Download - De Boomklever Maart 2012
J _..
Tijdschrift van de
Natuurstudiegroep Dijleland
•
... " .
Jaargang 40 - Maart 2012
� NATUURSTUDIEGROEP
� dijleland Regionale werkgroep van Natuurpunt Studie vzw n atu u rp u nt
Studie
Bestuur De Boomieww
• Bart Creemers (voorzitter), Aarschotsesteenweg 420,
3012 Wilsele, 0496-893106
• Kris Van Scharen (penningmeester), Korbeekstraat 27,
3061 Leefdaal, 02-7672638
• Bruno Bergmans, Mgr. Van Waeyenberglaan 54 DIS bus3,
3000Leuven,0498-760722
• Joris Menten, W. De Croylaan 49/21, 3001 Heverlee, 0495-275393
• Kelle Moreau, Korenbloemlaan 5, 3052 Blanden, 0486-125877
• Hans Roosen, Abstraat 101, 3090 Overijse, 02-6879518
• Robby Stoks, Ch. De Beriotstraat 32, 3000 Leuven
• Roel Uyttenbroeck, Langeveld 76, 3220 Holsbeek, 0495-628863
• Gert Vanautgaerden, Tulpenlaan 7, 3052 Blanden, 0477426868
• Koen Vandenberghe, Blijde lnkomststraat 85/5, 3000 Leuven,
0485162619
• André Verboven, Groeneweg 60, 3001 Heverlee, 016-238184
Werkgroep vogels • Algemeen coördinator: Kelle Moreau ([email protected])
• Watervogeltellingen, Luc Hendrickx( luchendrickx2003@yahoo.
com)
• Trektellingen: Frederik Fluyt ([email protected])
Werkgroep zoogdieren • Archivering waarnemingen: Kelle Moreau
• Vleermuizen: Hans Roosen ([email protected])
• Hamster: Kris Van Scharen ([email protected])
Werkgroep ongewervelden • Archivering en rapportering waarnemingen: Bart Creemers
Werkgroep planten
• Themaverantwoordelijke: Joris Menten ([email protected])
Website: www.natuurstudiegroepdijleland.be
Rondzendlijst Dijleland: Stuur een blanco e-mail naar:
•
Driemaandelijks tijdschrift van de Natuurstudiegroep Dijleland. De Boomklever brengt bijdragen over
studie en beheer van de biodiversiteit in het Dijleland en verschijnt viermaal per jaar (maart, juni, september, december).
Redactie
Hoofdredacteur: Bruno Bergmans
leden: Bart Creemers, Frederik Fluyt, Kelle Moreau en Kris van Scharen
Redactle-adlU Artikels, fotós en korte bijdragen worden verwacht op het redactiesecretariaat, p/a Bruno Bergmans e-mail: [email protected]
Het copyright van de teksten, illustraties en foto's blijft bij de respectievelijke auteurs, tekenaars en fotografen. Overname is mogelijk mits hun uitdrukkelijke toelating en bronvermelding
� Geïnteresseerden kunnen De Boomklever ontvangen door overschrijving van 10 € op rekeningnummer 001-1552168-50 van
de Natuurstudiegroep Dijleland, met opgave van naam en adres. Een steunabonnement kost 15 € of meer.
�" .... Natuurpunt is de grootste vereni-ging voor natuur en landschap in
Vlaanderen. Ze telt 87.000 leden en beheert 17 .000 hectare natuurgebied. Lid worden 'Van Natuurpunt vzw kan door storting van 24 E op rekeningnummer 230-0044233-21. www.natuurpunt.be
Druk: www.Koloriet.info Oplage: 200 ex.
v.u.: B. Crumers, Aarschotsesteenweg 420
- 3012 Wilsele
1
Als volgesneeuwd ...
Voor u ligt het eerste nummer van de 40S1e jaargang van De Boomklever. Om ons 4de decen
nium - we worden oud- te vieren, zullen we dit jaar in de oude doos duiken.
Naast onze gebruikelijke waarnemingenoverzichten en artikels die de vinger aan de pols
houden van het reilen en zeilen van allerlei zeldzaamheden in onze regio, is dit ook het
uitgelezen moment om eens stil te staan.
Ondergetekende heeft het genoegen gehad om te kunnen snuisteren in 40 jaar Boomkle
vers. Verspreid over dit jaar brengen we u een selectie van vergeten pareltjes die een her
publicatie verdienen: sfeervolle beschrijvingen, grappige anekdotes en mijlpaalartikels die
stuk voor stuk een inzicht verschaffen in wat er in al die jaren in het Dijleland verrassend
hetzelfde gebleven is of juist drastisch veranderd is. Geniet ervan!
En we gaan nog verder terug. Vorig jaar
brachten we "Het Meerdaalwoud en zijn
broedvogels, alsook de vogels der Dijle
vallei" van Fl. Wortelaers (1946) terug uit.
Een lectuur van dit boek is nog steeds heel
genietbaar. Je kunt alleen maar respect
krijgen voor de onvermoeibare waarne
mingsijver en de spitse opmerkzaamheid
van de auteur. Dit levert prachtige be
schrijvingen op waarvan we u ook willen
laten meegenieten.
Zo verneemt u dus dit jaar meer over de
Grote grauwe worger (oftewel de K lapek
ster), de Wespenbuizerd (de Wespendief ),
de Bossnep (de Houtsnip), de Kwakkelko
ning (de Kwartelkoning) en de lievelings
vogel van wijlen koningin Elisabeth.
Kastanjebos 21412011
Uit de prachtige beschrijvingen van Wortelaers spreekt ook een grote liefde voor onze
mooie streek die mij ook zo nauw aan het hart ligt .
Of zoals hij onze voorjaarsbossen beschrijft: "vooreerst het zo begeerde Lelietje van dalen
(Convallaria majalis) of zoals men 't noemt Meibloempje, buitengewoon veel en 't ganse
woud door verspreid; de Bosanemoon (Anemona nemorosa) in de bloeitijd lijkt de bodem
van sommige stukken als volgesneeuwd"
Ik hou zo van
die voorjaarssneeuw ...
Bruno Bergmans Hoofdredacteur De Boomklever
De Boomklever - maart 2012
Wasplaten,
Zwartwordende wasplaat Foto: Wim Veraghtert
orchideeën van de paddenstoelen
Wat zijn wasplaten? Wasplaten noemt men wel eens de orchideeën van
de paddenstoelen: niet alleen omdat ze kleurrijk zijn,
maar ook omdat ze meestal met meerdere soorten
samen groeien in (zeer) oude, onbemeste schrale
graslanden. Het duurt vele decennia vooraleer een
soortenrijk wasplaatgrasland zich ontwikkelt. Was
platen zijn daarom geschikte indicatoren voor de na
tuurwaarde van graslanden. De meeste soorten zijn
sterk bedreigd doordat deze kwetsbare biotopen ver
ruigen, bemest worden of ingeploegd worden. Gras
landjes met meer dan 10 soorten wasplaten zijn heel
zeldzaam in Vlaanderen. In wasplaatgraslanden ko-
2 De Boomklever - maart 2012
men ook enkele andere graslandpaddenstoelen voor
die in bemeste graslanden ontbreken: satijnzwam
men, koraalzwammen, aardtongen, mosklokjes en
barsthoeden.
Een beschrijving van de onderzochte percelen. De onderzochte gebiedjes liggen allen op dezelfde
Diestiaanheuvel. Deze Diestiaanheuvel start in Leu
ven en strekt zich uit tussen de verbindingswegen
Leuven-Tienen en Leuven-Diest. De gebiedjes lig
gen allen in Kessel-Lo, deelgemeente van Leuven. Er
werd een begin gemaakt met inventarisaties op de
perceeltjes 1 en 2 in 2007, perceel 3 in 2008, perceel
4 en 5 in 2009 en perceel 6 in 2007, maar de eerste
wasplaten werden hier pas in 2011 gevonden.
Perceel 1 is openbaar domein en kasteelpark HEI
BERG, met een opmerkelijke droge en natte hei
schrale graslandsituatie onder gazonbeheer (nu
deels hooilandbeheer). Belangrijkste plantensoorten
zijn hier echte guldenroede, borstelgras, struikhei,
tandjesgras, liggend walstro, voorjaarszegge, man
netjesereprijs, zwarte zegge, sterzegge, bosanemoon,
pilzegge, hazenzegge enz... Het grootste gedeelte is
hellingsgrasland.
Perceel 2 is privé-terrein van de zusters ICM, een
deel is hellingsgrasland, een deel ligt boven op de top
van de Diestiaanheuvel. Het hellingsgrasland is zeer
schraal te noemen, met soorten als mannetjeserepri
js, gewone veldbies, zandblauwtje, schapengras, mui
zenoortje, biggenkruid, akkerleeuwenbek, grasklokje
en echte guldenroede. Alles onder gazonbeheer.
Perceel 3 is een prikkeldraadvegetatie, plaatselijk
schraal en een duidelijk relict. Kenmerkende soorten
zijn kleine bevernel, geel walstro, muizenoortje, re
ukgras, kamgras en goudhaver.
Perceel 4 is een privéterrein, start aan de Zavelstraat
en loopt door tot het aansluit met perceel 2. Een deel
van dit perceel ligt onder schapenbegrazing met een
lichte bemesting, al de rest is gazonbeheer met niet
bemesting. Opmerkelijk is de aanwezigheid van veel mos en opmerkelijke soorten zijn klein vogelpootje,
grasklokje en veel muizenoortje.
Perceel 5 is een privé-terrein, met een belangrijk deel
als hellingsgrasland. Het grootste deel is duidelijk
matig voedselrijk met soorten als margriet, veldzur
ing en scherpe boterbloem. Toch komen soms ook
muizenoortje in haarden door de grasmat.
Perceel 6 is het domein van Monta Rosa met im
posante oude bruine beukendreef en verschil
lend kleine graslandjes, waarvan enkele oud en
schraal. Pas in 2011 werden hier de eerste wasplaten
waargenomen. Het sluit naadloos aan met perceel
Heiberg en maakte hier historisch ook deel van uit.
Anderzijds vormt het ook verbinding met perceel 5.
Opmerkelijk is de grote verscheidenheid in ligging
van de percelen. Van openbaar domein, naar privé-
Geurende wasplaat Foto: Wim Veraghtert
tuin of prikkeldraadvegetatie. Van matig voedselrijk
tot zeer schraal. Opmerkelijk is dat alle besproken
terreintjes een gazon beheer kregen of kort af gegraasd
werden. Als gemeenschappelijk kenmerk hebben ze
verder geen of weinig bemesting en een ouderdom
van enkele tientalllen jaren tot relicten van meer dan
100 jaar.
Monitoring en het herverdelen der percelen. Het is een moeilijke oefening geweest om als
leek ondergedompeld te worden in de wereld der
graslandpaddenstoelen in het algemeen, en wasp
laten in het bijzonder. Hierdoor was het bij het be
gin van de inventarisatie niet altijd mogelijk en ze
ker niet eenvoudig om alle soorten te determineren.
Zelfs het terugbrengen van een soort naar de familie
der Hygrocybe was niet vanzelfsprekend. Er werden
in den beginne dan ook soorten niet herkend.
Dankzij de kennis van vooral Roosmarijn Steeman
en Wim Veraghtert, van Natuurpunt studie, werd
ter plaatse, maar ook door middel van microscopie
zekerheid over determinatie gegeven. Later in de tijd
bleek de website waarnemingen.be een gemakkelijk
instrument om zekerheid te krijgen van determina
ties. Alle onderstaande determinaties werden met
foto doorgegeven aan waarnemingen.be en kregen
een goedkeuring.
De monitoring werd aangezet in de vroegst gevon
den percelen in 2007. Eens begonnen met inventari
satie werden deze graslanden om de week afgelopen
en dit van september tot januari. Er is dus sprake van
een behoorlijke zoekinspanning.
De Boomklever - maart 2012 3
---------·-----------
Omdat paddenstoelsporen vele kimometers ver door
de lucht getransporteerd worden en zo ver afgelegen
gebieden kunnen koloniseren kan een verkeersweg of
prikkeldraad moeilijk beschouwd worden als limiteren
de grens om een perceel af te scheiden. Als we dan over
gaan om de resultaten te publiceren worden percelen l,
6 en 5 samen genomen tot perceel A. Percelen 4 en 2
worden dan perceel B. De prikkeldraadvegetatie blijft
dus perceel 3. De inventarisatie werden bijna geheel
stopgezet in 2011, op enkele inventarisatierondes na.
EEN OVERZICHT VAN DE GEVONDEN GRASLANDPADDENSTOELEN PER GEBIED.
Perceel A
PERCEEL 1 PERCEEL 5 PERCEEL 6
2007 Gele wasplaat 2009 Gewoon vuurzwammetje 2011
2007 Elfenwasplaat 2009 Sneeuwzwanunetje
2007 Papegaai zwammetje 2009 Zwartwordende wasplaat
2007 Gewoon vuurzwammetje 2009 Gele wasplaat
2007 Zwartwordende wasplaat 2009 Elf enwasplaat
2007 Gele knotszwam 2009 Geurende wasplaat
2007 Slanke aardtong 2009 Wormvormige knotszwam
2008 Gele wasplaat 2009 Sikkelkoraalzwam
2008 Elf en was plaat 2010 Gewoon vuurzwammetje
2008 Papegaai zwammetje 2010 Sneeuwzwammetje
2008 Gewoon vuurzwammetje 2010 Zwartwordende wasplaat
2008 SneeuwzwaD101etje 2010 Gele wasplaat
2008 Gele knotszwam 2010 Elfenwasplaat
2009 Gele wasplaat 2010 Geurende wasplaat
2009 Elfenwasplaat 2010 Wormvormige knotszwam
2009 Papegaaizwamrnetje 2010 Sikkelkoraalzwam
2009 Gewoon vuurzwammetje 2010 Scharlaken wasplaat (Steeman)
2009 Sneeuwzwammetje 2010 Weidewasplaat
2009 Gele knotszwam 2010 Kabouterwasplaat
2009 Kleverige wasplaat 2011 Kleverige wasplaat
2010 Gele wasplaat 2011 Kabouterwasplaat
2010 Papegaai zwammetje 2011 Gele knotszwarn
2010 Kleverige wasplaat 2011 Elfen was plaat
2010 Gele knotszwam 2011 Sikkelkoraalzwam
2010 Kabouterwasplaat 2011 Geelvoetwasplaat
2010 Grauwe wasplaat 2011 Geurende wasplaat
2010 Gewoon vuurzwammetje 2011 Weidewasplaat
2010 Sneeuwzwammetje 2012 Geelvoetwasplaat
2010 Zwartwordende wasplaat 2012 Elfenwasplaat
2011 Gewoon vuurzwammetje
2011 Kleverige wasplaat
2011 Papegaaizwammetje
2011 Gele knotszwam
2011 Gele wasplaat
2012 Geelvoetwasplaat
2012 Gele wasplaat
10 soorten wasplaten 11 soorten wasplaten
2 andere soorten 3 andere soorten
Kleverige wasplaat
1 soort wasplaat
In totaal vonden we dus voor "Perceel A" 17 kenmerkende graslandsoorten voor oude, onbemeste, ongescheurde graslanden.
Meer in het bijzonder 1 soort aardtong, 2 soorten knotszwammen, sikkelkoraalzwam en 13 soorten wasplaten.
4 De Boomklever - maart 2012
lal;:', " -;J1:l'-..• "' �. • ';t��;:�: . déläensto elen
__ .-:.t.• L..... • .... • •
Perceel B PERCEEL 2 PERCEEL 4
2007 Fijngeschubde aardtong 2009 Gewoon vuurzwammetje
2007 Gele knotszwam 2009 Weidewasplaat 2007 Fraaie knotszwam (Buelens) 2009 Gele knotszwam
2007 Gewoon vuurzwammetje 2009 Kleverige wasplaat 2007 Zwartwordende wasplaat 2009 Papegaaizwammetje
2008 Gewoon vuurzwammetje 2009 Kleverige aardtong (Steeman)
2008 Zwartwordende wasplaat 2009 Brede aardtong (Steeman)
2008 Sneeuwzwammetje 2009 Slanke aardtong (Steeman)
2008 Gele knotszwam 2010 Weidewasplaat
2008 Aardtong spec. 2010 Gele knotszwam
2009 Gewoon vuurzwammetje 2010 Kleverige wasplaat
2009 Zwartwordende wasplaat 2010 Gewoon vuurzwammetje
2009 Sneeuwzwammetje
2009 Gele knotszwam
2009 Papegaaizwammetje
2009 Kabouterwasplaat 2009 Aardtong spec.
2010 Gele knotszwam
2010 Wormvormige knotszwam
2010 Kabouterwasplaat
2010 Kleverige aardtong (Veraghtert)
2010 Sikkelkoraalzwam
2010 Papegaai zwammetje
2010 Sneeuwzwammetje
2010 Zwartwordende wasplaat
5 soorten wasplaten 4 soorten wasplaten
In totaal vonden we dus voor "Perceel B" 14 kenmerkende soorten voor oude, on bemeste, ongescheurde graslanden. Meer in het
bijzonder 4 soorten aardtongen, sikkelkoraalzwam, 2 soorten knotszwammen en 8 soorten wasplaten.
Scharlaken wasplaat
Foto: Wim Veraghtert
Papegaaizwammetje
Foto: Wim Veraghtert
De Boomklever - maart 2012 5
2008 Aardtong spec.
2009 Wormvormige knotszwam
2009 Weidewasplaat
2009 Sneeuwzwammetje 2010 Wormvormige knotszwam 2010 Weidewasplaat
2010 Sneeuwzwammetje 2 soorten wasplaten
1 andere soort
In totaal vonden we dus voor "Perceel 3" 3 kenmerkende
soorten voor oude, onbemeste, ongescheurde graslanden. 1
soort aardtong en 2 soorten wasplaten.
Tussen haakjes werden de personen vernoemd die
door microscopie tot op soortniveau konden deter
mineren.
Besluit.
Overzicht van de wasplatenpercelen op
en rond de Heiberg in Kessel-Lo
Het is gebleken dat een doorgedreven monotoring
belangrijk is om het aantal soorten per perceel te
verhogen. Sommige soorten vindt men jaarlijks op
dezelfde plaats, andere soorten zijn het ene jaar
aspectbepalend en zijn de andere jaren beperkt tot
6 De Boomklever - maart 2012
een hoekje (Gele knotszwam, Sneeuwzwammetje,
aardtongen). Enkele wasplaten zijn bepaalde jaren
helemaal niet waar te nemen, maar dan plots wel
(Grauwe wasplaat, Geelvoetwasplaat, Sikkelkoraal
zwam). Natuurlijk spelen factoren als het frequent
afmaaien van de grasmat of de hoeveelheidbladval
een rol bij het inventariseren. Er bestaat een reële
kans om meer graslandpaddenstoelen te vinden in
dien particuliere tuinen en weilanden in de omge
ving van de bestaande percelen afgelopen worden.
Het is bijna zeker dat bij verdere inventarisatie nog
andere soorten zullen opduiken.
Graslanden met meer dan drie soorten wasplaten
worden wasplaatgraslanden genoemd en hun voor
komen in Vlaanderen is schaars (Buelens 2002). On
dertussen zijn reeds vele veelbelovende graslanden
onderzocht en is de determinatiekennis verhoogd.
Er zijn reeds vele bermen, tuinen en weilanden met
meer dan 3 soorten wasplaten. Zeldzaam zijn echter
die percelen met tien of meer soorten was platen. De
beste percelen in Vlaams-Brabant zijn Pellenberg,
waar George Buelens pionierswerk verrichtte (trou
wens dezelfde Diestiaanheuvel), Koeheide, Smeiberg
of nu recent "achter Schoonhoven" in Rillaar. Hei
berg hoort hier zeker bij.
Er is de overtuiging dat alleen een doorgedreven mo
nitoring kan leiden tot een juist inzicht omtrent het
voorkomen van graslandpadenstoelen. Het vinden
van een kenmerkende soort of van een veelbelovend
grasland moet voldoende zijn om op zeer regelma
tige basis terug te komen. En alhoewel soms sma
lend gezegd wordt dat het zoeken naar wasplaten
een rage geworden is, is hier vooral de bijdrage van
de vrijwilliger, de natuurliefhebber, de natuurbelever
die het mogelijk maakt om een beter beeld te krijgen
van het voorkomen van soorten in Vlaanderen.
Er blijft een uitdaging voor andere natuurliefheb
bers om alles verder in kaart te brengen. De website
waarnemingen.be kan hiervoor een uitdstekend in
strument zijn.
Bronnen
Dirk Hennebel. [email protected]
- Een 'Wasplatengrasland' te Pellenberg
- Georges Buelens Jaarboek natuurstudie 2002, Na-
tuurpunt Oost-brabant vzw: 42-49
Schors vaandeldrager Foto: Erik Toorman
Nieuw ingevoerde soorten voor de periode oktober-december 201 1
1 n de periode oktober tot en met december 2011 werden er 116 nieuwe soorten toegevoegd
aan de soortenlijsten op waarnemingen.be voor het Dijleland s.s., zijnde de gemeenten Kor
tenberg, Herent, Leuven, Bertem, Heverlee, Oud-Heverlee, Huldenberg en Overijse en het
volledige Meerdaalwoud. 15 soorten waren toevoegingen op basis van oude waarnemingen
van voor 201 1. Een eerste melding van een goudvis, vermoedelijk in een tuinvijver, werd niet
opgenomen in onderstaand overzicht.
Voor eenvoud en referentie worden dezelfde prag
matische soortengroepen onderscheiden en in de
zelfde volgorde besproken als kan teruggevonden
worden op waarnemingen.be (wn.be) en de regio
pagina. Ondanks de bedenkingen die er zijn bij de
aanwijzing van zeldzaamheidsklassen voor sommige
soortgroepen, geven we deze info wel mee tussen
haakjes: bij de titel van de soortgroep als een ver-
deling van de zeldzaamheidsklassen van alle nieuwe
ingevoerde soorten binnen die groep en achter de
vermelde soortnamen (A=Algemeen, VA= Vrij Al
gemeen, Z=Zeldzaam, ZZ=Zeer zeldzaam, versie
december 2011). Nb= Niet beoordeeld door admi
nistrator op het moment van schrijven (vaak door
afwezigheid van een foto) en Av= aanvaard door ad
minstrator. Wn.be = waarnemingen.be.
De Boomklever - maart 2012 7
Vogels (A 0, VA 0, Z 1. ZZ 1) De eerste Bastaardarend (Aquila clanga, ZZ, Av) voor de regio op wn.be overnachtte voor een nacht aan de rand van het Meerdaalwoud, zonder dat iemand het op dat moment wist. Hoe het komt dat we dat toch weten kunt u onder andere lezen in het overzicht van bijzondere vogelwaarnemingen in een volgende nummer van de Boomklever. Een oude waarneming uit 2000 van een Oehoe (Bubo bubo, Z,
Nb) is het eerste gegeven van deze soort op de regiopagina. Deze waarneming was reeds gekend, met als ontdekker Maarten Hens (pers. med. Kelle Moreau). Zoogdieren (A 0, VA 0, Z 1, ZZ 0) In deze periode werden de eerste waarnemingen van Eikelmuis (Eliomys quercinus, Z) toegevoegd. Eén adult in winterslaap op 30/10 werd waargenomen in een Elzenbroekbos te Tombeek/Laanvallei (Hans Roosen, Av). In de behandelde periode was er ook een waarneming van een mogelijk roepend exemplaar te Wilsele - Dorp (Jorg Lambrechts) en een oude waarneming uit 1999 werd ingevoerd van een overreden adult exemplaar met levend jong op een fietspad in de Ijsevallei (Huldenberg, Jan Verroken, Nb). Deze slaapmuis heeft zijn uiterste noordgrens in V laanderen, met de grootste dichtheden in de Leemstreek. De soort gaat achteruit. In onze regio kwam de soort vroeger veelvuldig voor, maar recente waarnemingen van deze verborgen soort zijn schaars. Een overzicht van historische waarnemingen kan worden teruggevonden in Roosen (2007) en Cortens & Verbeylen (2008, 2009). Eikelmuizen worden meestal in winterslaap waargenomen in nestkasten en als prooi van katten. De laatste waarnemingen uit de Laanvallei dateerde van 2003. De recente waarneming op die plaats bevestigd dat de soort hier nog niet verdwenen is. In de Ijsevallei was er nog een waarneming in 2007. In 2007 en 2008 waren er meerdere waarnemingen langs de spoorweg in Heverlee (Parkdallaan). Mogelijke eikelmuizen werden in 2008 ook gezien aan de rand van de Koeheide (Bertem). In beide laatste gebieden werden nestkasten geplaatst. De mogelijke waarneming te Wilsele-Dorp is interessant om op te volgen omdat daar zeker sinds de jaren '80 geen waarneminge� bekend zijn. Nachtvlinders en micro's (A 0, VA 2, Z 1. ZZ 2) Er werden geen nieuwe macro-nachtvlinders toegevoegd voor het Dijleland s.s. in deze periode, maar wel vijf micro-nachtvlinders. Voor drie van deze waren er nog geen andere gegevens gekend. Deze
8 De Boomklever - maart 2012
waarnemingen zijn ook aanvaard door kenners en kunnen dus beschouwd worden als nieuwe soorten voor de regio. Herfstkortvleugelmot (Diurnea lipsiella, VA ) 2 ex 06/11 te Overijse/Stad (Paul & Krista Nuyts-De greef, Av). Een in België wijdverspreide, maar lokale soort die vermoedelijk ondergeïnventariseerd is door de late vliegperiode. De rups leeft voornamelijk op eik (Quercus). De soort werd eerder al waargenomen in de regio (Verboven 2011b). Schorsvaandeldrager (Dasycera oliviella, ZZ) 1 ex. 09/05 te Kessel-lo/Schoolbergen (Dries Bosmans) op hakhout van Robinia pseudoacacia. Een erg lokale en zeldzame soort in België met een bolwerk in Brabant. In Nederland zeer zeldzaam en sterk achteruitgaand en dus ernstig bedreigd. De rups leeft onder schors van dode loof- en naaldbomen, voornamelijk op rottende stammen van eik ( Quer
cus) en Robinia . De naam 'vaandeldrager' zou zijn oorsprong hebben in de Belgische vlag waarin de basiskleuren zwart en geel van deze soort voorkomen. In onze regio werd deze mooie vlinder reeds waargenomen te Terlanden/Onderbos in 2006 (Verboven 2011b). Net buiten de grenzen van het werkingsgebied werd de soort ook al waargenomen in Holsbeek (2010, Kleine Langeveld) en kon de soort in 2011 van 16/05 tot 26/06 gezien worden in een tuin in Linden. De locaties in Holsbeek, Kessel-lo en Linden doen vermoeden dat de soort een bolwerk heeft rond de getuigenheuvels van de Kesselberg, SchoolbergenLindenbos. Oosterse schone (Eratophyes amasiella, Z) 1 ex. 09/05 te Kessel-lo/Schoolbergen (Dries Bosmans, Av) tezamen met een Schorsvaandeldrager (zie boven) op hakhout van Robinia pseudoacacia. Deze opvallend gekleurde soort werd in 1975 als nieuw beschreven in Nederland, maar achteraf bleek de soort al reeds in 1854 te zijn beschreven in Turkije. De Oosterse schone is waarschijnlijk in de 20e eeuw geïmporteerd in Nederland en vanuit hier heeft ze grote delen van W- en Midden Europa veroverd. Schijnbaar kon de soort zich beter vestigen in WEuropa dan in haar huidige vlieggebied in Turkije. In Nederland wordt de soort nu aanzien als vrij zeldzaam. In België gebeurde de eerste waarneming pas in 2004 en enkel vanaf 2007 waren er meerdere waarnemingen van deze soort per jaar. Het overgrote deel van de waarnemingen op wn.be worden op dit moment gedaan in de Kempen, waar de soort zeker niet meer als zeer zeldzaam kan beschouwd worden,
zoals vermeldt op phegea.org. De hier beschreven
waarneming is de eerste voor Vlaams-Brabant op
wn.be.
Essenmineermot (Zelleria hepariella, ZZ) 1 ex.
06/11 te Overijse/Stad (Paul & Krista Nuyts-De
greef, Av). Zeer zeldzame soort, met als waardplant
Es (Fraxinus excelsior) , die lichtjes toeneemt in Ne
derland. Op wn.be wordt de soort van slechts 6 loca
ties gemeld, waarvan 4 in Vlaams-Brabant. Dit is een
nieuwe (gekende) soort voor de regio.
Esdoornboogbladroller (Acleris sparsana, VA). 1
ex. op licht 30/10 (Av) en 1 ex op licht 06/11 (Av) te
Overijse/Stad (Paul & Krista Nuyts-De greef). Alge
mene en licht toenemende soort in Nederland. De
soort is wijdverspreid in België, maar meer algemeen
in Vlaanderen. Naast Esdoorn, zijn er nog andere
loofboomsoorten gekend als waardplant. Nog niet
eerder gekend voor onze regio, maar vermoedelijk
ondergeïnventariseerd omwille van zijn vliegtijd in
het najaar.
Bijen, wespen en mieren (A 1. VA 1, Z 1, ZZ 1)
De eerste gegevens van de algemenere Tromatobia
lineatoria (sluipwesp, VA) en Ancistrocerus gazella
(plooivleugelwesp, A) en de zeldzamer waargeno
men Pamphilius aurantiacus (bladwesp, ZZ) wer
den niet beoordeeld.
Rode Koekoekshommel (Bombus rupestris, Z) 1
ex. 10/11 te Wilsele (Dirk en Walda Hennebel, Av).
Een koekoek van en sterk gelijkend op Steenhom
mel (Bombus lapidarius). Een belangrijk verschil
tussen deze soorten zijn de zeer donkere vleugels bij
de Rode koekoekshommel. Naast deze en een aantal
onzekere en niet te beoordelen waarnemingen be
staan er op wn.be op dit moment enkel aanvaarde
waarnemingen van uit de Maasvallei. Zoals bij vele
hommels is de stand na 1950 dramatisch ingestort.
Men denkt dat deze eerder zuidelijke soort onder
invloed van klimaatsveranderingen zich weer meer
zou kunnen vestigen.
Vliegen en Muggen (A 8, VA 3, Z 0, ZZ 1)
In deze periode werden 12 nieuwe Diptera soorten
toegevoegd, al dan niet met waarnemingen in 2011.
Er waren nieuwe gegevens van 9 soorten Echte vliegen (Muscidae), 1 soort Dambordvlieg (Sarcopha
gidae) en 1 soort Venstermug (Anisopodidae). De
meeste van deze algemene soorten werden voor
minstens één waarneming goed gedocumenteerd door de waarnemer (Joris Menten) a.h.v. ingeza
melde exemplaren, voordat ze konden worden goed
gekeurd. Een waarneming van een zeldzame Blaas-
kopvlieg (Conopidae), Leopoldius signatus, aan de
rand van Egenhovenbos (Johan Robben), enkel ge
documenteerd met foto's uit het veld, werd alsnog
niet beoordeeld.
Kevers (A 6, VA 18, Z 0, ZZ 1)
Van de 25 nieuw ingevoerde soorten kwamen er 13
uit het notitieboekje en de collectie van David Muis
tijdens de periode 1983-1990: 6 algemene snuitkev
ers (Curculionidae) en 7 loopkevers (Carabidae),
waarvan de kwetsbare Leistus spinibarbis (ZZ, Kes
selberg, Nb) en de bedreigde Elaphrus uliginosus
(VA, Neerijse/Doode Bemde, Nb) de bijzonderste
zijn.
Een poel in het Twaalf Appostelenbos (Tervuren)
werd op 22/10 onderzocht door Nobby Thys, met
als resultaat 8 nieuwe waterkevers voor de regio op
wn.be.: 5 Waterroofkevers (Dytiscidae), 1 Water
treder (Haliplidae) en 2 Watertorren (Hydrophili
dae).
Daarnaast werden nog 2 Glanskevers (Nitidulidae), 1
Kortschildkever (Staphylinidae) en 1 Waterroofkev
er door andere waarnemers toegevoegd. Geen en
kele waarneming van de nieuw ingevoerde kever
soorten werden beoordeeld door een administrator.
Wantsen en cicaden (A 2, VA 4, Z 1, ZZ 0)
In het Twaalf Appostelenbos (Tervuren) vond Nob
by Thys op 22/10 een exemplaar van het Zuidelijk
Dwerglopertje (Microvelia pygmaea, Z), een wants
die op de rode lijst staat als Kwetsbaar. Deze en
zes andere nieuw ingevoerde soorten werden niet
beoordeeld.
Insecten (overig) (A 0, VA 1, Z 0, ZZ O)
Plectrocnemia conspersa (schietmot-Trichoptera,
VA) 1 ex. 22/10 te Tervuren/Twaalf Appostelenbos
(Nobby Thys, Nb, determinatie door Koen Loek).
Geleedpotigen (overig) (A4, VA 0, Z 0, ZZ 0)
Lentehangmatspin (Neriene montana, A) 1 ex.
06/11 te Egenhoven/Terbank (Erik Toorman, Av).
De eerste gegevens van Koffieboonspin (Steatoda
bipunctata, A) en Tomocerus minor (springstaarten
Collembola, A) werden voorlopig niet beoordeeld.
Weekdieren en overige ongewervelden (A 2, VA
0, ZO, ZZO)
De eerste waarnemingen van Onechte paarden
bloedzuiger (Haemopis sanguisuga, A) en de
Bruine blindslak (Aegopinella nitidula, A) werden
gedaan op 22/10 te Tervuren/Twaalf Appostelenbos
(Nobby Thys), maar werden niet beoordeeld.
Paddenstoelen (A 2, VA 8, Z 13, ZZ 4)
Er werden 27 nieuwe paddenstoelen en schimmels
De Boomklever - maart 2012 9
••• ",oi.t1•• •••. ..-1," ____ _ _____ _
toegevoegd voor het Dijleland s.s .. De locaties waar
meerdere nieuwe soorten werden teruggevonden
zijn de bossen en parken van Tervuren (Arboretum,
Kapucijnenbos, Park van Tervuren en het Zoniën
woud tezamen 8 nieuwe soorten), Meerdaalwoud
(6 soorten, waarvan 5 in Haasrode/Meerdalbos),
Heverlee/ Arenbergpark ( 4 soorten) en Bertem/Koe
heide (3 soorten). Van negentien soorten zijn vrij re
cente waarnemingen (na 2000) in de regio gekend,
waaronder het in Vlaams-Brabant zeer zelden waar
genomen Fopnetwatje (Arcyria minuta, VA, Nb).
Van de in Vlaams-Brabant zeer zeldzame Ridder
wasplaat (Hygrocybe fornicata, ZZ, Nb), de vrij
zeldzame Bundelchloormycena (Mycena stipata,
Z, Nb), de zeer zeldzame Sparrenstinktaailing (Mi
cromphale perforans, Z, Nb), en de vermoedelijk uit
heemse Gepeperde sparrenrussula (Russula badia,
ZZ, Nb), zijn enkel waarnemingen gekend van voor
de laatste eeuwwisseling.
De grootste vondst tijdens deze periode was een
Zijige Inktzwam (Coprinus insignis, ZZ) op 12/10
tijdens een begeleide wandeling te Heverlee/ Aren
bergpark (o.a. Roosmarijn Steeman en Reinhardt
Strubbe, Nb). Microscopisch onderzoek bevestigde
dat dit een nieuwe soort is voor Vlaanderen (pers.
med. Roosmarijn Steeman)! In Nederland is de soort
ernstig bedreigd met slechts 1 bezet atlashok sinds
1990. Komt voor als saprofiet op loofhoutstronken.
Volgens Roosmarijn Steeman is de soort in feite ook
macroscopisch herkenbaar en lijkt ze op een grote
kale inktzwam, maar dan zijdeachtig behaard en is
ze steeds te vinden bij Paardenkastanje.
De vondst van een Kalkvuurzwammetje (Hygrocy
be calciphila, Z) op 04/12 te Bertem/Koeheide (Ral
ph Vandiest, microscopische verificatie door Ronny
Boeykens, Av) is ook bijzonder. Dit is de eerste waarneming voor Vlaams-Brabant. In Nederland is hij
zeer zeldzaam en ernstig bedreigd. Kalkvuurzwam
metjes komen voor als bodembewonende saprofie
ten in voedselarme graslanden en krijthellingen. De
soort is mogelijk wat onderbemonsterd omdat hij
enkel van het algemenere Gewoon vuurzwammetje
(Hygrocybe miniata) microscopisch met zekerheid is te onderscheiden.
Van de volgende twee soorten zijn er uit de literatuur geen eerdere gegevens bekend uit het Dijleland s.s.:
Geelgerand Elfenbankje (Antrodiella hoehnelii,
Z) 1 ex. 09/10 te Tervuren/Park (Ralph Vandiest,
Nb). Vrij zeldzaam in Vlaams-Brabant. Net buiten
de regio is de soort gekend van het Steentjesbos in
10 De Boomklever - maart 2012
Kampenhout (2006) en in Hoeilaart werd de soort
waargenomen op 20 maart van vorig jaar. De soort is
saprotroof op loofbomen, vooral op Els. . Iepenzwam (Hypsizygus ulmarius, VA) 1 ex. 08/11
te Tervuren/ Arboretum (Ral ph Vandiest, Nb). Zeer
zeldzaam in Vlaams-Brabant. Net buiten de regio
eerder gekend uit het Zoniënwoud te Hoeilaart
(1997). Dit is een parasiet op oude iepen die enkel
via wonden bomen aantast. De aangetaste boom kan
meestal nog jarenlang overleven zonder duidelijke
zichtbare. gevolgen. De vruchtlichamen verschijnen
meestal hoog op de stam. De soort is zo goed als ver
dwenen uit Europa door de iepenziekte, waardoor
iepen al op jonge leeftijd sterven. In Nederland is de
soort bedreigd.
Mossen en Korstmossen (A 11. VA 3. Z 1. ZZ 0)
12 mossen en 2 korstmossen werden nieuw inge
voerd, maar geen enkele waarneming werd beoor
deeld. Van Muurachterlichtmos (Schistidium cras
sipilum, A) bestaan er geen gegevens in de FLOR A
databank voor onze regio. Van Gewoon Pelsmos
(Porella platyphylla, Z) zijn er enkel historische ge
gevens gekend in het Dijleland (1950). Deze soort is
zeldzaam in Nederland.
Ook voor de twee korstmossen Grove Poeder
korst (Lepraria rigidula, A) en Rond Schaduwmos
(Phaeophyscia orbicularis, A) ontbreken er gegevens
voor onze regio. Voor Grove Poederkorst zijn er zelfs
geen gegevens terug te vinden in de FLORA data
bank, maar op wn.be komt de soort wel voor op nog
twee andere locaties in Vlaanderen. Beide korstmos
sen zijn algemenere soorten in Nederland. Dit toont
aan dat het nog erg pover staat gesteld met verza
melen en beschikbaar stellen van waarnemingen van
korstmossen in Vlaanderen.
Tenslotte is de waarneming van Langbladig Buidel
mos ( Calypogeia integristipula, VA) nog opmerk
zaam als voorlopige enigste waarneming in Vlaande
ren op wn.be (8 km-hokken in Vlaanderen na 2000
in FLOR A databank). Planten (A 0, VA 6, Z 3, ZZ 1)
In totaal werden er 10 nieuwe plantensoorten inge
voerd in deze periode, allen met waarnemingen tij
dens de hier besproken invoerperiode. Acht soorten
zijn (waarschijnlijk) aangeplante, verwilderd, tuin
of stinzenplanten en komen niet in aanmerking voor
een ruimere bespreking. De twee inheemse planten
soorten die nieuw werden ingevoerd zijn:
Blaasvaren ( Cystopteris fragilis, ZZ) 8 ex. 16/10 in een noordelijk georiënteerde flank van een holle weg
Rode koekoekshommel Foto: Dirk Hennebel
te Leefdaal/plateau (Kasper Van Acker, Av). Een zeer
zeldzame soort in V laanderen, maar wijdverspreid
in Europa en iets algemener in onze regio dan in de
rest van Vlaanderen. Komt voor in spleten van voch
tige muren en rotsen op relatief schaduwrijke plaat
sen. In Vlaanderen is de soort beperkt tot kunstma
tige groeiplaatsen (kaaimuren en oude gebouwen)
en holle wegen (vooral rond Leuven). Het valt op dat
de meeste recente groeiplaatsen op andere locaties
liggen dan de oude. Vooral in de omgeving van het
Zoniënwoud verdwenen veel groeiplaatsen.
Waterpostelein (Lythrum portula, VA) 1 ex. 27/11
te Haasrode/Meerdaalbos (Kasper Van Acker, Av).
Vrij algemeen in de Kempen en de buurt van Brugge,
elders zeldzamer. Dat is zeker zo voor het Dijleland.
De meest recente waarnemingen voor het Dijleland
in de FLORA Databank zijn 1979 (Meerdaalwoud)
en 2002 (Tervuren/ Arboretum). De soort is een pi
onier van matig voedselarme, matige zure, natte of
vochtige, zandige tot lemige bodems in oeverzones,
moerassige heiden, niet te sterk beschaduwde bos
paden en zandige wegen, duinpannen, droogval
lende greppels en natte graslanden. Jarenlange on
derdompeling en schijnbare afwezigheid overbrugt
Waterpostelein gemakkelijk met behulp van een
zaadbank.
Algen en wieren (A 1, VA 0, Z 0, ZZ 0)
De eerste zekere waarneming van een alg of een wier
op wn.be voor onze regio is de eerste waarneming
van Trentepohlia aurea (een groenwier, A) op wn.be,
maar deze werd niet beoordeeld.
Referenties
Bart Creemers
hart. [email protected]
- Calle, L., Jacobusse, C.H. eds. 2008. Bijen en
Wespen in Zeeland; Fauna Zeelandica deel 4, Het
Zeeuwse landschap, Wilhelminadorp. Pp. 191 - Cortens J. & Verbeylen G., 2008. Bescherming van
de eikelmuis in V laams-Brabant via monitoring en
advies. Rapport Natuurpunt Studie 2008/4, Me
chelen, België. (Online raadpfeegbaar)
- Cortens ]. & Verbeylen G. {2009). De eikelmuis
in Vlaanderen - Synthese van drie jaar inventari
seren en aanzet tot effectieve soortbescherming.
Rapport Natuur.studie 2009/1, Natuurpunt Studie
(Zoogdierenwerkgroep), Mechelen, België. (On
line raadpleegbaar)
- Creemers, B. 2011. Dijlelandse biodiveristiteit op
gelijst januari-maart 2011. 39 {l): 40 - 45
- Steeman, R., Langendries, R., Monnens, R., Bue
lens, G., De Pauw, S., Walleyn, R. eds. 2006 Pad
denstoelen in de regio Leuven 1981-2004. Natuur
punt Studie, Mechelen pp. 431.
- Steeman, R., Asperges, M., Buelens, G., De Ceus
ter, R., Declercq, B., Kiszka, A., Leysen, R., Meuw
is, T., Monnens, J., Robijns, J. Van den Wijngaert,
M., Van Roy,]., Veraghtert, W., Verstraeten, P. Eds.
2011. Paddenstoelen in Vlaams-Brabant en het
Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 1980-2009, Ver
spreiding en ecologie. Natuurpunt Studie, Meche
len. pp. 728.
- Stuckens, ]. & Vercoutere, B., eds. Verspreidings
atlas van de planten in het Dijleland 1975-2002,
Een uitgave van Vrienden van Heverleebos en
Meerdaalwoud vzw, Natuurstudiegroep dijleland
en Flo.Wer. Leuven, pp 341.
- Van Landuyt, W., Hoste, W., Vanhecke, L., Van
den Bremt, L., Vercruysse, W., and De Beer, D.,
eds. 2006. Atlas van de flora van Vlaanderen en
het Brussels Gewest. Instituut voor natuur- en
bosonderzoek/Nationale plantentuin van België ,
Brussel, pp 686-687.
- Verboven A. 201 la. De dag- en nachtvlinders (Le
pidoptera) van het Dijleland Deel 1: Mycropterigi
dae (Oermotten) tot en met Lyonetiidae (Sneeuw
motten). De Boomklever 39 (1): 12-15.
- Verboven A. 20llb. De dag- en nachtvlinders (Le
pidoptera) van het Dijleland Deel Il: Ethmiidae
tot en met de Choreutidae (Glittermotten). De
Boomklever 39 (3): 63-68.
- http://www.curculionidae.be
- FIORA databank: http://flora.inbo.be//Pages/
Common/Default.aspx
- www.microlepidoptera.nl
- www.phegea.org
- Belgian Species List 2012. Microvelia pyg-
maea (Dufour, 1833). Document geraadpleegd
op http://www.species.be/nl/29489 op 15 January
2012.
- http://www.verspreidingsatlas.nl
- www.waarnemingen.be
De Boomklever - maart 2012 1 1
Skräntärnä!!
1 n de rubriek "Buiten gekeken" wist Her
wig Blockx jarenlang generaties vogelkij
kers in de Dijlevallei warm te maken voor al
het lekkers dat onze vallei met een bezoekje
vereert. Geen passender manier om deze
reeks "Uit de oude doos" te starten dan
met een van zijn mooiste stukjes, een ode
aan Sint-Agatha-Rode. We schrijven 1 mei
1994".
De eerste mei is altijd een leuke dag, al was het alleen
maar omdat je niet hoeft te gaan werken ... Bovendien
is het de aanvang van de voor vogelkijkers magische
meimaand wanneer de vogels op hun mooist zijn en
menig tandengeknars weerklinkt als men hoort wat
er zoal "gemist" werd.
Zo herinner ik mij een uitstap onder een zomerse
zon in het Zwin dat op die eerste mei alleen 5 Ka
noeten vrijgaf. Maar owee, bij thuiskomst bleek het
te Sint-Agatha-Rode kadootjes "geregend" te hebben
met Visarend, Zwarte sternen, Dwergmeeuwen, Ge
oorde fuut en zelfs een Kuifduiker in zomerkleed. U
begrijpt wellicht dat wij in alle staten waren".
Speelt het voorgaande ergens rond in mijn achter
hoofd als ik op 1-5 jl. te Sint-Agatha-Rode postvat
onder een warme voorjaarszon? Het begint goed
met verschillende Buizerden en 2 Boomvalkjes die
boven het dennenbos achter Beaumont krijgertje
spelen.
Om 11 u50 zie ik plots vrij hoog een vogel cirke
len. Ik vang hem misschien 1 seconde in de kijker
en dan verdwijnt hij achter het gebladerte van een
wilg. Toch is dit genoeg om een belletje te laten rin
kelen: een meeuw met toch wat van een stern, was dat geen".? Intensief speuren levert niets meer op
en wat later buitelden een 5-tal Kokmeeuwen naar
beneden. De twijfel vergroot, was ik daarstraks ook
al geen Roodpootvalk aan het zoeken tussen de resi
dente Boomvalken ... ?
12 De Boomklever - maart 2012
Ik ben het voorval al vergeten als om 12u55 plots een
grote "witte" boven de vijver hangt. De kijker laat er
ditmaal geen twijfel over bestaan. De zware kop met
rode snavel die kennelijk altijd naar beneden wijst ,
de grijze veeg op de ondervleugels met de witte
schacht van de eerste handpen: één van mijn abso
lute favorieten in de Dijlevallei! Af en toe bidt hij en
ik zie hem zowaar 2 vissen opduiken die hij onmid
dellijk tijdens het vliegen naar binnen schrokt. Het is
per slot van rekening nog ver naar de Baltische zee" .
Mooie sprookjes duren niet lang: d e Reuzenstern
vliegt 3 ererondjes en ik geniet volop want dit is dé
spetter van het jaar, zoweel is nu al zeker".Na 5 mi
nuten verdwijnt de vogel spoorloos aan het noorde
lijke einde van de vijver.
Onwillekeurig gaan mijn gedachten terug naar de
Reuzensternen die we ooit zagen in de haven van
Thessaloniki en op Limni Koronia. Telkens volwas
sen vogels, zwaar "kra-kra-kra" roepend met bede
lende jonge reusjes die een zacht "uwie-uwie" ten
gehore gaven. Zelden hoorde ik zulke totaal ver
schillende geluiden van één en dezelfde vogelsoort.
Daarna duurde het ruim 10 jaar vooraleer ik terug
Reuzensternen zag: op een strandje van de Lepe
laarsplassen in de Flevopolder. Datzelfde jaar nog:
2 volwassen vogels met ene jong boven een paradij
selijke Boddenbaai in Oost-Duitsland waarbij weer
dat krakend geluid een onvergetelijke indruk maakte.
Vreemd genoeg was er aan de monding van de Wi
sla vorig jaar slechts kortstondig één te bewonderen,
maar U kent dat: vogels zijn totaal onvoorspelbaar.
Het is waarschijnlijk als gevolg van het terugdenken
aan Polen dat ik bij het verlaten van St-Agatha-Rode
de volgende kryptische boodschap heb geformu
leerd:
"SAR 1-5: 1 skräntärnä"
Wedden dat dit briefje tot enig gevloek zal leiden?!
Herwig
Herwig Blockx
De Boomklever, jaargang 22, nummer 4, december 1994
Geelgors, Leefdaal. Foto: Sam & Katrien De Backer-Reynders
Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dijlevallei en omgeving september - november 201 1
Dit overzicht van opmerkelijke en interessante vogelwaarnemingen in het Dijleland beslaat
voornamelijk de periode september - november 201 1. De bestreken regio omvat de gemeen
ten Kortenberg, Herent, Bertem, Leuven, Oud-Heverlee, Huldenberg, Overijse,Tervuren en de aan
grenzende gebieden. De volgende rubriek zal de periode december 201 1 - februari 20 12 omvatten.
Waarnemingen worden voor S maart 2012 ingevoerd op www.waarnemingen.be, of bezorgd aan
Kelle Moreau, Meibloempjeslaan 2, bus 3, 8400 Oostende, 0486/ l 2.58. 77, [email protected].
Waarnemingen van onder meer Patrijs, Knobbelzwaan,
Krakeend, Slobeend, Wintertaling, Tafeleend, Kuifeend,
Dodaars, Fuut, Aalscholver, Blauwe Reiger, Bruine Kie
kendief, Havik, Waterral, Kievit, Witgat, Watersnip,
Stormmeeuw, Kleine M antelmeeuw, Kerkuil, Steenuil,
Bosuil, Ransuil, Ijsvogel, alle spechten, Veldleeuwerik,
Graspieper, Grote Gele Kwikstaart, Zwarte Roodstaart,
Kramsvogel, Koperwiek, Vuurgoudhaan, Glanskop,
Matkop, Kuifmees, Zwarte Mees, Roek, Ringmus, Keep,
Putter, Sijs, Kneu, Goudvink, Appelvink, Geelgors, Riet
gors en alle exoten werden niet in dit verslag opgenomen
maar wel verwerkt. Voor een Heilige Ibis wordt in de
laatste categorie een uitzondering gemaakt. Meerdere
waarnemingen in dit overzicht dienen door het Belgisch
Avifaunistisch Homologatiecomité beoordeeld te wor
den vooraleer ze definitief op de Dijlelandse lijst kunnen
bijgeschreven worden, en worden dus onder voorbehoud
gepubliceerd.
Gebiedsafkortingen
WLS =Wilsele/ Vijvers Bellefroid, LP= Kessel-Lo/
Leopoldspark, AVP = Heverlee/ Abdij van Park, ZW =
Oud-Heverlee/Zoete Waters, OHN = Oud-Heverlee/N,
OHZ = Oud-Heverlee/Z, Oppem= weilanden tussen
Bogaardenstraat (Oud-Heverlee - Korbeek-Dijle) en
NGB, NGB =Neerijse/Grote Bron (deel Doode Bemde),
NK V = Neerijse/Kliniekvijvers (deel Doode Bemde) en
SAR= Sint-Agatha-Rode/ Grootbroek.
Kleine Zwaan Cygnus bewickii
19/10 7 ad+ 2 juv te SAR (I. Nel, S. Peten,
R. Stoks)
Grauwe Gans Anser anser
Overtrekkende Grauwe Ganzen werden waargenomen
te Leefdaal/plateau (resp. 150, 5, 8 & 8 ex. op 9, 14, 16/10
& 5/11; ]. Vantrappen, 1. Nel, P. Moysons e.a.), Heverlee/
Langestaart (resp. 7 & 2 ex. op 11/10 & 14/11 (B. Willaert),
Erps/Dorenveld (25 ex. op 15/10; P. Moysons), Sint-Joris
Weert (8 ex. op 5/11; R. Stoks) en Haasrode/industrie (7
ex. op 7/11; D. von Werne). Pleisteraars waren er te OHZ
(resp. 3, 4 & 3 ex. op 21, 29/09 & 13/11; R. Stoks, G. Va
nautgaerden), OHN (resp. 1 & 12 ex. op 13/10 & 21/11;
G. Vanautgaerden, I. Nel), AVP (2 ex. van 26/10 tot 26/11;
]. Daems, L. Cieters, P. De Meirsman, D. Michiels), SAR
(resp. 10, 20, 6, 60, 3, 5 & 1 ex. op 7, 8, 11, 12, 13, 15 &
16/11; P. Goubau, S. Debrus, l. Nel e.a.), Overijse/Meer
van Genval (5 ex. op 12/11; ]. Taymans), ZW (3 ex. op
De Boomklever - maart 2012 13
13/11; P. De Meirsman), NGB (5 ex. op 15/11; l. Nel) en
Heverlee/Langestaart (1 ex. op 16/11; B. Willaert).
Kolgans Anser albifrons
7, 8 & 14/11 resp. 30, 19 & 29 ex. te SAR (P. Goubau,
l. Nel, J. P elckmans e.a.)
12-14/ 11 24 ex. te AV P (D. Michiels, D. von
Werne, W. Goussey, P. Moysons)
14/11 2 ex. ZW te Heverlee/Langestaart
(B. Willaert)
Toendrarietgans Anser serrirostris
7 /11 30 ex. te SAR (P. Goubau)
12/11 3 ex. Z te OHN (L. Hendrickx, l. Nel),
9 ex. Z te Ottenburg (F. Vandeputte)
Bergeend Tadorna tadorna
Drie ex. te NGB op 9/10 (L. Hendrickx) en 1 ex. te SAR
op 29-30/10 (L. Hendrickx, I. Nel) betroffen de enige
Dijlelandse waarnemingen van Bergeend voor de peri
ode sep-nov 2011.
Smient Anas penelope
In de Dijlevallei waren Smienten vanaf eind september
in lage aantallen (1-4 ex.) aanwezig (versch. waarn.).
De enige uitschieter betrof 15 ex. op 27 /11 te OHZ (J. Nysten). Buiten de Dijlevallei pleisterden 4 ex. te LP op
13/11 (B. Verstraete).
Pijlstaart Anas acuta
18/09 & 26/11 resp. 1 ex. & lm te SAR (J. Nysten,
L. Hendrickx)
8-27 /11 lm te LP (op 6 data) (B. Verstraete,
E. Toorman, J. Lambrechts,
B. Zurings)
Zomertaling Anas querquedula
9 & 16/09 resp. 3 & 1 ex. te NKV (R. Stoks)
10, 17, 29/09 & 3/10 resp. 2, 2, 2 & 1 ex. te OHZ
{L. Hendrickx, G. Vanautgaerden,
P. Standaert)
Witoogeend Aythya nyroca
26-27 /11 lm te OHZ {L. Hendrickx, R. Stoks)
Grote Zaagbek Mergus merganser
14/11 lv te NGB (P. Moysons)
26/11 1 ex. te Pécrot/vijver (Formation Orni-
tho)
27I11 1 v te SAR (R. Stoks)
Grote Zilverreiger Casmerodius albus
Hoewel de soort doorgaans verspreid en in kleine aantal-
14 De Boomklever - maart 2012
!en werd waargenomen, illustreren de maximale concen
traties te SAR dat het aantal Grote Zilverreigers in het
Dijleland tijdens de najaarsmaanden van 2011 redelijk
constant bleef: 12 ex. op 26/09, 13 ex. op 2/10, 12 ex. op
16/10, 12 ex. op 6/11 (versch. waarn.). Buiten de vallei
gebieden werden op 7 locaties in totaal 19 overvliegende
exemplaren waargenomen (versch. waarn.).
Kleine Zilverreiger Egretta garzetta
25/09 1 ex. ZO te Korbeek-Dijle/plateau
(T. Vandezande)
24/10
27/10
1 ex. in de Doode Bemde {M. Abts)
1 ex. te SAR (M. Nollet)
Koereiger Bubulcus ibis
Op 1/11 werd een Koereiger gemeld te Korbeek-Dijle/
plateau {L. Boon). Het zou om het 6e ex. voor het Dijle
land gaan.
Kwak Nycticorax nycticorax
05/10 1 ex. over Heverlee/Oost (T. Vandezande)
Roerdomp Botaurus stellaris
1-3, 15, 23, 25 & 28/11 telkens 1 ex. te SAR
(versch. waarn.)
1/11 1 ex. te OHZ (P. Goubau)
Ooievaar Ciconia ciconia
13-14/09 22 ex. overnachten te Wilsele/dorp
{W. Vercruysse, P. Standaert)
14/09 dezelfçle 22 ex. ZW te Meerbeek/
14-15/09
16/09
19/09
23/09
14/10
19-20/10
15/11
. pompstation (A. Smets)
14 ex. overnachten te Bierbeek
(P. Smets, E. Zvar)
14 ex. ZW te Leefdaal/Duivendelle
(K. van Scharen)
1 ex. over SAR (R. Stoks)
19 ex. tpl te Everberg/Vrebos (G. Rappé,
H. Remaut)
1 ex. tpl te Blanden (R. Huybrechts)
5 ex. overnachten te Overijse/
Terlanenveld (V. Bulteau, M. De
P aemelaere)
1 ex. Z te Heverlee/Langestaart
(B. Willaert)
/ Zwarte Ibis Plegadis falcinellus
Een Zwarte Ibis die op 4/09 naar het westen vloog over
Leefdaal/Voervallei (K. van Scharen) kan het tweede
geval van deze soort voor het Dijleland betekenen. De
eerste verbleef op 29-30/09 te SAR.
Heilige Ibis Threskiornis aethiopicus
Nadat op 1/08 al eens een Heilige Ibis NGB en SAR
aandeed, volgden in het najaar waarnemingen van een
ex. op 17/09 te OHZ (L. Hendrickx, N. Verbeke, F. Van
deputte) en op 1/10 te SAR (I. Nel, R. Stoks).
Wespendief Pernis apivorus
Over de Dijlelandse trektelposten werden tijdens 1-5
september nog 7 overtrekkende Wespendieven waarge
nomen. Hierop volgden enkele latere exemplaren, met
1 ex. Z te Neerijse/Ganzeman op 14/09 (I. Nel), 1 ex. te
Leefdaal/plateau op 18/09 (K. van Scharen), 1 ex. te SAR
op 23/09 (I. Nel) en 1 ex. in de Doode Bemde op 14/10
(S. Janssens).
Rode Wouw Milvus milvus
Er werden redelijk wat Rode Wouwen gezien in het Dij
leland: 1 ex. ZO te Bertem (J. Nysten) en 4 ex. ter plaatse
te Overijse/Terlanenveld (H. Roosen) op 1/10, 1 ex. W
te Bertem/Koeheide (G. Bleys) en 2 ex. Z te Leefdaal/
plateau (R. Stoks, K. Moreau, 1. Nel, A. Smets e.a.) op
2/10, 1 ex. ZO te OH/ Ormendaal op 9/10 (L. Smets), 1
ex. te OHZ op 12/10 (B. Willaert), 1 ex. ZO te Leefdaal/
plateau (F. Fluyt) en 4 ex. Z te SAR (R. Stoks) op 15/10,
2 ex. Z te Leefdaal/plateau op 16/10 (P. Moysons e.a.),
1 ex. ZW te Meerbeek/pompstation op 20/10 (P. Moy
sons) en 1 ex. te Korbeek-Dijle op 16/11 (L. De Boer).
Zwarte Wouw Milvus migrans
18/09 1 ie win te SAR (C. Carels)
Blauwe Kiekendief Circus cyaneus
We beperken ons voor dit overzicht tot de waarnemin
gen uit september en de eerste decade van oktober: 1 v
NO te Overijse/Terlanenveld op 13/09 (H. P aques) en
resp. 1 juv en 1 ex. tpl te Korbeek-Dijle/plateau op 4 en
8/10 (R. Stoks, J. Nysten). Oktober leverde verder nog
58 waarnemingen op, november liet maar liefst 116 ont
moetingen met deze soort optekenen (versch. waarn.).
Grauwe Kiekendief Circus pygargus
Van 3 tot en met 7 /09 werd dagelijks een Grauwe Kie
kendief waargenomen te Erps/Dorenveld (P. Moysons,
A. Smets, J. Pelckmans, R. Stoks, G. Ryken), maar aan
gezien er de ene keer van een juveniel en de andere keer
van een vrouwtje sprake was is niet duidelijk of het hier
om één of meerdere vogels ging. Nadien volgden waar
nemingen van een jagend ex. te Korbeek-Dijle/plateau
op 9/09 (P. Moysons), een overtrekkende juveniel te
Leefdaal/plateau op 10/09 (D. von Werne), een pleiste
rende juveniel te Erps/Dorenveld op 11/09 (R. Ghijsen)
en een pleisterend ex. te Neerijse/Wolfshaegen op 12/09 (M. Walravens).
:�.,,.:.: - · Voae/s . �- -: , b
Ruigpootbuizerd Buteo lagopus
Na de winter 2010-2011 hoopten we er nog meer op dan
anders, en ja hoor, er kwamen dit jaar weer Ruigpoot
buizerds naar onze streken afgezakt. In regio Leuven
vertaalde zich dat als volgt:
15/10 1 ex. valt vanuit N in te Leefdaal/plateau
(R. Stoks, F. Fluyt, A. Smets, K. Moreau
e.a.)
24-25/10
26/10
04/11
10/11
14/11
1 ex. te Leefdaal/Korbeek-Dijle
(G. Ryken, K. van Scharen, A. Smets)
1 ex. te NKV (P. Dauwe)
1 ad te Korbeek-Dijle/plateau
(T. Vandezande)
1 ex. te Neerijse/Zingende Wind
(K. van Scharen)
1 ad te Korbeek-Dijle/plateau
(P. Moysons)
Bastaardarend Aquila clanga
De allereerste zekere Bastaardarend voor het Dijleland
verbleef tijdens de nacht van 15 op 16 oktober 2011 in
de zuidrand van Mollendaalwoud (Bierbeek). Zo bleek
althans uit de gegevens die zijn satellietzender nadien
doorseinde, niemand heeft de overnachtende vogel
binnen de regiogrenzen in het veld gezien. Eerder die
dag werd hij wel opgemerkt over Averbode. Het ging
om Tönn, een Bastaardarend die in 2008 als nestjong
werd gezenderd in Estland. De afgelopen zomer bracht
hij door in Scandinavië, en de tocht naar zijn Spaanse
winterverblijf leidde hem dit jaar dus door België. In het
Dijleland ging het om een korte stop, zoals enkele waar
nemingen op 16/10 in Waals-Brabant en Henegouwen
illustreren.
Visarend Pandion haliaetus
04/09 1 ex. Z te Erps/Dorenveld (A. Smets)
07, 10-11, 17-18 & 26/09 telkens 1 ex. te SAR
14&17/09
28/09
(versch. waarn.)
telkens 1 ex. te OHZ (J. Rutten,
N. Verbeke)
1 ex. te W LS/Z (D. Van den Heuvel)
Boomvalk Falco subbuteo
Er werden in september nergens in de regio juveniele
Boomvalken waargenomen, ook niet te SAR waar op 7
en 15/08 telkens wel een juveniel werd gezien. De laatste
2 exemplaren voor 2011 vlogen op 26/09 rond te SAR
(1. Nel, T. Vandezande) en Tervuren/Park KMMA (B.
P asau, V. Daems).
Smelleken Falco columbarius
Het eerste Smelleken voor het najaar van 2011 was een
pleisterende juveniel op 22/09 te Erps/ Dorenveld (A.
De Boomklever - maart 2012 15
Smets). Vooral te Leefdaal/plateau werden nadien nog
Smellekens waargenomen, met resp. 2, 1, 1, 1, l, 1, 1 &
2 ex. op 2, 8, 15, 16, 21, 23/10, 6 & 28/11 (F. Fluyt, R.
Stoks, A. Smets, K. Moreau e.a.). Andere waarnemings
plaatsen waren Bertem/Koeheide (1 ex. ZW op 15/10;
G. Bleys), Meerbeek/pompstation (1 ex. ZW op 20/10;
P. Moysons) en Overijse/Terlanen (1 ex. ZW op 22/10;
H. Roosen).
Slechtvalk Falco peregrinus
Waargenomen te Erps/Dorenveld (telkens 1 ex. ter
plaatse op 5 data van 1/09 tot 1/11; A. Smets, H. Roo
sen, R. Stoks, R. Polfliet), Erps-Kwerps/dorp (1 ex. op
4/09; J. Pelckmans), Leuven/centrum (resp. l, 1 & 2 ex.
op 10/09, 11 & 20/10; L. Smets, P. Standaert, E. Zvar),
Leefdaal/Duivendelle (1 ex. op 14/09; P. Standaert),
Leefdaal/plateau (telkens 1 ex. op 25/09, 14, 23 & 27 /10;
A. Smets, P. Moysons, 1. Nel, K. van Scharen), Bierbeek/
Mollendaal (1 ex. op 25/09; P. Floré), Moorsel (1 ex.
op 4/10; P. Standaert), LP (1 ex. op 10/10; S. Goethals),
SAR (telkens 1 ex. op 15/10, 24 & 27/11; L. Hendrickx,
J. Yantrappen, R. Stoks), Heverlee/Terbank (1 ex. op
24/10; H. Roosen), OHZ (telkens 1 ex. op 31/10, 16 &
30/11; P. Moysons, J. Rutten e.a.), Kessel-Lo/Kesselberg
(le win op 1/11; T. Yandezande, T. Caers), OHN (resp.
1 ad & 1 juv op 12 & 28/11; 1. Nel, L. Hendrickx) en
Bierbeek/Molendaalbeekvallei (1 ex. op 12/11; D. von
Werne).
Kraanvogel Grus grus
26/10 17 ex. ZO te SAR (1. Nel)
27/10
Blockx)
04/11
05/11
13/11
14/11
27/11
14 ex. Z te Neerijse/Ganzeman (H.
1 ex. tpl te Leefdaal/plateau
(F. Yandeputte)
31 ex. Z te Leefdaal/plateau
(L. Hendrickx), 3 ex. Z te Kessel-Lo/
Kesselberg (T. Yandezande)
3 x 1 ex. Z te Overijse/stad (1. Nel), 2 x
1 ex. Z te Tombeek/Laanvallei
(H. Roosen), 1 ex. Z te Sint- Joris-Weert
(R. Stoks)
1 ex. ZW te Everberg/Yrebos (A. Smets)
5 ex. ZW te Overijse/stad (1. Nel)
Bontbekplevier Charadrius hiaticula
Tijdens september 2011 werden meermaals Bontbek
plevieren aangetroffen te Overijse/Terlanen-veld. Ach
tereenvolgens ging het om 4, 1, l, 2, 3, 2 & 3 ex. op 9, 10,
17, 18-20, 21, 22 & 23/09 (S. Peten, 1. Nel e.v.a.).
16 De Boomklever - maart 2012
Goudplevier Pluvialis apricaria
Er werden opvallend veel waarnemingen van Goudple
vieren doorgegeven. Een overzicht per waarnemings
plaats: Meerbeek (resp. 1 ex. ZW & 2 ex. tpl + 1 ex.
ZW op 2/09 & 20/10; A. Smets, P. Moysons), Leefdaal/
plateau (resp. 1, 13, 1, 1, 1 & 3 ex. over op 4/09, 14, 15,
29/10, 5 & 12/11; versch. waarn.), Korbeek-Dijle/plateau
(telkens 1 ex. over op 9/10, 5 & 20/11 en 5 ex. tpl + 2 ex.
over op 22/11; versch. waarn.), Erps/Dorenveld (1 ex.
over op 16/09; P. Moysons), OHZ (1 ex. aud op 27 /09; J.
Rutten), Bertem/Koeheide (1 ex. W op 9/10; G. Bleys),
Haasrode/industrie (7 ex. N O op 15/10; D. von Werne)
en OHN (1 ex. ZO op 19/11; L. Hendrickx).
Kleine Strandloper Calidris minuta
9/09 1 juv te Overijse/Terlanenveld (S. P eten,
1. Nel, P. Moysons, R. Stoks)
Het betreft hier de 25e Kleine Strandloper voor het Dij
leland.
Bonte Strandloper Calidris alpina
Op Terlanenveld pleisterden ook enkele keren Bonte
Strandlopers: resp. l, 2 & 1 ex. op 13/09, 3-:5 & 8/10 (1.
Nel, R. Stoks, D. von Werne, F. Yandeputte).
Wulp Numenius arquata
01/09 2 ex. ZW te Overijse/Ketelhuis (1. Nel)
17 /09 7 ex. te Erps/Dorenveld (B. Nef )
19/09 4 ex. NW te SAR (R. Stoks)
Groenpootruiter Tringa nebularia
01/09 2 ex. ZW te Erps/Dorenveld
(P. Moysons)
10/09 1 ex. te OHZ (L. Hendrickx)
23/10 1 ex. over de Doode Bemde (M. Abts)
Oeverloper Actitis hypoleucos
3 & 14/09 telkens 2 ex. te SAR (1. Nel, J. Buys)
Bokje Lymnocryptes minimus
21/10 & 28-30/11 telkens 1 ex. te Heverlee/
Langestaart (B. Willaert,
E. Toorman e.a.)
Houtsnip Scolopax rusticola / Waarnemingen buiten de broedgebieden:
08/11 1 ex. te Haasrode/industrie (M. Abts)
18/11 1 ex. te Leefdaal/plateau (C. Carels)
26/11 1 ex. te Bertem/dorp (E. Malfait)
Grote Mantelmeeuw L arus marinus
De adulte Grote Mantelmeeuw die op 4/11 pleisterde
te SAR (I. Nel, S. Debrus, P. Moysons, J. Nysten, H.
van den Broeck) en op 5/11 werd aangetroffen te Oud
Heverlee/Ormendael (L. Hendrickx) was pas de 15e voor
het Dijleland. De eerste twee werden zo recent als 1994
waargenomen, en 8 gevallen dateren uit 2007-2008.
Visdief Sterna hirundo
11, 13 & 15-16/09 resp. 1 ex.,1 ad win & 1 ie win te
OHN (G. Vanautgaerden, l. Nel,
L. Hendrickx, J. Vandeput)
13/10 1 ex. te SAR (I. Nel)
Zwarte Stern Chlidonias hybridus
Visdief, OHN Foto: Ingrid Nel
10 & 26/09 resp. 12 1 e win & 4 ex. te SAR (I. Nel, L.
Hendrickx,]. Nysten, T. Vandezande)
Zomertortel Streptopelia turtur
27 /09 1 ex. te SAR (1. Nel)
Velduil Asio flammeus
Het najaar van 2011 gaat te boek als de beste periode uit
recente tijden om in het Dijleland Velduilen waar te ne
men. Het eerste ex. vloog op 22/10 rond te Erps/Doren
veld (P. Moysons), met nadien waarnemingen van resp.
2, 7 (!), 2, l, 2, 1, 1, 1 & 2 ex. op 23, 28, 29, 30, 31/10, 1,
4, 10 & 19/11 (P. Moysons, H. Roosen e.v.a.). Ook op het
plateau van Leefdaal - Korbeek-Dijle pleisterden lange
tijd enkele Velduilen, met tussen 24/10 en 29/11 bijna
dagelijks waarnemingen van 1-4 ex. (versch. waarn.). Op
25/10 werd ook nog een ex. waargenomen op grondge
bied van Winksele (G. Bleys).
Middelste Bonte Specht Dendrocopos medius
Leuk was de waarneming van een overvliegend ex. op
9/11 te OHZ (]. Rutten).
Kortteenleeuwerik Calandrella brachydactyla
Er werden maar liefst twee waarnemingen doorgegeven
van deze soort die nooit eerder in het Dijlelancl werd
vastgesteld:
29/09 1 ex. ZW te Meerbeek/pompstation
(A. Smets)
02/10 1 ex. over te Bertem/Koeheide (G. Bleys,
F. Geenen)
Boomleeuwerik Lullula arborea
De najaarstrek van Boomleeuweriken werd in 2011 af
getrapt op 25/09 met 3 ex. ZW te Leefdaal/ plateau (A.
Smets). In oktober werden over dit plateau slechts 26
ex. geteld, verspreid over 5 data (versch. waarn.) en met
een maximum van 12 ex. op 14/10 (P. Moysons, R. Uyt
tenbroeck, B. Willaert). Ook de enige novemberwaar
neming werd te Leefdaal genoteerd, met 2 ex. ZW op
14/11 (P. Moysons). Andere waarnemingsplaatsen waren
Bertem/Koeheide (resp. l, 6 & 2 ex. over op 27 /09, 2 &
16/10; G. Bleys), het plateau Sterrebeek-Moorsel (telkens
1 ex. over op 13 & 24/10; 0. Hendrick), Bierbeek (resp. 1
ex. ZW & 1 ex. aud op 16 & 23/10; D. von Werne), Meer
beek (resp. 11 & 7 ex. ZW op 20 & 24/10; P. Moysons, A.
Smets), Meerdaalwoud/Militair Domein (2 ex. op 21/10;
R. Guelinckx) en Neerijse/Zingende Wind (1 ex. W op
26/10; B. Willaert).
Duinpieper Anthus campestris
2/09 2 ex. ZW te Meerbeek (A. Smets)
4 & 25/09 telkens 1 ex. ZW te Leefdaal/plateau
(A. Smets)
Grote Pieper Anthus richardi
De vierde Grote P ieper voor het Dijleland vloog op
31/10 naar het westen over Erps/Dorenveld (R. Stoks).
De eerdere gevallen betroffen een ex. te Neerijse op
25/03/46, een ringvangst te Heverlee op 21/09/63 en
een ex. over Leefdaal/plateau op 14/10/00.
Boompieper Anthus trivia/is
De enige noemenswaardige aantallen van het najaar
waren resp. 35 en 31 ex. over Meerbeek op 2 en 3/09 (A.
Smets), voorts werden slechts aantallen van 1-4 ex. ge
noteerd (versch. waarn.). De laatste Boompieper vloog
op 9/10 over Leefdaal/plateau (D. von Werne).
Roodkeelpieper Anthus cervinus
Een pleisterende Roodkeelpieper op 16/09 te Ottenburg
(F. Vandeputte) vertegenwoordigt het 15e ex. voor het
Dijleland.
Waterpieper Anthus spinoletta
De eerste Waterpiepers voor het najaar van 2011 waren
De Boomklever - maart 2012 17
een ex. op 8/10 te OHZ (L. Hendrickx) en 2 ex. op 9/10
te SAR/Vette Weide (R. Stoks). De grootste groepen
werden ook in de Vette Weide geteld (versch. waarn.),
met een maximum van slechts 17 ex. op 17/11 (1. Nel).
Noordse Kwikstaart Motacilla thunbergi
2 & 3/09 resp. 51 & 16 ex. ZW te Meerbeek/
pompstation (A. Smets)
16/09 3 ex. te Neerijse/Wolfshaegen
(F. Vandeputte)
17 /09 1 ex. te Korbeek-Dijle/plateau
(J. Nysten)
Klapekster Lanius excubitor
SAR was tijdens het najaar van 2011 de uitgelezen plek
om naar Klapeksters te zoeken. Op 22-23/10 waren er
hier 2 ex. aanwezig, en één daarvan werd nog tot op
12/11 waargenomen (versch. waarn.). Andere waarne
mingsplaatsen waren Leefdaal/plateau (1 ex. op 23/10;
H. Roosen), Neerijse/ Zingende Wind (1 ex. op 23/10;
P. Moysons), OHN (1 ex. op 29/10; L. Hendrickx), Op
pem (1 ex. op 6, 8 & 13/11; J. Nysten, K. Moreau, D. van
Werne, R. Stoks), Doode Bemde (1 ex. op 6, 11, 13-14 &
19/11; J. Nysten, P. Moysons) en NGB (1 ex. op 19/11; L.
Hendrickx, J. Nysten).
Klapekster Foto: Stephan Peten
Gekraagde Roodstaart Phoenicurus phoenicurus
27 /09 1 juv tpl te Erps-Dorenveld (A. Smets)
18 De Boomklever - maart 2012
Roodborsttapuit Saxicola rubicola
Roodborsttapuiten werden er tijdens het najaar van
2011 opgemerkt te Kwerps/Zuurbeekvallei (resp. lm &
lmlv op 11 & 18/09; R. Ghijsen), plateau Sterrebeek
Moorsel (resp. lm & 2m op 15/09 & 13/10; 0. Hen
drick), Erps/Dorenveld (telkens lm op 16/09 & 31/10;
P. Moysons, E. Toorman), Kessel-Lo/C (1 ex. op 16/09;
E. Toorman), Heverlee/Zwanenberg (4 ex. op 19/09;
G. Bleys), Leefdaal/plateau (resp. 1 & 2 ex. op 24/09 &
16/10; J. Nysten, L. Hendrickx, R. Stoks), Haasrode/
zandgroeve (resp. 3 & 1 ex. op 25/09 & 12/11; D. von
Werne), Bertem/Koeheide (1 ex. op 3/10; A. Seynaeve),
Heverlee/ Langestaart (1 ex. op 13/10; E. Toorman), He
verlee/Terbank (1 ex. op 14/10; B. Wtllaert), Bierbeek/
zandgroeve (1 ex. op 15/10; D. van Werne), Tervuren/
Zoniënwoud (1 ex. op 22/10; B. P asau, V. Daems), SAR/
Vette Weide (lm op 6/11; 1. Nel) en Oppem (1 ex. op
8/11; D. van Werne, P. Moysons).
Paapje Saxicola rubetra
P aapjes werden tot eind september waargenomen. Een
overzicht per waarnemingsplaats: Meerbeek (5 ex. op
3/09; A. Smets), Erps/Dorenveld (resp. 7, l, 8, 3, 4, 23, 4
& 1 ex. op 4, 6, 7, 11, 20, 21, 22 & 27 /09; R. De Boom, A.
Smets, R. Ghijsen e.a.), Korbeek-Dijle/plateau (resp. 2, l,
2 & 2 ex. op 10, 17, 18 & 23/09; J. Nysten, B. Creemers,
R. Stoks), Leefdaal/plateau (resp. 4, 2 & 4 ex. op 10, 11
& 24/09; J. Nysten, D. van Werne), Overijse/Ketelhuis (1
ex. op 13/09; H. P aques), Meerbeek/pompstation (1 ex.
op 14/09; A. Smets), Kwerps/Zuurbeekvallei (5 ex. op
18/09; R. Ghijsen) en het plateau Sterrebeek-Moorsel (3
ex. op 19/09; D. Michiels).
Tapuit Oenanthe oenanthe
Voor september 2011 werden uit het Dijleland 59 waar
nemingen van Tapuiten verzameld (versch. waarn.). De
grootste aantallen werden te Erps/Dorenveld geteld, met
onder meer 24 ex. op 5/09 en 18 ex. op 21/09 (R. Stoks).
Oktober leverde nog de volgende Tapuiten op: 1 ex. te
Heverlee/ Zwanenberg op 1/10 (G. Bleys), telkens 1 ex.
te Korbeek-Dijle/plateau op 9, 13 & 24/10 (J. Nysten, I.
Nel, G. Ryken), telkens 1 ex. te Erps/Dorenveld op 22
& 28/10 (D. Walton, A. Smets) en 1 ex. te Meerbeek/
pompstation op 24/10 (A. Smets).
Cetti's Zanger Cettia cetti /
Buiten de gekende territoria te OHN, OHZ en SAR,
werd tijdens het najaar van 2011 enkel een Cetti's Zan
ger waargenomen te P écrot/vijver, met waarnemingen
op 12, 14 en 25/11 (F. Van Hove, J. Taymans). Vanuit de
Doode Bemde kwamen er geen waarnemingen.
-
Tjiftjaf Phyl loscopus col lybita
Novemberwaarnemingen: 2 ex. te SAR (L. Boon, K.
Moreau) en 1 ex. te Ottenburg (F. Yandeputte) op 1/11,
1 ex. te OHZ op 6/11 (K. Moreau) en 1 ex. te Heverlee/
Langestaart op 8/11 (B. Willaert).
Baardmannetje Panurus biarmicus
5, 13 & 14/11 resp. 1 ex.,1 ex. & lml v te SAR (J. De
wyspelaere, J. Nysten, D. von Werne e.a.)
Grauwe Vliegenvanger Muscicapa striata
2 & 3/09 resp. 2 ex. ZW & 1 ex. tpl te Meerbeek/
pompstation (A. Smets)
Europese Kanarie Serinus serinus
02/ 10 1 ex. over Leefdaal/plateau
(T. Yandezande)
15/10
07/11
1 ex. aud te Bierbeek/zandgroeve
(D. von Werne)
1 ex. tpl te Korbeek-Dijle (B. Willaert)
Goudvink, SAR 27110/2011
Foto: Herman Blockx
Kleine Barmsijs Carduelis cabaret
28/10 4 ex. over Kessel-Lo/N (E. Toorman)
11 & 30/11
29 & 30/11
resp. 2 & 1 ex. over OH/centrum
(J. Rutten)
resp. 1 & 5 ex. te OHZ (B. Willaert e.a.)
barmsijs sp. Carduelis cabaretljlammea
Barmsijzen werden opgemerkt maar konden niet nader
op naam gebracht worden te Oud-Heverlee/centrum
(telkens 1 ex. op 15/10 en 25-26/11; J. Rutten), Leefdaal/
plateau (telkens 1 ex. op 16/10 en 12/11; R. Stoks, P.
Moysons, K. van Scharen), OHN (resp. 1, 2 & 5 ex. op
22/10, 1 & 11/11; B. Nef, R. Stoks, J. Lambrechts), Haas
rode/zandgroeve (1 ex. over op 27 /10; D. von Werne),
Bertem/ Koeheide (1 ex. over op 30/10; G. Bleys), Over
ijse/Terlanenveld (1 ex. Z op 1/11; H. Roosen), Otten
burg (2 ex. ZW op 12/11; F. Yandeputte) en OHZ (1 ex.
op 29/11; R. Uyttenbroeck).
Kruisbek Loxia curvirostra
Kruisbekken werden tijdens het najaar van 2011 enkel
waargenomen te SAR, met resp. 3, 3, 2, 2, 5 & 3 ex. op
25-26, 30/09, 8, 22, 23/10 & 1/11 (versch. waarn.).
Grauwe Gors Emberiza calandra
14/10, 12 & 13/11 resp. 2, 1 & 1 ex. te Leefdaal/pla-
teau (B. Willaert, G. Ryken, K. van Scharen)
Ijsgors Calcarius lapponicus
2 & 9/10 telkens 1 ex. Z te Leefdaal/plateau (F.
Fluyt, R. Stoks, A. Smets, K. Moreau, D.
von Werne e.a.)
Deze vogels vertegenwoordigen inmiddels reeds de 12e
en 13e ljsgorzen voor het Dijleland sinds 2000. In de
periode 1975-1999 werden slechts drie exemplaren ge
documenteerd.
Samenstelling
Kelle Moreau, [email protected]
De Boomklever - maart 2012 19
Activiteiten
Alle activiteiten van de Natuurstudiegroep Dijleland en eventuele wijzigingen
zullen ook aangekondigd worden via de Dijlevallei-maillijst
(http://groups.yahoo.com/grou p/D ijleval lei/).
Bijencursus
We organiseren samen met de Natuurstudiegroep Hageland en Natuurpunt Educatie een bijencursus, nu de
aandacht voor de biodiversiteit van deze soortgroep in de lift zit. Er zijn theorielessen voorzien en excursies.
Info: Bart Creemers ([email protected], 0496893106) of Koen Vandenberghe (koen.vandenberghe@
gmail.com. 0485162619)
Zaterdag 28 april 2012
Dijlelandse Big Day
Op 24u tijd zoveel mogelijk verschillende soorten vogels zien in het Dijleland. Met een beetje geluk haalt u
ook de 100 soorten! Alle vervoermiddelen zijn toegelaten. De winnaars van vorig jaar wonnen al fietsend. En
aangezien "ge zonder benzine zeker ook kunt winnen'; komt daar dit jaar hopelijk een mooi vervolg aan.
Afspraak: Ou-24u, Dijleland.
Leiding: Kris Van Scharen, tel. 0475343529, [email protected]. Het volledige reglement staat op de
website.
Zondag 20 mei 2012 Insectenexcursie Abdij van Park Op zoek naar bijzondere en minder bijzondere insecten, bijen en andere in topnatuurgebieden in de Leuvense
stadsrand. Deze excursie wordt georganiseerd ism de Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud in het kader
van hun inventarisatieproject van de Leuvense stadsnatuur.
Afspraak: binnenplein van Abdij van Park, 14u Leiding: Bart Creemers (bart.creemers<@gmail.com. 0496893106)
Zondag 24 juni 2012 Insectenexcursie Arenbe
rgpark
Op zoek naar bijzondere en minder bijzondere insecten, bijen en andere in topnatuurgebieden in de Leuvense
stadsrand. Deze excursie wordt georganiseerd ism de Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud in het kader
van hun inventarisatieproject van de Leuvense stadsnatuur.
Afspraak: parking bij het Arenbergkasteel naast de Dijle aan de Celestijnenlaan, 14u Leiding: Bart Creemers ([email protected], 0496893106)
U kan zich (opnieuw) abonneren op de Boomklever door overschrijving van 10 EUR op rekeningnummer BE86001155216850 (IBAN) met BIC GEBABEBB
van de Natuurstudiegroep Dijleland, met vermelding van ABO 2012 + naam en adres . (Zie bijgevoegd overschrijvingsformulier)
Een steunabonnement kost 15 EUR of meer. Het bestuur van de Natuurstudiegroep Dijleland dankt u bij voorbaat�
Opgelet: indien wij uw betaling uiter
lijk 30 mei 2012 niet ontvangen hebben,-kunnen wij '
....__,__.�_._� -----�� ------�-- -���--��· t�· � �UJU�--�-�-�-�--m-e. _r_h�
e-l-aas._._D1 .......... ·
e� t-m:-
ee_r_
t� o-
e_ s �
tu-r_
e_n_. __ __....._.w .... ���� ........ �_..J
20 De Boomklever - maart 20 12
" '
De late record-ijsdagen-winter bleef ook in de watervogelwereld niet zonder gevolgen: geen van de ondiepe vijvers van de vallei kon weerstaan aan -13 °C . En omdat ook de wind wegviel en hiermee de golfslag, vroren alle vijvers dicht. De speurtocht naar open water was begonnen! Eén van de zeldzame wakken in het ijs was er aan de Vossemvijver in het park van Tervuren. Wat elders niet kon lukte hier wel: zo'n 850 watervogels hielden een mooi wak open. En".de Tervurenaars zorgden voor voer voor die watervogels. Zo'n 25 parkganzen, aangevuld door een kleine 100 Canadese ganzen en 25 Nij/ganzen, samen met een steeds bewegende zwarte massa van 400 meerkoeten klaarden de klus! Vooral in de weekend maar ook door de week stopten tal van omwonenden aan de vijver om de ''eendjes te voeren". Dé gelegenheid voor een flink aantal fotografen om en aantal soorten eens van héél dichtbij te nemen. Zo ook Paul & Krista N. uit Overijse die we daar ontmoetten. "Waar zitten hier die Stormmeeuwen?" vroeg Krista. Even later kon ik twee volwassen exemplaren aanwijzen wat verder op het ijs en dan brachten deze twee een lucht-achtervolgingsshow waarbij een korst brood de inzet was. Andere deelnemers aan de show waren een flink pak Wilde eenden, enkele Krakeenden, Slobeenden, Kuif-en Tafeleenden, enkele Dodaarzen, een man Mandarijneend (meteen de kleurige favoriet van de dames) en een wijfje Krooneend en zowaar ook een man Wintertaling en ook twee Knobbelzwanen! Een andere fotograaf, die een buur van Ingrid N. bleek te zijn, kon vaststellen dat soorten die gewoonlijk erg schuw zijn, nu wel verplicht waren de aanwezigheid van mensen op de scene te aanvaarden. Luc vdW had de voorbije week een aantal Meerkoeten kunnen ringen en stelde een enorm verschil in gewicht vast: de zwaarste wogen tot 860 gram, de magere nauwelijks 550 gram! De "show on ice" wordt blijkbaar niet door elke watervogel even succesrijk gespeeld!
Maar kom, alles jullie dit lezen is hopelijk de lente al voelbaar en vergeten jullie en de ''acteurs" dit koude "podium" al vlug ...
Kris van Scharen
De Boomklever - maart 20 1 2
.... , - ·� -.t_-=;� - � - · ....
·"'r· : '\ 1:\ �· - �"' 1 . �l �·�'.--
�
-l· ....
Inhoud
EDITORIAAL Als vol gesneeuwd ...
PADDENSTOELEN
Wasplaten, orchideeën van de paddenstoelen
Dirk Hennebel
PROJECTEN
Dijlelandse biodiversiteit opgelijst
Nieuw ingevoerde soorten voor de periode
oktober-december 2011
Bart Creemers
UIT DE OUDE DOOS
Skräntärnä!!
Herwig Blockx
VOGELS
Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dijlevallei
en omgeving, september - november 20 I I
Kel/e Moreau
ACTIVITEITEN
coverfoto: Rietgors op het plateau van Leefdaal
foto: Sam & Katrien De Backer-Reynders
t 1. 1
3
4
9
14
15
22