Download - Chrząszcz - Czerwiec 2016 (Nr 123)
-
7/25/2019 Chrzszcz - Czerwiec 2016 (Nr 123)
1/12
NR 6 (11) CZERWIEC 2016 ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA
SZCZEBRZESZYN
CzerwiecNazwa miesica (wedug Brcknera) pochodzi od
sowa czerw. Inne rda wywodz nazw miesica
i nazw koloru czerwonego od owada czerwca pol-
skiego, z ktrego wyrabiano czerwony barwnik ko-
szenil do tkanin. Owad zbierany by w czerwcu na
korzeniach roliny czerwiec trway. Nazwa wyst-
puje te w innych jzykach pnocnej Sowiasz-
czyzny (czes. erven, ukr. / czerwe, br.
/ czerwie). Inne nazwy uywane dawniej
to: ugornik bd zok. aciska nazwa Iunius
(zobacz: kalendarz rzymski) zostaa zapoyczona
przez wikszo jzykw europejskich. Koniec ma-
ja i pocztek czerwca niewiele rni si od siebie,
a przyroda jest ju w peni rozwoju. ki jeszcze
kwitnce, zaczynaj przerasta, pszenica si kosi, a
bardzo nieliczne dzi poletka yta s ju w fazie
kwitnienia. Rolnicy zbieraj wczesne warzywa spodfolii, zbierane s te wczesne ziemniaki. Nadal
trwaj spnione opryski kukurydzy, zb i wa-
rzyw.
Jednak zdecydowana wikszo pl jest ju opry-
skana wida, e uprawy s czyste od chwastw.
Nadal intensywnie kwitn czarne bzy i akacje.
Wieczorem roznosi si duszcy miodowy zapach.
Mimo wci postpujcego rolniczego zagospoda-
rowywania s rodowiska i zaktki jak z bajki np.
"skarpa" nad Wis w Hebdowie, czy "bagienko" w
Gruszowie, ktre szczliwie do tej pory omija
"cywilizacja". Myl, e s to ostatnie ju takie"obrazki", za kilka lat pozostan ju tylko w na-
szych wspomnieniach. Na resztkach dawnych k
mona jeszcze gdzieniegdzie zobaczy wielokolo-
rowe dywany kwitncych rolin zielnych zmienia-
jcych swe barwy wraz z upywem czasu.
Polskie przysowia ludowe na czerwiec
Czerwiec daje dni gorce, kosa brzczy ju na ce.
Czerwiec stay, grudzie doskonay.
Gdy czerwiec chodem i wod szafuje, to zwykle
rok cay popsuje.
-
7/25/2019 Chrzszcz - Czerwiec 2016 (Nr 123)
2/12
CHRZSZCZ NR 6 (10)
2
sierne, ktre nigdy na ndz ludzk bez politowa-
nia patrzy nie mogy, obr na nas, a bogosa-
wionego Jezusa, owoc ywota twojego, daj nam
kiedy widzie woa jezuicki kaznodzieja i pi-
sarz Piotr Skarga (15361612) w modlitwie sfor-
muowanej pod koniec wieku XVI.w lakoniczny tekst dowodzi, e polski jzyk
religijny, ksztatowany zaledwie od stulecia, przy-
swoi znakomicie wszystkie zasadnicze tezy teolo-
giczne, ustanawiajce kult Matris Misericordiae, a
take by w stanie wyrazi specyficzne natenie
emocji, towarzyszce temu naboestwu. Zaadap-
towanie w sztuce polskiej rozwiza ikonograficz-
nych, ukazujcych przymioty Matki Miosierdzia,byo jednak o wiele wikszym wyzwaniem.
Na przeszkodzie ich szerokiej i kompleksowej
adaptacji sta przede wszystkim model duszpaster-
ski przyjty w polskim Kociele katolickim zarw-
no w redniowieczu, jako i po Soborze Trydenc-
kim, skupiony na podtrzymywaniu prostej wiary
ludu i nieufnoci wobec wszelkich nowinek, do
ktrych zaliczano midzy innymi literatur dewo-
cyjn i dziea sztuki suce pobudzaniu bardziejwyszukanych i zindywidualizowanych form po-
bonoci.
Taka postawa wpywaa w ograniczonym stop-
niu na ycie zakonnikw, ktrzy w oddzieleniu od
wiata rozwijali specyficzn dewocj, wczytujc
si czsto w subtelne teksty, pogbiajce ich du-
chowo, i wpatrujc w obrazy, powiadczajce
szczegln opiek Matki Miosierdzia nad ich
wsplnot. Od duchowiestwa wieckiego wyma-
gano jednak przede wszystkim dobrego przygoto-
wania do pracy duszpasterskiej poprzez lektur
dzie z zakresu teologii dogmatycznej i pastoralnej,
a nie ekscytowania si pismami mistycznymi i
kontemplowania wymylnych wizerunkw.
Na ziemiach polskich nie rozwiny si rwnie
stowarzyszenia wieckich w rodzaju woskich
Confraterie della Misericordia, propagujcych r-ne przedstawienia miosiernej Marii jako artystycz-
n opraw cile zrytualizowanej nowej pobono-
Czerwiec na maju zwykle si wzoruje, jego pluchy,
pogody, czsto naladuje.
Kiedy kwitnie w czerwcu bb, to najwikszy wtedy
gd, a kiedy mak, to ju nie tak.
Od czerwca duo zaley, czy niwa bd jak naley.
W czerwcu grusze kwiat zrzucaj, czerenie si za-
palaj. W czerwcu si okae, co nam Bg da w da-
rze.
Chrzest Jana w deszczowej wodzie, trzyma zbiory
na przeszkodzie. (24 czerwca)
Gdy si wity Jan rozczuli, to go dopiero Najwit-
sza Panna utuli. (2 lipca - Marii)
Gdy wity Jan k rosi, to chop siano kosi.(24
czerwca)znowu czerwiec. I wiatr, i ty
I znowu czerwiec. I wiatr, i ty,
I znowu szczcie, i bzy, i zy,
I znowu, jakby sen niony za modu.
Gazka dawno umarego drzewa
I obok pynie, i ptak piewa,
I soce taje w nieba r,
I drzwi otwarte: wejd, wejd ju!
I stajesz w progu! Masz skryt twarz,
Cienka rka oczy zasania,
Jeli co nie jest twoim wszystko masz
W tym wierszu spnionego spotkania
Jarosaw Iwaszkiewicz
Oprawa artystyczna kultu Marii MatkiMiosierdzia na ziemiach polskich i litew-
skich.
Krlowo Niebieska, Matko Miosierdzia, przez ktr
Bg nam miosierdzie swoje i Syna swego zesa
[], do Ciebie na tym padole paczu wzdychamy, z
tej ndzy, ktrej te z nami tu bdc zaya. Pored-
niczko nasza, nie w odkupieniu jako Syn twj, ale w
przyczynieniu do niego, gdye ty jest nad wszystko
inne stworzenie jemu najblisza, oczy swoje mio-
-
7/25/2019 Chrzszcz - Czerwiec 2016 (Nr 123)
3/12
CHRZSZCZ NR 6 (10)
3
konfraterni Matki Boskiej askawej, odprawiajc
ku czci swojej patronki w drug niedziel maja so-
lenn procesj, ktrej widok utrwali m.in. Bernar-
do Belotto (17211780). Kopi cudownego
pijarskiego obrazu wyeksponowano na Bramie No-
womiejskiej, a w pierwszej poowie wieku XIX od-notowano w Gazecie Warszawskiej, i
wizerunki Matki Boskiej askawej znajduj si po
wityniach i domach tutejszych i nie byo przyka-
du, aby uciekajcy si szczerze do opieki tej Naj-
witszej Ordowniczki nie znaleli w niej skutecz-
nej poredniczki u Boga. Najwiksze miasta Rze-
czypospolitej pozazdrociy Warszawie potnej
protektorki chronicej przed epidemiami, tote ry-cho rozwiny kult Matki Boskiej askawej, ami-
cej strzay gniewu Boego i rozpocierajcej opie-
kuczy paszcz nad rzeszami wiernych. W roku
1653 biskup Jerzy Tyszkiewicz (15961656) intro-
nizowa w kociele kanonikw regularnych na An-
tokolu w Wilnie obraz naladujcy do wiernie
warszawski wizerunek z dodaniem pksiyca u
stp Marii. Wileski obraz zosta rycho otoczony
czci jako obrona ycia i zdrowia ludzkiego odpowietrza [] nieprzeliczonymi cudami wsawio-
na, a jego kopie byy podobnie jak w Warsza-
wie umieszczane w kocioach i mieszkaniach.
Kult w, rozwinity szczeglnie intensywnie w
podczas epidemii pustoszcej Rzeczpospolit w la-
tach 17071711, zaowocowa wykonaniem na cia-
nie antokolskiej wityni malowida (znanego dzi
na podstawie graficznej reprodukcji), ukazujcego
Mari unoszc si z rozoonym paszczem nad
boniami, na ktrych kapani udzielaj sakramen-
tw zadumionym, a wieccy opiekuj si chorymi
i grzebi ofiary moru.
Dowiadczenia tej samej epidemii zainicjoway
Takie ujcie ikonograficzne zaadaptoway take
inne zakony, czego przykadem moe by okazaa
dynamiczna figura Marii amicej strzay gniewu
Boego, wykonana przez warsztat FranciszkaOldzkiego (zm. 1792) na podstawie kontraktu z
roku 1774, zdobica pierwotnie prospekt organowy
ci, poczonej z dziaalnoci charytatywn.
Schematy ikonograficzne wypracowane w tym kr-
gu lub powizane w nim z kultem Matris Miseri-
cordiae nie znajdoway zatem w Polsce kompetent-
nych krzewicieli, rozumiejcych dogbnie ich wy-
mow duszpastersk i ich znaczenie dla pobudzanianaboestwa wieckich elit. Przedstawienia gosz-
ce miosierne przymioty Marii pojawiay si wic
stosunkowo rzadko w kocioach parafialnych, a o
ich ewentualnym powtarzaniu decydowa nie tyle
ich waki przekaz, ile sawa cudownoci. Taki stan
rzeczy prowadzi z reguy do cisego powielania
form dostojnego archetypu, ktremu rzadko towa-
rzyszya gbsza refleksja nad zawartym w nichprzekazem treciowym.
Warszawski obraz Matki Boskiej aska-
wej oraz jego kopie i adaptacje
W epoce nowoytnej gwnym modelem artystycz-
nej oprawy kultu Matris Misericordiaena ziemiach
polskich sta si obraz Matki Boskiej askawej,
czczony w kociele pijarw w Warszawie (a obec-
nie przechowywany w tamtejszym kociele Jezui-
tw). Wizerunek w, wprowadzony do pijarskiej
wityni w roku 1651 przez jej rektora Giacinto
Orsellego, by bardzo swobodn kopi rednio-
wiecznego malowida, otoczonego kultem w ko-
ciele Dominikanw w Fanzie, ktremu przypisy-
wano skuteczn ochron tego miasta przed epide-
miami. Na wzr dostojnego umbryjskiego archety-
pu ukazywa on stojc Mari amic w doniach
strzay gniewu Boego i rozpocierajc szerokoswj paszcz. Pod ow szat nie byo jednak ad-
nych postaci, co miao zapewne wiadczy, e a-
skawa Matka, obejmuje ni wszystkich ludzi na
ziemi lub wiernych klczcych aktualnie u stp jej
wizerunku. Ju w roku 1652 Maria, czczona w pi-
jarskim obrazie, miaa ochroni Warszaw przed
atakiem dumy, wskutek czego uznano w wizeru-
nek za cudowny i otoczono go intensywn czci
jako palladium od morowego powietrza. W roku1654 lub 1664 utworzono przy kociele pijarw
-
7/25/2019 Chrzszcz - Czerwiec 2016 (Nr 123)
4/12
CHRZSZCZ NR 6 (10)
4
konfraternie chorgwiach w czasie procesji
(owicz, oma).
Kult wizerunku Matki Boskiej w paszczu opie-
kuczym czy si na ziemiach polskich przede
wszystkim z przekonaniem, e osania ona swoj
szat wiernych przed zaraz. Opowiadano jednak,e Maria zjawiaa si rwnie nad polskimi woj-
skami i ochraniaa je swoim paszczem, zwaszcza
gdy wyruszay one do walki z innowiercami. W
roku 1621 jezuita Mikoaj Stanisaw Oborski
(15751646) mia dozna wizji Matki Boskiej
osaniajcej swoim paszczem wojska polskie bro-
nice przed Turkami obozu warownego zaoone-
go przy zamku w Chocimiu. C.D.N.Piotr Krasny
Wakacje(ferie letnie) okres wolny od nauki
szkolnej.
Terminy i dugo wakacji s zrnicowane w wie-
lu krajach, a nawet w ich poszczeglnych cz-
ciach. Istotnymi czynnikami majcymi wpyw na
terminy wakacji byy wita religijne oraz rytm
pracy rolnikw i zwizana z tym konieczno
udziau wszystkich czonkw rodziny, w tym dzie-
ci, w pracach polowych.
W Polsce wakacje to potoczna nazwa ferii let-
nich. Do roku szkolnego 2009/2010 obejmoway
okres od nastpnego dnia po pierwszym pitku po
18 czerwca do ostatniego dnia sierpnia danego ro-
ku, czyli od koca roku szkolnego w szkole pod-
stawowej, gimnazjum i liceum do ponownego jegorozpoczcia.
Od roku 2011 rozpoczynaj si w nastpny
dzie po ostatnim pitku czerwca i trwaj do koca
sierpnia. Zmiana zostaa wprowadzona w zwizku
ze zwikszeniem liczby dni wolnych w czasie roku
szkolnego.
w kociele Dominikanw w Podkamieniu, pniej
przeniesiona do ich kocioa w Tarnopolu, a obecnie
przechowywana w wityni dominikaskiej na No-
wym Miecie w Warszawie naboestwo do mio-
siernej Marii w Krakowie, ktre doprowadzio do
powstania kilku jej wizerunkw w szeroko rozoo-nym paszczu i z poamanymi znakami gniewu Bo-
ego w doniach. Pierwszy z nich, wymalowany na
pnocnej elewacji kocioa Mariackiego z inicjaty-
wy rajcy miejskiego Michaa Behma w roku 1708,
zosta uzupeniony o herb Krakowa u stp Marii.
Wizerunek ten natychmiast zacz przyciga wier-
nych, ktrzy schodzc si gromadno, z wielkim na-
boestwem litanie co wieczr odprawowali, przy-pisujc mu cudown moc. Z czasem kult tego obra-
zu, nazywanego fantazyjnie hamulcem gniewu Bo-
ego przenis si do wntrza wityni, w ktrym
obok otarza gwnego umieszczono jego do wier-
n kopi z acisk inskrypcj zakoczon wezwa-
niem ochraniaj czcicieli twoich, askawa Panno.
Przekonanie o skutecznoci tej ochrony, rozpo-
wszechnione wrd mieszkacw Krakowa, dopro-
wadzio te do wybudowania przy kociele Mariac-kim w roku 1771 figury Matki Boskiej askawej
(przeniesionej obecnie na Planty) i do wymalowania
jej wizerunku na fasadzie kocioa w. Jana. W
skarbcu kocioa Mariackiego znajdowa si te nie-
gdy niewielki posek Marii ze zoconego brzu,
prezentujcy to samo ujcie ikonograficzne. W roku
1745 wydawcy przewodnika dla pielgrzymw opisu-
jcego witoci zgromadzone w kocioach jako
Klejnoty stoecznego miasta Krakowa, zadedykowa-
li go najpotniejszej Krlestwa i Polskiego []
obronie Przenajwitszej Pannie Maryi askawej,
zamieszczajc w tej ksice drzeworyt, ukazujcy jej
wizerunek, wyniesiony ponad krakowskie witynie.
Cze dla Matki Boskiej askawej rozpowszech-
nia si te w mniejszych miejscowociach Rzeczy-
pospolitej przede wszystkim za spraw pijarw, kt-
rzy zakadali w swoich kocioach bractwa pod jejwezwaniem i umieszczali jej wizerunki w otarzach
(Korecki, Rydzyna, Radom) i na noszonych przez te
-
7/25/2019 Chrzszcz - Czerwiec 2016 (Nr 123)
5/12
CHRZSZCZ NR 6 (10)
5
c. Pamitaj - napastnik lub zodziej zawsze korzysta
z okazji. Nigdy te nie podruj autostopem sam
zawsze w gronie przyjaci. Nie wsiadaj do auta jeeli
kierowca od razu nie wzbudzi Twojego zaufania lub
bdziesz mie jakiekolwiek wtpliwoci. Wracajc z
imprezy noc nigdy nie korzystaj z ofert podwiezienia
przez obcych.
4. Kiedy kto Ci zaczepia, nie wdawaj si w rozmo-
wy - czasami lepiej uda, e si nie syszy i i dalej.
Kiedy zaczepki si nasil, odpowiadaj pewnie, krtko,
bez wdawania si w dyskusj. Nie obraaj napastnika.
Kiedy kto Ci celowo potrci, nie odwracaj si i id
dalej. Mona rwnie przeprosi - dla wasnego do-
bra.5. Przebywajc na play, pywalni czy w wakacyjnym
tumie, uwaaj na swoj torb, portfel, telefon. Nie
no portfela i dokumentw razem i nigdy nie wkadaj
ich do tylnej kieszeni. Dokadnie zapinaj plecaki i tor-
by.
Torebk trzymaj, obejmujc j ca od spodu, pami-
tajc przy tym, aby zawsze bya zamknita. Warto-ciowe rzeczy no tylko w zamykanych kieszeniach.
Jeli bawisz si na imprezie, nigdy nie pozostawiaj
swoich rzeczy bez opieki - kradziee torebek, portfeli,
telefonw komrkowych zdarzaj si w klubach nie-
zwykle czsto. Zodziej prowadzi wnikliw obserwa-
cj wybierajc swoje ofiary.6. Zawsze i wszdzie pilnuj swoich napojw. Przy-
padki dosypywania i dolewania rnych specyfikw
s coraz wikszym problemem. Po takich substan-cjach nabierasz niewyobraalnej ochoty na seks,
10 Zasad Bezpieczestwa Modziey w
wakacjeWakacje to dla modziey czas zabawy i nowych
wrae. Korzystajc z wakacyjnych przyjemno-
ci, nie zapominaj jednak o bezpieczestwie wa-snym i bliskich. Zwracaj uwag na zagroenia
podczas wypoczynku, aby po powrocie do szkoy
lub na uczelni mie tylko dobre wspomnienia.
Przyswj sobie kilka podstawowych zasad, ktre
pozwol Ci spdzi lato bezpiecznie oraz pora-
dzi sobie w trakcie zaistnienia nieprzewidzia-
nych sytuacji. Jeli stosujesz podobne reguy - to
bardzo dobrze, zobacz jednak, czy nie mona ich
zmodyfikowa. Pamitaj, e adna zasada nie
daje 100% szans na uniknicie zagroe, ale z
pewnoci zmniejsza i to znacznie, moliwo
stania si ofiar.1. Wyjedajc, zawsze pozostaw najbliszym in-
formacj, gdzie i z kim bdziesz spdza czas. Zo-
staw wszystkie moliwe numery telefonw - swoje
i przyjaci. Umw si na okrelone haso, ktre
wypowiedziane przez Ciebie bdzie oznaczao, eczujesz si zagroony i potrzebujesz natychmiasto-
wej pomocy. To nie przesada - to podstawowe za-
sady bezpieczestwa!2. Nie afiszuj si zbytnio posiadanymi dobrami -
nigdy nie wiesz, kto moe Ci obserwowa. Pod-
czas pacenia staraj si nie pokazywa zawartoci
portfela. Dobrym wyjciem jest np. noszenie przy
sobie drobnych sum. Natomiast sposobem na na-
trtnych "wyudzaczy" jest posiadanie w kieszenidrobnych "na odczepne". Korzystaj z takiego roz-
wizania, gdy sytuacja staje si napita. Dobrze jest
si wtedy oddali obserwujc, czy napastnik nie
poda za Tob.3. Podrujc pocigiem zawsze zajmuj miejsca z
dala od podejrzanych osb i - jeli to moliwe - bli-
sko konduktora, bd suby ochrony kolei. Nie
siadaj samotnie w przedziaach i trzymaj si blisko
ludzi. Czsto to wystarczy, aby odstraszy poten-
cjalnego napastnika. Staraj si nie podrowa no-
-
7/25/2019 Chrzszcz - Czerwiec 2016 (Nr 123)
6/12
CHRZSZCZ NR 6 (10)
6
chce odpowiedzie na Twoje pytanie o cel spotka-
nia i osoby lub instytucje je organizujce: "bo tam
si wszystkiego dowiesz", bd ostrony. Nie id,
jeeli wczeniej nie sprawdzisz, kim s ludzie, kt-
rzy Ci zapraszaj i o co im chodzi. Zebra R.
"CZERWIEC"Czerwiec sady owocami
okrasi najwczeniej:czerwieniej w rodku czerwca
sodziutkie czerenie.
Jeszcze swoich klas za naminie zamkna szkoa,
a ju las si niecierpliwi,
do siebie nas woa.
Czekaj, lesie, wstrzymaje si:czerwiec w mig przeleci
i po twoim mchu zielonymbd biega dzieci!
Jeszcze tydzie, jeszcze drugi -skoczy si nauka
i w zielonych wrotach latakukuka zakuka.
J. Ficowski
Malowana skrzynia,
czyli wspczesne powroty do kultury ludowej
Zapraszam na cykl spotka z kultur ludo-
w - zagadnieniami, ktre wi si z obrzdami i
obyczajami kultywowanymi przez najstarszych
mieszkacw naszego regionu. Przed nami barwnyczas lata - kwitncych makw, zapachu lip oraz
wakacyjnych planw. Zanim jednak rozpoczniemy
lipcowe wdrwki, pamitajmy, e wkrtce nadej-
dzie jedna z najcudowniejszych nocy w cyklu
rocznym moment przeomowy pomidzy wio-
sennym przebudzeniem a letnim rozkwitem przy-
rody. Mowa oczywicie o najkrtszej nocy w roku
nocy witojaskiej, ktr witowa bdziemy z
23 na 24 czerwca.
tracisz samokontrol, atwo jest Ci nakoni do ro-
bienia rnych rzeczy, a nazajutrz niczego nie pa-
mitasz. Nigdy nie przyjmuj napojw od nieznanych
lub mao znanych Ci osb. Jeli idziesz na parkiet,
napoje zostaw pod opiek osoby zaufanej.
7. Nigdy nie wybieraj si na dyskotek sam - zawszew gronie znajomych. Nie wychod
z dyskoteki samotnie - staraj si wraca do miejsca
zamieszkania w towarzystwie przyjaci. Wycho-
dzc z dyskoteki w wierzchnie okrycie i wygodne
obuwie - bardzo "swobodny" strj czsto prowokuje
agresj. Dobrze jest rwnie nosi przy sobie mio-
tacz gazu lub el obezwadniajcy. Pamitaj jednak,
e jest to przedmiot sucy do obrony, wic stosujgo zgodnie z przeznaczeniem!8. Wakacje to okres wzmoonej dziaalnoci deale-
rw narkotykowych. Pamitaj, e mitem jest, i
"dopalacze" pomagaj w dobrej zabawie. Narkotyki
zrobi Ci z mzgu kogel-mogel. Naucz si by aser-
tywnym! Naucz si odmawia. PAMITAJ - NIE
ISTNIEJE BEZPIECZNE BRANIE NARKOTY-
KW!
9. Wakacje to czas relaksu i zabawy, ale nie kadypomys na zabaw jest dobry. Nierzadko ostatni
szkolny dzwonek czy ostatni egzamin na studiach
jest dla modych ludzi sygnaem rozpoczynajcym
wielkie pijastwo, a wraz z nim - wielkie ryzyko.
Nie daj szans, aby wakacyjne picie powikszyo
zwizane z tym statystyki tragicznych wydarze.
Alkohol wzmaga agresj, a jednoczenie nietrzewy
nastolatek jest atwiejsz ofiar przestpstwa. Nad-
miar alkoholu nierzadko te prowadzi do ryzykow-
nych zblie seksualnych, a ryzykowny seks to gro-
ba zakaenia chorobami wenerycznymi lub HIV.
Alkohol, zwaszcza w nadmiarze, potguje te ryzy-
ko stosunkw z pogranicza gwatu, przypadkowe
inicjacje i niechciane cie.10. Okres wakacji to rwnie intensywny werbunek
prowadzony przez sekty. Nie opowiadaj nowo po-
znanym ludziom o swoich kopotach czy marze-niach. Moesz by zaproszony na "bardzo wane
spotkanie". Jeeli osoba jest bardzo yczliwa, ale nie
-
7/25/2019 Chrzszcz - Czerwiec 2016 (Nr 123)
7/12
CHRZSZCZ NR 6 (10)
7
w. Jana o mio oraz udane maestwo. Kupal-
nockanajbardziej znana jest z zachowanej do dzi-
siaj tradycji rzucania wiankw na wod. W t ma-
giczn noc dziewczta na wydaniu wiy wianki i
puszczay je w nurty rzek w taki sposb usiowa-
no wywry szybkie zampjcie lub staropa-niestwo. Na pocztku wianki plecione byy ze so-
my, w ktr wplatano wiee kwiaty, a przed pusz-
czeniem ich na wod podpalano som
W pniejszych czasach dziewczta zaczy
ple wizanki z polnych kwiatw i osadza
w nich wiece. witojaski bukiet musia skada
si z siedmiu czarodziejskich rolin: bylicy, rosicz-
ki, szawi, opianu, ruty, dziewanny oraz dziurawca.Zioa te miay odstrasza ze duchy, chroni przed
chorob, a przede wszystkim gwarantowa dobre
zampjcie. Jeli wianek pyn rwno, a wieca
palia si jasnym pomieniem wrba bya po-
mylna. Gdy wianek wirowa, nie odpywa od
brzegu, zaplta si w rolinach wodnych lub zato-
n - wieszczy kopoty miosne, smutek, nieszcz-
cia, koniec mioci, a nawet mier. Oczywicie
najlepszym znakiem byo wyowienie wianka przezukochanego. Dla modych ta noc stanowia bowiem
jedyn moliwo wyboru partnera bez porednic-
twa swatw i ingerencji rodzicw, wic panny z
zapartym tchem obserwoway losy swoich wian-
kw.
Noc witojaska bya por cudw - niekt-
rzy twierdzili, e: Na w. Jana soce kania si
ziemi dwa razy, tzn. dwukrotnie zachodzi. W t
noc miakowie o czystym sercu udawali si samot-
nie na poszukiwanie kwiatu paproci. Temu, kto
zdoaby go odnale, przynisby on bogactwo, dar
przewidywania przyszoci oraz umiejtno lecze-
nia ludzi i zwierzt. Wierzono take, e zebrane w
noc witojask zioa maj moc odpdzania zych
duchw. By to czas na ich odejcie, poniewa zbo-
e dojrzewao, a demony wody mogyby je znisz-
czy. I cho zdarzao si, e nastpnego dnia widy-wano jeszcze rusaki biegajce wrd zb, to lu-
dzie myleli ju o niwach.
Noc witojaska od najdawniejszych czasw
jawia si jako pora magiczna. Pierwotnie nazywa-
na Noc Kupay lub Kupalnock- uznawana bya za
wito ognia, wody, soca, urodzaju, podnoci, ra-
doci oraz mioci. Wierzono, e tej nocy nastpuje
oczyszczenie wody, a zebrane wwczas zioa maj
szczegln moc magiczn i lecznicz. Najstarsi
mieszkacy naszego regionu twierdzili, e w. Jan
bogosawi wod, dlatego wanie od tego dnia
mona byo kpa si w rzekach, jeziorach lub sta-
wach Szczeglne miejsce w obrzdach sobtkowych
miay tradycyjne zabawy ludowe, ktre sawi sam
mistrz Jan z Czarnolasu w Pieni witojaskiej o
Sobtce:
Gdy soce Raka zagrzewa,
A sowik wicej nie spiewa,
Sobtk, jako czas niesie,
Zapalono w Czarnym Lesie.
Tam gocie, tam i domowi
Sypali si ku ogniowi;
Bki za raz troje graty
A sady si sprzeciwiay.
Siedli wszyscy na murawie;
Po tym wstao sze par prawie
Dziewek jednako ubranych
I belic przepasanych []
Przygotowania do sobtkowych obrzdw
trway ju od rana. Znoszono nad wod gazie, a je-
eli nie byo w pobliu rzeki, strumienia, jeziora albo
stawu, to stosy sobtkowe wznoszono na wzgrzach,
polanach, miedzach lub ugorach. Zgodnie z ludowymi
wyobraeniami przestrzennymi byy to miejsca cht-
nie nawiedzane przez istot y z zawiatw.
Na spotkania przy ogniskach przychodzili
przede wszystkim modzi ludzie. Chopcy skakali
przez poncy ogie, wierzc, e dziki temu nabiorsi witalnych, energii i odwagi. Dziewczta taczyy
wok ogniska, piewajc pieni, w ktrych prosiy
-
7/25/2019 Chrzszcz - Czerwiec 2016 (Nr 123)
8/12
CHRZSZCZ NR 6 (10)
8
religijno.
Matka bowiem traktowaa religi jako chleb po-
wszedni, jak tlen do ycia, a Boga prawie jak pra-
ojca rodu. Od ojca wzi zmys patriotyczny i spo-
eczno polityczny. W okresie midzywojennym
interesowa si problemami Polski. Aktywnie dzia-a
W ruchu ludowym. W okresie drugiej wojny wia-
towej uczestniczy w Ruchu Oporu w AK i BCh.
W licznych wystpieniach kocielnych podkrela,
e ojciec docenia znaczenie nauki, ktr bardzo
popiera. Sam nauczy si pisa i czyta po pol-
sku ,,po kryjomu przed wadzami carskimi ( z
przemwienia z okazji 56 rocznicy wice ka-paskich i 80 urodzin wygoszone 9 sierpnia 2009
r. w parafii Matki Boskiej Krlowej Polski w Lu-
blinie).
Rwnie jego syn Czesaw lubi uczy si i ju
od najmodszych lat pragn zdobywa wiedz.
Nauk rozpocz w dwuklasowej szkole w reb-
cach, ktr kontynuowa w 7 klasowej szkole po-
wszechnej w Szczebrzeszynie. Po wojnie obronnej
z Niemcami w 1939 r., w czasie okupacji niemiec-kiej, przerwan nauk kontynuowa w tajnym gim-
nazjum w klasztorze Ojcw Bernardynw w Ra-
decznicy.
Ks. prof. w latach 1944 1947 uczszcza do
Gimnazjum w Szczebrzeszynie. Nauk zakoczy
zoeniem maej matury, gdy w tym roku rozwi-
zano gimnazjum i powoano Liceum Pedagogicz-
ne. Dalsz nauk kontynuowa w Liceum Bisku-
pim w Lublinie. Egzamin dojrzaoci zda w pa-
stwowym Liceum dla Dorosych im. Tadeusza Ko-
ciuszki, poniewa wadze owiatowe PRL odebra-
y ,,Biskupiakowi prawo przeprowadzania samo-
dzielnych matur. W opinii profesorw Gimna-
zjum ks. Czesaw by uczniem zdolnym, pracowi-
tym, ambitnym, penym dobrego humoru oraz
zdrowych pomysw, ktre cementoway modzie
szkoln.Dlatego wanie by lubiany przez kolegw, ale i
przez nauczycieli.
Skoczyo si witowanie, zaczynaa cika praca
mwiono nawet: Na witego Jana z kos do sia-
na.
Mam nadziej, e kade spotkanie z kultur ludo-
w bdzie dla Was Drodzy Czytelnicy powrotem
do przeszoci, prb poznania tamtych ludzi, ichwierze, codziennoci, zwyczajw. Tematyka kultu-
ry ludowej jest bardzo obszerna, a walory folklory-
styczne naszego regionu niewyczerpane, dlatego
czekam na listy, informacje lub spotkania, ktre
wzbogac nasze comiesiczne podre.
Aneta Bartoszczyk - Trochimiuk
Obchodzone uroczystoci 1050 rocznicy chrztu Pol-ski, ukazuj, e Szczebrzeszyn by i jest, nie tylko
wanym orodkiem katolicyzmu, ale take miejscem
pochodzenia, licznej kadry znaczcych dla nauki,
kultury chrzecijaskiej duszpasterzy. Jednym z nich
jest ksidz profesor Stanisaw Bartnik, absolwent
gimnazjum w Szczebrzeszynie, piewca i mionik
Ziemi Szczebrzeskiej i swych rodzinnych rebiec.
Jest naukowcem historykiem, poet pisarzem. Pro-
fesorem zwyczajnym, praatem Jego witobliwoci,konsultorem episkopalnej Komisji Nauki i Wiary,
czonkiem Centralnej Komisji PAN d/s Tytuu Nau-
kowego i Stopni Naukowych.
Ks. prof. Czesaw Stanisaw Bartnik
Urodzi si 9 sierpnia
1929 roku w rebcach
koo Szczebrzeszyna w
prastarej wsi, zamieszka-ej ju w XV wieku przez
drobn szlacht osiad i
pracujc na roli. Matka
Marianna rolniczka,
krawcowa, hafciarka arty-
styczna. Ojciec Micha uprawia 3 hektary ziemi i
dorabia na utrzymanie licznej rodziny szewstwem.
Rodzina skadaa si z piciu braci i piciu sistr.Ks. Czesaw, charakteryzujc wybran przez siebie
drog ycia, stwierdzi, e od matki wzi yczliw
-
7/25/2019 Chrzszcz - Czerwiec 2016 (Nr 123)
9/12
CHRZSZCZ NR 6 (10)
9
nadzwyczajnego. Nastpnie za dalsz prac nauko-
w i dydaktyczno wychowawcz w 1980 r. otrzy-
ma tytu profesora zwyczajnego.
Po 14 latach wspaniaych osigni w pracy dy-
daktyczno wychowawczej, pod wpywem dziaa
starych proboszczw nie posiadajcych studiwmagisterskich, zosta usunity ze stanowiska rekto-
ra Wyszego Seminarium Duchownego pod zarzu-
tem, e wychowuje klerykw na naukowcw z nie
duszpasterzy.
Na temat tego zdarzenia ks. profesor powiedzia:
,,po wielu latach, kiedy mnie usunli z wicerektury
a nawet mieszkania w seminarium, gdzie miaem
dobre warunki ycia i pracy, mylaem, e ju maoco zrobi. Tymczasem dokonaem jeszcze wicej
ni dotychczas: uzyskaem wicej czasu i szersze
kontakty naukowe i spoeczne: wiksz wolno
publikacji spoeczno politycznych i patriotycz-
nych. W sumie ogosiem 3 200 publikacji i stwo-
rzyem uniwersyteck szko personalizmu, ktry
jest bardziej aktualny na obecne czasy.
Ma tez olbrzymi dorobek naukowo pedago-
giczny. By promotorem 50 doktoratw i 550 magi-steriw. Napisa 72 recenzje prac doktorskich i po-
nad 40 habilitacyjnych i tylu profesorskich.
Wszyscy, ktrzy go znaj, cznie z mieszkaca-
mi rodzinnych rebiec, ktre czsto odwiedza
stwierdzaj, e gosi szacunek dla kadego
czowieka, niezalenie od jego statusu spoecznego
i politycznego, wedug tej zasady nie ma na wie-
cie nic bardziej cudownego, nieziemskiego i abso-
lutnie wartociowego jak osoba ludzka. Szacunek
do ludzi, do rodziny, krewnych ssiadw, sowem
do wszystkich mieszkacw tej ,,Ziemi, na ktrej
si urodzi, wzrasta, dojrzewa naukowo i politycz-
nie, ksikapoznawa wiat, razem ze szkolnymi
kolegami, zawar w autobiograficznej Mistyce wsi.
Jest to wyjtkowa, stanowica wane rdo po-
znania dziejw polskich wsi na Roztoczu w minio-
nych wiekach.Trosk profesora szczebrzeszaka o patrio-
tyzm, o Polsk i Polakw, o teraniejszo ale i
Kolegw z klasy traktowa jak rodzin, a szko jak
dom rodzinny.
Profesorowie: Jzef Niechaj, Bronisaw Przysada,
piwowarek podkrelali jego patriotyzm, ktry wy-
raa w wystpieniach organizowanych z okazji
wit pastwowych. Ju wtedy, na pewno podwpywem twrczaoci Z. Klukowskiego zaintereso-
wa si publicystyka i histori. Nauki humanistycz-
ne , historyczne, filozoficzne w miar ich poznawa-
nia, staway si treci ycia umysowego i prb
interpretacji rzeczywistoci.
Po latach ks. profesor stwierdzi: ,,Gimnazjum
wprowadzao [uczniw] powoli w ycie zbiorowe,
spoeczne, a nawet polityczne. Nasze zainteresowa-nia wykraczay poza szko ku Polsce i wiatu.
Po ukoczeniu Seminarium Duchownego przy
KUL otrzyma wicenia kapaskie. Bardzo ko-
cha nauk i zdobywanie wiedzy. Studia doktoranc-
kie z religiologii i teologii fundamentalnej zako-
czy w 1956 r. uzyskaniem doktoratu. Przy popar-
ciu Prymas Polski Stefana Wyszyskiego i kardy-
naa Karola Wojtyy kontynuowa studia uzupe-
niajce w: Rzymie, w Paryu i w Lovanium w Bel-gii.
Oprcz pracy naukowej i religijnej w subie
kocioa pracowa rwnie jako pedagog. W latach
1956 1959 by prefektem w Gimnazjum Sistr
Kanoniczek na Podwalu.
W latach 1966 1973 piastowa funkcje rektora
Wyszego Seminarium Duchownego w Lublinie.
W pracy z klerykami kad nacisk, obok oczywicie
wychowania religijnego, na ksztacenie intelektual-
ne, przygotowujce ich do sprostania trudnym wy-
zwaniom stawianym kocioowi w Polsce w cza-
sach zniewalania praktykujcych katolikw przez
wojujcy ateizm. Dlatego wanie zarzdzi, e ka-
dy kleryk koczcy studia duchowne, zobowizany
by do ukoczenia studiw magisterskich.
Ks. Czesaw Bartnik oprcz pracy zawodowej i
pedagogicznej ustawicznie pogbia swoj wiedz,zdobywajc tytuy naukowe. W 1965 roku po zo-
eniu pracy habilitacyjnej otrzyma tytu profesora
-
7/25/2019 Chrzszcz - Czerwiec 2016 (Nr 123)
10/12
CHRZSZCZ NR 6 (10)
10
spowodowa integracj maych sportowcw i kibi-
cw. I take spenia swoje zadanie. Bawili si
wszyscy: sportowcy, kibice, wychowawczynie i
dyrektorzy przedszkoli, rodzice i zaproszeni go-
cie. Byo to najbardziej widocznie przy kon-
kurencji przeciganie liny, w ktrej brali udziawszyscy obecni. T konkurencj bezapelacyjnie
wygraa grupa niebieska Przedszkole w Szcze-
brzeszynie. Przy zliczeniu uzyskanych punktw
na wszystkie konkurencje okazao si, e zespoy
szy bardzo rwno: dwa zajy pierwsze miejsce,
dwa drugie. Nie chciabym w tym miejscu okrela
miejsc poszczeglnych zespow, gdy ja uwaam,
e wszyscy zajli pierwsze miejsce. Byy dyplomyi bardzo adne nagrody. Cao zakoczy pocz-
stunek przygotowany przez personel Przedszkola
w Szczebrzeszynie. Umwiono si na spotkanie
w przyszym roku, bo przecie naley si rewan.
Zygmunt Krasny
Szanowne jury.
Uczestnicy Olimpiady
przyszo znajdziemy nie tylko w ksikach (dla
przykadu Idea Polskoci, Lublin 1990), ale take
twrczo publicystyczna. Mona tu wymieni dwa
obszerne artykuy zamieszczone w Dzienniku Pol-
skim z okazji 1050 rocznicy chrztu Polski:
- 966 r. Mieszko Ksie Polski zosta ochrzczony,
- Zmartwychwstanie Polski.
Ks. profesorowi Czesawowi Bartnikowi, yczymy
jeszcze wielu twrczych lat ycia, nowych wik-
szych osigni naukowych, dobrego samopoczucia
i wielu yczliwych ludzi na swojej wspaniaej dro-
dze ycia.
Aleksander Przysada
Zaprosili nas
Przedszkole Samorzdowe w Szczebrze-
szynie
Dnia 9 czerwca 2016 roku w Przedszkolu Samorz-
dowym w Szczebrzeszynie odbya si I Przedszkol-
na Olimpiada Sportowa pod piknym hasem ,,May
Olimpijczyk. Udzia w olimpiadzie wziy cztery
druyny przedszkolakw, z rnych grup wieko-
wych:- druyna ze Szkoy Podstawowej nr 3 w Szcze-
brzeszynie - kolor biay,
- druyna ze Szkoy Podstawowej w Wielczy
kolor czerwony,
- Zesp Szk w Michalowie kolor ty
- Przedszkole Samorzdowe w Szczebrzeszynie kolor niebieski.Zawodnicy z wielkim zaangaowaniem przystpili
do rozgrywania poszczeglnych konkurencji. Nieprzeszkadza nawet niewielki deszczyk. Wola rywa-
lizacji bya tak dua, e zawodnicy nawet tego nie
zauwaali. Rozegrano zaplanowane konkurencje.
Nie byo faworytw. Zmagania trway do samego
koca. Koledzy z poszczeglnych przedszkoli za-
grzewali do zmaga swoich zawodnikw. Kibicowa-
nie byo rwnie na wysokim poziomie. Skandowa-
ne wierszyki, piosenki, okrzyki jeszcze podgrzeway
atmosfer.
Olimpiada miaa rwnie drugie zaoenie. Miaa
-
7/25/2019 Chrzszcz - Czerwiec 2016 (Nr 123)
11/12
CHRZSZCZ NR 6 (10)
11
Oboje artyci zatrudnieni s w Polsko Japo-skiej Akademii Technik Komputerowych w War-szawie.
Zygmunt Krasny
P.S. kady z mieszkacw Szczebrzeszyna powi-
nien zobaczy t wystaw.
Od lewej: artyci W.Pastuszak i E. Haasai dyr. MDK S.Kalita
Praca Elzbiety Haasa.
Praca Wodzimierza Pastuszaka
Najbardziej emocjonujca konkurencja
Z miastaKontemplacja sztuki przez due ,,S.W dniu 7 czerwca 2016 roku o godz. 17.00 w Miej-
skim Domu Kultury odby si wernisa wystawymalarskiej Elbiety Haasa i prof. WodzimierzaPastuszaka. Byo to spotkanie ze sztuk przez du-e ,,S. Licznie zgromadzeni uczestnicy pochonliogromn porcj wrae, bo te wystawione pracetych dwu artystw, szczeglnie po pocztkowymomwieniu, mogy zaspokoi wymagania nawetnajwikszych estetw.Elbieta Haasa urodzia si w Szczebrzeszynie.Zamieszkaa w Zwierzycu. Ukoczya Liceum
plastyczne w Zamociu a nastpnie Akademi
Sztuk Piknych w Krakowie. Wiele inspiracji ar-tystka czerpie z przyrodniczego bogactwa aleoprcz pejzay powstaj liczne martwe natury oraz
portrety, ktre zajmuj szczeglne miejsce w twr-czoci artystki.
Prezentowany na wystawie cykl portretw zwie-lokrotnionych jest osobistym poszukiwaniem praw-dy o czowieku. Elbieta Haasa jest czonkiemZPAP, uczestniczya w 23 wystawach indywidual-nych i prezentacjach zbiorowych. Jej prace znajdu-
j si w kolekcjach instytucji i osb prywatnych wkraju i poza granicami.Prof. Wodzimierz Pastuszak uczestniczy wwielu midzynarodowych plenerach malarskich wPolsce i za granic. Uprawia malarstwo i grafik .Jest autorem, midzy innymi, cyklu grafik kompu-terowych ,,Myli i zmylenia. Od 2009 r. pracujenad cyklem obrazw ,,108 Bonno myli, ktre
plami umys. Powstay ju 64 obrazy z tego cy-klu. Jedenacie obrazw z tego cyklu jest prezento-wanych na wystawie. Oprcz samych obrazw
mielimy okazj zobaczy multimedialn prboywienia tyche, co samo w sobie stanowio dueprzeycie.
-
7/25/2019 Chrzszcz - Czerwiec 2016 (Nr 123)
12/12
CHRZSZCZ NR 6 (10)
12
Chrzszcz miesicznik informacyjnyWydawca Stowarzyszenie Przyjaci SzczebrzeszynaRedakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz SirkoAdres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1
E-mail: [email protected] www.chrzaszcz.com.plProjekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj
Nowoci wydawnicze
Na czerwiec Miejsko Gminna Biblioteka Pub-
liczna w Szczebrzeszynie proponuje pastwu kolej-
ne nowoci wydawnicze.
Krawczyk A. ,, Siostry" moda kobieta, Agata,
chce pozna prawd o swojej przeszoci. Dostaje
zawiadomienie o mierci matki, ktrej nigdy nie
znaa. Razem z przyrodni siostr, Daniel, jedzie
wic do Zmysowa, malekiego miasteczka w g-
rach, by znale odpowied na pytania, ktre dr-
czyy j przez cae ycie.
Zuzga, major Narodowych Si Zbrojnych, zostaje
aresztowany. Urzd Bezpieczestwa przewozi go do
aresztu w Otwocku i tam torturami prbuje zmusi
do wsppracy z Sowietami. Major nie daje si za-
ma. Miesic pniej zostaje zamordowany. Ksi-
ka ,, Honor mi nie pozwala" jest zapisem historii
majora onierza Wykltego.
Zapraszamy M-GBP w Szczebrzeszynie
Od redakcji: rozpoczynamy drukowanie wspo-
mnie Jana Krukowskiego po wsplnym tytuem
Mj yciorys. Autor przekazuje jak wygldaa wie
w czasie midzy pierwsz i drug wojn wiatow.
Mj yciorys.Nazywam si Jan Krukowski. Urodziem si, w ro-
dzinie chopskiej, 18 maja 1919 roku we wsi Zabu-
rze, gmina Radecznica powiat zamojski. Miaem
jeden rok gdy zmar mj ojciec. Pozostao nas w do-
mu czworo rodzestwa. Najstarszy brat mia ju
wtedy 20 lat.Do szkoy podstawowej uczszczaem
na Podborcze, gdy wioska Podborcze miaa mao
dzieci, wic z Zaburza Zakrcia i z Dzielec dzieciuczszczay do tej szkoy. Kiedy ukoczyem cztery
oddziay w Podborczu, zgosiem si do kierownika
szkoy w Zaburzu Janiowskiego Wadysawa z
prob, aeby mi udziela lekcji do nastpnych klas .
Kierownik Janiowski wyrazi zgod i tak ukoczy-
em 7 oddziaw, otrzymujc wiadectwo, ktre do
dzisiaj posiadam.
Po ukoczeniu 7 oddziaw paaem chci do
dalszej nauki, nie miaem jednak moliwoci jejkontynuowania, gdy czasy mego dziecistwa byy
bardzo cikie. Najstarszy brat zaoy swoj rodzi-
n. Siostra Maria wysza za m, ja z siostr Aniel
pozostalimy przy matce. W niedugim czasie i sio-
stra Aniela wysza za m i szwagier mj Furlepa
przyszed do nas za zicia. Moja mama sprzeciwiaa
si temu, gdy chciaa aebym ja najmodszy pozo-
sta w domu przy niej. Ale siostra si upara, nie
usuchaa mamy i postawia na swoim. Ja nie majc
ycia w domu, bo szwagier Furlepa zacz po swoje-
mu gospodarzy, zaczem myle o tym aeby nau-
czy si jakiego fachu. C.d.n.
Jan Krukowski