KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
3. HAFTA
KBT104 BİLGİSAYAR DONANIMI
KBT104 Bilgisayar Donanımı
2
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Konu Başlıkları
Giriş Birimleri
Klavye
Klavye Tuşlarının Kullanımı
BÜYÜK/küçük harf yazma
Rakam Yazmak
Çift Karakterli Tuşların Kullanılması
Üç Karakterli Tuşların Kullanılması
Boşluk Bırakma
Karakter Silme
Araya Yazı Yazma (INSERT Tuşu)
ENTER Tuşunun Kullanılması
ESC Tuşunun Kullanılması
Fonksiyon Tuşları (F1-F12)
Print Screen Tuşu
Pause Tuşu
Scroll Lock Tuşu
Yön Tuşlarının Kullanılması
Num Lock Tuşu
KBT104 Bilgisayar Donanımı
3
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
CTRL ve ALT Tuşları
Klavyede olmayan karakter ve simgelerin yazdırılması
Mouse (Fare)
Tarayıcı (Scanner)
Kamera
Mikrofon
Joystick
Barkod Okuyucu
Kaynakça
KBT104 Bilgisayar Donanımı
4
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Temel Kavramlar
Giriş Birimleri, Klavye, Mouse (Fare), Tarayıcı (Scanner), Kamera,
Mikrofon, Joystick, Barkod Okuyucu
KBT104 Bilgisayar Donanımı
5
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Giriş Birimleri
Klavye
Bilgisayarınızda en temel araç klavyedir. Çünkü klavyenizdeki herhangi bir
sorunun basit bir çözümü olsa da siz bu çözümü bilmiyorsanız, elinizdeki son model
bilgisayar bile hiçbir işe yaramaz. Mouse olmadan, klavye ile birçok işleminizi
gerçekleştirmeniz mümkün ancak bunlar birçok tuş kombinasyonu ile
gerçekleşmektedir.
Klavye, üzerindeki A’dan Z’ye büyük-küçük harfleri ve 0’dan 9’a kadar olan
rakamları ve diğer bazı özel karakterleri (., $,+,-,*./ v.d.) tuşlar yardımıyla bilgisayara
giriş yapılmasını sağlayan bir donanım ünitesidir (Şekil 11).
Şekil 11. Kablolu ve kablosuz klavye
Genel olarak kullanılan iki tip klavye vardır; Bunlar Q klavye ve F klavyedir.
Q Tipi Klavye: Klavyenin üçüncü satırındaki harfler Q ile başlıyorsa klavye Q-tipi
klavyedir. Piyasada en çok kullanılan klavye tipidir. Özellikle bilgisayarı yeni
kullanmaya başlayanlar için Q-tipi klavye kullanılması önerilir.
KBT104 Bilgisayar Donanımı
6
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Şekil 12. Q Klavye
F Tipi Klavye: Klavyenin üçüncü satırındaki harfler F ile başlıyorsa, klavye F-tipidir. F-
tipi klavye gerçek Türkçe klavye tipidir; çünkü Türkçe klavye harfleri daktilo
harflerinin sırasına uygun düzenlenmiştir. Bu nedenle on parmak daktilo kullananlar
genelde F tipi klavyeyi tercih ederler.
Şekil 13. F Klavye (Türkçe klavye)
Klavye Tuşlarının Kullanımı
BÜYÜK/küçük harf yazma
Sadece A-Z arasındaki harflerde büyük-küçük ayrımı vardır. Klavyede harflerin
büyük veya küçük yazılması iki farklı şekilde yapılabilir. Birincisi CAPS LOCK tuşu
yardımıyla, ikincisi SHIFT tuşu kullanılarak.
Eğer klavyenin sağ üst köşesindeki CAPS LOCK tuşuna ait ışıklı
gösterge yanmıyorsa, klavye tuşları küçük harf yazacak şekilde ayarlanmış
demektir. CAPS LOCK tuşuna basıldığında ışık yanacaktır ve artık
klavyede basılan harfler büyük olarak ekranda yazılır.
KBT104 Bilgisayar Donanımı
7
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Şekil 14. Q Klavye (Türkçe klavye)
Klavye tuşları küçük harf yazma modunda iken (CAPS LOCK ışığı sönük)
SHIFT tuşu basılı olduğu halde herhangi bir harf tuşuna basılacak olursa, harf büyük
yazılır. SHIFT tuşu bırakıldığında harfler tekrar küçük yazılır. Klavye tuşları büyük
harf yazma modunda iken (CAPS LOCK ışığı yanık) SHIFT tuşu basılı olduğu halde
herhangi bir harf tuşuna basılacak olursa, harf küçük yazılır. SHIFT tuşu bırakıldığında
harfler tekrar büyük yazılır.
Rakam Yazmak
Klavyede rakamlar yine iki farklı şekilde yazılabilir. Birincisi, klavyenin ikinci
satırındaki rakam tuşlarını kullanarak. İkincisi, klavyenin en sağında bulunan sayısal
tuş takımını kullanarak. Sayısal tuş takımını kullanabilmek için öncelikle NUM LOCK
tuşuna basarak NUM LOCK ışığı yakılmalıdır.
Şekil 15. Rakamlar
KBT104 Bilgisayar Donanımı
8
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Çift Karakterli Tuşların Kullanılması
Klavyede bazı tuşların üzerinde iki karakter olduğu görülmektedir. Bu
karakterlerden alt tarafta olanı tuşa basıldığında doğrudan yazılır. Üst tarafta olanı ise
SHIFT tuşu ile beraber basıldığında yazılır.
Üç Karakterli Tuşların Kullanılması
Klavyede bazı tuşlar üzerinde 3 karakter birden olduğu görülür. Bu
karakterlerden altta olanı normal basıldığında yazılır. Sol üstte olanı SHIFT tuşuyla
birlikte basıldığında yazılır. Sağ altta olanı ise Alt Gr tuşuyla beraber basıldığında
yazılır.
Boşluk Bırakma
Klavyede iki türlü boşluk bırakılabilir. Klavyenin alt satırında bulunan en uzun
tuş olan SPACE (Boşluk) tuşu kullanılarak her basışta bir karakter boşluk bırakılması
sağlanır. Ayrıca, klavyenin üçüncü satırı başında bulunan TAB tuşu ile de tek basışta
sekiz karakterlik boşluk bırakılabilir. SPACE tuşu kelimeler arasında boşluk bırakmak
için kullanılırken, TAB tuşu paragraf başlarında kullanılır.
Şekil 16. Space Tuşu
Karakter Silme
Karakter silme işlemi için iki tuş kullanılmaktadır. BACKSPACE tuşuna her
basışta imlecin solundaki bir karakter silinir. DELETE tuşuna her basıldığında imlecin
sağındaki bir karakter silinir ve sağda kalan diğer karakterler sola kayar.
KBT104 Bilgisayar Donanımı
9
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Şekil 17. Karakter Silme Tuşları
Araya Yazı Yazma (INSERT Tuşu)
INSERT tuşu DOS ortamında kullanıldığında karakterler arasına diğer
karakterleri silmeden yeni karakterler eklemek için kullanılır. Windows ortamında
INSERT tuşu default olarak seçilidir.
ENTER Tuşunun Kullanılması
Klavyede iki adet ENTER tuşu bulunmaktadır. Biri harf tuşlarının bulunduğu
bölümün sağındadır, diğeri ise sayısal tuş takımının sağ alt köşesindedir. Her ikisi de
aynı görevi görür. ENTER tuşu DOS ortamında komutların işletilmesi emrini verir.
Windows pencerelerinde seçilen butonların onaylanması için kullanılır. Ayrıca
herhangi bir kelime işlemci programında (Not Defteri, Wordpad gibi) yazı yazarken
bir alt satıra geçmek için kullanılırken, Word’de sadece yeni bir paragrafa başlamak
için kullanılır.
ESC Tuşunun Kullanılması
Klavyenin sol üst köşesinde bulunur. Genellikle yapılan bir işlemi iptal etmek
veya bir önceki menüye geri dönmek için kullanılır.
Fonksiyon Tuşları (F1-F12)
Klavyenin birinci satırında F1’den F12’ye kadar olan tuşlardır. Bu tuşlardan F1
tuşunun görevi hangi programda olursa olsun yardım almak için kullanılır. Diğer
fonksiyon tuşları ise farklı programlarda farklı görevler üstlenebilir.
Print Screen Tuşu
Klavyenin birinci satırında F12 tuşunun sağında yer alır. DOS ortamındaki
görevi ekrandaki yazıyı yazıcıya göndermektir. Windows ortamındaki görevi ise
KBT104 Bilgisayar Donanımı
10
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
ekranda görünen her şeyi bilgisayarın hafızasına kopyalamaktır. Kopyalanan
görüntüler herhangi bir resim işleme programı yardımıyla (Paint Brush, Photoshop
vb.) açılıp üzerinde amaca uygun düzenlemeler yapılabilir, istenirse yazıcıdan çıktı
olarak alınabilinir veya diske resim dosyası olarak kaydedilebilir.
Pause Tuşu
Klavyede birinci satırın en sağında bulunur. DOS ortamındaki görevi çalışmakta
olan bir programı herhangi bir tuşa basılıncaya kadar geçici bir süre durdurmaktır.
Windows ortamında ise programları durdurmaz ancak CTRL tuşuyla birlikte
kullanıldığında aktif pencerede bulunan programı yarıda keserek işlemi durdurur.
Scroll Lock Tuşu
Bu tuş Print Screen tuşu ile Pause tuşu arasındadır. Bu tuş kullanıldığında
klavyenin üst sağ tarafında bulunan Scroll Lock ışığı yanar. Görevi ekranı kilitlemektir.
Ancak çok sık kullanılan bir tuş değildir.
Yön Tuşlarının Kullanılması
Klavyede üst satırlara çıkmak, alt satırlara inmek, satır üzerinde sağa veya sola
gitmek için bazı tuşlar kullanılır. Bu tuşların görevleri ve CTRL tuşuyla beraber
kullanıldıklarındaki görevleri Tablo 1’de verilmiştir.
Şekil 18. Yön Tuşları
Tablo 1 Yön tuşları ve görevleri
İmleç sol tarafa bir karakter ilerler
İmleç bir üst satıra çıkar
İmleç sağ tarafa bir karakter ilerler
İmleç ENTER tuşuyla tanınmış satırdan bir alt satıra
KBT104 Bilgisayar Donanımı
11
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
iner
CTRL+ İmleç sol tarafa bir kelime ilerler
CTRL+ İmleç bir üst paragrafa çıkar
CTRL+ İmleç sağ tarafa bir kelime ilerler
CTRL+ İmleç bir alt paragrafa iner
PAGE UP İmleç bir sayfa yukarı gider
PAGE
DOWN
İmleç bir sayfa aşağı iner
HOME İmleç satır başına gider
END İmleç satır sonuna gider
CTRL+HOME İmleç yazıdaki ilk sayfanın başına gider
CTRL+END İmleç yazıdaki son sayfanın sonuna gider
Num Lock Tuşu
Bu tuş sayısal tuş takımının sol üst köşesinde bulunur. Num Lock tuşuna
basıldığında Num Lock ışığı yanar. Işık yanıkken sayısal tuş takımnda basılan tuşlar
rakam verir. Eğer ışık yanmıyorsa rakamların yanındaki karakterler aktif duruma
geçer.
CTRL ve ALT Tuşları
Klavyede en alt satırda sağda ve solda olmak üzere iki adet CTRL tuşu
bulunmaktadır. Yine alt satırda sol tarafta bir adet ALT tuşu bulunmaktadır. Bu
tuşların görevi diğer bazı tuşlarla birlikte kullanıldıklarında, işlemlerin kısa yoldan
yapılmasını sağlar. Bu tuşlar genellikle Windows’ta kullanılır. Bu işlemlerden en çok
kullanılan bazıları Tablo 2’de listelenmiştir.
KBT104 Bilgisayar Donanımı
12
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Şekil 19. CTRL ve Alt Tuşları
Tablo 2. CTRL ve ALT tuşlarıyla yapılan işlemlerden bazıları
TUŞLAR GÖREVLERİ
CTRL+ESC Başlat menüsünü açar
CTRL+A Tümünü seçer
CTRL+C Seçileni kopyalar
CTRL+X Seçileni keser
CTRL+V Kesilen veya kopyalanan nesneleri yapıştırır
CTRL+Z Yapılan bir işlemi geri alır
ALT+F4 Aktif pencereyi kapatır
ALT+TAB Açık olan pencereler arasında geçiş yapar
CTRL+ALT+DELETE Bilgisayar kilitlendiğinde çalışan programların
görevlerine son vermek için kullanılır
Klavyede olmayan karakter ve simgelerin yazdırılması
Bazı simgeler klavye tuşları kullanılarak yazılabilir. Ancak, bütün simgelerin
klavyede yer alması mümkün değildir. Klavyede olmayan simgeleri yazmak için bazı
yöntemler vardır. Bunlardan birisi, Word gibi yazı yazmak için kullanılan
programların kendi simge kütüphanesinden faydalanmaktır. İkinci bir yöntem ise
Başlat-Çalıştır-Charmap yolu takip edilerek karakter penceresi açılarak simgeler
yazılabilir. Diğer bir yöntem ise ASCII karakter kodlarını kullanmak suretiyle
karakterleri yazmaktır. Bu yöntemi kullanabilmek için karakterlerin ASCII kod
karşılıklarını ezbere bilmemiz mümkün olmadığından ASCII kod tablosunu kullanmak
uygun olacaktır. Bu ASCII kodlarından bazıları ASCII Kodları alt tuşuna basıp Tablo
3’de ki numaralar tuşlanarak yazdırılır.
KBT104 Bilgisayar Donanımı
13
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Tablo 3. ASCII Karakter Kodları
15 = ¤
20 = ¶
131 = â
132 = ä
133 = à
134 = å
136 = ê
137 = ë
139 = ï
140 = î
142 = Ä
143 = Å
144 = É
145 = æ
146 = Æ
147 = ô
149 = ò
150 = û
151 = ù
155 = ø
156 = £
157 = Ø
160 = á
161 = í
162 = ó
163 = ú
164 = ñ
165 = Ñ
168 = ¿
169 = ®
170 = ¬
171 = ½
172 = ¼
173 = ¡
181 = Á
182 = Â
183 = À
184 = ©
189 = ¢
190 = ¥
198 = ã
199 = Ã
210 = Ê
211 = Ë
212 = È
214 = Í
215 = Î
216 = Ï
222 = Ì
224 = Ó
225 = ß
226 = Ô
227 = Ò
228 = õ
229 = Õ
230 = µ
232 = ×
233 = Ú
234 = Û
235 = Ù
236 = ì
237 = ÿ
238 = ¯
239 = ´
241 = ±
243 = ¾
248 = °
249 = ¨
250 = ·
251 = ¹
252 = ³
253 = ²
Bunun dışında işimize yarayacak bir püf noktasına değinmeden
geçemeyeceğim. Herhangi bir programa kısayol tuşu atanabilir mi? Evet, atanabilir.
Bunun için yapmamız gereken adımlar şunlardır. Öncelikle başlat menüsünden bir
program seçiyorum. Seçmek istediğim program Word olsun...
Şekil 20. Kısayol Atama
Word programının üzerine mouse getirip, sağ tıklıyoruz. Çıkan sekmelerinden
Özellikleri seçeceğiz. Karşımıza çıkan Özellikler penceresinde, Kısayol Tuşu yazan
bölümde büyük bir ihtimalle “Yok” yazacaktır. İşte bu bölüme bir kez tıkladıktan sonra
atamak istediğimiz tuş kombinasyonunu yazıyoruz.
KBT104 Bilgisayar Donanımı
14
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Şekil 21. Kısayol Atama
Ben Ctrl + 1 tuş kombinasyonu kullandım. Belki aklınıza şu soru gelebilir. Neden
karışık bir tuş atadık da, onun yerine a,b,c... gibi tek bir harf atamadık. Bunun sebebi
çok basit. Mesela Tuşu “a” olarak atadınız. Klavyede her “a” tuşuna bastığınızda Word
dosyası veya atadığınız program açılacaktır. O yüzden çok nadir kullanabileceğiniz bir
tuş kombinasyonu seçerseniz ilerde buna benzer bir problem yaşamazsınız.
Ayrıca yukarıdaki resimde “Çalıştır” bölümünde listeleme tuşuna bastığımızda
“Normal Pencere”, “Tam Ekran”, “Simge Durumuna Küçültülmüş” diye 3 özellik
çıkacaktır. Bunlar o program açılırken ne şekilde açılacağını göstermektedir. Buda sizin
isteğinize kalmış bir ayardır. Kısayol konusuna girmişken, herhangi bir dosyanın kısayolundanda bahsedelim. Birçoğumuz ödevleri mizi eğer word, powerpoint veya excel de hazırlarken, hazırladığımız dosyayı belgelerime yada herhangi bir yere kaydediyoruz. O ödevle devamlı alakadar olduğumuzdan, ödev dosyasını masaüstüne kısayol olarak gösteriyoruz. Ödev ile işimiz bittikten sonra diskete, usb ye yada herhangi bir yığın depolamaya; eğer masaüstündeki “ödev” kısayolunu diskete atarsak, disketi bir başka yerde açtığımız zaman dosya açılmaz. Bu konu çok dikkat edilmesi gereken bir konu !..
Mouse (Fare)
Mouse (fare) bilgisayar ekranındaki grafik nesnelere dokunmamızı sağlayan
grafiksel bir giriş aygıtıdır. Windows gibi grafik tabanlı işletim sistemleri
yaygınlaşınca Mouse, bilgisayarlarda vazgeçilmez bir aygıt haline gelmiştir. Elimizin
hareketlerini bilgisayar ekranı üzerinde taklit edebilme yeteneği sayesinde işletilmek
istenen komutların anında yerine getirilmesini sağlamaktadır. Mouse’un ekrandaki
konumu imleç adı verilen grafik bir simge tarafından kullanıcıya bildirilir. Mouse sağa,
sola veya yukarı-aşağı hareket ettirildikçe imleç de yer değiştirir. İmleç belirli nesneler
üzerine geldiğinde şekli değişerek o nesne üzerinde yapılabilecek işlemleri belirtir.
KBT104 Bilgisayar Donanımı
15
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Nesneler üzerinde farklı işlemler yapabilmek için Mouse üzerinde yer alan 2 veya 3
tuştan faydalanılır.
Farenin sol tuşu kullanılarak yapılacak işlemler onaylanır veya pull-down (aşağı
çekilen) menülerde açma ve seçme işlemi gerçekleştirilir. Sağ tuşla nesnelerin
özellikleri görüntülenir. Mouse’un tuşlarıyla komut verme işlemine tıklama (click-
klikleme) denir. Çift tıklama ise arka arkaya duraklamadan yapılan iki tıklama
işlemidir.
Şekil 22. Mouse
Tarayıcı (Scanner)
Tarayıcılar yazıcıların tersi gibi çalışır; basılmış belgeleri resim dosyası halinde
saklanmak üzere bilgisayar ortamına aktarırlar. İçinde yazı bulunan belgeler aynı
zamanda uygun karakter tanıma (OCR) programları kullanılarak yazılı belge (Word
dokümanı) haline dönüştürülebilir.
Şekil 23. Tarayıcı
KBT104 Bilgisayar Donanımı
16
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Kamera
Hareketli görüntüleri bilgisayara aktarmak için kullanılır. Bir kamera (WebCam)
sayesinde Internet üzerinden görüntülü sohbet yapılabilir. Günümüzde WebCam
kameralar çok ucuzlamıştır.
Şekil 24. Web Kamera
Mikrofon
Ses basınç değişimlerini elektrik sinyallerine dönüştürür. Daha sonra ses kartına
iletir. Ses kartı bu elektrik sinyallerini dijital bilgiye dönüştürür.
Şekil 25. Mikrofon
Joystick
Mouse gibi hareket bilgilerini iletmek için kullanılan bir giriş birimidir.
Genellikle bilgisayar oyunlarını daha rahat oynamak için kullanılır.
KBT104 Bilgisayar Donanımı
17
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Şekil 26. Joystick
Barkod Okuyucu
Barları okumak için gerekli olan giriş birimidir. Genellikle büyük alışveriş
merkezlerinde ürün bilgilerini okumak için kullanılır.
Şekil 27. Barkod okuyucu ve barkod
KBT104 Bilgisayar Donanımı
18
KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Kaynakça
Demirel, H.(2011). “Bilgisayar Donanımı Ders Notları” Karabük
Üniversitesi, KARABÜK