halka Uygulanan Anket Sonuçları
1.2. Yerli Turistlere Uygulanan Anket Sonuçları
1.3. Yabancı Turistlere Uygulanan Anket Sonuçları
1.4. Yerel Aktörlere Uygulanan Anket Sonuçları
2. Ayvalık ve Midilli’de Kültürel Turizmin Swot Analizi…………....149-150
3. Ayvalık ve Midilli’de Kültürel Turizmi Ortak Geliştirme Sonucunda
Elde Edilecek Kazanımlar (Çıktılar)…………………………………..150-155
4. Ayvalık ve Midilli’de Kültürel Turizmi Ortak Uygulama
Örnekleri………………………………………………………………...155-158
SONUÇ ve ÖNERİLER………………………………………………………...159-163
KAYNAKLAR…………………………………………………………………..163-166
FOTOĞRAFLAR……………………………………………………………….167-174
iv
ÇİZELGELER LİSTESİ
Çizelge : 1- Ayvalık ve Çevresinde Cemaatlere Göre Nüfus (1894)
Çizelge : 2- Ayvalık Müslüman ve Rum Nüfusunun Cinsiyete Dağılışı (1894)
Çizelge : 3- Ayvalık Kırsal Yerleşmelerinin Nüfusu (ADNKS, 2009)
Çizelge : 4- Ayvalık’ta Arazi Kullanımı
Çizelge : 5- Ayvalık’ta Kültür Arazisinde Ekiliş Alanları
Çizelge : 6- Ayvalık’ta Turizm İşletme B. Konaklama Tesisleri
Çizelge : 7- Ayvalık’ta Belediye B. Konaklama Tesisleri
Çizelge : 8- Ayvalık’ta Diğer Konaklama Tesisleri
Çizelge : 9- Ayvalık’ta Turizm İşletme Belgeli Tesislerin Alansal Dağılışı
Çizelge : 10- Ayvalık’ta Turizm Yatırım Belgeli Tesislerin Alansal Dağılışı
Çizelge : 11-Ayvalık’ta Belediye Belgeli Tesislerin Alansal Dağılışı
Çizelge : 12- Ayvalık’ta Motellerin Alansal Dağılışı
Çizelge : 13- Ayvalık’ta Pansiyonların Alansal Dağılışı
Çizelge : 14- Ayvalık’ta Apart Otellerin Alansal Dağılışı
Çizelge : 15- Ayvalık’ta Özel Kampların Alansal Dağılışı
Çizelge :16- Ayvalık’ta Kamu Kamplarının Alansal Dağılışı
Çizelge: 17- Midilli Sancağı’nın 1881-1893 Yılları Arasındaki Nüfusu
Çizelge: 18- Midilli Sancağı’nın 1906/1907 Yıllarındaki Nüfusu
Çizelge: 19.1-19.15- Yerel Halka Uygulanan Anket Sonuçları
Çizelge: 20.1-20.20- Yerli Turistlere Uygulanan Anket Sonuçları
Çizelge: 21.1-21.16- Yabancı Turistlere Uygulanan Anket Sonuçları
Çizelge: 22.1-22.19- Turizm Aktörlerine Uygulanan Anket Sonuçları
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil: 1- Fransa-İspanya Arasındaki Sınırötesi Bölgesel Oluşum
Şekil: 2- Ayvalık’ın Balıkesir İline Göre Coğrafi Konumu
Şekil: 3- Ayvalık’ın Ege Bölgesi ve Ege Denizi Kıyılarına Göre Coğrafi Konumu
Şekil: 4- Ayvalık Yakın Çevresinin Topografik Yapısı
Şekil: 5- Ayvalık’ta Kültürel Mekanların Dağılışı
Şekil: 6- Midilli Adası’nın Kuzey Ege’ye Göre Coğrafi Konumu
Şekil: 7- Midilli Adası’nın Ayvalık ve Edremit Körfezine Göre Coğrafi Konumu
Şekil: 8- Midilli Adası’nın Topografik Yapısı
Şekil: 9- Midilli Adası’nda Korunan Alanlar
Şekil: 10- Piri Reis Haritası’nda Midilli Adası ve Ege Kıyıları
Şekil: 11- Mitilini Kentsel Donanımları ve Turistik Hizmetler
Şekil: 12-Midilli Adası Turizm Haritası
v
FOTOĞRAFLAR LİSTESİ
Foto:1- Ayvalık Kent Merkezi, Lale Adası ve Alibey (Cunda) Adası
Foto:2- Ayvalık Kent Merkezi
Foto:3- Ayvalık Kent Merkezinde Geleneksel Sokaklar ve Ayvalık Evleri
Foto:4- Ayvalık Kent Merkezinde Çınarlı Camii (Ayos Yorgio Kilisesi)
Foto:5- Ayvalık Kent Merkezinde Hamidiye Camii
Foto:6- Alibey (Cunda) Adası
Foto:7- Alibey (Cunda) Adası’nda Taş Kahve
Foto:8- Ayvalık Kent Merkezinde Taksiarhis Kilisesi
Foto:9- Cunda Adası’ndaki Ayışığı Manastırı
Foto:10- Şeytan Sofrası’ndan Ayvalık Kıyıları
Foto: 11- Ayvalık-Sarmısaklı Plajları
Foto:12- Ayvalık-Altınova Plajı
Foto:13- Ayvalık’ta Sualtı Dalış Noktalarından Biri
Foto:14- Mitilini Kenti ve Kalesi
Foto:15- Mitilini’nin En Güzel Yapılarından Biri: Loriet
Foto:16- Midilli Adası’nın Güneyinde Plomari
Foto:17- Midilli Adası’nın Kuzey Kıyılarında Molivos (Molyvos / Mithymna)
Foto:18- Molyvos Kıyıları
Foto:19- Midilli Adası’nın Kuzey Kıyılarında Petra
Foto:20- Midilli Adası Batısında Sigri Fosilleşmiş Ormanı
Foto:21- Ayasos (Agiasos) Köyü
Foto:22- Midilli’nin Geleneksel El Sanatlarından Biri: Ahşap Oymacılık
Foto:23- Midilli Olimpos Dağı ve Zeytinlikler (967 m)
vi
ÖZET
Dünyada turizm planlaması ve pazarlamasındaki yeni eğilimlerden biri de “sınır
ötesi işbirlikleri” dir. Ayvalık ilçesi ve Midilli Adası, birbirine çok yakın konumda olup,
turizmde belli bir düzeye gelmişlerdir. Ancak, her ikisinin de turizm arz potansiyelleri
yüksek olmasına rağmen rekabet güçleri zayıftır. Proje konusu, Ayvalık ve Midilli
arasında kültürel turizm etrafında bütünleşmenin olanaklarını araştırmaya dayalıdır.
Geçmişteki kültürel bağların yarattığı ortak kültür mirastan hareketle, Ayvalık ve
Midilli’nin bir bütün halinde “kültürel turizm ürünü” olabileceğine, böylece rekabet
güçlerinin artacağına dikkatleri çekmek, projenin amacını oluşturmaktadır.
Projede önce Ayvalık ve Midilli’nin turizm potansiyelleri ortaya konulmuştur. Her
iki tarafın turizm çekiciliklerinin başında “doğal çekicilikler” gelmekte, onları “kültürel
çekicilikler” tamamlamaktadır. Kültürel turizmde bütünleşme konusunda görüşleri
öğrenmek üzere Ayvalık ve Midilli’nin Mitilini kentinde yerel halka, turizm aktörlerine,
yerli ve yabancı turistlere anket uygulanmıştır. Sonuçlara göre; Ayvalıklıların ortaklık
konusuna biraz daha sıcak baktığı, Mitilini halkında ise güvence ve garanti isteme
eğiliminin daha ağır bastığı ortaya çıkmıştır. Her iki tarafın yerel aktörleri; ortak turizm
politikalarının izlenmesi ve vizenin kalkması konusunda aynı düşüncede, yerli ve
yabancı turistlerin her iki tarafı ziyaret etme konusundaki görüşlerinde ise
Ayvalık’takilerin Midilli’yi daha çok ziyaret etme isteklerinin ağırlık taşıdığı ortaya
çıkmıştır. Kısacası; kültürel turizm ortaklığı hakkında iki tarafın da hiçbir olumsuz
görüşe sahip olmadığı kesindir. Böylece; ortak kültürel turizmi geliştirmek üzere paket
turlar, festivaller, tanıtımlar, projeler vb. etrafında ortaklıklara gitmenin mümkün
olabileceğini söylenebilir. Zaten son yıllarda, Ayvalık-Midilli arasında ticaret hacmi çok
artmış, halklar birbirine çok daha yakınlaşmıştır. Bu kapsamda Türk-Yunan Ekonomi
Zirveleri ve Ege Ticaret Odaları Toplantıları hep işbirliğini gündemde tutmakta, çeşitli
konulardaki AB kaynaklı ortak projeler, her yıl düzenlenen Ayvalık-Midilli Günleri
bağlantıları canlı kılmaktadır. Bütün bu olumlu gelişmeler, Ayvalık ve Midilli arasında
turizm temelli işbirliklerinin uzak olmadığı mesajını vermektedir.
Anahtar Kelimeler: Kültürel Turizm, Bütünleştirme, Ayvalık, Midilli
vii
ABSTRACT
One of the most recent trends on tourism planning and marketing is “cross-border
cooperation”. Ayvalık and Lesvos, as neighbouring tourism destinations, have a
considerable tourism potential however they are weak in competition in tourism market.
This project is based on searching the opportunities to integrate Ayvalık and Lesvos
around cultural tourism. The project aims to attract attention that Ayvalık and Lesvos
can play a role as a “cultural tourism region” when the historical cultural bonds are
considered between the two destinations. The project, firstly, presents the tourism
potential of Ayvalık and Lesvos. In both destinations, predominance of natural
attractions is observed. The natural attractions are followed and completed by cultural
attractions.
A questionnaire survey was conducted in order to reveal the opinions of different
groups on a possible cultural tourism cooperation including local people, domestic
tourists, international tourists and tourism actors in both destinations. The results
indicate that Ayvalık sample is more tended to accept a tourism cooperation however
Lesvos sample tends to demand assurance. Tourism actors are agreeing in following
common policies and removing the visa restriction. Domestic and international tourists
in Ayvalık are intent to visit Lesvos while those in Lesvos have less interest with
Ayvalık. The results of the questionnaires, in general, indicate that there is no negative
opinion against cooperation between the two destinations.
In recent years, Ayvalık and Lesvos are getting more intense relations in aspects of
visits of the locals and the developing trade. Turkish Greek Summits on Economy,
meetings of Aegean Chambers of Commerce, some common EU projects and such
activities show the developing relationships between Ayvalık and Lesvos and this can
provide a base for further cooperation. The findings of the survey show that it is
possible to make cooperation between two destinations especially on cultural tourism
through common package tours, common promotion and festivals.
Keywords: Cultural tourism, integration, Ayvalık, Lesvos
1
1. GİRİŞ
Günümüzde turizm sektörünün her alanında ve dünyanın tüm destinasyonları
arasında inanılmaz bir rekabet vardır. Bu yüzden turizm pastasından daha fazla pay
alabilmek ve turizmi sürdürülebilir kılmak isteyen ülkeler, turizmin rekabet ortamına
sayısız yeniliklerle çıkmaktadırlar. Çünkü ülkelerin rekabet şanslarının yüksek
olabilmesi için, turizm pazarında güçlü ve ayrıcalıklı olmaları şarttır. Diğer taraftan son
yıllarda, komşu ülkeler arasında, turizm planlamasından turizm pazarlamasına kadar
birçok konuda işbirliklerinin doğduğuna tanık olunmaktadır. Özellikle de aynı denizi,
aynı dağları, hatta aynı kültürü paylaşan ülkelerin komşu bölgeleri ya da kentleri
turizmde ortaklığa gitmektedirler. Hatta bir adım ötesinde, “ortak turizm mekanlarını
ortak koruma” anlaşmalarına da imza atmaktadırlar. Bir program, proje ya da salt bir
anlaşma çerçevesinde yürütülen bu tür çalışmalara dünyanın pek çok ülkesinde
rastlanmaktadır.
Türkiye’nin sınır komşularına baktığımızda, onlarla aynı denizleri, dağları, ovaları ve
akarsuları ortak kullandığımızı görmekteyiz. Ülkemizin coğrafi konumunun bir sonucu
olan “çok komşululuk” beraberinde bu tür paylaşımları getirmektedir. Konuya Türkiye
ve Yunanistan açısından değinildiğinde; Meriç Nehri ve Ege Denizi ön plana
çıkmaktadır. Dolayısıyla Yunanistan’ın bir Ege adası olan Midilli ile Türkiye’nin Ege
Denizi kıyılarındaki Ayvalık ilçesinin karşılıklı konumlarından hareketle, turizm
ekseninde bütünleşmelerinin sağlanabileceği daha ilk bakışta mümkün görülmektedir.
Burada bütünleşmeden kastedilen, turizm temelli her türlü kurumsal, sektörel, mekansal
ve yerel vb işbirliği girişimleridir. Nitekim Türkiye’nin Ege kıyılarındaki çok sayıdaki
yerleşmesinin (Ayvalık, Dikili, Foça, Çeşme, Karaburun, Kuşadası, Didim, Bodrum,
Marmaris vb) belediyeleri, kaymakamlıkları ve ticaret odaları, Yunanistan adaları
(Midilli, Sakız, Sisam, Rodos vb) ile karşılıklı ticaret ve turizm işbirlikleri yaratma
arayışlarını sürdürmektedirler.
Turizmde Bütünleşme/Bütünleştirme
Bugün turizm sektörüne girmiş en güncel kavramlardan ve yaklaşımlardan olan
entegre / entegrasyon, bu projenin de temelinde yer almaktadır. Dünyada, entegre
(bütünleşik) planlama, bütünleşik yönetim, bütünleşik pazarlama gibi başlıklar altında
sayısız uygulama, araştırma vd. yapılmaktadır.
2
Turizm etrafında kümelenen sayısız bütünleşme yolları ve örnekleri bulunmaktadır.
Turizm aktörleri, yerel yönetimler, turizm işletmecileri, sivil toplum kuruluşları vd.
çeşitli platformalarda bir araya gelmekte, ortaklıklara imza atmaktadırlar. Bu
buluşmaların gerekçeleri ve nedenleri çok çeşitli olmakla birlikte şu örnekler verilebilir:
Coğrafi özelliklerin mekansal bütünleşmeyi kolaylaştırması ve gerekli kılması
Turizm ortaklıklarının (partnership) ihtiyaç haline gelmesi, yeniliklere yanıt vermesi ve
gündemde olması,
İşbirliği-güçbirliği (cooperation, collaboration), antlaşma-birleşmenin (alliance) getirdiği
kazanımlar (istihdam, gelir, istikrar, tasarruf, optimum kullanma, koruma, rekabet vd)
Bütün bu nedenlere bağlı olarak yaratılan girişimlerden şu örnekler verilebilir:
Ortak yatırımlar ve ortak işletmeler
Ortak STK’lar,
Ortak paket turlar,
Ortak organizasyonlar,
Ortak yönetim,
Ortak tanıtım ve pazarlama vd.
Bu girişimlerin bir kısmı doğrudan turizmle ilgili kurum ve kuruluşları ilgilendiriyor
gibi gözükse de, her birinin yer aldığı farklı mekanlar birbirine bağlanmakta, mekansal
etkilenmeler ortaya çıkmakta, sonuçlar mekana yansımaktadır. Hatta dünya genelinde
düzenlenen bazı organizasyonların konusu turizm olmadığı halde, turizm dışarıda
kalmamakta ve farklı mekanlar ve onların insanları buluşmaktadır. Sözgelimi her yıl
BM tarafından bir temaya bağlı olarak ilan edilen “Yer Yılı, Dağlar Yılı, Su Yılı” gibi
dünya çapındaki organizasyonlar ve kutlamalar, bunlardan birkaçıdır.
Çağdaş pazarlamada hedef pazarlara yönelik hizmet sunulması ve her hedef pazar
için farklı bir pazarlama karmasının hazırlanması (8 P: ürün, fiyat, dağıtım, promosyon,
paketleme, program, insan ve ortaklık) önem kazanmış bulunmaktadır. Bu bağlamda en
yeni konulardan biri “ortaklık karması” dır (İçöz vd., 2002). Gerek finansal ve
ekonomik nedenlerden (maliyeti düşürmek için), gerek etkinliği arttırmak ve gerekse
yeni pazarlara hitap edebilmek için işletmeler / bölgeler / hatta ülkeler;
ortak pazarlama yaklaşımlarında bulunmakta,
stratejik ortaklıklar geliştirmekte,
ortak marka gibi pazarlama politikaları uygulamakta,
sunulan hizmetleri çeşitlendirmektedirler.
3
Mantıklı bir turizm gelişimi, birbirine yakın bölgeler ve topluluklar arasında
rekabeti değil, işbirliğini oluşturmayı gerektirmektedir. Yakın çevrelerin çekicilikleri,
olanakları ve hizmetleri ile bağlantılar kuran ve bundan oldukça fazla yarar elde eden
turizm alanları vardır. Bu bağlantı “kümelenme” olarak da nitelendirilmektedir (İçöz
vd., 2002).
Turizmde bölgesel işbirliği, etkin turizm gelişiminin ön koşulu kabul edilmektedir.
Bölgesel işbirlikleri, bölgelerin çekim gücünü arttırarak, daha fazla turist gelmesini ve
daha uzun konaklama yapmalarını sağlamaktadır. Öte yandan “büyük kent-küçük kent
ilişkisi” kurularak bölge içi bağlılık yaratılmaktadır. Bunun sonucunda da yerleşim
birimleri arasında olumsuz rekabete girmek yerine, birlikte hareket etmek daha büyük
faydalar sağlayacağından turizmin olumlu etkileri de o denli artmaktadır. Bölge içi ortak
çalışmalara; turizmle ilgili etkinliklerin ortak planlanması, turizm broşürleri için ortak
bütçe ayrılması, ortak reklamların verilmesi ve çapraz satış gerçekleştirilmesi, fikir
alışverişi ve uzmanlığın paylaşımı örnek verilebilir. Şüphesiz bütün bunların
yapılabilmesi için de “bölgesel turizm örgütlenmesi” şarttır (İçöz vd., 2002).
Turizmde mekanı doğrudan ilgilendiren bütünleşme/bütünleştirme girişimlerinin
temelinde; ortak rekabet, korumacılık, tamamlayıcılık, sürdürülebilirlik ilkeleri
yatmaktadır. Mekansal bütünleşme aynı zamanda, turistik mekansal planlama,
destinasyon yönetimi ve pazarlaması ile de doğrudan ilişkilidir.
Görüldüğü gibi mekansal bütünleşme bir gereksinim, turizmi bir politika ve bir
plana bağlı olarak iyi yönetme ve geliştirme hedefidir. Bazı destinasyonlar arasında ise
doğrudan “karşılıklı yarar ilişkileri” temeline dayanan, bireysel ilişkilerle yürütülen,
dolayısıyla uzun ömürlü olmayan mekansal bütünleşmeler görülmektedir.
Turizmde Bütünleşme Yolları: Girişimler ve Uygulama Örnekleri
1. Turizmde Destinasyonlararası Bütünleşme:
Turizmde kısaca “varış noktası” ya da “turistin yaşadığı yerden ayrılıp, tatil, iş
gezisi vb. için gideceği yer” olarak tanımladığımız destinasyonlar, turizmde
bütünleşmeye yol açan çok çeşitli ortaklıklara gitmektedirler.
Aslında daha ilk başta destinasyonun kendisi, turist denilen tüketici gruba
(müşterilere) bütünleştirilmiş hizmetler (ürünler) sunması ve sunduğu coğrafi mekanın
4
da “ilişkiler bütünü” olması nedeniyle bütünleşmeyi temsil etmektedir. Çünkü turizm
bölgeleri, turizm ürünlerinin karışımı niteliğinde olup, müşterilere bütünleşik bir
deneyim sunarlar (Bahar ve Kozak, 2005).
Kentler arasındaki “kardeş kent, ikiz kent” uygulamalarında görüldüğü üzere
destinasyonlar arasında da çeşitli ortaklıklara imzalar atılmaktadır. Bu ortaklıkların
temelinde; turizmin rekabet ortamında birlikte hareket etmek; olanakları ekonomik
kullanım ilkesine uygun biçimde ortaklaşa değerlendirmek yatmaktadır. Mekan
kullanımında tekrarları önleyerek işletmelerde atıl bölümleri ortadan kaldırmak, gelir
getirici kullanımlara daha çok yer vermek, ortak ihtiyaçları bu amaçla yapılmış
tesislerde karşılamak söz konusudur. Bu şekilde, yeni turizm yatırım alanları
planlamasında toplantı, eğlence, alış-veriş gibi hizmet olanaklarını otellerde daha sınırlı
tutup, yakın yerleşimlerde ortak amaçlı işletmeler kurmak hedeflenmektedir. Bu yeni
anlayış; destinasyonların birbirleri ile rekabet etmeleri yerine, birbirlerini destekleyerek
gelişmelerini özendirmektedir. Kitle turizmi ve 3S odaklı uygulamaların eskimeye
başladığı günümüzde, talebe hızla cevap verebilmek açısından destinasyonlararası
bütünleşme bir çözüm olarak seçilmektedir (Aydın, 2009).
Dünyada birbirine komşu pek çok kent/destinasyon arasında işbirliği çalışmaları
yürütülmektedir. Örnek vermek gerekirse; Edinburg-Glasgow, Milano-Torino,
Vancouver-Seattle, San Diego-Tijuana vd (Clark, 2006).
Türkiye’de de bu konuda çeşitli olanakların olduğu ileri sürülmektedir:
Nemrut Dağı için Malatya ve Adıyaman’ın bütünleşmesi,
Kruvaziyerlerle limanlarımıza gelen yolcuların havayoluyla aynı gün içinde Kapadokya, Çorum
ve Doğu Anadolu turlarına katılmasının sağlanmasıyla kıyı ve iç kısımların bütünleşmesi,
2010 Avrupa Kültür Başkenti İstanbul’un “Osmanlı'nın Üç Başkenti” adlı bütünleşik bir projede
yer alması gibi (Aydın, 2009).
2. Turizmde Ülkelerarası (Sınırötesi) Bütünleşme:
Sınır komşuluğu yapan ülkeler arasında aynı coğrafi bölgeyi paylaşan ya da
birbirinin devamı olan bölgeler/ülkeler arasında ortak projeler yapılmaktadır. Bu tip
sınırötesi turizm projelerinin iki kategoriye ayrıldığı görülmektedir:
Birincisi; mevcut turistik arzı sınırötesi ölçekte yeniden ele almak (turistik arzı bütünleştirme,
ortak promosyonlar ve ortak pazarlama, ağ kurma),
5
İkincisi; ilk defa sınırötesi boyutta orijinal yeni projeler üretmek (www.espaces-
transfrontaliers.org/indexsite.php).
Avrupa Komisyonu’nun sınırötesi işbirliklerini geliştirmeye yönelik “Interreg
Programı” çerçevesinde turizm projelerinin genel hedefi; turizm alanında sınırötesi
kimliği ortaya koymaya fırsat veren bölgeler arasında eylemler başlatmaktır. Böylece
sınırötesi turizmin gelişmesi şunların yerine getirilmesiyle gerçekleşecektir:
Ortak yöntemler ve araçlar yaratma,
Yerel aktörlerin bir araya gelmesiyle turistik yerleri ve alanları birlikte planlama
Tanıtım ve pazarlamayı ortak organize etme
Bilgi toplumundan yararlanma
Yerel aktörlerin eğitimi için etkinlikler ve yeni turistik ürünler yaratma.
Ortak turistik eylemlere ait bazı örnekler şu şekilde sıralanmaktadır :
Turistik yerlere ortak ulaşabilirliği sağlama (anlaşmalı bölgelerde geçerli biletler ve müze
girişleri için “pass” lar),
Sınırötesi turistik haritalar ve rehber kitaplar yayımlama (örneğin, Leman Gölü Konseyi ve
Sınırsız Leman Derneği’nin ortak yayını olarak Leman Gölü çevresindeki Fransa ve İsviçre’ye
ait 142 turistik yerin bir rehber kitapta toplanması),
İnternet ve medyadan yararlanma; elektronik turizm enformasyon ağı yaratma, ortak web siteleri
kurma, şehirlerarası ortak çalışma grupları oluşturma (Kültür ve turizm gibi), internet üzerinden
ortak rezervasyon sistemi kurma,
Sınırötesi yürüyüş yolları, keşif gezileri, bisiklet ve atlı gezi turları düzenleme,
Turizm sektöründe çalışanlar için turizm ofisleri tarafından ortak eğitimler organize etme,
Yerel halkı bilinçlendirmek için sınırötesi ortak çalışmalar yapma (örneğin doğal parklardaki
bitki ve hayvanlar hakkında gençleri duyarlı kılma),
Ortak sergiler, gezici sergiler düzenleme (örneğin Fransa, Almanya ve Lüksemburg arasında
“Sınırsız Bahçeler” ağının kurulması),
Kültürel alanları bir ağ halinde ortak değerlendirme ve yönetme (Akdeniz’de Roma Yolları gibi).
(www.espaces-transfrontaliers.org/indexsite.php).
Komşu ülkeler arasında bazen aynı coğrafi birimin (göl, deniz, akarsu, dağ, vb)
paylaşılması, aralarında turizm ortaklığının da doğmasına yol açmaktadır. Sözgelimi
Leman (Cenevre) Gölü, Fransa ve İsviçre’ nin ortak gölüdür, o nedenle 1995 yılında
12 Fransız ve İsviçreli, “Sınırsız Leman Derneği” ni kurmuşlar, ortak sayısı 1999 da 27
üyeye yükselmiş ve bugün 40 ortağa ulaşmıştır. Derneğin başarıya ulaşması, bir
konseptinin ve yönetmeliğinin olmasına, çok sayıda ortak faaliyet yürütmelerine
bağlanmaktadır. Derneğin amacı, Leman bölgesinin, komşu Alplerin ve Gruyère
6
yöresinin miras zenginliklerini müşteri değişimi yaparak dinamik bir yaklaşımla
değerlendirmektir (www.leman-sans frontiere.org).
Avrupa’da bir başka coğrafi mekan, şu sloganla turizmde bütünleşmeye vurgu
yapmaktadır : “Üçlü Ren Bölgesi: Avrupa’nın Kalbinde Üç Ülke Tek Destinasyon”.
Bu üç ülke; Fransa, Almanya ve İsviçre’ dir ve Ren Nehri etrafında bir ortak bölge
oluşturmuşlardır. Üçlü Ren Bölgesi, temelde bir ekonomik bölge, üç uluslu bir yaşam
alanıdır. Bu topraklar, yüzyıllardan beri kültür, mimarlık ve aynı dilin tanıklık ettiği
ortak tarihe sahip, bugün 2.3 milyon nüfuslu bir kavşak bölgesidir. Amaç; bu üç uluslu
mekanda turizmi birlikte geliştirmektir (www.tourismtrirhena.com).
Sınırötesi işbirliklerine, aynı zamanda mekansal bütünleşmeye en güncel ve en
başarılı örneklerden birisi “L’Espace Mont-Blanc/Mont-Blanc Bölgesi” olup, Alp
Dağları’nı paylaşan Fransa-İsviçre-İtalya’ nın birbirine yakın bölgeleri arasındaki
girişimdir. Alp Dağları’nın bu üç ülke tarafından paylaşılmış olmasına rağmen doğal ve
kültürel kaynakların “sınırötesi tek marka” halinde korunması ve değerlendirilmesine
karar verilmiştir. Doğal ve kültürel mirası yönetmek için 1986 yılından itibaren önce
ortak politikalar tespit edilmiş, ardından ortak çalışma yöntemleri, sınırötesi bir ağ ve
denetim yapısı geliştirilmiştir. Araştırmalar 1992’de başlamış ve pilot projeler yapılmış,
1995’de sınırötesi GIS (Coğrafi Bilgi Sistemi) yaratılmış, 1998’de sürdürülebilir
kalkınma taslağı hazırlanmış ve 2007’den itibaren de uygulamaya konulmuştur. Bu
girişimin dört temel hedefi arasında “doğal ve kültürel kaynakların korunmasına
uyum gösteren bütünleşmiş turizmi teşvik etmek” yer almaktadır. Ayrıca gelecekle
ilgili on temel stratejiden biri olan “sosyal bağlılığı-ortaklığı güçlendirmek için
sınırötesi girişimleri teşvik etmek”, turizmde çok yönlü işbirliklerinin önünü
açmaktadır. Alpler için bütünleşik turizm kapsamında gerçekleştirilen çalışmalar;
mekana ait düzenlemeler, sosyo-kültürel etkinlikler ve doğa yürüyüş güzergahları adı
altında üç grupta toplanmıştır (www.espace-mont-blanc.com).
Alpleri içine alan bir başka ortaklık; Fransa, İsviçre ve İtalya sınır bölgeleri
arasındadır. “Batı Alpler İş Topluluğu”, 1982 yılında bir protokol imzalanarak
yaratılmış, topluluk 2006 yılından itibaren, “Akdeniz Alpleri Avrupa Bölgesi”
oluşumuna katılmıştır. Bu oluşumun birbirine komşu beş bölge arasında bağlantıları
güçlendirme amaçları ve beş öncelikli çalışma konusu içinde kültür ve turizm de yer
7
almaktadır. Turizmi ortak geliştirme adına yapılacakların başında; turizmi mevsimlere
yaymak, yakın çevre turizmini geliştirmek, başarılı deneyimleri paylaşmak vd.
gelmektedir (www.euroregion-alpes-mediterranee.eu).
Mekansal ortaklığa ait bir diğer girişim de Fransa ve İspanya arasında 2004 yılında
“Akdeniz-Pireneler Avrupa Bölgesi” adı altında yaratılmış, toplam 13 milyon nüfusa
sahip üç bölgeyi (Balear Adaları da dahil) içine almıştır (Şekil: 1). Bu sınırötesi
bölgesel oluşumun önemli altı stratejik hareket noktası arasında “turizm ve miras” yer
almaktadır (www.midipyrenees.fr).
Şekil: 1- Fransa-İspanya Arasındaki Sınırötesi Bölgesel Oluşum
(Kaynak: http://www.midipyrenees.fr).
Turizmde ülkelerarası bütünleşmeye bir diğer örnek Danimarka ve İsveç arasında
görülmektedir. “İki ülke-tek destinasyon” sloganıyla yola çıkılarak, Kopenhag ve
Malmö arasındaki denizaşırı Oresund Bölgesi’nin ortak pazarlanmasını amaçlayan bir
proje hazırlanmıştır (Türsab, 2005).
Turizmde doğrudan sınırötesi işbirlikleri dışında, geniş kapsamlı ve birtakım
sorunlardan yola çıkılarak yaratılan genel çerçeveli sınırötesi işbirlikleri bulunmakta,
turizm de kimi zaman bunların içinde yer almaktadır. Avrupa Birliği’nin de kuruluş
hedefinde varolan bu işbirlikleri, birçok programla desteklenmekte, ikili veya çoklu
anlaşmalara imzalar atılmaktadır. Sözgelimi; AB ne yeni katılan ve aday ülkeler
8
arasında sınırötesi ilişkileri güçlendirmek ve sorunlara ortak çözümler bulmak amacıyla
hazırlanan programlar içerisinde turizm projeleri yürütülmektedir. Bunlardan biri,
Avrupa Komisyonu tarafından 2008 yılında onaylanan IPA Programı (Katılım Öncesi
Mali Yardım, 2007-2013 dönemi) kapsamında, Marcaristan-Hırvatistan Sınırötesi
İşbirliği Projesi’dir. Projenin turizmle ilgili kısmında; Tuna Nehri’nin her iki
kıyısındaki bölgelerin kırsal kimliğine bağlı olarak doğal ve kültürel mirasa dayalı,
sürdürülebilir turizm ilkelerinin uygulandığı ekoturizm ve kırsal turizmin geliştirilmesi,
birinci öncelikli hedef seçilmiştir. Her şeyden önce, akarsu ekosistemine uyumlu bir
çevre altyapısının iyileştirilmesi için planlanlama yapılması öngölmüştür
(http://europa.eu/rapid/).
Bir başka örnek; 2004-2006 yılları arasında uygulanan Türkiye-Bulgaristan Sınır
Ötesi İşbirliği Programı (PHARE)’ dır. Program, Bulgaristan'ın Haskova, Yambol ve
Burgas, Türkiye'nin Edirne ve Kırklareli illerini kapsamaktadır. Programın amacı, sınır
bölgesinde işbirliği ağları oluşturarak ekonomik sorunların üstesinden gelmeye
yardımcı olmak, sınırdaki ilişkileri yoğunlaştırmak, çevre sorunlarını ve nüfusun hayat
standartlarını iyileştirmek yoluyla sınır bölgesinin dengeli ve sürdürülebilir
kalkınmasına katkıda bulunmak ve izolasyonu azaltmaktır. “Ortak Programlama
Belgesi”ne göre 3 öncelik alanı bulunmakta ve bunlardan “İnsandan İnsana Faaliyetler”
içinde turizme yer verilmektedir. Planlanan ortak faaliyetler şunlardır: sınır bölgesindeki
ortak kültürel, mimari, sanatsal, tarihi, doğal ve turistik kaynakların korunması, onarımı
ve tanıtımı ile ilgili ortak projelerin hazırlanması ve uygulanması; ortak mirasın turistik
ögelere dönüştürülmesi ve kültürel ve tarihi merkezlerin turizm merkezleri haline
getirilmesi; alternatif turizm türlerinin geliştirilmesi ve sezona bağımlılığı azaltmaya
yönelik ortak projelerin hazırlanması; sınır ötesi ortak tatil paketleri sunma olasılığının
araştırılması; turizme yönelik ortak pazarlama ve tanıtım faaliyetlerinin yürütülmesi;
sınırötesi eğlence faaliyetlerinin kolaylaştırılmasına dönük girişimlerin geliştirilmesi ve
tesislerin yenilenmesi hizmet kalitesi ve çeşidinin modern turizm endüstrisinin
standartları ve şartlarına yaklaştırılması.
3. Turizm Türlerinde Bütünleşme/Bütünleştirme
Bu tarz bütünleşme, aynı zamanda destinasyonlar ya da coğrafi birimler arasında
bütünleşme anlamına geldiği için, mekansal bütünleşmeye yol açmaktadır. Nitekim kıyı
9
turizmi ile iç kısımlardaki kültürel turizm çeşitli organizasyonlar etrafında
bütünleştirildikleri taktirde bu turizm türlerinin uygulandığı destinasyonlar da
bütünleşmektedir.
Sözgelimi; 1995’den bu yana UNESCO Dünya Kültürel Mirası Listesi'nde yer alan
İtalya’nın Po Deltası kıyısındaki tarihi Commachio kasabası ile ondan 48 km içerdeki
tarihi Ferrara kenti (korunan doğal alan statüsündeki Po Deltası ile birlikte); bölge
yöneticileri tarafından, bir bütün olarak ele alınmış, kıyı turizmi, kültürel turizm ve doğa
turizmi bütünleştirilerek bir paket ürün haline getirilmiştir (Çekül, 2005).
Turizmde bütünleşme konusu, anlaşmalar, planlar ve projeler yanında, çeşitli
toplantılarda da işlenmektedir. Sözgelimi; Fransa’da her yıl düzenlenen “Kırsal
Turizm Yaz Okulu” nun 2008 yılı konusu; kentleri-kırları, dağları-denizleri, kıyıları-
ardülkesini bütünleştirmeyi ele almıştır. Bu birbirine zıt ortamların turizmde ortaklığa
gittikleri taktirde, coğrafi birimler arasındaki farklı iklimlerin, farklı doğal ve kültürel
çekiciliklerin, farklı yerel aktörlerin o yerin güçlü yönlerini arttırarak çeşitli fırsatlar
yaratacağı, yaz okulunun tüm oturumlarında ve sonuç toplantısında önemle
vurgulanmıştır (Source, 2008).
3. AMAÇ ve YÖNTEM
Proje, turizm coğrafyası alanında yeni ve araştırılmamış bir konudur. Bu nedenle
Midilli Adasındaki Ege Üniversitesi’nin Coğrafya Bölümü ile Ege Üniversitesi’nin
Coğrafya Bölümü’nün proje çalışanları, konunun sınırlarını ve araştırma yöntemini
ortak belirlemişlerdir. Projede karşılaşılan en büyük sorun, Midilli ekibinin çalışmaları
için ödenecek bir bütçenin olmamasıdır. Özellikle de projenin gereği olarak sık sık bir
araya gelip görüş alışverişinde bulunulmasının şart olmasına karşın bütçe
olanaksızlıkları sorun yaratmış, ayrıca anket çalışması için de bir bütçenin olması
gerekirken Yunanlı meslektaşlarımız bu işleri gönüllülük esasına dayalı olarak
yürütmüşlerdir. Bu maddi sıkıntılar proje süresinin uzamasında rol oynamıştır.
Projeyi Oluşturma Süreci ve Amaç:
Yunanlı meslektaşımız Dr. Theano Terkenli ile ortak proje yapma fikrinin doğuşu,
2005 yılına inmektedir. Yunanistan’ın Selanik kentinde 22-24 Eylül 2005 tarihleri
arasında düzenlenen “Vth Medıterranean Conference: Tourism Beyond the Coastline:
New Trends in Tourism and the Social Organisation of Space” adlı konferans sırasında
10
tanıştığımız Dr. Terkenli ile daha sonraki yıllarda iletişimimiz kopmamış, nihayetinde
adım adım bu projeye ulaşılmıştır.
Projenin yazım formatı, iki tarafın da kendi çalışma alanlarını proje planına uygun
biçimde ve aynı içerikte araştırmaları, yalnızca son bölümü ortak yazmaları şeklindedir.
Dolayısıyla Ayvalık ve Midilli, proje metninde arka arkaya yer almakta, üçüncü
kısımda ise amaca uygun karşılaştırmalar yapılarak senteze gidilmektedir. Projenin
yazım dili, Dr. Terkenli ve ekibi ile ilk görüşmelerimiz sırasında Ayvalık kısmının
Türkçe, Midilli kısmının İngilizce yazılması şeklinde kararlaştırılmış, ancak Türkçe
olarak tümüyle tarafımızdan yazılmıştır. Ayrıca projenin, 3. kısmı ortak yazılması
gerekirken, karşı tarafın işlerinin yoğunluğunu mazeret göstermesi nedeniyle yine bizler
tarafından yazılmıştır.
Bu proje, bir araştırma projesidir. Dolayısıyla proje konusu araştırmaya dayalıdır.
Seçilen konu, turizm coğrafyasıyla ilişkilidir, ancak kültürel coğrafyadan da uzak
değildir. Projenin yapılış amacı, diğer ifadeyle gerekçesi, birçok nedene bağlanabilir. En
temel neden; Türkiye’nin Ege kıyılarına çok yakın konumda yer alan Yunan adaları ile
Ege kıyı destinasyonlarımız arasında karşılaştırmalı bir araştırma yapma isteğimizdir.
Bizi bu isteğe iten nedenler ise; turizm coğrafyasında sık sık benzer konuların işlenmesi
ve tekrarlara gidilmesi, öte yandan Midilli, Sakız, Sisam, Rodos gibi adalarda coğrafya
ve turizmle ilgili üniversiter düzeyde bölümlerin bulunmasına karşılık, karşılaştırmalı
araştırmaların olmaması, ayrıca Yunanlı meslektaşlarımız ile işbirliği yapma
düşüncesidir. İşte bu görüşlerimiz, 2005 yılında Selanik’te yapılan uluslar arası turizm
konferansına bildirili sunum yapmak üzere katıldığımız sırada tanıştığımız Dr. Theano
Terkenli’ye iletilmiş ve son derece olumlu karşılanmıştır. Ortak çalışma yapma
teklifimize sıcak bakan Dr. Terkenli, davetimiz üzerine 2006 yılı Aralık ayında
bölümümüze gelmiş ve E.Ü. Edebiyat Fakültesi Konferans Salonu’nda bir sunum
yapmıştır. Görüşmelerimiz sırasında şu andaki projenin temelleri oluşturulmuştur. Dr.
Terkenli, Yunanistan’daki Ege Üniversitesi’nin Midilli Adası’ndaki Coğrafya Bölümü
(University of Aegean, Department of Geography)’nde çalışması nedeniyle, araştırma
alanının bir tarafı olarak Midilli’nin seçilmesini önermiş ve nihayetinde bu ada ile
Ayvalık arasında bir karşılaştırmalı etüd yapılabileceği kararı alınmıştır. Proje ekibinin
kimlerden oluşacağı, hangi kurum aracılığı ve hangi fondan yürütüleceği konusunda ise,
teklifi bizim götürmemiz nedeniyle, en kısa yol olarak (ayrıca kısa sürede bir model
11
çalışma yapma isteği doğrultusunda) Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi “Bilimsel
Araştırma Projesi” fonundan yararlanılması uygun bulunmuştur.
Türk-Yunan coğrafyacıları ortaklığında yürütülmesine karar verilen ve ilk adımda
anahtar kelimeleri “Ayvalık, Midilli, turizm coğrafyası, karşılaştırma” olan projenin
içeriğini oluşturmaya gelince; Dr. Terkenli, salt karşılaştırmalar yapmak yerine dünyada
örneklerini son yıllarda çokça görmeye başladığımız “sınırötesi turizm işbirlikleri”,
“bütünleşik turizm planlaması ve pazarlaması” gibi uygulamalara örnek olacak bir
yaklaşım içerisinde Midilli ve Ayvalık’ı da bu kapsamda ele almayı önermiştir.
Kendisinin turizm coğrafyası yanında kültürel coğrafyada da uzman olması, konuyu
aynı zamanda “kültürel yayılma, kültürel ekoloji, kültürel bütünleşme, kültürel
landscape” kavramlarıyla da iç içe kılmıştır.
Sonuç olarak ortaya çıkan proje; Ayvalık ve Midilli’nin kültürel turizm bağlamında,
ayrı ayrı potansiyellerinin araştırılmasının ötesinde, kültürel turizmde nasıl bir bütün
oluşturabileceklerini sorgulayan bir içeriğe sahip olmuştur. Böylece projenin amacı da
şekillenmiştir: Ayvalık ve Midilli’nin kültürel turizm potansiyellerini ve bugün bu
potansiyelleri nasıl kullandıklarını ortaya koyarak, bugünden sonra bu potansiyelleri
ortak değerlendirebilme olanaklarını saptamak. Şüphesiz bu amacın erişmek istediği bir
de hedef vardır: geçmişteki kültürel bağların yarattığı ortak kültür kaynaklarından
hareketle, Ayvalık ve Midilli’yi bir bütün halinde dünya turizm pazarına kültürel turizm
ürünü olarak sunabilmek. Burada bir parantez açmak gerekirse; aramızdaki
ortaklıklar/benzerlikler yanında, kültürel turizmi besleyebilecek/tamamlayabilecek
farklılıkların da olduğu bir gerçektir. Ancak bu bir eksi değil artıdır. Çünkü, ortak
turizm paketi içindekiler ne kadar çok zengin olursa, paketin pazarlanabilme gücü de o
denli artmaktadır.
Projenin amacı, her ne kadar Ayvalık ve Midilli arasında kültürel turizm etrafında
bütünleşmenin olanaklarını araştırmak ise de, özellikle Ayvalık kısmında doğal
kaynaklar bölümüne oldukça geniş yer verilmiştir. Bunun gerekçesi ise, daha önce
tarafımızdan bu yönde bir çalışmanın yapılmamış olması, ayrıca kültürel kaynaklara
geçmeden önce onların bulunduğu coğrafi mekanı tanımanın yararlı olacağıdır. Böylece
kültürün yerleştiği mekanın doğal kaynaklarını ve onlara bağlı olarak gelişmiş turizm
türlerini tanımak, Ayvalık ilçesi turizmini de tanımak anlamına gelmektedir. Kısacası
12
doğa ve kültürün birbirlerinden ayrılmaması gerektiği inancıyla, bu yaklaşım
geliştirilmiştir.
Görüldüğü gibi ele alınan konu, bir taraftan mekansal planlama, diğer taraftan da
destinasyon yönetimi ve pazarlaması ile örtüşmektedir. Böylece turizm coğrafyası
içeriğine sahip bu çalışma, adı geçen disiplinler için de araştırılması gereken bir konuya
parmak basmakta, gündeme taşımaktadır. Ayrıca Ayvalık ve Midilli’nin turizmde
birbirlerine rakip olmaları yerine, birbirlerini tamamlamaları gerektiği, ancak bu şekilde
turizmin rekabet ortamında daha güçlü olabileceklerinin altı çizilmekte, dolayısıyla
konunun başka yerlere uygulanabilirliği de ortaya çıkmaktadır. Bütün bu özellikleri
projenin önemine dikkatleri çekmektedir.
Araştırma Alanının Yeri ve Sınırları:
Proje, iki farklı coğrafi mekana dayalı bir araştırmayı içine almaktadır. Proje, iki
ülkenin turizm coğrafyacıları arasında ortak bir çalışma yapma fikrinden doğduğu için,
proje konusunun “Turizmde bütünleşme (entegrasyon)” olması kararı alınmış, o
nedenle de araştırma alanı seçilirken; mekanların (destinasyon) birbirini bütünleyebilme
gücüne dikkat edilmiştir.
Midilli’de Coğrafya Bölümünün olması ve Dr. Theano Terkenli’nin de burada
çalışması nedeniyle yaptığımız ziyaret sonucunda, Midilli Adası araştırma alanının ilk
tarafını oluşturmuştur. Bütünleştirmeye konu olacak mekanın seçiminde ise, Midilli ile
karşı karşıya konumlanmış, Midilli-Türkiye ilişkilerinin geçmişten bugüne en yoğun
yaşandığı yer olması açısından Ayvalık seçilmiştir.
Bu iki mekan tesbit edildikten sonra sınırların tayini gerekmiştir. Ancak daha ilk
başta iki tarafın farklı yönetim statülerine sahip olması, bu tayini oldukça güç kılmış,
ayrıca sınırların belirlenmesinde birçok faktör devreye girmiştir :
Proje süresinin on sekiz ay gibi çok kısa olması nedeniyle alanı çok geniş
tutmama gerekliliği,
Midilli’nin bir ada olarak 1631 km² lik geniş bir yüzölçümünün olmasına
karşılık, Ayvalık’ın bir ilçe olarak 265 km² lik küçük bir yüzölçümüne sahip
olması,
Yönetim statüleri bakımından Midilli’nin valilik, Ayvalık’ın kaymakamlık
olması,
13
Midilli Adası’nın 90 bin, adanın yönetim merkezi durumundaki Mitilini ilinin 30
bin kişi; Ayvalık ilçe nüfusunun 62 bin kişi ve ilçe merkezi nüfusunun 36 bin
kişi olması.
Araştırma bölgesinin sınırlarını saptamada bu kadar ayrıntıya inilip,
karşılaştırmaların yapılmasının gerekçesi ise; Midilli ve Ayvalık’ı turizm ekseninde
bütünleştirme arayışları için yapılacak çalışmalarda; “nerelerin araştırılacağı ve
karşılaştırılacağı, nerelerde, kimlere, ne kadar, anket uygulanacağı” sorularına
yanıt bulmak içindir. O nedenle, bu sorulara en iyi yanıt verecek şekilde sınırlar şöyle
çizilmiştir:
Ayvalık: Ayvalık ilçe merkezi, Cunda Adası ve Sarımsaklı. Bu üç parçalı
mekan, en fazla 20 km çaplı bir daire içinde birbirine bağlı, bütünleşmiş bir
yerleşme dokusunu ifade etmektedir. İlçenin Altınova ve Küçükköy beldeleri
ise, zaman zaman projeye dahil edilmiştir.
Midilli: Mitilini kenti, kent yakınlarında kıyı boyunca uzanan ve kentle
bütünleşmiş turistik yerleşmeler (Ano Chakilias, Aklidiou, Vareia, Neapoli).
Mitilini dışında, projenin bazı bazı başlıkları altında adanın tümüne de yer
verilmiştir.
Böylece; proje başlığında da yer aldığı üzere temel amacın “kültür” içerikli olması,
iki alandaki doğal coğrafi mekanların detaylı araştırılmasını sınır dışı bırakmıştır. Bu
saptamaya ek olarak, araştırma alanının sınırları hakkında unutulmaması ve açıklanması
gereken bazı hususlar vardır ki onları şöyle sıralayabiliriz:
1. Projenin temel amacı her ne kadar “kültür” kavramı ile özdeşleşiyorsa da, her
şeyden önce araştırma alanlarının “doğal coğrafi özellikleri” ni de tanımak şarttır. Bu
nedenle doğal kaynaklara öz biçimde yer verilmiş ve turizmle ilişkisi kurulmuştur.
2. Proje, doğrudan Ayvalık ve Mitilini kent merkezlerini kapsıyor ise de, bu kentler
dışındaki kırsal yerleşmelere de zaman zaman projede yer verilmiştir. Çünkü, kültürü
kentsel ve kırsal olarak bu çalışmada ayırmanın yeri yoktur, o nedenle kırsal kültüre ait
özellikler de konu edilmiştir. Ancak, proje süresi göz önüne alındığında kırsal kültürün
çok ayrıntılı ele alınamayacağı bir gerçektir. Yine ekonomik etkinlikler kır-kent ayırımı
yapılmadan bir bütün halinde verilmiştir.
14
3. Projede Ayvalık ve Midilli kısımlarının 2. Bölümlerinde yer alan tarihsel geçmiş,
anıtlar, yapılar vb. gibi tarihle ilgili konularda kır-kent ayırımı yapılmamış, ancak
ağırlık kent merkezlerine verilmiştir.
4. Projede Ayvalık ve Midilli kısımlarının 3. Bölümlerinde konu edinilen turizm
hizmetlerinde önce Ayvalık ilçesi ve Midilli Adası toplam rakamları verilmiş, ancak
sözü edilen sınırlar içinde kalanlar ayrıntılı açıklanmıştır (Mitilini hakkında yeterli veri
olmadığı için yalnızca ada toplamı verilmiştir).
5. Projede yer alan anket çalışması, kent merkezleri ve onlarla birinci dereceden
ilişkili yakın çevrelerindeki turistik alanlarda uygulanmıştır.
Sonuç olarak denilebilir ki; projenin araştırma alanları Ayvalık ve Mitilini kentsel
merkezlerini ve yakın çevrelerini içine aldığı gibi, bazı konularda bu sınırların dışına da
çıkılmıştır.
Projede İzlenen Yöntem:
Araştırma değişik aşamalardan oluşan bir süreçtir. Fikir üretme ya da sorun saptama
ile başlayan ilk adımlar, araştırılacak konunun tanımlanması, amacın belirlenmesi ve
hipotezlerin kurulması, yöntemin saptanması, veri toplama aracının geliştirilmesi ve
uygulanması, verilerin sistematik olarak analiz edilmesi ve yorumlanması, araştırma
sonuçlarının raporlandırılarak hedef kitlelere ulaştırılması şeklinde bir dizi aşamalardan
geçerek tamamlanır (Yüksel ve Yüksel, 2004).
Bu araştırma projesinde de önce Türk ve Yunan coğrafyacıları konu seçimi için
ortak fikirler üretmiş, sorunu belirlemiş, konunun çerçevesini çizmişler, dolayısıyla
amacı ortaya koymuşlardır. Ardından, bu amaca ulaştıracak hipotezler belirlenmiş,
verilerin nasıl toplanacağı konusunda yöntem saptanmış bu yöntem uygulanarak
sonuçlar elde edilmiş ve rapor haline getirilmiştir.
Bir araştırmanın konusuna, amacına ve araştırma alanına göre en uygun yöntemi
seçmek çok önemlidir. Araştırma raporlarında yer alan “yöntem” bölümü, “neyin, nasıl
yapıldığının anlatıldığı” bölümdür. Bu doğrultuda aşağıda projenin yöntemi hakkında
bilgi verilmektedir.
Proje, sosyal bilimlerin nitel ve nicel araştırma yöntemi çerçevesinde
hazırlanmıştır. Diğer deyimle, birden fazla değişik veri toplama yöntemi kullanıldığı
15
için “çoklu araştırma yöntemi” olarak da ifade edilebilir. Ayrıca proje konusu,
coğrafya biliminin kültürel coğrafya ve turizm coğrafyası alanlarına ait olduğundan
ilgili araştırma yöntemleri uygulanmıştır.
Araştırmalar, kuramsal ve uygulamaya yönelik olarak iki ana grupta toplanmaktadır.
Proje, bir “alan araştırması” dır. Bu nedenle “uygulamalı çalışma” özelliği
taşımaktadır.
Araştırmalar ayrıca, amaçlarına göre “betimleyici” ve “açıklayıcı” olmak üzere
ikiye ayrılırlar. Betimleyici çalışmalarda incelenen konuya ilişkin olgular
betimlenmekte (hipotezleri sınamaya gerek duyulmamakta), açıklayıcı çalışmalarda ise,
ne olduğuna değil, neden ve nasıl olduğuna odaklanılmakta, ilişkiler kurulmakta,
hipotezler sınanmaktadır. Bu araştırma projesinin amacına uygun olarak açıklayıcı
yöntem kullanılmış, ancak ilgili konularda yer yer betimleyici yaklaşıma da yer
verilmiştir.
Projenin veri kaynaklarını birincil ve ikincil olmak üzere iki ana gruba ayırmak
mümkündür. Bu şekildeki ayırım, verilerin önem derecesi anlamında değil, yapılacak
işlerin sıralamasına göre girdi sağlayacak veriler olarak algılanmalıdır.
Birincil veriler; iki ana tekniğin uygulanması sonucunda elde edilmişlerdir:
1. Yerel halk, yerli ve yabancı turisler, yerel aktörler için yapılandırılmış anket
tekniği,
2. Alansal araştırma tekniği.
Araştırmalarda sonuçların inandırıcılığı, güvenilirliği ve geçerliliği çok önemlidir. O
nedenle bu iki teknik için, proje takviminde önemli bir zaman dilimi ayrılmış, doğrudan
kişisel çabalarla, kendi girişimlerimizle veriler elde edilmiştir. Çünkü sosyal bilimlerde
kesin ölçmeler yapılamadığı için, güvenilirlik önemli bir sorundur. Sorunun yanlış
sorulması, veri toplama yönteminin uygun olmaması, araştırma modelinin yetersizliği
verilere karşı güvensizliğe ve geçersizliğe neden olabilmektedir (Yüksel ve Yüksel
2004). Bu bilinçle, projede anket sorularının hazırlanmasından uygulanmasına kadar
çok özen gösterilmiş, alansal gözlemlerin objektif yapılması sağlanmıştır.
İkincil veriler; çalışmanın tabanını oluşturmak ve birincil verilere kaynak
(dayanak) teşkil etmek amacıyla, yazılı literatür ve web sitelerinin taranması sonucunda
16
toplanan verilerdir. Böylece proje başlangıcında konu ile ilgili kuramsal çalışmalar
(kitap, makale, bildiri, tez vd) bulunmuş, Ayvalık’la ilgili yayınların bir kısmı Ayvalık
ziyaretleri sırasında temin edilmiş, diğerleri kütüphane, internet araştırmaları ve kişisel
girişimlerle sağlanmıştır.
Hipotez: Araştırmayı sonuca götüren çok önemli bir yol göstericidir. Hipotez,
araştırılan konu ile ilgili olarak öne sürülen doğruluğu ve yanlışlığı henüz belirlenmemiş
bir ifadedir. Hipotez özel olmalı ve yönlendirici ifadeler içermelidir. Hipotez ile
varsayım birbirinden farklıdır. Aradaki fark, hipotezler denenebilir, varsayımların ise
deneme maliyetlerinin, getireceği faydadan daha fazla olması nedeniyle denenmez
(Karasar 1999’a göre, Yüksel ve Yüksel, 2004) olmasıdır. Hipotezler, ilişkiyi
savunduğu gibi (araştırma hipotezi), ilişkisizliği de savunurlar (farksızlık hipotezi).
Bu araştırma projesinin hipotezleri şunlardır:
1. Ayvalık ve Midilli, aynı coğrafi konumda (bölgede) bulunurlar ve o nedenle
doğal coğrafi özellikleri birbirine çok benzer.
2. Ayvalık ve Midilli yakınlık faktöründen dolayı tarihsel dönemlerde bir bütün
olarak gelişme göstermişler ve tarihten gelen güçlü ilişkiler ve de kültürel yayılma
sonucunda benzer kültür özelliklere sahip olmuşlardır.
3. Ayvalık ve Midilli, tarih, doğal ve kültürel coğrafya benzerliklerinin dışında
farklı ve özel kimliklere de sahiptirler.
4. Ayvalık ve Midilli, benzer ve farklı turizm çekiciliklerinden hareketle, turizmde
çeşitli ortaklıklara gitme potansiyeline sahiptir.
5. Ayvalık ve Midilli’nin turizmde ortaklıklar kurmalarına her iki tarafın yerel halkı,
turistler ve turizm aktörleri sıcak bakmaktadırlar.
6. Ayvalık ve Midilli, özellikle kültürel turizm etrafında işbirliğine gittikleri
taktirde, her iki taraf için toplumsal ve ekonomik yakınlaşmalar artacak, pazarlama ve
rekabet edebilmede büyük kolaylıklar kazanacaklar ve turizm yoluyla sosyo-ekonomik
gelişme sağlayacaklardır.
Araştırma projesinin amacına ve yönteme uygun bir çalışma takvimi belirlenmiştir.
Bu takvime göre yapılanlar aşağıda ana hatlarıyla sıralanmaktadır.
Projenin Aşamaları:
1. Literatür taraması, yayın temini, alansal araştırmalar vd. çalışmalar:
17
Proje konusuyla ilgili yayınlara ulaşmak üzere Ege Üniversitesi Kütüphanesi ve
kişisel kitaplıklar taranmış, bazı yayınlar elde edilmiş, web siteleri yoluyla da pdf
ortamında yayınlar indirilmiştir. Ayrıca Midilli ve Ayvalık’la ilgili turizm ortaklığı
konusunda güncel medya haberleri takip edilmiş ve derlenmiştir.
Proje sürecinde, 4 kez Ayvalık’a, 2 kez Midilli’ye gidilmiştir. Dr. Terkenli ile
Midilli (2), Ayvalık (1) ve İzmir’de (1) 4 kez görüşme olanağı yaratılmıştır.
Ayvalık’a ilk kez 2007 yılı Aralık ayında gidilerek, Ayvalık Ticaret Odası Toplantı
Salonu’nda ilçe kaymakamı ve belediye başkanının da katıldığı, halkın ve basın
mensuplarının izlediği bir toplantı düzenlenmiştir. Bu toplantıda Prof. Dr. Baykal,
Doç.Dr. Emekli ve Ar. Gör. Südaş, proje hakkında bilgi vermişlerdir.
Ayvalık’a ikinci kez gidildiğinde Dr. Terkenli ile buluşulmuş, daha önce belirlenen
anket sorularılarına Türkçe ve İngilizce son şekli verilmiştir.
Ayvalık’a üçüncü kez gidildiğinde anket uygulanmış, Ayvalık ve Küçükköy
belediye başkanları ile görüşülmüştür.
Ayvalık’a dördüncü ve son gidiş, son anket çalışmaları için olmuş, ayrıca ilçe
Turizm Bürosu yetkilileri başta olmak üzere birçok tesis ve kuruluş sahibi ile
görüşmeler yapılmış, fotoğraflar çekilmiş ve dokümanlar temin edilmiştir.
Midilli’ye ilk kez 2007 Kasım ayında, ikinci kez ise 2009 Haziran ayında
gidilerek Dr. Terkenli ile görüşmelerde bulunulmuş, adanın önemli yerleri ziyaret
edilmiştir.
İzmir’de Dr. Terkenli ile buluşma 2008 Kasım ayında gerçekleşmiş, proje üzerinde
çalışmalar yapılmıştır.
2. Kişisel görüşmeler (mülakat):
Proje süresince, Ayvalık ve Küçükköy belediye başkanları ile 2 şer kez
görüşülmüştür. Midilli ziyareti sırasında vali ve ticaret odası başkanı ile görüşme
talebinde bulunulmuş, ancak kendilerinden kaynaklanan nedenle görüşülememiştir.
Proje, doğrudan görüşmeye dayalı veri toplama olmadığından geniş katılımlı
görüşmeler yapılmamıştır.
3. Anket:
18
Projede uygulanan ankette kavramsal çerçevede yer alan faktörlerden yola çıkılarak
açık ve kapalı uçlu sorular sorulmuştur. Uygulama, hedef kitlenin (evrenin) çok büyük
olmasından dolayı örnekleme yoluyla yapılmıştır. Elde edilen bulgular, çizelge haline
getirilmiş, yorumlarda bulunulmuştur.
Ayvalık’ta anket çalışması yapmak üzere; anketör görevini üstlenen
öğrencilerimizle birlikte 2 kez Ayvalık’a gidilmiş ve Ayvalık kent merkezi, Sarımsaklı
ve Cunda Adası’nda rastgele örneklem yoluyla toplam 415 adet anket uygulanmıştır.
2008 yılı Şubat ayındaki ilk gidişimiz sırasında, yerel halk (251 anket) ve turizm
aktörleri (30 anket), 2009 Temmuz ayındaki ikinci gidişimiz sırasında yerli turistler (45
anket) ve yabancı turistler (89 anket) örneklem grubunu oluşturmuşlardır.
Mitilini kenti ve çevresi ile Midilli Havaalanı’ndaki anket çalışması; Dr.Terkenli
ve ekibi tarafından gerçekleştirilmiş, 2008 ve 2009 yıllarında Ayvalık’taki anketlerle eş
zamanlı olarak yürütülmüştür. Bu çalışmada yerel halka (192 kişi), yerli turistlere (40
kişi), yabancı turistlere (79 kişi) ve turizm aktörlerine (14 kişi) toplam 325 anket
uygulanmıştır. Böylece toplamda 740 ankete ulaşılmıştır.
Anketlerin başarılı şekilde uygulanmasında Ar. Gör. İlkay Südaş, Ar. Gör. Beycan
Hocaoğlu ve o tarihte yüksek lisans öğrencimiz olan Doğukan Doğu Yavaşlı özveriyle
çalışmışlardır. Anketlerin bilgisayara yüklenmesi, SPSS programıyla değerlendirilmesi,
sonuçların çizelge ve grafiklere dönüştürülmesi gibi konularda Ar. Gör. İlkay Südaş
büyük emek vermiş, ayrıca Dr. Terkenli’nin ekibini de bu konuda yönlendirmiştir.
4. Proje yazımı:
Toplanan veriler 2009 Ekim ayından itibaren proje içeriğine uygun biçimde bir
araya getirilerek yazım aşamasına geçilmiştir.
21
III. KISIM : AYVALIK VE MİDİLLİ’DE KÜLTÜREL TURİZMİ ORTAK
GELİŞTİRME
Projenin amaçları ve içeriği doğrultusunda I. ve II. kısımlar Ayvalık ve Midilli’yi
turizm açısından tanımaya ayrılmış, III. kısımda ise kültürel turizmi ortak geliştirme,
diğer ifadeyle “ortak kültürel turizm bölgesi” yaratma potansiyelinin olup olmadığının
sorgulanması yapılmıştır. Bu kısımda önce, görüşleri öğrenmek üzere her iki tarafta
uygulanan anket sonuçları sunulmakta, arkasından Ayvalık ve Midilli’nin kültürel
turizmdeki güçlü-zayıf yönleri, fırsatları-riskleri Swot analizi ile ortaya konulmakta, son
olarak ortak kültürel turizmden eldilecek kazanımlar ve uygulama örnekleri
verilmektedir.
1. Ayvalık ve Midilli’de Turizme Bakış Açısı
Ayvalık ve Midilli’de hem genel anlamda turizme bakış açısını öğrenmek, hem de
bu iki yerleşme arasında kültürel turizmi ortak geliştirme konusundaki görüşleri tesbit
etmek üzere dört gruba anket uygulanmıştır. Bu grupları; yerel halk, yerli turistler,
yabancı turistler ve turizm aktörleri oluşturmaktadır. Yerel halkı, Ayvalık ve Mitilini
kent halkı; yerli turistleri Türk ve Yunanlı turistler; yabancı turistleri yabancı ülkelerden
gelen turistler; turizm aktörlerini ise çeşitli turizm işletmeleri ve işyerlerinde (oteller,
restoranlar, hediyelik eşya dükkanları vb. gibi) çalışanlar meydana getirmektedir.
Anketler, 2008 ve 2009 yıllarında Ayvalık kent merkezi, Sarımsaklı ve Alibey
(Cunda) Adası’nda, Midilli’de ise Mitilini kenti ve yakın çevresi ile Midilli
Havaalanı’nda uygulanmıştır. Anketler SPSS programı ile değerlendirilmiş, çizelgeler
oluşturulmuş ve veriler analize hazır hale getirilmiştir.
Ayvalık’ta rastgele örneklem yolu ile seçilmiş kişilerin (415 kişi) dağılımı şöyledir:
Yerel halk: 251 kişi (124 erkek, 127 kadın)
Yerli turist: 45 kişi (23 erkek, 22 kadın)
Yabancı turist: 89 kişi (44 erkek, 45 kadın)
Turizm aktörü: 30 kişi (20 erkek, 10 kadın)
Midilli’de rastgele örneklem yolu ile seçilmiş kişilerin (325 kişi) dağılımı şöyledir:
Yerel halk: 192 kişi (95 erkek, 97 kadın)
Yerli turist: 40 kişi (19 erkek, 21 kadın)
Yabancı turist: 79 kişi (36 erkek, 43 kadın)
Turizm aktörü: 14 kişi (12 erkek, 2 kadın)
22
Toplam 740 kişilik örneklem elde edilmiştir.
Anket soru formunda ankete katılanlara öncelikle sosyo-demografik özellikleri
sorulmuş, ardından turizme ilişkin tutumları hakkında çeşitli sorular yöneltilmiş,
ayrıca Ayvalık ve Mitilini arasında ortak kültürel turizm geliştirme konusundaki
görüşleri öğrenilmeye çalışılmıştır.
Anket bulguları, Ayvalık-Midilli karşılaştırması yapılarak aşağıda çizelgeler halinde
verilmekte, kısa açıklamalar yapılmakta, her grubun sonunda ara değerlendirmeye
gidilmektedir. Son olarak ise anketlerden elde edilen bulgular maddeler halinde
sıralanmaktadır.
Yerel Halk Anket Sonuçlarının Yorumlanması:
1. Ayvalık ve Mitilini kent halkının turizm konusunda yukarıdaki 15 soru
kapsamındaki görüşleri; bazılarında pararellik taşırken, bazılarında farklılıklar
göstermektedir.
2. Her iki tarafın kent halkı yerleşmelerinde turizmin en önemli özelliğini doğal
kaynakların zenginliğine bağlamakta, tarihsel ve kültürel kaynakları ikinci planda ve
çok daha az oranda dikkate almaktadırlar. Bu sonuç, halkın tarihsel ve kültürel
değerlerini pek tanımadığını ve turizm için kullanılabileceğinin pek farkında olmadığını
göstermektedir.
3. Ayvalık ve Mitilini kent halkının potansiyel turistlerin kimler olması hakkındaki
görüşlerinde “kim gelirse gelsin” düşüncesi hakim iken, birbirlerini turist olarak görme
konusunda Ayvalıklıların biraz daha fazla istekli oldukları anlaşılmıştır.
4. Midilli’den Ayvalık’a gelenler Ayvalıklılar için birinci sırada “alışverişe
gelenler” anlamını taşırken, Midillilliler Ayvalıklılara “turist ve komşularımız” gözüyle
bakmaktadır. Bu olumlu yaklaşımlar, bugünkü gerçekleri gözler önüne sermiş olup,
aralarında turizm ortaklığına gidilebileceğinin sinyallerini vermektedir.
5. Ayvalık ve Midilli arasında turizm hareketinin nasıl olması konusunda,
“Türkiye’ye vizenin kalkması” isteğini bir tarafa bırakacak olursak, asıl önemli olanı;
“her türlü ortaklığa gidilmesi, Türk ve Yunan yetkililerin işbirliği yapmaları” gibi
turizmde ortaklık tarafı görüşlerin ağırlık taşımasıdır. Her iki tarafın halkı arasında bu
düşüncelerin var olması sevindiricidir.
23
6. Ayvalıklılar Midilli Adası’na daha az gitmiş (en önemli faktör vize alma
zorluğudur), Mitilini halkı ise Ayvalık’a daha çok gelmişlerdir.
7. Ayvalık ve Mitilini kent halkı; turizmin olumsuz sosyo-kültürel, ekonomik ve
çevresel etkileri olduğu görüşünde değildirler.
8. Ayvalık ve Midilli Adası’nda turizmin daha fazla gelişmesi konusunda neler
yapılmalıdır sorusunda, her iki taraf da kendi yerleşmeleri için yapılması gerekenleri ön
plana çıkarmış, anketteki “aralarında ortak projeler yapılması” seçeneğine pek rağbet
etmemişlerdir. Burada, sorudan; birbirlerinden bağımsız nelerin yapılabileceğini
anladıklarını düşünmekteyiz. Zira, turizmin projeler etrafında geliştirilmesine gerek
olmadığı, bu yüzden de ortak projelere ihtiyaç duymadıkları gibi bir düşüncenin
olduğunu sanmamaktayız.
Yerli Turist Anket Sonuçlarının Yorumlanması:
1. Ayvalık ve Mitilini’ye gelen yerli turistlerin turizm konusundaki görüşleri; bazı
yanıtlarda pararellik taşırken, bazılarında farklılıklar görülmektedir.
2. Ayvalık’a gelen yerli turistlerin, Ayvalık yakın çevresinde en çok görmeyi
istedikleri yer Midilli Adası, Mitilini’ye gelenlerin ise kendi adalarıdır. Türkiye’ye
geçmek isteyenlerin oranının ise düşük kaldığı görülmektedir.
3. Ayvalık ve Midilli’nin tanıtımı konusunda yerli turistler çeşitli yanıtlar verirken,
bunlar arasında “Ayvalık ve Midilli ortak tanıtılmalı” görüşünü benimseyenlerin var
olması sevindiricidir.
4. Ayvalık ve Midilli’de turizmin daha fazla gelişmesi için yapılması gerekenler
sorusuna yerli turistler çeşitli yanıtlar verirken, bunlar arasında “Ayvalık ve Midilli
arasında bağlantıların arttırılması” görüşüne de olumlu bakmaları sevindiricidir.
Ayvalık’a gelen yerli turistlerin bu konudaki görüşleri oransal olarak daha fazladır.
Yabancı Turist Anket Sonuçlarının Yorumlanması:
1. Ayvalık ve Mitilini’ye gelen yabancı turistlerin turizm konusunda görüşleri; bazı
yanıtlarda pararellik taşırken, bazılarında farklılıklar taşımaktadır.
2. Ayvalık’a gelen yabancı turistlerin burayı tercih etme nedenlerinde “kültürel
çekicilikler” önemli bir faktör olmuştur. Bu durum, Ayvalık-Midilli arasında ortak
24
kültürel turizm geliştirildiği taktirde Midilli üzerinden de önemli bir yabancı turist
grubunun Ayvalık’a geleceğini göstermektedir.
3. Ayvalık’a gelen yabancı turistler, en çok geleneksel mimarinin korunamamış
olmasını bir eksiklik olarak görürken, Mitilini’deki yabancı turistler ise kentsel
düzenlemedeki yetersizliğe dikkati çekmişlerdir. Ayvalık ve Midilli arasında ortak
kültürel turizm geliştirildiği taktirde, bu yetersizliklerin tümü iyileştirilmiş olacaktır.
4. Yabancı turistler Ayvalık ve Mitilini’nin ortak tanıtılması konusunda henüz bilinç
sahibi değildirler.
5. Yabancı turistlerin her iki tarafın halkını yüksek oranda “konuksever” olarak
nitelendirmeleri, Ayvalık-Midilli arasında kültürel turizmi ortak geliştirme düşüncesine
önemli bir katkı vermektedir.
6. Ayvalık ve Midilli’de turizmin daha fazla gelişmesi için yapılması gerekenler
sorusuna yabancı turistler çeşitli yanıtlar verirken, bunlar arasında “Ayvalık ve Midilli
arasında ortak turizm projeleri” ne oransal olarak pek yer vermemişlerdir. Kendilerinin
takdir edecekleri bir konu olmadığı için, bu seçeneği fazla işaretlemediklerini
düşünmekteyiz.
Turizm Aktörleri Anket Sonuçlarının Yorumlanması:
1. Ayvalık ve Mitilini’nin turizm aktörleri; Ayvalık ve Midilli’nin potansiyel
turistleri kimler olmalıdır sorusuna büyük oranda “fark etmez” yanıtını vermişler, kendi
halklarını karşılıklı turist görme bilincine henüz ulaşmamışlardır. Bu konuda Midillili
turizm aktörlerinden farklı olarak Ayvalıklı turizm aktörlerinin az da olsa bir isteği
bulunmaktadır. Bu görüş, aynen kent halkına uygulanan ankette de ortaya çıkmıştır.
2. Ayvalıklı turizm aktörlerine göre; Midilli’den Ayvalık’a gelenler çoğunlukla
“alışverişe gelenler” anlamını taşırken, Mitilini’deki turizm aktörleri ise Ayvalıklılara
“komşularımız” gözüyle bakmaktadır. Her iki taraf da birbirlerini turist olarak henüz
görmemektedir. İki tarafın kent halkı da benzer görüşü paylaşmaktadır. Bu durumda
Ayvalık-Midilli arasında kültürel turizmi ortak geliştirebilmek için öncelikle, bu inancın
yerleştirilmesi gerekecektir.
3. Ayvalık ve Midilli arasındaki turizm hareketinin nasıl olması konusunda, her iki
tarafın turizm aktörleri, Türkiye’ye vizenin kalkmasını istemektedirler. Mitilini turizm
25
aktörlerinin büyük kısmı ortak turizm politikaları izlenmelidir görüşüne sahip olup,
Türk ve Yunan yetkililerin işbirliği yapmalarının istenmesi, gelecekte turizm etrafında
ortaklıklar kurulabileceğine sıcak bakıldığını göstermektedir.
4. Turizm aktörlerine göre Ayvalık ve Midilli’de turizmin daha fazla gelişmesi için
çok sayıda yapılması gereken iş bulunmaktadır. Bunlar arasında ortak turizm projeleri
seçeneği pek rağbet görmemiştir. Bununla birlikte, bu sonucun ortak proje istenmediği
anlamına gelmediği bilinmelidir. Çünkü ortaklığa atıf yapan diğer sorularda olumlu
yaklaşımların benimsendiği görülmektedir. O halde seçenekte ortak projeden ne
kastedildiği anlaşılmamıştır, denilebilir.
Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi:
Anket sonuçlarının Ayvalık-Midilli arasında ortak kültürel turizm bölgesi yaratma
ile ilgili kısımlarının projeyi doğrudan ilgilendirmesi nedeniyle, burada yerel halk, yerel
aktörler ve turist görüşlerinin karşılaştırması yapılarak değerlendirmeye gidilecektir.
Turizm ortaklığı konusundaki olumlu görüşler:
1. Ayvalık ve Mitilini kent halkı ve turizm aktörleri; “vize kalkmalı ve turizmde her
türlü ortaklığa gidilmeli, Türk ve Yunan yetkilileri işbirliği yapmalı” şeklindeki
görüşlere büyük oranda katılmışlardır.
2. Yerli turistler; Ayvalık ve Midilli’nin tanıtımı konusunda “Ayvalık ve Midilli
ortak tanıtılmalı” görüşüne onay vermişler, her iki yerde turizmin daha fazla gelişmesi
için yapılması gerekenler arasında yer alan “Ayvalık ve Midilli arasında bağlantıların
arttırılması” görüşünü desteklemişlerdir.
3. Yabancı turistlerin; Ayvalık ve Midilli’yi tercih etme nedenlerinde “kültürel
çekicilikleri” önemli bulmaları, Ayvalık-Midilli arasında ortak kültürel turizm
geliştirildiği taktirde, ortak bölgenin yabancı turistlere pazarlanabileceği sonucu ortaya
çıkmıştır. Yine yabancı turistlerin her iki tarafın halkını “konuksever” bulmaları,
kültürel turizmin olmazsa olmazlarından biri olan konukseverlik sayesinde ortak
kültürel turizmin gelişebileceğine katkı vermektedir.
Turizm ortaklığı konusunda bilincin oluşmadığını gösteren görüşler:
1. Yerel halk, yerli ve yabancı turistler ve turizm aktörleri; Ayvalık ve Midilli’de
turizmin daha fazla gelişmesi için yapılması gerekenler konusunda “Ayvalık ve Midilli
26
arasında ortak turizm projeleri yapılmalıdır” seçeneğine fazla rağbet etmemişlerdir. Bu
sonuç, sorunun yanlış anlaşıldığını göstermektedir.
2. Yabancı turistler Ayvalık ve Mitilini’nin ortak tanıtılmasına pek katılmamışlardır.
Bu durum; her iki tarafın turizmde ortak hareket etmesi konusunda turistlerin henüz
bilinç sahibi olmadığını göstermektedir.
3. Yerel halk ve turizm aktörleri Ayvalık ve Midilli’nin potansiyel turistleri kimler
olmalıdır sorusuna büyük oranda “fark etmez, kim gelirse gelin” yanıtını vermişlerdir.
Bu sonuç iki şekilde yorumlanabilir; birincisi, halkların birbirlerini karşılıklı turist
görme bilincinin henüz oluşmadığı, ikincisi ise, konukseverliğin göstergesi olarak
“herkese kapımız açık” düşüncesinin hakimiyetir.
Sonuç olarak Ayvalık-Midilli arasında ortak kültürel turizm bölgesi yaratma
konusunda görüşleri almak üzere uygulanan anket sonuçlarına göre; özellikle yerel halk
ve yerel turizm aktörleri açısından hiç bir engel yoktur, görüşler son derece olumludur.
2. Ayvalık ve Mitilini’de Kültürel Turizmin Swot Analizi
AYVALIK’IN KÜLTÜREL TURİZMDE
GÜÇLÜ YÖNLERİ
MİTİLİNİ’NİN KÜLTÜREL TURİZMDE
GÜÇLÜ YÖNLERİ
1. Midilli Adası’na yakınlık ve tarihsel
bağlılıktan dolayı Ayvalık’ın kültürel kaynakları,
komşularına göre farklıdır.
2. Tarihsel ve kültürel kaynaklar kimlikli ve
zengindir.
3. Zeytin, zeytinyağı gibi geleneksel marka
ürünler bulunmaktadır.
4. Ayvalık mutfağı zengin ve yerel özelliklere
sahiptir.
5. Turiste hizmet verebilecek konaklama ve
yeme-içme tesisleri yeterli ve niteliklidir.
6. Kültürel turizmin geliştirilmesinde rol
alabilecek güçlü bir yerel yönetim ve sivil toplum
kuruluşları vardır.
7. Ayvalık’ı ziyaret, karayolu, denizyolu ve
havayolu açısından kolaylıklar sunmaktadır.
8. Ayvalık içinde kültürel kaynaklara kısa sürede
ve kolaylıkla erişmek mümkündür.
9. Ayvalık’ta kültürel turizm kaynakları hakkında
bilgi alınabilecek Turizm Danışma Bürosu
bulunmaktadır.
10. Ayvalık’ın iklim koşulları yılın on iki ayında
kültürel turizme katılma olanağı vermektedir.
11. Ayvalık hinterlandında evrensel kültür
mirasına sahip Bergama bulunmaktadır.
12. Ayvalık halkı sıcakkanlı ve konukseverdir.
1. Mitilini’nin yer aldığı Midilli Adası’nın
Türkiye kıyılarına yakın konumu kültürel
kaynaklarını diğer adalardan farklı kılmıştır.
2. Tarihsel ve kültürel kaynaklar zengin ve çoğu
korunmuştur.
3. Zeytin, zeytinyağı, uzo gibi geleneksel marka
ürünler bulunmaktadır.
4. Midilli mutfağı zengin ve yerel özelliklere
sahiptir.
5. Midilli özgün müzik ve geleneksel el
sanatlarını korumuştur.
6. Mitilini’nin Midilli Adası’nın yönetim merkezi
olması, kültürel etkinlikleri ve hizmetleri zengin
kılmıştır.
7. Turiste hizmet verebilecek konaklama ve
yeme-içme tesisleri yeterli ve niteliklidir.
8. Mitilini’ye havayolu ve denizyolu ile ulaşım
kolay ve güvenliklidir.
9. Ada içinde kültürel kaynakları ziyaret etmek
için ulaşım olanakları yeterlidir.
10. Midilli’de kültürel turizm kaynakları
hakkında bilgi alınabilecek Mitilini Turizm
Danışma Ofisi bulunmaktadır.
11. Midilli’nin iklim koşulları yılın on iki ayında
kültürel turizme katılma olanağı vermektedir.
12. Mitilini halkı sıcakkanlı ve konukseverdir.
27
AYVALIK’IN KÜLTÜREL TURİZMDE
FIRSATLARI
MİTİLİNİ’NİN KÜLTÜREL TURİZMDE
FIRSATLARI
1. Dünyada kültürel turizme ilgi giderek
artmaktadır.
2. Türkiye turizm stratejisinde kültürel turizm
artık önemli bir yer tutmaktadır.
3. Kültürel turizmle bütünleşebilecek gastronomi
turizmi, festival turizmi, inanç turizmi vb. turizm
türlerini geliştirebilme fırsatı vardır.
4. Ulaşım kolaylıkları dış turizme açılabilme ve
kültürel turizme yabancıları çekebilme fırsatı
vermektedir.
5. Midilli ile her yıl ortak bir şenliğin
düzenlenmesi kültürel ilişkilerin ve kültürel
turizmin gelişmesine fırsat vermektedir.
6. Bergama’nın Ayvalık’a yakınlığı aralarında
kültürel turizmde bütünleşme fırsatı vermekte, bu
oluşum, Midilli-Ayvalık ortak kültürel turizm
gelişimini de güçlendirmektedir.
7. Ayvalık’ta yaşamış ve yaşamakta olan yazar
ve sanatçılardan kültürel turizmde yararlanabilme
fırsatı vardır.
1. Dünyada kültürel turizme ilgi giderek
artmaktadır.
2. Kültürel turizmle bütünleşebilecek gastronomi
turizmi, festival turizmi, inanç turizmi vb. turizm
türlerini geliştirebilme fırsatı vardır.
3. Havayolu ulaşım bağlantısının oluşu, yabancı
turistleri adaya çekebilme fırsatı vermektedir.
4. Ayvalık ile her yıl ortak bir şenliğin
düzenlenmesi kültürel ilişkilerin ve kültürel
turizmin gelişmesine fırsat vermektedir.
5. Midilli’de yaşamış ve yaşamakta olan yazar ve
sanatçılardan kültürel turizmde yararlanabilme
fırsatı vardır.
6. Yakınlık faktöründen dolayı Türk turistleri
kültürel turizme çekebilme fırsatı vardır.
7. Midilli’ye kültür turistlerini çekebilmek için
kısa sürede Ayvalık üzerinden dünyaca ünlü
Bergama’ya ulaşılabileceğini Midilli’nin
tanıtımında kullanabilme fırsatı vardır.
AYVALIK’IN KÜLTÜREL TURİZMDE
ZAYIF YÖNLERİ
MİTİLİNİ’NİN KÜLTÜREL TURİZMDE
ZAYIF YÖNLERİ
1. Tarihsel ve kültürel kaynakların bazıları
korunamamış ya da özgünlüğünü yitirmiştir.
2. Tarihsel ve kültürel kaynakların, kültürel
turizm için taşıdığı önem henüz anlaşılamamıştır.
3. Tarihsel ve kültürel kaynakların çoğu turistik
ürüne çevrilememiştir.
4. Tarihsel ve kültürel kaynakları kültürel turizme
kazandırmada yasal zorluklar vardır
5. Kültürel turizmin konaklama yaratma gücü
zayıftır.
6. Ayvalık’a gelen turistlerin öncelikli ilgi alanı
kıyı turizmidir.
7. Kültürel turizm ürünlerinden olan geleneksel el
sanatları, yerel müzik ve halk oyunları yoktur.
8. Ayvalık tanıtımında kültürel turizmin adı
konmamış yada yeterince yer verilmemektedir.
9. Ayvalık’a 40 km uzaklıktaki Edremit
Havaalanı uluslarararası seferlere açık değildir.
1. Tarihsel ve kültürel kaynakların bazıları
korunamamış ya da özgünlüğünü yitirmiştir.
2. Tarihsel ve kültürel kaynaklar, Yunanistan
karasındaki kadar çeşitli ve zengin değildir.
3. Tarihsel ve kültürel kaynakların çoğu turistik
ürüne çevrilememiştir.
4. Adaya kültür turistlerini on iki ay çekecek
güçlü bir motivasyon ve organizasyon yoktur.
5. Kültürel turizmin konaklama yaratma gücü
zayıftır.
6. Adaya gelen turistleri kültürel turizmle
paylaşan kıyı turizmi baskın çıkmaktadır.
7. Adanın kültürel turizm çekicilikleri yeterince
tanıtılmamaktadır.
8. Kültürel turizmle doğrudan ilgili web siteleri
yoktur, var olan turizm web sitelerinde ise yeterli
İngilizce açıklamalar yoktur, fotoğraflar ve
haritalar zayıftır.
AYVALIK’TA KÜLTÜREL TURİZMİN
TEHDİTLERİ
MİTİLİNİ’DE KÜLTÜREL TURİZMİN
TEHDİTLERİ
1. Popüler kültür giderek yerel ve otantik kültürü
yok etmektedir.
2. Ayvalık’ın doğal çekicilikleri turistler için her
zaman ön planda gelmektedir.
3. Ayvalık’ta korunamayan kültürel miras
unsurları, kültürel turizmin önünü kapamaktadır.
4. Hızlı kentleşme beraberinde görsel ve çevresel
kirlilikleri getirmektedir.
5. Turizm beklentileri ile yanlış restorasyon ve
alan düzenlemeleri yapılmaktadır.
1. Popüler kültür giderek yerel ve geleneksel
kültürü yok etmektedir.
2. Ege Adaları’na gelen turistlerin profili kıyı
turizmini talep edenlerden oluşmaktadır.
3. Deniz ve plajlar, kültürel turizmin güçlü bir
rakibidir.
4. Konaklama tesislerinin büyük kısmı kıyılarda
kum-güneş-deniz için yapılmışlardır.
28
3. Ayvalık ve Mitilini’de Kültürel Turizmi Ortak Geliştirme Sonucunda Elde
Edilecek Kazanımlar (Çıktılar)
Kültürel turizmin geliştiği yörelerde çok sayıda sosyo-ekonomik etkilere yol
açtığı bilinmektedir (Richards’a 1994’e göre, Hacıoğlu, 2008). Bunlardan başlıcaları
şunlardır:
Ülkelerin ortak mirasını öğrenmede toplumlara fırsat sağlaması,
Bölgenin kültürel değerlerini ve yaşamını tanıtma olanağı yaratarak, bölgeye dışarıdan
gelecek turistleri etkilemesi,
Uluslararası işbirliğini desteklemesi,
Bölgenin kültürel yapısının geliştirilmesine katkı vermesi,
Ekonomik faaliyetleri kısıtlı bölgelerde gelir ve istihdam yaratması,
Turizm sezonunun uzatılması ve turizm coğrafyasının genişlemesine yardımcı olması,
Kültürel kaynakların yer aldığı doğal çevrenin duyarlı bir şekilde korunmasına destek
olması.
Bütün bu olumlu etkileri, diğer ifadeyle yararları olan kültürel turizmi
geliştirmek isteyen ülkeler, şu beklentilere de sahiptirler:
Dünya turizmindeki yeni gelişmelere uyum sağlamak,
Turist sayısını, turizm yatırımlarını, istihdamı ve turizm gelirlerini arttırmak,
Turistin istek ve ihtiyaçlarını yanıt vermek
Kıyılardaki turistik baskıyı azaltmak ve kıyı turizmine bağımlılığı kırmak,
Turizmin coğrafi dağılışında dengeyi sağlamak,
Turizmde mevsimlik yoğunlaşmayı azaltmak,
Turistik kaynakların daha iyi değerlendirilmesine fırsat vermek,
Bölgenin rekabet avantajını yükselterek pazar payını güçlendirmek,
Yerel düzeyde rekabet ortamları yaratarak, hizmet kalitesinin artmasını sağlamak,
Bölgenin sosyo-ekonomik kalkınmasına destek vermek,
Bölge turizmini canlandırmak ve geliştirmek.
Projenin III. kısmı 1. alt bölümünde, Ayvalık ve Midilli arasında ortak kültürel
turizm bölgesi oluşturma konusunda hiçbir olumsuz görüşün olmadığı, 2. altbölümdeki
Swot analizine göre de; Ayvalık ve Midilli’nin kültürel turizm kapsamında güçlü
yönleri olduğu ve onları birleştirebilecekleri, zayıf yönleri olduğu ve onları da
iyileştirebilecekleri, kısacası kültürel turizm etrafında birbirlerini tamamlayabilecekleri
sonucuna ulaşılmıştır.
29
Bu sonuçlar, projenin hipotezleri ile karşılaştırıldığında şu yorumlar
yapılabilir:
1. “Ayvalık ve Midilli yakınlık faktöründen dolayı tarihsel dönemlerde bir bütün
olarak gelişme göstermişler ve tarihten gelen güçlü ilişkiler ve de kültürel yayılma
sonucunda benzer kültür özelliklere sahip olmuşlardır” hipotezi, projenin I. ve II.
kısımlarında doğrulanmıştır.
2. “Ayvalık ve Midilli, tarih, doğal ve kültürel coğrafya benzerliklerinin dışında
farklı ve özel kimliklere de sahiptirler” hipotezi, projenin I. ve II. kısımlarında
doğrulanmıştır.
3. “Ayvalık ve Midilli’nin turizmde ortaklıklar kurmalarına her iki tarafın yerel
halkı, turistler ve turizm aktörleri sıcak bakmaktadırlar” hipotezi, projenin III.
kısmında yer alan anket sonuçlarına göre doğrulanmıştır.
4.“Ayvalık ve Midilli, benzer ve farklı turizm çekiciliklerinden hareketle, turizmde
çeşitli ortaklıklara gitme potansiyeline sahiptir” hipotezi, projenin I. ve II. kısımlarında
Ayvalık ve Midilli’nin ayrı ayrı incelenen turizm kaynaklarından ve Swot analizinden
anlaşıldığı üzere; doğrulanmıştır.
5. “Ayvalık ve Midilli, kültürel turizm etrafında işbirliğine gittikleri taktirde, her iki
taraf için toplumsal ve ekonomik yakınlaşmalar artacak, pazarlama ve rekabet
edebilmede büyük kolaylıklar kazanacaklar ve turizm yoluyla sosyo-ekonomik gelişme
sağlayacaklardır” hipotezi hakkında şu anda yorum yapmak mümkün olmasa da, yerel
halkların zaten son yıllarda ticari ilişkiler çerçevesinde dostluk bağlarını
güçlendirdikleri görülmektedir. Bu sıcak ilişkilerin ticari boyutu turizme taşındığında
beklenen olumlu sonuçların kısa sürede gerçekleşebileceğini söyleyebiliriz.
Aşağıda Ayvalık-Midilli arasında oluşturulacak ortak kültürel turizm bölgesinin
beraberinde getirmesi beklenen potansiyel kazanımlar açıklanmaktadır:
Ayvalık ve Midilli Adası’ndaki kültürel kaynakların korunması
sağlanacaktır.
Dünyada doğal ve kültürel miras bilincinin yükselmesi, kültürel çeşitliliğe saygı
çerçevesinde ülkeler arasında işbirliklerinin gelişmesi, taşınır-taşınmaz miras
unsurlarının korunmasını gündemde tutmaktadır. Ayvalık’ta geleneksel Rum
30
mimarisinin özelliklerini taşıyan evler, ibadet yerleri ve diğer binalar ile Midilli’deki
Osmanlı dönemine ait ibadet yerleri, kaleler ve diğer yapılar, ortak kültürel turizm
girişimi başlatıldığı zaman gerekli restorasyonlarla yenilecekler ve korunmaları
sağlanacaktır.
Ayvalık ve Midilli Adası’ndaki kültürel kaynaklar turistik ürüne çevrilerek,
kültürel miras dünyaya tanıtılmış olacaktır.
Her iki tarafta kültürel mirasın turizm amaçlı kullanılabilmesi için öncelikle
korunması, ardından da turistik ürün işlevi kazandırılması gerekmektedir. Böylece
yıllardır harap durumda bekleyen, kaderine terkedilmiş eserler kimliklerini yeniden
kazanarak turizm sayesinde dünyaya tanıtılmış olacaklardır.
Günübirlikçi turistler konaklamalı turiste dönüşecek, konaklama yapan
turistlerin kalış süresi artacaktır.
Kültürel turizmin en önemli handikaplarından biri konaklama yaratamaması, daha
çok günübirlik ziyaretlerden oluşmasıdır. O nedenle birçok kültürel turizm
destinasyonu, çeşitli etkinliklerle çekiciliklerini arttırmakta, yenilik ve yaratıcılık
girişimleri ile turisti uzun süre kalmaya teşvik etmektedir. Bu girişimlerden biri de her
türlü ortaklığa dayanan işbirlikleridir. Sözgelimi, kıyı turizmi, termal turizm, kırsal
turizm gibi turizm türlerinin mekanları ve etkinliklerinden yararlanılmaktadır. Ayrıca
kültürel turizmle aynı içeriğe sahip inanç turizmi, festival turizmi, kent turizmi ve
kongre turizmine ait tipik ürünler ve hizmetler aynı paketin içine konulmakta, böylece
turistlerin kalış süreleri uzatılmaya çalışılmaktadır.
Ayvalık ve Midilli’de henüz başlıbaşına kültürel turizm gelişmediği için, zaten
doğrudan bu turizm türüne dayalı konaklamalar yok gibidir. Oysa, ortak kültürel turizm
bölgesi yaratıldığı taktirde elde edilecek kazanımların en önemlilerinden biri, turistlerin
konaklamaya başlayacakları ve paket programın süresine göre en az ikişer gün
konaklama yapacak olmalarıdır.
Kuzey Ege’nin rekabet şansı artacaktır.
Ege Denizi’nin kuzeyi, Türkiye’nin de Ege kıyılarının kuzeyi, birçok faktöre bağlı
olarak, güney Ege ve dolayısıyla da Akdeniz’deki destinasyonlarla rekabet etme
konusunda bazı dezavantajlara sahiptir. Bu faktörlerin başında coğrafi konum, iklim,
31
turistik tesislerin çeşitlilik, kalite ve yenilik açısından daha zayıf olması gelmektedir. O
halde Kuzey Ege’yi verilen hizmetler bakımından farklı kılmak gerekecektir. İşte
yapılacak işlerden biri de Ayvalık-Midilli örneğinde görüleceği üzere destinasyonların
bütünleştirilmesidir. Bu bütünleşmelerin beraberinde getireceği en büyük kazanımlardan
biri rekabet şansının artmasıdır.
Gelen turist sayısı ve turistik geliri artacaktır.
Ayvalık ve Midilli’ye ayrı ayrı gelen turistler, ortak paket turlar düzenlendiği
taktirde her iki tarafı da ziyaret edeceklerinden mevcut turist sayısı ve gelir ikiye
katlanmış olacaktır. Ayrıca, şu anda Ayvalık, Dikili ve Foça üzerinden Midilli’ye ulaşan
Türk turistler, vizenin tümüyle kaldırılması (2010 yaz aylarından itibaren vize yalnızca
hususi pasaport sahiplerine kaldırılmıştır) sonucunda çok daha fazla sayıda adaya
gideceklerdir. Anketlerde de bu sonuç ortaya çıkmıştır. Midilli halkı günümüzde
Ayvalık’a yalnızca alışveriş için geliyorsalar da, ortak organizasyonlar (paket tur,
etkinlik vd) gerçekleştirildiği taktirde yalnızca Ayvalık değil Bergama’ya da geçerek
kültürel turizm halkasını genişleteceklerdir. Bu konuda, Bergama Ticaret Odası ve
Bergama Belediyesi’nin çalışmaları ümit vericidir Sözgelimi 2010 Şubat ayında
Midilli’ye yapılan bir iş ziyaretinde Midilli’yi tanıtan Türkçe broşürlerin ilçede
dağıtılabileceği, Midilli’ye ait fotoğrafların, BERTO’nun açılacak yaşam müzesinde
sergilenebileceği yetkililere iletilmiştir (www.berto.org.tr)
Kültürel turizm, dostuk ilişkilerini pekiştirecek, barışa katkı verecektir.
Kültürel turizmin en önemli işlevrinden birisi de turizmin kendisi gibi “barış elçisi”
olmasıdır. Dünyada giderek daha çok yaygınlaşan kültürel turizmin, toplumlar
arasındaki anlaşmayı sağlamadaki gücünün sıradan turizmden çok daha etkin olduğu
bilinmektedir.
Ayvalık’ta son yıllarda -turizm amaçlı olmasa da- haftalık pazar günleri (Perşembe
ve Cumartesi) Midilli halkını ilçede görmek gelenek haline gelmiştir. Adadaki alışveriş
olanaklarının pahalı, ürünlerin çeşit ve kalite açısında sınırlı olması, ada halkını
Ayvalık’a alışverişe yönlendirmiştir. Perşembe günleri büyük pazara İzmir, Balıkesir,
Aydın ve Edremit’ten satıcılar gelmektedir. Ayvalıklılar ve Midillilerin tarih içindeki
birliktelikleri, aynı ortamın insanı olmaları kolay kaynaşmalarına aracılık etmiştir.
Pazarda konuşulan dil, biraz Rumca ve biraz Türkçe karışımı ortak bir dildir. Bu pazar
32
buluşmaları, barış ve dostluk havasının en güzel göstergesidir. Bu temel üzerine
geliştirilecek ortak kültürel turizm, dostlukları daha da pekiştirecektir.
Yılda ortalama 40.000-45000 kişi Midilli’den Ayvalık’a gelmektedir. Midilliler
özellikle çeyiz eşyası ve mobilya almaktadırlar. Bunların yanında kültürel turizm için
Ayvalık’a geçenler de vardır. Bu kişilerin (yaklaşık 5000-7000 kişi) daha çok Mitilini
Havalanı’nı kullanarak, ada üzerinden Ayvalık’a geçtikleri, Troya ve Bergama’daki
ören yerlerini ziyaret ettikleri bilinmektedir.
4. Ayvalık ve Midilli’de Kültürel Turizmi Ortak Uygulama Örnekleri
Ortak turizm planları ve projeleri:
Günümüzde turizmin bir politika, plan, program ve projelerle yürütülmesi
kaçınılmaz hale gelmiştir. Turizmi geliştirmek ve sürdürülebilir kılmak isteyen
destinasyonlar kısa ve uzun vadeli turizm strateji planlarını hazırlamakta, eylem planları
ile uygulamaya koymaktadırlar.
Ayvalık ve Midilli arasında ortak kültürel turizm bölgesi adı altında bir birlik
oluşturulması kararı alındığında yapılacak ilk iş, yasal prosedürler çerçevesinde bir
ortak planın hazırlanmasıdır. Bu plan doğrultusunda amaca ve iş takvimine uygun
projeler yapılması ise ikinci önemli iştir. Projelere fonlar, ulusal ve yerel fonlardan
sağlanabileceği gibi AB’den de alınabilir. Proje ortakları, yerel yönetimler, sivil toplum
kuruluşları, üniversiteler, işletmeler vb. leri olabilir. Proje konuları, kültürel kaynakları
koruma ve turistik ürüne çevirme, ortak etkinlikler düzenleme, karşılıklı deneyim
paylaşma vb. olabilir.
Ortak paket turlar:
Ayvalık-Midilli arasında ortak kültürel turizm bölgesini hayata geçirmenin ilk
adımlarından ve en kolay yollarından biri ortak paket turların yaratılmasıdır. Bu
düşünce zaten vardır ve yalnızca bu iki yerleşme için değil, Türkiye’nin Ege
kıyılarındaki turistik destinasyonlar ile karşılarındaki Yunan adalarını da içine
almaktadır. Bu düşüncenin bugüne kadar hayata geçirilmemesindeki en büyük engel
Türk tarafından istenen vizedir. Nihayet 2010 yılı yaz aylarında, kısmi de olsa (yalnızca
hususi pasaportlulardan vize istenmemektedir) vizenin kalkması, bundan sonra ortak
paket turların hazırlanabileceğini tekrar gündeme getirmiştir.
33
Midilli-Ayvalık için ortak paket turlar, yalnızca burada yaşayanlar için değil, yerli
ve yabancı turistler için de çok önemli bir fırsat olacak ve beraberinde çok büyük
kazanımlar yaratacaktır. İlk akla gelenleri sıralayacak olursak; turistlerin kalış süresi ve
döviz girdisi artarak bölge ekonomisi zenginleşecek, Kuzey Ege’nin çekim gücü
yükselerek Mitilini Havaalanı, Mitilini Limanı ile Ayvalık Limanı ve Edremit
Havaalanı (uluslar arası uçuşlara açılması zorunlu olacaktır)’nın işlerlikleri artacak, Ege
ve Akdeniz’de dolaşan kruvaziyer gemileri rotalarını kuzeye kırabileceklerdir.
Özellikle, Bergama’nın da bu ikili yapıya dahil edilmesi, ortak turları daha cazip
kılacaktır.
Bir ortak paket tur organizasyonu, en az dört gün olmalı ve on güne kadar
çıkabilmelidir.Çünkü her iki tarafın gezilecek mekanları çok sayıdadır.
Ortak tanıtım faaliyetleri (fuarlara ortak katılım, ortak yayınlar vb):
Son yıllara destinasyon tanıtımlarında, tek bir ürün, tek bir yer değil, çoklu-birarada
tanıtımlar görülmeye başlanmıştır. Sözgelimi bir otel tanıtımını ister web ortamında
ister basılı yayın üzerinden yapsın, yakın çevresini de bu tanıtımın içine katmaktadır.
Ayrıca komşu destinasyonlar bir fuarda aynı standta yer alabilmektedirler.
Ayvalık-Midilli ortak kültürel turizm bölgesinin tanıtımında; Ayvalık ve Alibey
(Cunda) Adası’na ait broşürler ve web sitelerinde Midilli’ye yer verilmeli, aynı şekilde
Midilli broşürleri ve web sitelerinde de Ayvalık yer almalıdır. Öte yandan ortak
broşürler, reklamlar, bilbordlar, afişler, CD’ler ve web siteleri hazırlanmalıdır. Bütün
tanıtım malzemeleri her iki tarafın resmi turizm danışma bürolarında turistlere
sunulmalıdır. Böylece, yerli ve yabancı turistler, tek elden iki yer hakkında kısa sürede
bilgi sahibi olabileceklerdir.
Ayvalık ve Midilli, kendi mekanlarında birbirlerini afişler, ışıklı panolar ve
bilboardlar ve televizyonlar yoluyla tanıtmalıdırlar.
Ayvalık ve Midilli’ye ait tüm tanıtım malzemeleri, yerel ürünler, hediyelik eşyalar,
çeşitli turizm fuarlarında aynı standta bir arada sergilenmeli, buralarda ortak paket turlar
satışa sunulmalıdır.
İzmir’de 2009 yılında İzmir Ticaret Odası, Yunanistan’ın İzmir Konsolosluğu ve
Midilli Valiliği’nin katkılarıyla hazırlanan “Lesvos Guide” (Midilli Rehberi)’ın Türkçe
34
tanıtımı yapılmış ve büyük ilgi görmüştür. Midilli Valisi Pavlos Vogiatzis, "İzmir'deki
ada dostları, sadece turist olarak değil, davetli dostlarımız olarak Midilli’yi ziyaret
etmeli" şeklinde konukseverliklerini dile getirmiştir.
Ortak turizm etkinlikleri (organizasyonlar):
Ayvalık ve Midilli’nin aynı denizi (Ege) paylaşıyor olmaları ve birbirlerine çok
yakın konumda bulunmaları, Türkiye ve Yunanistan arasında ticari ilişkileri
güçlendirme toplantılarında yer almalarını ve önemli rol oynamalarını sağlamaktadır.
Bu tür toplantılarda dostluk mesajları verilmekte, ticret yanında turizmle ilgili kararlar
da alınmaktadır.
“Türkiye Ege Kıyıları ve Yunanistan Ege Adaları Ekonomi Zirveleri” il kez 1998
yılında Midilli’de başlamış ve 9. cusu 16 Şubat 2010 tarihinde Atina’da gerçekleşmiştir.
Yorgos Papandreu 1998 yılındaki Midilli Zirvesi’ne “Ege Denizi bizi ayıran değil
birleştiren deniz olmalı” mesajını göndermiştir.
2007 yılındaki 8. Türkiye Ege Kıyıları ve Yunanistan Ege Adaları Ekonomi
Zirvesi’nde, TÜRSAB Başkanı Başaran Ulusoy, Türkiye ve Yunanistan'ı birbirine
bağlayan değerler olduğuna dikkatleri çekerek, iki ülkenin “ortak fuarlar düzenlemesi”
gerektiğini vurgulamıştır. Yunan-Türk Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı
Panayotis Koutsikos ise, turizmin iki ülke için çok önemli olduğunu, turizmde
ülkelerarasında işbirliği sağlanarak “iki ülkeyi ortak bir turizm merkezi” haline
getirmenin mümkün olabileceğini, bir turistin 15 günlük tatili boyunca “bir hafta
Türkiye'de bir hafta Yunanistan'da” kalabileceğini dile getirmiş, ''bu iki ülkeyi
birleştirebilirsek, iki ülke de döviz girdisi elde edecektir'' mesajını vermiştir
(www.haberler.com).
2010 yılındaki 9. Zirveye Bakanların yanı sıra, Valiler, Belediye Başkanları, Oda
Başkanları, çok sayıda bürokrat ve 220 işadamı katılmıştır. Zirve, Türk-Yunan Dostluk
Filmi’nin gösterimi ile başlamıştır. İzmir Ticaret Odası Başkanı Ekrem Demirtaş, 9.
Zirve’de “Gelin işbirliği yapalım ve ortak turizm paketlerimizle Ege'yi tüm dünyaya
birlikte pazarlayalım. Zengin Uzakdoğu ülkelerinin pazarlarına birlikte girelim. Meşhur
Ege mutfağının ortak menüsünü belirleyip, kurumsal kimliğini yaratarak dünyada
şubeler açalım” konuşmasıyla, zirveye damgasını vurmuştur. Yunanistan Ekonomi
Rekabet ve Denizcilik Bakanı Louka Katseli ise, Türkiye ile ticari ve mali işbirliğinde
35
bulunmak istediklerini kaydederek, "Turizm sektörü, enerji ve ulaşımda hedef koyalım.
Bizim hedefimiz bu sektörlerin gelişmesi ve işadamlarının birlikte çalışmasıdır” demiş,
ayrıca “İki ülke arasındaki yatırım alanındaki çalışmalar rekabet düzeyinde değil,
birbirini tamamlayan işbirlikleri olarak şekillenmesi gerekir. Limanlarımızı ve
kıyılardaki turizmi geliştirmek için bir dinamizm olduğuna inanıyorum” eklemesini
yapmıştır (www.izto.org.tr).
Türkiye-Yunanistan temelli turizm ortaklığına ait bu üst düzey düşünceler, birebir
Ayvalık-Midilli için de geçerlidir.
Ayvalık-Midilli arasında turizm köprüsünü kurmak üzere, her yıl “Ayvalık-Midilli
Günleri” adı altında bir etkinlik düzenlenmeye başlamıştır. Bu etkinlikle; Ayvalık ve
Midilli’nin halk sanatları, edebiyatı, müziği, gösteri sanatları ve çağdaş güzel sanatlarını
sergileyerek, ortak köklü kültürlerini ortaya çıkararak, geleceğe taşınması
amaçlanmaktadır. 2008 yılındaki “Midilli’de Ayvalık Günleri” nde Türk ve Ayvalık
kültür ürünleri Midilli’de sergilenerek yüzyıllar boyu beraber yaşamış iki ulusun
heyecanlı buluşması gerçekleşmiştir. Önümüzdeki yıllarda da Ege’nin iki yakasını bir
araya getirmeye devam edilecek, barışın ve kardeşliğin devamı sağlanacaktır.
Ayvalık-Midilli arasındaki bu genel içerikli ortak kültür-turizm etkinliği dışında,
daha özel bir organizasyonla, belli bir temaya sahip etkinlikler de düzenlenmelidir.
Sözgelimi, Türk-Rum kültürlerinin birlikteliğiyle oluşan zengin yerel mutfak için bir
festival yapılabilir. Bu festival, hem mutfak kültürünün yaşatılmasına hem de yeni
müşteriler çekilmesine aracılık edecektir. Yine Ayvalık ve Midilli’de yaşamış önemli
şahsiyetler için ortak anma günleri düzenlenerek, yazarlar, sanatçılar, bilim adamları bir
araya getirilebilir. Ayvalık veya Midilli’deki yerel, ulusal, uluslar arası konserlere, her
iki tarafın halkının katılımı için kolaylıklar sağlanabilir. Nitekim, 2009 Temmuz ayında
Mitilini Kalesi’nde konser veren ünlü Hard Rock Grubu SCORPIONS için Türkiye
tarafında da bilet satışları yapılmıştır
SONUÇ ve ÖNERİLER
Son yıllarda insanların birbirini daha iyi tanımasında, ortak değerlerden oluşan
kültürel mirasın korunmasında önemli rolü olacağına inanılan kültürel turizm, birçok
ülkenin turizm stratejileri içinde yerini almıştır. Öte yandan kültürler arası ilişkiler, barış
ortamlarının sürekliliğini sağlamakta, yerel kültürlerin küreselleşme karşısında yok
36
olmasını engellemektedir. Bir ülkenin kültürel çeşitliliği zenginlik olarak kabul
edilmekte, bunun korunması için kampanyalar açılmakta ve koruma bilinci
geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu girişimlerin en büyüklerinden biri Avrupa
Konseyi’nin Viayana’daki 1993 yılı toplantısında Avrupa’nın kültür zenginliğinden
kaynaklanan ortak mirasa sahip olduğu düşüncesinden hareketle 1997 deki toplantıda
kültürel çeşitlilik üzerinde yoğunlaşılmış ve en sonunda 1999 yılında "Avrupa Bir Ortak
Miras" kampanyası başlatılmıştır.
Kültürel turizmin, diğer turizm türlerinden çok farklı tarafları bulunmaktadır.
Öncelikle kültürel turizmle birlikte, kültürün sahiplenilmesi, farkındalığın doğması,
bilinç oluşması başlamaktadır ki, arkasından koruma ve sürdürülebilir kılma gibi diğer
önemli girişimler gelmektedir. Bu nedenle kültürel turizmin sayısız olumlu sosyo-
ekonmik etkileri bulunmaktadır. Bu projeyi de yakından ilgilendiren en önemli etkileri
ve işlevlerinden biri, toplumları kaynaştırması, yanlış değer yargılarını ortadan
kaldırması, dostlukları pekiştirmesidir. Müze ziyaretleri, festivaller, konserler, alışveriş
için buluşulan pazarlar, dinsel amaçlı ziyaretler, kutsal mekanları ziyaretler, insanları bir
araya getirmekte, din, dil, ırk ve düşmanlık duyguları ortadan kalkmaktadır. Özellikle
zamanında sınır komşuluklarında yaşanmış sorunların izleri kültürel turizm yoluyla
silinebilmektedir.
Türkiye ve Yunanistan arasındaki turizm hareketleri yakın yıllara kadar bir gelişme
göstermemiştir. Karşılıklı geliş-gidişler; ticaret, akrabaları ziyaret ve alışverişin ötesine
pek geçmemiştir. Bu konuda Türkiye tarafında en çok Edirne, İstanbul ve İzmir,
Yunanistan tarafında ise Batı Trakya, Atina, kısmen de Girit ve Rodos adaları ziyaret
edilmişlerdir. Kültürel amaçlı ortak organizasyonlar da sınırlı kalmıştır. Bununla
birlikte, Türk-Yunan dış politikalarında yaşanan gelişmeler, ülkelerin ekonomik dar
boğazları, deprem, yangın gibi olağanüstü olaylar, sanatçıların barış konserleri, her iki
toplumu son yıllarda eskiye oranla daha çok yakınlaştırmıştır. İşte bu yakınlaşmaları
perçinleyecek girişimlerden biri de turizm, daha özel ifadesiyle kültürel turizmdir.
Bilindiği üzere, Osmanlı Devleti’nin bugünkü Yunanistan topraklarında uzun
yüzyıllara dayanan hakimiyeti, diğer taraftan Anadolu ve Trakya topraklarında da
Rumların mevcudiyeti, bu iki farklı kültürün bir arada yaşamasından dolayı birbirlerine
benzemelerine, her kültürel unusu “ortak” paylaşmalarına neden olmuştur. Müzikten
37
yemeğe, giysilerden halk oyunlarına, dilden geleneklere ve mimariye kadar kültürün
tüm maddi ve maddi olmayan unsurları bir potada bütünleşmiştir. Cumhuriyetle birlikte
Türkiye’nin yeni bir döneme girmesi, beraberinde karşılıklı göçleri gündeme getirmiş
eski ortaklıklar sona ermiş, yalnızca her iki tarafın kendi yerleşmelerinde birer kültürel
miras olarak kalmışlardır.
Bu geçmiş yüzyıllara dayanan kültürel ortaklığı turizm yoluyla canlandırmak,
üçüncü ülkelere tanıtmak mümkün müdür ? Bu tür sınırötesi ortak turizm bölgeleri
oluşturulabiir mi ? gibi sorulara yanıt vermek çok kolaydır. Çünkü, her iki sorunun da
yanıtı evettir. Birçok ülke artık sınır komşularıyla ortak bölgelerini turizm yoluyla
değerlendirmektedir (bak. Giriş, Turizmde Bütünleşme/Bütünleştirme). Türkiye’nin de
turizm için ortaklık kuracağı sınır komşularının başında Yunanistan ve özellikle Ege
Adaları gelmektedir. Zaten 1998 yılından itibaren Türkiye Ege Kıyıları ve Yunanistan
Ege Adaları Ekonomi Zirveleri düzenlenmektedir ve 2010 yılında 9. cusu yapılmıştır.
Turizm için de benzer zirvelerin yapılması, ortak kararların alınması, şüphesiz bu
projenin de konusunu oluşturan “Ayvalık-Midilli Kültürel Turizm Bölgesi” gibi
oluşumların önünü açacak ve gerçekleşmesine hız kazandıracaktır.
Ayvalık ve Midilli’nin kültürel kaynakları, daha önce de değinildiği üzere birbirinin
devamı gibidir. Din kökenli ayrılıklar olsa da onlar ayrı bir renk katmaktadırlar.
Kültürel miras unsurlarının hepsi, kültürel turizm için güçlü birer çekiciliktir ve
onlardan sayısız fırsatlar yaratılabilir. Diğer taraftan, kültürel kaynakların bazı zayıf
yönleri vardır ve onlar da bazı riskler taşımaktadır (bak. III. Kısım, 2. alt bölüm). İşte
kültürel turizm yoluyla bu riskler ortadan kaldırılabilecektir.
Ayvalık ve Midilli’nin kültürel kaynaklarından hareketle, ortak kültürel turizm
bölgesi yaratılması, politik kararlarla yakından ilgili olduğu kadar, yerel halkların ve
turizmle uğraşanların bakış açıları da önemlidir. Hatta turistlerin görüşlerinin
öğrenilmesi bile bir kazançtır. O nedenle projenin en büyük araştırması, geniş kapsamlı
bir anket çalışmasına ayrılmıştır. Toplam 740 kişiye uygulanan anketin sonuçları,
projenin III. Kısım 1. alt bölümünde ayrıntılı olarak çizelgeler eşliğinde verilmiş ve
anket sonuçlarının değerlendirilmesi yapılmıştır. Özetle öne çıkan görüşler şunlardır;
Ayvalık ve Mitilini kent halkı ile turizm aktörleri; Turizmde her türlü ortaklığa
gidilmeli, Türk ve Yunan yetkililer işbirliği yapmalı”, yerli turistler; Ayvalık ve Midilli
38
arasında bağlantılar arttırılmalı, derken yabancı turistlerin; Ayvalık ve Midilli’yi tercih
etme nedenlerinde “kültürel çekicilikleri” önemli bulmaları, ortak kültürel turizm
bölgesi oluşturmada görüşlerin ne denli olumlu olduğunu kanıtlamaktadır. Buna
karşılık, turizm ortaklığı konusunda henüz bilincin oluşmadığını gösteren görüşler de
dikkati çekmektedir. Sözgelimi; her iki tarafın halkı potansiyel turist konusunda
birbirlerini görmemişler, yabancı turistler Ayvalık ve Mitilini’nin ortak tanıtılmasına
pek ilgi göstermemişlerdir.
Projenin bu sonuç bölümünü tamamlamak üzere önerilerde bulunulabilir. Ancak,
projenin III. Kısım 4. alt bölümünde değinilen konular öneriler anlamı taşıdığı için
onlara tekrar değinilmeyecek, daha genel yaklaşımlarla öneriler sunulacaktır.
Türkiye Ege Kıyıları ve Yunanistan Ege Adaları Ekonomi Zirveleri nasıl ki
belediyeleri, ticaret odalarını bir araya getiriyor ve her sene yapılıyorsa, bu zirvenin bir
benzeri yalnızca “turizm” içerikli olarak yapılmalı ve turizm aktörleri (yerel yönetimler,
resmi turizm ofislerinin sorumluları, turizmle ilgili sivil toplum kuruluşları, işletmeciler
vd) her yıl bir araya gelmelidirler.
Türkiye kıyılarındaki destinasyonlar ile karşılarındaki Yunanistan adaları
arasında turizm ortaklıkları kurulmalı, onların öncüsü olarak da “Ayvalık-Midilli
Kültürel Turizm Bölgesi” bir an önce devreye sokulmalıdır. Ayrıca Çeşme-Sakız,
Kuşadası-Sisam, Bodrum-İstanköy ve Marmaris-Rodos arasında da bu tür girişimler
yaratılmalıdır. Bugüne kadar bu birliktelikler hakkında birçok zeminde yüksek sesle
konulmuş, karşılıklı belediye başkanları ziyaretler yapmış, ortak paket turlar konusunda
istekliliklerini belirtmişler, ancak henüz bir adım atılmamıştır. Türkiye’ye uygulanan
vizenin tamamen kaldırılması, bu yolu açacaktır diyebiliriz.
Yunanistan’ın Ege Adaları ve Türkiye’nin Ege kıyıları arasında ortak turizm
projeleri hazırlanmalı ve uygulamaya konulmalıdır. Bunun için büyük bütçelere ve uzun
yıllara ihtiyaç yoktur. Pratik çözümler getiren, uygulanması kolay, karşılıklı
deneyimlerin paylaşılacağı eğitim projelerinden başlanılabilir ve her iki tarafın turizm
işletmecilerini bir araya getiren özel projeler yapılabilir.
Yunanistan’ın Ege Adaları ve Türkiye’nin Ege kıyılarında bulunan
üniversitelerin turizmle ilgili yüksekokulları ve bölümleri ortak kongreler ve seminerler
39
düzenlemeli ve turizmde ortaklık konusunu işlemelidirler. Bilimsel toplantılara ve
yayınlara her zaman ihtiyaç olduğu bir gerçektir.
Yunanistan’ın Ege Adaları ve Türkiye’nin Ege kıyılarındaki destinasyonlar
arasında ortak şenlikler, festivaller düzenlenmelidir. Ayvalık-Midilli Günleri’nin
benzerleri çoğaltılmalıdır.
Yunanistan’ın Ege Adaları ve Türkiye’nin Ege kıyılarındaki destinasyonlar
arasında tarihten gelen komşuluk ilişkileri ve kültürel bağlar, dünyadaki uluslar arası
platformlarda ve turizm organizasyonlarında (ekonomi zirveleri, fuarlar, festivaller,
şenlikler, kongreler vb) vurgulanmalı ve tanıtılmalıdır.
Projemizin benzeri çalışmalar çoğalmalı ve turizmde ortaklık gündemi hep sıcak
tutulmalıdır.
Midilli’nin bir ada olması, beraberinde Yunanistan’ın güçlü denizyolu ulaşım
ağının Midilli’yi de içine almasına neden olmuştur. Ayrıca adada bir havaalanının
varlığı, bir diğer ulaşım kolaylığı yaratmaktadır. Buna karşılık adanın coğrafi konum
olarak, Yunanistan’ın diğer adalarına göre kuzeyde yer alması, turizmde gölgede
kalmasına neden olmaktadır. Güney Ege’nin birbirine yakın takımadaları turizm
pastasından en büyük dilimi alırken, Midilli, Limni, Sakız ve Sisam adaları arka planda
kalmaktadır. İşte Midilli’nin çekiciliğini arttıracak en önemli faktörlerden biri
Türkiye’nin Ege kıyıları ile bağlantılı bir turizm politikası yürütmesidir. Ayvalık-
Bergama-Dikili üçgeni, Midilli ile aynı turizm paketi içine konulduğu taktirde,
sağlanacak kolaylıklar ve ucuzluk, turistleri Midilli’ye çekebilecektir. Güney Ege’de
dolaşan kruvaziyer gemilerin kuzeye çıkarak Midilli’ye uğramaları, Bergama’ya
yapılacak turlarla ilgi çekici hale getirilebilir (benzer bağlantı, Kuşadası Limanı’na
gelen kruvaziyer gemilerinin yolcuları için Efes-Meryemana turları ile yaratılmıştır).
Şühesiz bu uygulamadan adı geçen ilçelerimiz de yararlanacaklardır. Çünkü onlar da tek
başına birer destinasyon olamamaktadır ve güney Ege ile yarışamamaktadırlar. Onların
Midilli ile bütünleşmesi bu ada üzerinden Yunan ve diğer yabancı turistlerin Türkiye’ye
geçmelerini kolaylaştıracaktır.
Kısacası Ayvalık-Midilli Kültürel Turizm Bölgesi; her iki tarafın eksikliklerini
kapamasına, birbirlerini tamamlamasına, kültürel miraslarını korumalarına büyük destek
40
verecek, bir bütün halinde “tek destinasyon” olarak rekabet ortamında güçlenmelerini
sağlayacak olması bakımından bir an önce hayata geçirilmelidir.
KAYNAKLAR
Arı, K. (1995). Büyük Mübadele Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925). Tarih Vakfı,
İstanbul.
Arıkan, Z. (1988). “1821 Ayvalık İsyanı”. Belleten, 203, 571–560.
Association of European Border Regions (AEBR) (200). Practical Guide to Cross-
border Cooperation. http://www.aebr.net/publikationen/pdfs/lace_guide.en.pdf Third
Edition 2000. Erişim Tarihi: 14.02.2010
Aykır, D. (2004). Ayvalık Adaları Tabiat Parkında Doğal Ortam-İnsan İlişkileri.
Balıkesir Üniv. Sosyal Bil. Ens. Coğrafya Anabilim Dalı YL Tezi.
Ayvalık Ticaret Odası (2010). Ayvalık.
Bahar, O. ve Kozak, M. (2005). Küreselleşme Sürecinde Uluslararası Turizm ve
Rekabet Edebilirlik. Detay Yayıncılık, Ankara.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Cevdet (Askeri), 1342; BOA, BBH,209/9762;
BOA, C. DH,301/15026; BOA, Cevdet (Dâhiliye), 1046; BOA, DH MKT 245/1; BOA,
DH MKT 245/5; BOA, DH MKT 245/5; BOA, DH MKT 428/105; BOA, DH MMI
106/7; BOA, DH MMI 106/17; BOA, DY MMI 76-1; BOA, HAT 532 26196 A; BOA,
İ. MVL 534/23957; BOA, İ. MVL 480/21744); BOA, İrade Defter-i Hakani, 1322
Ra25, no:5; BOA, Şura-yı Devlet, 2341; BOA, Şura-yı Devlet, 2342/28; BOA, Şura-yı
Devlet, 2344/39; BOA, Şura-yı Devlet, 2368/15; BOA, Y.A. Res.1301.2.3;
Birkan, E. (1997). Sancılı Yıllar. İzmir 1918–1922, 230-247.
Cevdet Paşa Tarihi. İstanbul. 1309, XI, 207.
Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti Salnamesi. 1303, 237.
Clark, G. (2006). City to City Cooperation in Tourism. Edinburgh-Glasgow Tourism
Co-operation Conference, February 28th 2006.
Clogg, R. (1972). “Two accounti of the Academy of Ayvalık (Kydonies) in 1818-
1819”. Reune des Etudes du Sud-Est Européennes, X/4, 633-667.
Cuinet, V. (1894). La Turquie d’Asie. Paris. III., 268, 269, 270.
ÇEKÜL (2005). Avrupa'da Sürdürülebilir Turizm Konulu Avrupa Çevre Bürosu
Toplantısından Notlar (12.05.2005).
http://www.cekulvakfi.org.tr Erişim tarihi: 12.01.2010.
41
Darkot, B. “Ayvalık”. İslam Ansiklopedisi, II., 78.
Deschamps, G. (1894). “Ville libre et florissante, dont les quinze mille habitants”.
Sur les routes d’Asie, Paris. 161.
Doğan, A. (2006). Kentsel Doku, Geleneksel, Yerel Ve Kültürel Özelliklerin Turizm
Mekanına Ve Türüne Etkileri Ayvalık Örneği. Yıldız Teknik Üniversitesi YL Tezi.
Dolsar, F. (1960). Bursa’da İpekçilik. İstanbul. 427–431.
Emekli, G. (2002). Son yılların parlayan yıldızı kültürel turizm ve İzmir. Akdeniz
Ülkeleri I. Uluslararası Turizm Sempozyumu Bildiri Kitabı, 196-205.
Erim, H. (1948). Ayvalık Tarihi. Ankara.
Gökdeniz, A., Dinç, Y., Aşık, N., Münger, L., Taşkır, H. (2009). “Türkiye’de İç
Turizm Kavramı ve İç Turizmde Önemli Bir Destinasyon Olan Ayvalık’ta Müşteri Arz
ve Talebine Yönelik Ampirik Bir Araştırma Isığında Geliştirme Stratejileri”. Balıkesir
Üniv. Sosyal Bil. Dergisi (12), 22, 216-231.
Hacıoğlu, N.- Avcıkurt, C., (2008). Turistik Ürün Çeşitlendirmesi. Nobel
Kitabevi,
Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi. Burca, 1325, 68, 310, 319, 346, 584–585.
İçöz, O., Var, T., İlhan, İ. (2002). Turizm Planlaması. Turhan Kitabevi, Ankara.
İsmail Hakkı, Karesi Vilayeti Tarihçesi. İstanbul,1341, 63.
Karpat, K. H. (1985). Otoman Population 1830–1914. The Universıty of Wisconsin
Pres. 112.
Kıyak, A., (1997). Kent Biçimsel ve Mekansal Kurgusunun Çözümlemesine Dair Bir
Yöntem Önerisi ve Ayvalık Örneği. İTÜ, İstanbul.
Kissling, H.J. (1966). Derse Atlas des Sejjid Nüh. Munchen. 28.
Kurdoğlu, F., Alpagot, H. (yay.) (1935). Piri Reis, Kitab-ı Bahriye. İstanbul. 134,
141-145.
Kütükoğlu, M. S. (1986). “Yunan İsyanı Sırasında Anadolu ve Rumların Tutumları
ve Sonuçları”. Tarih Boyunca Türk-Yunan İlişkileri, Ankara. 133–161.
L’Espace Mont-Banc (France Italie Suisse: Ensemble Vers un Développement
Durable). Tourisme Integrée. http://www.espace-mont-blanc.com/, Erişim tarihi:
18.12.2009.
42
Nijkamp, P., Verdonkschot, S., (1995). Sustainable Tourism Development. A Case
Study of Lesbos. Serie Research Memoranda. Faculteit der Economische
Wetenschappen en Econometrie.
Özbay, S. (2008). Doğa Koruma Alanlarında Planlama Çalışmaları ve Ayvalık
Adaları Tabiat Parkı Yönetim Planı Önerisi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bil. Ens.
Peyzaj Mimarlığı ABD YL Tezi.
Özgüç, N. (1998). Turizm Coğrafyası. Özellikler, Bölgeler. Çantay Kitabevi,
İstanbul.
Özkaya, Y. (1985). XVIII. Yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Osmanlı Toplum
Yaşantısı. Ankara. 354.
Paulys Realencyclopadie, IX (2,2307).
Ratti, R. (2002). Examples of transfrontier initiatives / Régions frontières, tourisme
et aménagement du territoire. Links between the sustainable development of tourism
and regional/spatial planning. European Regional Planning, No. 64, 113-121. Council
of Europe Publishing, Strasbourg.
Sakkari, (Çev. Macit Uygur), (1920). Ayvalık Tarihi (Basılmamıştır).
Samizade Tarihi. İstanbul. 1291-1292, IV., 9
Saxena G., Clark G., Oliver, T., Ilbery, B. (2007). “Conceptualizing Integrated
Rural Tourism”. Tourism Geographies (9), 4, 347–370.
Soykan, F. (2000). “Turizm Coğrafyası ve Turizm Planlaması”. Ege Coğrafya
Dergisi, (11), 39-55.
Şemsettin Sami, Kamusü’l Alam, I. 522.
Taczanowska, K. (2004). “The Potentials for Developing Cross-border Tourism
between Poland and Slovakia in the Tatra Mountains”. Working Papers of the Finnish
Forest Research Institute 2 http://www.metla.fi/julkaisut/workingpapers
Tansel, F. A. (1986). Namık Kemal’in Mektupları. TTK, Ankara. IV., 46-50, 79.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi. (Kayudukodime), Karesi mufassal
defteri, no 157 içinde bulunan risale.
Terzioğlu, A. Yeni Ufuklar (Midilli/Lesvos). hptt//www.izto.org Erişim tarihi:
12.11.2010).
Texier, C. (1862). L’Asie Mineure. Paris. 206.
Timor, A. N. (2004). Ayvalık Bir Sayfiye Yerleşmesinin Gelişme Süreci. İstanbul.
43
Timothy D. J. (1998). Cooperative Tourism Planning in a Developing Destination.
Journal of Sustainable Tourism, Volume 6, Issue 1 January 1998, 52-68.
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi, E.10907.
Unat, F. R. (1941). “Ahmet 3. Devrinde yapılmış Bir Önasya Haritası”. Tarih
Vesikaları, 160.
Usta, Ö. (2001). Genel Turizm. Anadolu Matbaacılık, İzmir,
Wang, Y. (2008). “Collaborative Destination Marketing: Understanding the
Dynamic Process”. Journal of Travel Research (47), 2, 151-166. Originally published
online Jun 30, 2008; DOI: 10.1177/0047287508321194.
Yaşar, İ. (1996). İç Turizmin Geliştirilmesine Yönelik Ayvalık Yöresinde Bir
Uygulama. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bil. Ens. Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik
ABD YL Tezi.
Yıldırım, O. (2006). Diplomasi ve Göç, Türk-Yunan Mübadelesinin Öteki Yüzü.
Bilgi Üniversitesi, İstanbul. 151.
Yorulmaz, A. (2000 ve 2005). Ayvalık’ı Gezerken. Dünya Yayıncılık A.Ş. İstanbul.
Yüksel, A., Yüksel, F. (2004). Turizmde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara.
http://www.izto.org Erişim tarihi: 14.05.2010
http://www.ayvalik.gov.tr Erişim tarihi: 12.06.2010
http://www.midipyrenees.fr Erişim tarihi: 14.06.2010
http://www.tripadvisor.co.uk Erişim tarihi: 18.09.2010
http://www.lesvos.gr Erişim tarihi: 14.10.2010
http://www.nedimatilla.com Erişim tarihi: 28.10.2010
http://www.tatilyolu.net Erişim tarihi: 28.10.2010
http://www.euractiv.com.tr Erişim tarihi: 14.11.2010
http://en.lesvos-chamber.com/ Erişim tarihi: 14.11.2010