ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Sezen YALAKİ
ADANA MERKEZ VE KIRSAL ALANLARDA TRAFİKSEL KAYNAKLI ORGANİK HAVA KİRLETİCİLERİ VE ATMOSFERİK POLİAROMATİK HİDROKARBONLAR
KİMYA ANABİLİM DALI
ADANA, 2005
I
ÖZ
YÜKSEK LİSANS
ADANA MERKEZ VE KIRSAL ALANLARDA TRAFİKSEL KAYNAKLI ORGANİK HAVA KİRLETİCİLERİ VE
ATMOSFERİK POLİAROMATİK HİDROKARBONLAR
Sezen YALAKİ
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
KİMYA ANABİLİM DALI
Danışman : Prof. Dr. Hunay EVLİYA
Yıl: 2005, Sayfa: 121
Jüri : Prof. Dr. Hunay EVLİYA
Doç. Dr. Sultan GİRAY
Doç. Dr. Mesut BAŞIBÜYÜK
188 atmosferik bileşen, Çevre Koruma Ajansı (EPA) tarafından tehlikeli
atmosfer kirleticisi veya hava zehiri olarak tanımlanmıştır. Poliaromatik
hidrokarbonlar her yerde rastlanan ve en önemli kanserojen hava kirleticilerindendir.
Bu çalışmada atmosferik örnekler, trafiğin yoğun olduğu Adana merkez ve yoğun
olmadığı kırsal bölgelerden alınmıştır. Örnekler Soxhelet’ te 18 saat süreyle 200 ml
aseton ve diklorometan karışımı ile ekstrakte edilmiştir. Ekstraktların analizi GC/MS
kullanılarak gerçekleşmiştir. Sonuçlar Adana merkezde, ilçelere göre daha yüksek
konsantrasyonda poliaromatik hidrokarbon (PAH) ve diğer atmosfer kirleticisi
olduğunu göstermiştir. En çok gözlenen PAH’ lar naftalin ve oksijenli PAH’ lardır.
Birçok örneğin alkan, benzendikarboksilikasit, toluen, bifenil ve benzen içerdiği
bulunmuştur. Bu sonuçlara göre trafiğin oldukça önemli PAH ve toksik hava
kirletici kaynağı olduğu belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: PAH, tehlikeli atmosfer kirleticileri, trafik yoğunluğu, Adana
II
ABSTRACT
MSc
THE ORGANIC AIR POLLUTANTS AND ATMOSPHERIC POLYAROMATIC HYDROCARBONS ORIGINATING FROM
TRAFIC IN URBAN AND RURAL AREAS OF ADANA
Sezen YALAKİ
DEPARTMENT OF CHEMISRY
INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES UNIVERSITY OF ÇUKOROVA
Supervisor: Prof. Dr. Hunay EVLİYA Year: 2005, Pages: 121 Jury : Prof. Dr. Hunay EVLİYA Assoc. Prof. Dr. Sultan GİRAY Assoc. Prof. Dr. Mesut BAŞIBÜYÜK According to EPA, 188 air contaminants are designated as hazourdous air
pollutants or air toxic . Polyaromatic hydrocarbons (PAHs) are ubiquitous in the
urban atmosphere and one of the first atmospheric pollutants to be identified as
suspected carcinogens. In this work, organic compounds are collected in urban areas
with high trafic density and rural areas in Adana, Türkiye. Samples were Soxhelet
extracted for 18 hours with 200 ml dichloromethane - acetone. GC/MS was used for
the analysis of the organic matter. The results show that concentrations of PAHs and
other air toxics are higher in Adana’s urban area than in rural areas. The most
abundant PAHs were naphthaline and oxi- PAHs. Many samples contain alkanes,
PAHs, toluene, benzenedicarbocylicacids, biphenils and benzene.Trafic is the most
important source of PAHs and air toxics.
Key Words: PAHs, hazourdous air pollutants, trafic density, Adana
III
TEŞEKKÜR
Çalışmalarım süresince bilgilerini benimle paylaşan, bana yol gösteren
danışman hocam Prof. Dr. Hunay Evliya’ ya ve her konuda bana yardımcı olan Doç.
Dr. Sultan Giray’a teşekkürlerimi sunuyorum. Laboratuar çalışmalarımda
desteklerini esirgemeyen Arş. Gör. Özgür Sönmez’e ve Murat Türk’e, Nilgün
Kuçet’e ve tüm laboratuar arkadaşlarıma teşekkür ederim.
Çalışmamda hava kirliliği örneklerini ve Adana İli’ ne ait bilgileri almamı
sağlayan Adana İl Çevre Müdürü Mehmet Ali Güzelant’ a, her konuda bana yardımcı
olan Çevre Müdürlüğü Mühendisleri Kurtul Vatan Dinçer’e, özellikle bitmek
bilmeyen sorularıma sabırla cevap veren Alp Yüksel’e ve tüm Çevre Müdürlüğü
personeline teşekkür ederim.
Çalışma sürecinde bana her konuda destek olan, yardımını esirgemeyen çok
sevdiğim eşim Ali Esat Kütük’ e, kardeşi Nursen Kütük’ e ve ayrıca Derya Yaluk’ a,
Gülhiz Kokangül’ e, Hülya Yılmaz’ a, Mehmet Yalaki’ ye, tüm arkadaşlarıma ve
maddi, manevi bana destek olan aileme, canım anneme teşekkür ediyorum.
IV
İÇİNDEKİLER SAYFA
ÖZ……………………………………………………………………………….. I
ABSTRACT…………………………………………………………………….. II
TEŞEKKÜR…………………………………………………………………...... III
İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………. IV
ÇİZELGELER DİZİNİ………………………………………………………… VIII
ŞEKİLLER DİZİNİ…………………………………………………………..... X
SİMGE VE KISALTMALAR…………………………………………………. XII
1.GİRİŞ………………………………………………………………………….. 1
1.1. Hava Kirliliği……………………………………………………………… 2
1.1.1. Başlıca Çevresel Kirleticiler.................................................................. 3
1.2. Tehlikeli Atmosfer Kirleticileri…………………………………………… 3
1.3. Motorlu Taşıtların Emisyonları…………………………………………… 4
1.3.1. Dizel Emisyonların Kimyasal Transformu……………………….…… 5
1.3.1.1. Gaz Fazdaki Reaksiyonlar………………………………......... 5
1.3.1.2. Partikül Fazdaki Reaksiyonlar……………………………….. 6
1.3.2. Atmosferik Kirleticilerle İlgili Bazı Önemli Reaksiyonlar…………… 6
1.3.2.1. Oksidasyon………………………………………………........ 7
1.3.2.2. Hidrokarbonlardan Hidrojen Çıkarılması ve
Oksijen Katılması…………………………………………….. 7
1.3.2.3. Fotokimyasal Reaksiyonlar………………………………….. 7
1.3.2.4. Peroksiasetilnitrat Oluşumu……………………………….... 8
1.3.2.5. LPG İle İlgili Havadaki Reaksiyonlar……………………….. 8
1.3.2.6. Aromatik Hidrokarbonların Reaksiyonları…………………... 8
1.3.2.7. Kloroform Oluşumu………………………………………….. 9
1.4. Poliaromatik Hidrokarbonlar……………………………………………... 9
1.4.1. Poliaromatik Hidrokarbonlar Nedir?..................................................... 9
1.4.2. Poliaromatik Hidrokarbonların Tarihçesi…………………………….. 10
1.4.3. Başlıca Poliaromatik Hidrokarbonlar……………………………….... 10
1.4.4. Poliaromatik Hidrokarbon Kaynakları……………………………….. 11
V
1.4.5. Poliaromatik Hidrokarbonların Özellikleri…………………………… 13
1.4.5.1. Poliaromatik Hidrokarbonların Katı/Gaz Faz
Arasında Dağılımı……………………………………………. 15
1.4.5.2. Poliaromatik Hidrokarbonların Oluşum ve
Emisyon Mekanizması……………………………………….. 16
1.5.ÇalışmaBölgesi’ninTanımı………………………………………………... 17
1.5.1. Adana İlinin Kimliği………………………………………………….. 17
1.5.2. Adana İlinin Yerşekilleri……………………………………………… 17
1.5.3. Adana İlinin Enerji Kaynakları………………………………………. 18
1.5.4. Adana İlinde Atmosfer ve İklim……………………………………… 19
1.5.4.1.Doğal Değişkenler…………………………………………….. 19
1.5.4.2. Yapay Değişkenler…………………………………………… 19
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR……………………………………………………. 21
2.1. Yurdışında Yapılan Çalışmalar…………………………………………… 21
2.2. Türkiye’de Yapılan Çalışmalar…………………………………………… 27
3.MATERYAL ve METOD……………………………………………………. 28
3.1. Materyal………………………………………………………………….. 28
3.2. Metod……………………………………………………………………... 28
3.2.1. Örnek Toplama……………………………………………………….. 28
3.2.2. Meteorolojik Ölçümler……………………………………………….. 29
3.2.3. Kimyasal Analiz………………………………………………………. 29
4. BULGULAR VE TARTIŞMA………………………………………………. 30
4.1. Seyhan’da Belirlenen PAH’ lar ve Tehlikeli Atmosfer Kirleticileri……… 30
4.1.1. Birinci Gün……………………………………………………………. 30
4.1.2. İkinci Gün…………………………………………………………….. 31
4.1.3. Üçüncü Gün…………………………………………………………... 33
4.1.4. Dördüncü Gün………………………………………………………… 34
4.1.5. Beşinci Gün…………………………………………………………… 35
4.1.6. Altıncı Gün……………………………………………………………. 37
4.1.7. Yedinci Gün…………………………………………………………… 38
4.1.8. Sekizinci Gün…………………………………………………………. 40
VI
4.1.9. Dokuzuncu Gün………………………………………………………. 41
4.1.10. Onuncu Gün…………………………………………………………. 43
4.1.11. Onbirinci Gün……………………………………………………….. 45
4.1.12. Oniki - Yirmiikinci Günler Arası……………………………………. 46
4.2. Adana İlçelerinde Gözlenen PAH’ lar ve Tehlikeli Atmosfer Kirleticileri.. 48
4.2.1. Tufanbeyli……………………………………………………………. 48
4.2.2. Saimbeyli……………………………………………………………... 51
4.2.3. Feke………………………………………………………………….. 52
4.2.4. Kozan………………………………………………………………… 53
4.2.5. İmamoğlu…………………………………………………………….. 55
4.2.6. Aladağ………………………………………………………………… 56
4.2.7. Karaisalı………………………………………………………………. 57
4.2.8. Pozantı………………………………………………………………… 59
4.2.9. Karataş………………………………………………………………… 60
4.3. Adana Merkez ve İlçelerinin Karşılaştırılması…………………………… 61
4.3.1. Seyhan ve Tufanbeyli İlçesinin Karşılaştırılması…………………….. 62
4.3.2. Seyhan ve Saimbeyli İlçesinin Karşılaştırılması……………………… 63
4.3.3. Seyhan ve Feke İlçesinin Karşılaştırılması…………………………… 64
4.3.4. Seyhan ve Kozan İlçesinin Karşılaştırılması…………………………. 65
4.3.5. Seyhan ve İmamoğlu İlçesinin Karşılaştırılması……………………… 66
4.3.6. Seyhan ve Aladağ İlçesinin Karşılaştırılması………………………… 67
4.3.7. Seyhan ve Karaisalı İlçesinin Karşılaştırılması………………………. 68
4.3.8. Seyhan ve Pozantı İlçesinin Karşılaştırılması……………………….. 68
4.3.9. Seyhan ve Karataş İlçesinin Karşılaştırılması………………………… 69
4.4. Adana Merkezde Gözlenen PAH’ ların Karşılaştırılması………………… 70
4.5. Adana Merkez ve İlçelerde Gözlenen PAH’ların Karşılaştırılması………. 72
5. SONUÇLAR…………………………………………………………………. 75
6. ÖNERİLER………………………………………………………………….. 80
KAYNAKLAR………………………………………………………………….. 81
ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………………….. 87
EK A – Başlıca Atmosfer Kirleticileri ve Sağlığa Etkileri…………………… 88
VII
EK B – Adana Çevre Müdürlüğü Meteoroloji Verileri……………………… 90
EK C – Adana ve İlçelerinin G C Kromotogramı……………………………. 92
EK D – Adana il ve İlçelerinde G C’ de Gözlenen Bileşenler………………... 103
VIII
ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA
Çizelge 1. 1. Birincil dizel emisyonlarının temel bileşenleri…………………….. 4
Çizelge 4. 1. Birinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri……………………………………………….. 31
Çizelge 4. 2. İkinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri………………………………………………… 32
Çizelge 4. 3. Üçüncü gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri………………………………………………... 33
Çizelge 4. 4. Dördüncü gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri………………………………………………... 35
Çizelge 4. 5. Beşinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri………………………………………………... 37
Çizelge 4. 6. Altıncı gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri……………………………………………….. 37
Çizelge 4. 7. Yedinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri………………………………………………… 39
Çizelge 4. 8. Sekizici gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri………………………………………………... 41
Çizelge 4. 9. Dokuzuncu gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri………………………………………………… 42
Çizelge 4. 10. Onuncu gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri……………………………………………….. 43
Çizelge 4. 11. Onbirinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri……………………………………………….. 45
Çizelge 4. 12. Oniki- Yirminci günler gözlenen tehlikeli organik
kirleticiler ve sağlığa etkileri…………………………………….. 47
Çizelge 4. 13. Tufanbeyli ilçesinde gözlenen tehlikeli organik
kirleticiler ve sağlığa etkileri……………………………………. 49
Çizelge 4. 14. Saimbeyli ilçesinde gözlenen tehlikeli organik
kirleticiler ve sağlığa etkileri……………………………………. 52
IX
Çizelge 4. 15. Feke ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri………………………………………………… 53
Çizelge 4. 16. Kozan ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri………………………………………………… 54
Çizelge 4. 17. İmamoğlu ilçesinde gözlenen tehlikeli organik
kirleticiler ve sağlığa etkileri…………………………………….. 56
Çizelge 4. 18. Aladağ ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri……………………………………………........ 57
Çizelge 4. 19. Karaisalı ilçesinde gözlenen tehlikeli organik
kirleticiler ve sağlığa etkileri……………………………………. 58
Çizelge 4. 20. Pozantı ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri………………………………………………… 59
Çizelge 4. 21. Karataş ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler
ve sağlığa etkileri………………………………………………… 60
Çizelge 4. 22. Adana merkez ve ilçelerde gözlenen PAH’ lar
ve % göreceli bollukları………………………………………….. 73
X
ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA Şekil 1. 1. Motorlu taşıtlardan oluşan hidrokarbon oranı……………….............. 5
Şekil 1. 2. Başlıca poliaromatik hidrokarbonlar………………………………… 11
Şekil 1. 3. Atmosferik PAH oluşumu ve çevrede dağılımı ………………. ……. 13
Şekil 1. 4. Başlıca PAH’ lar ve aktiflikleri………………………………............ 14
Şekil 1. 5. Benzo[a]pirenin epoksite yükseltgenmiş hali………………….…..... 15
Şekil 1. 6. PAH’ ların oksidasyon metobolizması………………………... ……. 15
Şekil 1. 7. Adana İl Haritası …………………………………………….…….... 18
Şekil 4. 1. Birinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler……………….. 30
Şekil 4. 2. İkinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…………........... 32
Şekil 4. 3. Üçüncü gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler………............ 34
Şekil 4. 4. Dördüncü gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler……………. 35
Şekil 4. 5. Beşinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler………………. 36
Şekil 4. 6. Altıncı gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…………. ……. 38
Şekil 4. 7. Yedinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler………………. 39
Şekil 4. 8. Sekizinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…………….. 40
Şekil 4. 9. Dokuzuncu gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…………… 42
Şekil 4. 10. Onuncu gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler……………… 44
Şekil 4. 11. Onbirinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler……………. 46
Şekil 4. 12. Oniki- Yirminci günler yüzde olarak en çok
gözlenen bileşenler…………………………………………………. 48
Şekil 4. 13. Tufanbeyli ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…….. 50
Şekil 4. 14. Saimbeyli ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler……… 51
Şekil 4. 15. Feke ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…………… 52
Şekil 4. 16. Kozan ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…………. 54
Şekil 4. 17. İmamoğlu ilçesinde yüzde olarak en çok
gözlenen bileşenler………………………………………………… 55
Şekil 4. 18. Aladağ ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler………… 56
Şekil 4. 19. Karaisalı ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler………. 58
Şekil 4. 20. Pozantı ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler…........... 59
XI
Şekil 4. 21. Karataş ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler………… 61
Şekil 4. 22. Seyhan ve Tufanbeyli ilçesinin en çok çıkan bileşen
ve tehlikeli atmosfer kirleticilerine göre karşılaştırılması………….. 62
Şekil 4. 23. Seyhan ve Saimbeyli ilçesinin en çok çıkan bileşen ve
tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması………………………… 63
Şekil 4. 24. Seyhan ve Feke ilçesinin en çok çıkan bileşen ve
tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması…………………………. 64
Şekil 4. 25. Seyhan ve Kozan ilçesinin en çok çıkan bileşen ve
tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması…………………………. 65
Şekil 4. 26. Seyhan ve İmamoğlu ilçesinin en çok çıkan bileşen ve
tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması………………………… 66
Şekil 4. 27. Seyhan ve Aladağ ilçesinin en çok çıkan bileşen ve
tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması…………………………. 67
Şekil 4. 28. Seyhan ve Karaisalı ilçesinin en çok çıkan bileşen ve
tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması…………………………. 68
Şekil 4. 29. Seyhan ve Pozantı ilçesinin en çok çıkan bileşen ve
tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması………………………… 69
Şekil 4. 30. Seyhan ve Karataş ilçesinin en çok çıkan bileşen ve
tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması………………………… 70
Şekil 4. 31. İl merkezinde 30. 03. 2004- 18. 04. 2004 dönemlerine ait tespit edilen PAH’lar………………………………………………. 71 Şekil 4. 32. Adana merkez ve ilçelerinde gözlenen PAH’ların
karşılaştırılması…………………………………………………..... 72
XII
SİMGELER VE KISALTMALAR PAH :Poliaromatik Hidrokarbon
EPA :Environmental Protection Agency (Çevre Koruma Ajansı)
WHO :Dünya Sağlık Örgütü
GC/ MS :Gaz Kromotografisi/ Kütle Spektroskobisi
PCB : Poliklorürlübifeniller
PCDD : Poliklorürlüdibenzo-p-dioksinler
UOB : Uçucu organik bileşenler
PCDF : Poliklorürlüdibenzofuranlar
PAN :Peroksiasetilnitrat
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
1
1. GİRİŞ
Hava kirlenmesi, bir veya daha fazla kirleticinin açık havada insan, bitki ve
hayvan yaşamına, eşyalara, çevre kalitesine zarar veren miktar ve sürelerde
bulunmasıdır (Müezzinoğlu, 1987).
Çeşitli uluslararası kuruluşlar tarafından “20. yüzyılın kanseri” olarak
tanımlanan ve 21. yüzyılda da dünyadaki sorunların ilk sırasında yer alan çevre ve
çevre sağlığı sorunları, kalkınma ve yaşam standartlarını geliştirme gayreti içinde
olan insanlığın yarattığı ve sonucunda da yine kendisinin etkilendiği bir sorundur.
Yenilenebilir kaynaklar da dahil olmak üzere dünyamızdaki hiç bir kaynak
sınırsız değildir. Tam tersine, en bol olduğu sanılan havanın bile kirlenmesi bize,
kaynaklarımızın kısıtlı olduğu ve bilinçli kullanılmamaları durumunda doğabilecek
sorunların geleceğimizi ne ölçüde tehdit edebileceğini gösteren anlamlı bir uyarıdır.
Endüstriyel devrim ile birlikte, dünya çapında şehirlerin büyümesi, araç
kullanımının artması, hızlı endüstrileşme ve buna karşılık planlama ve çevresel
düzenlemelerdeki eksiklikler sonucu gittikçe artan hava kirliliği pek çok ülkede
sağlık ve çevre sorunlarına yol açmıştır.
50 ülkedeki kriter hava kirleticilerin tayini sonucu elde edilen veriler, pek çok
şehirde Dünya Sağlık Teşkilatı rehber değerlerini aşan konsantrasyonlara maruz
kalındığını göstermektedir.
Bazı ülkelerde, kükürtdioksit (SO2), partiküler madde ve Pb gibi belli hava
kirleticileri konsantrasyonlarında azalma olmasına rağmen diğer kirletici
seviyelerinde artış gözlenmektedir.
1992 yılında gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler Kalkınma Konferansı’ nda
(UNCED) şehirlerdeki çevresel bozunmaya dikkat çekilerek, acil tedbirlerin
alınması gerektiği ifade edilmiş ve kentsel hava kirliliğinin önemine işaret edilerek;
21. yüzyıl için sürdürülebilir bir eylem planının oluşturulması, kirletici
konsantrasyonları, kaynakları, ve etkilerine yönelik güvenilir ve kabul edilebilir
verilerin üretilebilmesi konusunda çaba gösterilmesi gereği vurgulanmıştır
(Yeşilyurt ve Akcan, 2001).
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
2
Dünya nüfusu hızla artmaktadır ve bu nüfusun önemli bir bölümü kentsel
alanlarda bulunmaktadır. Orman yangınlarının % 95’ inin insan kaynaklı olduğu
düşünülürse insanlığın çevreye olan etkisinin büyüklüğü ve bu tehlikenin her geçen
gün arttığı daha kolay anlaşılır.
Hava kirliliği geçmişte de tahmin edildiği gibi çağımızın temel
problemlerinden birisi haline gelmiştir. Bu problemin çözülebilmesi için öncelikle
hava kirliliğine neden olan faktörlerin iyice analiz edilmesi gerekir.
Yapılan bu çalışmada; Adana’da trafiksel kaynakların hava kirliliğine olan
etkisinin ve tehlikeli atmosfer kirleticilerinden organik bileşenlerin, özellikle birçok
ülkede üzerinde çalışılmış olmasına rağmen Türkiye’de ilk defa ele alınacak olan
poliaromatik hidrokarbonların (PAH) miktar ve çeşitlerindeki farklılıkların
belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle trafik yoğunluğunun farklı olduğu Adana
merkez ve ilçelerinden Adana Çevre Müdürlüğü aracılığı ile yüksek hacimli bir
toplayıcı ile sağlanan örneklerin, Soxhlet ekstraksiyonu ile ekstrakte edildikten sonra
GC -MS ile analiz sonuçları karşılaştırılmıştır.
Akdeniz ülkelerinin bir çoğunda bu konuyla ilgili çalışmalar yapılırken
Türkiye’de üzerinde hiç durulmamıştır. Bu çalışma, hem Adana’da, hem Türkiye’de
havada PAH ölçümü yapılması açısından bir ilktir ve en azından Akdeniz
ülkelerinden biri olarak Türkiye’de de böyle bir çalışmaya başlamak, yeni bir
araştırma alanı oluşturmak açısından önemlidir.
1.1. Hava Kirliliği
Endüstri şehirlerinde kirliliğe neden olan çok sayıda faktör vardır. Genel
olarak Cd, Pb, poliaromatikhidrokarbonlar (PAH) , poliklorürlübifeniller (PCB),
poliklorürlüdibenzo-p-dioksinler (PCDD) ve furanlar (PCDF), SO2, NOx, CO,
duman, O3 ve uçucu organik bileşenler (UOB) gibi kirliliğe neden olan maddeler
görülmektedir. Havadaki CO, NOx, PAH, O3 ve peroksi asetilnitrat (PAN)
konsantrasyonundaki artış, yollardaki motorlu taşıt sayısının ve binaların
ısıtılmasında kömür kullanımının artmasına bağlıdır (Alloway ve Ayres, 1997).
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
3
1. 1. 1. Başlıca Çevresel Kirleticiler ( Hava Kirliliği İçin)
1. Tarımsal nedenler: Pestisid aerosoller, NH3, H2S, katı partiküller
2. Elektrik üretimi: COX, NOX, SOX, UOX, PAH, nükler fizyon
3. Endüstri şehirlerinden bırakılan gazlar: UOB, NH3, H2S
4. Maden ocakları: SOx, Pb, Cd, As, Hg, Ni, Tl, çeşitli partikül ve aerosoller
5. Metal endüstrisi: Çeşitli metaller, UOB’ ler, asit yağmurları
6. Kimya ve elektronik endüstrisi: UOB’ler , Hg, çeşitli uçucu bileşenler
7. Genel kentsel / endüstri kaynakları: UOB, partiküller, aerosoller (PAH, PCB,
dioksin, duman, çeşitli metaller)
8. Atıklar: Duman, aerosoller, çeşitli partiküller (COX, NOX, PAH, PCDD,
PCDF….)
9. Taşımacılık: Eksoz gazları, aerosoller, çeşitli partiküller (Duman, COX, NOX,
SOX, PAH, PAN, V, Mo….)
10. Olaysal kaynaklar (patlamalar vb.) : PAH, zehirli gazlar…
11. Hava taşımacılığı: Çeşitli PAH’lar
Bu çalışmada tehlikeli organik atmosfer kirleticileri ve özellikle poliaromatik
hidrokarbonlar merkez alındığı için diğer kirleticiler üzerinde durulmamıştır
(Alloway ve Ayres, 1997).
1. 2. Tehlikeli Atmosfer Kirleticileri
EPA, 1990 yılında 188 tehlikeli atmosfer kirleticisi ya da diğer adıyla “hava zehiri”
belirlemişlerdir. 188 atmosfer kirleticisinin çoğu antropojenik, trafik ve üretim
kaynaklıdır. Ar, Cu, Cr içerenler doğal oluşumludur. Madencilik, ergitme gibi çeşitli
aktivitelerle oluşur (Tam ve Newmann, 2004). Bu bileşenler bağışıklık sistemi,
solunum, dolaşım, üreme gibi sistemlerde zehirli etkilerinden dolayı kansere neden
olmaktadır. Bunların yanı sıra doğuştan sakatlık, büyüme bozukluğu, sinirsel etki ve
ayrıca ekolojik etkileri vardır. (Axelrad ve ark, 1999) EPA’nın belirlediği başlıca
tehlikeli atmosfer kirleticileri ve sağlığa etkileri EK A’ da verilmiştir.
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
4
1. 3. Motorlu Taşıtların Emisyonları:
Motorlu taşıt eksozlarından atmosfere büyük miktarda gaz ve partikül fazda
organik ve inorganik bileşen salınmaktadır (Zielinska, 2005).
Tek bir araba büyük bir kirletici olmasa bile trafikteki yüzlerce araç ciddi
çevre kirliliğine neden olabilmektedir. Güneş ışığına bağlı olarak Atina, Los Angeles,
Meksico City, Londra gibi birçok yerde motorlu taşıtların eksozlarından kaynaklanan
duman, CO, NOx, PAH, PbBrCl, gibi birincil kirleticilere, fotokimyasal
reaksiyonlarla sentezlenen O3, NO2, PAN gibi ikincil kirleticiler de eklenmektedir
(Alloway ve Ayres, 1997) .
Çizelge 1. 1. Birincil dizel emisyonlarının temel bileşenleri (Zielinska, 2005)
Gaz Fazdaki Bileşenler Partikül Fazdaki Bileşenler
Organik Bileşenler Organik bileşenler
Alkanlar ve sikloalkanlar (C2-C20) Alkanlar ve sikloalkanlar (C16- C36
Alkenler (C2-C4) N-Alkonoik asitler ve diasitler
Karboksilikasitler (C1-C3) n-Alkenoikasitler
Monosiklik aromatik bileşenler Aromatik asitler ve diasitler
PAH (2-4 halkalılar) PAH (3- >6 halkalılar)
Alkil-PAH (2-3 halkalılar) Alkil-PAH (3- 5 halkalılar)
Fenoller Oksi- PAH
Karbonil bileşenleri Nitro- PAH
Heterosiklik bileşenler
Uyuşturucu maddeler, steroidler
İnorganik Bileşenler İnorganik Bileşenler
NOx (sıklıkla NO+ NO2), Amonyak Elemental Karbon (EC), Metaller
SO2, CO, CO2 Sülfatlar,nitratlar, su
Trafikteki taşıtlardan oluşan hidrokarbonların %77’ si otomobillerden, % 14’
ü ağır yük taşıtlarından, % 7’ si motorsikletlerden, % 2’ si ise hafif taşıtlardan
kaynaklanmaktadır (Alloway ve Ayres, 1997).
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
5
Arabalar
Ağır yük arabaları
Motorsiklet
Haf if yük arabaları
Şekil 1. 1. Motorlu taşıtlardan oluşan hidrokarbon oranı (Alloway ve Ayres, 1997)
1. 3. 1. Dizel Emisyonların Kimyasal Transformasyonu
Motorlu taşıt eksozlarından oluşan birincil ürünler atmosferde kimyasal ve
fotokimyasal reaksiyonlarla transformasyona uğrar.
1. 3. 1. 1. Gaz Fazdaki Reaksiyonlar
Gaz fazda meydana gelen reaksiyonlar güneş ışığının olduğu saatlerde fotoliz
ve OH radikali ile reaksiyon, gece ve gündüz ozon ile reaksiyon, sadece gece ise gaz
nitrat (NO3) radikalleri ile reaksiyondur.
Uçucu organik bileşenlerden aklanlar (>C10) atmosferde genelde OH radikali
ile tepkimeye girerek atmosferik şartlara bağlı olarak aldehit, alkil nitrat ve keton
oluştururlar. Alkenler ise .OH, NO3. radikalleri ve ozon ile tepkimeye girer. OH
radikali ile aldehit ve keton, NO3 radikali ile propilen, ozon ile karbonil bileşenleri
oluşur.
Monosiklik aromatik hidrokarbonlar OH radikali ile tepkimeye girerek
aromatik aldehitler, alkil-benzil nitratlar; fenoller, alfa dikarboniller, açık halkalı
doymamış dikarboniller, epoksitler, kinonlar ve çeşitli PAH’lar oluştururlar.
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
6
Aldehit ve karboksilik asitler de taşıt eksozlarından yayılan bileşenlerden olup
bunlardan aldehitler fotoliz ve OH radikali ile reaksiyona uğrar. Formaldehitin
fotolizi sonucunda HO2 radikalleri ve CO oluşur. Asetaldehit ise fototoksik olan
peroksiasetilnitrata (PAN) dönüşür. Karboksilik asitler ise OH radikali ile tepkimeye
girer. Formik asitten H atomları oluşurken yüksek karboksilik asitlerden oluşan
ürünler kesin bilinemez.
2-4 halkalı PAH’ lar hem gaz fazında hem de katı fazda bulunur. Bu tür PAH’
lar gaz fazında OH radikalı ile ömrü çok kısa olan reaksiyonlar verir. NO3 radikalleri
ile mutajen nitro-PAH’ lar meydana gelir. Genellikle asenaftalin gibi PAH’ lar NO3
radikalleri ile gece tepkime verir. NOx varlığında OH radikali ile reaksiyon sonucu
nitro arenler oluşur. Farklı şartlarda farklı izomerler meydana gelir. Bunlar dışında
diğer reaksiyonlar çok fazla bilinmemektedir (Zielinska, 2005).
1. 3. 1. 2. Partikül Fazdaki Reaksiyonlar
Yüksek molekül ağırlıklı bileşenler atmosferik şartlara bağlı olarak katı fazda
bulunurlar. Gerçek atmosfer koşulları tam anlamı ile laboratuarlarda sağlanamadığı
için bu bileşenlerin atmosferik yaşama ömürleri tam bilinmemektedir. İlk gruba göre
toksiklikleri daha yüksektir. Başlıca reaksiyonları fotoliz, ozon ile reaksiyon, NO2,
HNO3 ve N2O5 ile nitratlanmadır.
Yapılan bir çalışmada PAH’ ların fotolizi için laboratuar koşullarında 18 farklı
absorben kullanılmıştır ve hepsinde farklı sonuçlar elde edilmiştir. Çalışmada oldukça
kompleks heterojen reaksiyonların gözlendiği belirtilmiştir (Zielinska, 2005).
1. 3. 2. Atmosferik Kirleticilerle İlgili Bazı Önemli Reaksiyonlara Örnekler
Yapılan araştırmalarda atmosferde çok sayıda farklı madde olduğu
görülmüştür. Bunun nedeni kirliliğe neden olan çok sayıda etmenin olmasının yanı
sıra, atmosferde meydana gelen reaksiyonlardır.
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
7
1. 3. 2. 1. Oksidasyon
Ozon, atmosferde birçok uçucu organik bileşeni oksitleyici rol oynamaktadır.
CO + HO. → CO2 + H
. O2 + H
. + M → HOO
. + M
HOO. + NO → NO2 +HO
HOO. + HOO
. → H2O2→ 2HO
.
- O2
1. 3. 2. 2. Hidrokarbonlardan Hidrojen Çıkarılması ve Oksijen Katılımı
Atmosferde hidrokarbonlardan hidrojen çıkarılması ve bu bileşenlerin oksijen
ile reaksiyonları sonucu çok sayıda oksitlenmiş bileşen oluşur.
OH. +CH4 → CH3
. + H2O
CH3. + O2+ M → CH3OO
. + M
CH3OO.
+ HOO. → CH3OOH + O2
CH3OOH → CH3O.
+HO.
CH3O.
+ O2 → H2C=O + HOO
.
CH3OO.
+ NO→ CH3O.+NO2
CH3O.
+ O2 → H2C=O + HOO
.
1. 3. 2. 3. Fotokimyasal reaksiyonlar
Güneş ışığının etkisi ile atmosferde çok sayıda yeni radikal oluşur.
400nm(hv)
NO2 + → NO+O 275nm(hv)
O3 → O2+O
O+H2O → .OH +
.OH
O+CH4 → . OH+
. CH3
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
8
O+N2O → NO+NO
1. 3. 2. 4. Peroksi Asetilnitrat (PAN) Oluşumu
CH3CH2O. → CH3CH=O + MH
.
↓ .OH
CH3C.=O → CH3COOO
. → CH3COOONO2
O2 NO2
1. 3. 2. 5. LPG ile İlgili Havadaki Radikalik Reaksiyonlar
LPG’nin günlük kullanımı arttıkça atmosferdeki miktarı da artmaktadır.
C4H10 +.
OH → C3H9 -C.
→ C2H6C = CH2 -H2O -H. İzobüten 1. 3. 2. 6. Aromatik Hidrokarbonların Havadaki Reaksiyonları
Atmosferde en çok gözlenen bileşenlerin başında aromatik hidrokarbonlar
gelmektedir. Aromatikler de OH radikali ile tepkimeye girerek daha aktif ve daha
tehlikeli olan yeni bileşikler meydana getirirler.
Ph-H + .OH → C5H5-C
. + 02 → Ph-O-O. + NO → PO
. + R-H → Ph-OH + R.
Fenol
Ph-CH3 +.OH → Ph -
.CH2 +O2 → Ph -HC=O
Benzaldehid
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
9
1. 3. 2. 7. Kloroform oluşumu
Atmosferde kloroform fotokimyasal indirgenme reaksiyonları sonucu oluşur
(Alloway ve Ayres, 1997).
CCI4 → . CCI3 → HCCI3 + R
.
. CCI3 + H-R → HCCI3 + R.
.CCI3+ O2 →
. O-O-CCI3
.CCI3 → : CCI2
1. 4. Poliaromatik Hidrokarbonlar
1. 4. 1. Poliaromatik Hidrokarbonlar ( PAH ) nedir?
Polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH) büyük ve çok halkalı aromatik
hidrokarbonlar olup oldukça tehlikelidir. Tipik olarak, bu çevresel kirletici maddeler
yüksek sıcaklıklarda organik maddelerin tam yanmaması sonucu oluşur. 230 000 ton
PAH’ın yıldan yıla global çevreyi petrol, endüstriyel atıklar ve biyosentez ile
kirlettiği tahmin edilmektedir. PAH’ların kirlettiği ilk çevresel matrisler hava, su,
toprak ve sedimentlerdir. Bu kirletici maddeler kansorojenik ve mutajenik etki
göstermektedir (Mastral ve ark., 2003a).
İki benzen halkasının birleşmesi naftalini oluşturur. Fakat üçüncü bir benzen
halkası eklendiği zaman antrasen veya izomeri olan fenantren oluşur. Bunlar fosil
yakıt kaynaklıdır. Kömür yanması, petrolün pirolizi ve organik bileşiklerin tam
yanmaması sonucu poliaromatik hidrokarbonlar oluşur. Bu PAH’ları tanımlamak
için yeterli değildir. Dört ya da daha çok benzen halkasından da oluşabilir (Alloway
ve Ayres, 1997).
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
10
1. 4. 2. Poliaromatik Hidrokarbonların Tarihçesi
PAH ilk defa 1775’te Percival Pott tarafından baca temizlikçilerinde
tanımlanmıştır. Bu kişilerde, çok küçük yaşta çalışmaya başladıklarından iste
bulunan benzo-(a)-pyren’in neden olduğu cilt kanserine rastlanmıştır. 1875’te
Almanya’da katran endüstrisinde çalışan işçilerde deri kanseri gözlenmiştir. Daha
sonra 1947 ve 1872’de gaz endüstrisi ve katran işçilerinde kanser araştırması
yapılmıştır (Alloway ve Ayres, 1997). Günümüzde PAH’larla ilgili çok sayıda
çalışma bulunmaktadır ve tehlike boyutu büyük olduğu için araştırmalar devam
etmektedir.
1. 4. 3. Başlıca Poliaromatik Hidrokarbonlar
EPA, 16 PAH’ ı temel kirleticiler olarak belirlemiştir. Bunlar naftalin,
asenaftalin, asenaftilen, floren, fenantren, antrasen, floranten, piren, krisen, benzo
[a]antrasen, benzo[b]floranten, benzo[k]floranten, benzo[a]piren, indeno[1,2,3-
c,d]piren, benzo[g,h,i]perilen ve dibenzo[a,h]antrasen ( Mastral ve ark, 2003a).
Başlıca temel kirletici olan PAH’ ların bulunduğu artıklar canlı ekosistemine
zarar vermektedir. Şekil 1. 2.’ de başlıca kirleticiler verilmiştir.
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
11
Asenaftalin Antantren Antrasen
Benzo[a] piren Floranten Floren
Inden Naftalin Fenantren
Piren Perilen Koronen
Şekil 1. 2. Başlıca poliaromatik hidrokarbonlar
1. 4. 4. Poliaromatik Hidrokarbon Kaynakları
PAH insan kaynaklı ve doğal kaynaklı oluşmaktadır. Fakat en çok fosil ve
akaryakıt türevlerinin yanması sonucu oluşur. PAH kaynakları ısı, güç,üretimi,
endüstriyel proses, yakma, taşıt trafiği, sigara dumanı, volkanik patlama ve orman
yangınlarıdır (Bartle ve ark., 1980). Minumum PAH kaynağı, fakat insanlık için
oldukça büyük teklike kaynağı sigara dumanıdır. PAH’lara atmosferde, suda,
toprakta, gıdalarda rastlanmıştır (Alloway ve Ayres, 1997).
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
12
PAH’ lar belirli bir amaç için üretilmemektedir. Bu bileşikler kömür, fueloil,
akaryakıt, odun gibi maddelerden enerji elde edilirken yanma ya da tam yanmama
sonucu oluşur. Bu nedenle bu maddeler atmosferde sürekli bulunurlar (Seifert,
1986). Çevresel etmenlerle havadaki oranı farklılık gösterir. Örneğin; sigara
içilmeyen evlerde PAH oranı 0,1-0,6 ng/m3 iken içilen evlerde 0,4-1,8 ng/m3’ tür.
Sigara dumanında nikotin, asetaldehid, aseton, benzen, formaldehid, benzo-[a]-piren
gibi maddeler bulunmaktadır. Sigara içilen ortamlarda PAH oranı içilmeyen
yerlerdekilere göre ortalama 5 kat daha fazladır (Alloway ve Ayres, 1997).
Antropojen etkilerle meydana gelen PAH birikiminin yanı sıra topraklarda
doğal yollarla da PAH oluşabilmektedir. Aromatik bileşikler toprağın organik
bünyesinde doğal olarak bulunduklarından belirli koşullar altında PAH’ lara
dönüşebilmektedir ( Ellwardt, 1976 ).
Toprağa gelen PAH’ ların toprakta tutunması topraktaki humuslu maddeler
tarafından olmaktadır. Bu maddelerin bağlanma güçleri moleküldeki benzen
halkasının sayısının artması ile artmaktadır. Organik maddelerle olan bu kuvvetli
bağlanma nedeni ile PAH’ lar organik maddenin fazla olduğu topraklarda birikim
göstermektedir ( Hermann, 1981 ).
Otomobil motorlarında kullanılan yakıtlar da birer kirleticidir. Binaların
ısıtılmasında hala kömür yakılmaktadır. Bu yanmalarda yüksek oksijen varlığında ve
düşük tutuşma sıcaklığı nedeni ile yakıt ve havadaki zayıf karışımlara rağmen yine
de organik bileşenler oluşmaktadır. Davies ve ark. (1992) evde kullanılan yakıtlarda
PAH oluşma faktörlerini çalışmış ve evlerde oluşan PAH’ ın endüstride oluşandan
daha önemli olduğunu bulmuştur. Bazı araştırmacılar evde yakılan odun parçaları,
çeşitli odun tipleri ve gazete yakılmasından oluşan PAH’ları karşılaştırmış ve
odunun gazeteye göre daha mutajenik PAH oluşturduğunu gözlemlemiştir. Burada
dikkate değer diğer bir nokta oluşan bileşenler sülfürlenmiş, oksitlenmiş ve
nitrojenlenmiş olduklarından PAH’ lar daha kanserojendirler.
PAH’ lar insanların yaptıkları bazı işlemlerden, trafikten ve antropojenık
kaynaklardan oluştukları için PAH çalışmaları bu proseslere, kullanılan reaktörün,
yakıtın cinsine vb. gibi değişkenlere bağlı olarak çok büyük farklılıklar
göstermektedir. Atmosferik PAH’ ların en önemli kaynakları yanma prosesleri ile
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
13
karbon ve hidrojen içeren maddelerin pirolizidir. Bu tür işlemlerin yapıldığı
ortamlarda çalışanlar yüksek miktarda PAH’ lara maruz kalmaktadırlar. PAH’ laıın
kanserojenik potansiyeli nedeni ile yüksek miktarda cilt ve akciğer kanseri
görülmektedir (Mastral ve ark, 2000).
Kısacası yapılan çalışmalar gösteriyor ki endüstrinin ve trafiğin yoğun
olduğu bölgelerde PAH yoğunluğu yüksektir. Ayrıca bu yoğunluk zaman ve
meteorolojik durumlarla değişmeler göstermektedir.
Şekil 1. 3. Atmosferik PAH oluşumu ve çevrede dağılımı (Eglinton, 2003; WHO)
1. 4. 5. Poliaromatik Hidrokarbonların Özellikleri
PAH’ lar canlı bünyesinde oksitlenir, enzimlerle etkileşir, tepkimeye girer.
Temel özellikleri yüksek uçuculuk, mutajenik ve kansorojenik güç, ışık, NOx, O3 ile
reaksiyon anlamına gelen foto bozunma ve atmosferde kolay taşınabilirliktir.
(Mastral ve ark., 2003a) Genellikle PAH’lar çeşitli organizmalarda enzim
oksidasyonunu aktif hale getiren biyotransforma neden olmaktadır. PAH’lar
içerisinde en tehlikelisi benzo-(a)-pyrendir. DNA, RNA gibi hücresel makro
moleküllerle bağ yapar. Benzo[a[pren epokside yükseltgenir. Özellikle serbest
radikaller tarafından kolay yükseltgenir. Doğada oksitlenmiş türevleri meydana gelir.
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
14
PAH’ların çok önemli çevresel kirleticilerden sayılmasının nedeni DNA ile
etkileşerek canlı bünyesinde kansorojenik ve mutajenik özellik göstermesidir
(Mastral ve ark., 2003b).
Şekil 1. 4. Başlıca PAH’ lar ve aktiflikleri (Alloway ve Ayres, 1997)
Yapılan çalışmalar PAH’ ların canlı bünyesinde Sitokrom P4501A enziminin
miktarını ve aktivitesini artırdığını göstermiştir. Dokularda bu enzimin aktif bir halde
olması kimyasal maddelerin biyoaktivasyonunu ve böylece kanserojen ve mutajen
olma etkilerini artırmaktadır.
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
15
Şekil 1. 5. Benzo [a]pirenin epoksite yükseltgenmiş hali (Alloway ve Ayres, 1997)
Kanserojen ve mutajen oldukları kanıtlanmış olan PAH’ lar içerisinde
canlıların en çok maruz kaldıkları benzopirendir (Arınç ve ark., 2000).
Şekil 1. 6. PAH’ ların oksidasyon metabolizması (Alloway ve Ayres, 1997)
Bu özelliklerinden dolayı PAH’ lar Çevre Koruma Birliği tarafından başlıca
kirleticiler olarak tanımlanmıştır.
1.4. 5. 1. Poliaromatik Hidrokarbonların Katı / Gaz Faz Arasında Yayılımı
Organik bileşenler işlem gördükleri prosese göre gaz fazda yada partiküller
halinde bulunur. Mastral ve ark. (2000) yaptıkları bir çalışmada katı ve gaz faz
arasında PAH yayılımını incelemişlerdir. Buna göre genellikle yüksek sıcaklıklarda
gaz fazında iken sıcaklık düşürüldükçe parçacıkların bir kısmı havadaki kül
partiküllerine absorblanabilmektedir. Geniş yüzey alanına sahip oldukça küçük
partiküller daha çok organik bileşen absorblayabilir ve bu da bilinenden daha büyük
istenmeyen toplulukların oluşmasına neden olur. Toplam PAH yayılımında gaz fazın
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
16
katkısı çok büyüktür. Atmosferik PAH’ ların iki faz arasında yayılımı buhar basıncı,
uygun sıcaklık, yüzey alanı, konsantrasyon, organik matristeki partiküllerle PAH’
ların yakınlığı gibi faktörlere bağlıdır.
Farklı matrislerdeki PAH’ ların absorblanması buhar basıncına bağlıdır.
Yapılan çalışmalarda PAH’ ların 25 C0’de uçuculuklarının ve kaynama noktalarının
aynı sayıda karbon içeren n-alkanlara göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. Naftalin
% 100 gaz fazında bulunurken, benzo[a]piren ve 5-6 halkalı diğer PAH’ lar katı
partükül üzerinde absorblanmıştır. Naftalin aynı zamanda enerji üretiminde kömür
küllerinde katı partiküllere absoblanmış şekilde de bulunmaktadır ( Mastral ve ark.,
2000).
1. 4. 5. 2. PAH Oluşumu ve Emisyon Mekanızması
Tüm yakıt yanmalarında PAH oluşumu ve yayılma mekanizması 2 proseste
sınıflandırılır: Piroliz ve pirosentez
Isıtıldığında organik bileşikler dengesiz bir şekilde daha küçük ve kararsız
parçalara ayrılır. (Piroliz) Oluşan bu radikaller kararsız olduklarından ömürleri çok
kısadır ve bir araya gelerek daha kararlı olan PAH’ ları oluştururlar. (Pirosentez )
Benzo[a]piren ve diğer PAH’ lar metan, asetilen, bütadien ve diğer bileşenlerin
piroliz prosesiyle oluşur. Yakıt pirolizi PAH oluşumu alkenlerden Diels-Alder
reaksiyonları ile siklik alkenlerin oluşumuna benzer. Bu siklik alkenlerin
dehidrojenasyonu tek halkalı aromatik bileşenleri oluştururken, daha ileri
reaksiyonlarla PAH’ lar oluşur. Fakat kompleks hidrokarbonlar yeniden oluşum
prosesinden önce küçük parçacıklara ayrılmak zorunda değildir. Fosil yakıtlarda
aromatik ünitelerin alkillenmesine izin verdikleri için uzun zincirli lipid asitlerin
PAH oluşumunda önemli rol oynadıkları iddia edilmektedir. Diğer bir yandan,
intermoleküler ve intramoleküler hidrojen transferi polisiklik bileşenlerin yüksek
sıcaklık reaksiyonlarından oluşumunda fenil radikalleri kadar önemli rol
oynamaktadır.
Yanma işleminde serbest durumdaki maddelerin kondensasyonu sonucu
katran da üretilir. Katrandaki PAH oluşumu aromatikleşmeyle polimerizasyon
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
17
işlemleri sırasındaki dehidrojenasyonla meydana gelir. Intermoleküler yeniden
birleşme, başlangıçtaki basit C-C bağlarının bölünmesi ve hidrojen
dehidrojenosyonuna bağlı olan parçalanma, alkilizasyon reaksiyonları görülmektedir
(Mastral ve ark., 2000).
1. 5. Çalışma Bölgesinin Tanımı
1. 5. 1. Adana İlinin Kimliği
Adana İli Türkiye’ nin güneyinde 35°-38° kuzey enlemleri ile 34° - 36° doğu
boylamları arasında ve Akdeniz Bölgesi’ nin doğusunda yer almaktadır.
İlin yüzölçümü 14.030 km²; nüfusu 1.849.478. (2000 Sayımı), ilçeleri
Seyhan, Yüreğir, Karaisalı, Aladağ, Ceyhan, Feke, İmamoğlu, Karataş, Kozan,
Saimbeyli, Tufanbeyli, ve Yumurtalık’ tır.
1. 5. 2. Adana İlinin Yer Şekilleri
Adana İli, yer şekilleri bakımından dağlık ve ovalık olmak üzere iki bölüme
ayrılır.
Dağlık alan; ilin kuzeybatı, kuzey ve kuzeydoğu bölümleri Orta Toros adı
verilen dağ sistemi ile çevrelenmiştir. İldeki en yüksek dağlar Aladağlar’ dır. Ovalık
alan; bütünüyle Adana Ovası adı verilen havzanın güneyinde kalan bölüme
Çukurova, kuzeyinde kalan bölüme ise yukarı Anavarza denir. Çukurova
Türkiye’nin en geniş ovasıdır (Adana Çevre Durum Raporu, 2002).
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
18
Şekil 1. 7. Adana İl Haritası
1. 5. 3. Adana İlinin Enerji Kaynakları
Herhangi bir yerleşim bölgesinde kullanılan enerji çeşitleri atmosferin
yapısına etki etmektedir. Adana ilinin belli başlı enerji kaynakları aşağıda verilmiştir.
1. Güneş : Toplam yıllık güneşlenme süresi 3000 saattir (365 x 8,16).
2. Su Gücü : Adana iline ait Baraj ve Hidroelektrik Santrallerden yıllık toplam 999
Gwh üretim yapılmaktadır.
3. Kömür : Adana ili kömür üretimi yönünden fakir bir ildir. Karaisalı, Saimbeyli ve
Feke’ de önemsiz üretimler yapılmaktadır.
4. Rüzgar : Yıllık ortalama rüzgar hızı 2,1 m/sn güneybatı, kuzeybatıdır. Rüzgar
enerjisinden faydalanılmıyor.
5. Biyogaz – Biyomas : İl sınırları içerisinde kullanılan odun cinsleri; çam, meşe,
ladin v.b. İlde yakacak odun olarak değerlendirilemeyen orman ürünleri iç piyasaya
halkın yakacak ihtiyacı ve endüstriyel hammadde malzemesi olarak verilmektedir.
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
19
1. 5. 4. Adana İlinde Atmosfer ve İklim
Adana ilinde iki tip iklim görülür. Birinci tip kıyı ve ovalardaki Akdeniz
İklimi, ikincisi yüksek yerlerdeki Karasal İklim’ dir.
Akdeniz ikliminin karakteri yazlar sıcak ve kurak, kışların ılık ve yağışlı
olmasıdır. Adana ilinin kuzeyi yüksek dağlarla çevrilmiş olduğu için kuzey
rüzgarlarına kapalıdır ve bu yüzden yaz ayları çok sıcak geçer. Yağışların yarısı kış
aylarında ,diğer yarısı da ilkbahar ve sonbaharda görülmektedir. Kar yağışlarına
tesadüf edilmez. Yaz ayları genellikle Mart ayında başlamakta, Kasımda son
bulmaktadır. Don olayı da az görülmektedir. Adana’da hava açık geçmektedir.
Hakim rüzgar güneybatıdır. Nisbi nem ortalaması %65 civarındadır. Yükselti
arttıkça ve daha kuzeye gidildikçe ilklim daha serin bir hal alır.Yağışlar da artar.
Saimbeyli’den sonra karasal iklime geçilir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve
yağışlıdır. Yağışlar kışın kar şeklinde, ilkbaharda yağmur şeklindedir.
1. 5. 4. 1. Doğal Değişkenler
Bölgenin hakim rüzgarları kışın kuzey ve kuzeydoğu, Mart ve Eylülde güney,
Haziran,Temmuz ve Ağustos aylarında güneybatıdır. Ortalama basınç 1010 hPa’ dır.
Ortalama nisbi nem, %66’ dır. Meteoroloji Bölge Müdürlüğü tarafından yapılan 67
yılllık ölçümlere göre ortalama sıcaklık 18,8 °C, en yüksek sıcaklık 45,6 °C, en
düşük sıcaklık ise -8,4 °C’dir.
5. 4. 2. Yapay Değişkenler
Adana ili büyük ölçüde çevre illerden oluşan göçlerin etkisi ile fiziksel ve
sosyo - ekonomik gelişmelerden olumsuz etkilenmektedir.
İlde ısınmada yakıt olarak genelde lpg tüplü sobalar ve elektrik sobaları
kullanılmaktadır. Yakacak olarak kullanılan odun miktarı 150.000 ton, talaş miktarı
70 000 - 80 000 ton, kömür tüketimi ise 30 000 tona ulaşmaktadır. Meskun mahal
içerisinde, sanayi tesislerinde, meskenlerde (Resmi Kurum, Kuruluşlar ve bunlara
1. GİRİŞ Sezen YALAKİ
20
bağlı lojmanlar da dahil) hastahaneler, yatılı ve gündüzlü okullar, öğrenci yurtları,
yaşlı ve güçsüzler yurtları, kreşler, terminaller ve kolluk binalarında sıvı yakıt olarak
% 1,5 kükürtlü özel kalorifer yakıtı kullanılması zorunludur.
İlde 43 adet tesis emisyon izni almıştır. Havaya atılan emisyonlar CO, SO2,
NOX ve isliliktir.
Emisyon kontrol donanımı bulunmayan bir taşıtın, 50 litrelik benzin
sarfiyatıyla 5 – 7,5 kg karbonmonoksit (CO); 0,15 – 0,3 kg hidrokarbon (HC); 15 gr
kükürtdioksit (SO2); 30 gr inorganik katı madde; 12 gr oksit çeşitleri atmosfere
karışmaktadır.
2002 yılında Adana’da belirlenen plakalı araç sayısı toplam 295 631’dir.
2005 yılında tespit edilen plakalı araç sayısı ise Seyhan’da 259406, Ceyhan’da
22951, Kozan’da 21813, Pozantı’da 1139, İmamoğlu’nda 2311’dir (Adana Çevre
Raporu, 2002).
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Sezen YALAKİ
21
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
2. 1. Yurtdışında Yapılan Çalışmalar
Hung ve ark. (2005), 1993- 1997 yılları arasında Kanada’nın kuzey kutbu ile ilgili
yaptıkları çalışmada Kanada’ nın dört, Rusya’nın iki kutup şehrini temel alarak
PAH, poliklorürlü bifeniller ve pestisitler ile ilgili incelemede bulunmuşlardır.
Kutupta genellikle hafif PAH’ lar gözlenmiştir. Bunu diğer bileşenlerin atmosferde
yavaş hareket etmeleri nedeni ile OH radikali ile reaksiyona girmeleri veya
atmosferdeki yollarını değiştirmiş olabilecekleri ile açıklamışlardır. Ayrıca global
iklim ve ülkelerdeki endüstriyel aktiviteler değiştikçe kutupta gözlenen bileşenlerin
de değiştiği görülmüştür.
Fang ve ark. (2004), Tayvan’da GC/ MS tekniği ile havadaki ve yol
tozlarındaki PAH’ larla ilgili bir çalışma yapmışlar, meteorolojik etmenlerden en
çok sıcaklığın PAH konsantrasyonunda etkin olduğunu, havada yüksek PAH’ ların,
tozlarda ise düşük molekül ağırlıklı PAH’ ların daha çok görüldüğünü ve trafik,
endüstri, yakıtlar ve yakma işlemlerinin en büyük PAH kaynakları olduğunu tespit
etmişlerdir.
Tam ve Neumann (2004), Portland’da belirledikleri 5 bölgede 1999’ dan
2000’e kadar yaptıkları çalışmada 43 tehlikeli hava kirleticisi tespit etmişlerdir.
Çalışmada trafiğin % 65 oranla en büyük zararlı madde kaynağı olduğu
belirtilmiştir. Benzenin % 89’ u, formaldehitin % 79’ u, metilelklorürün % 0’ı,
asetaldehitin % 88’i, 1,3-butadienin % 79’ u, tetrakloroetilenin % 0’ ı, akrolaynın %
57’ si, 1,4- diklorobenzenin % 0’ ı, metilklorürün % 0’ı, nikel bileşenlerin % 30’ u,
karbontetraklorürün % 0’ ı, kloroformun % 0’ ı, krombileşenlerinin % 16’ sı,
vinilklorürün % 0’ ı, 1,1,2,2-tetrakloroetanın % 0’ ı, arsen bileşenlerinin % 28’ i,
etilendiklorürün % 0’ ı, 1,1,2-trikloroetanın % 0’ ı trafik kaynaklıdır.
Prevedouros ve ark (2004), İngiltere, İsviçre, Finlandiya ve Artik Kanada’ da
çeşitli yıllarda yapılan çalışmaları değerlendirmişlerdir. Kışın yaza göre daha
yüksek oranda PAH seviyesinin ölçüldüğü gözlenmiştir.
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Sezen YALAKİ
22
Mastral ve ark. (2003a), bir çalışmalarında Akdeniz ülkelerinde
poliaromatik hidrokarbonlarla ilgili yapılan çalışmaları ele almışlardır. Başlıca
Akdeniz ülkeleri Portekiz, İspanya, Fıransa, İtalya, Yugoslavya, Yunanistan, Kıbrıs,
Türkiye, Suriye, Lübnan, İsrail, Mısır, Libya, Tunus, Slovenya, Bosna-Hersek,
Arnavutluk ve Fas olarak sıralanabilir. Buralar benzer atmosferik yapıya sahiptir.
Yazların sıcak ve kurak, kışların ılıman geçtiği, bol güneşli Akdeniz İklimi
hakimdir. Bazı Akdeniz ülkelerinde PAH’ larla ilgili çalışma yapılmamıştır. Fakat
yapılan çalışmalar benzer iklim koşullarına rağmen trafik, enerji kullanımı ve enerji
üretimi gibi faktörler nedeni ile her ülkede çok farklı sonuçların çıktığını
göstermektedir. Sonuç olarak PAH çeşitliliği ve konsantrasyonunun, çok farklı
veriler elde edilmişse de genel olarak meteorolojik değişimler, trafik yoğunluğu,
endüstri yoğunluğu, enerji tüketimi ve miktarı, fotokimyasal reaksiyonlar,
petrokimyasal kaynaklar vb. gibi nedenlere doğrudan doğruya bağlantılı olduğu
anlaşılmıştır.
Mastral ve ark. (2003c), Ekim 1999– Eylül 2000 tarihleri arasında
Zaragoza’da yaptıkları çalışmada trafiğin ve endüstrinin farklı yoğunlukta olduğu 4
bölge belirlemiş, PAH konsantrasyonunun mekansal ve meteorolojik değişkenlere
göre farklılıklarını araştırmışlardır. Buna göre, trafiğin yoğun olduğu bölgelerde
PAH konsantrasyonunun yüksek olduğu saptanmıştır. En yüksek konsantrasyon ağır
trafik, en düşük ise az yoğun trafik bölgelerindedir. Çevresel parametreler
incelendiğinde PAH konsantrasyonunda nemin pozitif, sıcaklığın ise negatif etkisi
olduğu görülmektedir. Yağmurlu havalarda ise PAH derişimi artmaktadır.
Yağmurlu havalarda insanların yürümek yerine araçlarına binmeyi tercih etmeleri
PAH derişimini artırırken, yağmur sularının havadaki PAH’ ları tutmaları ise PAH
derişimini azaltır. Güneş ışığının olmaması ise fotodegratasyon reaksiyonlarını
azaltacak yönde etki eder. Bunlardan hangisinin daha çok baskın olduğu
bilinmemektedir. Endüstri bölgelerinde ise sabit PAH konsantrasyonu ölçülmüştür.
Trafik en önemli PAH kaynağıdır.
Xie ve ark. (2003), Çin’ de yaptıkları çalışmada EPA’ nın belirlediği 16
PAH’ı araştırmışlar ve kışın Kuzey Çin’de kömür kullanımı arttığı için PAH
konsantrasyonunun arttığını bulmuşlardır.
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Sezen YALAKİ
23
Basheer ve ark. (2003), Singapur’da yağmur sularında PAH ve
organoklorürlü pestisitleri araştırmışlar, kullanılan sıvı fazda mikro ekstraksiyon
tekniğinin oldukça etkin, ancak tek dezavantajının kolay uygulanamaması olduğunu
belitmişlerdir.
Naumova ve ark. (2002), Amerika Birleşik Devletleri’ nde Los Angels,
Huston ve Elizabet’te 55 sigara içilmeyen evde evsel ve açık havada 30 PAH çeşidi
üzerine çalışmışlar; evsel PAH’ ların açık havaya göre daha yüksek olduğunu tespit
etmişlerdir.
Martinis ve ark. (2002), Brezilya’da Sao Paulo’da trafik ve yakıt kaynaklı
PAH miktarını ölçmüşlerdir. Örnekler diklorometan, aseton karışımı ile Soxhlette
ekstrakte edildikten sonra GC-MS’te analiz edilmiştir. Total konsantrasyonun 95,5
ng/m3’e ulaştığı görülmüştür.
Bostrom ve ark. (2002), İsviçre’de odun yakılması ve trafik kaynaklı
PAH’lar ile ilgili bir çalışma yapmışlar; 14 farklı PAH’ın kanser sınırının üzerinde
olduğunu bulmuşlardır.
Azevedo ve ark. (2002), Brezilya’ da üç ayrı bölgede PAH oranını GC-MS
ile incelemişlerdir. En yüksek değerler, mayıstan eylüle kadar şekerkamışı arazileri
yakıldığı için bu aylarda ölçülmüştür.
Omar ve ark. (2002), Malezya’ da yol kenarında katı partiküllerle 24 saat
süreyle yaptıkları çalışmada 6.28 ng/m3 oranında PAH miktarı tespit etmişlerdir.
Havadaki partiküllerde en çok benzoperilen ve koronen, yol kenarındaki katı
partiküllerde de florantren, pyren, fenilantrasene rastlanmıştır.
Santos ve ark. (2002), Brezilya’ da şekerkamışı arazilerinde ölçüm
yapmışlardır. Örnekler yüksek volümlü toplayıcı ile toplandıktan sonra elde edilen
ekstraklar aromatik ve polar bileşenlerine ayrımıştır. GC- MS kullanılmıştır.
Galaktosan, levoglukosan, mannosan gibi bileşenler polar fraksiyonda,
poliaromatikler ise aromatik fraksiyonda gözlenmiştir. PAH’ ların düşük
konsantrasyonda bulunması, şeker kamışı arazilerinin yakılmasının PAH gibi toksik
bilenlerin temel kaynağı olmadığını, aksine büyük bir oranının eksoz
emisyonlarından kaynaklandığını göstermiştir.
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Sezen YALAKİ
24
Feilberg ve ark. (2001), Danimarka’ da atmosferik partiküler nitro-PAH’
larla ilgili bir çalışma yapmışlar; birçok nitro- PAH’ ın atmosferik formasyonla
oluştuğunu bulmuşlardır. OH radikalinin çok olduğu gündüz ortamında NO3
radikali ile tepkimeler az olurken, kışın bulutlu havalarda OH radikali az olduğu için
nitro- PAH oluşumu artmaktadır. Avrupa Kıtası’ ndaki kirli hava kütlelerinin
hareketi Nitro PAH oluşumunu ve miktarını etkilemektedir.
Besombes ve ark. (2001), Fransa’da 1999 yılında kentsel çöp yakılma
bölgesine farklı yakınlıkta üç bölgede cam fiber filtreli yüksek volumlü toplayıcı ile
aldıkları örnekleri, DCM/ siklohekzan (2/1) ile soxhlette ekstrakte ettikten sonra
fluorimetrik dedektörlü HPLC ile analiz etmişlerdir. (7-77 ng/m3). Üç bölgede
benzer sonuçlar çıkmıştır.
Alves ve ark. (2001), Portekiz’de, 1996’ da biri iç bölge ve diğerleri deniz
kenarı olan üç farklı yerde quartz filtre, ekstraksyon için diklorometan ve analiz için
GC-MS cihazları ile PAH ölçümü yapmış ve sonuçları karşılaştırmışlardır. PAH’
ların yanı sıra alkan, keton, aldehit ve alkoller de analiz edilmiştir. PAH içeriği ve
genel organik ekstrak ölçümleri iç bölgede deniz kenarlarına göre daha düşüktür.
Bunun nedeninin kondensasyon ve fotokimyasal reaksiyonlar olduğu saptanmıştır.
Brewer ve ark. (2000), Kanada’da kentsel ve endüstriyel bir bölge olan
Burnaby Gölü çevresinde atmosferik PAH analizi yapmışlardır. Örnekler GC-
MC’te analiz edilmiş ve yüksek molekül ağırlıklı örneklerin 3 farklı dağılım
gösterdikleri tespit edilmiştir. Daha uçucu olan düşük molekül ağırlıklı PAH’ lar
yüksek molekül ağırlıklı olanlara göre daha baskındır. Düşük molekül ağırlıklılar
yazın, yüksek molekül ağırlıklılar kışın daha çok görülmekte olup, kışın PAH
derişiminin insan sağlığını tehdit edecek düzeyde olduğu saptanmıştır.
Ngabe ve ark. (2000), doğu Karolina’da fırtına sularında PAH analizi
yapmış ve şehrin iç bölgelrinde kıyı bölgelerindeki sulara göre daha yüksek bir oran
bulmuşlardır.
Polskowka ve ark. (2000), yağmur ve kar sularında PAH ve pestisitleri
araştırmışlardır. En yüksek değerler kış aylarında çıkarken, en kirli bölgeler insan
aktivitesinin yoğun olduğu ağır trafik bölgelerinde, karakteristik kirlilikler ise
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Sezen YALAKİ
25
endüstri bölgelerinde tespit edilmiştir. Çalışmalar 1996 ve 1997 yılında yapılmış
olup, 1997’de kirliliğin arttığı belirlenmiştir.
Marr ve ark. (1999), Kaliforniya’da dizel ve benzin yakıtlarla ilgili bir
çalışma yapmış, en baskın PAH’ın her ikisinde de naftalin olduğu, benzin
yakıtlardan dizel yakıtlara göre daha çok PAH oluştuğu belirlenmiştir.
Papageorgopoulou ve ark. (1999), Yunanistan’ da 6 farklı kasabada kış ve
yaz ayları boyunca PAH’ larla ilgili olarak çalışmışlar; PAH kaynağı değiştikçe bu
bileşenlerin de önemli ölçüde değiştiğini, yazın en önemli PAH kaynağının trafik
olduğunu belirlemişlerdir.
Azevedo ve ark. (1999), Brezilya Rio de Jenerya’ da yaptıkları çalışmada
GC/ MS kullanarak atmosferik partikülleri incelemişler ; her örneğin n-alkan ve
PAH içerdiğini, ormanlık bölge hariç tüm bölgelerde fosil yakıt kaynaklı maddeler
tespit etmişlerdir. Ayrıca kirlilik trafik yoğunluğu ile doğru orantılıdır ve en temiz
yer şehirden yüksek, dağlık ve ormanlık bölge olan Tijuka Ormanı’dır.
Allen ve ark. (1997), PAH ve oksi- PAH’larla ilgili yaptıkları bir çalışmada
partikül boyutuna göre PAH dağılımını incelemişlerdir. PAH’ lar hem gaz, hem
partiküler fazda bulunabilmektedir ve küçük partiküllerdekiler ciğerlere, daha da
küçükleri ise alveollere kadar yerleşebilmekte ve insan sağlığını tehdit
edebilmektedir. Kent atmosferinde düşük molekül ağırlıklı PAH’ ların büyük
partüküller halinde; molekül ağırlığı 178-202 arasında olanların hem büyük, hem
küçük; 228’den büyük olanların küçük partiküller halinde bulunduğu belirlenmiştir.
Düşük molekül ağırlıklı, yüksek buhar basınçlı PAH’ lar büyük partiküller
tarafından kolay alınır.Yüksek molekül ağırlıklı, düşük buhar basınçlı PAH’ lar kent
atmosferinde yavaş kütle transferi nedeni ile zor alınırlar. Buna karşın kırsal
bölgelerden alınan örneklerde PAH’ların hepsinin hem büyük, hem küçük
partiküllerde olduğu görülmüştür. Çünkü bu bölgelerde tüm PAH’ ların buharlaşma,
kondansasyon, emilme gibi çeşitli aktiviteler için oldukça uzun zamanları vardır.
O-PAH’ lardan ise 168- 208 molekül ağırlığına sahip olanlar hem büyük,
hem küçük; 248’den büyük olanlar küçük partiküllerde bulunur. O-PAH’lar direkt
oluştukları gibi büyük kısmı, fotooksidasyon reaksiyonları ile oluşur. PAH’lar ve O-
PAH’ların analizi için GC/ MS tekniği kullanılmıştır.
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Sezen YALAKİ
26
Kayali ve ark. (1995), Madrid’de 1993’te HPLC ile trafiğin yoğun olduğu
bölgelerde kışın ölçüm yapıp bunu EPA’ nın GC ölçüm sonuçları ile
karşılaştırmışlardır. Üzerinde çalışılan 13 PAH derişimi 4,2 ng/m3- 48,2 ng/m3
aralığında gözlenmiştir. GC kullanılan EPA Metod TO-13 ile sonuçlar
karşılaştırıdığında çok farklı değerler bulunmuştur.
Aceves ve ark. (1993), İspanya Barselona’da soğuk/sıcak mevsimlere göre
ölçüm yapmışlardır. (sıcak sezon: 10-32 ng/m3, soğuk sezon: 210 -310 ng/m3) PAH
kaynaklarının yanı sıra fotokimyasal azalmaların PAH azalmasında temel etken
oduğunu belirlemişlerdir.
Rogge ve ark. (1993), GC/ MS tekniğini kullanarak eksoz emisyonlarında
kanserojenik ve mutajenik etkileri olan n-alkan, n-alkanoik asit, PAH, oksi-PAH,
arenler oduğunu bulmuşlardır.
Valerio ve ark. (1991), İtalya’da 1988’de havadaki PAH ve Pb oranının
mevsimlere göre değişimini araştırmışlardır. PAH konsantrasyonu yazın 3-4 ng/ m3,
kışın ise 100 ng/ m3’e varan değerler bulmuşlardır. Trafik temel kaynaktır. 4 halkaya
kadar oldukça uçucudurlar. Daha az uçucu PAH konsantrasyonu fotodegratasyon
reaksiyonlarına bağlıdır. Güneş ışığı, nem ve hava sıcaklığı çalışmayı
etkilemektedir.
Rosell ve ark. (1991), İspanya Barselona’da partikül ve gaz fazdaki
hidrokarbonları incelemişlerdir. Örnekler Barselona içinden ve deniz seviyesinden
1100 m yükseklikten alınmıştır. Aerosol oranlarında önemli farklılık olması
sıcaklık ve atmosferde taşınmaya bağlı olarak PAH konsantrasyonunun
değişmesiyle açıklanmıştır.
Simo ve ark. (1991) Malarko’da İspanya’da yapılan diğer çalışmalara benzer
sonuçlar çıkarmışlardır. Doğal ve antropojenik kaynakların PAH ve diğer partikül
konsantrasyonlarını değiştirdiğini, bunda özellikle kömürün etkili olduğunu
belirlemişlerdir.
Viras ve ark. (1991), 1987’de Yunanistan’ın kırsal ve endüstriyel olmak
üzere iki farklı bölgesinde bir yıl boyunca PAH ölçümleri yapmışlardır. Endüstri
bölgesinde daha yüksek değerler belirlenirken, Pazar günleri PAH derişiminin
azaldığı, hafif rüzgarlı günlerde diğer günlere göre arttığı belirlenmiştir.
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Sezen YALAKİ
27
Viras ve ark.. (1990), Atina’da dört farklı bölgede atmosferik partikülleri ve
benzo [a] piren konsantrasyonunu incelemişler ve şehir merkezinde endüstri
bölgelerine göre daha fazla kirletici madde saptanmış; en yüksek konsantrasyon ise
merkezi ısıtmaların ve arabaların çok sık kullanıldığı sabah 9. 00-11. 00 saatlerinde
olduğu görülmüştür.Kış aylarında Atina merkezinde oldukça küçük partiküllerin
büyük mutajenik aktiviteleri vardır. Temel kaynaklar merkezi ısıtma sistemleri,
araba ve otobüslerdir.
Kita (1989), Japonya’da ekspres yolu civarında katılar üzerinde PAH’lar ile
ilgili bir çalışma yapmış, benzopiren, benzoperilen konsantrasyonunun en yüksek
değerde olduğunu, ağır trafik yoğunluğunun olduğu yerlerde kaldırımdan 290 m
öteye kadar benzopiren konsantrasyonunun yüksek çıktığını bulmuştur.
Viras ve ark. (1987), Atina’da yaptıkları çalışmada PAH konsantrasyonunu
33 ng/m3; benzo(a) piren konsantrasyonunu ise yıllık ortalama 2,6 ng/m3 olarak
belirlemişlerdir. Benzo(a)piren konsantrasyonu Atina’ nın merkezinde endüstri
bölgelerine göre daha yüksek çıkmıştır.
2. 2. Türkiye’de Yapılan Çalışmalar
Türkiye’de de PAH ile ilgili çeşitli tez konuları mevcuttur.
Demirci (2000), HPLC ile sigara izmaritinde PAH tayininde karşılaşılan
sorunlar üzerine bir tez hazırlamıştır.
Bozeyoğlu (1992), Çan ve Yatağan linyitlerinden elde edilen küllerde PAH
analizi yapmıştır.
Taşkıran (1992), kullanılmış motor yağlarında PAH oluşum süreci ile ilgili
bir tez hazırlamıştır.
Cepni (1991), Bazı Türk ve yabancı sigaralarda PAH analizi yapmıştır.
Ancak hava kirliliğiyle ilgili PAH analizine raslanmamıştır.
3. MATERYAL VE METOD Sezen YALAKİ
28
3. MATERYAL VE METOD
3. 1. Materyal
Örnekler Adana Merkez ve ilçelerinden olmak üzere iki bölgeden alınmıştır.
İl içindeki örnekler Adana Çevre Müdürlüğü’nün bulunduğu Valilik binası
civarından alınmıştır. Bu bölge yerleşimin ve trafiğin yoğun olduğu bir alan olması
açısından önemlidir. İlçelere ait örnekler ilçelerin merkezlerinde yol kenarlarından
alınmıştır. Adana ilçeleri kırsal bölgeler olduklarından merkeze göre nüfüs ve
trafik yoğunlukları azdır. Bu nedenle trafiğin yoğunluğuna göre EPA’ nın
belirlediği organik atmosfer kirleticileri ve bunların en önemlilerinden olan PAH’
lar bu iki kentsel ve kırsal bölge arasında karşılaştırılmıştır.
3. 2. Metod
3. 2. 1. Örnek Toplama
Örneklerin ilk etapta Çukurova Üniversitesi Çevre Merkezi’ ne ait yüksek
hacimli örnek toplayıcı (Gasanalyse Computer 95/3 (MRU) CD) ile havanın
vakumlanması sırasında havanın pompaya giriş kısmına yerleştirilecek cam elyaf
filtre ile katı partiküllerin biriktirilerek toplanması amaçlanmıştır. Fakat cihazın 24
saat vakum yapamaması ve sensörlerinin çabuk bozulması nedeni ile örnek toplama
işlemi Adana Çevre Müdürlüğü’nün araştırma aracında bulunan yüksek hacimli
örnek toplayıcı ile yapılmıştır. Örnek toplama işlemleri, hava kirliliğine trafik
yoğunluğunun etkisi araştırıldığı için özellikle kış aylarında yapılmamıştır.
3. 2. 2. Meteorolojik Ölçümler
Rüzgar yönü, hızı, sıcaklık, basınç, nem gibi meteorolojik ölçümler Adana
Çevre Müdürlüğü’nün araştırma aracında bulunan meteorolojik ölçüm cihazı ile
sağlanmıştır ve Ek B’ de verilmiştir.
3. MATERYAL VE METOD Sezen YALAKİ
29
3. 2. 3. Kimyasal analiz
Alınan örneklerin toluen, diklorometan, aseton gibi çözücülerle ultrasonik
ve Soxhelet ekstraksiyon yöntemleri ile ekstraksiyonları yapılmıştır. En iyi sonuç
diklorometan ve aseton karışımı ile Soxhelet ekstraksiyonuyla sağlandığı için bu
tekniğin kullanılmasına karar verilmiştir.
Örnekler Soxhelette EPA’nın önerdiği şekilde 200 ml çözücü karışımı
(Merck firması tarafından temin edilen diklorometan ve aseton karışımı 1:1) ile
karışımın kaynama noktasına kadar sabit sıcaklıkta ısıtılarak 18 saat süre ile
ekstrakte edilmiştir. Bu sürenin sonunda ekstraktan çözücü, döner vakum
buharlaştırıcı kullanılarak uzaklaştırılmıştır. Ekstraktlar GC-MS analizi için bir
miktar hekzan ile viallere alınmıştır.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
30
4. BULGULAR VE TARTIŞMA
4. 1. Seyhan’ da Belirlenen PAH’ lar ve Tehlikeli Atmosfer Kirleticileri
Örneklerin GC-MS kromotogramları ve bu kromotogramlardan tespit edilen
bileşiklere ait çizelgeler Ek C ve EK D kısmında verilmiştir.
Adana merkezde 3 Mart 2004- 4 Nisan 2004 tarihleri arasında toplam 20
günlük ölçüm sonuçları incelenmiştir.
4. 1. 1. Birinci Gün (30. 03. 2004)
Çalışmanın yapıldığı birinci gün en çok gözlenen bileşen %100 oranı ile 1,2-
Benzendikarboksilikasit,diisooktilesterdir. Bunu sırası ile Azulen (%98);
Bütilhidroksitoluen (%64); 2- Etil-1,3,5,6,7,8-heptametilnaftalin (% 57); Bibenzil
(%45); 1-Hekzadekanol (%3); 2,6-Di(t-bütil)-4-hidroksi-4-metil-2,5- siklohekzadien
-1-on (%2) ve Ftalikasit- (1-hekzen-5-il) ester (%2) takip etmektedir.
1.gün
020406080
100120
1,2
Benz
endi
karb
oksi
lika
sit
Azul
en
Bütilh
idro
ksito
luen
Naf
talin
türe
vi
Bibe
nzil
1-H
ekza
deka
nol
Sikl
ohek
zadi
en tü
revi
Ftal
ikas
it,di
-(1-
hekz
en-5
-il)-
este
r
Bileşenler
% G
örec
eli b
ollu
k
Şekil 4. 1. Birinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
31
Birinci gün poliaromatik hidrokarbonlardan Azulen (%98) ve 2- Etil-1,3,5,6,
7,8- heptametilnaftalin (%57) yüksek göreceli bollukta gözlenmiştir.
Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden azulen ve naftaline ek olarak
benzendikarboksilikasit, propionaldehit, toluen, bibenzil ve benzen türevleri
gözlenmiştir. Bunların dışında birkaç aldehit, asit ve alkol ayrıca eikosan, dokasan,
pentatriakontan gibi uzun alkan zincirli bileşenler gözlenmiştir. Bu bileşenlerin taşıt
eksozlarından yayılan ve atmosferde çeşitli reaksiyonlara uğrayan bileşenler
oldukları düşünülmektedir ve hemen hemen tüm çalışmalarda bu bileşenlere
rastlanmıştır ( Zielinska, 2005).
Çizelge 4. 1. Birinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
23,47 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 14,47 Azulen 98 Kanserojenik ve mutajenik etki 14,40 2-Etil-1,3,5,6,7,8-
heptametilnaftalin 57 Kanserojenik ve mutajenik etki
12,98 Propionaldehit 1 Kanserojen 11,10 Bütilhidroksitoluen 64 Gelişim,sinir ve solunumsistemleri 12,19 Benzen türevi 1 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen 11,14 Bibenzil 45 PAH’ lara benzer etki, kanserojen
4. 1. 2. İkinci Gün (31. 03. 2004)
Çalışmanın yapıldığı ikinci gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile
Bütilhidroksitoluen (%100); Bi-2,4,6- sikloheptatrien-1-il (%43); 2,6- Di(t-bütil)-4-
hidroksi-4-metil-2,5- siklohekzadien-1-on (%34); 1,2-Benzendikarboksilikasit (%
25); 4,4-dimetilbifenil (%15); E-2-2-Naftilbüten (%13); 2,6-Di(t-bütil)-4-
(dimetilaminometil) fenol (%12); Limonen-6-ol,pivalat (% 8) ve Benzen,1,1’-(1,3-
propanedil) bis- (% 3)’tir.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
32
2.Gün %'ce En Çok Gözlenen Bileşenler
020406080
100120
Bütilh
idrok
sito luen
Bisiklo
heptat
rien-il
Sikloh
ekza
dien-
1-on
1,2-B
enzendik
arboksil
ikasit
Bifenil
Naftali
n
Amino
fenol
Limon
enol
Benze
n
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Şekil 4. 2. İkinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
Poliaromatik hidrokarbonlardan E2-2-Naftilbüten (%3) ve 2,3-Dihidro-1H-
siklopent[e] azulen (%1) gözlenmiştir.
Çizelge 4. 2. İkinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
23,42 1,2-Benzendikarboksilikasit 25 Akciğer ve solunum sistemine etki 10,37 2,3-dihidro-1H-
siklopent(e)azulen 1 Kanserojenik ve mutajenik etki
11,79 E2-2-naftilbüten 3 Kanserojenik ve mutajenik etki 14,39 Benzenasetaldehit 1 Burun epitellerinde dejenerasyon,
kanserojen 11,12 Bütilhidroksitoluen 100 Gelişim,sinir ve solunum
sistemleri 12,19 Benzen türevi 1 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen 11,70 4,4-Dimetilbifenil 15 PAH’ lara benzer etki
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
33
Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden naftalin ve azulen türevlerine ek olarak
1,2- benzendikarboksilikasit, benzenasetaldehit, benzen, toluen ve bibenzil türevleri
gözlenmiştir.
4. 1.3. Üçüncü Gün (01. 04. 2004)
Çalışmanın yapıldığı üçüncü gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile
Benzen-1-metil-4-fenilmetil (%100); bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il (%85); 1-(2-
propenil)-Naftalin (%66), Bi-1,3,5-Sikloheptatrien-1-il (%63); Benzen,nonil- (%56);
Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il (%53); Benzen,1,1-etilidenbis (%52); Nonadekan
(%22); Benzen, (1,1’-(1,3- propanedil)bis (%21); dokasan(%13); Benzen, heptil- (%
12); Eikosan (%9); Metilnaftalin (%7); 2,3-dihidro-1H-siklopent[e]azulen (%5);
Oktadekan,1-klor (%3); 9,9-Dimetil-1,4-dihidro-1,4-metanonaftalin (%3); 7-
heptadekan,1-klor (%2) ve Naftalin,2-metil (%2)’dir.
PAH’lardan 1-(2-propenil)-Naftalin (%66), 2,3-Dihidro-1H-siklopent
[e]azulen (%5); 9,9-Dimetil-1,4-ddihidro-1,4-metanonaftalin (%3), Naftalin, 2-metil
(%2) ve 9,10-Etanoantrasen,9,10,dihidro-11,12- diasetil (%1) gözlenmiştir; naftalin
türevleri daha yüksek göreceli bolluktadır.
Çizelge 4. 3. Üçüncü gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
23,41 1,2-Benzendikarboksilikasit 13 Akciğer ve solunum sistemine etki 10,12 2,3-dihidro-1H-
siklopent(e)azulen 5 Kanserojenik ve mutajenik etki
11,79 1-(2-propenil)-naftalin 66 Kanserojenik ve mutajenik etki 13,15 Etanoantrasen 1 Kanserojenik ve mutajenik etki 13,72 dioksalanmetilester 1 Kanserojen 11,20 Benzen türevi 100 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen 11,86 Bifenil türevi 1 PAH’ lara benzer etki
Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden naftalin, azulen ve antrasen türevlerine ek
olarak benzendikarboksilikasit, benzen, dioksalanmetilester, bifenil ve furanon
türevleri tespit edilmiştir.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
34
3. gün %'ce En Çok Gözlenen Bileşenler
0204060
80100120
Benze
nfenil
metil
Bisiklo
hepta
trien-1
-il
Naftali
n
Benze
n,non
il
Benze
n,1,1-
etiliden
bis
Nonad
ekan
Dokasa
n
Eikosa
n
Metilna
ftalin
Siklop
ent( e)
azu len
Dih idrometa
nonaft
alin
Oktade
kan,1-
klor
Naftali
n-2-
metil
Bileşenler
% G
örec
eli b
ollu
k
Şekil 4. 3. Üçüncü gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
4. 1. 4. Dördüncü Gün (02. 04.2004)
Çalışmanın yapıldığı dördüncü gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile
Fenilsiklopentiliden (%100); 1,2- Benzendikarboksilikasit; diisooktilester (%25); 2t-
Bütilnafto[2,3,6]furan-4,9-dion (%17); Fenol,2,6 –bis[1,1-dimetiletil ]-4-metil(%6)
ve Hidroksilamin-0-dekil (%2)’dir.
PAH’ lardan sadece 2 tr- bütilnafto[2,3,6]furan-4,9-dion (%17) göreceli
bollukta gözlenmiştir.
Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden naftalin türevi dışında 1,2-
benzendikarboksilikasit, akrilik asit, dioksapan türevleri gözlenmiştir.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
35
4.Gün
020406080
100120
Feni
lsik
lope
ntilid
en
1, 2
-Be
nzen
dika
rbok
silik
asit 2t-
bütiln
afto
[2,3
,6]fu
ran-
4,9-
dion
Feno
l, 2,
6 –
bis
[1,1
-di
met
iletil
] -4-
met
il
Hid
roks
ilam
in-0
-dek
il
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Şekil 4. 4. Dördüncü gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
Çizelge 4. 4. Dördüncü gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
23,39 1,2-Benzendikarboksilikasit 25 Akciğer ve solunum sistemine etki 14,40 2t-bütilnafto[2,3,6]furan-
4,9-dion 17 Kanserojenik ve mutajenik etki
11,84 Akrilikasithekzadekanilester 1 Geniz epitellerine sinirsel etki,kronik,akut etki
12,40 2-pentadekil-4,4,7,7-tetradeutero-1,3-diokzapan
1 Kanserojen
4. 1. 5. Beşinci gün: (03. 04. 2004)
Beşinci gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-
Benzendikarboksilikasit, diisooktilester (%100); Bibenzil (%50); 6—Hepten-2-
on,5,7,7-Triklor (%4); 8-(2-asetiloksiran-2-il)-6,6-Dimetilokta-3,4-dien-2-on (%3);
1-Hekzadekanol (%3); 7,8-Dihidro-6H-benzo(3,4)siklobüta(%2); Benzen, 1,1’(1,3-
propanedil)bis (%2); 2,2-Dideuterooktadekanal (%2); E2-(2-naftil)-2 Büten (%2) ve
Naftalin, 1,4 -dimetil-5- oktil (%2)’dir.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
36
5.gün
0
20
40
60
80
100
120
1,2-
Benz
endika
rboks
ilikasit
Bibenzil
6—Hepte
n-2-on
, 5,7,
7-trikl
or
8-(2
-Ase
tiloks
iran-2
-il)-6
,6-dim
etilok
ta-3,4
-dien-2-
on
1-Hekz
adeka
nol
7, 8-
Dihidro-
6H-b
enzo
(3, 4
)sik lob
üta(1, 2
)
Benze
n,1,1’
(1,3-
propa
nedil)b
is
2,2-
Dideutero
okta
deka
nal
E2-(2-n
aftil)-2
büten
Naftali
n,1,4-
dimetil-
5-ok
til
Bileşenler
% G
örec
eli b
ollu
k
Şekil 4. 5. Beşinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
PAH’lardan E2-(2-naftil)-2büten (%2); Naftalin,1,4-dimetil-5-oktil (%2) ve
5,5-Dimetoksi-3,3,7,7-tetrametil-2,2’-binaftalin gözlenmiştir.
Teklikeli atmosfer kirleticilerinden PAH’ lara ek olarak 1,2-benzen
dikarboksilikasit, benzen ve bifenil türevleri gözlenmiştir.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
37
Çizelge 4. 5. Beşinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
23,43 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 11,79 E2-(2-naftil)-2büten 2 Kanserojenik ve mutajenik etki 12,19 Benzen türevi 2 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen 11,14 Bifenil türevi 50 PAH’ lara benzer etki
4. 1. 6. Altıncı gün (04. 04. 2004)
Altıncı gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-Benzendikarboksilikasit,
diisooktilester (%100); Bifenil (%55); Tetradekan (%13); 1,2-Dihidroantrasen
(%13), Siklohekzan (%4); E2,[2-naftil]-2-Büten (% 3); Heptadekan,2,6-dimetil
(%2); 2,3-Dihidro-1H-siklopent(e )azulen (%2); 1,2-Dihidroantrasen (%2) ve
2,(2,amino etilamino)ethanol (%2)’dur.
PAH ’lardan E2, [2- naftil]- 2- Büten (% 3); 2,3-Dihidro-1H-siklopent (e)
azulen (%2) ve 1,2- Dihidroantrasen (%2) tespit edilmiştir.
Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden naftalin, azulen ve antrasen türevlerine
ek olarak bifenil, 1,2- benzendikarboksilikasit ve benzen türevleri gözlenmiştir.
Çizelge 4. 6. Altıncı gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
23,42 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 10,36 2,3-dihidro-1H-
siklopent(e)azulen 2 Kanserojenik ve mutajenik etki
11,79 E2,[2-naftil]-2-büten 2 Kanserojenik ve mutajenik etki 12,60 1,2-dihidroantrasen 2 Kanserojenik ve mutajenik etki 10,92 Benzen türevi 1 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen 11,14 Bifenil türevi 55 PAH’ lara benzer etki
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
38
6.Gün
0
20
40
60
80
100
120
1,2- B
enzend
ikarbo
ksilik
asit
Bifenil
Tetrad
ekan
1,2-Dih idr
oantra
sen
Sikloh
ekza
n
E2,[2-
Naftil] -2
-büte
n
Heptad
ekan
,2,6-
d imeti
l
2,3-
Dihidro-
1H-si
klopen
t(e )a
zulen
1,2-D
ihidroa
ntrase
n
2,(2,A
mino
etilam
ino)e
thanol
Bileşenler
% G
örec
eli b
ollu
k
Şekil 4. 6. Altıncı gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
4. 1. 7. Yedinci Gün (05. 04. 2004)
Çalışmanın yapıldığı yedinci gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-
Benzendikarboksilikasit,bis(2-metilpropil)ester (%100); 1-Tetradeken (%98); 9-
Oktadekanamit (%38); 3-Tetradeken (%20); 1-Oktadekan (%15); Heptadekan,2,6-
dimetil (%9) ve 1,3- Hekzandiol,2- etil (%2)’dir.
PAH’ lardan 2- t- Bütilnafto [2,3-6] furan-4,9-dion (%1) ve E2- (2-naftil)-2-
Büten (%1) tespit edilmiştir.
Teklikeli atmosfer kirleticilerinden naftalin türevlerine ek olarak 1,2-
benzendikarboksilikasit, furan, akrilonitril, benzoikasit, benzen ve dioksin türevleri
gözlenmiştir.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
39
7.Gün
0
20
40
60
80
100
120
1,2-B
enze
ndika
rboks
ilikas
it
1-Tetr
adek
en
9-Okta
deka
namit
3-Tetr
adek
en
1-Okta
deka
n
Heptad
ekan
,2,6d
imeti
l
1,3-H
ekza
ndiol
, 2-et
il
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Şekil 4. 7. Yedinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
Çizelge 4. 7. Yedinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
13,33 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 15,52 Benzoikasit,2-floro-3-
hidroksibenzilester 1 Akciğer ve solunum sistemine etki
14,40 2-t-bütilnafto[2,3-6]furan-4,9-dion
1 Kanserojenik ve mutajenik etki
11,79 E2-(2-naftil)-2-büten 1 Kanserojenik ve mutajenik etki 8,46 Furanon 1 Kanserojen 11,14 Benzen türevi 1 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen 15,58 Pirol[3,2,1,d,e]akridin-6-on 1 Kanserojen
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
40
4. 1. 8. Sekizinci Gün (06. 04. 2004)
Sekizinci gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1-Nonadeken (%100); 1-
Pentadeken (%35); Ftalikasit (%35); 1-Dokasan (%33); 2,2-Dideuterooktadekanal
(%20); 1-Hekzadekanol (%5); 1-Oktadeken (%3); 17-Pentatriakontan (%2); 1-
Dokasan (%2) ve 6-Dodekanon (%2)’dur.
8.Gün
0
20
40
60
80
100
120
1-Non
adek
en
1-Pen
tadek
en
Ftal
ikasit
1-Dok
asan
2,2-Dideu
teroo
ktade
kanal
1-Hek
zade
kanol
1-Okta
deken
17-P
entat
riako
ntan
1-Doka
san
6-Dod
ekan
on
Bileşenler
% G
örec
eli b
ollu
k
Şekil 4. 8. Sekizinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
PAH’ lardan hiçbiri gözlenmezken, tehlikeli atmosfer kirleticilerinden 1,2-
benzendikarboksilikasit ve dioksinler görülmüştür.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
41
Çizelge 4. 8. Sekiznci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
23,38 1,2-Benzendikarboksilikasit 1 Akciğer ve solunum sistemine etki 18,17 Trans-2-fenil-1,3-dioksalan-
4-metiloktadek-9,12,15-trionat
1 Kanserojen
10,17 9-Oktadekanoikasit(2Fenil-
1,3-dioksalan)
1 Kanserojen
4. 1. 9. Dokuzuncu Gün (07. 04. 2004)
Çalışmanın yapıldığı dokuzuncu gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1-
Oktadeken (%100); Bütilhidroksitoluen (%60); Oktadekan (%58); 1-Nonadeken
(%55); 1,1,3,5,5,5-Hekzaklorpentadien (%8); Benzofenon (%8); Asetiloksiran
(%8); Oktan-2- on,3,6- dimetil (%6); 1-Dokasan (%6); 6,9,12,15-
Dokasetetraoneikasit, metilester (%5); 2-Nonadekanol (%5); Bisiklo(5,10) oktan-2-
on, 4,6-diisopropiliden - 8,8-dimetil (%4); 2,3-Dihidro-1H-siklopent[e]azulen (%4);
Benzen (%4); Didodekilftalat (%4); 1-Dekanol,2-hekzil (%4); 2-Nonadekanol (%3);
2,2- Dideuterooktadekanal (%3); Siklohekzan,1,2,3,4,5,6, hekzaklor (%3);
Benzaldehit, 4 -benziloksi-3-floro-5-metoksi (%3); 6-Dodekanon (%3); E2-(2-
Naftil)-2-büten (%3); 5-Ethenil-1,4-dimetilnaftalen (%3); Difenilmetan (%3);
Tetradeken (%3); Oktadekanamit (%2) ve 3 – Fenilbisiklo [3,2,1] okta 2,6- dien
(%2)’dir.
PAH’ lardan E2- (2-Naftil)-2-büten (%3); 5-Ethenil-1,4-dimetilnaftalen
(%3); 2,3-Dihidro-1H- siklopent[e]azulen (% 4); 2- Naftol,1-(p-klorfenilazo)-(%1)
ve 5- Ethenil-1,4-dimetilnaftalen (%1) tespit edilmiştir.
Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden PAH türevlerine ek olarak bibenzil,
toluen, benzen, 1,2-benzendikarboksilkikasit türevleri gözlenmiştir.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
42
Çizelge 4. 9. Dokuzuncu gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
23,39 1,2-Benzendikarboksilikasit 2 Akciğer ve solunum sistemine etki 10,12 2,3-dihidro-1H-
siklopent(e)azulen 4 Kanserojenik ve mutajenik etki
11,79 Naftalin türevleri 3 Kanserojenik ve mutajenik etki 11,10 Bütilhidroksitoluen 60 Kanserojen 14,46 Benzen türevi 4 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen 11,14 Bifenil türevi 1 PAH’ lara benzer etki
9. Gün
0
10
20
30
40
50
60
70
Tolue
nO
ktade
kan
1-N
onad
eken
1,1,
3,5,
5,5-
Hekz
aklo
rpen
tadi
en B
enzo
feno
nAs
etilo
ksira
n
Okta
n-2-
on,3
,6-d
imet
il1-
Doka
san
6,9
,12,
15-D
okas
etet
raon
eika
sit,m
etile
ster
2-No
nade
kano
l
Bisik
lo( 5
,10)
okta
n-2-
on,4
,6-D
iisop
ropil
ide...
2,3-
Dihi
dro-
1H-s
iklop
ent[e
]azu
len B
enze
nDi
dode
kilfta
lat
1-De
kano
l,2-h
ekzil
2,2-
Dide
uter
ookta
deka
nal
Sikl
ohek
zan,
1,2,
3,4,
5,6,
hekz
aklo
r
Ben
zald
ehit,
4-be
nzilo
ksi-3
-flor
o-5-
met
oksi
6-D
odek
anon
E2-(2
-Naf
til)-2
-büt
enDi
fenil
met
anO
ktade
kana
mit
3-Fe
nilbis
iklo[
3,2,
1]ok
ta2,
6-die
n
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Şekil 4. 9. Dokuzuncu gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
43
4. 1. 10. Onuncu Gün (08. 04. 2004)
Çalışmanın yapıldığı 10. gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2 -
Benzendikarboksilikasit,dibütilester (%100); 1,2- Benzendikarboksilikasit, bis
(metilpropilester) izobütilftalat (%50); 1-Hekzadekanol (%8); Eikosan (%5);
Heptakosan (%5); Nonadekan,2-metil (%4); 1,2-Benzendikarboksilikasit,bis(2-
etilhekzil)ester (%4); Heptadekan (%4); 1-Hekzadekanol (%4); Heptakosan,1- klor
(%3); 7,8- Epoksilanostan- 11-ol,3-asetoksi (%3); Oktanal (%3); Triakontan (%2);
5,5’-Dimetoksi-3,3’,7,7’-tetrametil-2,2’-binaftalin-1,1,4,4’-tetraen (%2);
Propanoikasit, etenilester (%2); 1-Dokasanol (%2); Hekzanitril, 6-amino- (%2); 17-
Pentatriakonten (%2); Benzaldehit,3-benziloksi-2-flor-4-metoksi (%2) ve
bütilhidroksitoluen (%2)’dir.
PAH’lardan 5,5’-Dimetoksi -3,3,7,7’-tetrametil-2,2’-binaftalin-1,1,4,4’-
tetraen (%2); 2[(2 -0kzo-2-(2 -naftil)til]-3-feniltiyo1,4-naftokuinen (%1); 6,6 -
Dimetil,5,5,8,’-tetrametoksi-2,2-binaftiliden-1,1’-dion (%1); naftalin (%1) ve
benzopiren (%1) tespit edilmiştir.
Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden PAH’ lara ek olarak 1,2-
benzendikarboksilikasit ve benzen türevleri gözlenmiştir.
Çizelge 4. 10. Onuncu gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
23,39 1,2-Benzendikarboksilikasit 4 Akciğer ve solunum sistemine etki 27,78 Naftalin türevleri 2 Kanserojenik ve mutajenik etki 11,09 Bütilhidroksitoluen 2 Kanserojen 14,46 Benzen türevi 1 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
44
10. gün
0
20
40
60
80
100
120
1,2Benze
ndika
rboksilikasi
t
1-Hekza
dekan
ol
Eikosan
Heptako
san
Nonade
kan,2-m
etil
Heptakosa
n,1-kl
or
Epoksilano
stan-11-ol,3
-asetoksi
Oktanal
Triako
ntan
5,5’-
Dimetoksi
-3,3’,7,7’-tetra
metil-2
,2’-binaft
alin-1,1’
,4,4’-te
traen
Propanoika
sit,ete
nilester
1-Doka
sanol
Hekzanit
ril,6-am
ino-
17-Pen
tatriakonte
n
Benzaldeh
it,3-ben
ziloksi
-2-flor-4
-metoksi
Toluen
Bileşenler
% G
örec
eli b
ollu
k
Şekil 4. 10. Onuncu gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
45
4. 1. 11. Onbirinci Gün (09. 04. 2004)
11.gün en çok gözlenen bileşenler sırası ile Deuteriotetrahidrofenantren
(%100); Z-2-(2-Naftil)-2-büten (%85); Bi-2,4,6-sikloheptatrien-1-il (%82); 1,1’
Bifenil,2,2’-dimetil (%80); Benzen-1-metoksi-4-(1-propenil) (%72); Bi-2,4,6-
sikloheptatrien-1-il (%60); 5,8,11,14-Eikosatetraynoikasit (%55); 1,7-Dimetil-5-
feniltrisiklo [4,10,0] hept-3-en (%53); 1-Nonadekan (%50); 1,7- Dimetil-5-
feniltrisiklo [4,10,0] hept-3-en (%50); 7-Fenilbisiklo [3.2.1]okta-2,6-dien (%50);
Benzen,1,1, (1,3-propanedil) bis- (%40); 1,2- Dihidroantrasen (%22); Naftalin,1,4-
dimetil-5-oktil (%20); (3H) Benzo[c]pirol,3-metil-3-fenil- (%20); Benzaldehit,4-
benziloksi-3-flor-5-metoksi (%10); Methanon,(3-metilfenil)fenil-(%10); Z- Stilben
(%10); 2-Dodekanon (%10); Tiyopiran (%10); Oktadekan,1-klor (%8); 2-
Nonadekanon (%3); Oktadekan,1-klor (%3) ve Siklohekzen,1-metil-4-(1-metiletil)-
(%2)’dir.
PAH’ lardan Deuteriotetrahidrofenantren (%100); Z-2-(2-naftil)-2-büten
(%85); 1,2-Dihidroantrasen (%22); Naftalin,1,4-dimetil-5-oktil (%20);
(3H)Benzo[c]pirol,3-metil-3-fenil- (%20); Tiyopiran (%10) ve Fenantren (%1)
tespit edilmiştir.
Çizelge 4. 11. Onbirinci gün gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
11,88 Deuteriotetrahidrofenantren 100 Kanserojenik ve mutajenik etki 10,40 Z-2-(2-naftil)-2-büten 85 Kanserojenik ve mutajenik etki 11,34 Bifenil türevleri 80 Kanserojen 9,08 Benzen türevleri 72 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen 12,65 3H)Benzo[c]pirol,3-metil-3-
fenil- 20 Kanserojenik ve mutajenik etki
11,43 Tiyopiran 10 Kanserojenik ve mutajenik etki 12,62 1,2-Dihidroantrasen 22 Kanserojenik ve mutajenik etki
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
46
11. Gün
0
20
40
60
80
100
120
Deuterio
tetra
hidro
fenantre
n
Z-2-(2
-Naftil
)-2-b
üten
Bi-2,4,
6-Sik loh
eptat
rien-
1-il
1,1’B
ifenil,2
,2’-di
metil
Benze
n-1-
metoks
i-4-(1
-pro
penil)
5,8,1
1,14-E
ikosa
tetra
ynoika
sit
1,7-D
imeti
l-5-fe
niltri
siklo[4,
10,0]
hept-3-en
1-Nona
deka
n
Benze
n,1,1’
,(1,3-
prop
aned
il)bis-
1,2-Dih idr
oantr
asen
Naftali
n,1,4-
dimetil-
5-ok
til
(3H)B
enzo[c
]piro
l,3-m
etil-3
-fenil-
Benz
aldeh
it,4-b
enzilo
ksi-3-f
lor-5-
metok
si
Methan
on,(3
-meti
lfenil
)fenil
-
Z-Stilb
en
2-Dod
ekan
on
Tiyopira
n
Oktade
kan,1
-klor
2-Nona
deka
non
Sikloh
ekze
n,1-m
etil-4-
(1-m
etilet
il)-
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Şekil 4. 11. Onbirinci gün yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
4. 1. 12. Oniki- Yirminci Günler (10. 04. 2004- 18. 04. 2004)
12.- 20. günler arası 1 haftalık olarak değerlendirilmiştir. En çok gözlenen
bileşenler sırası ile Benzen,1-metil-4(fenilmetil) (%98); 1-Eikosanol (%75); 1-
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
47
Oktadekan (%75); 2,5-Furandion,dihidro-3-oktadekil- (%64); 1-Pentadekan (%58);
1-Tetradekanol (%32); E2-(2-naftil)-2-büten (%32); Naftalin, 1, 6- dimetil (%32);
Benzen, (2-dekildodekil) (%30); Nonadekan (%30); 2,2-Dideuterooktadekanal
(%14); Tridekan (%12); 5-ethenil-1,4-dimetilnaftalin (%10); Oktadekanol (%10);
Eikosan (%7); Triazin (%6); Heptakosan (%5); 2,3-dihidro-1H-siklopent[e]azulen
(%5); Bibenzil (%5); Oktadekan,1-klor (%5); 1-İyot-2-metilundekan (%4);
Benzoikasit (%2); 1,2-Benzendikarboksilikasit (%2); 1-Hekzadekanol (%2);
Oktadekanoikasit (%2); Dotriakontan (%2) ve 3-(2-metil-propenil-)-1H-inden
(%2)’dir.
PAH’ lardan Naftalin 1,6-dimetil (%32); E2-(2-naftil)-2-büten (%32); 2,3-
dihidro-1H-siklopent[e]azulen (%5); 5-ethenil-1,4-dimetilnaftalin (%10); 3-(2-
metil-propenil-)-1H-inden (%2) ve naftalin,1-metil (%1) tespit edilmiştir.
Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden PAH’lar yüksek göreceli bollukta
gözlenmiştir. Diğer kirleticilerden benzen, furan ve bifenil türevleri bulunmuştur.
Çizelge 4. 12. Oniki- Yirminci günler gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
23,39 1,2-Benzendikarboksilikasit 2 Akciğer ve solunum sistemine etki 10,36 2,3-dihidro-1H-
siklopent(e)azulen 5 Kanserojenik ve mutajenik etki
10,32 Naftalin1,6-dimetil 32 Kanserojenik ve mutajenik etki 13,15 3-(2-metil-propenil-)-1H-
inden 2 Kanserojenik ve mutajenik etki
12,03 E2-(2-naftil)-2-büten(% 32); 32 Kanserojenik ve mutajenik etki 10,77 Benzen türevleri 30 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen 11,14 Bifenil türevi 5 PAH’ lara benzer etki 10,21 2,5-Furandion,dihidro-3-
oktadekil- 64 Kanserojen
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
48
12-20.Günler
0
20
40
60
80
100
120
Benz
en,1
-met
il-4-
(fenil
met
i l)1-
Eiko
sano
l 1
-Okt
adek
an
2,5
-Fur
andi
on,d
ihidr
o-3-
okta
dekil
-1-
Pent
adek
an1-
Tetra
deka
nol
Naf
talin
1,6-
dim
etil
Ben
zen,
(2-d
ekild
odek
il) No
nade
kan
2,2-
Did
eute
rook
tade
kana
lTr
idek
an
5-e
then
il-1,
4-di
met
ilnaf
talin
O
ktad
ekan
olTr
iazin
Hep
tako
san
2,3
-dih
idro
-1H
-sikl
open
t[e]a
zule
n Bi
benz
il
Okta
deka
n,1-
k lor
1-İy
ot-2
-met
ilund
ekan
Benz
oika
sit1-
Hekz
adek
anol
Okta
deka
noik
asit
Dotri
akon
tan
3-(
2-m
etil-p
rope
nil-)-
1H-in
den
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Şekil 4. 12. Oniki- Yirminci günler yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
4.2. Adana İlçelerinde Gözlenen PAH’ lar ve Tehlikeli Atmosfer Kirleticileri
4. 2. 1. Tufanbeyli (28. 02. 2005)
Tufanbeyli ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile Bütilhidroksitoluen
(%100); 1,2,Bis– (3,5–di–tert–bütil–4–hidroksifenin)etan (%5); 1,2–
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
49
Benzendikarboksilik asit,diizooktilester (%4); Tiyofen, 2, 5-bis (2-metilpropil)- (%
4); 2,6-Di (t-bütil)-4- hidroksi-4- metil-2, 5- siklohekzadien-1- on (% 4); Ethanal,
2- metil-2- [4-(1- metiletil)fenil (% 4); 3, 5 – Di- tert-bütil-4-hidroksibenzaldehit
(%2); 1, 6- Heptadien, 2- metil-6-fenil- (%2); Pentadekilbenzen (% 2); 2-Metil-3-[4-
(1’-metiletil) fenil] propanal (%2); 2,6-Di(t-bütil)-4-hidroksi-4-metil-2,5-
siklohekzadien-1-on (% 4); İnden,1-metilen (%2); Benzen,(1- metildekil)- (%2) ve
Naftalin,1,2,3,4- tetrahidro- (%2)’dur.
PAH’ lardan Naftalin,1,2,3,4-tetrahidro-(%2); İnden,1-metilen(%2); 1H-
İnden,2,3-dihidro-4,6-dimetil-(%1); Naftalin,1,2,3,4-tetrahidro-6-metil- (%1);
Naftalin,1-metil- (%1); Metilnaftalin (%1); 1H-İnden,2,3,3a,4,tetrahidro-3,3a,6-
trimetil-1-(1-metiletil) (%1); Naftoikasit (%1); 2 (4aH)-naftalenon,3,4,5,6,7,8-
hekzahidro-ditiyo etilen asetal (%1) ve Naftalin,1,2,3,4-tetrahidro-2,2,5,7-
tetrametil- (%1) tespit edilmiştir. Genel olarak naftalin ve inden türevleri oldukça
düşük göreceli bollukta gözlenmiştir.
Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden PAH’ lara ek olarak toluen, benzen,
benzendikarboksilik asit türevleri gözlenmiştir.
Çizelge 4. 13. Tufanbeyli ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
53,48 1,2-Benzendikarboksilikasit 4 Akciğer ve solunum sistemine etki 23,43 Naftalin türevleri 2 Kanserojenik ve mutajenik etki 33,18 Bütilhidroksitoluen 2 Gelişim, sinir ve solunum
sistemlerine etki 30,99 Benzen türevi 2 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
50
Tufanbeyli
0
20
40
60
80
100
120
Toluen
1,2,B
is–(3
,5–di–ter
t–bü
til–4–h
idrok
sifen
in)et
1,2 –Ben
zend
ikarb
oksil ik
asit
Tiyofen,2
,5-bis(
2-meti
lprop
il)-
2,6-di(
t-bütil)
-4-h
idrok
si-4-m
etil-2
,5-sik
lohek
zadien
-1-o
n
Eth
anal,
2 -me til-
2-[4-
(1-m
etiletil)
fenil
3,5 –
di- t
ert-b
ütil-4
-hidr
oksib
enza
ldehit
1,6-H
eptad
ien,2-
metil-6
-fenil-
Pentad
ekilben
zen
2metil3
-[4-(1
’-metile
til)fen
il]pro
pana
l
İnden,1-
meti
len
Benz
en,(1
-meti
ldekil
)-
Naftalin
,1,2,
3,4-te
trahidro-
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Şekil 4. 13. Tufanbeyli ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
Tufanbeyli ilçesinde diğer ilçelere göre çok fazla bileşen gözlenmiştir. Diğer
ilçelere göre daha büyük, daha kalabalık olan Tufanbeyli’de trafik yoğunluğu fazla
olduğu için madde çeşitliliği de fazla çıkmış olabilir. Ayrıca diğer ilçelere göre
soğuk ve kar yağışı da gözlenen bir bölgedir; bu nedenle ısınma amaçlı yakıt
kullanımı da artacağından sonuçlar da değişmektedir.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
51
4. 2. 2. Saimbeyli (01. 03. 2005)
Saimbeyli ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-
Benzendikarboksilikasit,diisooktilester (%100); Dotriakontan(%5); Benzen, (1-
bütiloktil)- (%5); Oktadekan,3-etil-5-(2etilbütil) (%3); 11-2(3H)-Furanon,5-
heptildihidro (%3) ve Oktadekan (%2)’dır.
Saimbeyli
0
20
40
60
80
100
120
1,2-
Benz
endi
karb
oksi
likas
it
Dot
riako
ntan
Benz
en,(1
-büt
ilokt
il)-
Okt
adek
an,3
-etil-
5-(2
etilb
ütil)
11- 2
(3H
)-Fu
rano
n,5-
hept
ildih
idro
Okt
adek
an
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Şekil 4. 14. Saimbeyli ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
PAH’ lardan sadece methanoazulen (%1) oldukça düşük göreceli bollukta
gözlenmiştir.
Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden azulene ek olarak benzen,
benzendikarboksilikasit ve furan türevleri gözlenmiştir.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
52
Çizelge 4. 14. Saimbeyli ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
53,49 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 23,43 Azulen türevi 1 Kanserojenik ve mutajenik etki 32,98 Benzen türevleri 5 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen
4. 2. 3. Feke (02. 03.2005)
Feke ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-
Benzendikarboksilikasit,dioktilester (%100); 3, 5- Di-tert-bütil-4-
hidroksibenzaldehit (%4); Undek-10 -enoikasit, t bütilester (%3); Benzen, (1-
metilundekil) (%3); çeşitli benzen türevleri (%2) ve Fenol, 2, 6-bis(1, 1-dimetiletil)
4- metil-(%2)’dir.
Feke
020406080
100120
1, 2
-
Benz
endi
karb
oksi
likas
it
3,5-
di-te
rt-Bü
til-4-
hidr
oksi
benz
alde
hit
Und
ek-1
0-en
oika
sit,t
bütile
ster
Ben
zen,
(1-m
etilu
ndek
il
Çeş
itli b
enze
n tü
revl
eri
Feno
l,2,6
-bis
(1,1
-di
met
iletil)
4-m
etil-
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Şekil 4. 15. Feke ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
53
PAH’ lardan Benzo[a] piren-4, 5- dikarboksilikasitanhidrit (%1); 1,4-
Naftalindion, 2,3-didekil- (%1); 8-metilaminonaftalin-1-karbonitril (%1) düşük
göreceli bollukta tespit edilmiştir.
Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden PAH’ lara ek olarak
benzendikarboksilikasit, furan ve benzen türevleri gözlenmiştir.
Çizelge 4. 15. Feke ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
53,59 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 33,54 Benzen türevleri 3 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen 40,68 2(3H)-Furanon,5
heptildihidro- 1 Kanserojen
65,33 Benzo[a] piren 1 Kanserojenik ve mutajenik etki 59,86 Naftalindion,2,3-didekil- 1 Kanserojenik ve mutajenik etki
57,67 8-metilaminonaftalin-1-karbonitril
1 Kanserojenik ve mutajenik etki
4. 2. 4. Kozan (03. 03. 2005)
Kozan ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-
Benzendikarboksilikasit,diisooktilester (%100); Ethanol,2-(dietilamino)-,N-
oksit(%6); Benzen,(1-metilundekil)- (%6); 2,6-di (t-bütil)-4-hidroksi-4-metil-2,5-
siklohekzadien-1-on (%3); 1,8-Nonandiol,8-metil- (%2) ve Benzaldehit,4- metil, (1-
benzoil- 3-okzo-3-fenil-1-pripenil) hidrazon (%2)’dir.
PAH’ lardan hiçbirisi gözlenmezken tehlikeli atmosfer kirleticilerinden
benzendikarboksilikasit, benzen ve hidrazin türevleri tespit edilmiştir.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
54
Çizelge 4. 16. Kozan ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
53,48 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 33,53 Benzen türevleri 6 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen 14,62 Benzaldehit,4-metil,(1-
benzoil-3-okzo-3-fenil-1-pripenil)hidrazon
2 Kanserojen
Kozan
0
20
40
60
80
100
120
1, 2
-
Benz
endi
karb
oksi
likas
it
Etha
nol,2
-(di
etila
min
o)-
,N-o
ksit
Benz
en,(1
-m
etilu
ndek
il)-
2,6-
di(t-
bütil)
-4-
hidr
oksi
-4-m
etil-
2,5-
sikl
ohek
zadi
en-1
-on
1,8-
Non
andi
ol,8
-met
il-
Benz
alde
hit,4
-met
il,(1-
benz
oil-3
-okz
o-3-
feni
l-1-
prip
enil)
hidr
azon
Bileşenler
% G
örec
eli b
ollu
k
Şekil 4. 16. Kozan ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
55
4. 2. 5. İmamoğlu (06. 03. 2005)
İmamoğlu ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-
Benzendikarboksilikasit,diisooktilester (%100); Dokosan (%24); n-
Hekzadekanoikasit (%17); 1- Oktadeken (%13); Oktadekan,3- etil-5 -(2-etilbütil)
(% 8); Oktadekadiynoikasit (%8); Dibütilftalat (%7); 1-Hekzadekanol (%4);
Oktadekan, 1- klor (%4); Dotriakontan (%3); 2,2-Dideuterooktadekanal (%3);
Benzen, (1-etiloktadekil)- (%3); 9-Oktadekanoikasit (Z) (%2) ve 1,3,5-Triazin-
2,4,diamin,6- klor-N -etil (%2)’dir.
İmamoğlu
020406080
100120
1, 2-
Ben
zend
ikarb
oksi...
Dokos
an
n-Hekz
adeka
noika
sit
1-Okta
deke
n
Okta
deka
n,3-et
il-5-(2
-et. ..
Oktade
kadiy
noika
sit
Dibütilftalat
1-Hek
zadek
anol
1-Hekz
adeka
nol
Dotriako
ntan
Benze
n,(1-e
tilokta
dekil)-
9-Okta
dekan
oikasit
(Z)
1,3,5
-Tria
zin-2
,4diamin,
6...
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Şekil 4. 17. İmamoğlu ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
PAH’ lardan hiçbirisi gözlenmezken diğer tehlikeli atmosfer kirleticilerinden
benzendikarboksilikasit ve benzen türevleri görülmüştür.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
56
Çizelge 4. 17. İmamoğlu ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
52,10 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 37,34 Benzen türevleri 6 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen
4. 2. 6. Aladağ (07. 03. 2005)
Aladağ ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-
Benzendikarboksilikasit,diisooktilester (%100); Benzen(1-metildekil)- (%4) ve
çeşitli benzen türevleri (% 4- %2)’dir.
Aladağ
0
20
40
60
80
100
120
1,2- Benzendikarboksilikasit Benzen (1-metildekil)- Çeşitli benzen türevleri
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Şekil 4. 18. Aladağ ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
PAH’ lardan sadece 1,1’ Bis (2-antrasenkarboksilikasit) (%1) oldukça düşük
göreceli bollukta gözlenmiştir.
Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden antrasene ek olarak benzen ve
benzendikarboksilikasit türevleri gözlenmiştir.Aladağ ilçesi Adana’nın en yüksek
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
57
ilçesidir. Bu bölgede nüfüs ve trafik azdır. Endüstri hiç gelişmemiştir. Oldukça
kırsal olan bu bölgede çok fazla bileşen gözlenmemiştir.
Çizelge 4. 18. Aladağ ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
53,49 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 52,34 Azulen türevi 1 Kanserojenik ve mutajenik etki 31,63 Benzen türevleri 4 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen
4. 2. 7. Karaisalı (08. 03. 2005)
Karaisalı ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-
Benzendikarboksilikasit, diisooktilester (%100); 1-Propanamin,N,N- dietil- (%7);
1,2,3- Propantriol,triasetat (%3) ve 5-Formil- 2-furfuriletenoat (%2)’tır.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
58
Karaisalı
0
20
40
60
80
100
120
1,2- B
enzend
ikarbo
ksilik
asit
1-Pro
panam
in,N,N
-dietil-
1,2,3
-Prop
antriol
, trias
etat
5-Form
il-2-fu
rfurile
tenoat
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Şekil 4. 19. Karaisalı ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
PAH’ lardan hiçbiri tespit edilmezken tehlikeli atmosfer kirleticilerinden
benzendikarboksilikasit ve benzen türevleri gözlenmiştir.
Çizelge 4. 19. Karaisalı ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
53,52 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 33,53 Benzen türevleri 1 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
59
4. 2. 8. Pozantı (09. 03. 2005)
Pozantı ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-
Benzendikarboksilikasit, diisooktilester (%100); Benzen, (1- metilundekil)- (%3)
ve çeşitli benzen türevleri (% 2- % 1)’ dir.
PAH’ lardan hiçbiri tespit edilmezken tehlikeli atmosfer kirleticilerinden
benzendikarboksilikasit, furan ve benzen türevleri gözlenmiştir.
Pozantı
0
20
40
60
80
100
120
1,2- Benzendikarboksilikasit Benzen, (1-metilundekil)- Çeşitli benzen türevleri
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Şekil 4. 20. Pozantı ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
Çizelge 4. 20. Pozantı ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
53,56 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 33,53 Benzen türevleri 3 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen 40,68 2(3H)-Furanon,5
heptildihidro- 1 Kanserojen
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
60
4. 2. 9. Karataş (10. 03. 2005)
Karataş ilçesinde en çok gözlenen bileşenler sırası ile 1,2-
Benzendikarboksilikasit, diisooktilester (%100); Benzen,(1-metildekil)- (%9);
Çeşitli benzen türevleri (%2- %9); Bütandioikasit,1-siklohekzen-1-il,-1-etilester
(%3); 2 (1H) Naftelenon,3,5,6,8,8a hekzahidro-4,8a-dimetil-6-(1-metiletenil)- (%2);
Dotriakontan (%2)’dır.
PAH’ lardan 2 (1H) Naftelenon,3,5,6,8,8a hekzahidro-4,8a-dimetil-6-(1-
metiletenil)- (%2); Naftalin (%1) ve 2-Naftalenon, 2,3,4,4a,5,6,7-oktahidro-1,4a-
dimetil-7- (%1) tespit edilmiştir.
Tehlikeli atmosfer kirleticilerinden PAH’lara ek olarak
benzendikarboksilikasit ve benzen türevleri gözlenmiştir. Bunların yanı sıra diğer
ilçelere göre farklı bileşenler ve özellikle asidik bileşikler görülmüştür. Karataş’ın
diğer ilçelerden farkı deniz kenarında ve nem oranının daha yüksek olmasıdır. Bu da
atmosferdeki reaksiyonlara etki etmekte ve daha farklı bileşenlerin oluşmasına
neden olmaktadır. Portekiz’de 1996’da Alves ve arkadaşlarının (2001) yaptığı
çalışmada da deniz kenarında iç bölgelere göre daha yüksek oranda ve farklı sonuçta
bileşen gözlenmiştir.
Çizelge 4. 21. Karataş ilçesinde gözlenen tehlikeli organik kirleticiler ve sağlığa etkileri Alıkonma Zamanı
Organik Kirleticiler
% Göreceli Bolluk
Sağlığa Etkileri
53,60 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 Akciğer ve solunum sistemine etki 31,69 Benzen türevleri 9 Lökosit sayısında azalma,
kanserojen
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
61
Karataş
0
20
40
60
80
100
120
1,2- B
enzen
dikarbo
ksilik
asit
Benze
n, (1-
metilde
kil)- v
e diğe
rleri
Bütand
ioika
sit, 1
- siklo
hekz
en-1-
il,-1-e
tileste
r
2 (1 H
)Naft
eleno
n, 3,
5, 6,
,8 ,8
a hek
zahid
ro-4..
.
Dotr
iakon
tan
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Şekil 4. 21. Karataş ilçesinde yüzde olarak en çok gözlenen bileşenler
4. 3. Adana Merkez ve İlçelerinin Karşılaştırılması
Adana merkez ve ilçelerinin karşılaştırılması yılın benzer dönemlerine göre
yapılmıştır. İlçelerde yapılan çalışma Mart ayında olduğu için Adana merkez ilçesi
Seyhan’da yapılan çalışmalardan 1. gün olan 30 Mart 2004 tarihli örnek esas
alınmıştır.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
62
4. 3. 1. Seyhan ve Tufanbeyli İlçesinin Karşılaştırılması
1,2-Benzendikarboksilikasit Seyhan’da %100 iken, Tufanbeyli’de %4’tür.
Seyhan’da azulen (%98 ),Tufanbeyli’de (%0), naftalin Seyhan’da %57 iken
Tufanbeyli’de (% 2), bütilhidroksitoluen her iki yerde de yüksek olup ilde % 64,
ilçede %100’dür. Bifenil il merkezinde %45 olasılıkta iken, ilçede gözlenmemiştir.
PAH ve diğer kirleticiler ilçede ile göre oldukça düşüktür.
Seyhan’da azulen (%98) ve naftalin (%57) oldukça yüksek göreceli bollukta
iken Tufanbeyli’de naftalin (%2) ve inden (%2) çok düşük göreceli bolluktadır.
Seyhan-Tufanbeyli
0
20
40
60
80
100
120
1,2-B
enze
ndika
rboks
ilikas
itAzu
len
Naftali
n
Hekza
dekan
on
Ftalik
asit
Bibenz
il
Bütilhi
droks
itolue
n
Benzen
1,6-Hepta
dien
Tyofe
n
Siklohek
zadien
onİnd
en
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Seyhan Tufanbeyli
Şekil 4. 22. Seyhan ve Tufanbeyli ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli atmosfer kirleticilerine göre karşılaştırılması.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
63
4. 3. 2. Seyhan ve Saimbeyli İlçesinin Karşılaştırılması
Her iki ilçede de en yüksek bileşen 1,2-Benzendikarboksilikasit (%100)’tir.
Diğer bileşenler Saimbeyli’de oldukça düşüktür. Azulen ilde % 98 iken ilçede %
1’dir. Toluen, naftalin, bifenil ve propionaldehit gibi zararlı maddeler ilçede
gözlenmemiştir.
Seyhan-Saimbeyli
0
20
40
60
80
100
120
1,2- B
enzen
dikarbo
ksilik
asit
Dotriak
ontan
Benzen
Oktadeka
n,3-etil-
5-(2
etilbü
til)
11- 2 (3
H)-Fur
anon,5
-heptild
ihidr
o
Azulen
Toluen
Naftali
nBife
nil
1- H
ekza
deka
nol
2, 5-
Sikl
ohek
zadie
n -1-
on
Ftalikas
it
Propio
nalde
hit
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Saimbeyli Seyhan
Şekil 4. 23. Seyhan ve Saimbeyli ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli atmosfer kirleticilerine göre karşılaştırılması.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
64
4. 3. 3. Seyhan ve Feke İlçesinin Karşılaştırılması
Her iki ilçede de en yüksek bileşen 1,2-Benzendikarboksilikasit (%100)’tir.
Diğer bileşenler Feke’de oldukça düşük değerdedir. İlçede azulen türevleri
gözlenmezken naftalin ve benzopiren türevleri % 1 gibi düşük göreceli bollukta
gözlenmiştir. Bibenzil, toluen, propion aldehit gibi ilde gözlenen atmosfer
kirleticileri ilçede tespit edilmemiştir.
Seyhan-Feke
0
20
40
60
80
100
120
1, 2 B
enzen
dikar
boks
il ikas
it,
Azulen
Naftali
n türev
leri
1- hek
zade
kano
l
2, 5- s
ik lohekz
adien -1
- on
Bibe
nzil
Bütilh
idrok
sitoluen
Ftala t türe
vleri
Benzen t
ürevler
i
Propio
nalde
hit
4-Hidro
ksibe
nza ldeh
it
Undek
-10-e
noika
sit,t b
ütiles
ter
Fenol,2
,6-bis
(1,1-d
imeti
letil)4
-meti
l-
Benzo
[a] p
iren
2(3H
)-Fur
anon
,5 he
ptildi
hidro-
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Seyhan Feke
Şekil 4. 24. Seyhan ve Feke ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
65
4. 3. 4. Seyhan ve Kozan İlçesinin Karşılaştırılması
Seyhan- Kozan
0
20
40
60
80
100
120
1,2- Benze
ndikarbo ksilik
asit
Ethanol,2-(d
ie tilamino)-,N
-oksit
Benzen
1,8-Nonand iol,8
-metil-
Benzaldehit ,4-m
etil,(1 -benzo
il-3-okz
o-3-fenil-1
-pripenil)h
idrazon
AzulenToluen
Naftalin
Bifenil
1- Hekzadekanol
2, 5- S
iklohekzadien -1
- on
Ftalikas it
Propionaldehit
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Kozan Seyhan
Şekil 4. 25. Seyhan ve Kozan ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması
Her iki ilçede de en yüksek bileşen 1,2-Benzendikarboksilikasit (%100)’tir.
Diğer bileşenler Kozan’da oldukça düşük değerdedir. İlçede azulen, toluen, naftalin,
bifenil, propionaldehit türevleri gözlenmemiştir.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
66
4. 3. 5. Seyhan ve İmamoğlu İlçesinin Karşılaştırılması
Her iki ilçede de en yüksek bileşen 1,2-Benzendikarboksilikasit (%100)’tir.
İmamoğlu ilçesinde PAH’ lar gözlenmemiştir. Tehlikeli atmosfer kirleticileri de
düşük göreceli bolluktadır. Seyhan’a göre %’ce yüksek çıkan bileşenler uzun alkan
ve alkenlerdir. Bu nedenle bu bileşenler eksoz emisyonlarından ziyade havadaki toz
partiküllerinin fazla olmasından ileri gelmektedir. Aksi taktirde PAH’ların ve diğer
kirleticilerin de yüksek çıkması gerekirdi. İlçede PAH çeşitleri, toluen, bifenil,
propionaldehit türevleri gözlenmemiştir.
Seyhan-İmamoğlu
020406080
100120
1, 2 B
enzen
dikar
boks
il ikas
it
Azulen
Naftalin
türev
leri
1- Hek
zade
kano
l
2, 5- S
iklohe
kzadie
n -1-
on
Bibe
nzil
Bütilh
idrok
sitoluen
Ftala t tü
revle
ri
Benzen tü
revi
Propio
nalde
hit
Dokasa
n
Dekad
iynoik
asit
1-Oktade
ken
Dotriak
ontan
Triazin
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Seyhan İmamoğlu
Şekil 4. 26. Seyhan ve İmamoğlu ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
67
4. 3. 6. Seyhan ve Aladağ İlçesinin Karşılaştırılması
Her iki ilçede de en yüksek bileşen 1,2-Benzendikarboksilikasit (%100)’tir.
Diğer bileşenler Aladağ’da oldukça düşük değerdedir. Toluen, naftalin, azulen,
bifenil ve propionaldehit gibi zararlı maddeler ilçede gözlenmemiştir. PAH’lardan
antrasen (%1) düşük değerde belirlenmiştir.
Seyhan-Aladağ
0
20
40
60
80
100
120
1, 2 B
enze
ndika
rboks
il ikas
it,
Azulen
Naftali
n türev
i
1- he
kzade
kano
l
2, 5- s
ik lohekz
adien -1
- on
bibe
nzil
Bütilhidr
oksito
luen
ftalat
türe
vleri
Benze
n tü revle
ri
Propio
naldh
it
1,1’ B
is (2
-antr
asen
karb
oksil
ikasit
)
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Seyhan Aladağ
Şekil 4. 27. Seyhan ve Aladağ ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
68
4. 3. 7. Seyhan ve Karaisalı İlçesinin Karşılaştırılması
Seyhan-Karaisalı
0
20
40
60
80
100
120
1, 2 B
enzen
dikar
boks
il ikas
it,
Azulen
Naftalin
türev
i
1- he
kzade
kano
l
2, 5-
s ikloh
ekza
dien -
1- on
bibe
nzil
Bütilh
idrok
sito luen
ftalat
türe
vleri
Benzen tü
revler
i
Propion
aldhit
1-Pro
panam
in,N,N
-die til
1,2,3
-Propa
ntriol, tr
iaseta
t
5-Form
il-2-fu
rfurile
tenoa
t
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Seyhan Karaisalı
Şekil 4. 28. Seyhan ve Karaisalı ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması
Her iki ilçede de en yüksek bileşen 1,2-Benzendikarboksilikasit (%100)’tir.
Diğer bileşenler Karaisalı’da oldukça düşük değerdedir. Toluen, naftalin, azulen,
bifenil, benzen ve propionaldehit gibi zararlı maddeler ilçede gözlenmemiştir.
PAH’lardan hiçbirisi belirlenmemiştir.
4. 3. 8. Seyhan ve Pozantı İlçesinin Karşılaştırılması
Her iki ilçede de diğer ilçelerde olduğu gibi en yüksek bileşen 1,2-
Benzendikarboksilikasit (%100)’tir. Diğer bileşenler Pozantı’da oldukça düşük
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
69
değerdedir. Toluen, naftalin, azulen, bifenil, benzen ve propionaldehit gibi zararlı
maddeler ilçede gözlenmemiştir. PAH’ lardan hiçbirisi belirlenmemiştir.
Seyhan- Pozantı
0
20
40
60
80
100
120
1, 2 B
enze
ndikar
boks
ilikas
it,
Azulen
Naftali
n türev
i
1- hek
zade
kano
l
2, 5-
sik loh
ekzadien
-1- o
n
bibe
nzil
Bütilh
idrok
sito lue
n
ftalat
türe
vleri
Benzen t
ürevler
i
Propio
nalde
hit
2(3H
)-Fur
anon
,5 hep
tildih idr
o-
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Seyhan Pozantı
Şekil 4. 29. Seyhan ve Pozantı ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli kirleticilere göre karşılaştırılması
4. 3. 9. Seyhan ve Karataş İlçesinin Karşılaştırılması
Her iki ilçede de diğer ilçelerde olduğu gibi en yüksek bileşen 1,2-
Benzendikarboksilikasit (%100)’tir. Benzen (%9) hariç diğer bileşenler ise oldukça
düşük değerdedir. Toluen, azulen, bifenil, ve propionaldehit gibi zararlı maddeler
ilçede gözlenmemiştir. Naftalin % 2 değerde tespit edilmiştir. Karataş’ta Adana
merkezden farklı olarak bütandiokasit, oktadekatrienoik asit, dodekatrienoikasit ve
propanoik asit türevleri gibi asidik bileşenler çok sıklıkla gözlenmiştir. Bunu
Karataş’ın deniz kenarında bir bölge olması ile açıklamak mümkündür.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
70
Seyhan- Karataş
0
20
40
60
80
100
120
1, 2 B
enze
ndikar
boks
il ikas
it,
Azulen
Naftali
n tü revle
ri
1- hekz
adeka
nol
2, 5- s
ikloh
ekzadien
-1- o
n
bibenzil
Bütilhidr
oksito
luen
ftalat
türe
vleri
Benze
n tü revle
ri
Propio
nalde
hit
Dotr
iakon
tan
Bütand
ioikasit
, 1- s
ik lohekz
en-1-
il,-1-
etiles
ter
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Seyhan Karataş
Şekil 4. 30. Seyhan ve Karataş ilçesinin en çok çıkan bileşen ve tehlikeli
kirleticilere göre karşılaştırılması
4. 4. Adana Merkezde Gözlenen PAH’ ların Karşılaştırılması
İl merkezi Seyhan’da 30. 03. 2004- 18. 04. 2004 dönemlerinde 20 günlük
çalışma yapılmıştır. % göreceli bolluk açısından en yüksek PAH oranları çalışmanın
11.günü olan 9 Nisan 2004’te tespit edilmiştir. Çalışmanın 8. günü olan 6 Nisan
2004’te hiçbir PAH bileşeni gözlenmemiştir.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
71
Adana Merkezde Gözlenen PAH'lar
0
20
40
60
80
100
120
Azulen veturevleri
Naftalin veturevleri
Antrasen veturevleri
Benzopiren veturevleri
Fenantren veturevleri
İnden vetürevleri
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
1.gün 2.gün 3.gün 4.gün 5.gün 6.gün
7.gün 8.gün 9.gün 10.gün 11.gün 12-20.günler
Şekil 4. 31. İl merkezinde 30. 03. 2004- 18. 04. 2004 dönemlerine ait tespit edilen PAH’ lar
En yüksek çıkan PAH’lar % 100 değeri ile fenanten (11. gün) ve % 98
değeri ile azulen (1. gün) türevleridir. Bunları sırası ile % 85 (11.gün), % 66 (3.
gün), % 57 (1.gün), % 32 (12-20. günler) naftalin; % 22 antrasen (11.gün); % 20
benzopiren (11. gün); % 17 naftalin (4.gün); % 5 azulen (12-20. günler); % 3
naftalin (2., 6., 9. günler); % 2 naftalin (5., 10. günler); % 2 azulen (6. gün); % 2
antrasen (6. gün); % 2 inden (12-20. günler); % 1 antrasen ( 3. gün); % 1 naftalin (7.
gün); % 1 azulen (2. gün) ve % 1 benzopiren türevleri (10.gün) takip etmektedir.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
72
4. 5. Adana Merkez ve İlçelerinde Gözlenen PAH’ ların Karşılaştırılması
Merkez ve ilçelerin ölçüm sonuçları Mart ayı esas alınarak karşılaştırılmıştır.
Seyhan’ da 30 Mart 2004 (1. gün) tarihli çalışma temel alınmıştır ve karşılaştırmalar
buna göre yapılmıştır.
Merkez ve İlçelerde Gözlenen PAH'lar
0
20
40
60
80
100
120
Azulen vetürevleri
Naftalin vetürevleri
Antrasen vetürevleri
Fenantren vetürevleri
İnden vetürevleri
Benzopiren vetürevleri
Bileşenler
% G
örec
eli B
ollu
k
Tufanbeyli Saimbeyli Feke Kozan İmamoğluAladağ Karaisalı Pozantı Karataş Seyhan
Şekil 4. 32. Adana merkez ve ilçelerinde gözlenen PAH’ların karşılaştırılması
En yüksek PAH oranı Adana merkez ilçesi Seyhan’da gözlenirken diğer
kırsal bölgeler olan ilçelerde % 2’ yi geçmemiştir. Kozan, İmamoğlu, Karaisalı ve
Pozantı’da PAH’lar gözlenmemiştir.
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
73
Çizelge 4. 22.Adana merkez ve ilçelerde gözlenen PAH’ lar ve % göreceli bollukları
POLİAROMATİK HİDROKARBONLARIN % GÖRECELİ BOLLUKLARI
İLÇELER Azulen Naftalin Antrasen Fenantren İnden Benzopiren
Tufanbeyli 0 2 0 0 2 0 Saimbeyli 1 0 0 0 0 0
Feke 0 1 0 0 0 1 Kozan 0 0 0 0 0 0
İmamoğlu 0 0 0 0 0 0 Aladağ 0 0 1 0 0 0
Karaisalı 0 0 0 0 0 0 Pozantı 0 0 0 0 0 0 Karataş 0 2 0 0 0 0
MERKEZSeyhan1.gün 98 57 0 0 0 0 2.gün 1 3 0 0 0 0 3. gün 5 66 1 0 0 0 4. gün 0 17 0 0 0 0 5. gün 0 2 0 0 0 0 6. gün 2 3 2 0 0 0 7. gün 0 1 0 0 0 0 8. gün 0 0 0 0 0 0 9. gün 4 3 0 0 0 0
10. gün 0 2 0 0 0 1 11. gün 0 85 22 100 0 20
12.-20. günler 5 32 0 0 2 0
Çizelge 4. 5.’ de ilçedeki çalışmalar ile merkezde yapılan tüm sonuçlar
verilmiştir. İlçe ve merkez karşılaştırmalarında 1. gün değilde diğer günler ele
alınacak olunsaydı PAH’ların ve diğer bileşenlerin yine de ilde daha yüksek olduğu
görülecektir. Örneğin 11.gün ile ilçeler karşılaştırıldığında daha büyük farklılıklar
çıkacaktır. 7. ve 8. günlerde PAH oranı çok düşük gözlenmiş olsa da diğer
bileşenlerin konsantrasyonu ilçelere göre daha yüksek çıkmıştır. 3. günden 20. güne
kadar olan tüm ölçümler nisan ayında olmasına rağmen ilçelerde mart ayında
yapılan ölçümlerden daha yüksek değerler kaydedilmiştir.
İl ve ilçelerde en çok naftalin gözlenmiştir. Bunun nedenleri GC/MS
kullanılması ve kullanılan tekniğinin yüksek PAH’lardan ziyade naftalin türevlerini
4. BULGULAR VE TARTIŞMA Sezen YALAKİ
74
daha iyi analiz edebilmesi, iki halkalı ve kolay oluşabiliyor olması ve hem katı hem
de gaz fazda bulunabilmesidir. İki halkalıdan yüksek PAH’ların oluşması için
reaksiyonların daha ileri gitmesi ve ortam koşullarının uygun olması gerekmektedir
(Zielinska, 2005). Ayrıca yapılan çalışmalarda dizel ve benzin yakıtların her ikisinde
de en baskın PAH’ın naftalin olduğunu belirlenmişlerdir (Marr ve ark., 1999).
Çalışmada oksi PAH’ larla sıklıkla karşılaşılırken nitro PAH’ lara çok az
rastlanmıştır. Bu çeşitli nedenlerle açıklanabilir. OH radikalleri ile reaksiyonlar hem
gece, hem gündüz sürekli meydana gelmektedir. Atmosferde de OH radikal
kaynakları sürekli mevcuttur. Bu nedenle oksijenli ürünlere daha çok rastlamak
doğaldır. Fakat nitrojenlenme reaksiyonları sadece gece yani daha az sıklıkla
meydana gelmektedir ve daha kompleks reaksiyonlardır. Ortamda her zaman NO
radikalleri bulunmayabilir (Zielinska, 2005). Kanada’da Feilberg ve ark. 1999
yılında yaptıkları çalışmada da gündüz daha çok üretilen OH radikallerinin
bulunduğu ortamda gece daha az üretilen NO3 radikalleri ile reaksiyonların daha az
olduğu görülmüştür. Kışın bulutlu havalarda OH radikali az olduğundan nitro PAH
oluşumu daha yüksektir. Adana’da güneşlenme süresi, nem ve hava sıcaklığı yüksek
olduğu için (Adana Çevre Raporu, 2002) oksi PAH’ların nitro-PAH’ lara göre çok
çıkması da beklenen bir sonuçtur. Belki endüstri, ağır trafik bölgelerinde veya kış
aylarında çalışılsaydı daha çok azotlu bileşen gözlenebilecekti. Bunlara ek olarak
oksi PAH’ larla ilgili çalışmalarda GC/ MS tercih edildiği görülmüştür (Allen ve
ark, 1997). GC/ MS’te uygulanan sıcaklık, kolon seçimi gibi faktörlerde gözlenen
ürünleri fark ettirmektedir. Ayrıca yapılan çalışmalarda sonuçların birbirinden çok
farklı olduğu ve bunda kullanılan cihazların büyük rol oynadığı belirlenmiştir
(Mastrall ve ark., 2000).
Bazı poliaromatik hidrokarbonların görülmemesi ise Soxhelet ekstraksiyon
yönteminin ve analiz için GC/ MS’ in kullanılmasına bağlıdır. Çünkü benzopiren
gibi çok halkalı PAH’ lar diklorometan ve aseton karışımıyla Soxhelet ekstraksiyon
yönteminden ziyade başka çözücülerde ve farklı yöntemlerle belirlenmektedir
( Bartle ve ark., 1980 ).
5. SONUÇLAR Sezen YALAKİ
75
5. SONUÇLAR
1. Yapılan çalışmada Adana il merkezinde Adana ilçelerine göre daha çok
çeşitte ve daha yüksek göreceli bollukta poliaromatik hidrokarbon, diğer
atmosferik kirleticiler ve eksoz emisyonundan kaynaklanan diğer bileşenler
gözlenmiştir. Bu durum kentsel ve kırsal bölgelerdeki trafik yoğunluğunun
farklı olmasından kaynaklanmaktadır.
2. Adana il merkezinde çıkan maddelerde bifenil, akrolein, propion aldehit gibi
bazı zararlı maddeler büyük yoğunlukta gözlenirken Adana ilçelerinde
gözlenmemiştir.
3. Genel olarak Adana ilçelerinden alınan örneklerde çıkan maddeler ve
miktarlarının birbirine benzer olduğu tespit edilmiştir. Bunun nedeni
ilçelerde hava kirletici faktörlerin birbirine benzer olmasıdır. Tüm ilçelerde
trafik, nüfus ve endüstri yoğunluğun düşük olduğu için aradaki farklar
meteorolojik etkenlerden kaynaklanmaktadır. İl merkezinde çıkan maddeler
ve oranları günlere göre çok büyük farklılıklar gösterebilmektedir. Bu da il
içerisinde hava kirliliğini etkileyen pek çok faktörün olmasından
kaynaklanmaktadır.
4. Örneklerin GC/ MS sonuçlarında çok çeşitli madde olduğu gözlenmiştir. Bu
kadar çok sayıda madde görülme nedenleri doğrudan eksozlardan fazla
sayıda organik madde salınması ve atmosferde meydana gelen
reaksiyonların çok olmasıdır.
5. Örneklerin analizi sonucunda benzen maddesine Adana il ve ilçelerinde
sıklıkla rastlanmıştır. Bunun nedeni benzenin motorlu taşıtların yakıtlarından
oluşan başlıca ürün olmasıdır.
6. İlçelerde çıkan poliaromatik hidrokarbon oranı %1 - %2 civarında iken il
merkezinde %100’ e kadar çıkmaktadır.
7. Analiz edilen örneklerde halojenli gruplara fazla rastlanmamasının nedenleri
endüstri bölgelerinde ve ağır araç trafiğinin olduğu bölgelerde çalışılmamış
olmasıdır.Yapılan çalışmalar benzen gibi aromatik bileşenlerin % 89’unun,
halojenli bileşenlerin % 0’ ının trafik kaynaklı olduğunu göstermektedir.
5. SONUÇLAR Sezen YALAKİ
76
8. Çalışmada Adana il merkez ve ilçelerinde % göreceli bolluğu en yüksek
çıkan madde benzendikarboksilikasit (genel olarak %100) ve türevleridir. Bu
maddeler eksoz emisyonlarından doğrudan oluşmuş olabileceği gibi,
atmosferdeki benzen ve dallanmış benzenlerin oksijen, ozon gibi
yükseltgenlerle reaksiyonu sonucunda da oluşmuş olabilir.
9. Analiz edilen örneklerde en çok gözlenen poliaromatik hidrokarbon, kolay
oluşması ve analiz edilebiliyor olması nedeni ile naftalindir. Bazı
poliaromatik hidrokarbonların görülmemesi Soxhelet ekstraksiyon
yönteminin ve analiz için GC/ MS’ in kullanılmasına bağlıdır.
10. Yapılan birçok çalışmada eksozlardan n-alkanlar, alkanoik asitler, PAH’lar,
oksi PAH’ lar, aldehit, ketonlar, arenler gibi çeşitli bileşenlerin salındığı
belirlenmiştir. Çalışma sonucunda gözlenen alkan, alken, aromatik asit ve
diasitler, fenoller, PAH’ lar gibi bileşenler motorlu taşıt emisyonlarından
oluşan bileşenlere uymaktadır. Örneğin eksoz emisyonlarında uzun alkan
zincirleri buna karşın kısa alkenler oluşmaktadır. Çalışmada da benzer
sonuçlar görülmüştür. Bunların bir kısmı da atmosferdeki reaksiyonlar
sonucu oluşmaktadır.
11. Analiz edilen örneklerde halojenli bileşenlere çok az rastlanmıştır. Halojenli
bileşenler endüsriyel etkenlerle oluşuken trafik kaynaklı oluşmamaktadır.
Adana il ve ilçelerinde yapılan bu çalışmada trafik kaynaklı kirleticiler esas
alındığından klorlu bileşenlerin çok az, benzenin oldukça fazla gözlenmesi
hava kirliliğine trafiğin etkisinin belirlenmesinde doğru bir yol izlendiğini
göstermektedir.
12. Adana il merkezinde en çok kirletici bileşenin yoğun olduğu gün 11. gündür.
En az kirleticinin gözlendiği günler ise 7. ve 8. günlerdir. Bu farklılıkların
meteorolojik etkenlerdeki değişmeden kaynaklandığı düşünülmektedir.
13. Tufanbeyli ilçesinde diğer ilçelere göre çok fazla bileşen gözlenirken, en az
bileşen oldukça yüksek olan ve nüfusun az olduğu Aladağ’ da gözlenmiştir.
Karataş ilçesinde ise deniz kenarında olduğu için daha asidik maddeler tespit
edilmiştir.
5. SONUÇLAR Sezen YALAKİ
77
14. Çalışma bölgesi otomobil trafiğinin yoğun ve az yoğun olduğu bölgelerde
yapılmıştır. Bu nedenle genel olarak benzer sonuçlar gözlenmiştir. Şayet
çalışma endüstri bölgelerinde veya ağır trafiğin yoğun olduğu bölgelerde
yapılsaydı farklı sonuçlar çıkacaktı. Mastral ve ark. 2001’de yayınladıkları
makalede benzo(a)piren ve koronen gibi PAH’ların ağır taşıt trafiğinin
olduğu bölgelerde yüksek çıktığını bulmuşlardır. Bu çalışma da ağır trafik
bölgesinde yapılmadığı için bu bileşenlere çok düşük konsantrasyonlarda
rastlanmıştır.
15. Çalışmada poliaromatikhidrokarbonlardan çok 1 H-İnden,2,3-dihidro-4,6-
dimetil-; Naftalin,1,2,3,4-tetrahidro-2-; Naftalenon,2,3,4,4a,5,6,7-oktahidro-
1,4a-dimetil-7-; Benzo[a]piren-4,5–dikarboksilikasit anhidrit;8-Metilamino
naftalin-1-karbonitril; 1,4-Naftalindion,2,3–didekil-;9,10–Etanoantrasen; 9,
10,dihidro-11,12-diasetil,5,5-Dimetoksi-3,3,7,7-tetrametil-2,2’-binaftalin; 2,
3-dihidro-1H-siklopent(e)azulen; 1,2–Dihidroantrasen; 2-t-bütilnafto[2,3-
6]furan-4,9-dion; 5,5’-Dimetoksi-3,3’,7,7’-tetrametil-2,2’-binaftalin-1,1,4,
4’-tetraen; 2 [(2- 0kzo- 2 - (2-naftil) til]- 3 -feniltiyo1, 4- naftokuinen; 6,6-
Dimetil, 5, 5, 8, 8’- tetrametoksi-2, 2’-binaftiliden-1, 1’- dion gibi çeşitli
PAH türevleri gözlenmiştir. Bu bileşenlerin atmosferdeki çeşitli radikallerle
reaksiyon sonucu oluştuğu düşünülmektedir. Bu tarz bileşenlerin çok
görülme nedeni Adana’nın çok nemli bir atmosfer yapısına ve çok sıcak bir
iklime sahip olması ile açıklanabilir. Bu atmosferdeki reaksiyonları olumlu
yönde etkilemektedir.Ayrıca yine bu nedenlerle güneş ışığı varlığında
oluşan oksi PAH’ lar gece meydana gelen nitro PAH’ lara göre daha çok
gözlenmiştir.
16. Genelde benzer PAH’ ların tespit edilmesinin bir nedeni çalışmanın bahar
aylarında yapılmış olmasıdır. Kışın yapılan çalışmalarda diğer mevsimlere
göre daha yüksek molekül ağırlıklı ve daha farklı PAH’lar belirlenmektedir.
Kışın PAH oranı ısınma amaçlı yakıt kullanımının artması ile artmaktadır
(Xie ve ark, 2003). Ayrıca Amerika’da yapılan bir çalışmada 3-4 halkalı
PAH konsantrasyonunun üç bülgede benzer, 5-7 halkalıların ise PAH
kaynağına göre çok farlılık gösterdiği tespit edilmiştir. (Naumova ve ark,
5. SONUÇLAR Sezen YALAKİ
78
2002). Bu çalışmada benzer zamanlarda ve temel olarak PAH kaynakları
aynı olduğu için benzer sonuçlar çıkması olağandır.
17. 2005 yılında Adana’da tespit edilen plakalı araç sayısı Seyhan’da 259406,
Ceyhan’da 22951, Kozan’da 21813, Pozantı’da 1139, İmamoğlu’nda
2311’dir. ( Adana Çevre Raporu, 2002 ). İl merkezinde ilçelere göre çok
sayıda araç olduğu görülmektedir. Bu da il merkezinde atmosferin ilçelere
göre neden daha kirli olduğunu açıklamaktadır.
18. Adana Çevre Müdürlüğü’ nden alınan meteorolojik veriler incelendiğinde
Adana merkezde çalışılan günlerde genel olarak sıcaklık ve basıncın yakın,
fakat nemin bazı günler daha yüksek olduğu görülmektedir. Örneğin, nem
çalımanın yapıldığı birinci gün % 43, altıncı gün ise % 16’ dır. Buna paralel
olarak ilk günkü PAH oranı da daha yüksektir. Mastrall ve ark. (2000)
yaptıkları çalışmada PAH oranının nem ile doğru, sıcaklıkla ters orantılı bir
ilişkisi olduğunu belirtmişlerdir.
19. Çevre Bakanlığı’ nın Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nin 6.
Maddesi (2004), hava kalitesi sınır değerlerini içermektedir. Havada asılı
partikül maddeler için sınır değer 300 µ/ m3’ tür. Genel olarak çalışmalar
mart ve nisan aylarını kapsayan dönemde yapıldığından Ek D’ de verilen
Çevre Müdürlüğü’ nün verileri incelendiğinde bu değerin aşılmadı
görülmüştür.
20. Mastrall ve ark. (2003c) Zarogoza’da trafik kaynaklı PAH’ larla ilgili
yaptıkları çalışmada bazı durumlarda meteorolojik verilerin
değerlendirilmesinin çok zor olduğunu belirtmişlerdir. Çünkü sıcaklık,
basınç, nem, güneş ışığı, rüzgar yönü, şiddeti gibi çeşitli etkenler PAH
oluşumunda birbirine zıt yönde etki gösterebilmektedir. Bunların yanı sıra
yükseklik, vakum yapılan cihazın özellikleri, toplum alışkanlıkları gibi
çeşitli faktörlerde sonuçları etkilemektedir. Örneğin Zarogoza’ da yazın
insanlar tatile gittikleri için PAH oranı düşmektedir. Yağmurlu havalarda ise
yükselmektedir. Bunu açıklamak güçtür. Bu insanların yağmurda yürümek
yerine arabalarına binmeleriyle açıklanabilir. PAH’ ların su damlalarına
tutulmaları PAH derişimini azaltır. Güneş ışığı azaldığı için fotodegratasyon
5. SONUÇLAR Sezen YALAKİ
79
tepkimeleri de azalır. Hangisinin baskın olduğunu açıklamak zordur. Benzer
şekilde Adana ilçeleri ile ilgili olarak Ek B’ deki veriler incelendiğinde
sonuçlara etki eden çok sayıda faktör olduğu görülür. Öncelikle ilçelerin
yükseklikleri ve diğer coğrafi özellikleri farklılık göstermektedir. Ayrıca
sıcaklık, basınç, nem, rüzgar yönü ve hızı gibi değerlerde farklılık
gösterdiğinden bunlardan hangisinin PAH ve diğer atmosfer kirleticilerin
oluşumunda etkin olduğunu bire bir açıklamak oldukça güçtür. Genel olarak
ilçelerde il merkezine göre daha düşük oranda kirletici maddeler
gözlenmiştir ve ilçeler arasında da çok büyük farklılıklar yoktur.
6. ÖNERİLER
Yapılan bu çalışmada Adana merkezde daha kırsal ilçelere göre daha yüksek
oranda PAH ve diğer tehlikeli atmosfer kirleticisi gözlenmiştir. Çalışma trafiğin
yoğun olduğu bir bölge olan Adana Valilik binası çevresi ve trafik yoğunluğunun az
olduğu Adana ilçeleri merkez alınarak yapılmıştır. Her iki bölge de endüstri bölgeleri
değildir. Bu çalışma endüstri bölgelerinde ya da aynı şekilde Adana’nın daha yoğun
trafik bölgelerinde yapılsaydı daha yüksek miktar ve sayıda kirletici madde ortaya
çıkacağı bir gerçektir.
Burada temel olarak trafik merkez alınmıştır ve trafiğin havadaki kirletici
maddelerin miktarını ve çeşitliliğini yüksek oranda artırdığı gözlenmiştir. Her geçen
gün Adana trafiğine çıkan araç sayısının arttığı düşünülecek olursa bu tehlike de her
geçen gün büyümektedir.
Trafikten kaynaklı hava kirliliğinin ne derece büyük olduğu birçok ülkede
yapılan araştırmalar tarafından gösterilmiştir. Bu problem Adana gibi Türkiye’nin
diğer tüm büyük illeri için de geçerlidir. Buna benzer çalışmalar endüstrileşme,
trafik, nüfus, meteorolijik ve mevsimsel etkenlerin çok farklı olduğu bölgelerde
yapılabilir ve sonuçlar karşılaştırılabilir.
Adana Çevre Müdürlüğü’nün de hazırladığı raporda Adana’ da araçlardan
kaynaklanan hava kirliliğinin toplam kirliliğin büyük bir bölümünü teşkil ettiği ve
bunun ısınmadan kaynaklanan kirlilikten de yüksek olduğu, azaltılması için de
öncelikle eksozlardan çıkan kirliliğin azaltılması gerektiği, motorlu taşıtlarda
emisyon kontrol donanımının mutlaka bulunması gerektiği bildirilmiştir. Tüm
bunların sağlanabilmesi için konu ile ilgili denetimler daha sağlıklı ve daha çok
sıklıkta yapılmalıdır. Herşeyden önemlisi toplu taşımacılığın yaygınlaştırılması, şehir
içi raylı sistemlerin geliştirilmesi trafik kaynaklı kirliliği büyük ölçüde azaltacaktır.
Bunların yanı sıra insanların kullandıkları yakıtlara dikkat etmeleri, daha bilinçli
tüketiciler olmaları gerekmektedir. Kısacası insan sağlığı için her yerde; evde,
işyerinde ve trafikte çevreye karşı daha duyarlı olunmalıdır.
81
KAYNAKLAR
ALLOWAY, B. J., AYRES, D. C., 1997. Chemical Prınciples of Environmental
Pollution, 2. baskı, Chapman& Hall, 381s.
ALVES, C. , PIO, C., ve DUARTE, A., 2001. Composition of Extractable Organıc
Matter of Air Particles from Rural and Urban Portuguese Areas,
Atmospheric Environment, 35 (32):5485-5496.
ARINÇ, E., ŞEN, A., ve BOZCAARMUTLU, A.,(2000) Cytochrome P4501A and
Associated MFO Induction in Fish as a Biomarker for Toxic,
Carcinogenic Pollutants in the Aquatic Environment. Pure and Applied
Chemistry, 72: 985-994.
AZEVEDO, D. A., MOREIRA, L. S., ve SQUERİA, D.S., 1999. Composition of
Extractable Organic Matter in Aerosols from Urban Areas Rio De
Jenerio City, Brazil.Atmospheric Environmental, 33(30):4987-5001.
AZEVEDO, D.A., SANTOS , M. ve NETO, F. R. A. , 2002. Indentification and
Seosonal Variation of Atmospheric Organic Pollutants in Campos dos
Goytacazes, Brazil. Atmospheric Environmet, 36(14): 2383-2395.
AXELRAD, D.A., FROSCM, R.A.M., TRACEY, J.W.,CALDWELL, J.C., 1999.
Assesment of estimated 1990 air toxics concentrations in urban areas in the
Unıted States. Environmental Science& Policy 2:397-411.
BARTLE, K. D., LEE, M. L., WISE, S. A., 1980. Modern Analtical Methods for
Environmental Polycyclic Aromatic Compounds:113-158.
BASHER, C., BALASUB RAMANİAN, R., ve LEE, H. K., 2003. Journal of
Chromatogrophy A, 1016(1): 11-20.
BESOMBES, J. L., NAİTRE, A., PATİSSİER, O., MARCHAND, N.,
CHEVRON, N., SOTKLOV, M., MASCLET, P., 2001. Particulate PAHs
Observed in the Surrounding of a Munıcıpal İncinerator. Atmospheric
Environment 35 (35): 6093-6104.
BOSTROM, C.E., GERDE, P., HANBERG, A., JERNSTROM, B.,
JOHANSSON, C., KYRKLUND, T., 2002. Cancer Risk Assessment,
82
Indıcators and Guidelines For PAHs in the Ambient Air. Environment
Health Perspect, 110(3):451-488.
BOZEYOĞLU, M., 1992 Çan ve Yatağan Linyitlerinin Akışkan Yataklı Yakıcıda
Elde Edilen Küllerinde PAH’ ların Analizi. İ.T.Ü. Yüksek Lisans Tezi,
İstanbul 855.
BREVER, R., BELZER, W., POON , A., 2000. Assesment of PAH Levels in
Atmospheric Particules from Burnaby Lake. Environment Canada, Aquatic
and Atmospheric Sciensions Division., 97s.
ÇEPNİ, 1. , 1991. Bazı Türk Yabancı Sigaralarda PAH’ların tanımlanması, İ.T.Ü.
Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 955.
DAVİES, M., RANTELL, T.D., STOKES, B.J., WİLLİAMSON, F., 1992.
Characteriziation of Trace Hydrocarbon Emissions from Coal Fired
Appliances, Coal Research Establishment: Cheltenham, U. K., 18s.
DEMİRCİ, A., 2000. HPLC ile sigara izmaritinde Polisiklik Aromatik
Hidrokarbonların Tayininde Karşılaşılan Problemler Üzerine Bir Çalışma.
Ondokuzmayıs Üniv. Doktora Tezi, Samsun, 1065.
EGLINTON, T. I., 2003. New Techniques Define Combustion Product Signatures
in Sediments, WHO.
ELLWARDT, P., 1976.- Ch. Telma 6, 135-144.
FANG, G. C., CHANG, C.N., WU, Y.S., FU, P.P.C., YANG, I.L., CHEN, M.
H., 2004. Characterization, Identification of Ambient Air and Road Just
Polycydic Aromatic Hydrocarbons in Central Taiwan, Taichung. Science
of the Total Environment, 327:135-146.
FEILBERG, A. İ POULSEN, W. B., NIELSEN, T., SKOV, M., 2001. Occurrence
and Sources of Particulute Nitro- PAMS in Ambient Air in Denmark.
Atmospheric Environment 35(2001):353-366.
HAESELER, F., BLANCHET, D., DRUELLE, V., WERNER, P.,
VANDECASTEELE, J. P., 1999. Environment Sci. Technology, 33(6):
825-830.
83
HAUS, M.D., SMITH, N.D., KINSEY, J., DONG,Y. ve KARIMER, P., 2003.
PAH Sıze Distributions in aerosols from appliances of residential wood
combustion as determined by direct thermal desorption- GCIMS.
Journal of Aerosol Science, 34(8): 1061-1084
HERMANN, R., 1981. Catena 8., 171- 189.
HUNG, M. , G.A. 2005, Temporal and Spatial Variabilities of Atmospheric
Polychbrinated Biphenyls (PCBs) , Organochlorine (oc) Pesticides and
Polyaromatic Mydrocarbons (PAHs) in the Canadian Arctic. Science of the
Total Environment XX(2005)XXX-XXX.
KAYALİ, M. N., RYBIO- BARROSO,S., POLO-DIEZ, L. M., 1995. Rapid
PAH Determination in Urban Particulate Air Samples by HPLC with
Fluorometric Detection. Journal of Chromatographic Science 33:181- 185.
KİTA, Y., 1989. Studies on the Distribution and PAHs of Particulate Substances in
the Vicinity of an Expressway . Nippon Eiseigaku Zasshi, 44(22):673-684.
MARR L. C., KIRCMSTETTER, T. W., HARLEY, R. A., MIGUEL, A. M.,
HERING, S. V., HAMMON, D., S. K., 1999.Characterization of Polycyclic
Hydrocarbons in Motor Vehicle Fuels and Exhaust
Emissions.Environmental Science and Techonology, 33(18):3091-3099.
MARTİNİS, B.S. , OKAMOTO, R. ,A., KADO, N.Y. , GUNDEL L.A. , ve
CARVALHO, LR. H. , 2002. Polycylic Aromatic Hydrolcarbons in a
bioassay-fractionated extract of PM 10 collected in Sao Paulo, Brazil.
Atmospheric Environment , 36(2) : 307-314.
MASTRAL, A.M., CALLEN, M.S., 2000. A Rewiew on Polycyclic Aromatic
Hydrocarbon (PAH) Emissions From Energy Generation. Environmental
Science& Techonology, 34(15):3051-3056.
MASTRAL, A. M., CALLEN, M. S. LOPEZ, J. M., GARCİA, T., ve NAVARRO,
M.V. , 2003a. Critical Review on Atmospheric PAH. Assesment of Reported
Data in The Mediterranean Basin. Fuel Processing Technology, 80(2): 183-
193.
84
MASTRAL, A. M., GARCİA, T., MURİLLO, M., CALLÉN, M. S., LÓPEZ, J. M.,
NAVARRO, M, V., 2003b. Pollution Control Technology For Atmospherıc
PAH.. EJEAFChe, 2 (2):5s
MASTRAL, A. M., LOPEZ, J. M., CALLEN, M. S., GARCIA, T., MURILLO, R.,
NAVARRO, M. V., 2003c. Spatial and Temporal PAH Concentrations in
Zaragoza, Spain. Sci Total Environment, 307 (1- 3):111-24.
MÜEZZİNOĞLU, A., 1987. Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları, İzmir.
175s.
NAUMOVA, Y. Y., EİSENREİCH, S. J., TURPİN, B. S. , WEİSEL , C. P. ,
MORANDİ, M. T. , COLOME , S. D., 2002. Polyclic Aromatic
Hydrocarbons in the Indoor and Outdoor Air of Three Cities in the U.S. ,
Environ Sci Technol , 36(12):2552-2559.
NGABE, B., BİDLEMAN, T. F., ve SCOOT G. I., 2000. Polycylic Aromatic
Hydrocarbons Storm Runoff from Urban and Coastal South Carolina. The
Science of The Total Environment.255 (1-3) 1-9.
OMAR, M. J., KETULY, K.A., 2002. Concentation of PAHs in
atmospheric particles ( PM- 10) and road side soil particles collected in
Kuala Lumpur, Maleysia. Atmospheric Environment 36 (2): 247-254.
PAPAGEORGOPOULOU, A., MANOLI, E., TOULOUMI, E., SAMARA, C.,
1999. Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in the Ambient Air of Greek
Towns in Relation to Other Atmospheric Pollutants. Chemosphere 39
(13):2183-2199.
POLKOWSKA, A., KOT, WIERGOWSKİ, M., WOLSKA, L., WOOWSKA,. K.,
ve NAMIENIK, J., 2000. Organic Pollutants in Precipitation:
Determination of Pesticipes and PAHs in Poland. Atmosphreic
Environment, 34(8):1233-1245.
PREVEDOUROS, K., LUNDEN, E. B., HALSALL, C. J., JONES, LEE, R. G. M.,
ve SWETMAN, A. J., 2004. Seasonal and Long-term Trends in Atmospheric
PAH Concentrations: Evidence and Implications, Environmental Pollution
128, 17–27.
85
ROGGE, W. F., HILDEMANN, L. M., CASS, G. R., SIMONEIT, B. R. T., 1993.
Sources of Fine Organic Aerosol 5. Naturel Gas Home Appliances.
Environmental Science& Techonology 27(13):2736-2744.
ROSELL, A., GRIMAIT, J. O., ROSELL, M. G., GUARDINO, X., ALBAIGES,
J., 1991. The Composition of Volatile and Particulate Hydrocarbons in
Urban Air. Fresenius Journal of Analytical Chemistry 339:689-698.
SANTOS, C. Y. M. , AZEVEDO, D. A., NETO, F. R. A., 2002. Selected Organic
Compounds from Biomass Burning Found in the Atmospheric Paticulate
Matter Over Sugarcane Plantation Areas. Atmospheric Environment 36(18):
3009-30019.
SEIFERT, B., 1986. Luftferunreinigung Durch Kraftfahrzeuge, Fisher, Stuttgart,
255s.
SIMO, R., COLOM-ALTES, M., GRIMALT, J., ALBAIGES, J., 1991.Background
Levels of Atmospheric Hydrocarbons, Sulphate and Nitrate Over the
Western Mediterranean. Atmospheric Environment, 25A(8): 1463-
1471
TAŞKIRAN, Y., 1992. Kullanılmamış motor yağlarında polisiklik Aromatic
Hidrokarbonların Oluşum Sürecinin İzlenmesi. İTÜ Yüksek Lisans Tezi,
İstanbul, 75s.
TAM, B.N. , NEUMANN, C.M. , 2004. A Human Health Assessment of Hazardous
Air Pollutants in Portland, OR. Journal of Environmental Management 73:
131-145.
T. C. ÇEVRE BAKANLIĞI HAVA KALİTESİNİN KORUNMASI
YÖNETMELİĞİ, 2004. 02. 11. 1986 Tarihli Resmi Gazete, Sayı:
19269. Madde:6 (8-13).
VALERIO, F., PALA, M., LOPRIENO, N., SCAPOLI, C., 1991. Correlations
Between 15 Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAH) and the
Mutagenicity of the Total (PAH) Fractıon in Ambient Air Particles in La
Spezia (Italy). Mutat Res., 249(1):227-41.
86
VIRAS, L.G, ATHAIVASIOU, P.A., 1990. Determination of Mutagenic Activity
of Airborne Particulates and of the Benzo Pyren Concentration in
AthensAtmosphere.Atmospheric Environment.Part B.Urban
Atmosphere, 24(2):267-274.
VIRAS, L.G., SISKOS, P.A., SAMARA, C., KOUIMTZIS, T., ATHANASIOU,
K. ve VAVATZANIDIS, A., 1991. PolycylicAromatic Hydrocarbons and
Mutagens in Ambient Air Particles Samples in The Saloniki, Greece.
Environ. Toxıcol. Chem. 10(8):999-1007.
VIRAS, L.G., SISKOS, P. A., STEPHANOU, E., 1987. Determination of
Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Athens Atmosphere. Internatıonal
Journal of Envıronmental Analtical Chemistry, 28(1-2):71-85.
YEŞİLYURT, C., AKCAN, N., 2001. Hava Kalitesi İzleme Metodolojileri ve
Örneklem Kriterleri. Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi, Ankara, 177s.
ZIELISNKA, B., Atmospheric Transformation of Diesel Emissions, 2005.
Experimental and Toxıcologix Pathology 57:31-42.
XIE, M.X., XİE, F., DENG, Z.W., ve ZHMANG, G. S.,2003. Talanta,
60(6):1245-1257.
87
ÖZGEÇMİŞ
1978 Adana doğumluyum. İlkokulu Akkapı İlköğretim Okulu’nda, orta ve
lise öğrenimimi, Adana Kız Lisesi’ nde tamamladım. 1999’da Hacettepe Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Kimya Bölümü’ nden mezun oldum.
2000’de Milli Eğitim Bakanlığı atamaları ile sınıf öğretmeni olarak Kars’a
atandım. 2003 yılında Çukurova Üniversitesi Kimya Bölümü’ nde yüksek lisansa
başladım ve Adana iline tayin oldum. Halen Adana’da öğretmenlik yapmaktayım.
88
EK A
EPA’NIN BELİRLEDİĞİ BAŞLICA ATMOSFER KİRLETİCİLERİ VE
SAĞLIĞA ETKİLERİ
BAŞLICA ATMOSFER KİRLETİCİLERİ ETKİ ORGANLARI VE KIRİTİK ETKİLERİ
Asetaldehit Burun epitellerinde dejenerasyon, (kanserojen) Akrolein Geniz epitellerine sinirsel etki,kronik,akut etki Arsenik Bileşenleri Gelişim,kardiovasküler ve sinir sistemine etki,
(kanserojen) Benzen Lökosit sayısında azalma, (kanserojen) Benzil Klorür (kanserojen) 1,3 – Bütadien Üreme sistemi, (kanserojen) Karbontetraklorür Gelişim, sindirim ve sinir sistemlerine etki,
(kanserojen) Klorbenzen Cilt,sindirim ve üreme sistemleri Kloroform Sindirim,gelişim sistemleri ve cilt, (kanserojen) Krom Bileşenleri Geniz septumunda azalma, (kanserojen) Kobalt Bileşenleri Dibenzofuran Kanserojen 1,4 – Diklorobenzen Ciğer ağılığında artma, (kanserojen) 1,3 – Dikloropropen Solunum epitellerine etki, (kanserojen) Etil Benzen Gelişim sistemini zehirleme Etil Klorür Kemikleşme sürecini geciktirme Etilendiklorür Sindirim ve sinir sistemi, (kanserojen) Etilidendiklorür Kanserojen Formaldehit Göz ve solunum sistemi, Kanserojen Kurşun Bileşenleri Kanserojen Manganez Bileşenleri Reflekslerde azalma, kronik etki Metilbromür Geniz boşluğundaki solunum epitellerinde yara
dönüşümü ve artışı Metilklorür Beyinsel yaralar, (kanserojen) Metilkloroform Sinir sistemi Metil Etil Keton Doğuş ağırlığında azalma Metilen Klorür Kardiovaskuler ve sinir sistemi Nikel Bileşenleri Genize etki Naftalin Bağışıklık ve solunum sistemleri Fosforus Üreme sistemi Asenaftalin Kanserojen Asenaftilen Kanserojen Antrasen Kanserojen Benzo[a] piren Kanserojen Benzo[b] floranten Kanserojen Benzo[e] piren Kanserojen Benzo[g,h,i,] perilen Kanserojen Benzo[k] floranten Kanserojen Krisen Kanserojen Koronen Kanserojen Dibenzo[a,h] antrasen Kanserojen Floranten Kanserojen
89
Floren Kanserojen İndeno[1,2,3 – c,d] piren Kanserojen Perilen Kanserojen Fenantren Kanserojen Piren Kanserojen Propionaldehit Kanserojen Propilendiklorür Geniz mukozasına etki, (kanserojen) Selenyum Bileşenleri Sindirim, kardiovasküler ve sinir sistemi Sitiren Sinir sistemi 1,1,2,2 - Tetrakloroetan Kanserojen Tetrakloroetilen Sindirim sistemi ve cilt Toluen Gelişim, sinir ve solunum sistemleri 1,2,4 –Triklorobenzen Kanserojen 1,1,2 – Trikloroetan Trikloroetilen Göz ve sinir sistemi, (kanserojen) Vinilklorür Ciğer hücrelerine etki, (kanserojen) Vinilidenklorür Ciğer zehirlenmesi Ksilen Motor kordinasyonunda zayıflama Dioksinler/ Furanlar Kanserojen Bis(klormetil)eter Kanserojen Akrilamit Kanserojen Akrilonitril Kanserojen Etilakrilat Kanserojen Hidrazin Kanserojen Heptaklor Kanserojen Hekzaklorbenzen Kanserojen Kinolin Kanserojen Metilendifenildiisosiyanat Kronik etki Bifenil Kanserojen
90
EK B ADANA ÇEVRE MÜDÜRLÜĞÜ METEOROLOJİ VERİLERİ I- Adana İlçelerine Ait Veriler Tarih SO2 PM CO NO2 Basınç Sıcaklık Nem R.Yönü R.Hızı
µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 mBar °C % ° m/sn.
24.02.2005
Ceyhan 10 24 51 1 987 11,5 44 84 0,6
25.02.2005
Su gözü 15 13 682 20 987 12,3 38 81 0,9
26.02.2005
Su gözü 4 14 92 15 989 10,2 50 133 0,4
27.02.2005 3 14 165 3 979 12 41 115 0,9
28.02.2005
Tufanbeyli 3 20 14 1 977 14,3 53 119 2
01.03.2005
Saimbeyli 10 26 406 2 904 9,6 74 110 2,6
02.03.2005
Feke 12 115 4183 0 826 6,6 77 115 0,7
03.03.2005
Kozan 5 34 2473 0 885 10,1 65 151 0,2
04.03.2005 5 16 524 1 927 10,5 84 134 0,2
05.03.2005 7 9 1229 2 964 5,9 49 70 0,2
06.03.2005
İmamoğlu
07.03.2005
Aladağ
08.03.2005
Karaisalı 14 17 458 871 9,4 59 73 0
09.03.2005
Pozantı 125 3609 909 7,6 94 127 0
10.03.2005
Karataş 44 159 417 905 7,3 71 131 0
91
II- Adana Merkez İlçeye Ait Veriler
Tarih PM CO NO2 Basınç Sıcaklık Nem R.Yönü R.Hızı
Seyhan µg/m3 µg/m3 µg/m3 mBar °C % ° m/sn.
30.03.2004
1. gün 42 351 30 984 18,4 43 100 0,3
31.03.2004
2. Gün 27 260 27 986 16,6 24 138 0,5
01.04.2004
3. Gün 42 403 25 988 15,4 35 132 0,5
02.04.2004
4. Gün 25 341 24 978 16,3 42 100 0,4
03.04.2004
5. Gün 16 240 22 983 16,1 21 62 0,5
04.04.2004
6. Gün 21 235 16 992 12,4 16 54 0,7
05.04.2004
7. Gün 25 296 29 996 12,8 18 117 0,4
06.04.2004
8. Gün 33 529 29 992 14,6 28 108 0,2
07.04.2004
9. Gün 33 392 28 994 15,3 35 128 0,4
08.04.2004
10. Gün 44 524 21 995 16,5 41 137 0,3
09.04.2004
11. Gün 54 380 23 992 18,3 32 141 0,3
10.04.2004
(12-20. Günler) 53 398 24 990 19,5 31 131 0,4
11.04.2004 49 430 25 992 21,1 31 122 0,3
12.04.2004 54 463 27 992 21 40 134 0,3
13.04.2004 48 533 25 990 19,7 55 131 0,3
14.04.2004 38 420 23 987 18,6 64 102 0,4
15.04.2004 35 386 21 982 17,4 62 85 0,6
16.04.2004 19 314 16 983 15,7 31 130 0,4
17.04.2004 24 347 14 989 15,4 28 135 0,5
18.04.2004 25 459 13 984 13,7 59 66
92
EK C
I- ADANA İLÇELERİNİN GC KROMOTOGRAMLARI
RT: 0.00 - 67.47
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65Time (min)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
Relative Abundance
33.18
55.8653.4837.16 40.3721.59 31.4619.14 29.15 41.11 45.95 52.9215.27 58.59 64.20
NL:1.78E8TIC MS Tufanbeyli
Kromotogram 1- Tufanbeyli GC Kromotogramı
R T: 0 .00 - 67 .5 2
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 5 0 5 5 6 0 6 5Tim e (m in )
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
Rel
ativ
e A
bund
ance
5 3 .4 9
33 .52 41 .5432 .77 4 6 .10 49 .5 435 .21 5 7 .97 64 .7 017 .0 8 25 .091 1 .09 24 .08
N L:6 .78 E6TIC MS S-Sa Sa im b eyli s i l ikad an ge cen
Kromotogram 2- Saimbeyli GC Kromotogramı
93
RT: 0.00 - 67.47
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65Time (min)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
Rel
ativ
e A
bund
ance
53.49
33.5031.6329.12 41.1735.21 46.30 52.34 62.7058.6617.03 25.0514.5811.04
NL:2.20E7TIC MS Sezen aladag
Kromotogram 3- Aladağ GC Kromotogramı
RT: 0.00 - 67.51
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65Tim e (m in)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
Rel
ativ
e A
bund
ance
53 .52
17.04 40.68 41.1840.30 46.3218.74 62.4550.0225.06 42.91 54.46 59.3633.53 63.5631.1511.12
NL:1.79E7TIC MS sezen kara is ali 01 05 05
Kromotogram 4- Karaisalı GC Kromotogramı
94
RT: 0.00 - 67.46
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65Time (min)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
Rel
ativ
e A
bund
ance
53.60
33.5531.6929.17 46.3535.2528.96 40.53 48.6242.9039.7920.8814.63 57.68 65.4061.50
NL:3.09E7TIC MS Sezen karatas
Kromotogram 5- Karataş GC Kromotogramı RT: 0.00 - 67.47
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65Time (min)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
Rel
ativ
e Ab
unda
nce
53.56
46.3233.53 54.9335.2332.99 48.5840.68 64.2356.2829.1426.1010.12 17.0711.80
NL:3.77E7TIC MS Pozanti Dogrudan
Kromotogram 6- Pozantı GC Kromotogramı
95
RT: 0.00 - 67.46
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65Time (min)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
Rel
ativ
e Ab
unda
nce
53.59
37.18 45.9533.5431.1825.1117.11 40.31 51.9042.76 58.51 62.7924.4711.12
NL:4.93E7TIC MS Feke_050420152418
Kromotogram 7- Feke GC Kromotogramı
RT: 0 .00 - 67 .47
0 5 10 15 2 0 2 5 3 0 3 5 4 0 4 5 5 0 5 5 6 0 65Tim e (m in)
0
5
1 0
1 5
2 0
2 5
3 0
3 5
4 0
4 5
5 0
5 5
6 0
6 5
7 0
7 5
8 0
8 5
9 0
9 5
1 00
Rel
ativ
e Ab
unda
nce
53 .4 8
1 7.1 0
2 5.10
30 .6 6
3 4.7 5
4 6.3 1
38 .114 1.2 01 1.12 46 .80 4 8.58
5 8.8 933 .53 60 .6 5 65 .385 7.632 9.1 41 2.24 18 .00 2 0.87
NL:3.93 E6TIC MS Koza n_ 05 042 21 00 90 0
Kromotogram 8-Kozan GC Kromotogramı
96
RT: 0.00 - 67.46
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65Time (m in)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
Rel
ativ
e Ab
unda
nce
52.10
38.52
39.4842.22
34.39 48.6543.13
53.1228.8616.16 23.84 56.3060.4019.4314.52 25.6510.65
NL:6.64E7TIC MS imamoglu
Kromotogram 9-İmamoğluGC Kromotogramı
97
II- ADANA MERKEZ GC KROMOTOGRAMLARI
R T : 7 .8 9 - 3 4 .3 8
8 1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0 3 2 3 4T i m e ( m i n )
0
5
1 0
1 5
2 0
2 5
3 0
3 5
4 0
4 5
5 0
5 5
6 0
6 5
7 0
7 5
8 0
8 5
9 0
9 5
1 0 0
Rel
ativ
e A
bund
ance
2 3 .4 41 4 .4 7
1 1 .1 0
1 4 .4 0
1 2 .3 81 0 . 7 6 1 5 .5 8 3 0 .2 61 5 .9 1 2 5 .0 0 2 6 .6 0 2 8 .1 22 1 .0 1 3 0 .9 7 3 3 . 5 01 9 .7 3
N L :3 .8 3 E 7T IC M S S - n 1
Kromotogram 1- 1.Gün GC Kromotogramı
R T : 6 .1 9 - 3 4 .2 8
8 1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0 3 2 3 4T im e (m in )
0
5
1 0
1 5
2 0
2 5
3 0
3 5
4 0
4 5
5 0
5 5
6 0
6 5
7 0
7 5
8 0
8 5
9 0
9 5
1 0 0
Rel
ativ
e A
bund
ance
1 1 .1 2
1 0 .7 6
2 3 .4 2
1 1 .7 01 5 .5 8
1 3 .3 8
1 4 .3 9 1 7 .3 61 0 .3 7 2 5 .0 02 1 .0 2 2 6 .6 06 .3 5 2 8 .1 2 2 9 .5 61 9 .7 3 3 2 .6 0
N L :1 .0 5 E 8T IC M S S -n 2
Kromotogram 2- 2.Gün GC Kromotogramı
98
R T : 0 .0 0 - 4 0 .2 9
0 5 1 0 1 5 2 0 2 5 3 0 3 5 4 0T i m e ( m i n )
0
5
1 0
1 5
2 0
2 5
3 0
3 5
4 0
4 5
5 0
5 5
6 0
6 5
7 0
7 5
8 0
8 5
9 0
9 5
1 0 0R
elat
ive
Abu
ndan
ce1 1 .2 0
1 0 .3 8 1 1 .7 2
1 2 .2 0
2 3 .4 19 .8 6
1 2 .6 89 .3 3
1 3 .4 09 .1 85 .4 3 1 4 .3 8 1 6 .3 2 2 5 .0 02 1 .5 5 2 6 .6 0 3 0 .2 6 3 2 .5 9 3 4 .5 0 3 8 .1 1
N L :1 .0 4 E 8T IC M S s - n 3 - 2
Kromotogram 3- 3.Gün GC Kromotogramı
R T : 8 .0 1 - 3 1 .0 2
1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0T im e (m in )
0
5
1 0
1 5
2 0
2 5
3 0
3 5
4 0
4 5
5 0
5 5
6 0
6 5
7 0
7 5
8 0
8 5
9 0
9 5
1 0 0
Rel
ativ
e A
bund
ance
1 4 .4 7
2 3 .3 9
1 4 .4 0
1 5 .5 21 1 .1 08 .2 9 1 3 .4 0 1 5 .9 2 1 7 .3 6 2 5 .0 02 1 .0 1 2 6 .5 9 2 8 .1 2 2 9 .5 61 9 .7 3 2 2 .2 6
N L :1 .7 0 E 6T IC M S S -n 4
Kromotogram 4-4.Gün GC Kromotogramı
99
R T : 7 .8 8 - 3 6 .0 7
8 1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0 3 2 3 4 3 6T im e (m in )
0
5
1 0
1 5
2 0
2 5
3 0
3 5
4 0
4 5
5 0
5 5
6 0
6 5
7 0
7 5
8 0
8 5
9 0
9 5
1 0 0R
elat
ive
Abu
ndan
ce2 3 .4 3
1 1 .1 4
1 3 .6 3 1 4 .2 21 0 .8 4 1 5 .9 0 3 0 .2 62 4 .9 92 1 .5 5 2 6 .6 0 2 8 .1 11 9 .7 2 3 2 .5 8 3 3 .5 0
N L :3 .8 9 E 7T IC MS S -n 5
Kromotogram 5- 5.Gün GC Kromotogramı
R T: 7 .3 1 - 3 3 .9 1
8 1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0 3 2T im e (m in )
0
5
1 0
1 5
2 0
2 5
3 0
3 5
4 0
4 5
5 0
5 5
6 0
6 5
7 0
7 5
8 0
8 5
9 0
9 5
1 0 0
Rel
ativ
e A
bund
ance
2 3 .4 2
1 1 .1 4
1 1 .8 4
1 3 .3 2
1 3 .6 31 0 .9 2 1 5 .9 0 3 0 .2 68 .0 3 2 9 .5 5 3 0 .9 72 6 .5 92 4 .9 91 6 .3 2 2 1 .5 51 9 .2 8
N L :3 .2 8 E 7T IC M S S -n 6
Kromotogram 6- 6.Gün GC Kromotogramı
100
R T: 7 .1 9 - 3 2 .2 5
8 1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0 3 2Tim e (m in )
0
5
1 0
1 5
2 0
2 5
3 0
3 5
4 0
4 5
5 0
5 5
6 0
6 5
7 0
7 5
8 0
8 5
9 0
9 5
1 0 0R
elat
ive
Abun
danc
e1 3 .3 3
1 1 .8 4
2 0 .0 3
1 4 .4 61 0 .1 71 5 .0 4
2 3 .3 91 5 .9 0
1 7 .7 22 9 .5 52 8 .1 12 6 .5 92 1 .5 5 2 5 .0 0 3 0 .9 78 .4 6
N L :8 .6 7 E 6TIC MS S -n 7
Kromotogram 7- 7.Gün GC Kromotogramı
R T : 8 .1 4 - 3 6 .0 1
1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0 3 2 3 4 3 6T im e (m in )
0
5
1 0
1 5
2 0
2 5
3 0
3 5
4 0
4 5
5 0
5 5
6 0
6 5
7 0
7 5
8 0
8 5
9 0
9 5
1 0 0
Rel
ativ
e A
bund
ance
1 3 .3 3
1 1 .8 31 5 .0 5
1 5 .9 11 7 .7 2 2 3 .3 81 9 .9 9 2 1 .4 01 0 .7 3 2 4 .9 9 2 6 .5 9 2 8 .1 1 2 9 .5 58 .4 0 3 2 .5 9 3 4 .4 7
N L :6 .3 2 E 7T IC M S S -n 8
Kromotogram 8- 8.Gün GC Kromotogramı
101
R T: 7 .5 7 - 3 0 .4 5
8 1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 2 6 2 8 3 0Tim e (m in )
0
5
1 0
1 5
2 0
2 5
3 0
3 5
4 0
4 5
5 0
5 5
6 0
6 5
7 0
7 5
8 0
8 5
9 0
9 5
1 0 0
Rel
ativ
e A
bund
ance
1 3 .3 3
1 1 .1 0 1 1 .8 4
1 5 .0 5
1 4 .0 61 7 .7 31 5 .9 1
1 0 .7 3 2 3 .3 91 9 .9 91 9 .4 59 .3 6 2 1 .4 1 2 9 .5 62 7 .1 42 4 .8 7
N L :6 .7 2 E7TIC MS S -n 9
Kromotogram 9- 9.Gün GC Kromotogramı
R T : 0 .0 0 - 4 0 .3 1
0 5 1 0 1 5 2 0 2 5 3 0 3 5 4 0T im e (m in )
0
5
1 0
1 5
2 0
2 5
3 0
3 5
4 0
4 5
5 0
5 5
6 0
6 5
7 0
7 5
8 0
8 5
9 0
9 5
1 0 0
Rel
ativ
e A
bund
ance
1 4 .4 0
1 3 .6 4
1 5 .9 02 3 .3 3 2 5 .0 12 1 .5 61 1 .5 6 2 6 .6 01 9 .7 3 2 9 .5 65 .7 8 1 1 .1 4 3 2 .5 9 3 6 .7 9
N L :3 .4 2 E 7T IC M S S -n 1 - c1 0
Kromotogram 10-10. Gün GC Kromotogramı
102
R T: 4 .1 0 - 3 4 .8 7
5 1 0 1 5 2 0 2 5 3 0T im e (m in )
0
5
1 0
1 5
2 0
2 5
3 0
3 5
4 0
4 5
5 0
5 5
6 0
6 5
7 0
7 5
8 0
8 5
9 0
9 5
1 0 0
Rel
ativ
e A
bund
ance
1 1 .8 8
1 1 .2 41 0 .2 2
9 .0 8
1 3 .3 4
7 .0 7
6 .5 3
8 .1 9
1 5 .0 5
5 .4 31 7 .7 2 1 9 .4 4 2 3 .3 8 2 9 .5 6 3 0 .9 82 6 .5 9 3 2 .5 82 1 .0 7
N L :1 .8 9 E 8T IC M S S -n 1 1
Kromotogram 11-11. Gün GC Kromotogramı
R T : 0 .0 0 - 4 0 .2 9
0 5 1 0 1 5 2 0 2 5 3 0 3 5 4 0T im e (m in )
0
5
1 0
1 5
2 0
2 5
3 0
3 5
4 0
4 5
5 0
5 5
6 0
6 5
7 0
7 5
8 0
8 5
9 0
9 5
1 0 0
Rel
ativ
e A
bund
ance
1 1 .8 41 1 .1 6
1 0 .2 8 1 3 .3 3
1 0 .1 8
1 5 .0 49 .3 6
2 9 .5 62 8 .1 2
2 6 .6 01 5 .9 0 3 0 .9 87 .9 75 .2 1 1 7 .7 3 3 2 .5 82 1 .5 5 3 4 .4 9 3 9 .5 5
N L :8 .2 6 E 7T IC M S S -N 1 2 -2 0
Kromotogram 12-12-20. Günler GC Kromotogramı
104
Alıkonma Zamanı Bileşikler (Tufanbeyli ilçesi) %Göreceli
Bolluk
55,86 1,2, Bis – (3,5 – di – tert – bütil – 4 – hidroksifenil ) etan 5 53,48 1,2 – Benzendikarboksilik asit, diizooktilester 4 47,46 2,6 – Ditersiyerbütil – 4 – hidroksimetilfenol 1 48,56 1,2 – Benzendikarboksilik asit, bütiloktilester 1 46,30 1,2 – Benzendikarboksilik asit, bis (2-metilpropil )-ester 2 45,99 Asetamit 1
46,31 2 – okso – 1 – (3-okso – bütil ) – siklohekzankarboksilikasit etil ester 1
45,95 3,5 – di- tert-bütil-4-hidroksibenzaldehit 2 45,39 2,6- di-tert-bütil-4-(dimetilaminometil)fenol 1 45,01 1- [1-metoksi-3,3-dimetil-2-(3,metilbüta-1,3-dienil)siklopentiletanon 1 43,66 2 H – piran, tetrahidro-2-[(1-metil-4-fenin-2-bütinin) oksi]- 1 43,49 Naftalin, 1,2,3,4-tetrahidro- 2,2,5,7-tetrametil- 1 43,26 2(4aH)-Naftalenon,3,4,5,6,7,8-hegzahidro-,ditiyo etilen asetal 1 43,12 Fenol, 2,6, bis(1,1- dimetiletil)-4-metil 1 42,74 Dotriakonten 1 42,49 2-Bütanon, 1-(2,3,6-trimetilfenil)- 1 42,35 6,9- Oktadekadinoyikasit, metilester 1 41,93 Naftoikasit (Naftalin karboksilik asit) 1 41,55 2,9-heptadekadien-4,6-diyn-8-ol,(z,E)- 1 41,26 4-(2,4,4-Trimetil-siklohekza-1,5-dienil)-büt-3-en-2-on 1 41,11 1,6- Heptadien, 2-metil-6-fenil- 2 40,92 Naftoikasit 1 40,37 Tiyofen, 2,5- bis(2-metilpropil)- 4 40,29 Ethanal, 2-metil-2-[4-(1-metiletil)fenil 4 40,11 Benzenebutanoikasit, 2,5-dimetil-metilester 1 39,89 5- (t-Bütil)-4- metoksi- 1,2- dihidroksibenzen 1 39,78 Pentadekilbenzen 2 39,64 4- Bütil- indan-5-ol 1 39,40 1,6- Heptadien, 2-metil-6-fenil 1 39,00 2-Hekzadekanol 1 38,76 Ethanal, 2-metil-2-[4-(1-metiletil) fenil 1 38,52 Benzenpropan 1 38,42 2-Metil, 3-[4-(1’-metiletil) fenil]propanal 2 37,97 2-Bütanon, 1-(2,3,6-trimetilfenil) 1 37,70 2-Metil, 3-[4-(1’-metiletil) fenil]propanal 2 37,32 1-Hekzen-3-ol, 5-nitro-1-fenil 1 37,16 2,6-Di(t-bütil)-4-hidroksi-4-metil-2,5-siklohekzadien-1-on 4 36,78 Siklopropan 1 36,33 2-Bütanon, 4-fenil- 1
36,00 1,4-Benzendikarboksilikasit,[4-(metoksikarbonil) fenil]metilmetilester 1
35,61 11,14- Oktadekadiynoikasit, metilester 1 35,22 Benzen, (1-metildodekil)- 1 34,99 1H-İnden, 2,3,3a,4, tetrahidro- 3,3a,6- trimetil-1-(1-metiletil) 1 34,70 Benzen, 1-(3-siklopentilpropil)-2,4-dimetil- 1 34,56 Metilnaftalin 1 33,88 Benzen, (1-etiloktadekil)- 1 33,75 Naftalin,1-metil- 1 33,52 Benzen, (2-metilundekil)- 1 33,18 Bütilhidroksitoluen 100 32,88 Benzen, (1-pentiloktil)- 2 32,17 Benzen,(1-etildekil)- 2 31,69 Benzen,(1-metildekil)- 2 31,46 İnden,1-metilen 2 31,20 Benzen,(1-bütüloktil)- 2 30,99 Benzen,(1-pentilheptil)- 2 30,10 Benzen,(1-etilnonil)- 2 29,50 Benzen(1-propiloktil)- 2 28,95 Benzen, (1-pentilhekzil)- 1 28,25 Naftalin,1,2,3,4-tetrahidro 6-metil- 1 27,87 Benzen, (1-etiloktil)- 1 27,23 Benzen, (1-propilheptil)- 1 26,89 Benzen, (2-desiklodekil)- 1 25,53 1H-İnden,2,3-dihidro-4,6-dimetil- 1
105
38,99 Dotriakontan 1 37,64 Oktadekan 1 36,21 2,2, Dideuteroheptadekanal 1 35,21 Benzen, (1-metildodekil)- 4 34,69 Dotriakontan 1 33,88 Benzen, (1-etiloktadekil) 1 33,52 Benzen, (1-metilundekil)- 5 32,98 Benzen, (1-bütiloktil)- 5 32,77 Benzen, (1-pentiloktil)- 5 32,08 Benzen, (1-etildekil)- 1 31,89 11-Oktadekanal 1 31,65 Benzen, (1-metildekil) 1 31,49 Benzen, (1-propilnonil)- 1 31.23 Dokasan 1 31,16 Benzen, (1-bütiloktil)- 1 30,95 Benzen, (1-pentilheptil)- 1 30,08 Benzen, (1-etiloktadekil) 1 29,48 Benzen, undekil- 1 29,14 Benzen, (1-hekziltetradekil) 1 28,94 Methanoazulen 1 27,59 2,2-Dideuterooktadekanal 1 26,85 Tetradekan, 2,6,10-trimetil 1 20,86 Siklohekzan 1 Alıkonma zamanı
Bileşikler (Aladağ İlçesi) %Göreceli Bolluk
53,49 1,2- Benzendikarboksilikasit, diisooktilester 100 52,34 1,1’ Bis (2-antrasenkarboksilikasit) 1 48,55 1,2- Benzendikarboksilikasit, bis(2-metilpropilester) 1 46,30 1,2- Benzendikarboksilikasit, bis(2-metilpropilester) 2 40,69 Ethanol, 2-(dietilamino)-, N-oksit 1 35,21 Benzen, (1metildodekil)- 2 34,67 Oktadekan 1 34,57 4-Okten-3-on 1 33,86 Benzen, (1-etiloktadekil)- 1 33,50 Benzen, (1-metilundekil)- 4 33,31 Benzen, (1-propilheptadekil)- 2 32,96 Benzen, (1-bütilnonil) 2 32,75 Benzen, (1-pentiloktil)- 3 32,06 Benzen, (1-etildekil)- 3 31,63 Benzen, (1-metildekil) 4 31,47 Benzen, (1-propilnonil)- 2 31,14 Benzen, (1-bütiloktil)- 4 30,93 Benzen, (1-pentilheptil)- 4 30,06 Benzen, (1-etilnonil) 2 29,55 Pentadekan, 2-fenil 2 29,46 Benzen, (1-propiloktil) 2 29,12 Benzen, (1-bütilheptil) 3 28,92 Benzen, (1-pentilhekzil) 1 27,82 Benzen, (1-etildekil)- 1
106
27,18 Benzen, (1-propilheptil)- 1 26,83 1- Bütilhekzilbenzen 1 20,84 Oktadekan 1 14,58 Oktadekan 1 Alıkonma zamanı
Bileşikler (Karaisalı İlçesi) %Göreceli Bolluk
53,52 1,2- Benzendikarboksilikasit, diisooktilester 100 52,37 1,2- Benzendikarboksilikasit, disiklohekzilester 1 51,91 Bütanoikasitheptafloro 1 51,52 Bütanoikasitheptafloro 1 48,58 1,2- Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 1 47,48 2-İzononenal 1 46,32 1,2- Benzendikarboksilikasit, bis (2-metilpropil)ester 2 46,08 4-Okten-3-on 1 45,71 4-okten-3-on 1 42,91 5-Formil-2-furfuriletenoat 2 40,68 1-Propanamin,N,N-dietil- 7 40,30 1,2,3-Propantriol,triasetat 3 35,22 Benzen, (1-metildodekil) 1 33,89 1-Etilundekilbenzen 1 33,53 Benzen, (1-metilundekil)- 1 33,32 1-Propildekilbenzen 1 32,98 Pentakosan-13-fenil- 1 32,78 Pentakosan-13-fenil- 1 32,07 İsomerikdodekilbenzen 1 31,65 Benzen, (1-metildekil)- 1 31,14 Benzen, (1-bütiloktil)- 1 30,95 Benzen, (1-pentilheptil)- 1 30,08 İzomerikdodekilbenzen 1 29,14 1- Bütilheptilbenzen 1 Alıkonma zamanı
Bileşikler (Karataş İlçesi) %Göreceli Bolluk
53,60 1,2- Benzendikarboksilikasit, diisooktilester 100 48,62 1,2- Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 2 46,35 1,2- Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 4 46,04 Bütandioikasit, 1-siklohekzen-1-il, -1-etilester 3 45,72 Kolestan-3-ol, 2-metilen 1 43,97 1,3-D5-Hekzan-2-on 2,4- dinitrofenilhidrazon 1 41,86 9,12,15-Oktadekatrienoikasit, 2,3-dihidropropilester 1 41,43 2,6,10-Dodekatrienoikasit, 3,7,11-trimetil-, metilester 1 41,00 10,13-Oktadekadiynoikasit, metilester 1 40,53 2(1H)Naftelenon, 3,5,6,7,8,8a-hekzahidro-4,8a-dimetil-6-(1-
metiletenil)- 2
40,28 Dotriakontan 1 39,47 Bütanoikasit,heptafloro-, metilester 1 38,99 Fenil-1,4-diol, 2,3-dimetil-5triflorometil 1 38,47 Propanoikasit, 2-(trisiklo[3,3,1.13,7]dek-2-iliden 1 37,90 Naftalin 1 37,77 Oktadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil)- 1 37,20 2,6-di(t-bütil)-4-hidroksi-4-metil-2,5-siklohekzadien-1-on 1 36,88 2-Naftalenon, 2,3,4,4a,5,6,7-oktahidro-1,4a-dimetil-7- 1 35,77 2-Naftalenon, 2,3,4,4a,5,6,7-oktahidro-1,4a-dimetil-7- 1 35,25 Benzen, (1-metildodekil)- 4
107
34,62 Pentadekilbenzen 1 34,26 Benzen, (2-dekildodekil)- 1 33,91 Benzen, (1-etilundekil) 3 33,67 Oktadekan,1-klor- 1 33,55 Benzen, (1metilundekil) 8 33,36 Benzen, (1-propildekil-) 4 33,01 Benzen, (1-bütilnonil)- 6 32,81 Benzen, (1-pentiloktil)- 7 32,12 Benzen, (1-etildekil)- 7 31,69 Benzen, (1-metildekil)- 9 31,53 Benzen, (1-propilnonil)- 7 31,16 Benzen, (1-bütiloktil) 7 30,99 Benzen, (1-pentilheptil)- 7 30,45 2,2-Dideuterooktadekanal 1 30,12 Benzen, (1-etilnonil)- 4 29,60 Benzen, (1-metilnonil)- 3 29,51 Benzen, (1-propiloktil)- 5 29,17 Benzen, (1-bütilheptil)- 7 28,96 Benzen, (1-pentilhekzil) 3 28,88 Dotriakontan 2 28,41 Dotriakontan 1 28,19 2,2-Diduterooktadekanal 1 28,00 10,13-Oktadekadiynoikasit 1 27,88 Benzen, (1-etiloktil)- 2 27,99 2,2 Dideuterooktadekanal 1 27,24 Benzen, (1-propilheptil)- 3 26,87 Oktadekane,1-klor- 3 26,10 Dotriakontan 1 25,43 Bisiklo(2,2,1)heptan 2-ol, 1,7,7-trimetil-asetat 1 Alıkonma zamanı
Bileşikler (Pozantı) %Göreceli Bolluk
53,56 1,2- Benzendikarboksilikasit, diisooktilester 100 48,58 1,2- Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 2 46,32 1,2- Benzendikarboksilikasit, diisooktilester 2 45,72 2,2,4-Trimetil-3-(3,8,12,16-tetrametil-heptadeka-3,7,11,15-
tetraenilsiklohekzanol 1
40,68 2 (3H)-Furanon, 5-heptildihidro- 1 39,46 Oktadekanal, 2-brom- 1 39,00 Oktadekan, 1,2-dibrom- 1 37,63 Tetrakosan, 2,6,15,19,23-hekzametil- 1 37,27 Hekzadekanoikasit, 2,3-dihidroksipropilester 1 36,21 Dotriakontan 1 35,23 Benzen, (1-metildodekil-) 2 34,69 Dotriakontan 1 34,25 Oktadekan, 1-klor- 1 33,89 Benzen, (1-etiloktadekil 2 33,53 Benzen, (1-metilundekil)- 3 32,99 Benzen, (1-bütilnonil)- 2 32,78 Benzen, (1-pentiloktil)- 2 32,09 Benzen, (1-etildekil)- 1 31,51 Benzen, (1-propilnonil)- 1 31,17 Benzen, (1-bütiloktil)- 1 30,96 Benzen, (1-pentilheptil)- 1
108
30,69 Dotriakontan 1 30,09 Dotriakontan 1 29,48 Benzen, undekil 1 29,14 Tetradekan,1-klor- 1 28,94 Benzen(2-desiklodekil)- 1 26,96 Tetradekan, 2,6,10-trimetil- 1 26,10 Dotriakontan 1 25,50 Nonakosan 1 Alıkonma Zamanı
Bileşikler(Feke İlçesi) %Göreceli Bolluk
65,33 Benzo[a]piren-4,5- dikarboksilikasitanhidrit 1 59,86 1,4-Naftalindion, 2,3-didekil- 1 57,67 8-metilaminonaftalin-1-karbonitril 1 56,88 Fenol, 4-(1-1-dimetiletil)-2,6 dinitro 1 55,66 Okzasiklotriakontan-4,13,19,28- tetron 1 53,59 1,2- Benzendikarboksilikasit, dioktilester 100 52,38 1,2- Benzendikarboksilikasit, bis(2-etilhekzil)ester 1 51,90 Butanoikasit, 3-metil-, 3,7-dimetil-2,6-oktadienilester 1 49,92 9- Bromonanaldehit 1 48,24 Olean-12-en, 3,28-diol 1 47,87 Olean-12-en, 3,28-diol 1 46,33 Undek-10-enoikasit, t bütilester 3 45,95 3,5- di-tert-Bütil-4-hidroksibenzaldehit 4 45,03 Tetrakosan, 2,6,10,15,19,23-hekzametil- 1 43,11 11-Oktadekanal 1 42,76 Dotriakontan 1 42,62 Siklopropandodekanoikasit, 2-oktil-metilester 1 42,06 Dotriakontan 1 40,68 2(3H)-Furanon, 5-heptildihidro- 1 40,38 Tiyopen, 2-bütil-5-(2-metilpropil)- 1 39,91 Tiyopen, 2,5bis(1,1-dimetiletil)- 1 39,46 2,2-Dideuteroheptadekanal 1 39,01 Dotriakontan 1 37,65 Tetradekan, 2,6,10-trimetil- 1 37,18 2,6-di(t-bütil)-4-hidroksi-4-metil- 2,5-siklohekzadien-1-on 1 36,21 Butanoikasit, 3-metil-, 3,7-dimetil-2,6-oktadienilester 1 36,06 9,10-Dideuteroheptadekanal 1 35,24 Benzen, (1-metildodekil)- 1 33,90 Benzen, (1-etiloktadekil) 1 33,54 Benzen, (1-metilundekil) 3 33,33 Oktadekadiynoikasitmetilester 1 33,05 Fenol, 2,6-bis(1,1-dimetiletil)4-metil- 2 32,79 Benzen, (1-pentiloktil)- 2 32,10 Benzen, (1-etildekil)- 2 31,67 Benzen, (1-metildekil)- 2 31,52 Benzen, (1-propilnonil)- 2 31,18 Bernzen, (1-bütiloktil)- 3 30,97 Benzen, (1-pentilheptil)- 2 30,10 Benzen, (1-etiloktadekil)- 2 29,59 Benzen, (1-metilnonadekil) 2 29,50 Benzen, (1propiloktil)- 2 29,15 Benzen, (1-bütilheptil)- 2
109
28,95 Benzen, (1-dekildodekil) 2 28,41 Dotriakontan 1 28,19 2,2- Dideuterooktadekanal 1 27,87 10,13- Oktadekadiynoikasitmetilester 1 27,23 2H-Piran, 2-(7-heptadekinilokzi)tetrahidro 1 26,88 Benzen, (2-dekildodekil)- 1 24,48 2- Hekzadekanol 1 20,89 Oktadekan, 6-metil- 1 Alıkonma zamanı
Bileşikler(Kozan İlçesi) %Göreceli Bolluk
53,48 1,2- Benzendikarboksilikasit, diizooktilester 100 48,58 1,2- Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 2 46,31 1,2- Benzendikarboksilikasit,bis(2-metilpropil)ester 22 40,69 Ethanol, 2-(dietilamino)-, N-oksit 6 39,55 2,6-bis[(merkaptofloren-9-il)metil]piridin 1 38,87 1,8-Nonandiol, 8-metil- 2 37,17 2,6- di(t-bütil)-4-hidroksi-4-metil-2,5- siklohekzadien-1-on 3 35,22 Benzen, (1-metildodekil)- 2 33,89 Benzen, (1-etiloktadekil)- 2 33,53 Benzen, (1metilundekil)- 6 33,32 Benzen, (1-propilheptadekil)- 2 33,03 Fenol, 2,6-bis(1,1-dimetiletil)-4-metil 3 32,98 Benzen, (1-propilnonil)- 3 32,77 Benzen, (1-pentilheptil)- 3 32,09 Benzen, (1-etildelkil)- 3 31,66 Benzen, (1-metilundekil)- 4 31,50 Benzen, (1-propilnonil)- 3 31,16 Benzen, (1-bütiloktil)- 4 30,96 Benzen, (1-pentilheptil)- 4 30,09 Benzen, (1-etiloktadekil)- 3 29,58 Benzen, (1-metilundekil)- 3 29,48 Benzen, (1-propilnonil)- 3 29,14 Benzen, (1-bütilheptil)- 3 28,93 Benzen, (1-pentilhekzil)- 3 27,85 Benzen, (1-etildekil)- 1 27,21 Benzen, dekil- 1 26,85 Pentakosan,13-fenil- 1 21,75 Bütendial, bis[3-hidroksi-4-metoksifenil]metilen]- 1 20,87 Oktadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil) 1 14,62 Benzaldehit, 4-metil, (1-benzoil-3-okzo-3-fenil-1-pripenil)hidrazon 2 Alıkonma zamanı
Bileşikler (İmamoğlu İlçesi) %Göreceli Bolluk
60,40 Dotriakontan 1 56,30 Dotriakontan 2 53,12 Dotriakontan 3 52,10 1,2- Benzendikarboksilikasit, dioktilester 100 50,64 Dokosan 4 48,65 OKtadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil) 8 47,44 1-Hekzadekanol, 2-metil- 1 47,02 Dokosan 6 45,59 2,2-Dideuterooktadekanal 3 45,44 Dokosan 6
110
44,97 Dotriakontan 1 44,32 Dotriakontan 1 43,80 Dokosan 4 42,13 Oktadekadiynoikasit 8 42,79 Oktadekan,1-klor 4 42,22 1-Dokosan 15 42,06 Dokosan 7 41,78 Dibütilftalat 7 41,54 Dotriakontan 1 41,12 Oktadekan,1-klor- 1 40,26 Dokosan 1 40,04 Hekzadekanoikasit, 2,3-dihidroksipropilester 1 39,75 1,2- Benzendikarboksilikasit, bis(2-metilpropilester 21 39,48 n-Hekzadekanoikasit 17 38,99 2,2-Dideuterooktadekanal 2 38,52 1-Dokosan 24 38,38 Tetradekan, 2,6,10-trimetil- 2 37,76 1,3,5-Triazin-2,4diamin, 6-klor-N-etil 2 37,34 Benzen, (1-etiloktadekil)- 3 36,82 Benzen, (1-propilheptadekil)- 3 36,38 Pentakosan,13-fenil 3 36,10 Benzen, (1-metilundekil)- 3 35,33 9-Oktadekanoikasit(Z) 2 35,18 Benzen,( 1etildekil)- 1 34,39 1-Oktadeken 13 34,26 Oktadekan,1-klor- 6 33,83 Benzen, (1-metildekil)- 1 31,39 Benzen, (1-metilnonadekil) 2 29,53 1-Hekzadekanol 4 29,36 Hekzadekan 3 14,52 2-Pyrolidinon,1-metil- 1 Alıkonma zamanı
Bileşikler (Seyhan, 1.gün) %Göreceli Bolluk
30,97 Heptakosan-1-klor 1 30,26 Hekzadekan 1 29,56 Nonakosan 1 28,12 Dokasan 1 25,00 Dokasan 1 26,60 Dokasan 1 23,44 1,2,Benzendikarboksilikasit, diisoloktilester 100 21,55 Nonakosan 1 21,01 Oktadekanal, 2-Brom 1 20,53 Kolestan-3-ol, 5-klor-6-nitro 1 19,73 Nonakosan 1 15,91 17-Pentatriakontan 1 15,58 2,6-di-tert-Bütil-4-(dimetilaminometil)fenol 1 15,47 2,6-Di-tert-Bütil-6-(metilbenzil)fenol 1 14,47 Azulen 98 14,40 2- Etil-1,3,4,5,6,7,8 heptametilnaftalin 57 13,32 17- Pentatriakontan 1 12,98 Propionaldehit, 2,3,4,5-pentametil-3-[2-kinonil] 1 12,38 1- Hekzadekanol 3
111
12,19 Benzen, 1,1-(1,3-propanedil)bis 1 12,08 Oktadekadiynoikasitmetilester 1 11,83 17-Pentatriakontan 1 11,56 Ftalikasit, di-(1-hekzen-5-il)ester 2 11,14 Bibenzil 45 11,10 Bütilhidroksitoluen 64 10,86 2,6-Di-t-bütil-4-metilen 1 10,76 2,6-di(t-bütil-4-hidroksi-4-metil-2,5-siklohekzadien-on 2 8,30 1-Trifloroastiloksidekan 1 Alıkonma Zamanı
Bileşikler ( Seyhan, 2.gün) %Göreceli Bolluk
32,60 Oktadekan 1 30,98 Dokasan 1 29,56 Dokasan 1 28,12 Eikosan 1 26,60 Eikosan,2-metil 1 25,00 Eikosan,2-metil 1 23,42 1,2- Benzendikarboksilikasit 25 21,02 Bütilstereat 1 19,73 Dokasan 1 17,36 Bütilstereat 1 15,90 1-Hekzadekanol 1 15,58 2,6-di-tert-Bütil-4-(dimetilaminometil)fenol 12 15,52 Disülfür, bis(fenilmetil) 1 14,39 Benzenasetaldehit, 2-metoksi-a,5-dimetil 1 15,24 12,15-oktadekadiynoikasit, metilester 1 15,14 Dokasan 1 14,91 Benzen 1 14,84 2,6-di-tert-Bütil-4-(dimetilaminometil)fenol 1 14,55 Pentadekanoikasit 1 14,46 10-Heptadeken-8-inoikasit,metilester 1 14,18 Dotriakontan 1 13,98 Benzen 1 13,89 2,2-Dideurerooktadekanal 1 13,64 1,2-Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 1 13,38 Limonen-6-ol, pivalat 8 13,19 Benzen 1 12,98 2,3,5,6-Detetrahidrosiklohekzanon, 2,6-di-t-bütil-4-hidroksimetilen 1 12,67 Oktadekan, 6-metil 1 12,59 Etilen,1,1-difenil 1 12,38 1-Dodekenen 1 12,19 Benzen, 1,1’-(1,3-propanedil)bis 2 12,00 Benzen,1,1’-metilenbis(4-metil-) 1 11,91 Nonadekan 1 11,79 E2-2-Naftilbüten 13 11,85 1,1’Bifenil, 3,4’-dimetil- 1 11,62 Benzen, nonil- 1 11,38 Siklohekzanon, 2-metil-2-(3-metil-2-okzobütil 1 11,70 4,4-Dimetilbifenil 15 11,28 Benzen, 1-metil-3-(fenilmetil) 1
112
11,16 Bi, 2,4,6-siklohaptatrien-1-il) 43 11,12 Bütilhidroksitoluen 100 10,92 2,2-Dimetilbifenil 1 10,86 2,6-Di-t-bütil-4-metilen-2,5-siklohekzadien-1-on 1 10,76 2,6-Di(t-bütil)-4-hidroksi-4-metil-2,5-siklohekzadien-1-on 34 10,37 2,3-Dihidro-1H-siklopent(e) azulen 1 10,17 1-Tetradeken 1 Alıkonma Zamanı
Bileşikler (Seyhan, 3.gün) %Göreceli Bolluk
30,25 2,2-Dideurerooktadekanal 1 29,56 Dotriakontan 1 28,12 Oktadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil)- 1 27,78 Etilisoalkolat 1 26,60 Oktadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil)- 1 23,41 1,2, Benzendikarboksilikasit,isooktilester 13 25,00 Dokasan 1 20,69 7,8-Epoksilanostan-11-ol, 3-asetoksi 1 19,73 Dotriakontan 1 16,70 Etilisoalkolat 1 16,32 Dotriakontan 1 15,90 2,2-Dideurerooktadekanal 1 15,58 Etilisoalkolat 1 15,14 Dotriakontan 1 14,92 Benzen, (3-oktilundekil) 1 14,56 Etilisoalkolat 1 14,38 1,2- Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 1 14,19 Oktadekan,1-klor 1 13,98 Benzen, (3-oktilundekil) 1 13,72 9-Oktadekanoikasit, (2-fenil-1,3-dioksalan-4-il)metilester 1 13,40 Oktadekan,1-klor 3 13,19 Benzen, (3-oktilundekil) 1 13,15 9,10-Etanoantrasen, 9,10,dihidro-11,12-diasetil 1 12,75 Asetamit 1 12,68 Eikosan 9 12,60 2-(2-Naftil)-1,3-bütadien 1 12,46 Benzen,1etiloktadekil 1 12,43 Benzen, dekil 1 12,38 7-Heptadeken,1-klor 4 12,20 Benzen,(1,1’-(1,3-propanedil)bis 22 12,01 Benzen,1,1-[1,3propanedil]bis 1 11,92 Nonadekan 1 11,86 1,1’-Bifenil, 3,4’-dimetil- 21 11,81 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 5 11,72 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 63 11,63 Benzen, nonil 56 11,29 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 53 11,24 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 85 11,20 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 100 11,05 2,2-Dimetilbifenil 5 10,94 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 5 10,88 Benzen,1,1-etilidenbis 28
113
10,86 1,1’-Bifenil-4-metil- 25 10,77 Benzen, oktil- 20 10,69 7-Heptadekan-1-klor 19 10,50 Trisiklo[8.2.0.0(2,5)]dodeka-3,6,8,11-tetraen 5 10,38 Naftalin 66 10,26 Tetradekan 5 10,18 7-Heptadekan-1-klor 6 10,12 Naftalin 8 9,92 2-, (2-Naftil)-1-eten 1 9,86 Benzen, heptil 12 9,36 Tridekan 5 9,33 Metilnaftalin 7 9,18 Benzosikloheptatrien 2 8,95 7,heptadeken,1-klor 1 8,89 Benzenhekzil 1 Alıkonma Zamanı
Bileşikler (Seyhan, 4.gün) %Göreceli Bolluk
32,60 2-İzononenal 1 30,98 2-İızononenal 1 30,26 2-İzononenal 1 29,56 Dekan, 2,4,6-trimetil 1 28,12 Dodekan,1,1-oksibis 1 26,59 Dekan, 6-etil-2-metil 1 25,00 Dekan, 6-etil-2-metil 1 23,39 1,2- Benzendikarboksilikasit 25 21,55 Heptadekan, 2,6-dimetil 1 21,01 Heptadekanoikasit 1 19,90 4-Okten-3-on 1 19,73 Oksiran, 2-bütil-3-metil 1 18,62 4- Okten-3-on 1 17,36 Bütilstereat 1 16,33 Hidroksilamin, O-dekil 1 15,92 Trifloroasetikasit, oktadekilester 1 15,52 Tetraklorohidrokinon monobenzileter 6 15,14 Heptadekan, 2,6-dimetil 1 14,47 Fenilsiklopentilidene 95 14,40 2t-Bütilnafto[2,3-6]furan-4, 9-dion 17 14,19 Oktadekan, 6-metil 1 13,90 Oktadekan 1 13,40 Hidroksilamin, O-dekil 2 12,68 Oktadekan, 6-metil 1 12,40 2-Pentadekil-4,4,7,7-tetradeutero-1,3-diokzapan 1 11,92 Oktadekan, 6-metil 1 11,84 Akrilikasithekzadekanilester 1 11,10 Fenol, 2,6-bis[1,1-dimetiletil]-4-metil- 4 10,18 Akrilikasit, hekzadekanilester 1 Alıkonma Zamanı
Bileşikler (Seyhan, 5.gün) %Göreceli Bolluk
30,26 2,2-Dideurerooktadekanal 1 29,56 Dotriakontan 1 28,11 Dokasan 1
114
27,76 Hekzadekanoikasit, 2-hidroksi, 1,3-propanedilester 1 27,38 15-Tetrakosaneikasit 1 26,97 Klostan-3-on, siklo1,2-ethanedilasetal 1 26,60 Nonakosan 1 24,99 Dokasan 1 25,83 5,5-Dimetoksi-3,3,7,7-tetrametil-2, 2’-binaftalin 1 23,43 1,2- Benzendikarboksilikasit 100 21,55 Dokasan 1 19,72 Tetrakosan 1 19,29 Etilisoalkolat 1 15,90 2,2-Dideurerooktadekanal 1 15,70 Lusenin 1 15,14 Dokasan 1 14,55 Pentadekanoikasit 1 14,22 8-(2-Asetiloksiran-2-il)-6,6-dimetilokta-3,4-dien-2-on 4 13,89 2,2-Dideurerooktadekanal 2 13,63 1,2-Benzendikarboksilikasit 4 13,38 Dodekanoikasit, 3-hidroksi 2 12,67 Dotriakontan 2 12,60 Etilisoalkolat 2 12,38 1-Hekzadekanol 2 12,19 Benzen,1,1’(1,3-propanedil)bis 2 11,91 Oktadekan, 6-metil 2 11,79 E2- (2-naftil)-2büten 2 11,70 4,4-Dimetilbifenil 2 11,62 Benzen, (3-oktilundekil) 2 11,47 6-Hepten-2-on, 5,7,7-triklor 2 11,27 Benzen,1-metil-3-(fenilmetil) 1 11,14 Bibenzil 50 11,03 Bi- 2,4,6-sikloheptatrien-1-il 2 10,92 Benzen,1-metil-3-(fenilmetil) 2 10,84 7,8- Dihidro-6H-Benzo(3,4)siklobüta(1,2) 3 10,36 Difenilmetan 2 10,26 Oktadekan, 6-metil 2 10,11 Naftalin,1,4-dimetil-5-oktil 2 9,86 Benzen, eikosil 1 8,94 1-Deken 1 Alıkonma Zamanı
Bileşikler (Seyhan, 6.gün) %Göreceli Bolluk
30,26 Heptaflorobütirikasit, n-oktadekilester 1 29,55 Heptadekan,2-metil 1 28,11 Tridekan, 3-metil 1 23,42 1,2-Benzendikarboksilikasit 100 15,90 1-Tetradekanol 1 16,32 Heptadekan, 2-metil 1 13,63 1,2Benzendikarboksilikasit, bis(2-metilpropi)lester 2 15,13 Heptadekanal 1 13,32 1-Oktadeken 5 13,39 Siklohekzan 4 13,19 Trisiklo[4,4,1.1(2,5)]dodeka-3,7,9-trien 1 12,60 1,2-Dihidroantrasen 2 11,84 Tetradekan 13
115
11,91 Heptadekan, 2,6-dimetil 2 11,70 E2, [2-naftil]-2-büten 3 11,37 2, (2,Aminoetilamino)ethanol 2 11,14 Bifenil 55 10,92 Benzen,1,1etiylidenbis 1 10,36 2,3-Dihidro-1H-siklopent(e )azulen 2 10,17 Trifloroasetoksidekan 1 13,63 1,2- Benzendikarboksilikasit, diisooktilester 1 13,39 Siklohekzan 1 13,20 Oktadekan 1 Alıkonma Zamanı
Bileşikler (7.gün) %Göreceli Bolluk
32,59 Dekan, 2,6,8-trimetil 1 30,96 Dodekan,1,1-oksibis 1 30,26 2-İsonenal 1 29,55 Dodekan,1,1-oksibis 1 28,11 Pentadekan 1 26,59 Tetrakosan 1 25,00 Dokasan 1 23,39 1,2- Benzendikarboksilikasit 1 21,55 Heptadekan, 2,6-dimetil 9 21,00 Hekzanal 1 20,53 1-İzopropiloksi-3-metil-oksiran 1 20,03 9-Oktadekanamit 38 19,30 2-İzononenal 1 18,18 4-Okten-3-on 1 17,87 Dokasan 1 17,35 1,3-Hekzandiol, 2-etil 1 16,87 1-Dekanol, 5,9-dimetil 1 16,69 Oksim 1 16,62 2,6-Dimetil-6- triflorasetoksioktan 1 16,54 1-Dekanol, 5,9-dimetil 1 15,90 1-Hekzadekanol 5 15,58 Pirol[3,2,1,d,e]akridin-6-on 1 15,31 2,6-Dimetil-6-triflorasetoksioktan 1 15,14 1-Brom-2-Klor-1,1-diflor-2-trideken 1 15,04 1-Oktadekan 15 14,40 2-t-Bütilnafto[2,3-6]furan-4,9-dion 1 14,19 1-Brom, 2-klor-1,1-diflor-2-trideken 1 14,04 Undekanon 1 13,90 Triflorasetikasit 1 13,64 1,2-Benzendikarboksilikasit,bis(2-metilpropil)ester 1 13,39 Oktadekan, 6-metil 1 13,33 1-Oktadekan 100 12,98 2,3,5,6-Detetrahidrosiklohekzanon, 2,6-di-t-bütil-4-hidroksietil 1 12,38 Heptaflorobütirikasit, n-tridekilester 1 11,92 1-Aza-3-okza-2,4,4-trifenil-siklopent-1-en 1 11,84 1-Tetradeken 98 11,14 Benzen,1,1’-(1,2-ethanedil)bis- 1 11,10 Fenol, 2,6-bis(1,1-dimetiletil)-4-metil-,metilkarbamat 1 10,73 Siklohekzadien 1 10,37 İzooktanol 1
116
10,17 3-Tetradeken 20 Alıkonma Zamanı
Bileşikler (Seyhan, 8.gün) %Göreceli Bolluk
30,97 Oktadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil) 1 29,55 Oktadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil) 1 28,11 Nonakosan 1 26,59 Dokasan 1 23,38 1,2-Benzendikarboksilikasit 1 21,55 Nonakosan 1 21,40 17-Pentatriakontan 1 19,99 9-Oktadekanamit 1 19,72 Dotriakontan 1 19,44 17-Pentatriakontan 2 18,17 Trans-2-fenil-1,3-dioksalan-4-metiloktadek-9,12,15-trionat 1 17,37 Dokasan 1 17,72 1-Dokasan 2 15,91 1-Hekzadekanol 5 15,31 Pentatriakontan 1 15,05 1-Dokasan 33 14,55 Oktadekan, 3-etil-5-(2-etilbütil)- 1 14,46 Pentakosan-13-fenil 1 14,38 Oktadekanal, 2-brom 1 14,18 2,2-Dideuterooktadekanal 1 14,06 6-Dodekanon 2 13,63 1,2-Benzendikarboksilikasit, bütiloktilester 1 13,51 1-Oktadeken 3 13,33 1-Nonadeken 100 13,39 2,2-Dideuterooktadekanal 20 12,88 Methanon 1 12,53 Dodekanon 1 12,02 17-Pentatriakontan 1 11,91 Benzofenen 2 11,83 1-Pentadeken 35 11,56 Ftalikasit 35 11,09 3,12-Oleandion 1 10,17 9-Oktadekanoikasit(2-Fenil-1,3-dioksalan-4-il)metilester 1 Alıkonma Zamanı
Bileşikler (Seyhan ,9.Gün) %Göreceli Bolluk
30,97 Oktadekan 1 29,56 Dokasan 1 28,12 Oktadekan 1 27,12 Trionat 1 26,60 Nonakosan 3 24,87 Pentatriakontan 1 23,39 1,2-Benzendikarboksilikasit, diisooktilester 2 21,41 Dokasan 1 19,99 Oktadekanamit(Z) 2 19,45 Dokasan 1 18,19 2,2-Dideuterooktadekanal 1 17,73 1-Dokasan 6 16,39 2,2-Dideuterooktadekanal 1 16,16 2-Nonadekanon 3
117
15,91 2-Nonadekanon 5 15,14 1-Hekzadekanol, 2-metil- 1 15,05 1-Nonadeken 55 14,56 Triazin 1 14,46 Benzen 4 14,38 Didodekilftalat 1 14,30 2,2-Dideuterooktadekanal 1 14,22 Kolastan-3-ol, 2-metilen 4 14,06 Asetiloksiran 8 13,95 2,2-Dideuterooktadekanal 3 13,90 2,2-Dideuterooktadekanal 3 13,79 Siklohekzan,1,2,3,4,5,6, hekzaklor 3 13,72 Benzaldehit, 4-benziloksi-3-floro-5-metoksi 3 13,63 Didodekilftalat 4 13,51 Dokasan 4 13,40 1-Dekanol, 2-hekzil 4 13,33 1-Oktadeken 100 13,18 1,1,3,5,5,5-H ekzaklorpentadien 8 12,88 Methanon, (3-metilfenil)fenil- 1 12,75 Oktadekan, 6-metil 1 12,67 Oktadekan, 6-metil 1 12,61 Heptan, 3-(brommetil)- 1 12,53 6-Dodekanon 3 12,30 2-Naftol,1-(p-klorfenilazo)- 1 12,38 Bisiklo ( 5,10)oktan-2-on, 4,6-diisopropiliden-8,8-dimetil 4 12,28 Z,Z-2,5- Pentadekadien-1-ol 1 12,19 Benzen,1,1’-(1,3-propanedil)bis- 1 12,13 Tiyopen, 2,4-bis(1,1-dimetiletil)- 1 11,91 Benzofenon 8 11,84 Oktadekan 58 11,79 E2-(2-Naftil)-2-büten 3 11,70 E2-(2-Naftil)-2-büten 3 11,62 Benzen 3 11,47 Oktan-2-on, 3,6-dimetil 6 11,38 1-Hekzadekanol- 2-metil 1 11,27 Benzen, 1-metil-3-fenilmetil- 2 11,21 3-Fenilbisiklo [3,2,1]okta2,6-dien 2 11,14 Bibenzil 1 11,10 Bütilhidroksitoluen 60 11,04 Benzen,1-metil-3-fenilmetil- 3 10,92 5-ethenil-1,4-dimetilnaftalen 3 10,84 2,3-Dihidro-1H-siklopent[e]azulen 4 10,73 6,9,12,15-Dokasetetraoneikasit, metilester 5 10,52 1,3,5-Triazin-2,4-diamino, 6-klor-N-etil- 1 10,36 Difenilmetan 3 10,26 Tetradekan 3 10,17 1-Tetradeken 3 10,11 Naftalin,1-(2-propenil) 1 9,86 Benzen 1 Alıkonma Zamanı
Bileşikler (Seyhan, 10.gün) %Göreceli Bolluk
32,59 Hentriakontan 1 30,98 Nonakosan 1
118
29,56 Triakontan 2 28,12 Heptakosan,1-klor 3 27,78 5,5’-Dimetoksi-3,3’,7,7’-tetrametil-2,2’-binaftalin-1,1’,4,4’-tetraen 2 26,61 Nonadekan, 2-metil- 4 25,01 Heptakosan 5 24,39 Heptakosanol 1 23,39 1,2-Benzendikarboksilikasit, bis(2-etilhekzil)ester 4 23,33 Eikosan 5 21,56 Eikosan 4 20,60 Propanoikasit, etenilester 2 20,28 7,8-Epoksilanostan-11-ol,3-asetoksi 3 20,08 1-Dokasanol 2 19,90 Hekzanitril, 6-amino- 2 19,78 Dodekan,1,1’-oksibis- 2 19,73 Heptadekan 4 19,20 2-Propaneikasit, 3-(4-metoksifenil)2etilester 1 19,15 2[(2-0kzo-2-(2-naftil)til]-3-feniltiyo1, 4-naftokuinen 1 18,77 Kolestan, 3,5-dihidro-6-nitro 1 18,63 Gilisin 2 18,54 1-Hekzanamin 1 18,25 Oktanal 3 17,87 Eikosan 2 16,70 2-Propenoikasit, 3-(4-metoksifenil)-2-etilhekzilester 1 16,33 Dokasan 1 15,90 1-Hekzadekanol 8 15,13 Dokasan 2 15,04 17-Pentatriakonten 2 14,46 Benzen, [1,1-dimetiletil]-3-3-dimetilbütil 1 14,10 1,2-Benzendikarboksilikasit, dibütilester 100 13,89 1-Hekzadekanol 4 13,64 1,2-Benzendikarboksilikasit, bis(2, metilpropilester)izobütilftalat 50 13,48 Heptadekan, 9-hekzil- 1 13,40 Dokasan 2 13,13 6,6-Dimetil, 5,5’,8,8’-tetrametoksi-2,2’-binaftiliden-1,1’-dion 1 12,94 Benzensulfonamit, N-bütil- 1 12,75 Dotriakontan 1 12,67 Dokasan 1 12,38 1-Hekzadekanol 2 12,08 Benzen, [3-(2-siklohekziletil)-6-siklopentilhekzil 1 11,91 Oktadekan, 6-metil- 2 11,56 Benzendikarboksilikasit 4 11,14 Benzaldehit, 3-benziloksi-2-flor-4-metoksi 2 11,09 Bütilhidroksitoluen 2 10,26 Nonakosan 1 10,17 Propanoikasit, monosiklohekzilester 1 10,01 Benzopyran 1 9,82 Naftalin 1 9,82 Tetrasiklin 1 8,95 1-Deken 1 Alıkonma Zamanı
Bileşikler (Seyhan, 11.gün) %Göreceli Bolluk
21,41 4-Heptaflorbütiriloksihekzadekan 1
119
19,99 9-Oktadekanamit(Z) 1 19,44 Trifloroasetikasit 1 17,72 1-Oktadekan 1 16,36 Eikosanol 1 15,72 Siklohekzanol 1 15,05 1-Oktadeken 10 14,56 Hekzadekan, 2-Brom 1 14,19 Oktadekan,1-klor 1 14,06 2-Nonadekanon 3 13,80 1,3,5-Triazin-2,4-diamin, 6-klor-N-etil 1 13,40 Oktadekan, 1-klor 3 13,34 1-Nonadekan 50 13,20 Benzen, eikosil 2 12,96 Benzaldehit, 4-benziloksi-3-flor-5-metoksi 10 12,90 Methanon, (3-metilfenil)fenil- 10 12,76 Fenantren 1 12,68 Oktadekan,1-klor 8 12,65 (3H)Benzo[c]pirol,3-metil-3-fenil- 20 12,62 1,2- Dihidroantrasen 22 12,54 2- Dodekanon 10 12,44 Benzen, dekil 40 12,17 Benzen, 1,1’-metilenbis(4-metil) 22 12,10 1,7-Dimetil-5-feniltrisiklo[4,10,0]hept-3-en 10 12,04 1,7-Dimetil-5-feniltrisiklo[4,10,0]hept-3-en 50 11,95 1,7-Dimetil-5-feniltrisiklo[4,10,0]hept-3-en 53 11,88 Deuteriotetrahidrofenantren 100 11,78 7-Fenilbisiklo[3.2.1]okta-2,6-dien 50 11,75 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 10 11,66 Benzen, nonil 10 11,62 1,7-Dimetil-5-feniltrisiklo[4,10,0]hept-3-en 20 11,52 Naftalin,1,4-dimetil-5-oktil 20 11,49 Benzenmetanol, a’-1-siklohekzen-1-il 10 11,43 Tiyopiran 10 11,38 7-Fenilbisiklo[3,2,1]okta-2,6-dien 10 11,34 1,1’Bifenil, 2,2’-dimetil 80 11,24 Bi-2,4,6-sikloheptatrien-1-il 82 11,11 Bi-1,3,5-sikloheptatrien-1-il 53 10,92 Bi-2,4,6-sikloheptatrien-1-il 60 10,40 Z-2-(2-naftil)-2-büten 85 10,32 Tetradekan 10 10,14 5,8,11,14-Eikosatetraynoikasit 55 9,08 Benzen-1-metoksi-4-(1-propenil) 72 8,91 Benzen, hekzil- 1 8,29 1-Deken 1 6,58 Siklohekzen,1-metil-4-(1-metiletil)- 2 6,41 Benzen,1-metil-3-(metiletil) 2 6,05 1,6-OKtadien, 7-metil-3-metilen 2 5,73 1,3,6-Oktatrien, 3,7-dimetil-(E) 1 Alıkonma Zamanı
Bileşikler (Seyhan,12-20.günler) %Göreceli Bolluk
34,49 Oktadekan 1 30,98 Eikosan 2
120
30,26 2,2-D ideuterooktadekanal 1 29,56 Eikosan 7 28,12 Heptakosan 5 26,60 Heptakosan 3 25,01 Eikosan 1 23,39 1,2-Benzendikarboksilikasit 2 19,19 9-Oktadekanamit 1 17,73 Dokasan 1 15,90 1-Hekzadekanol 2 15,04 2,2-Dideuterooktadekanal 14 15,14 2,2-Dideuterooktadekanal 1 14,55 Oktadekanoikasit 2 14,38 1,2-Benzendikarboksilikasit 2 14,18 Eikosan 1 14,06 6-Dodekanon 1 13,89 2,2-Dideuterooktadekanal 2 13,72 Dotriakontan 2 13,64 1,2- Benzendikarboksilikasit 2 13,50 Oktadekan 2 13,40 Nonadekan 30 13,33 1-Oktadekan 75 12,75 Oktadekan,1-klor 5 12,60 2,2-Dideuterooktadekanal 5 12,53 2-Dodekanon 1 12,46 Oktadekan 2 12,27 Oktadekan,1-klor 2 12,19 Benzen 2 12,03 E2-(2-naftil)-2-büten 2 11,92 1-Tetradekanol 32 Alıkonma Zamanı
Bileşikler (12-20. günler devam) %Göreceli Bolluk
11,84 1-Eikosanol 100 11,80 E2-(2-naftil)-2-büten 32 11,70 E2-(2-naftil)-2-büten 18 11,63 Benzen 10 11,59 Oktadekan,1klor 1 11,55 1-Tetradekanol 1 11,50 Oktadekan,1klor 2 11,41 3-(2-metil-propenil-)-1H-inden 2 11,28 E2-(2-naftil)-2-büten 5 11,23 E2-(2-naftil)-2-büten 5 11,16 Benzen,1-metil-4-(fenilmetil) 98 11,14 Bibenzil 5 11,04 5-Ethenil-1,4-dimetilnaftalin 10 10,77 Benzen, (2-dekildodekil) 30 10,73 Oktadekanol 10 10,52 Triazin 6 10,36 2,3-Dihidro-1H-siklopent[e]azulen 5 10,32 Naftalin,1,6-dimetil 32 10,27 Benzen, (2-dekildodekil) 30 10,21 2,5- Furandion, dihidro-3-oktadekil- 64 10,18 1-Pentadekan 58