Download - De divestment beweging
België - BelgiquePB
1000 Brussel 11/1366
VOORJAAR 2015 33e jaargang nr. 1 Afgiftekantoor 1099 Brussel X, P2A8306 Afzender: FairFin, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel
De divestment beweging
komt naar België
Wat doet je bank met je geld?
BankWijzer kweekt powerklanten
edito
2
Klanten of burgers? Het is een discussie die bij FairFin regelmatig gevoerd wordt. Moeten we ons concentreren op het bieden van advies voor wie op zoek is naar duurzame manieren om zijn geld te plaatsen of moeten we bezig zijn met de systemische impact van de financiële sector op de samenleving? Hoe verleidelijk het ook is je opdracht netjes af te bakenen, het resultaat van die discussies is steeds weer een keuze om niet te kiezen.
Ergens ook logisch: zowat iedereen is
klant bij een bank en werkt met geld,
maar je hebt ook als burger een rela
tie met de financiële sector. In 2008
leerden we dat het financieel systeem
de overheid en haar belastinggeld
nodig heeft om te kunnen overleven.
Daarnaast hebben de investerings
keuzes van banken ook een grote
impact op de samenleving. Iedereen
weet dat we op zeer korte tijd op
een heel andere manier met energie
zullen moeten omgaan. Het gebruik
van fossiele brandstoffen drastisch
terugdringen is een deel van die
collectieve opdracht. Klimaatbeleid
van banken laat toe dat ze miljarden
in steenkool en oliebedrijven investe
ren. Is het aan enkele bankiers om te
beslissen over onze toekomst?
Het is op dit kruispunt van klanten
relaties en burgerschap dat we met
FairFin actief zijn. Met BankWijzer
willen we klanten informeren over
beleid en investeringspraktijken van
banken die wij cruciaal vinden, maar
bovenal willen we de discussie over
duurzaamheid van de financiële
sector uit het bankkantoor halen en
in de samenleving voeren.
De divestment beweging die het
investeren in fossiele brandstoffen
uit de wereld wil helpen, bevindt
zich ook op dat kruispunt. Je begint
met organisaties en instellingen te
wijzen op het belang van niet langer
in fossiele brandstoffen te investeren,
maar de divestment campagne is er
uiteindelijk op gericht om onze zeg op
te eisen over welke soort investerin
gen we wel en niet maatschappelijk
wenselijk vinden.
Het kruispunt klantburger is mis
schien niet altijd de meest comforta
bele positie, maar wel een die veel
mogelijkheden biedt om mensen en
organisaties impact te geven op de
financiële sector.
edito
Kruispunt
3 Kort
4 BankWijzer kweekt powerklanten
7 NewB: de Spaarstem
8 De divestment beweging komt naar België
INHOUD
Frank Vanaerschot
© A
nna
Vana
ersc
hot
bu
rg
e r
kl
an
t
De Grote Parade van Hart Boven Hard
Omdat ze iets positiefs willen doen, omdat ze een leefbare toekomst willen voor hun (klein-)kinderen, omdat er bibliotheken sluiten... 20.000 mensen kwamen zondag 29 maart naar de Grote Parade van Hart Boven Hard. “Wij roeien niet tegen de stroom, wij zijn de stroom,” zei Wouter Hillaert in De Standaard. “Ik denk dat het bijzonder belangrijk is dat we zelf een alternatief aandragen, dat we niet alleen het beleid
afslachten. Ook ik heb het gevoel dat er het huidige systeem van groei, uitsluiting en concurrentie op zijn laatste benen loopt. Dat zie je niet alleen in Vlaanderen of België, dat zie je in heel Europa.” FairFin stapte mee met de hartenwens Samen Rijk: “Een economie die efficiënt maatschappelijke meerwaarde creëert, wie kan daar nu tegen zijn? We kunnen samen rijk zijn als we het hart van de economie veroveren.”
TTIPSinds bijna twee jaar voeren de VS en Europa onderhandelingen over een vrijhandelsak-koord, beter bekend als TTIP. De inzet van de onderhandelingen is om hun regelgeving op elkaar af te stemmen. De voorstanders menen dat een akkoord goed zou zijn voor de economie en de samenleving, maar daar worden steeds meer vraagtekens bij geplaatst. Burgers en organisaties, waaronder FairFin, zijn bezorgd over de normen voor voedsel, milieu, arbeidsrechten en financiën, maar een algemene bezorgdheid betreft de toekomst van de democratie: de onderhandelaars voorzien namelijk een rechtbank waarbij bedrij-ven en investeerders een staat kunnen aanklagen als een bepaalde regulering hun toekomstige winsten beïnvloedt. Vorig jaar tekenden meer dan 1 miljoen mensen een petitie aan de Europese Commissie om de onderhandelingen stop te zetten en op 4 mei riep een grote verzameling van het middenveld hier nog eens toe op.
kort
3
11 Socrowd: Circusplaneet
12 ‘Het is waar’: boekverslag Joris Luyendijk
14 COM’mon lets LETS François Jacobs
16 Laurence Roland
kort
Label voor solidaire financiële productenOnderzoek van Financité wijst uit: er zijn nog teveel ‘duurzame’ beleggingsproducten van bedenkelijke kwaliteit. Een wettelijke norm is er niet. Daarom hebben FairFin en Financité de handen ineen gesloten om zelf een label uit te brengen: binnenkort lanceren we een solidariteitslabel voor financiële producten. Leningen, spaarproducten en investeringen komen in aanmerking voor het label. De producten worden gescreend op ‘solidariteit’ (de mate waarin het product bijdraagt aan sociale cohesie en/of een sociale economie), transparantie, financiële betrouwbaarheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid (het geld dat niet direct naar solidaire activiteiten
gaat, moet zo ethisch mogelijk worden geplaatst). Zo wordt het publiek zekerheid geboden over het sociale gehalte van hun plaatsing. Beheer je een solidair product en wil je je kandidaat stellen voor het label? Dien dan een dossier in bij FairFin. Het template hiervoor evenals het volledige reglement vind je op www.fairfin.be/solidariteitslabel. Zodra je aanvraag binnen is, doet FairFin een eerste screening op basis van de criteria, waarna een comité van zes experten een definitief advies uitbrengt aan de Raden van Bestuur van FairFin en Financité, die uiteindelijk beslissen over de toekenning.
Week van het Supergeld 1824 oktoberGeïnspireerd door de Good Money Week die op hetzelfde moment in Groot-Brit-tannië doorgaat, organiseert FairFin van 18 tot 24 oktober de Week van het Supergeld. Doel: (écht) duurzaam investeren onder de aandacht brengen en zoveel mogelijk mensen een stapje naar ‘supergeld’ laten zetten. Inspiratie hiervoor vind je in FairFins Supergeld Starterskit: www.fairfin.be/starterskitWil je meedoen of -denken aan deze campagneweek? Heb je ideeën om lokaal een activiteit rond duurzaam investeren op te zetten? Wil je zelf een stand doen of een vorming geven? Neem contact op met [email protected] en wij bieden waar mogelijk ondersteuning.
campagne
4
campagne
Laten we eerlijk zijn: de rentevoeten staan aan
onze kant. Terwijl ik dit artikel schrijf, belt
iemand voor meer informatie over de scores
van zijn bank. Wanneer ik hem vraag waarom
hij besloten heeft om van bank te veranderen,
krijg ik te horen dat de rente van zijn bank
toch maar blijft zakken en hij zijn spaarcenten
evengoed naar een duurzamere bank kan
verplaatsen. BankWijzer maakt duidelijk dat
heel veel klanten verder kijken dan enkel
financieel rendement: ondertussen hebben al
meer dan 21.000 mensen hun bank op bank
wijzer.be gescand.
Wie meer wil weten over de werkingswijze
van zijn bank, wordt geconfronteerd met
dikke jaaren CSR (Corporate Social Responsi
bility) verslagen die weinig verhelderend zijn
als men gewoon wil weten wat er gebeurt
met ons geld. Hoe bepaalt een bank of ze wel
of niet in een project investeert? Hanteert ze
duidelijke uitsluitingscriteria voor investerin
gen in bedrijven die mens of milieu schade
toebrengen? En hoe wordt gecontroleerd dat
de eigen regels ook opgevolgd worden?
Klimaatopwarming, mensenrechten en
gebruik van wapens zijn zaken waar veel
mensen bezorgd om zijn. Met hun investe
ringskeuzes kunnen banken maatschappelijke
ontwikkelingen terugdringen of bevorderen.
Wat BankWijzer vooral wil benadrukken, is
dat investeringskeuzes niet langer achter
gesloten deuren door enkele bankiers geno
men mogen worden. Iedereen – individuen,
organisaties, bankmedewerkers – worden
beïnvloed door de keuzes die banken maken.
Is het niet tijd dat dergelijke belangrijke
keuzes op een democratische en transparante
manier gemaakt worden?
Tot nu ontbreekt bij alle banken een mogelijk
heid tot inspraak over hun investeringsbe
slissingen. Meer nog – informatie over hun
investeringscriteria is heel moeilijk te verkrij
gen. BankWijzer probeert dat gat in te vullen.
Ten eerste door het duurzaamheidsbeleid van
een bank te evalueren – aangevuld met enkele
steekproeven over reële investeringen die
invloed op het respectieve thema hebben. En
ten tweede door klanten rechtstreeks in contact
te brengen met hun bank: via een klik op een
button kan je jouw bank meteen laten weten of
je wel of niet tevreden bent over haar inves
teringscriteria. Dat men investeringskeuzes
wel met klanten samen kan bepalen, bewijst
trouwens NewB met haar Spaarstem (zie pag.
7). Ook op bankwijzer.be maken veel ‘power
klanten’ gebruik van de optie om hun bank te
contacteren. Ondertussen zijn al meer dan 1000
emails naar de gescoorde banken verstuurd.
Doe ook mee: ga naar www.bankwijzer.be en
klik op Take Action.
Wat kan het publiek verder verwachten van
BankWijzer? In het najaar publiceren we de
update van de beleidsscores waaruit snel dui
delijk zal worden of ook banken beginnen te
veranderen. Bovendien krijg je in de loop van
het jaar gedetailleerde achtergrondinformatie
kweekt Powerklanten
Martina Schwab
FairFin lanceerde op 2 maart 2015 samen met Oxfam-Solidariteit, Amnesty International, Netwerk Bewust Verbruiken, Réseau
Financité, Bond Beter Leefmilieu, 11.11.11 en CNCD-11.11.11 BankWijzer, een platform dat nagaat wie de duurzaamste bank van België is.
Lieven Scheire, Jonas Geirnaert,
Koen De Poorter en Jelle De Beule - Neveneffecten:
“De kern van bankieren is best
nobel: met geld dat de ene tijdelijk
teveel heeft de andere toelaten om
een meerwaarde te creëren voor
zichzelf en de samenleving. Maar
toen we voor ons TVprogramma
Basta gingen onderzoeken hoe de
grootbanken vandaag de dag hun
winsten maken, werd het ons snel
duidelijk: in ons intussen absurd
complexe financiële systeem kan je
nu ook rijker worden door de waarde
van de samenleving te verminderen:
speculatie tegen landen, investe
ringen in oorlogen en dictatuur.
En vergis je niet: ook de grootbank
waar jij je geld aan toevertrouwt
sponsort, al dan niet met
een tussenstap, de wantoestanden
die je ziet op het journaal. Speculatie
tegen Griekenland, uitbuiting van
arbeiders in Azië en elders, uitbouw
van industriële projecten met een
catastrofale impact op mens en
klimaat, bloedige repressie door
dictaturen, ... het wordt zonder dat
we het door hebben voor een stuk
betaald met ons eigen spaargeld.
Een duidelijke website waarop je
snel kan controleren welke grootban
ken welke praktijken uitsluiten is
bijzonder handig voor wie zijn spaar
geld niet misbruikt wil zien voor
onethische investeringen.”
5
•
Eva Brems – professor Mensenrechten Universiteit Gent:
“In de BankWijzer zal ik vooral kijken
naar de criteria Mensenrechten,
Arbeidsrechten en Wapens. Ik wil
weten wat de bank met mijn geld
doet. Zo wil ik zeker weten dat het
niet wordt gebruikt om te investeren
in bedrijven die antipersoonsmijnen
maken of die zich schuldig maken
aan grove schendingen van mensen
rechten. Dankzij BankWijzer kunnen
we vermijden om ook maar een Euro
bij te dragen aan onrecht. En kunnen
we hopelijk banken sensibiliseren om
er ook zo over te gaan denken.”
over specifieke thema’s zoals de betrokken
heid van onze banken in de reële economie en
de investeringen in fossiele brandstoffen.
… oftewel: Scan des Banques
Réseau Financité is een van de partners van
BankWijzer. Hun medewerking aan Bank
Wijzer is voor dit consortium dubbel cruciaal
– door hun expertise op financieel terrein
geeft Financité belangrijke inhoudelijke input
en door hun verankering in Wallonië zorgt ze
ervoor dat BankWijzer niet enkel een Vlaams
publiek bereikt. Hoe kijkt Financité naar
BankWijzer – of Scan des banques, zoals ze dit
project in het Frans noemde? Julien Collinet,
communicatie medewerker van Financité,
vertelt.
Financité koos de naam ‘Scan des banques’
voor dit project. Waarom deze naam?
Omdat mensen op de site achter de schermen
van hun bank kunnen kijken. Wat zit er
achter de publiciteit over duurzaamheid van
banken? Wij vonden het belangrijk om een
naam te kiezen die al aanduidt dat dit project
verder gaat dan een gewone bankengids. Een
‘scan’ – dat maakt duidelijk dat het over infor
matie gaat die niet zomaar beschikbaar is.
Wat vinden jullie het belangrijkst aan dit
project?
Ten eerste is het voor ons vanzelfsprekend
om met FairFin samen te werken. Wij zeggen
vaak dat wij de Franstalige tegenhanger
van FairFin zijn. En wat wij heel interessant
vinden binnen dit project is dat mensen hier
zowel als burger als als klant een actieve rol
6
krijgen. De site maakt het heel makkelijk om je
mening te uiten, je bank te contacteren of over
te stappen naar een andere bank. Als wij in een
restaurant ontevreden zijn over het eten, gaan
we daar waarschijnlijk nooit meer naartoe.
Waarom doen wij met onze bank niet hetzelfde?
Toch heel wat mensen zijn teleurgesteld sinds
de crisis in 2008. Zij hadden verwacht dat er op
politiek niveau iets zou gaan veranderen. Tot
nu zijn de banken echter nog altijd onze politici
aan het bewegen. Misschien moeten wij minder
van politieke kant verwachten en eerder op het
engagement van mensen rekenen. En een van
onze opties is van bank te veranderen.
Ook Financité mikt op een hervorming van de
bankenwereld. Kan Scan des banques bijdra-
gen aan die hervorming?
Meer transparantie over de activiteiten van
banken zorgt ervoor dat banken zich op een
meer openbaar manier moeten opstellen. Zij
moeten erop reageren. Want reputatie en imago
is voor hen heel belangrijk. Niet alleen op
niveau van de bank zelf, maar ook tegenover
hun aandeelhouders. Een verandering begint
met dingen zoals dit.
Wat was het meest verrassende resultaat voor
jullie?
Ik denk dat wij allemaal verrast waren om
Belfius zo slecht te zien scoren. Die bank is toch
in de handen van de staat en dan zou je een
betere score mogen verwachten. Uiteraard moet
je het resultaat genuanceerd bekijken omdat de
score enkel het beleid van Belfius weergeeft en
niet de concrete investeringen. Daar doen ze
het toch wat beter dan bijvoorbeeld Deutsche
Bank en BNP Paribas. Dit verschil zou misschien
nog iets duidelijker naar boven moeten komen
op de site. Een ander verrassend punt was,
dat voor Scan de banques naar buiten kwam,
niet duidelijk was dat banken nog steeds geen
duidelijk beleid rond investeringen in wapens
hebben en dat ze dus ook nog steeds behoorlijk
in die sector investeren.
Steun onderzoek kleine bankenVeel klanten blijven ook na BankWijzer nog met vragen blijven zitten. Want hoe doet hun bank het? Met name de kleinere banken zijn uit het onderzoek gevallen, wegens gebrek aan mankracht en middelen bij FairFin. Maar daar willen we het niet bij laten. Vooral omdat we zelf ook wel erg nieuwsgierig zijn: kleinere banken hebben op het eerste zicht een overzichtelijk en beheersbaar bankmodel. Klopt het dat het risico op schadelijke investeringen bij hen dan ook een stuk kleiner is?FairFin heeft 2500 euro nodig om een degelijk onderzoek te doen naar het profiel van minstens tien extra banken. Een deel kunnen we zelf doen, een deel (betreffende concrete investeringen) moeten we uitbesteden aan onderzoeksbureau Profundo. Wil jij dit mee mogelijk maken? Stort dan voor 1 juni een bedrag op rekening BE 10 5230 8038 6504 (BIC: TRIOBEBB) van FairFin met de mededeling ‘onderzoek’. Alle beetjes helpen! Bij een gift vanaf 40 euro ontvang je 45% terug via de belasting. Alle leden en schenkers worden op de hoogte gehouden van de resultaten van het onderzoek.
•
•
alternatieven
7
alternatieven
Aandeelhouder NewB denkt genuanceerd meeVan zodra spaarders hun spaargeld toevertrouwen aan een bank, wordt dat geld onderdeel van het financieel systeem. Met dat geld zullen banken immers projecten financieren: ze verlenen kredieten, nemen deel in bedrijfskapitaal, onderschrijven obligaties, enz. Banken verwerven daardoor veel macht: zij beslissen uiteindelijk welke projecten al dan niet kunnen doorgaan en welke organisaties of bedrijven al dan niet kunnen investeren.
Voor spaarders is het moeilijk te
achterhalen wat er met hun spaargeld
gebeurt bij de bank. De Belgische
coöperatieve bank in oprichting NewB
wil het anders aanpakken en lan
ceerde daarom de Spaarstem. Aan alle
coöperanten werd gevraagd hun stem
uit te brengen door verschillende
thema’s (bijvoorbeeld wapenhandel,
huisvesting, enz.) een kleur te geven:
a Rood = dit thema is uitgesloten voor
mijn spaargeld (NEE)
a Oranje = onder bepaalde voorwaar
den kan mijn spaargeld voor dit
thema wel of niet worden gebruikt
(JA, MAAR)
a Groen = dit thema is toegelaten
voor mijn spaargeld (JA)
FairFin besprak de resultaten met Dirk
Barrez (medeinitiatiefnemer) en Bruno
Biesemans (marketing) van NewB.
Hebben veel aandeelhouders hun
stem uitgebracht?
Bruno: “We hebben momenteel zo’n
48.500 coöperanten, waarvan er onge
veer 40.000 digitaal kunnen stemmen.
Op bepaalde thema’s hebben meer dan
12.000 mensen hun stem uitgebracht
– tot nu, want de Spaarstem loopt nog
altijd.”
Dirk: “En het leeft. In het begin
van de Spaarstem hadden we een
technisch probleem waardoor het
eindoverzicht niet weergaf wat je
daadwerkelijk had gestemd. We heb
ben het geweten.”
Bruno: “We kregen ook emotionele
mails: ‘ik weet niet wat ik moet
kiezen!’”
Kun je iets over de resultaten zeggen?
Bruno: “We zijn begonnen met het
meest controversiële thema: ‘mag
uw spaargeld in wapens worden
geïnvesteerd?’ Daarop is zoals ver
wacht overtuigend rood gestemd. Op
de thema’s daarna werd doorgaans
oranje gestemd. Op ‘middenveld’ is
het meest overtuigend groen gestemd,
maar dan nog maar 37%. Voor ons
geeft dit aan dat onze aandeelhouders
niet naïef zijn. NewB kan zo enkel
aan scherpte winnen, het geeft ons
een smoel mee, duidelijkheid tegen
over de markt.”
Jullie reiken de stemmers per thema
ook nuances aan, die ze al dan niet
kunnen aanvinken.
Bruno: “Ja en die resultaten zijn heel
leerrijk. Middenveld mag worden
gefinancierd, maar zeker niet voor
politieke of religieuze belangen.
Wegvervoer mag gefinancierd wor
den, maar energieverslindende auto’s
en brommers zeker niet.”
Dirk: “Op nucleaire technologie
zei 62% ‘neen, maar wel voor het
voorkomen of behandelen van
ziekten’. De meerderheid van de
stemmers heeft bedenkingen bij de
financiering van alcohol, maar voor
42% mag hun spaargeld wel worden
gebruikt voor de financiering van
lokale producenten. Handel in alcohol
mag dan weer niet, dat is misschien
niet volledig consequent (lacht), maar
het is aan het Maatschappelijk Comité
om de Spaarstem in richtlijnen om te
zetten.”
Is dit nu een basis voor de dienstver-
lening van NewB?
Bruno: “Uiteraard moet je als bank
rekening houden met meer dan enkel
dergelijke criteria. Je hebt ook te
maken met financiële haalbaarheid,
regelgeving, de economische situatie,
etc. Maar dit geeft ons een bruikbaar
uitgangspunt. Bij kredietanalyse heb
je veel informatie om mee te werken.
Je kunt vanalles over je klant opzoe
ken en je kunt ook zaken afspreken:
je kunt hem engageren om op be
paalde domeinen geen activiteiten te
ontwikkelen. Toezicht daarop is niet
zo theoretisch als men wel denkt.”
Het Maatschappelijk Comité rap
porteert haar verwerking van de
Spaarstem direct aan de Algemene
Vergadering van NewB.
De Spaarstem
Bruno Biesemans (rechts): “Toezicht van banken op inhoude-lijke criteria is niet zo theoretisch als men wel denkt”
in beweging
8
in beweging
Marjon Meijer
De divestment beweging komt naar België!
Divestment (desinvesteren) is het tegenovergestelde van investeren en staat voor een strategie om door middel van het publiekelijk droogleggen van geldstromen, bepaalde politieke, ethische of (in mindere mate) economische doelen te bereiken.
Het werd gebruikt om tabaksreclame aan
te vechten, het geweld in Darfoer onder
de aandacht te brengen, maar de grootste
impact heeft de divestment beweging gehad
in de jaren tachtig, toen 165 Amerikaanse
campussen besloten alle financiële banden
met bedrijven die zaken deden met het
Apartheidsregime in ZuidAfrika, te verbre
ken. De laatste jaren wordt desinvestering
steeds meer genoemd in relatie met fossiele
brandstoffen. De protestbeweging sijpelt
van universiteiten en gemeenschappen nu
ook door naar politici, economen, bedrijven
en investeerders. Op Global Divestment Day
(14 februari) werden er wereldwijd acties
gedaan voor divestment uit steenkool, olie
en gas.
Het Kaaitheater opende die dag haar deuren
voor 150 jonge mensen, die onder leiding
van wereldberoemde art activists John
Jordan en Isabelle Frémeaux de straat op
gingen om KBC, Belfius en BNP Paribas op
te roepen te stoppen met investeren in
fossiele brandstoffen. Proefboringen in de
Nieuwstraat, stickers, levensgrote grafische
interventies, een groep zombies… Het
winkelend publiek wist niet wat het zag.
FairFin begeleidde een spetterende flashmob
op het Muntplein. Een Noorse deelneemster
zong een alternatieve tekst op het nummer
Let it go! uit de Disneyfilm Frozen en dertig
enthousiastelingen vormden een ‘pompend
danskoortje’ (dixit De Standaard).
Waarom KBC, Belfius en BNP Paribas? Deze
drie banken investeren weliswaar alledrie
in multinationals die geld verdienen aan
de productie of verbranding van fossiele
brandstoffen (Shell, Chevron, RWE, Vat
tenfall…), maar de drie grootste financiers
zijn het zeker niet. ING en Deutsche Bank
investeren meer in fossiele brandstoffen
dan KBC en Belfius. Waarom dan toch hen
als target nemen? De divestment beweging
is gestart vanuit de verontwaardiging
dat schadelijke energiebronnen worden
gefinancierd met óns (college, pensioen,
…)geld. Belfius, KBC en BNP Paribas zijn na
de crisis gered met ons belastinggeld, wat
betekent dat iedere Belg heeft meebetaald
aan die banken. Reden temeer om druk op
hen uit te oefenen om hun businessmodel
aan te pakken.
© fo
to: G
reet
Bra
uwer
s/ De
Wer
eldM
orge
n.be
9
kort
De divestment beweging komt naar België!
•
Let it go, let it go
Invest in the wind and sun
Let it go, let it go
Banking can be fun
Here we stand
And here we’ll stay
Let divestment start
You’re faced with a bubble
anyway!
10
• “Een positieve, duidelijke boodschap voor een kunstinstelling”Kaaitheater blijft zich inzetten voor divestment
Guy Gypens is directeur van het Kaaitheater in Brussel. Het Kaaitheater organiseert sinds 2008 jaarlijks het Burning Ice festival, een platform voor de zoektocht naar politieke ecologie en duurzame manieren van samen leven - en zette in dat kader divestment mee op de agenda.
Waarom staat het Kaaitheater achter
het divestment thema?
Voor mij is de desinvesteringsstrategie
een van de meest positieve manieren
om individuele verantwoordelijkheid
in de maatschappij te koppelen aan
de economische machten die boven
ons zweven. Burgers laten hier zien
dat die twee elkaar kunnen raken en
dat het effect heeft als ze dat doen.
De resultaten zijn misschien niet
groot, maar ze zijn er en ze hebben
een voorbeeldfunctie.
Hoe zijn jullie bij John Jordan uit-
gekomen voor de Global Divestment
Day workshop?
Ik ken John al heel lang en had hem
eerder ook al met zijn film op het
Burning Ice festival uitgenodigd. Nu
kwam hij naar hier met een perfor
mance. We wilden sowieso kijken
of we daar een workshop met lokale
kunstenaars en activisten aan kon
den koppelen en toen bleek de datum
samen te vallen met Global Divest
ment Day. Zo groeide de workshop uit
tot een grote actiedag.
Wat vond je er zelf van?
Ik vond de energie hier ’s morgens in
de zaal heel geslaagd. Daarna zwier
ven alle groepjes uit naar de stad en
heb ik het uit het oog verloren tot
het dansje op het Muntplein, dat leuk
was (lacht).
Jullie hebben zelf ook een straffe
actie gedaan
Ja, vrijwel direct kwam het gesprek
met John op onze sponsoring door
KBC. Hij was op BankTrack gaan
kijken en had gezien dat ze inves
teringen doen in onder andere tar
sands. Ik heb daarop beloofd een
onderhoud te vragen met de top
van KBC en op de dag voor Global
Divestment Day heb ik inderdaad
gesproken met iemand van het sustai-
nability board. Tegelijkertijd hebben
we placemats laten drukken met info
over divestment en KBC en neergelegd
in ons restaurant, waar het personeel
van KBC elke middag komt eten.
Een paar weken na deze actie zegde
KBC de sponsoring, die al twintig
jaar liep, op. Zelf zeggen ze dat het
niks met de divestment campagne
te maken heeft, dat ze hun spon
sorstrategie gewoonweg wijzigen en
enkel nog evenementen doen en geen
huizen meer. Dit zou kunnen kloppen,
want ARGUS, het milieupunt van KBC
en Cera, wordt ook opgedoekt. Maar
het is te toevallig. In mijn hoofd zijn
de twee zaken aan elkaar gekoppeld.
Hoe voelen jullie je onder deze
breuk?
Het was een sponsoring van 25.000
euro en dat is voor ons een heel
groot bedrag. Dus dat komt wel aan.
Zeker omdat de termijn zo kort was:
eind juni houdt de samenwerking
op. Dat is voor ons te kort dag om
nog alternatieven te vinden. Aan de
andere kant: we zijn nu verlost van
de ethische kwestie rond sponsorgeld
van een grootbank ontvangen terwijl
je je bezighoudt met ecologische
problemen.
Het Kaaitheater organiseerde met
FairFin samen op 18 mei een lezing
en workshop door Brett Scott. Hoe zie
je jullie rol binnen de divestment
campagne?
We willen hier actief op blijven inzet
ten. Ik vind een campagne waarbij je
mensen vraagt hun geld te plaatsen
bij een bank die daar wél ethisch
mee omspringt, heel waardevol.
Omdat het een positieve campagne
is. Het heet wel desinvestering, maar
eigenlijk is het herinvestering. Voor
een kunstinstelling is dat een duide
lijke boodschap. Daarnaast gaan wij
ook zelf ons geld overbrengen naar
Triodos. Spaargeld hebben we niet,
maar we hebben wel een rekening
nodig om grotere transacties te doen
(organisaties kunnen bij Triodos
een zichtrekening openen, red.). We
willen hier zeker ook een voorbeeld
functie in opnemen.”
socrowd
11
socrowd
en VDK Spaarbank financieren
CircusplaneetBegonnen als droom van enkele creatievelingen, is Circusplaneet nu een bloeiende organisatie waar meer dan 600 leden verschillende circustechnieken ontdekken in een open, gezellige sfeer. Na een intense zoektocht naar een eigen ruimte, heeft Circusplaneet op 6 februari de kerk van Malem gekocht, een sociale woonwijk in de Gentse Brugse Poort. Circusplaneet wil in dit merkwaardige stuk erfgoed een nieuw hoofdstuk schrijven in de rijke Gentse circustraditie. Socrowd hielp bij de financiering van de kerk.
Hallo Tom van Socrowd! Hoe is deze samenwer-
king tot stand gekomen?
“Bij Socrowd vinden we dat geld een middel
moet zijn tot verandering en geen doel op
zich. We investeren dan ook uitsluitend in
organisaties met een positieve impact op de
samenleving. Via ons uniek model doen dit
samen met het netwerk rond de organisatie
(vandaar SOciale CROWDfunding). In dit
concreet geval brachten 145 sympathisanten
en organisaties meer dan 45.000 euro samen.
Voor elke opgehaalde euro leggen wij er twee
bij: hierdoor kon Circusplaneet 130.000 euro
renteloos lenen. We kiezen ervoor om per project
ons leningsbedrag te begrenzen op 100.000 euro,
maar soms volstaat dat niet. Daarom financiert
Socrowd ook projecten in cofinanciering met
andere financiële instellingen. In het project
van Circusplaneet was VDK Spaarbank voor het
eerst onze partner.”
VDK Spaarbank is een kleinere bank, die goed
scoort in BankWijzer. VDK biedt ook een duur
zame spaarrekening aan, de SpaarPlus Rekening
(zie www.fairfin.be/geldwijzer). Met deze
cofinanciering met Socrowd wil de bank haar
sociale investeringspolitiek in de verf zetten.
Tom: “In het verleden deden we ook al cofi
nancieringen met andere (groot)banken en
uiteraard met huisbankier Triodos. We hopen
dat we met VDK Spaarbank een nieuwe partner
gevonden hebben voor de wat grotere dossiers.
Deze vlotte samenwerking doet alvast het beste
vermoeden!”
Koop een aandeel Socrowd van 100 euro via
www.socrowd.be of 02 274 00 17
boekverslag
12
boekverslag
En dat boekenrek heeft weinig tijd om stof te
vergaren. Dit kan niet waar zijn staat met met
meer dan honderdduizend verkochte exempla
ren op nummer 1 van Nederlandse boekenhit
lijst en als er de helft minder boeken over de
toonbank waren gegaan, zou hij nog steeds op
die plaats staan.
Joris Luyendijk neemt de lezer mee op zijn
wonderbaarlijke, maar angstaanjagende tocht
doorheen het immer kloppende hart van de
financiële wereld: de City van Londen. Daar
was hij enkele jaren geleden op vraag van de
Engelse krant The Guardian naartoe getrokken
om bankiers te interviewen en daar een blog
over te schrijven.
Om te beginnen negeert Dit kan niet waar zijn
de status van de financiële wereld. Luyendijk
kijkt naar banken met niet minder of meer
ontzag dan een antropoloog die naar de
jungle trekt om een inheems volk te bestude
ren. Het resultaat is een reisverslag doorspekt
met getuigenissen uit de stam die de glazen
brousse in Londen bevolkt, een reisverslag dat
structurele problemen benoemt en illustreert
– soms met erg sappige quotes. Om er eentje
uit te pikken: een quant – wiskundeknobbel
– die bij een niet nader genoemde zakenbank
werkte, legde Luyendijk uit dat banken hun
geld verdienen met optimisme en dat er niets
was veranderd sinds 2008, maar de problemen
met al maar meer schulden aan het oog ont
trokken worden: ‘‘Je kunt een kater wegdrin
ken met nieuwe alcohol. Maar zo verwoest je
wel je lever. Zoiets is nu gaande.’
Voor alle duidelijkheid: Dit kan niet waar zijn
betekent: het is waar.
De quote is anoniem en dat geldt voor
nagenoeg iedereen die in het boek aan bod
komt. Communicatie met de buitenwereld
staat gelijk aan ontslag en ontslagen worden
gebeurt in de City letterlijk op 5 minuten.
Voor het volledige plaatje moet je Dit kan
niet waar zijn natuurlijk zelf lezen, maar de
verleiding om een bloemlezing van enkele
anomalieën met een grote A te geven is
onoverwinnelijk.
Bonussen leiden eerder tot chaos dan tot prestaties
Een belangrijk aanknopingspunt met de
buitenwereld is zijn beschrijving van de dy
namiek achter bonussen. De sociale onrecht
vaardigheid omtrent de gigantische sommen
geld die bepaalde bankiers opstrijken is de
voornaamste reden voor de publieke opinie
om kritisch naar banken te kijken. Via een
beschrijving van het ritueel dat als ‘omzet
toerisme’ gedoopt wordt – vanaf september
beginnen handelaars en andere bankiers
tegen hun bazen op te scheppen over al de
mooie deals die ze gemaakt hebben – legt het
boek bloot dat bonussen eerder tot chaos dan
prestaties leiden.
De bonusgedreven winstdrang is zo sterk
in elke geleding van de bank doordrongen
dat interne controle en toezichthouders – en
Luyendijks eerste verbazing is dat in de als
casino gebrandmerkte banken duizenden
interne controleurs rondlopen – pret beder
vende scheidsrechters zijn wier fluitsignaal
overstemd wordt door de vreugdekreet om
een zonet beklonken lucratieve deal. Kort
weg: sukkels. Die sfeer is terug te vinden in
juridische dossiers. Toen BNP Paribas vorig
jaar een boete kreeg voor het schenden van
een embargo tegen Soedan, beschreef het
Amerikaanse ministerie van justitie hoe
waarschuwende mails genegeerd werden en
het management de opmerkingen van interne
controle naast zich neer legde.
Frank Vanaerschot
Het is waarDe financiële crash van 2008 heeft velen in hun kritische pen doen kruipen. Een waaier aan inhoudelijk onderbouwde en lezenswaardige boeken is het resultaat. Joris Luyendijk heeft een standaard geproduceerd voor hoe de kern van het probleem met een oligopolie van grootbanken in mensentaal in het boekenrek te krijgen.
13
socrowd
Dan maar de stekker eruit
Uitgerekend bij deze mastodonten van de
wereldeconomie ontbreekt het aan een
strakke organisatie. De mogelijkheid om in
vijf minuten ontslagen te worden, zorgt voor
een gebrek aan loyaliteit en continuïteit.
Meer nog dan omzet maken, is pakken wat je
kan en zeker geen problemen aankaarten de
echte incentive die het gedrag van bankiers
aanstuurt. Quants die meer en meer de dienst
uitmaken, laten Luyendijk ook weten dat
ze in 2008 doorkregen dat hun bazen niet
snappen wat er in de bank gebeurt nadat
ze urenlang vruchteloos hadden geprobeerd
uit te leggen wat er aan de hand was. Of dat
de computer die meer en meer de iconische
manisch schreeuwende beurshandelaar
vervangt soms heel andere dingen begint te
doen dan verwacht. Als het fout loopt begint
de computer in eens veel verlies te maken en
zijn de genieën genoodzaakt de stekker uit
hun hoogtechnologisch speelgoed te trekken.
En dan is er nog de beschrijving van een za
kenbankier die al enkele decennia meedraait.
Hij herinnert zich nog hoe zakenbanken nog
relatief klein en niet beursgenoteerd waren.
Hij had ooit een geweldig financieel product
uitgedacht aan de baas van de handelsvloer
die ook medeeigenaar van de bank was.
Zijn antwoord: ‘Vergeet het maar. This is my
money you ‘re fucking with – het is mijn geld,
klojo.’
Dat staat in schril contrast tot de huidige
staat van de sector van bankengroepen die
allerhande activiteiten combineren, met alle
belangenconflicten van dien. Groepen die
zwaarder wegen dan de economie van hun
thuisland en door hun beursnotering onder
constante winstdruk staan. “Maar bij Shell
of McDonald’s kan een handvol medewerkers
ergens op een afdeling niet snel een miljar
denverlies maken.”
Dit kan niet waar zijn schetst een ongemak
kelijk beeld van de financiële wereld als
ongeleid projectiel. Complexer dan het beeld
van de oppermachtige, altijd overwinnende
banken, maar niet minder dreigend. De
financiële economie is in de laatste decennia
erg groot geworden doordat een steeds groter
deel van de winsten ernaartoe vloeit. Die
financiële sector zelf is helemaal gederegu
leerd en onoverzichtelijk geworden. Maar als
ze stokt, zoals in 2008 gebeurde, gaat heel
de boel onderuit. Crisissen zoals deze hebben
twee op elkaar inspelende facetten. Ze laten
de verkeerde mensen betalen en maken het
systeem nog instabieler dan het al was.
Vorig jaar schreef Ewald Engelen De scha-
duwelite over de actoren die een grote
verantwoordelijkheid droegen voor de crisis
en pogingen tot hervorming in de kiem
smoorden. Hij kreeg bakken kritiek over zich
heen, niet in de laatste plaats van de Neder
landse bankenlobby. Toen de voorzitter van
de Nederlandse Vereniging van Banken op zijn
beurt Luyendijk als een populist afschilderde,
repte de lobbyorganisatie zich om een dag la
ter via de woordvoerder verontschuldigingen
over te maken. Dit kan niet waar zijn is een
sensationeel verhaal, maar met een politieke
boodschap. Er staat niet in wat we moeten
doen, maar het dwingt ons om in tijden van
besparingspolitiek het onder controle krijgen
van deze uit de hand gelopen sector weer
boven op de agenda te zetten.
interview
14
interview
“Ik ben opgevoed in de deeleconomie. Bij
ons op de boerderij in Werm was het logisch
dat er werd gegeven en geruild. Daar is mijn
interesse voor het sociale aspect van derge-
lijke uitwisseling ontstaan.”
“In Hoeselt was ik eerst verantwoordelijk
voor de Groendienst en toen de milieupro-
blematiek opkwam in de jaren tachtig, heb
ik milieukunde gestudeerd en mee de Mili-
eudienst opgericht. Op een gegeven moment
kreeg ik goesting om mijn vleugels uit te
slaan en ben ik ingegaan op een vraag van de
toenmalige intercommunale, waar ze iemand
zochten die creatief met preventie bezig wilde
zijn. Daar ben ik - naast het invoeren van
herbruikbare bekers, drinkbussen en brood-
dozen - begonnen vrijwilligers op te leiden
als compostmeesters, nu kringloopkrachten.
De boodschap: alles wat je niet meegeeft aan
de vuilkar kost de gemeenschap geen geld
en geen energie. 50% van ons afval is van
organische oorsprong en kun je thuis verwer-
ken. Met die compostmeesters deden we een
aantal projecten in de wijk en zo ontstond
in 2001 een eerste zogenaamde demoplaats.
In de publieke ruimte richtten we een plek
in waar we in beeld brachten hoe je thuis
composteert. En wat we zagen was dat die
plek ook een sociale werking kreeg: de bood-
schap werd uitgedragen, er ontstond een stuk
sociale controle én het werd een praatbarak.
Kortom: sociale cohesie.”
“In 2004 vroeg Velt vzw of we geen interesse
hadden in een project rond een volkstuin.
We zijn gestart in twee gemeenten: in een
gezinswijk in Sint-Truiden en een multicul-
turele wijk in Genk. In de wijk met de jonge
gezinnen stonden direct enkele personen
op die daar wel in geïnteresseerd waren. Ze
kenden elkaar op voorhand niet, maar vorm-
den de basis voor een community rond die
volkstuin die nu nog altijd leeft. In Genk was
de nieuwe volkstuin eerder een opportuniteit
voor de gemeente om een volkstuin met een
slecht imago op te doeken. Aan de huurders
werd beloofd dat ze allemaal hun eigen huisje
terugkregen: daar ging ons deelconcept. We
hebben er nog alles aan gedaan om er iets
van te maken, met begeleiding, tolken en wat
al niet meer, maar iedereen bleef op zijn ei-
landje werken. Daar hebben we veel geleerd.
Inmiddels hebben we 18 volkstuinprojecten.”
“In 2006 zijn er hier drie intercommunales
gefuseerd tot één. Iedereen droeg zijn eigen
COM’mon let’s LETS
François Jacobs draait al veertig jaar mee in de ambtenarenwereld. Gevormd als ‘groene ridder’ bij de Gemeente Hoeselt, kwam François in 2000 als coördinator afvalpreventie bij intercommunale Limburg.net terecht. FairFin leerde hem kennen als bezieler van de e-portemonnee.
Marjon Meijer
15
kort
projecten mee. De eportemonnee,
dat was gegroeid uit de projecten
Retour = Terug en Zet Milieu op de
Kaart, lag wat te zwemmen: enkele
kleine gemeenten hadden het snel
opgepakt, maar daar was het gestopt.
Ik heb toen aan de directie gevraagd:
‘laat mij daar iets mee doen’. Op
een studiedag rond complementaire
munten, kwam ik een man tegen. Een
stille man, die telkens als hij iets zei,
raak uit de hoek kwam. Dat was Hugo
Wanner van FairFin. Ik zei tegen hem,
compleet zonder mandaat: ‘Ik ben
voor een project op zoek naar iemand
die thuis is in complementaire
munten, voel je daar iets voor?’ En zo
heb ik hem geïntroduceerd om mee de
eportemonnee gestalte te geven.”
“Ongeveer tegelijkertijd kwam het
Europees project Community Curren
cies in Action op ons pad. We maak
ten een deal en zijn vertrokken. Heel
ambitieus en heel naïef. Ik houd zelf
niet zo van administratie, noch van
filosofie. Geef mij maar snel resultaat.
Dat was een inschattingsfout (lacht).”
“De eportemonnee is gestart om
duurzaam gedrag te bevorderen, maar
ik zie het verder. Dit systeem kan er
voor zorgen dat mensen zich geroepen
voelen om zwerfvuil op te rapen, om
daarvoor punten te krijgen, waarmee
ze geen pintjes kunnen kopen maar
wel de huur van een volkstuintje
kunnen betalen. Meneer heeft zijn be
zigheid en zijn vrienden en mevrouw
is content: ze weet waar hij uithangt
en hij brengt ook nog groentjes mee
naar huis. En dit kost de maatschap
pij bovendien heel weinig. Mensen
kunnen met hun punten op de
eportemonnee naar het zwembad.
Dat zwembad wordt toch verwarmd.
Daar kun je als overheid heel ver in
gaan. Het project loopt in Limburg nu
in vijftien gemeenten, met als topper
het project Genk Beloont. Enthousiaste
ambtenaren en een sterk engagement
van de gemeente hebben daar het
verschil gemaakt.”
“De bureaucratie
van het CCIA
project mag soms
frustrerend zijn, de mensen zijn heel
tof. En de projecten inspirerend:
ik ben enorm getroffen door de
manier waarop de mensen bij Spice
in Engeland inzetten op de sociale
aanpak. De Stad Nantes doet het heel
erg professioneel. En het was gewel
dig om te zien hoe de Makkie werkt
in AmsterdamOost. Buurtwerker Rob
kent iedereen in de wijk, beschouwt
zijn fiets als zijn bureau en vertelt
het verhaal van sociale cohesie nog
veel langer dan ik. Binnen het kader
van die sterke support, komt de
complementaire munt Makkie bin
nen als een pasmunt. Het wordt een
middel voor mensen om iets extra’s te
gaan doen en om hetgeen dat onder
hen groeit, in stand te houden.”
Europa aan de slag met gemeenschapsmuntenFairFin en zeven andere internationale organisaties, werken momenteel aan de afronding van het CCIA (Com-munity Currencies in Action) project. Van de SoNantes (een nieuwe munt voor de Franse stad Nantes) en de Amsterdamse buurtmunt Makkie, tot de Tradeqoin voor bedrijven en onze eigen Limburgse e-portemonnee: gedurende drie jaar hebben ze ideeën uitgewisseld en van elkaar geleerd. Het resultaat is een Community Cur-rencies Implementation Framework, waar organisaties en gemeenten zelf mee aan de slag kunnen. Binnenkort beschikbaar via www.ccia.euIn Vlaanderen bestaat al zo’n handboek voor gemeen-schapsmunten: Maak je buurt uitmuntend! biedt tips en achtergronden voor het ontwikkelen van een eigen munt. Het handboek wordt geüpdatet volgens de inzichten van CCIA. Beschikbaar via www.fairfin.be/handboek-gemeenschapsmunten
Uitnodiging lezing Anne Snick - exclusief voor FairFin ledenFairFin zette mee de eerste Belgische gemeenschapsmunt op poten, het Toreke in Gent. Inmiddels lopen er heel wat gelijkaardige projecten. FairFin blijft meewerken, adviseren en monitoren, maar voelt dat het tijd is voor een evaluatie. Is er een rol voor FairFin in het verduurzamen van de werking rond complementaire munten? Hierop discussiëren we verder na de lezing van Anne Snick, onderzoeker Universiteit voor het Algemeen Belang, bestuurslid Club van Rome - EU Chapter én een van de auteurs van het Vlaams Handboek voor Gemeenschapsmunten. Deze avond is interessant voor iedereen die meer wil weten over de potentie en uitdagingen van complementaire munten en/of wil meedenken over de toekomst van FairFin.
a Woensdag 27 mei 19u a Zaal ELAN, Vooruitgangstraat 333 Brussel (volg de bewegwijzering) a Gratis entree voor leden, graag aanmelden bij [email protected]
FairFin wil in de toekomst nog dergelijke inspiratieavonden voor leden houden. Lid worden? Maak 20 euro over op rekening BE77 8939 4401 1442 / VDSPBE91 (BIC) van FairFin met de mededeling ‘lidgeld 2015 + je naam’. Nieuwe leden ontvangen een welkomstkado. Het FairFin lidmaatschap geldt voor één persoon.
FairFin is een denk- en actiecentrum dat burgers en organisaties hulpmiddelen reikt om een bijdrage te leveren aan de hervorming van het financieel systeem.
Heb je vragen, opmerkingen of suggesties?
Mail de redactie: [email protected]
FairFin zkt. vette bonus
Je kunt ons vrijblijvend steunen met een eenmalige gift, of via een permanente opdracht. Stort je bijdrage op rekening (BE 10)5230 8038 6504 / BIC: TRIOBEBB van FairFin met de mededeling ‘vette bonus’.
REDACTIE EN ADMINISTRATIEVooruitgangstraat 333/9 - 1030 BrusselTel: 02/201 07 70, Fax: 02/201 06 [email protected]
VERANTWOORDELIJKE UITGEVERMarjon Meijer, Vooruitgangstraat 333/9 -1030 Brussel
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEETom Alleman, Dirk Barrez, Bruno Biesemans, Guy Gypens, François Jacobs, Laurence Roland, Martina Schwab, Frank VanaerschotHOOFDREDACTIE Marjon MeijerDRUKKER De Wrikker FOTO COVER Greet Brauwers DeWereldMorgen.beONTWERP & OPMAAK nestor.coop
ABONNEMENTENJe kunt dit tijdschrift ontvangen door lid te worden van FairFin. Maak 20 euro over op rekening BE77 8939 4401 1442 (IBAN) / VDSPBE91 (BIC) met de mededeling ‘lidgeld 2015 + je naam’ en je ontvangt de volgende nummers in je brievenbus. Een lidmaatschap loopt van januari tot en met december. Word je midden in het jaar lid, dan worden voorgaande nummers uit het jaar alsnog toegestuurd.
achter de schermen
16
COLOFON
La constance dans l’inconstance
Toen ik (iets) jonger was, was de
grote nieuwigheid in bankenland de
jongerenrekening. Als 12jarige ging
ik naar de bank met mijn moeder in
mijn geval, naar de Generale en
ik kreeg een sporttas en mijn eerste
bankkaart. We gingen naar de bank
van mijn ouders, zoals zij voor ons
hadden gedaan, zonder daar veel
vraagtekens bij te zetten.
Die tijd is nu lang voorbij en
sindsdien is er veel veranderd. Met
banken, de financiële sector en met
de economie! De economie is gefinan
cialiseerd, high-frequency trading en
derivantenhandel geexplodeerd en
schulden worden verpakt in produc
ten. De financiële en economische
crisis die daarop volgde, heeft na een
moment van verdoving en retoriek
van ‘dit nooit meer’ gezorgd voor een
politiek discours van bezuinigings
maatregelen. De verandering moet
komen van burgers die de broekriem
aanhalen. Banken hebben inspannin
gen geleverd, maar over het algemeen
is hun gedrag niet veranderd. Ze zijn
nog altijd niet transparant en too big
to fail.
Je moet geen groot financieel licht
zijn om te zien dat er iets scheef zit.
En toch: terwijl de wereld verandert,
veranderen we zelf nauwelijks.
Hoeveel van ons hebben geen
fatalistische houding aangenomen?
Verschillende mensen hebben wat
rondgeshopt om te proberen een paar
tiende procent rente op ons spaargeld
te pakken. De dappersten onder ons
zullen een rekening hebben geopend
bij een ethische bank, maar uitein
delijk hebben we de hoop opgegeven,
ervan overtuigd dat er geen alterna
tief was.
Voor degenen die denken dat het niet
de moeite waard is, is het belangrijk
om te onthouden dat: ‘toute eau fait
farine au moulin!’ Wie niet helemaal
weg kan bij z’n bank, kan een deel
van zijn geld investeren in coöpera
ties en nonprofit organisaties. Een
paar centjes investeren in de coöpe
ratie op de hoek of weigeren om je
euro’s te investeren in een bedrijf dat
er schadelijke praktijken op nahoudt,
lijkt misschien belachelijk naast de
600.000 miljard dollar aan derivaten.
Maar toch: elke actie is een kwestie
van ‘intellectuele hygiëne’ en een
signaal naar banken die we hebben
dit neiging om dit te vergeten niets
zijn zonder hun klanten!
Laurence Roland, coördinator com-
municatie en lobby, Réseau Financité
achter de schermen
Laurence Roland