3. Bölüm: Uygulama Katmanı
Uygulama Katmanı Görevleri Uygulama Katmanı Yazılımları Son Kullanıcı Cihazları Çalışma Modelleri Uygulama Katmanı Protokolleri
Uygulama Katmanları Görevleri
Uygulama, sunum ve oturum katmanları birlikte
Son kullanıcı verilerinin hazırlanması
Uygulama (Application)
Sunum (Presentation)
Oturum (Session)
Aktarım (Transport)
Ağ (Network)
Veri Bağı (Data Link)
Fiziksel (Physical)
7
6
5
4
3
2
1
Uygulama Katmanları Görevleri
Sunum katmanının üç ana görevi: Verinin kodlanması ve dönüştürülmesi Verinin sıkıştırılması ve alıcı tarafta geri
açılması Kriptolama ve alıcı tarafta kriptonun geri
çözülmesi
Uygulama Katmanı Yazılımları
Uygulama yazılımları Kullanıcıya görünen yazılımlar İşletim sistemindeki tüm uygulama yazılımları Ağ ile haberleşen yazılımlar (network aware
software) Servis yazılımları
Kullanıcıya görünmeyen yazılımlar
Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri
İstemci/sunucu (client/server) modeli Eşe-eş (peer to peer) modeli
Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri
İstemci/sunucu (client/server) modeli Tüm istekler istemciden çıkar Yetkilendirme Kimliklendirme Upload/download
İstek (request)
Cevap (reply)
Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri
İstemci/sunucu (client/server) modeli Bir cihaz nasıl sunucu olur?
İstemci_1
.
.
dinleyici_1 dinleyici_2 dinleyici_3
dinleyici_n
İstemci_2
İstemci_3
İstemci_n
Sunucu . .
Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri
Eşe-eş (Peer to Peer –P2P) modeli Eşe-eş ağlar P2P uygulamaları
İstemci_1
.
.
dinleyici_1 dinleyici_2 dinleyici_3
dinleyici_n
İstemci_2
İstemci_3
İstemci_n
Sunucu . .
Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri
Eşe-eş Ağlar Avantajlar
Merkezi depolama ihtiyacı yok Dağıtık saklama
Dezavantajlar Merkezi hesap yönetimi ve yetkilendirmesi yok Güvenlik ve erişim politikalarını uygulamak zor Kullanıcı hesapları ve izinleri her bir cihazda tek tek
uygulanmak zorunda Telif hakkı, virüs, solucan, Truva atı riski
Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri
P2P Uygulamaları Bir cihaz hem istemci hem sunucu olabilir Dosya ve çoklu ortam verileri paylaşılır Gnutella, Bittorrent, LimeWire, eDonkey,
Emule…
Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri
Gnutella P2P çalışma prensibi
Bana müzik.mp3 dosyasını
gönder
Bana müzik.mp3
dosyası lazım
Aradığın dosya
ABC’de var İndeks Sunucu
ABC
Uygulama Katmanı Protokolleri DNS (Domain Name Service): İnternet adreslerinin veya host
adreslerinin IP adreslerine dönüştürülmesi HTTP (Hypertext Transfer Protocol): Web sayfalarının web
sunucu ile web gözatıcısı arasında transfer edilmesi SMTP ( Simple Mail Transfer Protocol): Elektronik postaların
transfer edilmesi DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol): İstemcilerin
dinamik adres yapılandırması FTP (File Transfer Protocol): Dosya sunucu ve istemciler
arasında dosya transferi Telnet: Terminal emülasyon protokolü, sunucu ve ağ cihazlarına
uzaktan erişim
Uygulama Katmanı Protokolleri Adres İsim Çözümleme (DNS) - Alan Adları www.duzce.edu.tr. biçiminde
En sağda . (nokta), kök DNS sunucusu tr: Ülke kodu edu: Alan adı türü duzce: Alan adının sahibi www: Alt alan adı
Tam alan adı (Fully Qualified Domain Name-FQDN) Alan adıyla birlikte bilgisayar adını da içerir
Uygulama Katmanı Protokolleri Adres İsim Çözümleme (DNS) - Alan Adları
Alan Adı Türü Açıklaması Örnek
com Ticari kuruluşlar google.com
net İnternet servis sağlayıcılar turktelekom.net.tr
gov Devlet kuruluşları osym.gov.tr
edu Üniversiteler duzce.edu.tr
k12 Lise ve altı eğitim kurumları anadolulisesi.k12.tr
mil Askeri kuruluşlar tsk.mil.tr
org Kar amacı gütmeyen dernek,
vakıf ve sivil toplum kuruluşları
mehmetcik.org.tr
Uygulama Katmanı Protokolleri Adres İsim Çözümleme (DNS) - DNS Veritabanı
Kayıt Türü Kullanım Amacı
NS (Name Server) Alan adı sunucuları
MX (Mail eXchanger) E-posta sunucuları
A (Address) Son kullanıcı cihazları (sunucu,
bilgisayar gibi)
CNAME (Canonical Name) Takma ad, www, w3, mail gibi
Uygulama Katmanı Protokolleri Adres İsim Çözümleme (DNS) - DNS Sistemi 1. Bilgisayar DNS ön belleğinde www.osym.gov.tr’ye ait bir kayıt olup
olmadığını kontrol eder. 1.1. Eğer kayıt varsa bunu alıp kullanır ve işlemi sonlandırır. 1.2. Eğer kayıt yoksa 2. Adıma geçilir.
2. Bilgisayar, yerel DNS sunucusuna www.osym.gov.tr için DNS istek paketi gönderir.
3. Yerel DNS sunucu, kök alan adı sunucusuna tr’nin adresini sorar. 4. Kök alan adı sunucusu, tr’nin IP adresini yerel DNS sunucuya gönderir. 5. Yerel DNS sunucu, tr’ye gov’un adresini sorar. 6. tr, gov’un adresini yerel DNS sunucuya gönderir 7. Yerel DNS sunucu, gov’a osym’nin IP adresini sorar. 8. gov, osym’nin IP adresini yerel DNS sunucuya gönderir. 9. Yerel DNS sunucu, osym’ye www’nun IP adresini sorar. 10. Yerel DNS sunucu, öğrendiği www’ya ait olan adresi DNS cevap paketi içine
yazıp, bilgisayara gönderir.
Uygulama Katmanı Protokolleri Web Sayfalarını Görüntüleme (HTTP/HTTPS) HTML (Hyper Text Trasfer Protocol) Web sunucu Web gözatıcısı (Internet Explorer, Google Chrome, Safari,
Mozilla Firefox, Opera gibi) http, açık metin (clear text) transfer https, kriptolu metin transfer URL (Uniform Resource Locator) adresleri ile sayfa
görüntüleme
Uygulama Katmanı Protokolleri HTTP/HTTPS – Web Sayfa görüntüleme işleyişi İstemci web gözatıcısının adres satırına
https://obs.duzce.edu.tr/ogrenci/sinavsonuc.html Web gözatıcısı yazılan URL adresini yorumlar:
Kullanılacak protokolün https olduğu Çözülmesi gereken alan adının obs.duzce.edu.tr olduğu Sunucudan istenecek web sayfasının ogrenci dizini içindeki
sinavsonuc.html dosyası DNS istemcisinden obs.duzce.edu.tr için isim çözme isteğinde
bulunulur. Alan adına karşılık gelen IP adresi elde edilir Web istemcisi, GET komutu ile sinavsonuc.html dosyası için istek
oluşturur Web sunucu PUT komutu ile istemciye cevap verir İstemci, aldığı html içeriği web gözatıcısına teslim eder ve kullanıcıya
görüntüler.
Uygulama Katmanı Protokolleri HTTP/HTTPS – Web Sayfa görüntüleme işleyişi
GET, POST
PUT
Web İstemcisi Web Sunucusu
Uygulama Katmanı Protokolleri Dosya Transferi (FTP) – İşleyiş İstemci:MS-DOS FTP komutu, CuteFTP, FileZilla,
WinSCP, Smart FTP, Ftp Voyager, CoffeeCup, Core FTP LE
Sunucu: FileZilla Server, Xlight FTP Server, Complete FTP, Core FTP
Upload
Download
FTP İstemcisi FTP Sunucusu
Uygulama Katmanı Protokolleri Dosya Transferi (FTP) – Roller Aktarım katmanında kullanılan protokoller;
dosya transferi komutları ve cevaplarını gönderip almak için UDP 21 servis numarası ile
dosya alma veya gönderme için TCP 20 servis numarası ile kullanılır
Upload
Download
FTP İstemcisi FTP Sunucusu
PUT
GET
Uygulama Katmanı Protokolleri Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Outlook gibi e-posta yazılımları aracılığıyla e-posta
gönderme-alma işlemi için SMTP ve POP3 protokolleri
Web gözatıcıları aracılığıyla e-posta gönderme-alma işlemi için IMAP protokolü
Uygulama Katmanı Protokolleri Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Cihaz Rolleri E-posta Kullanıcı Ajanı (Mail User Agent-MUA): E-
posta gönderen veya alan istemci bilgisayar E-posta Transfer Ajanı (Mail Transfer Agent-MTA):
E-postaları bir başka e-posta sunucusuna transfer eden sunucu
E-posta Dağıtım Ajanı (Mail Delivery Agent-MDA): MTA’dan aldığı e-postaları istemci bilgisayara gönderen e-posta sunucusu
Uygulama Katmanı Protokolleri Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Sunucu/İstemci Sunucu yazılımları: Microsoft Exchange
Server, Zimbra, IBM Lotus Domino, Oracle Communication Suite gibi
Microsoft Outlook, Outlook Express, eM Client, MailBird Lite, Hiri, Mozilla Thunderbird gibi
Uygulama Katmanı Protokolleri Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Servis Numaraları Aktarım katmanında;
SMTP protokolü TCP protokolünü 25 servis adresiyle,
POP3 protokolü TCP’yi 110 servis adresiyle, IMAP protokolü TCP veya UDP’yi 143 servis
adresiyle kullanır.
Uygulama Katmanı Protokolleri Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Servis Numaraları Aktarım katmanında;
SMTP protokolü TCP protokolünü 25 servis adresiyle,
POP3 protokolü TCP’yi 110 servis adresiyle, IMAP protokolü TCP veya UDP’yi 143 servis
adresiyle kullanır.
Uygulama Katmanı Protokolleri Dinamik Adres Yapılandırma (DHCP) Ağdaki istemcilerin adres yapılandırması İşletim sistemlerinin varsayılan
yapılandırma biçimi Yapılandırılacak adresler;
IP adresi ve Alt Ağ Maskesi Ağ geçidi adresi DNS sunucu adresi
Uygulama Katmanı Protokolleri Dinamik Adres Yapılandırma (DHCP)– Kira Tablosu
Fiziksel Adres IP Adresi Kira Başlangıç
Zamanı
00:A1:B2:91:23:12 192.168.1.100 12.01.2019 12:35
0A:22:23:43:FA:31 192.168.1.101 12.01.2019 14:29
12:A2:B3:C4:23:78 192.168.1.102 13.01.2019 00:13
23:13:A1:02:00:15 192.168.1.103 13.01.2019 01:34
Uygulama Katmanı Protokolleri Dinamik Adres Yapılandırma (DHCP) – Ağda DHCP Sunucu yoksa Ağda DHCP sunucu bulunamazsa;
169.254.X.Y ağından bir IP adresi ve 255.255.0.0 Alt ağ maskesi ile otomatik yapılandırılır
DHCP, aktarım katmanında UDP’nin 67 servis numarasını kullanır
Uygulama Katmanı Protokolleri Ağda Cihazların Uzaktan Yönetimi (Telnet/SSH) Telnet, sunucu-istemci arasında açık metin
transfer SSH, sunucu-istemci arasında şifreli metin
transfer Komut satırı ara yüzünden (CLI) çalışma Putty, TeraTerm gibi istemciler
Uygulama Katmanı Protokolleri Ağda Cihazların Uzaktan Yönetimi (Telnet/SSH) Telnet, TCP 23 servis numarası SSH, TCP 22 servis numarası