Groen: Werkzaamheden mogelijk. Oranje: Werkzaamheden mogelijk: ja, mits na overleg
met ecoloog en eventuele mitigerende maatregelen. Rood: Werkzaamheden mogelijk:
nee, tenzij toestemming van de ecoloog en mitigerende maatregelen worden genomen.
Bonte vliegenvanger Ficedula hypoleucaNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: kleine compacte vliegen
vanger. Bovenzijde grijsbruin tot zwart
met witte vleugelvlek, onderzijde wit tot
vuilwit.
Verspreiding: in Nederland algemeen.
Gedurende het broedseizoen komen de
hoogste dichtheden voor op de hoge
zandgronden in het noorden, midden en
oosten van Nederland.
Boomklever Sitta europaeaNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: compacte vogel met korte
staart. Bovenzijde grijs, kop met een
zwarte, doorlopende oogstreep. Onderzijde
roestbruin.
Verspreiding: in Nederland algemeen. In
het broedseizoen komen de hoogste dicht
heden voor in het oosten, zuidoosten en
midden van Nederland en in de duinstreek.
Holenbroeders-overig
Foto: Patrick Palmen/Buiten-Beeld
Foto: Jeroen Brandjes/
Bureau Waardenburg
soort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
soort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
Zie vervolg
Boomkruiper Certhia brachydactylaNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: kleine zangvogel met smal
langgerekt profiel en kromme snavel.
Bovenzijde bruin gestreept met weinig
opvallende beige vleugelstreep. Onderzijde
vuilwit met bruine tint op onderbuik.
Verspreiding: in Nederland algemeen. Tij
dens het broedseizoen komen de hoogste
dichtheden voor in het midden, oosten en
zuiden van Nederland.
Draaihals Jynx torquillaNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: spechtachtige met lange
staart. Bovenzijde met fijne afwisseling
tussen grijze, zwarte en witte delen en
met donkere lengtestreep op rug. Onder
zijde fijn gebandeerd.
Verspreiding: in Nederland zeldzaam.
Tijdens het broedseizoen zeer lokaal op de
hogere zandgronden.
Gekraagde roodstaart Phoenicurus phoenicurusNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: slanke zangvogel met lange
staart. Bovenzijde bruin tot grijs met rode
staart, onderzijde egaal beige tot rood,
met zwarte kin.
Verspreiding: in Nederland vrij algemeen.
In het broedseizoen komen de hoogste
dichtheden voor in het midden, oosten en
zuiden van Nederland.
Vervolg Holenbroeders-overig
Foto: Ton Nagtegaal/Buiten-Beeld
Foto: Rein Hofman
soort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
soort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
Zie vervolg
Foto: Martin Bontesoort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
Glanskop Parus palustrisNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: middelgrote mees. Bovenzijde
egaal grijsbruin met donkere kopkap,
onderzijde vuilwit met een kleine, zwarte
kinvlek.
Verspreiding: in Nederland vrij algemeen.
In het broedseizoen komen de hoogste
dichtheden voor in het noordoosten, oos
ten, zuidoosten en midden van Nederland
en in de duinstreek.
Grauwe vliegenvanger Muscicapa striataNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: slanke vliegenvanger. Boven
zijde egaal grijs, onderzijde vuilwit met
gestreepte borst.
Verspreiding: in Nederland vrij algemeen
tot plaatselijk algemeen. In het broed
seizoen komen de hoogste dichtheden
voor in Utrecht, Gelderland en Drenthe.
Holenduif Columba oenas
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: middelgrote duif met korte
staart. Bovenzijde donkergrijs, vleugels
met brede, donkere achterrand en vleugel
punten, kop met groene en rode halsvlek.
Verspreiding: in Nederland algemeen.
In het broedseizoen komen de hoogste
dichtheden voor in het oosten en zuiden
van Nederland.
Vervolg Holenbroeders-overig
Foto: Wouter Pattynsoort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
Zie vervolg
Foto: Luc Meerts/Buiten-Beeld
Foto: Patrick Palmen/Buiten-Beeld
soort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
soort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
Huismus Passer domesticusNesten zijn jaarrond beschermd.
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: compacte zangvogel. Boven
zijde met zwart gestreepte, bruine rug.
Kop met grijze wangen en dikke snavel,
onderzijde egaal vuilgrijs.
Verspreiding: in Nederland algemeen. Tij
dens het broedseizoen komen de hoogste
dichtheden voor in agrarische en stede
lijke gebieden.
Kauw Corvus monedula
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: kleine compacte kraai. Geheel
grijszwart verenkleed met lichtgrijze hals
en achterhoofd.
Verspreiding: in Nederland algemeen.
Koolmees Parus majorNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: grote mees. Bovenzijde met
mosgroene rug en blauwgrijze vleugel,
zwarte kop met witte wangen. Onderzijde
geel met zwarte middenstreep.
Verspreiding: in Nederland algemeen.
In het broedseizoen komen de hoogste
dichtheden voor in het midden, oosten
en zuiden van Nederland.
Vervolg Holenbroeders-overig
Zie vervolg
Foto: Martin Bonte
Foto: Martin Bonte
soort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
soort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
Foto: Ewoud van der Ploegsoort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
Kuifmees Parus cristatus
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: kleine mees. Bovenzijde egaal
bruin. Witte kop met fijne, zwarte ban
dering en een kuif, onderzijde vuilwit.
Verspreiding: in Nederland algemeen.
In het broedseizoen komen de hoogste
dichtheden voor in het midden, oosten
en zuiden van Nederland.
Matkop Parus montanus
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: middelgrote mees. Bovenzijde
grijsbruin met vale vleugelvlek, kop met
donkere kruin. Onderzijde vuilwit tot bruin
en een zwarte kinvlek.
Verspreiding: in Nederland vrij algemeen.
In het broedseizoen komen de hoogste
dichtheden voor in Utrecht, Gelderland,
Drenthe, NoordBrabant en NoordLimburg.
Pimpelmees Parus caeruleusNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: middelgrote mees. Bovenzijde
met geelgroene rug en blauwe vleugels,
kop met witte wangen en blauwe kruin.
Onderzijde geel.
Verspreiding: in Nederland algemeen.
In het broedseizoen komen de hoogste
dichtheden voor in het midden, oosten
en zuiden van Nederland.
Vervolg Holenbroeders-overig
Zie vervolg
Foto: Chris van Rijswijk/Buiten-Beeldsoort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
Foto: Han Bouwmeester/Buiten-Beeldsoort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
soort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
Foto: Michel Geven/Buiten-Beeld
Ringmus Passer montanus
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: compacte zangvogel. Boven
zijde met zwart gestreepte, bruine rug.
Kop met roodbruine kruin en witte wangen
met zwarte wangvlek en dikke snavel.
Onderzijde egaal lichtgrijs.
Verspreiding: komt in Nederland alge
meen voor. In het broedseizoen komen de
hoogste dichtheden voor in het oosten en
zuiden van Nederland.
Spreeuw Sturnus vulgarisNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: middelgrote zangvogel met
spitse, gele, soms deels zwarte snavel.
Lichaam egaal donkergrijs tot zwart met
geelwitte spikkels en metaalglans.
Verspreiding: in Nederland algemeen. Tij
dens het broedseizoen komen de hoogste
dichtheden voor in agrarische gebieden.
Taigaboomkruiper Certhia familiaris
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: kleine zangvogel met smal,
langgerekt profiel en kromme snavel.
Bovenzijde bruin gestreept met gebogen,
beige vleugelstreep. Onderzijde helder wit.
Verspreiding: in Nederland vrij zeldzaam.
In het broedseizoen plaatselijk in Zuid
Limburg, de stuwwal van Nijmegen, Oost
Twente en OostGroningen.
Vervolg Holenbroeders-overig
Zie vervolg
soort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
soort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
Foto: Henk Dikkers/Buiten-Beeld
Foto: Eelke Schoppers
soort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
Foto: Ran Schols/Buiten-Beeld
Zwarte mees Parus aterNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.
Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Herkenning: kleine mees. Bovenzijde met
grijsbruine rug en witte vleugelstrepen.
Zwarte kop met witte wangen en witte
nekvlek. Onderzijde bruinwit met zwarte
keelvlek.
Verspreiding: in Nederland algemeen.
In het broedseizoen komen de hoogste
dichtheden voor in het noorden, midden
en zuiden van Nederland.
Bestendig beheer en onderhoud (vrijstelling, mits gebruik gedragscode)
Maaien
Schonen
Baggeren
Begrazen
Snoeien/dunnen Zie gedragscode, aanvullend:
Nesten niet jaarrond beschermd, in de meeste
gevallen wel inventarisatie gewenst. Als (mogelijk)
soorten uit het cluster “holenbroeders, overig”
voorkomen alleen van november t/m februari. Zie
soortspecifieke informatie omtrent actuele versprei
ding, habitatgeschiktheid en kwetsbare periode).
Uitzondering: Nestplaatsen van huismus zijn jaarrond
beschermd.
Onderhoud waterkeringen
Onderhoud verhardingen
Ruimtelijke ontwikkeling en inrichting
Voorbereiding van nieuwe werken
Verwijderen bovengrond/
graafwerkzaamheden
Sloop kunstwerken en gebouwen Zie gedragscode, aanvullend:
Nesten niet jaarrond beschermd, in de meeste
gevallen wel inventarisatie gewenst. Als (mogelijk)
soorten uit het cluster “holenbroeders, overig” voor
komen alleen van november t/m februari. Uitzonde
ring: nesten van huismus zijn jaarrond beschermd.
Bouwactiviteiten Zie gedragscode, aanvullend:
Als onder verwijderen bovengrond
Afdammen/dempen/vergraven
Zie vervolg
Vervolg Holenbroeders-overig
soort niet broedend
mogelijk broedgeval
broedgeval waarschijnlijk/zeker
Foto: Albert de Wilde/Buiten-Beeld
Leefwijze door het jaar heen De broedperiode valt, afhankelijk van de soort, bin
nen de periode van begin maart tot eind oktober.
Van begin maarthalf mei balts, van midden maart
midden oktober nesten en paren met jongen en van
begin julieind oktober verzorging van vliegvlugge
jongen.
Locatie nest Afhankelijk van de soort wordt een nest gebouwd in
een holte in een boom of nestkast (bonte vliegen
vanger, boomkruiper, gekraagde roodstaart, glanskop,
grauwe vliegenvanger, holenduif, huismus, kauw,
koolmees, kuifmees, matkop, pimpelmees, ringmus,
spreeuw, taigaboomkruiper en zwarte mees) en hol
ten en ruimten in bebouwing (grauwe vliegenvanger,
huismus, kauw, koolmees, pimpelmees en spreeuw).
Zie vervolg
Vervolg Holenbroeders-overig
Biotoop, Voedsel Rode Lijst,
habitattype bescherming
Bonte vliegenvanger • • • • • • • •
Boomkruiper • • • • • • •
Boomklever • • • • • •
Draaihals • • • • • •
Gekraagde roodstaart • • • • • • •
Glanskop • • • • • • • •
Grauwe vliegenvanger • • • • • • • •
Holenduif • • • • • • • • •
Huismus • • • • • • •
Kauw • • • • • • • • • • •
Koolmees • • • • • • • • • •
Kuifmees • • • • • • •
Matkop • • • • • •
Pimpelmees • • • • • • • • • •
Ringmus • • • • • • • •
Spreeuw • • • • • • • •
Taigaboomkruiper • • • • • • • •
Zwarte mees • • • • • •
Gem
engd
bos
Bosr
ande
n, o
pen
bos
en p
arkl
ands
chap
Oud
loof
bos
Naal
dbos
Dorp
en,
sted
en e
n tu
inen
Onge
wer
veld
en
Zade
n
Bess
en,
frui
t
Groe
ne p
lant
ende
len
Aas
Geen
Rod
e Li
jst
stat
us
Gevo
elig
/Kw
etsb
aar
Bedr
eigd
/ E
rnst
ig b
edre
igd
Flor
a e
n fa
unaw
et
Voge
lrich
tlijn
gebi
eden
aan
gew
ezen
Aanbevelingen Let op: Nesten van huismus zijn jaarrond be
schermd.
Nesten van de overige holenbroeders zijn niet jaar
rond beschermd. Door LNV wordt echter voor het
merendeel van de holenbroeders wel inventarisatie
van nesten gewenst (zie soortbeschrijvingen). De
nesten zijn wel jaarrond beschermd zijn als zwaar
wegende feiten of ecologische omstandigheden dat
rechtvaardigen.
Vermijd betreding en het uitvoeren van werkzaam
heden in broedbiotopen gedurende het broedsei
zoen.
Vergroten van het aandeel opgaand bos met een
grotere hoeveelheid aan liggend en staand dood
hout.
Vergroten van het aanbod aan potentiële nest
gelegenheid door het aanbrengen van nestkasten.
Voor de draaihals is soortgericht beheer noodza
kelijk, door het landschap te behouden en in te
richten aan de hand van de eigenschappen van het
leefgebied van draaihals (maatwerk).
Bronnen Literatuur: LNV, 2009; Snow & Perrins, 1998; SOVON,
2002.
Websites: www.minlnv.nl;
www.nederlandsesoorten.nl; www.bto.org
Vervolg Holenbroeders-overig