Download - CNC FREZE VE PARÇA PROGRAMLAMA
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
1/29
CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMAzet:
Projede CNC takm tezgahlar geliim sras ele alnaraksnflandrlm ve yapsal olarak tantlmtr.CNC freze tezgahlarincelenmi ve bu tezgahlardaki program yaps anlatlmtr.Ayrca G ve M
kodlar tablolar halinde verilmi ve kodlarn kullanlmas zetlenmitir.Sonolarak da bir CNC freze tezgah uygulamas verilmitir.Giri:
Gnmzde imalatta klasik tezgahlar eksik kalmayabalamtr.Teknolojinin gelimesi ile gelimesi ile daha karmak ve dahaucuz entegre devrelerin retimi mmkn hale gelmeye balamtr.Bugelime mekatronik teknolojisinin gelimesine yol amtr.CNCtezgahlarda bu mekatronik sistemlerden biridir.
Nmerik kontrol fikri II. Dnya savann sonlarnda ABD Hava
Kuvvetlerinin ihtiyac olan kompleks uak paralarnn retimi iin ortayaatlmtr.nk bu tr paralarn o gnk mevcut imalat tezgahlar ileretilmesi mmkn deildi.Bunu gerekletirilmesi iin ParsonsCorporation ve MIT ortak almalara balad.1952 ylnda ilk olarak birCincinnatti-Hydrotel freze tezgahn Nmerik kontrol ile tehiz ederek bualandaki ilk baarl almay gerekletirdiler.Bu tarihten itibaren pekok takm tezgah imalats NC tezgah retimine balad.lk nceleri NCtakm tezgahlarnda vakumlu tpler,elektrik rleleri,komplike kontrol arayzleri kullanlyordu.Bunlarn sk sk tamiri hatta yenilenmesi
gerekiyordu.Daha sonralar.NC takm tezgahlarnda daha kullanl olanminyatr elektrik tp ve yekpare devreler kullanlmaya baland.Bilgisayarteknolojisindeki hzl gelimeler NC sistemlerinde etkilemitir.Atkgnmzde NC tezgahlarda daha ileri dzeyde gelitirilmi olan entegredevre elamanlar ,ucuz ve gvenilir olan donanmlarkullanlmaktadr.ROM (Read only mememory) teknolojinin kullanlmayabalanmas ile de programlarn hafzada saklanans mmkn hale geldi.Busistemli gelimeler CNC gelimesine nclk etti.
CNC teknolojisindeki bu gelimeler imalatn daha da gelimesini
salamtr.Daha seri ve daha komplike paralarn retimi mmkn halegelmitir.Artk en kk atlyelerde bile CNC tezgah bulunmaktadr.Bu daCNC nin ne kadar yaygnlatn gsterir.Bu yzden CNC paraprogramlama eitimi de bir ihtiya haline gelmeye balamtr.
1
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
2/29
CNC SSTEMLERNN TANITILMASIGnmzde CNC takm tezgahlar artk imalatn her alannda
kullanlmaktadr.Bu yzden CNC tezgahlar ok deiik ekillerdesnflandrabiliriz.Ama daha genel bir snflandrma ve tanmlama yapacakolursak bu tezgahlar Geliim ekline gre snflandrmak daha uygundur.
1.1 NC TezgahlarSaysal kontrol,takm tezgahlarnn say harf vb. sembollerden
meydana gelen ve belirli bir manta gre kodlanm komutlar yardmylailetilmesidir.Komutlar ilgili tak tezgahna veri bloklar eklindeyklenir.Her veri blou tezgahn anlayabilecei bir dizi komuttan meydanagelir.
NC tezgahlarda alma mant yledir: Delikli kat eride aktarlm olan program erit okuyucusu
tarafndan okunur Okunan komutlar takm tezgah kontrol nitesine gnderilir Bu komutlar tezgah kontrol nitesindeki dekoder tarafndan zlr zlen komutlar tezgah birimlerini anlayaca sinyallere
dntrldkten sonra takm tezgahna gnderilir Gnderilen bu sinyallerin doru olarak alglanp alglanmad geri
besleme ile kontrol edilir.Kontrol edilen bu sinyaller tezgah kontrolnitesine geri gnderilir
Bir program bloundaki operasyonlar tamamlandktan sonra birsonraki program blouna geilir.lemler program son buluncaya
kadar devam eder.
NC TEZGAH
1
TEZGAH
KONTROLNTES
2
Y
Z
X
3
1.2 CNC TezgahlarCNC takm tezgahlarnn alma mant ile NC takm
tezgahlarnn alma mant ayndr.Tek fark kontrol nitesikomptrize edilmi olmasdr.Bu da programlarn saklanmasn mmkn
2
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
3/29
hale getirmitir.Bunun yannda retimin her aamasnda programdurdurma,programda gerekli olabilecek deiiklileri yapabilme,programakalnan yerden tekrar devam edebilme ve program son ekliyle saklamakmmkndr.Bu nedenle de programn tezgaha bir kez yklenmesiyeterlidir.
CNC tezgahlarn fiziksel tasarm ve konstrksiyonlar NCtezgahlarnki ile ayndr.Ancak NC takm tezgahlarnda yaplmalarmmkn ve ekonomik olmayan bir dizi fonksiyonel zellik bu trtezgahlara ilave edilmitir.
Bu zellikler unlardr: Tezgaha yklenmi olan para programlar kontrol nitesi
hafzasnda saklanabilir,buradan arlarak defalarca iletilebilir Tezgah kontrol nitesini besleyen zel bir g kayna
mevcuttur.Tezgahn enerjisi kesilse bile program vb. veriler
saklanr Para program zerinde yaplmas dnlen deiiklikler
istenildii anda ve kolaylkla yaplr.Deimi olan program sonekliyle hem iletilebilir hem de saklanabilir
Baz rtun operasyonlar program ierisinde dngler eklindetanmlanr ve gerekli yerlerde kullanlr
Bir i paras zerinde dngler dndaki tekrarlanmas gerekenoperasyonlarn program ana program ierinde bir kez yazlr vealt program olarak isimlendirilir
Kesici telafisi baz lsel kaydrmalar programn iletimisrasnda otomatik olarak yaplr.Kullanlan kesici krldnda veayn apta baka kesici bulunmad durumlarda farkl aptakiile programa doru yerden devam edebilme kolaylsalar.Kontrol nitesi yeni kesicinin apna gre gerekli lselkaydrmalar yapar
Bilgisayar sayesinde konum deitirmeler,devir says veilerlemelerde optimum deerlere ular.Bunun sonucu olarakCNC takm tezgahlarnda ideal alma koullar salanm olur
CNC kontrol nitesinde bilgisayar kullanm sonucu dier pekok bilgisayar ve sistemleriyle iletiim kurabilme avantajnasahiptir
Para imalatna geilmeden nce grnt nitesi yardmylagrafik olarak para programnn benzetimi mmkndr
Kesici aletlerin deitirilmesi herhangi bir manuel mdahaleolmadan yaplr.Bunun iin dnerli taretler veya paletli kesicimagazinleri kullanlr
1.3 DNC Tezgahlar
Direkt saysal kontrol,bir ana bilgisayar yardmyla bir yadabirden fazla CNC takm tezgahnn kontrol edilmesidir.DNC de temel
3
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
4/29
dnce NC program aktarma,saklama,ileme ve para ilemlerinigerekletirmektir.Bu sistemde para program direkt olarak bilgisayardanCNC takm tezgahnn kontrol nitesine yklenir.CNC takm tezgah ilebilgisayar arasnda ift ynl veri transferi vardr.
DNC sisteminin temel zellikleri: NC programnn ynetimi ve programn elde edilmesi
kolaydr Birden fazla CNC tezgah ile kullanlabilir Uzun NC programlarnn saklanmas ve tezgaha
aktarlmas mmkndr stenilen programlara ulalr ve programlarda deiiklikler
yaplabilir ift ynl veri transferleri ile byk lde gvenilirdir Esnek imalat sistemleri ile entegre edilebilir.Bu sistemlerde
bir i parasnn imalat birden fazla CNC tezgahndagerekletirilir.
Tezgah 1
Tezgah 2Bilgisayar
Kablo
hatlar
Tezgah 3
Para Resmi
Geometri ve
teknoloji listeleme
- CNC tezgah trleri: CNC torna tezgah CNC freze tezgah CNC matkap tezgah CNC ileme merkezleri CNC talama tezgahlar CNC pres ve zmbal deliciler CNC kaynak makineleri boyutlu lme ve kontrol merkezleri Alet bileme tezgahlar Testere tezgahlar Montaj sistemleri
4
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
5/29
Erozyon tezgahlar Kaplama tezgahlar Malzeme tama sistemleri Lazer kesme tezgahlar
Boru bkme makineleri Svama tezgahlar Alevle kesme makineleri
1.4 CNC Takm Tezgahlarnn Avantajlar ve Dezavantajlar1.4.1 CNC takm tezgahlarnn avantajlar:
Konvansiyonel tezgahlarda kullanlan baz balama kalp,mastar vb.elemanlarla kyasland zaman tezgahn ayarlama zaman okksadr.
Ayarlama l kontrol,manuel hareket vb. nedenlerle oluan zaman
kayplar ortadan kalkmtr. nsan faktrnn imalatta fazla etkili olmamasndan dolay daha seri
ve hassas imalat mmkndr. Tezgah operasyonlar yksek bir hassasiyete sahiptir. Tezgahn alma temposu her zaman yksek ve ayndr. Her trl sarfiyat asgariye indirgenmitir. malatta operatrden kaynaklanacak her trl kiisel hatalar
ortadan kalkmtr. Kalp,mastar,ablon vb. pahal elemanlardan yararlanlmad iin
sistem daha ucuzdur. Depolamada daha az yere gerek vardr. Para zerinde yaplacak deiiklikler sadece programn ilgili
blmnde ve tamam deitirilmeden seri olarak yaplr.Bu nedenleCNC Takm tezgahlaryla yaplan imalat byk esneklie sahiptir.
1.4.2 CNC takm tezgahlarnn dezavantajlar: Detayl bir imalat plan gereklidir. Pahal bir yatrm gerektirir.
Tezgahn saat creti yksektir. Konvansiyonel tezgahlarla kyaslandnda daha titiz bakm isterler. Kesme hzlar yksek ve kaliteli kesicilerin kullanlmas gerektirir. Periyodik bakmlar uzman ve yetkili kiiler tarafndan yaplmaldr.
CNC TEZGAHLARIN YAPISAL OLARAK NCELENMESCNC takm tezgahlar konvansiyonel takm tezgahlarndan daha
hassas ve daha hzl alabilirler.CNC tezgahlar milimetrenin binde biribir hassasiyetle alabilirler,ani frenlemeleri en iyi ekilde yapabilirler.Bu
da motorlarnn,kzaklarnn ve millerin daha kompleks bir yapya sahipolmasn gerektirir.
5
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
6/29
Bir CNC tezgah ana niteden oluur:mekanik aksam,gbesleyici amplifikatr ve motorlar.Bilgisayar niteleri mekanik aksamtezgahn motorsuz plak halidir.Her ana mil tezgaha bir hareketverdiinden,tezgahn serbestlik derecesi eksen says ile belirtilir.Her anabir servo motoru (doru veya alternatif akml) direkt veya bir kademeli
redktr aracl ile balanr.
2.1 CNC Tezgahlarn Mekanik YapsCNC takm tezgahlarn mekanik yapsn motorlar ve elektronik
aksam dnda kalan ksmlar oluturur2.1.1 Kayt ve Kzaklar
CNC tezgahlarda eksenel hareketlerde yksek hz ve aniyavalamalar gerekir.Bu durum hassas konumlamalar iin son derecenemlidir.Kayt ve kzaklarda yksek sertlik ve titreimleri snmleme
zellikleri istenir.Bu yzden CNC tezgahlarda dk srtnmeye sahipdorusal ve silindirik yuvarlamal Kzak sistemleri kullanlr.Yataklartezgah tablalarna ve tezgahn benzer fonksiyona sahip elemanlarna yatayolarak monte edilir.Ayrca dey tezgahlarda da destekleme,ynlendirmeve hareket amacyla da kullanlr.Bu tr kzak sistemlerinde silindirikrulmanlarda olduu gibi hassas silindirik bilyeler de kullanlr.
6
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
7/29
2.1.2 Bilye Vidal MillerNormal vidal mil sistemlerinin CNC tezgahlarnda kullanlmas
uygun deildir.nk oluacak srtnmeler sonucu ar derecede kar
kuvvetler oluur.Bu nedenle CNC tezgahlarda srtnme kuvvetleriniazaltmak iin kayma hareketi yerine yuvarlanma hareketinin tercih edildiibilyeli vidalar (ball screws) kullanlr.Bu vidalar devir daimli olupsrtnme kuvvetleri minimuma indirgenmitir.Bunlarda bilyeler somungrevini slenmitir.Bilyeli vida d profili gotik yay eklindedir.Bilyelerkarlkl iki noktadan temas eder.Bylece hem srtnme hem deoluabilecek boluk nemli lde ortadan kaldrlr.Mil dndke bilyelersomun iinde ve mil etrafnda dner.Bylece somun hareket eder.
Bilyeli millerin tercih nedeni:
ok hassas hareket salarlar. Srtnme katsaylar ok dktr. Yksek hzda hareket ederler. mrleri uzundur. Anmalar azdr. Malzeme yapmas olmaz. Dk g gerekir.
7
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
8/29
2.1.3 Hidrolik ve Pnmatik ElamanlarHer mekatronik sitemde olduu gibi CNC tezgahlarda hidrolik
veya pnmatik olarak alr ve bu tip elemanlar bulunur.rnein tornatezgahlarnda aynann i parasn skmas ve freze tezgahnda kesicinintezgaha balanmas hidrolik olarak yaplr.CNC takm tezgahnda hidrolikve pnmatik sistemler bu sistemleri besleyen ve basnlarn kontrol edenelamanlardan oluur.
2.1.4 Tezgah Yalama niteleriDaha nceden de bahsedildii gibi CNC takm tezgahlar yksek
hzlarla ok byk hassasiyetle alt iin her an srtnmelere maruzkalr.Bu yzden tezgah nitelerinin srekli yalanmas gerekir.Her CNCtezgahta tezgah nitelerini besleyen bir yalama sistemi vardr.Baz tezgahniteleri ise bu sistem tarafndan yalanamad iin periyodik olarakkontrol edilmeleri gerekir.
8
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
9/29
2.1.5 TablalarTezgah tablalar i paralarn tezgaha balanmas iin en yaygn
olarak kullanlan tezgah ksmlardr.Tabla zerinde X eksenidorultusunda alm T kanallar bulunur. paralar tablalara direktolarak T somun ve saplamalarla basit aparatlar yardmyla balanrlar.
2.1.6 Takm Deitirme Elemanlar
CNC takm tezgahlar konvansiyonel takm tezgahlarna gredaha fazla takm barndrabilirler.Bu CNC tezgahlarn hem ilemekapasitesini artrr hem de operasyonlarn daha hzl bir ekildeyaplmasn salar.CNC torna tezgahlarnda takm deitirme iini takm
revolveri yaparken CNC ileme merkezlerinde bu ii takm magazinleriyapmaktadr.a) Takm revolveri:
Takm revolverleri CNC torna tezgahlarnda kullanlr.Genel olarakbunlara taret ad verilir.zerinde her kesicinin balanaca istasyon ve buistasyon numaralarn gsteren rakamlar vardr.Taretlerin kesicikapasiteleri 8-10-12-24 arasnda deiir.
b) Takm magazini:Takm magazinleri CNC ileme merkezlerinde kullanlr.Kesici takmdeitirme ilemi otomatik kesici deitiriciler (ATC) tarafndangerekletirilir.zerinde her kesicinin balanaca istasyon numaralarvardr .Bunlarn kesici kapasiteleri 20-32-50-70-120-180 arasnda deiir.
9
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
10/29
2.1.7 Konum lclerCNC takm tezgahlarnda iki tr konum lc kullanlr.Bunlar
dorusal konum ller ve dner konum l dntrcleridir.Bunlar
analog veya dijital olabilir.Analog olanlar voltaj,scaklk ve seszellikli,dijital olanlar ise 1/0 durumludur.- Dorusal konum lcler:
Bunlar tezgah tablasnn hareketini ler.Hassas olarak izilmiolan dorusal blntl erit,tezgah tablas zerine monte edilir.Fotosel vek kayna da tezgahn uygun olan sabit bir yerine monte edilir.Tezgahtablas hareket ettiimde dorusal blntlerin saydam ksmlar kkayna altna geldiinde bir sinyal kaydeder.Dorusal izgiler arasndakimesafe saylan sinyal says ile arplarak tezgah tablasn hareketi bulunur
yani tablann hareketi llm olur.- Dner konum lcler:
Dner konum lcler,normal olarak bal bulunduu vidalmilin dnme miktarn ler.Dnen vidann adm bilindiinden tezgahtablasn hareket miktar da bulunur.Yar saydam birdikse radyalblntler yaplmtr.Bu blntler sonucunda diskte saydam olmayanblmler meydana gelir.Daha sonra bu disk tezgahn ilgili eksen milinetaklr.Bu diske paralel bir k ve fotosel sistemi vidann dnmesiylesaydam olan ve olmayan blgeleri alglar .Bunun sonucunda her saydam
olan blgeye ait sinyaller retilir bu sinyallerin her biri vidann belirli birdn asna karlktr .Bunun sonucunda da sinyal ve vida admbilindiinden tabla hareketi hesaplanabilir.
10
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
11/29
2.2 CNC Takm Tezgahlarnn Elektrik Tahrikleri (Motorlar)
CNC takm tezgahlarda motorlar i milinin hareketini ve tezgahtablasn hareketini salarlar.Hassasiyet istendiinden CNC takmtezgahlarnda servo motorlar veya adm motorlar kullanlr.
2.2.1 Servo MotorlarCNC takm tezgahlarnda elektrik tahrikleri olarak hz
kontrolnn kolaylndan dolay doru akml servo motorlarkullanlmaktadr.Bu tr motorlar farkl voltaj girileri yardmyla motoruistenilen devir saysnda dndrr.Ayrca sabit kesme hz da salanr.Sabitkesme hz sayesinde ap deimelerinde tezgah mili farkl devir saysndadndrlr.Servo motorlarda stator alan izgileri yerine sabit mknatslarkullanlr,bu nedenle de kayplar dk verim yksektir.
-servo motoru
-servo srcleri
2.2.2 Adm MotorlarAdm motorlar kontrol devresi tarafndan gnderilen giri vurgu
srasn eit aralkl,asal harekete dntren cihazlardr.Statorunda verotorunda belirli sayda diler bulunur ve bu diler manyetik sarglarla
donatlmtr.Meydana gelen manyetik ak stator ve rotordaki dilerinmanyetik etkisi ile birlemesini yada ayrlmasn salar.Motorun bir vurgu
11
http://66.102.11.104/search?q=cache:2tEO-QjauOoJ:www.controltech.com.tr/urunler.htm#2 -
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
12/29
iaretine karlk dnne bir adm denir.Bu motorlar elektronik devre iledoru akm g kayna kullanlarak altrlr.Motorun iletimini yapanbu devreye src devre denir.Adm motorlar adm asnn kkolmas,dnme hareketinin kk mesafede elde edilmesini salar.
alma prensibi bakmndan tr adm motoru
vardr.Bunlar,deiken relktansl,srekli mknatsl ve karma admmotorlardr.Karma adm motorlar deiken relktansl ve sreklimknatsl tiplerin alma prensiplerinin birleimi ile elde edilmitir.
- Srekli mknatsl adm motoru
Adm motoru src devresi:
12
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
13/29
Adm motoru src devresi adm motorunu harekete geirendevredir.Bu devre,fazlarn uyarm srasnn belirlenmesi ve belirlenenfazlarn motor iin gerekli akm ve gerilim deerinin salanarak fazlarasra ile verilmesi grevini yapar.Sralayc devre ve motor ksmlarndanoluur.
Adm motorlar kontrol evrimleri:Adm motoru kontrol evrimleri,motor hareketinin motor
hareketinin kontrol edilmedii ak kontrol evrimleri ve geri beslemedevresi kullanlarak motor konumunun kontrol edildii kapal kontrolevrimi olmak zere iki tiptir.- Ak evrim kontrol sistemi:
Bu tip kontrol sisteminde,bilgisayar tarafndan retilen saysal fazkontrol iareti,src devrede glendirilerek motora iletilir;buna karlk
motorun gnderilen uyarm sinyaline kar beklenilen hareketi yaptkabul edilir.
Ak evrim kontrol sisteminde motorun konumunu kontrol edenbir geri besleme devresi yoktur.Sarglarn uyarm bir nceki admnatlmas iin gerekli zaman dikkate alnarak yaplmaldr.Eer uyarmzaman aral gerekenden kkse motor kalk yapmaz (kararsz durum)yada istenilen konuma hareket etmeyebilir (motor admkaybeder).Meydana gelen hata uyarm zaman aralnn tam tespiti veuygulanmasyla ortadan kalkar.
- Kapal evrim kontrol sistemi:Kapal evrim kontrol sisteminde anlk rotor konumu belirlenirve kontrol nitesine geri besleme iareti olarak gnderilir.Her adm sadecebir nceki komuta tam olarak uyulduunda kontrol nitesineaktarlr,bylece motor istenilen adm atlmad durumda geri beslemedevresi ikaz ile eksik adm tamamlar.
13
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
14/29
Mikro lemciSrcDevre Motor
Zaman ayarlfaz kontrol iareti
Fazakmlar
Moment
Mikro lemci
Saat Uyarmsralayc
SrcDevre Motor
Mikro lemci
Saya
SaatUyarmsralayc
SrcDevre Motor
Mikro lemci
Uyarmsralayc
SrcDevre Motor
Konumbelirleyici
Balama
KontrolBlm
Faz sralamaretici
Motor
Dalga eklibelirleyici
Yk
Adm iaretiFazakm
Belirlene konum
Sabiy admlama oran iin ak kontrol sistemi
Mikro-ilemci zamanlamal ak kontrol sistemi
Kapal evrim kontrol sistemi
Dalga ekli belirleyici blok emas
Ak evrim kontrol sistemi
CNC FREZE
14
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
15/29
Freze eksende alan bir tezgahtr.Drt veya be eksendealanlar da mevcuttur.Bunu da tablann veya freze milinin hareketliolmas ile salar.CNC ileme tezgahlar ve CNC matkaplama tezgahlar dafreze tezgah olarak saylabilir.CNC ileme merkezlerinin para ilemekapasiteleri sradan CNC frezelere gre daha oktur.CNC matkaplama
tezgahlar bir matkap tezgah olarak deil daha kk kapsaml bir frezetezgah olarak retilmektedir.
-CNC ileme merkezi -CNC freze tezgah
-CNC yatay ileme merkezi
15
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
16/29
3.1 CNC Frezelerde Koordinat Sistemleri ve Gvde YaplarFreze tezgahlar kesici takm milin dikey veya yatay olmasna
gre ikiye ayrlr.Ama her iki durumda da kesici milinin ekseni z ekseni
ve bu eksene dik olan eksenler de x ve y eksenlerini temsil eder.Eertezgah ten fazla eksende alyorsa bu eksenler A,B ve Ceksenleri ile gsterilir.Bu eksenler NC dner tabla veya NC divizrndnme eksenleridir.Burada x eksenini karl A,y eksenininkarl B ve z eksenini karl C eksenidir.
TEZGAH EKSEN DEY LEME MERKEZ YATAY LEME MERKEZX eksenindepozitif
Kesicinin tezgah tablasnnsana
Kesicinin tezgah tablasnnsana
hareket yapt hareket yapt hareketX eksenindenegatif
Kesicinin tezgah tablasnnsoluna
Kesicinin tezgah tablasnnsoluna
hareket yapt hareket yapt hareketY eksenindepozitif Kesicinin tezgah gvdesine
Kesicinin tezgah tablasyzeyinden
hareket yaklaan hareketi uzaklaan hareketiY eksenindenegatif Kesicinin tezgah gvdesinden
Kesicinin tezgah tablasyzeyine
hareket uzaklama hareketi yaklaan hareketiZ eksenindepozitif
Kesicinin tezgah tablasyzeyinden Kesicinin tezgah gvdesine
hareket uzaklaan hareketi yaklaan hareketiZ eksenindenegatif
Kesicinin tezgah tablasyzeyine Kesicinin tezgah gvdesinden
hareket yaklaan hareketi uzaklama hareketi
16
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
17/29
3.2 Takm Balama Aparatlar:Bu aparatlar freze aklarn tezgah miline balamak iinkullanlr.Aparatlar standart olarak retilir ve her tezgaha uyumsalayabilir.Freze akllarnn aplar farkl farkldr,bu yzden bunlarbalayabilmek iin ayrca pensler kullanlr.Pensler bir nevi germe diskigrevi grr.Freze aklar scak geme ile de balama aparatnabalanabilir.Aparat stmak iin ayr bir donanm kullanlr.
17
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
18/29
PARA PROGRAMLAMA
Bilgisayarlar ve bilgisayar destekli mekatronik sistemler saysal
kodlara gre alr.CNC takm tezgahlarnda da saysal kodlamasisteminden yararlanlmtr.Her hareket ve blok belli saysal kodlar ileifade edilir.4.1 NC Programlarnn Temel Yaps
Para geometrisinin llerine ve takmn boyutlarna gre NCprogramlar el ile ak olarak,APT veya grafik destekli CAD/CAMsistemler yardmyla Yazlr.NC programlarndaki kodlar genel olarakaadaki standart snflara ayrlr.
Nxx: Program blok sra numarasGxx: Hazrlk kodlarMxx: Rle sinyal kodlarFxx: mili hzTxx: Takm numarasXxx,Yxx,Zxx;Axx,Bxx,Cxx,Uxx,Vxx,Zxx:Eksen koordinatlar-Burada xx nmerik deikeni temsilen yazlmtr.
Hazrlk kodlar (Gxx) CNC ynetici programn iindeki paket NC
algoritmalar ierir.Rle sinyal kodlar (Mxx) tezgahtaki rleyi veya PLCye (Programmable Logical Control) bal anahtarlar ap kapamak iinkullanlr.NC programlarn yazlm elle manuel olarak veya CAD/CAMprogramlarndan yararlanlarak yazlabilir,hatta dorudan tezgahagnderilebilir.
O_ _ _ _
Adres 4 karakterden oluan bir program numaras
Blok(Satr)[N,G,X,Y,Z,S,M,F]
(M30 Ana programn sonunu belirtir ve baa alr.)
4.2 NC Para Programlamada Kullanlan Kodlar
Karakter Aklama
O Operasyon ve program numarasN Blok numarasG Geometrik ilem tanmlama
18
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
19/29
T Makine fonksiyonu tanmlama
F Kesme ilerlemesi tanmlamaS mili devri tanmlamaM Makine fonksiyonu tanmlama
X X eksenine ait koordinat tanmlamaY Y eksenine ait koordinat tanmlamaZ Z eksenine ait koordinat tanmlamaI X ekseni vektr tanmlamaJ Y ekseni vektr tanmlamaK Z ekseni vektr tanmlamaR Yarap tanmlamaP Alt program arma ve bekleme sresi
Format: G_X_Y_Z_F_F_S_M_
4.3 NC Programlamada Kullanlan Geometrik Kodlar
Komut Aklama
G00 Serbest hareket-hzl
G01 Dorusal hareket-kesme
G02 Dairesel hareket-saat ynnde
G03 Dairesel hareket-saat ynnn tersi
G05 Bekleme sresi
G07 Herhangi bir eksene paralel hareket
G10 Dorusal enterpolasyon,polar,hzl hareke
G11 Dorusal enterpolasyon,polar,saat ynnde
G12 Dairesel enterpolasyon,polar,saat ynnde
G13 Dairesel enterpolasyon,polar,saat ynnn tersiG16 Dairesel enterpolasyon,polar,teet hareket
G17 X-Y dzlemi seme
G18 X-Z dzlemi seme
G19 Y-Z dzlemi seme
G20 Takmn 4. eksende almas
G24 Pah krma
G25 Ke yuvarlama
19
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
20/29
G26 Teet yanama
G27 Teet kesme yrngesinden ayrlma
G28 Referans pozisyona girme
G30 Blok tanmlama minimum noktaG31 Blok tanmlama maximum nokta
G37 Cep oyma tanm
G40 Takm ap telafisi iptali
G41 Takm ap telafisi-sol ynde
G42 Takm ap telafisi-sa ynde
G43 Takm boyutu telafisi iptali
G44 Takm boyutu telafisi-pozitif yndeG49 Takm boyutu telafisi-negatif ynde
G50 Program korumas
G51 Aynalama
G53 Makine koordinat sisteminin seilmesi
G54 1. i paras koordinat sistemi seilmesi
G55 2. i paras koordinat sistemi seilmesi
G56 3. i paras koordinat sistemi seilmesi
G57 4. i paras koordinat sistemi seilmesi
G58 5. i paras koordinat sistemi seilmesi
G59 6. i paras koordinat sistemi seilmesi
G68 Eksen dndrme
G72 lekleme faktr
G73 Koordinat dndrme
G75 Dikdrtgen cep oyma,saat ibresi ynnde
G76 Dikdrtgen cep oyma,saat ibresi tersinde
G77 Dairesel cep oyma,saat ibresi ynnde
G78 Dairesel cep oyma,ayn ynl kesme
G79 evrim arma
G80 evrim iptali
G81 Puntalama ve delik delme evrimi
G83 Delik delme evrimi
20
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
21/29
G84 Kademeli delik delme evrimi
G90 Mutlak deerlerle programlama
G91 Artrmsal deerlerle programlama
G98 Bir evrimde ilk seviyeye dnmeG99 Bir evrimde referans seviyeye dnme
4.4 NC Programlamada Kullanlan Yardmc Tezgah Komutlar
Komut AklamaM00 Program durmas/Mil durmas/Soutma svs durmasM01 stee bal durma
M02 Programn bitii,mil durmas/soutma svs durmasM03 Ana mili saat ynnde evirmeM04 ana mili saat ynnn tersinde evirmeM05 Ana milin durmasM06 Takmn deitirilmesiM07-M08 2 ve 1 numaral soutma siteminin almasM09 Soutma sisteminin kapatlmasM10 TutturmaM11 zmeM12 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilirM13-M14 M03-M04 ile birlikte soutma sistemini amaM15-M16 Pozitif veya negatif ynde hareketM17-M18 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilir
M19Daha nceden belirlenen asal bir konumda ana milindurmas
M20-M29 serbest herhangi bir ama iin kullanlabilirM30 Program sonu ve program baa almaM31 By-pass ile balamaM32-M35 Sabit kesme hzM36-M37 1 veya 2 ilerleme hz alanM38-M39 1 veya 2 ana mil hz alanM40-M45 Dili deitirme veya serbestM46-M49 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilirM50 3. soutma sistemini amaM51 4. soutma sistemini amaM52-M54 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilirM55-M56 Takmn dorusal kaydrlmasM57-M59 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilirM60 Para deitirme
M61-M62 Parann dorusal sfr kaydrmasM63-M67 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilir
21
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
22/29
M68-M69 Parann tutturulmas ve zlmesiM70 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilirM71-M72 Parann asal sfr sapmas (1 ve 2. konuma)M73-M77 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilirM78 Kzan sabitletirilmesi ve zlmesi
M89 evrim armaM96 Dsal teet geiM97 Dke takm kompenzasyonuM98 Alt program armaM99 Alt program sonuM48 Feed override buttonunun kullanm devredeM41 Dili kutusu 1. konumdaM42 Dili Kutusu 2. konumdaM28 Pozisyon kontrol
M26 Punta pinol ieriM23 Di ama evriminde pah krma devredeM24 Di ama evriminde pah krma devre dM25 Punta pinol dar
4.5 Geometrik Komutlarn (G Kodlar) Aklamalar
-G2 (Saat ynnde) ve G3 (Saat ynnn tersi) Dairesel lerleme:G2 ve G3 kodlar bir daire yay zerinde takm istenilen konuma
istenilen kesme ilerlemesi ile pozisyonlamada kullanlr.Bu harekettetezgah istenilen noktaya bir dairenin belirli bir asn sprerekgidecektir.Bu kodlarn farkl dzlemde (XY,XZ ve YZ) kullanlmasnaramen genelde uygulamalar XY dzleminde olduu iin gerektiinde budzleme ait G17 kodu baa eklenmelidir.-Mutlak koordinat sistemi:Mutlak koordinat sisteminde kesici hareketlerisrekli olarak i parasnn sfr noktas alarak yaplr.-Artmsal koordinat sistemi:Artmsal (eklemeli) koordinat sisteminde isekesici takm hareketleri ,kesicinin son bulunduu nokta i paras sfr
noktas kabul edilerek yaplr.I ve J vektrel deerlerdir.I ve J deerleri belirtilirken yatn balang
noktasndan yayn ait olduu dairenin merkezine dorusal bir vektrizilir.Bu vektrn X ve Y eksenindeki bileenleri (ynleri de gz nnealnarak) I ve J deerleri olarak yazlr.-G41 (Soldan) ve G42 (Sadan) Takm ap Telafisi:
Normal durumda (ap telafisiz hareket) bir noktadan dierinegiderken takm merkezini yolu esastr.G41 kodu takmn ilerlemeynnden bakldnda takm apn i parasnn soluna
ofsetler.Dolaysyla ap telafisi oluturulan takm yol,normal dururumunaksine,takm apndan bamszdr.G41 ve G42 kodlar G0,G1,G2 ve G3
22
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
23/29
geometrik kodlarnn hepsi ile kullanlabilir.G41 ve G42 kodlarkullanlarak takm apndan bamsz bir takm yolu oluturulabilir.
Takm ap telafisi (G41 ve G42) kullanlrken dikkat edilmesi gerekenler:1. nce takm, kesmenin yaplaca Z seviyesine indirilir.2. Sonra para ile bir emniyet mesafesi kalacak ekilde ap telafisialdrarak takm paraya yanatrlr..Kesme esnasnda Z seviyesi hibirzaman deitirilmez.3. Keme bittikten sonra takm G40 ile ap telafisi iptal edilerek gvenlibir yere alnr.Daha sonra Z ekseninde hareket yaplr.
-Takm uzunluunu dzeltilmesi:takm uzunluu dzeltilirken standart tool fark alnr.EerBaladmz takmn boyu standart tooldan uzun ise pozitif8G43,eerbaladmz takmn boyu standart tooldan ksa ise negatif (G44)kullanlr. Baladmz takmn boyu standart tolldan uzun ise +/- diyedeer girmemize kalmaz.Sadece fark deerini girmemiz yeterlidir.G49:Offset iptal komutudur.Zero Return pozisyonuna veya A.T.Cgiderken ofset uzunluklarnn iptal edilmesi gerekir.
H _ _Adres Offset numaras
-Delik Delme Dngleri:Delik ileme dngleri (G81,G82,G83,G83 ve G85) delik ilemek
iin nceden hazrlanm paket dnglerdir.Bir kere tanmlandklarndaiptal edilene geerlidirler.ptal etmek iin G80 veya G0,G1,G2 ve G3kodlarndan birinin kullanlmas gerekir.
Bu kodlarla kullanlan K(tekrar says) eit aralkl ilenecek deliksaysn belirtir. Ve G91 ile kullanlmas gerekir.Knn kullanlmaddurumlarda K=1dir.Delik delme ileminden sonra para koordinat
23
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
24/29
sistemine gre takm ilk seviyeye pozisyonlamak iin G98,istenilen bakabir referans seviyesine pozisyonlamak iin G99 kodu kullanlmaktadr.-G81 Tek seferde delik delme:
-G82 Tek seferde delik delme-beklemeli:G81 komutu ile ayndr fakat tekfark deliin dibine indikten sonra durur.Z0 a kar.Ksa delikprogramdr.
24
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
25/29
-G83 Kademeli (nefesli) delik delme:G81 komutu ile ayndr fakat bir tekfark vardr.O da Q parametresidir.Q parametresinde ne kadar delineceigirilir ve tezgah Q derinlii kadar delindikten sonra deliin balangnoktasna dner.G98 ile kullanlmas ngrlr.Uzun delik programdr.
-G84 Klavuz ekme:Klavuz ekme ileminde devirle ilerleme arasndakiiliki alacak diin admn belirleyeceinden deerlerin ilikisine dikkatedilmesi gerekir.(hatve=S/f)Di ekme ileminden sonra takm dipte P ilebelirtilen sre kadar bekletilebilir.
25
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
26/29
-G85 Delik baralamaG86:G85 komutunun fonksiyonu ile ayndr.Tek fark baralamann sonnoktasna geldiinde spindl durur ve R noktasna kadar hzlpozisyonlamayla birlikte spindl saat (CW) ynnde dnerek gelir vedurur.
-Alt Program:Belirli bir kesme ilemlerinin ve geometrilerin tekrarlad
durumlarda bunlara ait programlar ayn satrlar tekrar yazmak yerinealt program yaklam ile gerekletirmek en dorusu olacaktr.
M98 alt program armak iin ,M99 ise ana programa dniin kullanlr.
26
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
27/29
-G51 lekleme/Aynalama:Bir para zerinde belli bir geometri yada eklin bir eksene gre
bir yada eklin bir eksene gre bir yada birden fazla simetriin bulunmasdurumunda G51 lekleme/Aynalama kodu ile kullanlarak biri iin
yazlan bir alt program ,dierlerini ilemek iin de kullanlabilir.G50komutu ise G51 komutunun iptali iin kullanlr.-G68 Eksen Dndrme:
Belli bir geometrinin yada eklin ayn para iinde belli bir eksenegre belli bir ayla dndrlmesi gereken durumlarda G68 eksendndrme kodu kullanlabilir.Byle Durumlarda bir ekil iin yazlan altprogram dierlerini ilemek iin kullanlabilir.G69 komutu ise G68komutunun iptali iin kullanlr.-Takm:
Takm T ile ifade edilir.Tezgaha T ile retilir.Birden fazlatakm kullandmz iin takm numaras verilmek zorundadr.-Referans noktas:
Tezgahn kendi belleinde bulunan bir noktadr.Otomatik takm tdeitirmede kullanlr ve tezgah her aldnda manuel yada otomatikolarak referans noktas kontrol edilir.G27:Referans noktas kontrol komutuG28:Referans noktasna otomatik dnme
G29:Referans noktas kontrol komutu
-Koordinat sistemi:1. Makine koordinat sistemi2. paras koordinat sistemi3. Local (yerel) koordinat sistemi
G53:Makine koordinat sistemini aktif hale getirir.G52:Local koordinat sistemini aktif hale getirir.
-Work origin sistemleri:G54-55-56-57-58-59 olmak zere alt adet work origin sistemi
bilgisi vardr.Bunun faydas tezgah tablas zerinde alt ayr yerde iparas sfr alnabilir ve alt ayr i paras balanabilir.
27
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
28/29
Sonu:Gnmzde artk en kk atlyelerde dahi CNC tezgahlar
grmek mmkn hale geldi.nk CNC takm tezgahlar retimdegerektende ok byk zmler sunmaktadr.Paralarda ok bykhassasiyetle en hassas detaylar ilemek mmkndr.
Tabi ki bu gelimelerde iyi derecede manuel programlamabilgisini ve CAD/CAM sistemlerini kullanmay bilmeyi gerektirir.Artkokullarda dahi ayr olarak CNC takm tezgahlar ve manuel programlamaders olarak verilmektedir.irketlerde kendi bnyelerinde kendioperatrlerini ve mhendislerini bu konuda yetitirmektedir.
irketler rekabetle ba edebilmek iin de fabrikalarna CNC
takm tezgahlar almaktadrlar.CNC tezgahlar retim maliyetlerini ve
zamann drmektedir.
Bu projede de CNC takm tezgahlar yapsal olarak incelenmi veCNC tezgahlar tantlmtr.Para programlanmas zetlenmi ve NCkodlar verilmitir.Proje CNC freze tezgah zerine olduu iin rnekprogram freze tezgahna gre yazlmtr.
Kaynaka:
- CNC Teknik, Hamit ARSLAN-Bilgisayar Nmerik Kontrol Meslek teknolojisi,Hamit ARSLAN-Nmerik Kontroll Takm Tezgahlar ve ProgramlamaPrensipleri,Mehmet ERGN-CNC Para Programlama,M.E.B. Yaynlar-Kalp Dnyas,Say 22-Makine ve Mhendis,Say 386-433-Mazatrol Temel Frezeleme ve Manuel Programlama Notlar
28
-
8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA
29/29