Des
ign
Ch
arle
s &
Ray
Eam
es -
Han
g it
all
© V
itra
HIVA input bij actuele thema’s
binnen het LOP Hasselt
Anneloes Vandenbroucke & Thomas
Wouters – 12 december 2013
Overzicht
1. Onderwijssegregatie in het basisonderwijs
2. Neveninstroom in het secundair onderwijs
3. Vroegtijdig schoolverlaten
ONDERWIJSSEGREGATIE IN HET
BASISONDERWIJS
De rol van schoolkeuzemotieven en hoe te werken aan meer sociale mix
Oorzaken van segregatie
• Woonsegregatie
• Kennis schoolsysteem en infovergaring
• Schoolkeuzemotieven
• Profilering scholen
• Aannamebeleid scholen
• Stabiliteit schoolloopbanen
4
Inschri
jvin
gskan
sen
5
Redenen om scholen uit te sluiten (%)
6
45
39
64
64
56
48
30
40
18
40
51
39
29
25
0 10 20 30 40 50 60 70
Bereik
Opvang
Opvoeding
Discipline
Niveau
Reputatie
Leerkrachten
etnisch-culturele minderheden
autochtoon + EU (15)
Geloofsovertuiging als reden om scholen uit te sluiten (%)
7
29
25
10
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
ongelovig
katholiek
islamitisch
Etnische compositie als schoolkeuzemotief
8
36
43
33
47
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
midden- ofhoogopgeleide moeder
laagopgeleide moeder autochtoon + EU (15) etnisch-cultureleminderheden
gemiddelde ‘tolerantie’ t.a.v. aandeel etnische minderheden op school (in %)
Etnische compositie als schoolkeuzemotief
9
35
24
41
19
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
midden- ofhoogopgeleide moeder
laagopgeleide moeder autochtoon + EU (15) etnisch-cultureleminderheden
% ouders die aangeven 'te zwarte school' te mijden
HOE SOCIALE MIX
BEVORDEREN?
10
Creëer draagvlak bij de ouders
Juridisch kader: vrijheid van schoolkeuze
Onmogelijk om tegen de wil van de ouders
kinderen op een bepaalde school te
zetten.
DUS: Desegregatiemaatregelen enkel succesvol
wanneer het op vrijwillige basis gebeurt.
Verander van pedagogisch project / zet een
magneetschool op
Radicale heroriëntering, nieuw profiel, nieuwe identiteit
Methodescholen (Freinet, Jenaplan, Dalton, enz)
trekken vooral kansrijke ouders aan
Magneetscholen
Creatie van een aantrekkelijke leeromgeving, bvb. Via kunst op school
Ontwikkeling van een positieve en onderscheidende identiteit
• Ouders met een niet-Westerse achtergrond hebben vaak een voorkeur voor klassikaal lesgeven, duidelijke structuur, discipline
Uitgesproken pedagogische profilering trekt aan maar stoot ook af
• Gevaar: van een té gekleurde / kansarme school naar een té witte / kansrijke school in vgl. met buurt
13
Vragen
• De devaluatie van het pedagogisch project?
• Is dit fair naar de andere scholen in de buurt die inspanningen doen om een sociale mix op school te realiseren?
14
Creëer draagvlak bij leerkrachten
Leerkrachten ≠ marionetten
• Filteren van verandering door persoonlijk
interpretatiekader (taakopvatting)
• Principiële resistentie
belang van draagvlak
Oorzaken van weerstand:
• Perceptie: vernieuwing = onbelangrijk
• Onduidelijke communicatie over wat het
betekent voor de klaspraktijk
• Gevoelens van incompetentie
• Conservatief (angst voor verlies van het
vertrouwde)
• Gebrek aan invloed
Omgaan met weerstand:
• Uitvoerig en tijdig informeren over de
vernieuwing
• Noodzaak/logica van sociale mix belichten
• Begrip tonen voor de weerstand
Voer een duidelijk implementatiebeleid
Planning
• Belang van systematische planmatige
aanpak
• Rol van de directeur
– Initiator
–Voortrekker
–Procesbewaker
• Rationale achter plannen: motiveren,
expliciteren, consequent aanhouden
7 pijlers van beleidsvoerend vermogen:
1) Doelgerichte en gedeelde visie
2) Transformationeel schoolleiderschap
3) Innovatief vermogen
4) Participatieve besluitvorming (top-down
benadering)
5) Professionele samenwerking
6) Responsiviteit
7) Reflecterend handelen
Professionalisering
• Onzekerheid wegwerken
• Nascholingsactiviteiten
–Leerkrachten betrekken bij vaststellen
behoeften
–Aansluiten bij de dagdagelijkse praktijk /
problemen
22
Maak afspraken / werk samen met andere
scholen / voorzieningen uit de buurt
Vb: Lokale Overlegplatforms
Afspraken rond streefverhoudingen indicatorleerlingen / niet-indicatorleerlingen voor alle scholen in dezelfde buurt
Vb: Afspraken met de kinderopvang
Werk toegangsdrempels weg
Vrijheid van onderwijs -> profileringsdrang ->
barrières voor kansarmen
o Schoolkosten
Maximumfactuur, kostenbeheersing, S.O.S. Schulden op School
oMonoculturele norm
Interreligieus en intercultureel onderwijs
oOnaangepaste voorzieningen
Voor- en naschoolse kinderopvang / warme maaltijden / oudercontact op aangepaste uren
Informeer ouders
Probleem
• Allochtone ouders starten later met zoekproces populaire scholen volzet
• Informatieachterstand bij allochtone ouders keuze voor dichtstbijzijnde school
Nood aan:
• Informatie op maat
• Inzetten van brugfiguren, schoolopbouwwerk, (allochtoon) middenveld
• Projecten als School in Zicht
Faciliteer groepsgewijze aanmelding
• Ouders zetten de stap gemakkelijker samen
• Voorbeeld: ‘School in Zicht’
Verschillende contactmomenten
• Inspelen op nood aan identificatie met /
aansluiting bij andere ouders
• Wens: 3 kansrijke leerlingen in de klas
Hou rekening met de perceptie van ouders
• Perceptie: zwarte school = lage kwaliteit en minder
ontwikkelingskansen
MAAR! perceptie ≠ werkelijkheid (bv. sterk in
differentiatie)
Kwaliteit van concentratieschool aantonen, bvb.
via projecten zoals ‘School in Zicht’
Werk met een systeem van controlled choice
Ouders geven voorkeursrangorde van scholen
door overheid verdeelt kinderen over scholen
rekening houdend met voorkeur ouders en met
oog voor een sociale mix
Werk met dubbele contingentering
Afgesproken percentage plaatsen per contingent
☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☻ ☻ ☻
!!! Belang van kennis inschrijvingsperiodes (nood
aan meertalige informatieverspreiding)
Aanvullend
• Fris je schoolgebouw op of zet een nieuwbouw
• Richt je communicatie niet op één bepaalde
groep ouders
31
Specifiek voor (overgang naar) SO
• Overgang van BaO naar SO
• Brede eerste graad / stel de studiekeuze uit
• Investeer in evenwaardige keuze-alternatieven
32
NEVENINSTROOM
SECUNDAIR ONDERWIJS
LOP Hasselt
Overzicht
• Neveninstroom SO LOP Hasselt
– Instroom per leerjaar/graad
– Leerlingenprofielen: leeftijd/SES
– Andere centrumsteden
Data
• Leerlingendatabank (departement onderwijs)
• Data voor het gewoon secundair onderwijs
(hoofdstructuur 311)
• Data inclusief buitengewoon SO (zonder SES
kenmerken)
Aantal lln Procentueel
Gewoon secundair
10282 97%
DBSO 79 1%
BuSO 276 2%
LOP Hasselt – secundair onderwijs (2011)
Onderwijs-vorm
leerjaar
0 1 2 3 4 5 6 7 Totaal
ASO 0 0 0 676 560 541 527 0 2304
0% 0% 0% 7% 5% 5% 5% 0% 22%
BSO 0 0 0 365 383 463 423 419 2053
0% 0% 0% 4% 4% 5% 4% 4% 20%
GSO 43 1059 1126 0 0 0 0 0 2228
0% 10% 11% 0% 0% 0% 0% 0% 22%
HBO 763 0 0 0 0 0 0 0 763
7% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 7%
KSO 0 0 0 176 179 235 171 0 761
0% 0% 0% 2% 2% 2% 2% 0% 7%
TSO 0 0 0 384 456 619 573 141 2173
0% 0% 0% 4% 4% 6% 6% 1% 21%
Totaal 806 1059 1126 1601 1578 1858 1694 560 10282
8% 10% 11% 16% 15% 18% 16% 5% 100%
Instroom in het SO, per provincie
2011
Evolutie (2001-2011)
Provincie Procentueel
Limburg 95%
Antwerpen 1,40%
Vlaams-Brabant 3,30%
Schooljaar Antwerpen Limburg Vlaams-Brabant
2001 115 9214 191
1,2% 96,2% 2,0%
2002 98 9372 220
1,0% 96,2% 2,3%
2003 103 9274 217 1,1% 96,2% 2,3%
2004 115 9954 259 1,1% 96,1% 2,5%
2005 129 10034 277 1,2% 95,8% 2,6%
2006 144 10005 284
1,4% 95,6% 2,7%
2007 135 10033 309
1,3% 95,4% 2,9%
2008 124 10012 322
1,2% 95,3% 3,1%
2009 140 10094 316 1,3% 95,1% 3,0%
2010 147 9918 323 1,4% 94,8% 3,1%
2011 147 9960 346 1,4% 94,7% 3,3%
De instroom in het SO, per LOP Beringen-
Leopoldsburg
Bilzen-Hoeselt-Tongeren
Diest Dilsen-Stokkem-
Maasmechelen
Genk Hasselt Hechtel-Eksel-
Heusden-Zolder-
Houthalen-Helchteren
Leuven Sint-Truiden
2001 283 460 35 119 457 3722 893 20 156 4,6% 7,4% 0,6% 1,9% 7,4% 60,0% 14,4% 0,3% 2,5%
2002 319 444 46 142 422 3733 933 21 147 5,1% 7,1% 0,7% 2,3% 6,7% 59,6% 14,9% 0,3% 2,4%
2003 323 405 43 146 435 3705 956 18 126 5,2% 6,5% 0,7% 2,4% 7,0% 59,7% 15,4% 0,3% 2,0%
2004 369 445 58 167 470 3813 1044 13 132 5,6% 6,8% 0,9% 2,6% 7,2% 58,1% 15,9% 0,2% 2,0%
2005 389 454 60 166 468 3786 1054 14 143 5,9% 6,9% 0,9% 2,5% 7,1% 57,6% 16,0% 0,2% 2,2%
2006 346 464 59 174 474 3767 1071 11 158 5,3% 7,1% 0,9% 2,7% 7,2% 57,4% 16,3% 0,2% 2,4%
2007 342 472 59 199 470 3682 1126 10 169 5,2% 7,2% 0,9% 3,0% 7,1% 55,9% 17,1% 0,2% 2,6%
2008 361 472 63 206 499 3551 1127 8 174 5,5% 7,2% 1,0% 3,2% 7,6% 54,4% 17,3% 0,1% 2,7%
2009 349 471 59 208 544 3528 1100 14 182 5,4% 7,2% 0,9% 3,2% 8,4% 54,2% 16,9% 0,2% 2,8%
2010 334 470 56 200 546 3514 1065 14 201 5,2% 7,3% 0,9% 3,1% 8,5% 54,4% 16,5% 0,2% 3,1%
2011 343 466 60 216 543 3535 1099 25 241 5,2% 7,1% 0,9% 3,3% 8,2% 53,6% 16,7% 0,4% 3,7%
Instroom
• Opsplitsen naar graden in het gewoon secundair
onderwijs
– Graad 1: aandeel uit LOP Hasselt van 78% in
2002 naar 75% in 2011
– Graad 2 en 3: aandeel uit LOP Hasselt van
63% in 2004 naar 50% in 2011
Instroom: profiel
• Vergelijking tussen studenten in LOP Hasselt die
binnen het LOP gebied wonen, of erbuiten
• Op basis van:
– Leeftijd
– Individuele leerlingenkenmerken
Profiel: leeftijd (schooljaar 2011, graad 1)
LOP Hasselt
Geboortejaar Frequentie Procent
1995 3 0,3%
1996 17 1,6%
1997 126 11,8%
1998 501 46,8%
1999 410 38,3%
2000 13 1,2%
Ander LOP
Geboortejaar Frequentie Procent
1995 1 0,3%
1996 8 2,3%
1997 52 14,7%
1998 155 43,8%
1999 133 37,6%
2000 5 1,4%
Profiel: leeftijd (schooljaar 2011, graad 2 en 3)
Vanuit LOP Hasselt
Geboortejaar Frequentie Procent
1987 0 0,0%
1988 0 0,0%
1989 1 0,0%
1990 11 0,5%
1991 37 1,6%
1992 103 4,6%
1993 221 9,8%
1994 497 22,0%
1995 492 21,8%
1996 482 21,3%
1997 407 18,0%
1998 7 0,3%
1999 2 0,1%
Vanuit andere LOP’s
Geboortejaar Frequentie Procent
1987 2 0,1%
1988 2 0,1%
1989 6 0,3%
1990 29 1,3%
1991 76 3,4%
1992 192 8,7%
1993 354 16,0%
1994 495 22,3%
1995 446 20,1%
1996 370 16,7%
1997 239 10,8%
1998 5 0,2%
1999 0 0,0%
Individuele (SES) leerlingenkenmerken - Indicator
en niet-indicatorleerlingen
Inschrijvingsrecht Werkingsmiddelen Omkadering (SES-lestijden)
- Opleidingsniveau moeder
- Schooltoelage - Thuisloos - Trekkende bevolking
- Opleidingsniveau moeder
- Schooltoelage - Thuistaal - Buurt
- Opleidingsniveau moeder
- Schooltoelage - Thuistaal
Profiel: SES (schooljaar 2011, graad 1)
Vanuit LOP Hasselt Vanuit andere LOP’s
Opleiding moeder Frequentie Procent
Hoog 918 82,9%
Laag 190 17,2%
Taal Frequentie Procent
Nederlands 1013 91,2%
niet Nederlands 98 8,8%
Toelage Frequentie Procent
Nee 802 73,2%
Ja 294 26,8%
Opleiding moeder Frequentie Procent Hoog 281 79,8% Laag 71 20,2%
Taal Frequentie Procent Nederlands 330 93,8%
niet Nederlands 22 6,3%
Toelage Frequentie Procent Nee 235 68,3%
Ja 109 31,7%
Profiel: SES (schooljaar 2011, graad 2 en 3)
Vanuit LOP Hasselt Vanuit andere LOP’s
Opleiding moeder Frequentie Procent
Hoog 1747 78,2%
Laag 486 21,8%
Taal Frequentie Procent
Nederlands 2056 91,6%
niet Nederlands 189 8,4%
Toelage Frequentie Procent
Nee 1590 70,8%
Ja 657 29,2%
Opleiding moeder Frequentie Procent
Hoog 1487 67,5%
Laag 716 32,5%
Taal Frequentie Procent
Nederlands 1939 87,7%
niet Nederlands 272 12,3%
Toelage Frequentie Procent
Nee 1364 61,8%
Ja 842 38,2%
Evolutie SES profiel neveninstroom
• SES profiel van instromers in tweede en derde
graad van buiten LOP Hasselt blijft gelijkaardig
over de tijd (periode 2004-2011)
• Stabiel op ongeveer 1/3 dat aantikt op individueel
leerlingenkenmerk opleiding moeder en
schooltoelage
LOP Leuven
• Neveninstroom veel minder sterk
• Verschil tussen de graden minder sterk
– Graad 1: aandeel uit LOP Leuven van 95% in
2002 naar 93% in 2011
– Graad 2 en 3: aandeel uit LOP Leuven van
92% in 2004 naar 89% in 2011
• Instromers in eerste graad hebben gelijkaardig
profiel, in tweede en derde graad iets kansarmer
(20% aantikkers op opleiding moeder ipv 15%)
LOP Kortrijk Menen
• Neveninstroom vanuit andere LOP’s bijna
onbestaande
• Geen verschil over graden (aandeel
neveninstroom stabiel op 2%)
• Geen significant SES verschil
LOP Gent
• Relatief kleine (maar stijgende) neveninstroom
– 4% in de eerste graad
– Evolutie van 6% naar 10% in de tweede en
derde graad
• Neveninstroom is kansrijker (opleiding moeder)
– Eerste graad: 20% aantikkers (tov 37%)
– Tweede en derde graad: 19% aantikkers (tov
35%)
Samenvatting
• Significante neveninstroom vanaf tweede graad
– Groter dan in andere centrumsteden
• Toename (absoluut en relatief) over de tijd
• Leerlingen zijn gemiddeld ouder, en hebben een
lager SES profiel
– Groter contrast dan in andere centrumsteden
VROEGTIJDIG
SCHOOLVERLATEN
Plaats van Hasselt tussen andere centrumsteden
SSL rapport
• Analyse per leeftijd, opleidingsniveau moeder en
locatie (vgl andere centrumsteden)
• SSL rapport “Vroege schoolverlaters in
Vlaanderen in 2010” door Van Landeghem, G.,
De Fraine, B., Gielen, S. & Van Damme, J.
– Vrij te downloaden op de website van het
steunpunt SSL
Centrumsteden - schoolverlaters
Schoolverlaters Woont in centrumstad
Loopt school in centrumstad
Centrumsteden – intensiteit centrumfunctie
Vroege schoolverlaters
Vroege schoolverlaters: jongens
Vroege schoolverlaters: meisjes