BNH GIUN XON (TRICHINELLOSIS)

Bnh giun xon do giun Trichinella spriralis gy ra, l 1 bnh chung ca ngi v nhiu ng vt c v khc c bit l ln,chut, loi n tht nui trong nh hoc d th. ng vt nhim t con ny sang con khc do n tht nhau hoc n xc cht, ngi b nhim do n tht ti hoc tht cha nu chn . Bnh c t lu nm 1828 ln u tin Peacok thy vt vi ha c th 1 t thi , nhng khng tm c nguyn nhn . Nm nm sau Hilton m 1 t thi c gi 70 tui thy hin tng trn v cho bnh tch do u trng Cysticercus thi k u gy ra . Hai nm sau (1835) Paget kt lun vi ha c l do k sinh trng gy ra . Trong nm Owen nghin cu chi tit loi k sinh trng ny v t tn l Trichinella spiralis. Owen, 1855 . Nm 1860 , Zenker ln du tin chun on chnh xc bnh nhn b cht do giun xon, chng minh ngi mc bnh do n tht ln hun khi hoc tht p.I. Tn bnhTn Latinh : Trichinellosis.Tn Ting Anh: Twisted worm disease.Tn Vit Nam: Giun xon , giun bao.II. c im chung ca bnh Ni sng.u trng giun xon sng trong c vn.Giun trng thnh sng trong rut non ngi v nhiu loi ng vt c v khc Con ng xm nhp.Con ng xm nhp ch yu qua n ung. Tc hi.Giun xon gy nn nhiu tc hi cho ngi v ng vt, gy ra nhiu ca t vong v mc bnh giun xon

Thit hi ti nn kinh t.nh hng ti nh chn nui.III. Cn bnh1. Tn cn bnh.Trichinella spiralis (Owen, 1833).2. H thng phn loi.Ngnh Nematoda.Lp Adenophorea (hay Aphasmidia).B Trichocephala.HTrichinellidae.Loi Giun xon (Trichinella spiralis).3. Hnh thi cu to. u trng giun xon

Giun trng thnh k sinh trong rut non ngi , ln v nhiu ng vt c v khc cn u trng sng trong c vn.

C th ca giun trng thnh chia lm 2 phn, phn trc nh, phn sau hi phnh to hn. Thc qun hnh chui ht chim 1/3 c th. Con c di 1,4 1,6 mm . cui ui c 1 i nm gai, khng c gai giao hp. Con ci di 3 4 mm, m h on gia thc qun. Hu mn pha ui .Giun ci ra u trng . u trng mi ra c kch thc 0,08 0,12 mm x 0,005 0,006 mm . trong c u trng thng nm trong 1 bc kn , c t chc x lin kt bao chung quanh . u trng thng xon 2,5 vng bn trong kn . u trng trong c di 0,1 - 1,15 mm.

Hnh th giun xonA. Giun xon c. B. Giun xon ci.C u trng giun xon trong t chc c4. Vng i.Vng i ca Trichinella spiralis kh c bit . Khi 1 ng vt n tht mt ng vt khc c cha u trng 1 trong c , n rut sau 4 ngy u trng 1 thot ra khi kn lt xc 4 ln thnh u trng 5 v thnh giun trng thnh rut non . Giun c v giun ci chui vo nim mc rut giao phi . Sau con c cht con ci sng khng qu 4 tun . Mt giun ci trng c t 1000 n 10000 u trng . u trng 1 chui qua nim mc rut di hnh theo h thng tun hon i khp c th v nh v c vn trn cng 1 k ch . u trng c th tm thy trong c sm nht vo ngy th 7 sau khi nhim , phn nhiu xut hin vo ngy th 12 . Sau 20 ngy n 8 tun hnh thnh u trng xon 2 vng ri trong c . u trng 1 c th sng nhiu nm trong kn, nhng khng th trng thnh c . Kch thc ca kn 0,4 0,6 x 0,25 mm . ln u trng c th sng c 11 nm , ngi c th sng c 24 nm c khi n 31 nm. Kn trong c sau nhiu nm s b cht v b canxi ha . Khi gia sc n phi kn ny th vng i li tip tc nh trn. Mu b nhim u trng cao nht vo gia ngy th 8 v th 25 sau khi nhim. u trng mi c hnh tr di 80 120 m, ng knh 5 6m . Khi ti c vn, u trng ri mao mch , chc vo mng si c nh 1 ci gai chi pha trc, khi vo ti , chng bt u ln ln, sau khi nhim 30 ngy di 1mm v ng knh 35m . Chng bt u cun li 17 20 ngy sau khi nhim, v kn c hnh thnh r khong 21 ngy , 7 8 tun sau khi nhim thnh dng y . u trng c ng xon ging cai vn nt chai . Mt u hon ton pht trin thng c 21/2 vng xon. Chng c th gy bnh c giai on ny v phn bit c ging. u trc nhn, u sau hi dp, bn trong c cc c quan nh rut , t bo rut, tinh hon v bung trng ty theo ging . ui giun th ct. Nh vy trong c th 1 ng vt va c giun trng thnh va c u trng nn va l k ch cui cng va l k ch trung gian.

Chu k nhim giun xon

IV. Dch t.1. ng vt cm th. Ch yu l ln. n nay c 104 loi gia sc v ng vt b nhim giun xon , trong c: 58 loi th n tht, 27 loi gm nhm, 7 loi cn trng n tht, 12 loi thuc cc b khc.2. Tui.Hu ht gia sc u mc bnh mi la tui.3. Cch ly bnh. Ly trc tip thng qua con ng n ung. Mt s cn trng n xc cht u trng c th tm thi sng trong cn trng, khi ng vt n phi cn trng ny c th b nhim giun.

Giun xon xm nhp vo gia sc qua n tht sc vt cht , qua ng vt gm nhm c cha u trng. Giun xon xm nhp vo ngi qua con ng n ung, do n thc n ti sng, tit canh..(nem chua, nem np, gim bng, tht hun khi). ng vt nhim do n phn ca ng vt mc bnh, n phi cn trng mc bnh tm thi, v truyn qua bo thai.4. Sc khng mm bnh. Kh nng tn ti trong mi trng bn ngoi: u trng giun xon trong kn c sc khng rt cao. Trong tht sc vt thi ra, u trng c th sng c 2 - 5 thng trong kn. Nu ra khi kn, u trng s cht sau vi giy nhit 45 700 C.

nhit -200C, u trng cht sau 20 ngy.

Khi p lnh tht ln nhit 35oC trong 1 thi gian ngn u trng s b cht. Nhit - 18oC sau 24 gi u trng s cht. Tuy nhiu u trng sau khi cm nhim u b thi ra ngoi trong khong 24 gi , nhng thi gian d cm nhim nht vn trong 4 gi sau khi nhim . Qua thi gian trn kh nng cm nhim s gim i nhiu.

V. Phn b.1. Th gii.Trn th gii xy ra Bc cc v Chu Phi

c tnh c khong 11 triu ngi mc v t l cht : 0,2 %.

C 43/198 nc thy vt nui (Ln) nhim

C 66/198 nc thy th rng nhim

Gn y bnh c cc nc Chu u :Serbia, Croatia, Rumani, Bungari, Ireland

Ti chu : 22/45 nc c bnh nh Thi Lan, Lo, Trung Quc, Nht Bn2.Vit Nam. Lauet , Broudin , Nguyn Vn n (1929), tm thy u trng Trichinella trong c ca heo ti Nam B trong l st sinh Bnh Ty .

Nguyn B Thi (1962) thy c 2 heo ti l st sinh H Ni b nhim giun xon. Nm 1952 tm thy u trng ny trn 1 ngi Khme ti Th Du Mt . Nm 1967 mt bnh xy ra Lo v Vit Nam lm cht 1 s ngi. Nm 1970 , 26 ngi b nhim bnh do n tht heo sng ch bin thnh nem huyn M Cng Chi tnh Ngha L.

Nm 2001 c 23 ngi b nhim v 2 ngi trong b cht do n mn lp lm t tht heo khng nu chn tnh Lai Chu. T thc n ca cc v dch trn thy :

Tht gim bng : 20 ngi n -20 ngi mc - 3 ngi cht

Nem chua : 133 ngi n 68 ngi mc 4 ngi cht Nem lp : 62 ngi n 34 ngi mc 4 ngi cht

Tit canh : 6 ngi n - khng mc

Tht kho mn: 21 ngi n khng mc bnh

Mo 100 %,chut 100%,ch 35,4 %,ln 5,7 %

Cha gp tru , b, gia cmVI. Bnh tch. Bnh trn gia sc khng r rng. Giun trng thnh gy vim rut, sau u trng di hnh gy hin tng au c, ph phn mt, i li kh khn. Khi ng phi gia sc thng s co li, nhai nut kh khn, gy , c teo,hay c st con vt c th cht. Tht rn hn bnh thng mu trng nht hay tm. C mt vn ngang c cc im vi ha si c, thoi ha m, bch cu tng cao, c bit l bch cu Eosinophil . Phi t mu thy thng xut huyt, c khi vim no, vim mng no. Ngi b nhim sau 2 tun thng c biu hin st tng cn, kht nc, au nhc v nga ton thn, nht l t chi. Kh ng ln ngi xung. C th au hng , ph m mt, ph 2 chn, au bng tiu chy. Bch cu i toan trong mu tng, tim p nhanh. St cao k u sau st m . Biu hin ca ngi nhim giun xon

VII. Chun on.Bnh giun xon ngi cn chun on tng hp cn c vo dch t hc, triu chng lm sng, lm sinh thit tm u trng trong c , chun on min dch hc bng phn ng kt hp b th , ngng kt v phn ng ni b.V mt th y cn kim tra giun xon tht ln v cc loi sc vt khc m bo cung cp tht hp v sinh . Cn ci tin k thut kim tra giun xon theo 3 ni dung:

Nghin cu v tr ly c tht kim tra giun xon. so snh cc loi c v thy c honh cch b nhim giun nhiu nht, v th thng ly c ny kim tra. Ci tin trang thit b v k thut kim tra giun xon .

Nghin cu bin php x lts tht ln c giun xon nhit thp. Vic chun on giun xon ln v cc sc vt khc nhau khi m thng s dng: Phng php p c . Ly c honh (thng ly c chn honh ) 5 10 g dng ko ct 24 lt mng bng ht m hay na ht u xanh t ln 24 ca phin knh thy tinh dy. p mnh 2 u phin knh bng 2 c vt cho ming tht p mng ra sau soi di knh him vi phng i 10 x10 . Phng php ny phi c dng c, s lng c t nn chnh xc khng cao. Phng php ny ch c hiu qu khi c 3 u trng / 1g c

Phng php tiu c.Ly c vng chn honh khong 10g cho vo l thy tinh, thm vo 10 20 ml dung dch tiu c ( men pepsin 1% , acid clohidrid 1% , NaCl 0,2 %) t m 37 38oC trong 12 16 gi. C tht b tiu ha, u trng cn li c pht hin khi kim tra di knh hin vi c phng i 10 x 10 . Phng php ny chnh xc cao v s lng c ly c nhiu . Phng php ny chun on c hiu qu khi c 1 u trng /1g c. C th dng phng php kt hp b th , phn ng ngng kt

Dng k thut ELISA v k thut khng th hunh quang gin tip chun on, cho php pht hin 1 u trng / 100g t chc . Da vo dch t, tp qun chn nui. Chun on bng min dch. Ngoiaf cc phng php trn cn dng phng php ni b . Spindler (1939) xt nghim rng bng cc phn ng ni b vi 1 cht chit xut u trng trong nc sinh l thy c 17,5 % ln khng bnh c phn ng dng , cn 36,1 % ln bnh khng c phn ng.Tm giun trng thnh hoc u trng trong phn t c gi tr v chng c th b hy hoi trc khi ra ngoi . Phng php kim tra sinh thit bp tht ph thuc vo s lng u trng c trong k ch . Khi tm thy u trng th c th chun on chc chn , nhng khng th coi cc kn c b vi ha ca 1 ln nhim trc l ngun gc ca bnh hin ti.

VIII. iu tr.Trong 1 tun n phi tht b nhim giun, dng:Albendazole (5mg/kg/ngy x 1 tun).Mebendazole (5mg/kg/ngy x 8 -14 ngy) .Thiabendazole (25mg/kg/ngy x 8 -14 ngy).Hin nay ngi ta cha bnh theo tiu chng , tng cht dinh dng , chm sc tt . thc cha triu chng hay dng l Coetizon v cc loi Cocticosteroid khc . Thuc c tc dng lm phn ng vim c do u trng gy ra, gim thy thng v vim c tim.

IX. Phng bnh trn gia sc Khng nui heo th rng hoc cho heo n cc loi ng vt gm nhm. Ty giun nh k v thng xuyn phun thuc st trng. Chn nui hp v sinh. Dit cc loi gm nhm xung quanh chung. Qun l phn ngi v gia sc. Khng phn chut ln vo trong thc n hoc nn chung ln.X. Bnh trn ngi. Nu khng c xc nh bnh sm iu tr th kh nng xy ra mt s bin chng nh vim c, vim phi, vim no, vim rut, lm bnh nhn c th t vong . Tu theo mc nhim u trng giun xon, t l t vong t 6-30%. Cc bin chng v tim mch v thn kinh: trng hp nng, t vong do suy c tim c th xy ra ngay tun u hoc tun th 2. Qua theo di 63 bnh nhn ti bnh vin :

au c : 95,5 % St : 93,6 %

Ph : 84,1 % a chy : 79,6 %

Tng bch cu : 79,6 % au bng : 50,7 %

Mi c:20,6 %, nhc u;15,8%; ni ban 14,4% XI. ng ly.- Qua ng n ung: n sng, n ti, n tit canh v cc sn phm

t tht (ch yu l tht ln) nhim u trng giun xon cha nu chn k. - Giun xon khng ly truyn trc tip t ngi sang ngi. Tht b sng cha nhiu u trng giun xon Nem chua cha u trng giun xonXII. Tc hi. Chim ot cht dinh dng.Giun hp th mt phn thc n ca c th vt ch, nu b nhim s lng giun nhiu th lng thc n v cht dinh dng s b mt i cng ln gy nn tnh trng thiu mu. Gy c cho c th.Giun sn tit ra cc loi cht c hoc thi ra nhng sn phm chuyn ha gy c cho c th vt ch vi cc biu hin bnh l nh km n, bun nn, mt ng... C mt s trng hp iu tr giun a, giun b cht hng lot, cht c ca giun gii phng ra lm ngi bnh b nhim c phi cp cu. Gy tc hi c hc.u trng k sinh no gy ng kinh, t t; k sinh mt gy m mt. Gy d ng cho vt ch.Loi u trng giun xon gy d ng nng, st cao, ph n, bch cu i toan tng cao.

M ng cho vi khun xm nhp.XIII. Phng bnh trn ngi. Tht heo nn nu chn trc khi n. Phi kim tra tht trc khi nu chn. Khng nn n tht ti , tht ng vt sn bn , khng nu chn. Tuyn truyn gio dc: nng cao thc v sinh n chn, ung nc un si, c bit cc vng dn c tp qun n sng, ti, n tit canh.- V sinh phng dch: Tng cng kim tra an ton v sinh thc phm trong git m sc vt, c bit cc vng su, vng xa. Thc hin tt cng tc kim sot git m. X l tt cc sn phm sn bn.PAGE 11