De mogelijke aanscherping van vijf eisen in het Besluit emissie-eisen middelgrote stookinstallaties
A.J. Plomp
P. Kroon
Mei 2013
ECN-E--13-029
“Hoewel de informatie in dit rapport afkomstig is van betrouwbare bronnen en de nodige zorgvuldigheid is betracht bij de totstandkoming daarvan kan ECN geen aansprakelijkheid aanvaarden jegens de gebruiker voor fouten, onnauwkeurigheden en/of omissies, ongeacht de oorzaak daarvan, en voor schade als gevolg daarvan. Gebruik van de informatie in het rapport en beslissingen van de gebruiker gebaseerd daarop zijn voor rekening en risico van de gebruiker. In geen enkel geval zijn ECN, zijn bestuurders, directeuren en/of medewerkers aansprakelijk ten aanzien van indirecte, immateriële of gevolgschade met inbegrip van gederfde winst of inkomsten en verlies van contracten of orders.”
Verantwoording
Dit rapport is in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu opgesteld. Bij
ECN is dit project bekend onder de projectnummers 50580 en 51894.
Abstract
To control local air quality and to prevent greenhouse gas emissions, the Dutch
government has established legislation to restrict such emissions from medium-sized
stationary gas engines and heating installations, the so-called Bems legislation. These
medium-sized stationary engines, turbines, boilers and other installations are mainly in
use in the industry, greenhouse horticulture and services sector. When the Bems
legislation entered into force, five possible emission limit values (ELVs) were discussed
but not implemented at that time, partly due to the limited availability of knowledge at
that time within the market about the required technical measures to meet these ELVs.
On request of the Dutch Ministry of Infrastructure and the Environment, the current
available knowledge on these five ELVs with respect to NOx, dust and methane
emissions, has been explored and the results are discussed in this report. To that
purpose, technical knowledge, foreign environmental legislation, potential emission
reductions and costs have been analyzed. The ELVs discussed here are set at an O2
concentration of 3% in the flue gas according to Bems legislation. The indicated ELVs
have no official status and have a recommendatory meaning to the Dutch Ministry of
Infrastructure and the Environment. The Ministry decides on implementation and the
value of the discussed ELVs.
It is technically feasible to meet the proposed NOx ELV for small gas engines (up to 2.5
MWth or 1 MWe) and biogas engines of 100 mg NOx/Nm3 in the flue gas (the current ELV
is 340 mg/Nm3) via Selective Catalytic Reduction (SCR). Using Exhaust Gas Recirculation,
turbo engines can be deployed while using the cheaper three-way catalyst. Turbo
engines are in use in the USA and Switzerland and have generally higher NOx-emissions
as compared to SCR-equipped engines. For biogas engines, problematic compounds
such as siloxanes in the biogas need to be removed with commercially available filter
techniques in order to protect the engine and the required catalysts. What could be
considered here is to implement an ELV of 140 mg NOx/Nm3 for small natural gas and
biogas engines (up to 2.5 MWth or 1 MWe), while for larger biogas engines an ELV could
be set at a value of 100 mg NOx/Nm3.
Currently, the dust ELV for (bio)diesel engines is 50 mg/Nm3. It is technically feasible to
meet the proposed dust ELV for (bio)diesel engines of 15 mg PM10/Nm3 in the flue gas.
Some installations already meet this ELV by using a commercially available dust filter.
Despite the fact that large, stationary diesel engines are rarely equipped with dust
filters, mainly because of the required fuel qualities, the Ministry could implement the
proposed ELV, especially since the USA is implementing comparable ELVs in the period
2014-2017. Therefore, a large engine and filter market is expected by that time,
enabling operators of engines to meet the proposed ELV.
ECN
The proposed
450 mg/Nm
required high
proposed ELV. This high removal efficiency is technically difficult to reach and is very
expensive.
the period 2014
the future ELVs of the USA. An ELV of 250 mg/Nm
approaches the USA ELV for mid
The proposed
current ELV is 1
Purchasing the correct engines
flue gas treatments.
for new engines.
techniques. Regenerative
techniques will result in very low methane emissions. For existing engines, a transition
arrangement could be considered.
Currently, small gas engines (up to 2.5 MW
methane ELV as they generally have low me
ratio is changed to
emissions may increase
methane emissions from especially small, natural ga
part of the CO
here is to also implement the proposed ELV of
engines.
Currently, biogas engines do not have to compl
measurements demonstrate that these engines can meet methane ELVs too. Due to the
variable composition of biogas and the fact that utilization of biogas in engines reduces
diffuse methane emissions resulting from spontaneous
ELV could be considered, but not at a strict level. Therefore, an ELV for biogas engines
at a level of 1500 mg/Nm
ECN-E--13-029
proposed NOx requirement for (bio)diesel engines
450 mg/Nm3) is difficult
required high removal efficiency of 97 to 98%
proposed ELV. This high removal efficiency is technically difficult to reach and is very
. Since the USA is tighte
the period 2014-2017, many manufacturers are currently developing engines to meet
the future ELVs of the USA. An ELV of 250 mg/Nm
approaches the USA ELV for mid
proposed methane requirement for
current ELV is 1500 mg C
Purchasing the correct engines
ue gas treatments. Therefore, it could be considered to implement the proposed ELV
for new engines. Technically, it is possible to equip e
techniques. Regenerative
techniques will result in very low methane emissions. For existing engines, a transition
arrangement could be considered.
Currently, small gas engines (up to 2.5 MW
methane ELV as they generally have low me
ratio is changed to leaner
emissions may increase.
methane emissions from especially small, natural ga
part of the CO2 savings achieved by CHP engines. Therefore, what could be considered
here is to also implement the proposed ELV of
Currently, biogas engines do not have to compl
measurements demonstrate that these engines can meet methane ELVs too. Due to the
variable composition of biogas and the fact that utilization of biogas in engines reduces
diffuse methane emissions resulting from spontaneous
ELV could be considered, but not at a strict level. Therefore, an ELV for biogas engines
at a level of 1500 mg/Nm
requirement for (bio)diesel engines
to meet, especially
removal efficiency of 97 to 98%
proposed ELV. This high removal efficiency is technically difficult to reach and is very
Since the USA is tightening its ELVs for this compound for diesel engines in
2017, many manufacturers are currently developing engines to meet
the future ELVs of the USA. An ELV of 250 mg/Nm
approaches the USA ELV for mid-sized diesel
methane requirement for
C/Nm3) is technically feasible for particular engine types.
Purchasing the correct engines enables
Therefore, it could be considered to implement the proposed ELV
Technically, it is possible to equip e
techniques. Regenerative afterburners
techniques will result in very low methane emissions. For existing engines, a transition
arrangement could be considered.
Currently, small gas engines (up to 2.5 MW
methane ELV as they generally have low me
leaner burning conditions due to stricter
. Gas engines are often used for CHP applications. Higher
methane emissions from especially small, natural ga
savings achieved by CHP engines. Therefore, what could be considered
here is to also implement the proposed ELV of
Currently, biogas engines do not have to compl
measurements demonstrate that these engines can meet methane ELVs too. Due to the
variable composition of biogas and the fact that utilization of biogas in engines reduces
diffuse methane emissions resulting from spontaneous
ELV could be considered, but not at a strict level. Therefore, an ELV for biogas engines
at a level of 1500 mg/Nm3 could be considered.
requirement for (bio)diesel engines
, especially for large engines. This is mainly due
removal efficiency of 97 to 98% with SCR, which is necessary to meet the
proposed ELV. This high removal efficiency is technically difficult to reach and is very
ning its ELVs for this compound for diesel engines in
2017, many manufacturers are currently developing engines to meet
the future ELVs of the USA. An ELV of 250 mg/Nm3
sized diesel engines.
methane requirement for large gas engines
is technically feasible for particular engine types.
enables to meet this requirement without additional
Therefore, it could be considered to implement the proposed ELV
Technically, it is possible to equip e
afterburners seem to be particularly suitable
techniques will result in very low methane emissions. For existing engines, a transition
Currently, small gas engines (up to 2.5 MWth or 1 MW
methane ELV as they generally have low methane emissions.
burning conditions due to stricter
are often used for CHP applications. Higher
methane emissions from especially small, natural ga
savings achieved by CHP engines. Therefore, what could be considered
here is to also implement the proposed ELV of 1200 mg/Nm
Currently, biogas engines do not have to comply with a methane ELV. Emission
measurements demonstrate that these engines can meet methane ELVs too. Due to the
variable composition of biogas and the fact that utilization of biogas in engines reduces
diffuse methane emissions resulting from spontaneous
ELV could be considered, but not at a strict level. Therefore, an ELV for biogas engines
could be considered.
requirement for (bio)diesel engines of 140 mg/Nm
for large engines. This is mainly due
with SCR, which is necessary to meet the
proposed ELV. This high removal efficiency is technically difficult to reach and is very
ning its ELVs for this compound for diesel engines in
2017, many manufacturers are currently developing engines to meet
could be implemented, which
engines.
gas engines of 1200 mg
is technically feasible for particular engine types.
meet this requirement without additional
Therefore, it could be considered to implement the proposed ELV
Technically, it is possible to equip existing engines
seem to be particularly suitable
techniques will result in very low methane emissions. For existing engines, a transition
or 1 MWe) do not have to comply with a
thane emissions. However,
burning conditions due to stricter NOx
are often used for CHP applications. Higher
methane emissions from especially small, natural gas engines will undo a substantial
savings achieved by CHP engines. Therefore, what could be considered
1200 mg/Nm3 for small, natural gas
y with a methane ELV. Emission
measurements demonstrate that these engines can meet methane ELVs too. Due to the
variable composition of biogas and the fact that utilization of biogas in engines reduces
diffuse methane emissions resulting from spontaneous digestion, implementation of an
ELV could be considered, but not at a strict level. Therefore, an ELV for biogas engines
140 mg/Nm3 (current ELV is
for large engines. This is mainly due
with SCR, which is necessary to meet the
proposed ELV. This high removal efficiency is technically difficult to reach and is very
ning its ELVs for this compound for diesel engines in
2017, many manufacturers are currently developing engines to meet
could be implemented, which
1200 mg C/Nm3 (the
is technically feasible for particular engine types.
meet this requirement without additional
Therefore, it could be considered to implement the proposed ELV
xisting engines with end-of
seem to be particularly suitable. These
techniques will result in very low methane emissions. For existing engines, a transition
) do not have to comply with a
However, if the ai
ELVs, methane
are often used for CHP applications. Higher
s engines will undo a substantial
savings achieved by CHP engines. Therefore, what could be considered
for small, natural gas
y with a methane ELV. Emission
measurements demonstrate that these engines can meet methane ELVs too. Due to the
variable composition of biogas and the fact that utilization of biogas in engines reduces
digestion, implementation of an
ELV could be considered, but not at a strict level. Therefore, an ELV for biogas engines
current ELV is
for large engines. This is mainly due to the
with SCR, which is necessary to meet the
proposed ELV. This high removal efficiency is technically difficult to reach and is very
ning its ELVs for this compound for diesel engines in
2017, many manufacturers are currently developing engines to meet
could be implemented, which
(the
is technically feasible for particular engine types.
meet this requirement without additional
Therefore, it could be considered to implement the proposed ELV
of-pipe
These
techniques will result in very low methane emissions. For existing engines, a transition
) do not have to comply with a
if the air-to-fuel
methane
are often used for CHP applications. Higher
s engines will undo a substantial
savings achieved by CHP engines. Therefore, what could be considered
for small, natural gas
y with a methane ELV. Emission
measurements demonstrate that these engines can meet methane ELVs too. Due to the
variable composition of biogas and the fact that utilization of biogas in engines reduces
digestion, implementation of an
ELV could be considered, but not at a strict level. Therefore, an ELV for biogas engines
3
4
Inhoudsopgave
Samenvatting 6
1 Inleiding 11
1.1 Algemeen 11
1.2 Aanwijzingen voor de lezer 12
2 NOx eis voor kleine aardgasmotoren 14
2.1 Aanscherping NOx-eisen gasmotoren 14
2.2 Toepassing katalysatoren bij kleine aardgasmotoren (tot 1 MWe/2,5 MWth) 15
2.3 Wetgeving kleine gasmotoren (tot 1 MWe/2,5 MWth) 22
2.4 Verwachte kosten en effecten 26
2.5 Conclusies kleine gasmotoren 27
3 Scherpere NOx-eis voor Biogasmotoren 28
3.1 Aanscherping NOx-eisen biogasmotoren 28
3.2 Technische analyse biogasmotoren 29
3.3 Reiniging van het biogas 37
3.4 Wetgeving biogasmotoren 39
3.5 Verwachte kosten en effecten 41
3.6 Conclusie biogas in gasmotoren 42
4 Aanscherping fijnstof-eis bij (bio)dieselmotoren 43
4.1 Aanscherping fijnstof-eis bij (bio)dieselmotoren 43
4.2 Technische analyse stof-eis (bio)dieselmotoren 44
4.3 Wetgeving stofemissie 47
4.4 Verwachte kosten en effecten 52
4.5 Conclusie fijnstof-eis bij (bio)dieselmotoren 54
5 Scherpere NOx-eis bij (bio)dieselmotoren 56
5.1 Aanscherping NOx-eis bij (bio)dieselmotoren 56
5.2 Technische analyse NOx-eis (bio)dieselmotoren 56
5.3 Wetgeving NOx-emissie (bio)dieselmotoren 59
5.4 Verwachte kosten en effecten 60
ECN
5.5 Conclusie NO
6 Aanscherping methaan
6.1 De methaan
6.2 Metingen aan methaanemissies
6.3 Reductie van de methaanemissie bij gasmotoren
6.4 Wetgeving
6.5 Verwachte kosten en effecten
6.6 Conclusie methaan
7 Invoering methaan
7.1 Invoering methaan
7.2 Technische analyse methaanemissie biogasmotoren en kleine gasmotoren
7.3 Wetgeving methaan
7.4 Verwachte kosten en effecten
7.5 Conclusie methaan
Referenties
Bijlage A.
Bijlage B.
Bijlage C.
Bijlage D.
ECN-E--13-029
Conclusie NOx-eis voor (bio)dieselmotoren
Aanscherping methaan
De methaan-eis bij gasmotoren
Metingen aan methaanemissies
Reductie van de methaanemissie bij gasmotoren
Wetgeving methaanemissie gasmotoren
Verwachte kosten en effecten
Conclusie methaan
Invoering methaan
Invoering methaan
Technische analyse methaanemissie biogasmotoren en kleine gasmotoren
Wetgeving methaan
Verwachte kosten en effecten
Conclusie methaan
Referenties
Afkortingen &
Methaanemissie versus vermogen
Commentaar van PlaGaMo
Commentaar van Platform Bio
eis voor (bio)dieselmotoren
Aanscherping methaan-eis bij gasmotoren
eis bij gasmotoren
Metingen aan methaanemissies
Reductie van de methaanemissie bij gasmotoren
methaanemissie gasmotoren
Verwachte kosten en effecten
Conclusie methaan-eis bij gasmotoren
Invoering methaan-eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren
Invoering methaan-eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren
Technische analyse methaanemissie biogasmotoren en kleine gasmotoren
Wetgeving methaanemissie
Verwachte kosten en effecten
Conclusie methaan-eis bij biogasmotoren
Afkortingen & Omrekeningen
Methaanemissie versus vermogen
Commentaar van PlaGaMo
Commentaar van Platform Bio
eis voor (bio)dieselmotoren
eis bij gasmotoren
eis bij gasmotoren
Metingen aan methaanemissies
Reductie van de methaanemissie bij gasmotoren
methaanemissie gasmotoren
eis bij gasmotoren
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren
Technische analyse methaanemissie biogasmotoren en kleine gasmotoren
eis bij biogasmotoren
Omrekeningen
Methaanemissie versus vermogen
Commentaar van PlaGaMo
Commentaar van Platform Bio-energie
Reductie van de methaanemissie bij gasmotoren
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren
Technische analyse methaanemissie biogasmotoren en kleine gasmotoren
Methaanemissie versus vermogen
energie
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren
Technische analyse methaanemissie biogasmotoren en kleine gasmotoren
60
62
62
64
69
76
78
79
81
81
Technische analyse methaanemissie biogasmotoren en kleine gasmotoren 82
83
84
85
87
102
104
105
110
5
6
Samenvatting
Stookinstallaties kleiner dan 50 MWth dienen aan emissienormen te voldoen, volgens
het Besluit emissie-eisen middelgrote stookinstallaties (Bems). De Bems-wetgeving is
sinds 1 april 2010 van kracht en is sinds 1 januari 2013 integraal verplaatst naar het
Activiteitenbesluit, paragraaf 3.2.1. Bij de invoering van Bems zijn een vijftal mogelijke
aanscherpingen uitgesteld, voornamelijk vanwege onvoldoende kennis rondom
beschikbare technische maatregelen om aan deze eisen te voldoen. Er is toen besloten
om bij evaluatie van de Bems-wetgeving deze mogelijke aanscherpingen opnieuw te
inventariseren. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft in het kader van
voornoemde evaluatie ECN de opdracht gegeven een studie uit te voeren naar de
huidige stand van kennis rond deze vijf mogelijke aanscherpingen. De volgende
mogelijke aanscherpingen lagen indertijd ter tafel:
NOx-eis bij kleine aardgasmotoren (tot 1 MWe/2,5 MWth) en biogasmotoren van 340
mg/Nm3 naar 100 mg/Nm3 bij 3% O2.
Totaal stof-eis bij (bio)dieselmotoren van 50 mg/Nm3 naar 15 mg/Nm3 bij 3% O2.
Gezien het karakter van de stofemissies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10,
wordt deze eis in dit rapport gerefereerd als fijnstof-eis.
NOx-eis bij (bio)dieselmotoren van 450 mg/Nm3 naar 140 mg/Nm3 bij 3% O2.
Methaan-eis bij grote aardgasmotoren van 1500 mg/Nm3 naar 1200 mg/Nm3 bij 3%
O2.
Methaan-eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren. Voor deze categorie
geldt momenteel geen methaan-eis; ook is er bij de toenmalige discussie geen
eenduidig voorstel ter tafel gekomen.
Er wordt hier benadrukt dat de in dit rapport genoemde waarden voor mogelijke
emissie-eisen geen officiële status hebben. Omtrent alle voornoemde aanscherpingen
formuleert ECN in dit rapport haar conclusies op grond van technologische kennis,
buitenlandse wetgeving, reductiepotentiëlen en kosten. Het Ministerie van
Infrastructuur en Milieu beslist omtrent eventuele invoering en het eventuele niveau
van de voornoemde eisen. In Bems staat een overgangsrecht voor installaties geplaatst
voor 1 april 2010, waarbij diverse typen van deze installaties in de toekomst moeten
gaan voldoen aan dezelfde emissie-eisen als de nieuw geplaatste installaties. Indien de
wetgeving wordt aangescherpt ten aanzien van de emissie-eisen voor middelgrote
Aanleiding onderzoek
Initiële voorstel voor mogelijke
aanscherpingen van Bems
eisen
ECN
stookinstallaties, beslist het Ministerie omtrent een overgangsrecht voor bestaande
installaties.
Voor kleine aardgasmotoren (tot 1 MW
om aan de voor
kleinere motoren, maar in de praktijk worden reeds installaties technisch zodanig
uitgerust dat de NO
glastuinders,
weinig wetgeving in het buitenland op het niveau van de voorgestelde aanscherping.
Alleen in de VS en in Zwitserland zijn er regio’s waar scherpe eisen ten aanzien van NO
emissies uit
aangescherpte eis in te voeren voor nieuwe motoren, maar niet op het niveau van het
hier besproken voorstel. Een soepelere emissie
3% O2 (omgerekend 40
aanbod van motoren, ook met goedkopere reductietechnieken, voldoende
gegarandeerd is. Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden
in hoofdstuk 2.
Net als bij gasmotoren op aardgas kunnen ook biogasmotoren technisch voldoen aan de
voorgestelde NO
waterzuiveringsinstallaties of stortplaatsen wel reiniging van het biogas noodzakelijk
voorafgaand aan verbranding in de motor; zodoende wordt beschadiging aan
katalysator en motor voorkomen. Geschikte filters zijn echter commercieel beschikbaar.
Bij mestvergisting is zwavelverwijdering noodzakelijk om reductietechnologie voor NO
toe te passen.
commercieel beschikbaar. Er is weinig wetgeving in het buitenland op het niveau van de
voorgestelde aanscherping. Alleen in de VS en in Zwitserland zijn er regio’s waar
scherpe eisen ten aanzien
Overwogen kan worden om op termijn de voorgestelde eis van 100 mg NO
voeren voor nieuwe biogasmotoren in de vermogensklasse 1 MW
Verder kan men overwegen om voor biogasmoto
op termijn een emissie
Deze eis zal voor diverse typen motoren, ook met goedkopere reductietechnieken,
haalbaar zijn en het aanbod aan motoren kan zodoende geg
kan men overwegen om deze eisen niet eerder inwerking te laten treden dan 2016,
zodat dit gelijk loopt met de datum van inwerkingtreding van vergelijkbare eisen in de
SCAQMD-regio in Californië. Een uitgebreide beschrijving voor de
is te vinden in hoofdstuk 3.
Voor (bio)dieselmotoren is de eis van 15 mg fijnstof/Nm
en zijn er reeds installaties uitgerust met commercieel verkrijgbare filters die aan deze
voorgestelde eis voldoen. Wel wordt opgemerkt dat stoffilters bij dieselmotoren groter
dan 1 MWe
toegepaste dieselkwaliteit geen filtertoepassing toelaat. Voor toepassing van een filter
is het namelijk veelal noodzakelijk om laagzwavelige brandstoffen toe te passen. In
enkele landen, namelijk Duitsland en de VS, zijn er eisen van kracht die
met of scherper zijn dan het hier beschreven voorstel. Het kan overwogen worden om
invoering van de voorgestelde fijnstof
de inwerkingstrededatum zoveel mogelijk gelijk te laten lopen met invoe
ECN-E--13-029
stookinstallaties, beslist het Ministerie omtrent een overgangsrecht voor bestaande
installaties.
Voor kleine aardgasmotoren (tot 1 MW
om aan de voorgestelde NO
kleinere motoren, maar in de praktijk worden reeds installaties technisch zodanig
uitgerust dat de NOx-emissies onder de voorgestelde eis liggen. Dit gebeurt meestal bij
glastuinders, waar het rookgas wordt toegepast als CO
weinig wetgeving in het buitenland op het niveau van de voorgestelde aanscherping.
Alleen in de VS en in Zwitserland zijn er regio’s waar scherpe eisen ten aanzien van NO
emissies uit gasmotoren van kracht zijn. Overwogen kan worden om op termijn een
aangescherpte eis in te voeren voor nieuwe motoren, maar niet op het niveau van het
hier besproken voorstel. Een soepelere emissie
(omgerekend 40 g/GJ) zal voor diverse typen motoren haalbaar zijn, zodat het
aanbod van motoren, ook met goedkopere reductietechnieken, voldoende
gegarandeerd is. Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden
in hoofdstuk 2.
Net als bij gasmotoren op aardgas kunnen ook biogasmotoren technisch voldoen aan de
voorgestelde NOx-eis. Om aan de voorgestelde NO
waterzuiveringsinstallaties of stortplaatsen wel reiniging van het biogas noodzakelijk
afgaand aan verbranding in de motor; zodoende wordt beschadiging aan
katalysator en motor voorkomen. Geschikte filters zijn echter commercieel beschikbaar.
Bij mestvergisting is zwavelverwijdering noodzakelijk om reductietechnologie voor NO
toe te passen. Technologie hiervoor wordt reeds veelvuldig toegepast en is
commercieel beschikbaar. Er is weinig wetgeving in het buitenland op het niveau van de
voorgestelde aanscherping. Alleen in de VS en in Zwitserland zijn er regio’s waar
scherpe eisen ten aanzien
Overwogen kan worden om op termijn de voorgestelde eis van 100 mg NO
voeren voor nieuwe biogasmotoren in de vermogensklasse 1 MW
Verder kan men overwegen om voor biogasmoto
op termijn een emissie-eis in te voeren op het niveau van 140 mg NO
Deze eis zal voor diverse typen motoren, ook met goedkopere reductietechnieken,
haalbaar zijn en het aanbod aan motoren kan zodoende geg
kan men overwegen om deze eisen niet eerder inwerking te laten treden dan 2016,
zodat dit gelijk loopt met de datum van inwerkingtreding van vergelijkbare eisen in de
regio in Californië. Een uitgebreide beschrijving voor de
is te vinden in hoofdstuk 3.
Voor (bio)dieselmotoren is de eis van 15 mg fijnstof/Nm
en zijn er reeds installaties uitgerust met commercieel verkrijgbare filters die aan deze
voorgestelde eis voldoen. Wel wordt opgemerkt dat stoffilters bij dieselmotoren groter
e weinig worden toegepast om economische redenen en
toegepaste dieselkwaliteit geen filtertoepassing toelaat. Voor toepassing van een filter
is het namelijk veelal noodzakelijk om laagzwavelige brandstoffen toe te passen. In
enkele landen, namelijk Duitsland en de VS, zijn er eisen van kracht die
met of scherper zijn dan het hier beschreven voorstel. Het kan overwogen worden om
invoering van de voorgestelde fijnstof
de inwerkingstrededatum zoveel mogelijk gelijk te laten lopen met invoe
stookinstallaties, beslist het Ministerie omtrent een overgangsrecht voor bestaande
Voor kleine aardgasmotoren (tot 1 MW
gestelde NOx-eis te voldoen. De specifieke reductiekosten nemen toe bij
kleinere motoren, maar in de praktijk worden reeds installaties technisch zodanig
emissies onder de voorgestelde eis liggen. Dit gebeurt meestal bij
waar het rookgas wordt toegepast als CO
weinig wetgeving in het buitenland op het niveau van de voorgestelde aanscherping.
Alleen in de VS en in Zwitserland zijn er regio’s waar scherpe eisen ten aanzien van NO
gasmotoren van kracht zijn. Overwogen kan worden om op termijn een
aangescherpte eis in te voeren voor nieuwe motoren, maar niet op het niveau van het
hier besproken voorstel. Een soepelere emissie
g/GJ) zal voor diverse typen motoren haalbaar zijn, zodat het
aanbod van motoren, ook met goedkopere reductietechnieken, voldoende
gegarandeerd is. Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden
Net als bij gasmotoren op aardgas kunnen ook biogasmotoren technisch voldoen aan de
eis. Om aan de voorgestelde NO
waterzuiveringsinstallaties of stortplaatsen wel reiniging van het biogas noodzakelijk
afgaand aan verbranding in de motor; zodoende wordt beschadiging aan
katalysator en motor voorkomen. Geschikte filters zijn echter commercieel beschikbaar.
Bij mestvergisting is zwavelverwijdering noodzakelijk om reductietechnologie voor NO
Technologie hiervoor wordt reeds veelvuldig toegepast en is
commercieel beschikbaar. Er is weinig wetgeving in het buitenland op het niveau van de
voorgestelde aanscherping. Alleen in de VS en in Zwitserland zijn er regio’s waar
scherpe eisen ten aanzien van NOx-emissies uit biogasmotoren van kracht zijn.
Overwogen kan worden om op termijn de voorgestelde eis van 100 mg NO
voeren voor nieuwe biogasmotoren in de vermogensklasse 1 MW
Verder kan men overwegen om voor biogasmoto
eis in te voeren op het niveau van 140 mg NO
Deze eis zal voor diverse typen motoren, ook met goedkopere reductietechnieken,
haalbaar zijn en het aanbod aan motoren kan zodoende geg
kan men overwegen om deze eisen niet eerder inwerking te laten treden dan 2016,
zodat dit gelijk loopt met de datum van inwerkingtreding van vergelijkbare eisen in de
regio in Californië. Een uitgebreide beschrijving voor de
is te vinden in hoofdstuk 3.
Voor (bio)dieselmotoren is de eis van 15 mg fijnstof/Nm
en zijn er reeds installaties uitgerust met commercieel verkrijgbare filters die aan deze
voorgestelde eis voldoen. Wel wordt opgemerkt dat stoffilters bij dieselmotoren groter
weinig worden toegepast om economische redenen en
toegepaste dieselkwaliteit geen filtertoepassing toelaat. Voor toepassing van een filter
is het namelijk veelal noodzakelijk om laagzwavelige brandstoffen toe te passen. In
enkele landen, namelijk Duitsland en de VS, zijn er eisen van kracht die
met of scherper zijn dan het hier beschreven voorstel. Het kan overwogen worden om
invoering van de voorgestelde fijnstof
de inwerkingstrededatum zoveel mogelijk gelijk te laten lopen met invoe
stookinstallaties, beslist het Ministerie omtrent een overgangsrecht voor bestaande
Voor kleine aardgasmotoren (tot 1 MWe/2,5 MWth) is er geen technische belemmering
eis te voldoen. De specifieke reductiekosten nemen toe bij
kleinere motoren, maar in de praktijk worden reeds installaties technisch zodanig
emissies onder de voorgestelde eis liggen. Dit gebeurt meestal bij
waar het rookgas wordt toegepast als CO
weinig wetgeving in het buitenland op het niveau van de voorgestelde aanscherping.
Alleen in de VS en in Zwitserland zijn er regio’s waar scherpe eisen ten aanzien van NO
gasmotoren van kracht zijn. Overwogen kan worden om op termijn een
aangescherpte eis in te voeren voor nieuwe motoren, maar niet op het niveau van het
hier besproken voorstel. Een soepelere emissie-eis op het niveau van 140 mg/Nm
g/GJ) zal voor diverse typen motoren haalbaar zijn, zodat het
aanbod van motoren, ook met goedkopere reductietechnieken, voldoende
gegarandeerd is. Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden
Net als bij gasmotoren op aardgas kunnen ook biogasmotoren technisch voldoen aan de
eis. Om aan de voorgestelde NOx
waterzuiveringsinstallaties of stortplaatsen wel reiniging van het biogas noodzakelijk
afgaand aan verbranding in de motor; zodoende wordt beschadiging aan
katalysator en motor voorkomen. Geschikte filters zijn echter commercieel beschikbaar.
Bij mestvergisting is zwavelverwijdering noodzakelijk om reductietechnologie voor NO
Technologie hiervoor wordt reeds veelvuldig toegepast en is
commercieel beschikbaar. Er is weinig wetgeving in het buitenland op het niveau van de
voorgestelde aanscherping. Alleen in de VS en in Zwitserland zijn er regio’s waar
emissies uit biogasmotoren van kracht zijn.
Overwogen kan worden om op termijn de voorgestelde eis van 100 mg NO
voeren voor nieuwe biogasmotoren in de vermogensklasse 1 MW
Verder kan men overwegen om voor biogasmotoren kleiner dan deze vermogensgrens
eis in te voeren op het niveau van 140 mg NO
Deze eis zal voor diverse typen motoren, ook met goedkopere reductietechnieken,
haalbaar zijn en het aanbod aan motoren kan zodoende geg
kan men overwegen om deze eisen niet eerder inwerking te laten treden dan 2016,
zodat dit gelijk loopt met de datum van inwerkingtreding van vergelijkbare eisen in de
regio in Californië. Een uitgebreide beschrijving voor de
Voor (bio)dieselmotoren is de eis van 15 mg fijnstof/Nm
en zijn er reeds installaties uitgerust met commercieel verkrijgbare filters die aan deze
voorgestelde eis voldoen. Wel wordt opgemerkt dat stoffilters bij dieselmotoren groter
weinig worden toegepast om economische redenen en
toegepaste dieselkwaliteit geen filtertoepassing toelaat. Voor toepassing van een filter
is het namelijk veelal noodzakelijk om laagzwavelige brandstoffen toe te passen. In
enkele landen, namelijk Duitsland en de VS, zijn er eisen van kracht die
met of scherper zijn dan het hier beschreven voorstel. Het kan overwogen worden om
invoering van de voorgestelde fijnstof-eis te implementeren voor nieuwe motoren en
de inwerkingstrededatum zoveel mogelijk gelijk te laten lopen met invoe
stookinstallaties, beslist het Ministerie omtrent een overgangsrecht voor bestaande
) is er geen technische belemmering
eis te voldoen. De specifieke reductiekosten nemen toe bij
kleinere motoren, maar in de praktijk worden reeds installaties technisch zodanig
emissies onder de voorgestelde eis liggen. Dit gebeurt meestal bij
waar het rookgas wordt toegepast als CO2-bemesting voor de teelt. Er is
weinig wetgeving in het buitenland op het niveau van de voorgestelde aanscherping.
Alleen in de VS en in Zwitserland zijn er regio’s waar scherpe eisen ten aanzien van NO
gasmotoren van kracht zijn. Overwogen kan worden om op termijn een
aangescherpte eis in te voeren voor nieuwe motoren, maar niet op het niveau van het
eis op het niveau van 140 mg/Nm
g/GJ) zal voor diverse typen motoren haalbaar zijn, zodat het
aanbod van motoren, ook met goedkopere reductietechnieken, voldoende
gegarandeerd is. Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden
Net als bij gasmotoren op aardgas kunnen ook biogasmotoren technisch voldoen aan de
x-eis te voldoen, is bij
waterzuiveringsinstallaties of stortplaatsen wel reiniging van het biogas noodzakelijk
afgaand aan verbranding in de motor; zodoende wordt beschadiging aan
katalysator en motor voorkomen. Geschikte filters zijn echter commercieel beschikbaar.
Bij mestvergisting is zwavelverwijdering noodzakelijk om reductietechnologie voor NO
Technologie hiervoor wordt reeds veelvuldig toegepast en is
commercieel beschikbaar. Er is weinig wetgeving in het buitenland op het niveau van de
voorgestelde aanscherping. Alleen in de VS en in Zwitserland zijn er regio’s waar
emissies uit biogasmotoren van kracht zijn.
Overwogen kan worden om op termijn de voorgestelde eis van 100 mg NO
voeren voor nieuwe biogasmotoren in de vermogensklasse 1 MW
ren kleiner dan deze vermogensgrens
eis in te voeren op het niveau van 140 mg NO
Deze eis zal voor diverse typen motoren, ook met goedkopere reductietechnieken,
haalbaar zijn en het aanbod aan motoren kan zodoende gegarandeerd worden. Verder
kan men overwegen om deze eisen niet eerder inwerking te laten treden dan 2016,
zodat dit gelijk loopt met de datum van inwerkingtreding van vergelijkbare eisen in de
regio in Californië. Een uitgebreide beschrijving voor de
Voor (bio)dieselmotoren is de eis van 15 mg fijnstof/Nm3 bij 3% O
en zijn er reeds installaties uitgerust met commercieel verkrijgbare filters die aan deze
voorgestelde eis voldoen. Wel wordt opgemerkt dat stoffilters bij dieselmotoren groter
weinig worden toegepast om economische redenen en
toegepaste dieselkwaliteit geen filtertoepassing toelaat. Voor toepassing van een filter
is het namelijk veelal noodzakelijk om laagzwavelige brandstoffen toe te passen. In
enkele landen, namelijk Duitsland en de VS, zijn er eisen van kracht die
met of scherper zijn dan het hier beschreven voorstel. Het kan overwogen worden om
eis te implementeren voor nieuwe motoren en
de inwerkingstrededatum zoveel mogelijk gelijk te laten lopen met invoe
stookinstallaties, beslist het Ministerie omtrent een overgangsrecht voor bestaande
) is er geen technische belemmering
eis te voldoen. De specifieke reductiekosten nemen toe bij
kleinere motoren, maar in de praktijk worden reeds installaties technisch zodanig
emissies onder de voorgestelde eis liggen. Dit gebeurt meestal bij
bemesting voor de teelt. Er is
weinig wetgeving in het buitenland op het niveau van de voorgestelde aanscherping.
Alleen in de VS en in Zwitserland zijn er regio’s waar scherpe eisen ten aanzien van NO
gasmotoren van kracht zijn. Overwogen kan worden om op termijn een
aangescherpte eis in te voeren voor nieuwe motoren, maar niet op het niveau van het
eis op het niveau van 140 mg/Nm
g/GJ) zal voor diverse typen motoren haalbaar zijn, zodat het
aanbod van motoren, ook met goedkopere reductietechnieken, voldoende
gegarandeerd is. Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden
Net als bij gasmotoren op aardgas kunnen ook biogasmotoren technisch voldoen aan de
eis te voldoen, is bij
waterzuiveringsinstallaties of stortplaatsen wel reiniging van het biogas noodzakelijk
afgaand aan verbranding in de motor; zodoende wordt beschadiging aan
katalysator en motor voorkomen. Geschikte filters zijn echter commercieel beschikbaar.
Bij mestvergisting is zwavelverwijdering noodzakelijk om reductietechnologie voor NO
Technologie hiervoor wordt reeds veelvuldig toegepast en is
commercieel beschikbaar. Er is weinig wetgeving in het buitenland op het niveau van de
voorgestelde aanscherping. Alleen in de VS en in Zwitserland zijn er regio’s waar
emissies uit biogasmotoren van kracht zijn.
Overwogen kan worden om op termijn de voorgestelde eis van 100 mg NOx/Nm
voeren voor nieuwe biogasmotoren in de vermogensklasse 1 MWe/2,5 MWth
ren kleiner dan deze vermogensgrens
eis in te voeren op het niveau van 140 mg NOx/Nm3 bij 3% O
Deze eis zal voor diverse typen motoren, ook met goedkopere reductietechnieken,
arandeerd worden. Verder
kan men overwegen om deze eisen niet eerder inwerking te laten treden dan 2016,
zodat dit gelijk loopt met de datum van inwerkingtreding van vergelijkbare eisen in de
regio in Californië. Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren
bij 3% O2 technisch haalbaar
en zijn er reeds installaties uitgerust met commercieel verkrijgbare filters die aan deze
voorgestelde eis voldoen. Wel wordt opgemerkt dat stoffilters bij dieselmotoren groter
weinig worden toegepast om economische redenen en omdat de
toegepaste dieselkwaliteit geen filtertoepassing toelaat. Voor toepassing van een filter
is het namelijk veelal noodzakelijk om laagzwavelige brandstoffen toe te passen. In
enkele landen, namelijk Duitsland en de VS, zijn er eisen van kracht die vergelijkbaar zijn
met of scherper zijn dan het hier beschreven voorstel. Het kan overwogen worden om
eis te implementeren voor nieuwe motoren en
de inwerkingstrededatum zoveel mogelijk gelijk te laten lopen met invoering van de
stookinstallaties, beslist het Ministerie omtrent een overgangsrecht voor bestaande
) is er geen technische belemmering
eis te voldoen. De specifieke reductiekosten nemen toe bij
kleinere motoren, maar in de praktijk worden reeds installaties technisch zodanig
emissies onder de voorgestelde eis liggen. Dit gebeurt meestal bij
bemesting voor de teelt. Er is
weinig wetgeving in het buitenland op het niveau van de voorgestelde aanscherping.
Alleen in de VS en in Zwitserland zijn er regio’s waar scherpe eisen ten aanzien van NOx-
gasmotoren van kracht zijn. Overwogen kan worden om op termijn een
aangescherpte eis in te voeren voor nieuwe motoren, maar niet op het niveau van het
eis op het niveau van 140 mg/Nm3 bij
g/GJ) zal voor diverse typen motoren haalbaar zijn, zodat het
gegarandeerd is. Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden
Net als bij gasmotoren op aardgas kunnen ook biogasmotoren technisch voldoen aan de
waterzuiveringsinstallaties of stortplaatsen wel reiniging van het biogas noodzakelijk
afgaand aan verbranding in de motor; zodoende wordt beschadiging aan
katalysator en motor voorkomen. Geschikte filters zijn echter commercieel beschikbaar.
Bij mestvergisting is zwavelverwijdering noodzakelijk om reductietechnologie voor NOx
commercieel beschikbaar. Er is weinig wetgeving in het buitenland op het niveau van de
voorgestelde aanscherping. Alleen in de VS en in Zwitserland zijn er regio’s waar
emissies uit biogasmotoren van kracht zijn.
/Nm3 in te
en groter.
ren kleiner dan deze vermogensgrens
bij 3% O2.
Deze eis zal voor diverse typen motoren, ook met goedkopere reductietechnieken,
arandeerd worden. Verder
kan men overwegen om deze eisen niet eerder inwerking te laten treden dan 2016,
zodat dit gelijk loopt met de datum van inwerkingtreding van vergelijkbare eisen in de
ze categorie motoren
technisch haalbaar
en zijn er reeds installaties uitgerust met commercieel verkrijgbare filters die aan deze
voorgestelde eis voldoen. Wel wordt opgemerkt dat stoffilters bij dieselmotoren groter
omdat de
toegepaste dieselkwaliteit geen filtertoepassing toelaat. Voor toepassing van een filter
is het namelijk veelal noodzakelijk om laagzwavelige brandstoffen toe te passen. In
vergelijkbaar zijn
met of scherper zijn dan het hier beschreven voorstel. Het kan overwogen worden om
eis te implementeren voor nieuwe motoren en
ring van de
NOx-eis bij kleine
aardgasmotoren
NOx-eis bij bioga
Fijnstof-eis bij
(bio)dieselmotoren
eis bij kleine
aardgasmotoren
eis bij biogasmotoren
(bio)dieselmotoren
7
8
eisen in VS. Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden in
hoofdstuk 4.
De aangescherpte NOx-eis voor dieselmotoren is technisch niet zo gemakkelijk haalbaar.
Indien de emissie zonder nageschakelde techniek al redelijk laag is, zoals bij nieuwe,
kleinere motoren met een hoog toerental het geval is, kan met nageschakelde techniek
aan de eis voldaan worden. Bij de zeer grote motoren ligt de NOx-emissie zodanig hoog
dat nageschakelde techniek nodig is met een hoge verwijderingsgraad voor NOx om aan
de voorgestelde eis te voldoen. Technisch is een hoge verwijderingsgraad mogelijk en
de techniek is ook commercieel beschikbaar, maar het is wel duur. In de VS worden
vanaf 2012 eisen aan dieselmotoren van 75 tot 560 kW gesteld die het niveau van het
Nederlandse voorstel benaderen. Er wordt door diverse motorfabrikanten veel
onderzoek verricht naar technische aanpassingen van grote dieselmotoren om aan
scherpe NOx-eisen te kunnen voldoen. Dit biedt zicht op commercieel beschikbare
motoren die aan de voorgestelde eis kunnen voldoen in combinatie met een standaard
nageschakelde techniek. Overwogen kan worden om, in afwachting van diverse
ontwikkelingen op het gebied van dieselmotoren, een aangescherpte NOx eis te
implementeren voor nieuwe motoren, maar niet op het niveau van de voorgestelde 140
mg NOx/Nm3 bij 3% O2 (40 g/GJ). Hoewel voor een deel van de vermogens een
gelijkwaardige eis is geformuleerd onder Tier 4 in de VS, vallen de grotere
vermogenscategorieën onder een soepelere eis, namelijk 74 g/GJ. Omgerekend zou een
nagenoeg gelijke emissie-eis op een niveau van 250 mg NOx/Nm3 bij 3% O2 kunnen
liggen. De zeer grote motoren vallen onder Tier 4 onder soepelere eisen dan
voornoemd. Vanwege eenduidigheid in de regelgeving en het creëren van een gelijk
speelveld voor de diverse vermogenscategorieën zou men aan alle overige
vermogenscategorieën een gelijke eis kunnen stellen. Een uitgebreide beschrijving voor
deze categorie motoren is te vinden in hoofdstuk 5.
Nederland loopt voorop met de bestaande methaan-eis voor stationaire gasmotoren.
Het aantal gasmotoren dat in Nederland staat en het effect van de methaanslip van
deze motoren, vormt echter een belangrijke drijfveer om eisen aan deze installaties op
te leggen. Technisch is ook de aangescherpte methaan-eis van 1200 mg C/Nm3 bij 3% O2
goed haalbaar voor nieuwe motoren zonder nageschakelde technieken. Voor bestaande
motoren is het technisch mogelijk om aan de eis te voldoen, bijvoorbeeld door het
plaatsen van een naverbrander of een oxidatiekatalysator in combinatie met verhitting.
Ook motorzijdige aanpassingen, in het bijzonder de lambda-afstelling, lijkt voor een
deel van het bestaande gasmotorpark voldoende mogelijkheden te bieden om de
methaanemissies tot beneden de gewenste niveaus te reduceren. Een mogelijke
toename van NOx-emissie door motorzijdige aanpassingen kan, middels nageschakelde
technieken welke veelal toch toegepast dienen te worden voor nieuwe motoren, alsnog
gereduceerd worden. Overwogen kan worden om de voorgestelde eis, 1200 mg C/Nm3
bij 3% O2, in te voeren voor nieuwe motoren, zodat reeds bij aanschaf, zonder
toepassing van nageschakelde technieken, een beperktere methaanslip wordt
gecreëerd. Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden in
hoofdstuk 6.
De methaanemissiepatronen van biogasmotoren geven weinig reden om deze
fundamenteel anders te behandelen dan aardgasmotoren. Voor nieuwe motoren is het
technisch mogelijk om bij juiste motorkeuze aan een methaan-eis te voldoen, hoewel
NOx-eis bij (bio)dieselmotoren
Methaan-eis bij grote
aardgasmotoren
Methaan-eis bij biogasmotoren
ECN
relatief weinig m
van bijvoorbeeld een naverbrander of een na
installaties technisch aan een methaan
methaan-eis voor biogasmot
voorstel. De voorgestelde eis betreft wel biogasmotoren die draaien op vergistingsgas.
Weliswaar wordt bij nuttige aanwending van biogas een zo hoog mogelijke
methaanproductie nagestreefd, maar in veel ge
diffuse methaanemissie hebben plaatsgevonden als dit biogas niet zou zijn toegepast.
Op grond hiervan is een methaan
vergelijking met aardgasmotoren. Daarnaast zijn
lijken veelal geen excessieve methaanemissies te hebben; daarom kan overwogen
worden om op basis van de huidige inzichten een methaan
van 1500 mg C/Nm
methaanemissies uit biogasmotoren worden aangepakt en eveneens een excessieve
toename van methaanemissies ten gevolge van andere ontwikkelingen, zoals andere
emissie-eisen ten aanzien van
het biogasmotorpark in Nederland uitgebreider te inventariseren en de
methaanemissies, ook ten gevolge van andere emissie
Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden in hoofdstuk 7.
Toepassing van aardgasmotoren als warmte
In het bijzonder bij kleine aardgasmotoren zullen hoge methaanemissies een aanzienlijk
deel van deze CO
aardgasmotoren zijn daarom minstens zo ongewenst als grote aardgasmotoren met
hoge methaanemissies. Op dit moment zal over het algemeen een eis van 1200 mg
C/Nm3 bij 3% O
motoren onder dit niveau emitteren. Wellicht dat de NO
motoren een extra arme (lean burn) afstelling noodzakelijk gaat maken, waardoor een
aantal kleine motoren in de toekomst een toename van de methaanemissie laat zien.
Overwogen
formuleren en deze gelijk te trekken met de eis voor de grote vermogenscategorie. Dat
komt dus overeen met de eerder vermelde emissie
Daarnaast zou het go
inventariseren ten aanzien van methaanemissies. Een uitgebreide beschrijving voor
deze categorie motoren is te vinden in hoofdstuk 7.
ECN-E--13-029
relatief weinig meetgegevens beschikbaar zijn voor biogasmotoren. Door het plaatsen
van bijvoorbeeld een naverbrander of een na
installaties technisch aan een methaan
eis voor biogasmot
voorstel. De voorgestelde eis betreft wel biogasmotoren die draaien op vergistingsgas.
Weliswaar wordt bij nuttige aanwending van biogas een zo hoog mogelijke
methaanproductie nagestreefd, maar in veel ge
diffuse methaanemissie hebben plaatsgevonden als dit biogas niet zou zijn toegepast.
Op grond hiervan is een methaan
vergelijking met aardgasmotoren. Daarnaast zijn
lijken veelal geen excessieve methaanemissies te hebben; daarom kan overwogen
worden om op basis van de huidige inzichten een methaan
van 1500 mg C/Nm3 bij 3% O
methaanemissies uit biogasmotoren worden aangepakt en eveneens een excessieve
toename van methaanemissies ten gevolge van andere ontwikkelingen, zoals andere
eisen ten aanzien van
het biogasmotorpark in Nederland uitgebreider te inventariseren en de
methaanemissies, ook ten gevolge van andere emissie
Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden in hoofdstuk 7.
Toepassing van aardgasmotoren als warmte
In het bijzonder bij kleine aardgasmotoren zullen hoge methaanemissies een aanzienlijk
deel van deze CO2-besparing teniet doen. Hoge metha
aardgasmotoren zijn daarom minstens zo ongewenst als grote aardgasmotoren met
hoge methaanemissies. Op dit moment zal over het algemeen een eis van 1200 mg
bij 3% O2 voor kleine aardgasmotoren geen enkel probleem vormen, omdat v
motoren onder dit niveau emitteren. Wellicht dat de NO
motoren een extra arme (lean burn) afstelling noodzakelijk gaat maken, waardoor een
aantal kleine motoren in de toekomst een toename van de methaanemissie laat zien.
Overwogen kan worden om voor nieuwe, kleine aardgasmotoren een methaan
formuleren en deze gelijk te trekken met de eis voor de grote vermogenscategorie. Dat
komt dus overeen met de eerder vermelde emissie
Daarnaast zou het goed zijn om de bestaande, kleine aardgasmotoren uitgebreider te
inventariseren ten aanzien van methaanemissies. Een uitgebreide beschrijving voor
deze categorie motoren is te vinden in hoofdstuk 7.
eetgegevens beschikbaar zijn voor biogasmotoren. Door het plaatsen
van bijvoorbeeld een naverbrander of een na
installaties technisch aan een methaan
eis voor biogasmotoren ingevoerd en die is ruimer dan het Nederlandse
voorstel. De voorgestelde eis betreft wel biogasmotoren die draaien op vergistingsgas.
Weliswaar wordt bij nuttige aanwending van biogas een zo hoog mogelijke
methaanproductie nagestreefd, maar in veel ge
diffuse methaanemissie hebben plaatsgevonden als dit biogas niet zou zijn toegepast.
Op grond hiervan is een methaan-eis gerechtvaardigd, maar op een soepeler niveau in
vergelijking met aardgasmotoren. Daarnaast zijn
lijken veelal geen excessieve methaanemissies te hebben; daarom kan overwogen
worden om op basis van de huidige inzichten een methaan
bij 3% O2. Op deze wijze kunnen event
methaanemissies uit biogasmotoren worden aangepakt en eveneens een excessieve
toename van methaanemissies ten gevolge van andere ontwikkelingen, zoals andere
eisen ten aanzien van NOx, worden voorkomen. Tenslotte zou het goed zi
het biogasmotorpark in Nederland uitgebreider te inventariseren en de
methaanemissies, ook ten gevolge van andere emissie
Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden in hoofdstuk 7.
Toepassing van aardgasmotoren als warmte
In het bijzonder bij kleine aardgasmotoren zullen hoge methaanemissies een aanzienlijk
besparing teniet doen. Hoge metha
aardgasmotoren zijn daarom minstens zo ongewenst als grote aardgasmotoren met
hoge methaanemissies. Op dit moment zal over het algemeen een eis van 1200 mg
voor kleine aardgasmotoren geen enkel probleem vormen, omdat v
motoren onder dit niveau emitteren. Wellicht dat de NO
motoren een extra arme (lean burn) afstelling noodzakelijk gaat maken, waardoor een
aantal kleine motoren in de toekomst een toename van de methaanemissie laat zien.
kan worden om voor nieuwe, kleine aardgasmotoren een methaan
formuleren en deze gelijk te trekken met de eis voor de grote vermogenscategorie. Dat
komt dus overeen met de eerder vermelde emissie
ed zijn om de bestaande, kleine aardgasmotoren uitgebreider te
inventariseren ten aanzien van methaanemissies. Een uitgebreide beschrijving voor
deze categorie motoren is te vinden in hoofdstuk 7.
eetgegevens beschikbaar zijn voor biogasmotoren. Door het plaatsen
van bijvoorbeeld een naverbrander of een na-oxidatie systeem, kunnen ook bestaande
installaties technisch aan een methaan-eis voldoen. Alleen Denemarken heeft een
oren ingevoerd en die is ruimer dan het Nederlandse
voorstel. De voorgestelde eis betreft wel biogasmotoren die draaien op vergistingsgas.
Weliswaar wordt bij nuttige aanwending van biogas een zo hoog mogelijke
methaanproductie nagestreefd, maar in veel gevallen zou door natuurlijke vergisting,
diffuse methaanemissie hebben plaatsgevonden als dit biogas niet zou zijn toegepast.
eis gerechtvaardigd, maar op een soepeler niveau in
vergelijking met aardgasmotoren. Daarnaast zijn veel biogasmotoren relatief klein en
lijken veelal geen excessieve methaanemissies te hebben; daarom kan overwogen
worden om op basis van de huidige inzichten een methaan
. Op deze wijze kunnen event
methaanemissies uit biogasmotoren worden aangepakt en eveneens een excessieve
toename van methaanemissies ten gevolge van andere ontwikkelingen, zoals andere
, worden voorkomen. Tenslotte zou het goed zi
het biogasmotorpark in Nederland uitgebreider te inventariseren en de
methaanemissies, ook ten gevolge van andere emissie
Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden in hoofdstuk 7.
Toepassing van aardgasmotoren als warmte-kracht installaties bespaart CO
In het bijzonder bij kleine aardgasmotoren zullen hoge methaanemissies een aanzienlijk
besparing teniet doen. Hoge metha
aardgasmotoren zijn daarom minstens zo ongewenst als grote aardgasmotoren met
hoge methaanemissies. Op dit moment zal over het algemeen een eis van 1200 mg
voor kleine aardgasmotoren geen enkel probleem vormen, omdat v
motoren onder dit niveau emitteren. Wellicht dat de NO
motoren een extra arme (lean burn) afstelling noodzakelijk gaat maken, waardoor een
aantal kleine motoren in de toekomst een toename van de methaanemissie laat zien.
kan worden om voor nieuwe, kleine aardgasmotoren een methaan
formuleren en deze gelijk te trekken met de eis voor de grote vermogenscategorie. Dat
komt dus overeen met de eerder vermelde emissie
ed zijn om de bestaande, kleine aardgasmotoren uitgebreider te
inventariseren ten aanzien van methaanemissies. Een uitgebreide beschrijving voor
deze categorie motoren is te vinden in hoofdstuk 7.
eetgegevens beschikbaar zijn voor biogasmotoren. Door het plaatsen
oxidatie systeem, kunnen ook bestaande
eis voldoen. Alleen Denemarken heeft een
oren ingevoerd en die is ruimer dan het Nederlandse
voorstel. De voorgestelde eis betreft wel biogasmotoren die draaien op vergistingsgas.
Weliswaar wordt bij nuttige aanwending van biogas een zo hoog mogelijke
vallen zou door natuurlijke vergisting,
diffuse methaanemissie hebben plaatsgevonden als dit biogas niet zou zijn toegepast.
eis gerechtvaardigd, maar op een soepeler niveau in
veel biogasmotoren relatief klein en
lijken veelal geen excessieve methaanemissies te hebben; daarom kan overwogen
worden om op basis van de huidige inzichten een methaan-eis te stellen op het niveau
. Op deze wijze kunnen eventuele excessief hoge
methaanemissies uit biogasmotoren worden aangepakt en eveneens een excessieve
toename van methaanemissies ten gevolge van andere ontwikkelingen, zoals andere
, worden voorkomen. Tenslotte zou het goed zi
het biogasmotorpark in Nederland uitgebreider te inventariseren en de
methaanemissies, ook ten gevolge van andere emissie-eisen, beter in kaart te brengen.
Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden in hoofdstuk 7.
kracht installaties bespaart CO
In het bijzonder bij kleine aardgasmotoren zullen hoge methaanemissies een aanzienlijk
besparing teniet doen. Hoge methaanemissies bij kleine
aardgasmotoren zijn daarom minstens zo ongewenst als grote aardgasmotoren met
hoge methaanemissies. Op dit moment zal over het algemeen een eis van 1200 mg
voor kleine aardgasmotoren geen enkel probleem vormen, omdat v
motoren onder dit niveau emitteren. Wellicht dat de NOx-eisen voor bestaande
motoren een extra arme (lean burn) afstelling noodzakelijk gaat maken, waardoor een
aantal kleine motoren in de toekomst een toename van de methaanemissie laat zien.
kan worden om voor nieuwe, kleine aardgasmotoren een methaan
formuleren en deze gelijk te trekken met de eis voor de grote vermogenscategorie. Dat
komt dus overeen met de eerder vermelde emissie-eis van 1200 mg C/Nm
ed zijn om de bestaande, kleine aardgasmotoren uitgebreider te
inventariseren ten aanzien van methaanemissies. Een uitgebreide beschrijving voor
deze categorie motoren is te vinden in hoofdstuk 7.
eetgegevens beschikbaar zijn voor biogasmotoren. Door het plaatsen
oxidatie systeem, kunnen ook bestaande
eis voldoen. Alleen Denemarken heeft een
oren ingevoerd en die is ruimer dan het Nederlandse
voorstel. De voorgestelde eis betreft wel biogasmotoren die draaien op vergistingsgas.
Weliswaar wordt bij nuttige aanwending van biogas een zo hoog mogelijke
vallen zou door natuurlijke vergisting,
diffuse methaanemissie hebben plaatsgevonden als dit biogas niet zou zijn toegepast.
eis gerechtvaardigd, maar op een soepeler niveau in
veel biogasmotoren relatief klein en
lijken veelal geen excessieve methaanemissies te hebben; daarom kan overwogen
eis te stellen op het niveau
uele excessief hoge
methaanemissies uit biogasmotoren worden aangepakt en eveneens een excessieve
toename van methaanemissies ten gevolge van andere ontwikkelingen, zoals andere
, worden voorkomen. Tenslotte zou het goed zi
het biogasmotorpark in Nederland uitgebreider te inventariseren en de
eisen, beter in kaart te brengen.
Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden in hoofdstuk 7.
kracht installaties bespaart CO2-emissies.
In het bijzonder bij kleine aardgasmotoren zullen hoge methaanemissies een aanzienlijk
anemissies bij kleine
aardgasmotoren zijn daarom minstens zo ongewenst als grote aardgasmotoren met
hoge methaanemissies. Op dit moment zal over het algemeen een eis van 1200 mg
voor kleine aardgasmotoren geen enkel probleem vormen, omdat v
eisen voor bestaande
motoren een extra arme (lean burn) afstelling noodzakelijk gaat maken, waardoor een
aantal kleine motoren in de toekomst een toename van de methaanemissie laat zien.
kan worden om voor nieuwe, kleine aardgasmotoren een methaan
formuleren en deze gelijk te trekken met de eis voor de grote vermogenscategorie. Dat
eis van 1200 mg C/Nm3 bij 3% O
ed zijn om de bestaande, kleine aardgasmotoren uitgebreider te
inventariseren ten aanzien van methaanemissies. Een uitgebreide beschrijving voor
eetgegevens beschikbaar zijn voor biogasmotoren. Door het plaatsen
oxidatie systeem, kunnen ook bestaande
eis voldoen. Alleen Denemarken heeft een
oren ingevoerd en die is ruimer dan het Nederlandse
voorstel. De voorgestelde eis betreft wel biogasmotoren die draaien op vergistingsgas.
vallen zou door natuurlijke vergisting,
diffuse methaanemissie hebben plaatsgevonden als dit biogas niet zou zijn toegepast.
eis gerechtvaardigd, maar op een soepeler niveau in
veel biogasmotoren relatief klein en
lijken veelal geen excessieve methaanemissies te hebben; daarom kan overwogen
eis te stellen op het niveau
uele excessief hoge
methaanemissies uit biogasmotoren worden aangepakt en eveneens een excessieve
toename van methaanemissies ten gevolge van andere ontwikkelingen, zoals andere
, worden voorkomen. Tenslotte zou het goed zijn om
eisen, beter in kaart te brengen.
Een uitgebreide beschrijving voor deze categorie motoren is te vinden in hoofdstuk 7.
emissies.
In het bijzonder bij kleine aardgasmotoren zullen hoge methaanemissies een aanzienlijk
aardgasmotoren zijn daarom minstens zo ongewenst als grote aardgasmotoren met
hoge methaanemissies. Op dit moment zal over het algemeen een eis van 1200 mg
voor kleine aardgasmotoren geen enkel probleem vormen, omdat veel
eisen voor bestaande
motoren een extra arme (lean burn) afstelling noodzakelijk gaat maken, waardoor een
aantal kleine motoren in de toekomst een toename van de methaanemissie laat zien.
kan worden om voor nieuwe, kleine aardgasmotoren een methaan-eis te
formuleren en deze gelijk te trekken met de eis voor de grote vermogenscategorie. Dat
bij 3% O2.
ed zijn om de bestaande, kleine aardgasmotoren uitgebreider te
inventariseren ten aanzien van methaanemissies. Een uitgebreide beschrijving voor
Methaan-eis bij kleine
aardgasmotoren
eis bij kleine
aardgasmotoren
9
10
Tabel 1: Samenvatting van de mogelijke aanscherping van eisen
Huidige eis in Bems
(mg/Nm3
bij 3% O2)
Initiële voorstel
(mg/Nm3
bij 3% O2)
Overweging mogelijke
eis in deze studie
(mg/Nm3
bij 3% O2)
NOx-eis aardgasmotoren en
biogasmotoren
(< 1 MWe/2,5 MWth)
340 100 140
NOx-eis biogasmotoren
(≥ 1 MWe/2,5 MWth)
340 100 100
Fijnstof-eis (bio)dieselmotoren 50 15 15
NOx-eis (bio)dieselmotoren 450 140 250
Methaan-eis aardgasmotoren
(≥ 1 MWe/2,5 MWth)
1500 1200 1200
Methaan-eis aardgasmotoren
(< 1 MWe/2,5 MWth)
Geen Geen Gelijktrekken met
categorie (≥ 1 MWe/2,5
MWth), conform
overweging dus 1200
Methaan-eis biogasmotoren
(alle vermogens)
Geen Geen 1500
In Tabel 2 is een overzicht gegeven van de berekende kosten en effecten. Hierin zitten
forse onzekerheden. Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij besluitvorming
rondom de bediscussieerde emissie-eisen, is het advies om nieuwe berekeningen uit te
laten voeren. De kostencijfers zijn aangevuld met een indicatie van de kosten voor de
eigenaar in eurocent per kWh indien deze met de motor elektriciteit zou produceren.
Tabel 2: Indicatie kosteneffectiviteit en effecten van de diverse maatregelen
Reductie Kosten Kosten in
[mln €/jr]
Kosten in
[€ct/kWh]
Aanscherping NOx-eis
kleine aardgasmotoren
1 kton NOx 15-25 €/kg NOx 15-25 0,6-1,1
Aanscherping NOx-eis
biogasmotoren
0,4 kton NOx 10-15 €/kg NOx 4-6 0,6-0,9
Aanscherping stofeis
(bio)dieselmotoren
0,03 kton
fijnstof
4-20 €/kg stof 0,1-0,6 0,1-0,5
Aanscherping NOx-eis
(bio)dieselmotoren
0,3 kton NOx 1 €/kg NOx 0,3 0,3
Aanscherping methaan-eis
grote aardgasmotoren
0,1 Mton CO2-eq 0-60 €/ton
CO2-eq
0-6 0-0,5
Invoering methaan-eis
biogasmotoren
0,02-0,03 Mton
CO2-eq
0-60 €/ton
CO2-eq
0-2 0-0,5
Omvang van de verwachte
reductie
ECN
1.1 Algemeen
Stookinstallaties groter dan 50
vergunningverlening vallen,
Stookinstallaties kleiner dan 50
maart 2010
Besluit emissie
Vandaar zijn de eisen inmiddels overgezet naar het Activiteitenbesluit.
hebben in het
ontwerp van de Bems
is indertijd besloten deze tijdens een evaluatie van de Bems
laten onderzoeken. Het onderzoek naar deze mo
hier gerapporteerd. Omdat deze evaluatie direct voortvloeit uit de Bems
in dit rapport veelvuldig naar Bems worden verwezen, hoewel de emissie
het Activiteitenbesluit zijn opgenomen (IenM,
De volgende mogelijke aanscherpingen lagen indertijd ter tafel:
NOx-eis bij kleine aardgasmotoren (
mg/Nm
Totaal stof
Gezien het karakter van de stofemissies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10,
wordt deze eis in dit rapport gerefereerd als fijnstof
NOx-eis bij (bio)dieselmotoren van 450
Methaan
O2.
Methaan
geldt momenteel geen methaan
eenduidig voorstel ter tafel gekomen.
De hier genoemde waarden zijn door ECN als uitgangspunt gebruikt. Er zijn conclusies
en overwegingen over elke mogelijke aanscherping uitgebracht, waarbij afgeweken kan
ECN-E--13-029
Algemeen
Stookinstallaties groter dan 50
vergunningverlening vallen,
Stookinstallaties kleiner dan 50
maart 2010 onder Bees B
missie-eisen middelgrote
Vandaar zijn de eisen inmiddels overgezet naar het Activiteitenbesluit.
in het Bems actuele en op BBT
ontwerp van de Bems-wetgeving zijn vijf mogelijke aanscherpingen bediscussieerd en er
is indertijd besloten deze tijdens een evaluatie van de Bems
laten onderzoeken. Het onderzoek naar deze mo
hier gerapporteerd. Omdat deze evaluatie direct voortvloeit uit de Bems
in dit rapport veelvuldig naar Bems worden verwezen, hoewel de emissie
het Activiteitenbesluit zijn opgenomen (IenM,
De volgende mogelijke aanscherpingen lagen indertijd ter tafel:
eis bij kleine aardgasmotoren (
mg/Nm3 naar 100 mg/Nm
aal stof-eis bij (bio)die
Gezien het karakter van de stofemissies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10,
wordt deze eis in dit rapport gerefereerd als fijnstof
eis bij (bio)dieselmotoren van 450
ethaan-eis bij aardgas
Methaan-eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren. Voor deze categorie
geldt momenteel geen methaan
eenduidig voorstel ter tafel gekomen.
De hier genoemde waarden zijn door ECN als uitgangspunt gebruikt. Er zijn conclusies
en overwegingen over elke mogelijke aanscherping uitgebracht, waarbij afgeweken kan
Inleiding
Algemeen
Stookinstallaties groter dan 50 MWth en andere installaties die onder de provinciale
vergunningverlening vallen, worden gereguleerd in het B
Stookinstallaties kleiner dan 50 MWth, zowel ketels, turbines als motoren, v
B (VROM, 1998)
iddelgrote stookinstallaties (B
Vandaar zijn de eisen inmiddels overgezet naar het Activiteitenbesluit.
actuele en op BBT
wetgeving zijn vijf mogelijke aanscherpingen bediscussieerd en er
is indertijd besloten deze tijdens een evaluatie van de Bems
laten onderzoeken. Het onderzoek naar deze mo
hier gerapporteerd. Omdat deze evaluatie direct voortvloeit uit de Bems
in dit rapport veelvuldig naar Bems worden verwezen, hoewel de emissie
het Activiteitenbesluit zijn opgenomen (IenM,
De volgende mogelijke aanscherpingen lagen indertijd ter tafel:
eis bij kleine aardgasmotoren (
naar 100 mg/Nm3 bij 3% O
eis bij (bio)dieselmotoren van 5
Gezien het karakter van de stofemissies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10,
wordt deze eis in dit rapport gerefereerd als fijnstof
eis bij (bio)dieselmotoren van 450
bij aardgasmotoren van 1500 mg
ogasmotoren en kleine aardgasmotoren. Voor deze categorie
geldt momenteel geen methaan-eis; ook is er bij de toenmalige dis
eenduidig voorstel ter tafel gekomen.
De hier genoemde waarden zijn door ECN als uitgangspunt gebruikt. Er zijn conclusies
en overwegingen over elke mogelijke aanscherping uitgebracht, waarbij afgeweken kan
1Inleiding
en andere installaties die onder de provinciale
worden gereguleerd in het B
, zowel ketels, turbines als motoren, v
(VROM, 1998) maar sinds 1 april 2010
tookinstallaties (B
Vandaar zijn de eisen inmiddels overgezet naar het Activiteitenbesluit.
actuele en op BBT gebaseerde emissie
wetgeving zijn vijf mogelijke aanscherpingen bediscussieerd en er
is indertijd besloten deze tijdens een evaluatie van de Bems
laten onderzoeken. Het onderzoek naar deze mogelijke aanscherpingen is uitgevoerd en
hier gerapporteerd. Omdat deze evaluatie direct voortvloeit uit de Bems
in dit rapport veelvuldig naar Bems worden verwezen, hoewel de emissie
het Activiteitenbesluit zijn opgenomen (IenM, 2012).
De volgende mogelijke aanscherpingen lagen indertijd ter tafel:
eis bij kleine aardgasmotoren (tot 1 MWe/2,5
bij 3% O2.
motoren van 50 mg/Nm
Gezien het karakter van de stofemissies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10,
wordt deze eis in dit rapport gerefereerd als fijnstof
eis bij (bio)dieselmotoren van 450 mg/Nm3
van 1500 mg C
ogasmotoren en kleine aardgasmotoren. Voor deze categorie
eis; ook is er bij de toenmalige dis
eenduidig voorstel ter tafel gekomen.
De hier genoemde waarden zijn door ECN als uitgangspunt gebruikt. Er zijn conclusies
en overwegingen over elke mogelijke aanscherping uitgebracht, waarbij afgeweken kan
Inleiding
en andere installaties die onder de provinciale
worden gereguleerd in het Bees A en de IPPC
, zowel ketels, turbines als motoren, v
sinds 1 april 2010
tookinstallaties (Bems) (VROM, 2008, 2009a, 2009b)
Vandaar zijn de eisen inmiddels overgezet naar het Activiteitenbesluit.
gebaseerde emissie-eisen
wetgeving zijn vijf mogelijke aanscherpingen bediscussieerd en er
is indertijd besloten deze tijdens een evaluatie van de Bems-wetgeving opnieuw te
gelijke aanscherpingen is uitgevoerd en
hier gerapporteerd. Omdat deze evaluatie direct voortvloeit uit de Bems
in dit rapport veelvuldig naar Bems worden verwezen, hoewel de emissie
2012).
De volgende mogelijke aanscherpingen lagen indertijd ter tafel:
/2,5 MWth) en biogasmotoren van 340
mg/Nm3 naar 15 mg/Nm
Gezien het karakter van de stofemissies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10,
wordt deze eis in dit rapport gerefereerd als fijnstof-eis.3 naar 140 mg/Nm
C/Nm3 naar 1200 mg
ogasmotoren en kleine aardgasmotoren. Voor deze categorie
eis; ook is er bij de toenmalige dis
De hier genoemde waarden zijn door ECN als uitgangspunt gebruikt. Er zijn conclusies
en overwegingen over elke mogelijke aanscherping uitgebracht, waarbij afgeweken kan
en andere installaties die onder de provinciale
A en de IPPC-directive.
, zowel ketels, turbines als motoren, vielen
onder het nieuwe
(VROM, 2008, 2009a, 2009b)
Vandaar zijn de eisen inmiddels overgezet naar het Activiteitenbesluit. Deze installaties
eisen gekregen. Bij het
wetgeving zijn vijf mogelijke aanscherpingen bediscussieerd en er
wetgeving opnieuw te
gelijke aanscherpingen is uitgevoerd en
hier gerapporteerd. Omdat deze evaluatie direct voortvloeit uit de Bems-wetgeving, zal
in dit rapport veelvuldig naar Bems worden verwezen, hoewel de emissie-eisen nu in
) en biogasmotoren van 340
naar 15 mg/Nm3 bij 3% O
Gezien het karakter van de stofemissies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10,
naar 140 mg/Nm3 bij 3% O
naar 1200 mg C/Nm
ogasmotoren en kleine aardgasmotoren. Voor deze categorie
eis; ook is er bij de toenmalige discussie geen
De hier genoemde waarden zijn door ECN als uitgangspunt gebruikt. Er zijn conclusies
en overwegingen over elke mogelijke aanscherping uitgebracht, waarbij afgeweken kan
en andere installaties die onder de provinciale
directive.
ielen tot 31
onder het nieuwe
(VROM, 2008, 2009a, 2009b).
Deze installaties
Bij het
wetgeving zijn vijf mogelijke aanscherpingen bediscussieerd en er
wetgeving opnieuw te
gelijke aanscherpingen is uitgevoerd en
wetgeving, zal
eisen nu in
) en biogasmotoren van 340
bij 3% O2.
Gezien het karakter van de stofemissies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10,
bij 3% O2.
/Nm3 bij 3%
ogasmotoren en kleine aardgasmotoren. Voor deze categorie
cussie geen
De hier genoemde waarden zijn door ECN als uitgangspunt gebruikt. Er zijn conclusies
en overwegingen over elke mogelijke aanscherping uitgebracht, waarbij afgeweken kan
Bems overgeplaatst naar het
Activiteitenbesluit
Initiële voorstel voor mogelijke
aanscherpingen van Bems
eisen
Inleiding
Bems overgeplaatst naar het
Activiteitenbesluit
Initiële voorstel voor mogelijke
aanscherpingen van Bems
Inleiding 11
Initiële voorstel voor mogelijke
12
worden van de hier voornoemde waarden. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu
beslist of deze eisen ingevoerd zullen worden en beslist eveneens over het niveau van
de eis. Het Ministerie beslist ook omtrent een overgangsrecht voor bestaande
installaties, indien de wetgeving wordt aangescherpt ten aanzien van de emissie-eisen
voor middelgrote stookinstallaties,.
In dit rapport geeft ECN Beleidsstudies aan wat de bij hun beschikbare en huidige stand
van kennis is ten aanzien van deze mogelijke aanscherpingen op het gebied van
technologische ontwikkelingen, wetgeving in het buitenland, reductiepotentiëlen en
kosten. In dit rapport zijn alleen de directe literatuurreferenties in de tekst aangegeven.
Er is niet gerefereerd naar directe (internationale) contacten met producenten en
stakeholders en literatuur- en internetbronnen die ter controle zijn doorgenomen. Aan
het eind van elk hoofdstuk is een overzicht van de conclusies opgenomen.
1.2 Aanwijzingen voor de lezer
Op meerdere locaties in dit rapport komen diverse eenheden terug. De lezer dient deze
eenheden steeds in acht te nemen. Emissies of emissie-eisen zijn zoveel als mogelijk
teruggerekend naar de eenheid, zoals deze gehanteerd wordt in Nederlandse
wetgeving. In het Activiteitenbesluit (zie onder meer paragraaf 1.1.1 en 3.2.1) worden
emissies uitgedrukt als concentratie in droog rookgas bij standaard temperatuur (273 K)
en druk (101,3 Pa) en een standaard referentie zuurstofpercentage (3% O2). Emissies
worden in dit rapport weergegeven als mg/Nm3 bij het genoemde zuurstofpercentage;
andere rapporten gebruiken ook wel de gelijkwaardige notatie mg/m03 (Infomil, 2013).
Het standaard referentie zuurstofpercentage (3% O2) betekent niet noodzakelijk dat de
verbranding in een installatie ook daadwerkelijk bij dit zuurstofpercentage plaatsvindt.
Gasmotoren worden veelal bij een aanzienlijk hoger zuurstofpercentage bedreven dan
3% O2. Emissies worden dan vanuit de praktijk zuurstofconcentratie teruggerekend naar
het standaard zuurstofpercentage.
Emissies en emissie-eisen worden wereldwijd op diverse manieren
gepresenteerd. Enkele voorbeelden die relevant zijn voor dit rapport:
Emissieconcentraties kunnen bij diverse referentie-zuurstofpercentages
weergegeven worden. Dit kan vrij eenvoudig worden teruggerekend naar 3%
O2. Afwijkende referentie-zuurstofpercentages resulteren veelal in sterke
afwijkingen van emissieconcentraties.
Emissieconcentraties worden soms uitgedrukt in ppm of ppmvd, dat is “parts
per million, volumetric dry”. Ook bij deze uitdrukking dient het referentie
zuurstofpercentage vermeld te worden. Op basis van het molecuulgewicht van
de betreffende doelstof kan dit worden omgerekend naar de in Nederland
gebruikelijke notatie.
Diverse eenheden van emissies
Rookgascondities
ECN
Naast emissieconcentraties in het rookgas worden emissi
weergegeven per eenheid brandstofinzet (g/GJ), waarbij het van belang is dat
het type brandstof helder omschreven is; het type brandstof bepaalt immers
de hoeveelheid rookgas en is sterk van invloed op de emissies. Voor dit rapport
is dat voornamelijk aardgas, biogas of (bio)diesel.
Emissies worden ook regelmatig weergegeven per eenheid (kinetische) output,
zoals g/kWh. Een ander voorbeeld hiervan is gram per brake horsepower
(g/bhp-
naar emissieconcentratie in het rookgas kan worden omgerekend. Via het
motorrendement kan dit worden omgerekend (zie ook
motoren is in dit rapport veelal een motorrendement van 40% aangenomen.
Voor gasmotoren is dit overeenkomstig het motorpark in de glastuinbouw
(Smit & Van der Velden, 2008); moderne gasmotoren kunnen hogere
rendementen halen (KEMA, 2011). Ook voor dieselmo
behoedzame aanname (West, 2006).
Voor gasmotoren gelden er voor verschillende vermogensklassen andere eisen. De
grens voor dit thermisch inputvermogen is volgens Bems 2,5 M
gelijk aan en boven deze vermogensgrens worden “grote motoren” genoemd in dit
rapport, terwijl motoren beneden deze vermogensgrens “kleine motoren” worden
genoemd. Op deze wijze wordt dus gerefereerd naar de vermogensgrens conform
Bems. Conform het voornoemde rendement, dat is 40%, wordt deze vermogensgrens
veelal omgerekend naar 1 MW
genoemd, omdat het elektrisch vermogen in diverse studies wel wordt gerapporteerd
en het vermogen
Nederland voor regelgeving in de praktijk de wetstekst leidend en resulteren
motorrendementen anders dan 40% in een afwijkende vermogensgrens op basis van
output dan voornoemd; dus bij hog
lagere motorrendementen vice versa.
ECN-E--13-029
Naast emissieconcentraties in het rookgas worden emissi
weergegeven per eenheid brandstofinzet (g/GJ), waarbij het van belang is dat
het type brandstof helder omschreven is; het type brandstof bepaalt immers
de hoeveelheid rookgas en is sterk van invloed op de emissies. Voor dit rapport
voornamelijk aardgas, biogas of (bio)diesel.
Emissies worden ook regelmatig weergegeven per eenheid (kinetische) output,
zoals g/kWh. Een ander voorbeeld hiervan is gram per brake horsepower
-hr). Dit dient te worden omgerekend naar brandsto
naar emissieconcentratie in het rookgas kan worden omgerekend. Via het
motorrendement kan dit worden omgerekend (zie ook
motoren is in dit rapport veelal een motorrendement van 40% aangenomen.
Voor gasmotoren is dit overeenkomstig het motorpark in de glastuinbouw
(Smit & Van der Velden, 2008); moderne gasmotoren kunnen hogere
rendementen halen (KEMA, 2011). Ook voor dieselmo
behoedzame aanname (West, 2006).
Voor gasmotoren gelden er voor verschillende vermogensklassen andere eisen. De
grens voor dit thermisch inputvermogen is volgens Bems 2,5 M
gelijk aan en boven deze vermogensgrens worden “grote motoren” genoemd in dit
rapport, terwijl motoren beneden deze vermogensgrens “kleine motoren” worden
genoemd. Op deze wijze wordt dus gerefereerd naar de vermogensgrens conform
ms. Conform het voornoemde rendement, dat is 40%, wordt deze vermogensgrens
veelal omgerekend naar 1 MW
genoemd, omdat het elektrisch vermogen in diverse studies wel wordt gerapporteerd
en het vermogen op basis van thermische input regelmatig ontbreekt. Uiteraard is in
Nederland voor regelgeving in de praktijk de wetstekst leidend en resulteren
motorrendementen anders dan 40% in een afwijkende vermogensgrens op basis van
output dan voornoemd; dus bij hog
lagere motorrendementen vice versa.
Naast emissieconcentraties in het rookgas worden emissi
weergegeven per eenheid brandstofinzet (g/GJ), waarbij het van belang is dat
het type brandstof helder omschreven is; het type brandstof bepaalt immers
de hoeveelheid rookgas en is sterk van invloed op de emissies. Voor dit rapport
voornamelijk aardgas, biogas of (bio)diesel.
Emissies worden ook regelmatig weergegeven per eenheid (kinetische) output,
zoals g/kWh. Een ander voorbeeld hiervan is gram per brake horsepower
hr). Dit dient te worden omgerekend naar brandsto
naar emissieconcentratie in het rookgas kan worden omgerekend. Via het
motorrendement kan dit worden omgerekend (zie ook
motoren is in dit rapport veelal een motorrendement van 40% aangenomen.
Voor gasmotoren is dit overeenkomstig het motorpark in de glastuinbouw
(Smit & Van der Velden, 2008); moderne gasmotoren kunnen hogere
rendementen halen (KEMA, 2011). Ook voor dieselmo
behoedzame aanname (West, 2006).
Voor gasmotoren gelden er voor verschillende vermogensklassen andere eisen. De
grens voor dit thermisch inputvermogen is volgens Bems 2,5 M
gelijk aan en boven deze vermogensgrens worden “grote motoren” genoemd in dit
rapport, terwijl motoren beneden deze vermogensgrens “kleine motoren” worden
genoemd. Op deze wijze wordt dus gerefereerd naar de vermogensgrens conform
ms. Conform het voornoemde rendement, dat is 40%, wordt deze vermogensgrens
veelal omgerekend naar 1 MWe. In dit rapport worden beide grenswaarden regelmatig
genoemd, omdat het elektrisch vermogen in diverse studies wel wordt gerapporteerd
op basis van thermische input regelmatig ontbreekt. Uiteraard is in
Nederland voor regelgeving in de praktijk de wetstekst leidend en resulteren
motorrendementen anders dan 40% in een afwijkende vermogensgrens op basis van
output dan voornoemd; dus bij hogere motorrendementen groter dan 1 MW
lagere motorrendementen vice versa.
Naast emissieconcentraties in het rookgas worden emissi
weergegeven per eenheid brandstofinzet (g/GJ), waarbij het van belang is dat
het type brandstof helder omschreven is; het type brandstof bepaalt immers
de hoeveelheid rookgas en is sterk van invloed op de emissies. Voor dit rapport
voornamelijk aardgas, biogas of (bio)diesel.
Emissies worden ook regelmatig weergegeven per eenheid (kinetische) output,
zoals g/kWh. Een ander voorbeeld hiervan is gram per brake horsepower
hr). Dit dient te worden omgerekend naar brandsto
naar emissieconcentratie in het rookgas kan worden omgerekend. Via het
motorrendement kan dit worden omgerekend (zie ook
motoren is in dit rapport veelal een motorrendement van 40% aangenomen.
Voor gasmotoren is dit overeenkomstig het motorpark in de glastuinbouw
(Smit & Van der Velden, 2008); moderne gasmotoren kunnen hogere
rendementen halen (KEMA, 2011). Ook voor dieselmo
behoedzame aanname (West, 2006).
Voor gasmotoren gelden er voor verschillende vermogensklassen andere eisen. De
grens voor dit thermisch inputvermogen is volgens Bems 2,5 M
gelijk aan en boven deze vermogensgrens worden “grote motoren” genoemd in dit
rapport, terwijl motoren beneden deze vermogensgrens “kleine motoren” worden
genoemd. Op deze wijze wordt dus gerefereerd naar de vermogensgrens conform
ms. Conform het voornoemde rendement, dat is 40%, wordt deze vermogensgrens
. In dit rapport worden beide grenswaarden regelmatig
genoemd, omdat het elektrisch vermogen in diverse studies wel wordt gerapporteerd
op basis van thermische input regelmatig ontbreekt. Uiteraard is in
Nederland voor regelgeving in de praktijk de wetstekst leidend en resulteren
motorrendementen anders dan 40% in een afwijkende vermogensgrens op basis van
ere motorrendementen groter dan 1 MW
lagere motorrendementen vice versa.
Naast emissieconcentraties in het rookgas worden emissies ook regelmatig
weergegeven per eenheid brandstofinzet (g/GJ), waarbij het van belang is dat
het type brandstof helder omschreven is; het type brandstof bepaalt immers
de hoeveelheid rookgas en is sterk van invloed op de emissies. Voor dit rapport
voornamelijk aardgas, biogas of (bio)diesel.
Emissies worden ook regelmatig weergegeven per eenheid (kinetische) output,
zoals g/kWh. Een ander voorbeeld hiervan is gram per brake horsepower
hr). Dit dient te worden omgerekend naar brandstofinzet, voordat dit
naar emissieconcentratie in het rookgas kan worden omgerekend. Via het
motorrendement kan dit worden omgerekend (zie ook Bijlage A
motoren is in dit rapport veelal een motorrendement van 40% aangenomen.
Voor gasmotoren is dit overeenkomstig het motorpark in de glastuinbouw
(Smit & Van der Velden, 2008); moderne gasmotoren kunnen hogere
rendementen halen (KEMA, 2011). Ook voor dieselmotoren is dit een relatief
Voor gasmotoren gelden er voor verschillende vermogensklassen andere eisen. De
grens voor dit thermisch inputvermogen is volgens Bems 2,5 MW
gelijk aan en boven deze vermogensgrens worden “grote motoren” genoemd in dit
rapport, terwijl motoren beneden deze vermogensgrens “kleine motoren” worden
genoemd. Op deze wijze wordt dus gerefereerd naar de vermogensgrens conform
ms. Conform het voornoemde rendement, dat is 40%, wordt deze vermogensgrens
. In dit rapport worden beide grenswaarden regelmatig
genoemd, omdat het elektrisch vermogen in diverse studies wel wordt gerapporteerd
op basis van thermische input regelmatig ontbreekt. Uiteraard is in
Nederland voor regelgeving in de praktijk de wetstekst leidend en resulteren
motorrendementen anders dan 40% in een afwijkende vermogensgrens op basis van
ere motorrendementen groter dan 1 MW
es ook regelmatig
weergegeven per eenheid brandstofinzet (g/GJ), waarbij het van belang is dat
het type brandstof helder omschreven is; het type brandstof bepaalt immers
de hoeveelheid rookgas en is sterk van invloed op de emissies. Voor dit rapport
Emissies worden ook regelmatig weergegeven per eenheid (kinetische) output,
zoals g/kWh. Een ander voorbeeld hiervan is gram per brake horsepower
finzet, voordat dit
naar emissieconcentratie in het rookgas kan worden omgerekend. Via het
Bijlage A). Voor
motoren is in dit rapport veelal een motorrendement van 40% aangenomen.
Voor gasmotoren is dit overeenkomstig het motorpark in de glastuinbouw
(Smit & Van der Velden, 2008); moderne gasmotoren kunnen hogere
toren is dit een relatief
Voor gasmotoren gelden er voor verschillende vermogensklassen andere eisen. De
Wth of groter. Motoren
gelijk aan en boven deze vermogensgrens worden “grote motoren” genoemd in dit
rapport, terwijl motoren beneden deze vermogensgrens “kleine motoren” worden
genoemd. Op deze wijze wordt dus gerefereerd naar de vermogensgrens conform
ms. Conform het voornoemde rendement, dat is 40%, wordt deze vermogensgrens
. In dit rapport worden beide grenswaarden regelmatig
genoemd, omdat het elektrisch vermogen in diverse studies wel wordt gerapporteerd
op basis van thermische input regelmatig ontbreekt. Uiteraard is in
Nederland voor regelgeving in de praktijk de wetstekst leidend en resulteren
motorrendementen anders dan 40% in een afwijkende vermogensgrens op basis van
ere motorrendementen groter dan 1 MWe
es ook regelmatig
weergegeven per eenheid brandstofinzet (g/GJ), waarbij het van belang is dat
het type brandstof helder omschreven is; het type brandstof bepaalt immers
de hoeveelheid rookgas en is sterk van invloed op de emissies. Voor dit rapport
Emissies worden ook regelmatig weergegeven per eenheid (kinetische) output,
zoals g/kWh. Een ander voorbeeld hiervan is gram per brake horsepower-hour
finzet, voordat dit
naar emissieconcentratie in het rookgas kan worden omgerekend. Via het
motoren is in dit rapport veelal een motorrendement van 40% aangenomen.
Voor gasmotoren is dit overeenkomstig het motorpark in de glastuinbouw
toren is dit een relatief
Voor gasmotoren gelden er voor verschillende vermogensklassen andere eisen. De
of groter. Motoren
gelijk aan en boven deze vermogensgrens worden “grote motoren” genoemd in dit
rapport, terwijl motoren beneden deze vermogensgrens “kleine motoren” worden
genoemd. Op deze wijze wordt dus gerefereerd naar de vermogensgrens conform
ms. Conform het voornoemde rendement, dat is 40%, wordt deze vermogensgrens
. In dit rapport worden beide grenswaarden regelmatig
genoemd, omdat het elektrisch vermogen in diverse studies wel wordt gerapporteerd
op basis van thermische input regelmatig ontbreekt. Uiteraard is in
motorrendementen anders dan 40% in een afwijkende vermogensgrens op basis van
e en bij
Enkele begripsbepalingen voor
motoren in dit rapport
Inleiding 13
Enkele begripsbepalingen voor
motoren in dit rapport
Enkele begripsbepalingen voor
14
2NOx eis voor kleine
aardgasmotoren
2.1 Aanscherping NOx-eisen gasmotoren
In dit hoofdstuk het voorstel onderzocht om de NOx-eis bij kleine aardgasmotoren (tot
1 MWe/2,5 MWth) aan te scherpen van 340 mg/Nm3 bij 3% O2 in het rookgas naar 100
mg/Nm3 bij 3% O2 (van 95 g/GJ naar 28 g/GJ). Deze emissie-eis geldt sinds 1 april 2010
al voor nieuwe aardgasmotoren van 2,5 MWth en groter. In dit hoofdstuk zal de situatie
bij kleine aardgasmotoren worden geanalyseerd. In hoofdstuk 3 wordt de situatie
beschreven voor biogasmotoren.
Bij de invoering van Bems is de emissie-eis voor deze kleine motoren al aangescherpt
van 500 mg/Nm3 x 1/30% x elektrisch motorrendement naar 340 mg/Nm3 bij 3% O2.
Voor nieuwe motoren geldt deze eis per 1 april 2010, terwijl voor bestaande motoren
de eis uiterlijk in 2017 of 2019 in zal gaan. Aan deze eis kan in de meeste gevallen
worden voldaan door de motor armer (meer lean burn) af te stellen of door een SCR
(Selective Catalytic Reduction) te installeren. De eerstgenoemde maatregel gaat
gepaard met een klein rendementsverlies en extra emissie van (onverbrande)
koolwaterstoffen; de tweede maatregel vereist een investering in een SCR-installatie.
Het Nederlandse gasmotorpark is in 2008 geïnventariseerd voor een studie van ECN
(Kroon & Wetzels, 2008). Uit de inventarisatie van diverse vermogensklassen bleken
toen ruim 3000 gasmotoren kleiner dan 1 MWe opgesteld te staan; daarvan stonden
meer dan 1650 gasmotoren in de sector Land- & Tuinbouw en ongeveer 450
gasmotoren in de sector Gezondheid en ongeveer 450 gasmotoren in de sector
Diensten. De CBS statistieken van de productiemiddelen elektriciteit laten zien dat het
gemiddelde gasmotorvermogen is toegenomen in de Land- & Tuinbouw (van 0,44 MWe
in 1998 naar 1,09 MWe in 2010). Voor de sectoren Gezondheid en Overige Producenten,
waar de sector Diensten onder is gebracht door het CBS, is het gemiddelde
motorvermogen over deze periode vrijwel constant (gemiddeld 0,33 MWe per motor).
Het overgrote deel van het gasmotorpark, bij benadering dus 3000 van de in totaal
Voorstel aanscherping
Bems eis uit 2010
Opgesteld aantal kleine
gasmotoren
ECN
ongeveer 4250 gasmotoren, is dus kleiner dan 1 MW
van (CBS, 2013)).
2.2 Toepassing katalysatoren bij kleine
aardgasmotoren (tot 1
Bij kleine aardgasmotoren kan, o
(Selective Catalytic Reduction
wordt veelvuldig toegepast en er is
ook SCR-technologie
(Granger & Parvulescu, 2011)
toepassingen
mogelijkheid beschikbaar om een driewegkatalysator te plaatsen, v
praktijk bij benzine
waarbij het nadeel is dat dit resulteert in een lager vermogen en een lager rendement
van de gasmotor. Inmiddels is er een techniek
gekoelde uitlaatgasrecirculatie, die deze bezwaren oplost.
Een rapport van Gasunie geeft aan dat er eind 2002, 131 motoren zijn geplaatst met
een gezamenlijk vermogen van 118
2004). Deze rookgasreiniging, SCR
gebruikt om het gereinigde rookgas te kunnen gebruiken als CO
tuinbouwkassen, waar deze motoren ook hun warmte aan le
vermogen van deze gasmotoren ligt met 900
Bems. Hoewel dit uit de beschikbare informatie niet precies uit te rekenen is, zijn er
zeker 70 gasmotoren bij, die kleiner zijn dan 1
kWe klasse en enkele in de 300
maken melding van een kleine 300 kW
vermelding of dit thermisch of elektrisch vermogen is
gasmotor met rookgasreiniging (Dueck et al, 2008).
Voor kleinere motoren is er ook de mogelijkheid om een driewegkatalysator te
gebruiken, zoals bij benzineauto’s gebruikt wordt
2013). Zoals eerder beschreven dient hierbij de verbranding stoichiometrisch te worden
bedreven, wat inhoudt dat de hoeveelheid verbrandingslucht exact voldoende is voor
volledige verbranding van de brandstof en het roo
meer bevat.
de luchtfactor wijzigt. Een driewegkatalysator zorgt voor een reactie van NO
koolmonoxide (CO) en onverbrande koolwaterstoffen (THC; Total Hydro Carbons),
waardoor deze milieubelastende sto
koolstofdioxide (CO
bedreven bij een lambda van precies 1 of een fractie lager dan 1. Bij een overmaat aan
lucht wordt de NO
terwijl bij een tekort aan lucht CO en THC onvolledig verbranden. Complicerend hierbij
is dat realisatie van een hoog elektrisch rendement meestal gepaard gaat met een
ECN-E--13-029
ongeveer 4250 gasmotoren, is dus kleiner dan 1 MW
van (CBS, 2013)).
Toepassing katalysatoren bij kleine
aardgasmotoren (tot 1
Bij kleine aardgasmotoren kan, o
ve Catalytic Reduction
wordt veelvuldig toegepast en er is
technologie wordt
(Granger & Parvulescu, 2011)
toepassingen. Voor de kleinste vermogenscategorie aardgasmotoren is er al jaren de
mogelijkheid beschikbaar om een driewegkatalysator te plaatsen, v
praktijk bij benzineauto’s. Bij deze techniek wordt de motor stoichiometrisch bedreven,
waarbij het nadeel is dat dit resulteert in een lager vermogen en een lager rendement
van de gasmotor. Inmiddels is er een techniek
itlaatgasrecirculatie, die deze bezwaren oplost.
Een rapport van Gasunie geeft aan dat er eind 2002, 131 motoren zijn geplaatst met
een gezamenlijk vermogen van 118
2004). Deze rookgasreiniging, SCR
gebruikt om het gereinigde rookgas te kunnen gebruiken als CO
tuinbouwkassen, waar deze motoren ook hun warmte aan le
vermogen van deze gasmotoren ligt met 900
Bems. Hoewel dit uit de beschikbare informatie niet precies uit te rekenen is, zijn er
zeker 70 gasmotoren bij, die kleiner zijn dan 1
klasse en enkele in de 300
maken melding van een kleine 300 kW
vermelding of dit thermisch of elektrisch vermogen is
gasmotor met rookgasreiniging (Dueck et al, 2008).
Voor kleinere motoren is er ook de mogelijkheid om een driewegkatalysator te
gebruiken, zoals bij benzineauto’s gebruikt wordt
2013). Zoals eerder beschreven dient hierbij de verbranding stoichiometrisch te worden
bedreven, wat inhoudt dat de hoeveelheid verbrandingslucht exact voldoende is voor
volledige verbranding van de brandstof en het roo
meer bevat. In Figuur 1 is schematisch aangegeven wat er met de emissies gebeurt als
de luchtfactor wijzigt. Een driewegkatalysator zorgt voor een reactie van NO
koolmonoxide (CO) en onverbrande koolwaterstoffen (THC; Total Hydro Carbons),
waardoor deze milieubelastende sto
koolstofdioxide (CO2) en waterdamp (H
bedreven bij een lambda van precies 1 of een fractie lager dan 1. Bij een overmaat aan
lucht wordt de NOx niet verwijderd en werkt het
terwijl bij een tekort aan lucht CO en THC onvolledig verbranden. Complicerend hierbij
is dat realisatie van een hoog elektrisch rendement meestal gepaard gaat met een
ongeveer 4250 gasmotoren, is dus kleiner dan 1 MW
Toepassing katalysatoren bij kleine
aardgasmotoren (tot 1
Bij kleine aardgasmotoren kan, om aan de
ve Catalytic Reduction) worden
wordt veelvuldig toegepast en er is ruim voldoende ervaring
wordt ontwikkeld
(Granger & Parvulescu, 2011), vindt dit vrijwel geen praktische en commerciële
. Voor de kleinste vermogenscategorie aardgasmotoren is er al jaren de
mogelijkheid beschikbaar om een driewegkatalysator te plaatsen, v
uto’s. Bij deze techniek wordt de motor stoichiometrisch bedreven,
waarbij het nadeel is dat dit resulteert in een lager vermogen en een lager rendement
van de gasmotor. Inmiddels is er een techniek
itlaatgasrecirculatie, die deze bezwaren oplost.
Een rapport van Gasunie geeft aan dat er eind 2002, 131 motoren zijn geplaatst met
een gezamenlijk vermogen van 118 MW
2004). Deze rookgasreiniging, SCR-technologie met een ureum oplossing, wordt
gebruikt om het gereinigde rookgas te kunnen gebruiken als CO
tuinbouwkassen, waar deze motoren ook hun warmte aan le
vermogen van deze gasmotoren ligt met 900
Bems. Hoewel dit uit de beschikbare informatie niet precies uit te rekenen is, zijn er
zeker 70 gasmotoren bij, die kleiner zijn dan 1
klasse en enkele in de 300 kWe klasse.
maken melding van een kleine 300 kW
vermelding of dit thermisch of elektrisch vermogen is
gasmotor met rookgasreiniging (Dueck et al, 2008).
Voor kleinere motoren is er ook de mogelijkheid om een driewegkatalysator te
gebruiken, zoals bij benzineauto’s gebruikt wordt
2013). Zoals eerder beschreven dient hierbij de verbranding stoichiometrisch te worden
bedreven, wat inhoudt dat de hoeveelheid verbrandingslucht exact voldoende is voor
volledige verbranding van de brandstof en het roo
is schematisch aangegeven wat er met de emissies gebeurt als
de luchtfactor wijzigt. Een driewegkatalysator zorgt voor een reactie van NO
koolmonoxide (CO) en onverbrande koolwaterstoffen (THC; Total Hydro Carbons),
waardoor deze milieubelastende stoffen worden omgezet in stikstof (N
) en waterdamp (H
bedreven bij een lambda van precies 1 of een fractie lager dan 1. Bij een overmaat aan
niet verwijderd en werkt het
terwijl bij een tekort aan lucht CO en THC onvolledig verbranden. Complicerend hierbij
is dat realisatie van een hoog elektrisch rendement meestal gepaard gaat met een
ongeveer 4250 gasmotoren, is dus kleiner dan 1 MW
Toepassing katalysatoren bij kleine
aardgasmotoren (tot 1 MW
m aan de gewenste
) worden geïnstalleerd
ruim voldoende ervaring
ontwikkeld die zonder ureum
, vindt dit vrijwel geen praktische en commerciële
. Voor de kleinste vermogenscategorie aardgasmotoren is er al jaren de
mogelijkheid beschikbaar om een driewegkatalysator te plaatsen, v
uto’s. Bij deze techniek wordt de motor stoichiometrisch bedreven,
waarbij het nadeel is dat dit resulteert in een lager vermogen en een lager rendement
van de gasmotor. Inmiddels is er een techniek ontwikkeld
itlaatgasrecirculatie, die deze bezwaren oplost.
Een rapport van Gasunie geeft aan dat er eind 2002, 131 motoren zijn geplaatst met
MWe en voorzien van rookgasreiniging (Van Dijk,
technologie met een ureum oplossing, wordt
gebruikt om het gereinigde rookgas te kunnen gebruiken als CO
tuinbouwkassen, waar deze motoren ook hun warmte aan le
vermogen van deze gasmotoren ligt met 900 kWe beneden de grens van 1
Bems. Hoewel dit uit de beschikbare informatie niet precies uit te rekenen is, zijn er
zeker 70 gasmotoren bij, die kleiner zijn dan 1 MWe
klasse. Ook studies van Wageningen University
maken melding van een kleine 300 kWe gasmotor met rookgasreiniging
vermelding of dit thermisch of elektrisch vermogen is
gasmotor met rookgasreiniging (Dueck et al, 2008).
Voor kleinere motoren is er ook de mogelijkheid om een driewegkatalysator te
gebruiken, zoals bij benzineauto’s gebruikt wordt (Buderus, 2012; S&L Energieprojekte,
2013). Zoals eerder beschreven dient hierbij de verbranding stoichiometrisch te worden
bedreven, wat inhoudt dat de hoeveelheid verbrandingslucht exact voldoende is voor
volledige verbranding van de brandstof en het rookgas na de katalysator geen zuurstof
is schematisch aangegeven wat er met de emissies gebeurt als
de luchtfactor wijzigt. Een driewegkatalysator zorgt voor een reactie van NO
koolmonoxide (CO) en onverbrande koolwaterstoffen (THC; Total Hydro Carbons),
ffen worden omgezet in stikstof (N
) en waterdamp (H2O). De katalysator wordt het meest efficiënt
bedreven bij een lambda van precies 1 of een fractie lager dan 1. Bij een overmaat aan
niet verwijderd en werkt het systeem als een oxidatiekatalysator,
terwijl bij een tekort aan lucht CO en THC onvolledig verbranden. Complicerend hierbij
is dat realisatie van een hoog elektrisch rendement meestal gepaard gaat met een
ongeveer 4250 gasmotoren, is dus kleiner dan 1 MWe (statistieken berekend op basis
Toepassing katalysatoren bij kleine
MWe/2,5
ewenste emissie-eis te voldoen
geïnstalleerd. SCR met ureum als reductiemiddel
ruim voldoende ervaring mee opgedaan. Hoewel
er ureum kan worden
, vindt dit vrijwel geen praktische en commerciële
. Voor de kleinste vermogenscategorie aardgasmotoren is er al jaren de
mogelijkheid beschikbaar om een driewegkatalysator te plaatsen, v
uto’s. Bij deze techniek wordt de motor stoichiometrisch bedreven,
waarbij het nadeel is dat dit resulteert in een lager vermogen en een lager rendement
ontwikkeld die gebruik maakt van
itlaatgasrecirculatie, die deze bezwaren oplost.
Een rapport van Gasunie geeft aan dat er eind 2002, 131 motoren zijn geplaatst met
en voorzien van rookgasreiniging (Van Dijk,
technologie met een ureum oplossing, wordt
gebruikt om het gereinigde rookgas te kunnen gebruiken als CO2
tuinbouwkassen, waar deze motoren ook hun warmte aan leveren. Het gemiddelde
beneden de grens van 1
Bems. Hoewel dit uit de beschikbare informatie niet precies uit te rekenen is, zijn er
e, waaronder een aant
Ook studies van Wageningen University
gasmotor met rookgasreiniging
vermelding of dit thermisch of elektrisch vermogen is (Van Dijk, 2003)
gasmotor met rookgasreiniging (Dueck et al, 2008).
Voor kleinere motoren is er ook de mogelijkheid om een driewegkatalysator te
(Buderus, 2012; S&L Energieprojekte,
2013). Zoals eerder beschreven dient hierbij de verbranding stoichiometrisch te worden
bedreven, wat inhoudt dat de hoeveelheid verbrandingslucht exact voldoende is voor
kgas na de katalysator geen zuurstof
is schematisch aangegeven wat er met de emissies gebeurt als
de luchtfactor wijzigt. Een driewegkatalysator zorgt voor een reactie van NO
koolmonoxide (CO) en onverbrande koolwaterstoffen (THC; Total Hydro Carbons),
ffen worden omgezet in stikstof (N
O). De katalysator wordt het meest efficiënt
bedreven bij een lambda van precies 1 of een fractie lager dan 1. Bij een overmaat aan
systeem als een oxidatiekatalysator,
terwijl bij een tekort aan lucht CO en THC onvolledig verbranden. Complicerend hierbij
is dat realisatie van een hoog elektrisch rendement meestal gepaard gaat met een
(statistieken berekend op basis
Toepassing katalysatoren bij kleine
/2,5 MWth)
eis te voldoen, e
SCR met ureum als reductiemiddel
mee opgedaan. Hoewel
kan worden bedreven
, vindt dit vrijwel geen praktische en commerciële
. Voor de kleinste vermogenscategorie aardgasmotoren is er al jaren de
mogelijkheid beschikbaar om een driewegkatalysator te plaatsen, vergelijkbaar met de
uto’s. Bij deze techniek wordt de motor stoichiometrisch bedreven,
waarbij het nadeel is dat dit resulteert in een lager vermogen en een lager rendement
ebruik maakt van
Een rapport van Gasunie geeft aan dat er eind 2002, 131 motoren zijn geplaatst met
en voorzien van rookgasreiniging (Van Dijk,
technologie met een ureum oplossing, wordt
2-bemesting in de
veren. Het gemiddelde
beneden de grens van 1 MW
Bems. Hoewel dit uit de beschikbare informatie niet precies uit te rekenen is, zijn er
, waaronder een aantal in de 500
Ook studies van Wageningen University
gasmotor met rookgasreiniging, zonder
(Van Dijk, 2003), en een 690 kW
Voor kleinere motoren is er ook de mogelijkheid om een driewegkatalysator te
(Buderus, 2012; S&L Energieprojekte,
2013). Zoals eerder beschreven dient hierbij de verbranding stoichiometrisch te worden
bedreven, wat inhoudt dat de hoeveelheid verbrandingslucht exact voldoende is voor
kgas na de katalysator geen zuurstof
is schematisch aangegeven wat er met de emissies gebeurt als
de luchtfactor wijzigt. Een driewegkatalysator zorgt voor een reactie van NOx
koolmonoxide (CO) en onverbrande koolwaterstoffen (THC; Total Hydro Carbons),
ffen worden omgezet in stikstof (N2),
O). De katalysator wordt het meest efficiënt
bedreven bij een lambda van precies 1 of een fractie lager dan 1. Bij een overmaat aan
systeem als een oxidatiekatalysator,
terwijl bij een tekort aan lucht CO en THC onvolledig verbranden. Complicerend hierbij
is dat realisatie van een hoog elektrisch rendement meestal gepaard gaat met een
NOx eis voor kleine aardgasmotoren
(statistieken berekend op basis
, een SCR
SCR met ureum als reductiemiddel
mee opgedaan. Hoewel er
bedreven
, vindt dit vrijwel geen praktische en commerciële
. Voor de kleinste vermogenscategorie aardgasmotoren is er al jaren de
ergelijkbaar met de
uto’s. Bij deze techniek wordt de motor stoichiometrisch bedreven,
waarbij het nadeel is dat dit resulteert in een lager vermogen en een lager rendement
ebruik maakt van
Een rapport van Gasunie geeft aan dat er eind 2002, 131 motoren zijn geplaatst met
en voorzien van rookgasreiniging (Van Dijk,
technologie met een ureum oplossing, wordt
bemesting in de
veren. Het gemiddelde
MWe in
Bems. Hoewel dit uit de beschikbare informatie niet precies uit te rekenen is, zijn er
al in de 500
Ook studies van Wageningen University
, zonder
, en een 690 kWe
Voor kleinere motoren is er ook de mogelijkheid om een driewegkatalysator te
(Buderus, 2012; S&L Energieprojekte,
2013). Zoals eerder beschreven dient hierbij de verbranding stoichiometrisch te worden
bedreven, wat inhoudt dat de hoeveelheid verbrandingslucht exact voldoende is voor
kgas na de katalysator geen zuurstof
is schematisch aangegeven wat er met de emissies gebeurt als
met
koolmonoxide (CO) en onverbrande koolwaterstoffen (THC; Total Hydro Carbons),
O). De katalysator wordt het meest efficiënt
bedreven bij een lambda van precies 1 of een fractie lager dan 1. Bij een overmaat aan
systeem als een oxidatiekatalysator,
terwijl bij een tekort aan lucht CO en THC onvolledig verbranden. Complicerend hierbij
is dat realisatie van een hoog elektrisch rendement meestal gepaard gaat met een
NOx eis voor kleine aardgasmotoren
SCR toepassingen bij
aardgasmotoren < 1 MW
Mogelijke toepassing van de
goedkopere driewegkatalysator
NOx eis voor kleine aardgasmotoren 15
SCR toepassingen bij
aardgasmotoren < 1 MWe
Mogelijke toepassing van de
goedkopere driewegkatalysatorgoedkopere driewegkatalysator
16
verlaging van de uitlaatgastemperatuur. Hierdoor wordt het eventueel in rookgas
aanwezige methaan, de belangrijkste koolwaterstof in aardgas, niet of onvolledig
afgebroken. Ook kan bij een tekort aan zuurstof in het uitlaatgas ammoniak gevormd
worden
Een driewegkatalysator is veel goedkoper dan een SCR-installatie. Op basis van
gegevens uit 1999 van InfoMil zijn de kosten voor driewegkatalysatoren voor installaties
van 100 tot 1.000 kWe tussen 20.000 en 60.000 gulden, voor een SCR-installatie voor
dezelfde vermogenscategorie is dat 50.000 tot 120.000 gulden (InfoMil, 1999). De
kosteneffectiviteit van de maatregelen is afhankelijk van het vermogen en van de
bedrijfstijd van de gasmotor (InfoMil, 1999). In Nederland worden bijvoorbeeld
gasmotoren met driewegkatalysatoren verkocht door Buderus (Buderus, 2012). Ook
andere leveranciers leveren in Nederland gasmotoren met driewegkatalysatoren;
voorbeelden hiervan zijn Powertec en ENER-G Nedalo. Dit zijn bedrijven die installaties
leveren met gasmotoren van diverse fabrikanten.
Figuur 1: Effect van de luchtfactor lambda op de (onbestreden) emissies van een gasmotor (Herdin,
2002)
Met een driewegkatalysator is 80 g NOx/GJ zeer goed haalbaar. Ook 40 g NOx/GJ wordt
soms gegarandeerd, mogelijk gaat dat gepaard met een hogere onderhoudsfrequentie.
Dit onderhoud is nodig om de lambda regelmatig af te regelen en is niet primair
noodzakelijk voor de katalysator. In de (oudere) literatuur wordt in dit verband
gesproken over de veroudering van de lambda sensor (drift due to contaminants),
waarbij deze langzaam van het optimale punt afloopt. Er zijn echter ook zuurstof
sensoren te koop die een breder bereik hebben en zichzelf ijken aan het
zuurstofgehalte in lucht (Wide Band O2 Sensors - lambda sensor). Deze zijn echter wel
duurder en hebben een goed gecontroleerde verwarming nodig (Vronay, 2007)1. Ook
xxxxxxxxxxxxssssssssxxxxxxxxxxxxxx
1 Volgens PlaGaMo zijn deze sensoren (UEGO sensor) niet geschikt om driewegkatalysatoren te regelen en is een omslagsensor nodig.
Veroudering zuurstofsensor
beïnvloedt reductie
driewegkatalysator
ECN
katalysatoren kunnen verouderen. Net als bij SCR kan het nodig zijn om na een aantal
jaren de katalystor te vervangen
Het nadeel van motoren met stoichiometrische verbranding is het lagere elektrische
rendement ten opzichte van motoren die worden bedreven bij hogere lambda; dit
laatste wordt ook wel een l
Het elektrisch rendement kent een optimum ten opzichte van de lambda; een zeer hoge
lambda resulteert dan ook in een daling van het elektrisch rendement. Dit laatste effect
is ook zichtbaar in
deze zeer hoge lambda. Bij lean
verhouding tot de C
hierdoor niet mogelijk een driewegkatalysator toe te passen. Deze zou namelijk als een
oxidatiekatalysator werken en alleen de CO en THC met de aanwezige zuurstof
afbreken; de NO
voorkeur voor lean burn motoren. Naast het hogere elektrische rendement bij deze
afstelling, wordt bij lean burn bedrijf de temperatuur in de cilinder beperkt door de
overmaat aan verbrandingslucht. Dankzij tur
cilinder worden geperst en meer brandstof worden verbrand per cilinder slag. Eenzelfde
cilinderinhoud levert dus, bij hogere lambda in combinatie met turbo
vermogen, waardoor de investeringskosten per
Figuur 2: Schema van rookgasrecirculatie met koeling (Nellen & Boulouchos, 2000)
xxxxxxxxxxxxssssssssxxx
2 Een voorbeeld: Na een jaar bleek dit toegenomen te zijn naar 23 g NOg/GJ) de lambda sonde en/of katalysator stuk.
ECN-E--13-029
katalysatoren kunnen verouderen. Net als bij SCR kan het nodig zijn om na een aantal
jaren de katalystor te vervangen
Het nadeel van motoren met stoichiometrische verbranding is het lagere elektrische
rendement ten opzichte van motoren die worden bedreven bij hogere lambda; dit
laatste wordt ook wel een l
Het elektrisch rendement kent een optimum ten opzichte van de lambda; een zeer hoge
lambda resulteert dan ook in een daling van het elektrisch rendement. Dit laatste effect
is ook zichtbaar in Figuur
deze zeer hoge lambda. Bij lean
verhouding tot de CO- en THC
hierdoor niet mogelijk een driewegkatalysator toe te passen. Deze zou namelijk als een
oxidatiekatalysator werken en alleen de CO en THC met de aanwezige zuurstof
afbreken; de NOx-emissie wordt d
voorkeur voor lean burn motoren. Naast het hogere elektrische rendement bij deze
afstelling, wordt bij lean burn bedrijf de temperatuur in de cilinder beperkt door de
overmaat aan verbrandingslucht. Dankzij tur
cilinder worden geperst en meer brandstof worden verbrand per cilinder slag. Eenzelfde
cilinderinhoud levert dus, bij hogere lambda in combinatie met turbo
vermogen, waardoor de investeringskosten per
Schema van rookgasrecirculatie met koeling (Nellen & Boulouchos, 2000)
xxxxxxxxxxxxxx
Een voorbeeld: Bij een gasmotorNa een jaar bleek dit toegenomen te zijn naar 23 g NOg/GJ) de lambda sonde en/of katalysator stuk.
katalysatoren kunnen verouderen. Net als bij SCR kan het nodig zijn om na een aantal
jaren de katalystor te vervangen2.
Het nadeel van motoren met stoichiometrische verbranding is het lagere elektrische
rendement ten opzichte van motoren die worden bedreven bij hogere lambda; dit
laatste wordt ook wel een lean-burn motorbedrijf of arme motorafstelling genoemd.
Het elektrisch rendement kent een optimum ten opzichte van de lambda; een zeer hoge
lambda resulteert dan ook in een daling van het elektrisch rendement. Dit laatste effect
Figuur 1: de emissie van onverbrande koolwaterstoffen stijgt sterk bij
deze zeer hoge lambda. Bij lean-burn bedrijf van de motor is de NO
en THC-emissies. Ook is er veel zuurstof aanwezig. Het is
hierdoor niet mogelijk een driewegkatalysator toe te passen. Deze zou namelijk als een
oxidatiekatalysator werken en alleen de CO en THC met de aanwezige zuurstof
emissie wordt dan niet gereduceerd. De markt kent echter een
voorkeur voor lean burn motoren. Naast het hogere elektrische rendement bij deze
afstelling, wordt bij lean burn bedrijf de temperatuur in de cilinder beperkt door de
overmaat aan verbrandingslucht. Dankzij tur
cilinder worden geperst en meer brandstof worden verbrand per cilinder slag. Eenzelfde
cilinderinhoud levert dus, bij hogere lambda in combinatie met turbo
vermogen, waardoor de investeringskosten per
Schema van rookgasrecirculatie met koeling (Nellen & Boulouchos, 2000)
Bij een gasmotor van ECN zijn een aantal jaren geleden emissies van 3 g NONa een jaar bleek dit toegenomen te zijn naar 23 g NOg/GJ) de lambda sonde en/of katalysator stuk.
katalysatoren kunnen verouderen. Net als bij SCR kan het nodig zijn om na een aantal
Het nadeel van motoren met stoichiometrische verbranding is het lagere elektrische
rendement ten opzichte van motoren die worden bedreven bij hogere lambda; dit
burn motorbedrijf of arme motorafstelling genoemd.
Het elektrisch rendement kent een optimum ten opzichte van de lambda; een zeer hoge
lambda resulteert dan ook in een daling van het elektrisch rendement. Dit laatste effect
: de emissie van onverbrande koolwaterstoffen stijgt sterk bij
burn bedrijf van de motor is de NO
emissies. Ook is er veel zuurstof aanwezig. Het is
hierdoor niet mogelijk een driewegkatalysator toe te passen. Deze zou namelijk als een
oxidatiekatalysator werken en alleen de CO en THC met de aanwezige zuurstof
an niet gereduceerd. De markt kent echter een
voorkeur voor lean burn motoren. Naast het hogere elektrische rendement bij deze
afstelling, wordt bij lean burn bedrijf de temperatuur in de cilinder beperkt door de
overmaat aan verbrandingslucht. Dankzij turbo-technologie kan extra lucht in de
cilinder worden geperst en meer brandstof worden verbrand per cilinder slag. Eenzelfde
cilinderinhoud levert dus, bij hogere lambda in combinatie met turbo
vermogen, waardoor de investeringskosten per kW
Schema van rookgasrecirculatie met koeling (Nellen & Boulouchos, 2000)
van ECN zijn een aantal jaren geleden emissies van 3 g NONa een jaar bleek dit toegenomen te zijn naar 23 g NOx/GJ (2003)g/GJ) de lambda sonde en/of katalysator stuk. Na vervanging was de emissie 1,5 g NO
katalysatoren kunnen verouderen. Net als bij SCR kan het nodig zijn om na een aantal
Het nadeel van motoren met stoichiometrische verbranding is het lagere elektrische
rendement ten opzichte van motoren die worden bedreven bij hogere lambda; dit
burn motorbedrijf of arme motorafstelling genoemd.
Het elektrisch rendement kent een optimum ten opzichte van de lambda; een zeer hoge
lambda resulteert dan ook in een daling van het elektrisch rendement. Dit laatste effect
: de emissie van onverbrande koolwaterstoffen stijgt sterk bij
burn bedrijf van de motor is de NO
emissies. Ook is er veel zuurstof aanwezig. Het is
hierdoor niet mogelijk een driewegkatalysator toe te passen. Deze zou namelijk als een
oxidatiekatalysator werken en alleen de CO en THC met de aanwezige zuurstof
an niet gereduceerd. De markt kent echter een
voorkeur voor lean burn motoren. Naast het hogere elektrische rendement bij deze
afstelling, wordt bij lean burn bedrijf de temperatuur in de cilinder beperkt door de
technologie kan extra lucht in de
cilinder worden geperst en meer brandstof worden verbrand per cilinder slag. Eenzelfde
cilinderinhoud levert dus, bij hogere lambda in combinatie met turbo
kWe dalen.
Schema van rookgasrecirculatie met koeling (Nellen & Boulouchos, 2000)
van ECN zijn een aantal jaren geleden emissies van 3 g NO/GJ (2003). In december 2004 bleek bij een meting (350
Na vervanging was de emissie 1,5 g NO
katalysatoren kunnen verouderen. Net als bij SCR kan het nodig zijn om na een aantal
Het nadeel van motoren met stoichiometrische verbranding is het lagere elektrische
rendement ten opzichte van motoren die worden bedreven bij hogere lambda; dit
burn motorbedrijf of arme motorafstelling genoemd.
Het elektrisch rendement kent een optimum ten opzichte van de lambda; een zeer hoge
lambda resulteert dan ook in een daling van het elektrisch rendement. Dit laatste effect
: de emissie van onverbrande koolwaterstoffen stijgt sterk bij
burn bedrijf van de motor is de NOx-emissie hoog in
emissies. Ook is er veel zuurstof aanwezig. Het is
hierdoor niet mogelijk een driewegkatalysator toe te passen. Deze zou namelijk als een
oxidatiekatalysator werken en alleen de CO en THC met de aanwezige zuurstof
an niet gereduceerd. De markt kent echter een
voorkeur voor lean burn motoren. Naast het hogere elektrische rendement bij deze
afstelling, wordt bij lean burn bedrijf de temperatuur in de cilinder beperkt door de
technologie kan extra lucht in de
cilinder worden geperst en meer brandstof worden verbrand per cilinder slag. Eenzelfde
cilinderinhoud levert dus, bij hogere lambda in combinatie met turbo-technologie, meer
Schema van rookgasrecirculatie met koeling (Nellen & Boulouchos, 2000)
van ECN zijn een aantal jaren geleden emissies van 3 g NOx/GJ gemeten (2002). . In december 2004 bleek bij een meting (350
Na vervanging was de emissie 1,5 g NOx/GJ (2005).
NOx eis voor kleine aardgasmotoren
katalysatoren kunnen verouderen. Net als bij SCR kan het nodig zijn om na een aantal
Het nadeel van motoren met stoichiometrische verbranding is het lagere elektrische
rendement ten opzichte van motoren die worden bedreven bij hogere lambda; dit
burn motorbedrijf of arme motorafstelling genoemd.
Het elektrisch rendement kent een optimum ten opzichte van de lambda; een zeer hoge
lambda resulteert dan ook in een daling van het elektrisch rendement. Dit laatste effect
: de emissie van onverbrande koolwaterstoffen stijgt sterk bij
emissie hoog in
emissies. Ook is er veel zuurstof aanwezig. Het is
hierdoor niet mogelijk een driewegkatalysator toe te passen. Deze zou namelijk als een
oxidatiekatalysator werken en alleen de CO en THC met de aanwezige zuurstof
an niet gereduceerd. De markt kent echter een
voorkeur voor lean burn motoren. Naast het hogere elektrische rendement bij deze
afstelling, wordt bij lean burn bedrijf de temperatuur in de cilinder beperkt door de
technologie kan extra lucht in de
cilinder worden geperst en meer brandstof worden verbrand per cilinder slag. Eenzelfde
technologie, meer
/GJ gemeten (2002). . In december 2004 bleek bij een meting (350
NOx eis voor kleine aardgasmotoren
Normaal geen turbo mogelijk
bij driewegkatalysator
(gasmotor duurder)
NOx eis voor kleine aardgasmotoren 17
rmaal geen turbo mogelijk
bij driewegkatalysator
(gasmotor duurder)
18
Sinds kort is er technologie beschikbaar om motoren met stoichiometrische
verbranding ook meer vermogen te laten leveren, waardoor de investeringskosten per
kWe dalen. Dit is mogelijk door rookgas van de uitlaat, eventueel na koeling, terug te
brengen naar de inlaat; deze techniek heet Exhaust Gas Recirculation (EGR), zie ook
Figuur 2. Overigens is deze techniek ook bij personenauto’s niet ongebruikelijk. Door
deze techniek wordt het zuurstofgehalte in de ingaande verbrandingslucht omlaag
gebracht, waardoor, ook bij stoichiometrische condities, meer (verdunde) lucht de
cilinder ingaat. Hierdoor verbetert het motorrendement en wordt het NOx-gehalte in
het rookgas, voor ingang naar de katalysator, verlaagd. Ook hier kan met behulp van
turbo-technologie de verbrandingslucht worden gecomprimeerd voordat het in de
cilinder wordt geperst; in dat geval zal ook meer brandstof moeten worden toegevoegd
(Nellen, 2000).
Cooled EGR technologie is gezamenlijk ontwikkeld door de Menag Group AG
van Zwitserland, Liebherr Engines, ETH Zurich (Zurich University) en het
Zwitserse Ministerie van Energie. De ontwikkeling is hier mede gestart omdat
de emissienorm voor NOx voor de stad Zurich op 16 g/GJ ligt (DTE Energy,
2004).
Deze technologie wordt onder andere in de VS verder uitontwikkeld (DE solutions,
2004). Motorfabrikant Cummins ziet Cooled EGR als een nieuwe stap in de ontwikkeling
van motoren. Veel toepassingen worden door Cummins ontwikkeld voor de
transportsector en voor één type motor rapporteren zij een verbetering van het
thermische rendement van 5% ten opzichte van lean burn motoren (Burgess, 2009).
In een rapport van DE solutions wordt een aantal lopende initiatieven in de VS
beschreven (DE solutions, 2004). Dit is hier, voor zover mogelijk, aangevuld met andere
en meer recente informatie.
De motorfabrikant Cummins heeft dieselmotoren in onder meer de vermogensklasse
130 tot 447 kW die aan de geldige emissienormen, Tier 4 ingaande in 2011, voldoen
met behulp van onder meer cooled exhaust gas recirculation (EGR) systeem (Cummins,
2012). Daarnaast adverteert Cummins ook met gasmotoren voor trucks en bussen,
vermogensklasse 186 tot 239 kW, welke zijn uitgerust met cooled EGR systemen
(Cummins, 2011).
De firma BluePoint Energy heeft de techniek van rookgas recirculatie in combinatie met
koeling toegepast op een Deutz gasmotor van 260 kW bij een lambda van 1,52
(BluePoint, 2005a). De emissie daalde hierbij van 0,5 g/bhp-hr (circa 65 g/GJ) naar 0,02
g/bhp-hr (circa 2,5 g/GJ) (omrekening zie Bijlage A, gerekend met motorrendement
35%). Voor deze laatste waarde werd een geregelde driewegkatalysator gebruikt die al
door praktijkgebruik verouderd was. Het rendement van 34,2% nam door de
aanpassingen een fractie toe tot 35% (BluePoint, 2005b; Roser, 2005). BluePoint
gebruikt motoren van Deutz en heeft ook een 500 kW versie (BluePoint, 2005c). Voor
zover bekend, is BluePoint sinds 2009 bankroet.
In ontwikkeling: met koeling
toch turbo mogelijk bij
driewegkatalysator
Commerciële ontwikkeling van
EGR met koeling en
driewegkatalysator
ECN
Figuur 3: Lean one van BluePoint met Deutz motor van 260 kW
Waukesha he
Internal Combustion Engine)
getest. Een duurtest van 500 uur demonstreerde stabiele werking van de installatie
(Stachowitz et al, 2005). Hoewel
overzicht van het ARICE programma uit 2006 zien dat een test van 4000 uur om
onbekende redenen niet is uitgevoerd (Bining, 2006).
DTE Energy Technologies
350 kW) op de markt gebracht met ultra lage emissies van 0,
of 12 mg NO
34%). Het elektrische rendement is 34%; het totaal rendement is 89%. Niet duidelijk is
of dit bedrijf na 2004 nog actief is in de gasmotormarkt.
In 2003 maakt Caterpillar bekend met e
afkorting SC
emissies liggen rond de 15 g/GJ.
Attainment Technologies he
emissiereductiesysteem in 2004 geïntroduceerd. Bij 16 omgebouwde Cate
motoren van
omrekening zi
emissie is lager
over 0,1 g NO
O2), ook bij een Caterpillar motor. Overigens worden ook andere emissies
gerapporteerd: 0,3 g CO/bhp
In een opgezet onderzoeksprogramma van NREL is een stoichiometrisch bedreven
aardgasmotor
asvermogen was 0,24 MW. Daarbij is een driewegkatalysator en cooled EGR
geïnstalleerd. De resulterende emissies waren 0,005 g NO
voldoet aan de doelstelling van 0,27
1,166 g CO/kWh en 0,536 g THC/kWh
zijn niet gemeten, maar liggen naar verwachting beneden de gewenste 0,013 g/kWh
(Tai et al, 2006). Deze emissies zijn e
asrendement (brake thermal efficiency) van 33,9%. Omgerekend zijn de resulterende
emissies in dit meetprogramma 0,5
g CO/GJinput
motorrendement van 33,9%).
ECN-E--13-029
Lean one van BluePoint met Deutz motor van 260 kW
Waukesha heeft in 2004 in
Internal Combustion Engine)
. Een duurtest van 500 uur demonstreerde stabiele werking van de installatie
(Stachowitz et al, 2005). Hoewel
overzicht van het ARICE programma uit 2006 zien dat een test van 4000 uur om
onbekende redenen niet is uitgevoerd (Bining, 2006).
Energy Technologies
) op de markt gebracht met ultra lage emissies van 0,
of 12 mg NOx/Nm bij 3% O
. Het elektrische rendement is 34%; het totaal rendement is 89%. Niet duidelijk is
of dit bedrijf na 2004 nog actief is in de gasmotormarkt.
In 2003 maakt Caterpillar bekend met e
SC-3: “Stoichiometric, Clean Exhaust Induction, and 3
emissies liggen rond de 15 g/GJ.
Attainment Technologies he
emissiereductiesysteem in 2004 geïntroduceerd. Bij 16 omgebouwde Cate
motoren van 850 kW stuk
omrekening zie Bijlage A
emissie is lager (Attainment Technologies, 2004). De internetsite van het bedrijf spreekt
NOx/bhp-hr (circa 15 g/GJ, omrekening zie
), ook bij een Caterpillar motor. Overigens worden ook andere emissies
gerapporteerd: 0,3 g CO/bhp
In een opgezet onderzoeksprogramma van NREL is een stoichiometrisch bedreven
aardgasmotor ontwikkeld door een Volvo dieselmotor om te bouwen; het resulterend
asvermogen was 0,24 MW. Daarbij is een driewegkatalysator en cooled EGR
geïnstalleerd. De resulterende emissies waren 0,005 g NO
voldoet aan de doelstelling van 0,27
1,166 g CO/kWh en 0,536 g THC/kWh
zijn niet gemeten, maar liggen naar verwachting beneden de gewenste 0,013 g/kWh
(Tai et al, 2006). Deze emissies zijn e
asrendement (brake thermal efficiency) van 33,9%. Omgerekend zijn de resulterende
emissies in dit meetprogramma 0,5
input en 50,5 g THC/GJ
motorrendement van 33,9%).
Lean one van BluePoint met Deutz motor van 260 kW
2004 in het kader van het ARICE
Internal Combustion Engine) programma een driewegkatalysator op een 500 kW motor
. Een duurtest van 500 uur demonstreerde stabiele werking van de installatie
(Stachowitz et al, 2005). Hoewel een uitgebreidere duurtest gewenst was, laat een
overzicht van het ARICE programma uit 2006 zien dat een test van 4000 uur om
onbekende redenen niet is uitgevoerd (Bining, 2006).
Energy Technologies heeft in de VS
) op de markt gebracht met ultra lage emissies van 0,
/Nm bij 3% O2; omrekening zie
. Het elektrische rendement is 34%; het totaal rendement is 89%. Niet duidelijk is
of dit bedrijf na 2004 nog actief is in de gasmotormarkt.
In 2003 maakt Caterpillar bekend met e
“Stoichiometric, Clean Exhaust Induction, and 3
emissies liggen rond de 15 g/GJ.
Attainment Technologies heeft zijn ‘second generation
emissiereductiesysteem in 2004 geïntroduceerd. Bij 16 omgebouwde Cate
850 kW stuk is een garantiewaarde 0,3
Bijlage A, oftwel 160 mg/Nm
(Attainment Technologies, 2004). De internetsite van het bedrijf spreekt
hr (circa 15 g/GJ, omrekening zie
), ook bij een Caterpillar motor. Overigens worden ook andere emissies
gerapporteerd: 0,3 g CO/bhp-hr en 0.15
In een opgezet onderzoeksprogramma van NREL is een stoichiometrisch bedreven
ontwikkeld door een Volvo dieselmotor om te bouwen; het resulterend
asvermogen was 0,24 MW. Daarbij is een driewegkatalysator en cooled EGR
geïnstalleerd. De resulterende emissies waren 0,005 g NO
voldoet aan de doelstelling van 0,27 g/kWh. De overige emissies, na katalysator waren
1,166 g CO/kWh en 0,536 g THC/kWh
zijn niet gemeten, maar liggen naar verwachting beneden de gewenste 0,013 g/kWh
(Tai et al, 2006). Deze emissies zijn een gewogen gemiddelde met een bijbehorend
asrendement (brake thermal efficiency) van 33,9%. Omgerekend zijn de resulterende
emissies in dit meetprogramma 0,5 g
en 50,5 g THC/GJinput (voor omre
motorrendement van 33,9%).
Lean one van BluePoint met Deutz motor van 260 kW
het kader van het ARICE
programma een driewegkatalysator op een 500 kW motor
. Een duurtest van 500 uur demonstreerde stabiele werking van de installatie
een uitgebreidere duurtest gewenst was, laat een
overzicht van het ARICE programma uit 2006 zien dat een test van 4000 uur om
onbekende redenen niet is uitgevoerd (Bining, 2006).
VS en Europa twee WKK installaties
) op de markt gebracht met ultra lage emissies van 0,
; omrekening zie Bijlage A
. Het elektrische rendement is 34%; het totaal rendement is 89%. Niet duidelijk is
of dit bedrijf na 2004 nog actief is in de gasmotormarkt.
In 2003 maakt Caterpillar bekend met een demonstratieprogramma bezig te zijn
“Stoichiometric, Clean Exhaust Induction, and 3
second generation
emissiereductiesysteem in 2004 geïntroduceerd. Bij 16 omgebouwde Cate
is een garantiewaarde 0,3
, oftwel 160 mg/Nm3 bij 3% O
(Attainment Technologies, 2004). De internetsite van het bedrijf spreekt
hr (circa 15 g/GJ, omrekening zie
), ook bij een Caterpillar motor. Overigens worden ook andere emissies
hr en 0.15 g HC/bhp-hr (Attainment Technologies, 2004).
In een opgezet onderzoeksprogramma van NREL is een stoichiometrisch bedreven
ontwikkeld door een Volvo dieselmotor om te bouwen; het resulterend
asvermogen was 0,24 MW. Daarbij is een driewegkatalysator en cooled EGR
geïnstalleerd. De resulterende emissies waren 0,005 g NO
g/kWh. De overige emissies, na katalysator waren
(zie Tabel 6 in (Tai et al, 2006)). Fijnstof emissies
zijn niet gemeten, maar liggen naar verwachting beneden de gewenste 0,013 g/kWh
en gewogen gemiddelde met een bijbehorend
asrendement (brake thermal efficiency) van 33,9%. Omgerekend zijn de resulterende
NOx/GJinput (dat is 2 mg NO
(voor omrekening zie
Lean one van BluePoint met Deutz motor van 260 kW
het kader van het ARICE (California Advanced Reciprocating
programma een driewegkatalysator op een 500 kW motor
. Een duurtest van 500 uur demonstreerde stabiele werking van de installatie
een uitgebreidere duurtest gewenst was, laat een
overzicht van het ARICE programma uit 2006 zien dat een test van 4000 uur om
onbekende redenen niet is uitgevoerd (Bining, 2006).
twee WKK installaties
) op de markt gebracht met ultra lage emissies van 0,028 g
Bijlage A, gerekend met motor
. Het elektrische rendement is 34%; het totaal rendement is 89%. Niet duidelijk is
of dit bedrijf na 2004 nog actief is in de gasmotormarkt.
n demonstratieprogramma bezig te zijn
“Stoichiometric, Clean Exhaust Induction, and 3-way Catalyst”.
second generation GreenGuard
emissiereductiesysteem in 2004 geïntroduceerd. Bij 16 omgebouwde Cate
is een garantiewaarde 0,3 g NOx/bhp-hr
bij 3% O2) afgegeven; de werkelijke
(Attainment Technologies, 2004). De internetsite van het bedrijf spreekt
hr (circa 15 g/GJ, omrekening zie Bijlage A, of 55 mg NO
), ook bij een Caterpillar motor. Overigens worden ook andere emissies
hr (Attainment Technologies, 2004).
In een opgezet onderzoeksprogramma van NREL is een stoichiometrisch bedreven
ontwikkeld door een Volvo dieselmotor om te bouwen; het resulterend
asvermogen was 0,24 MW. Daarbij is een driewegkatalysator en cooled EGR
geïnstalleerd. De resulterende emissies waren 0,005 g NOx/kWh, wat ruimschoots
g/kWh. De overige emissies, na katalysator waren
zie Tabel 6 in (Tai et al, 2006)). Fijnstof emissies
zijn niet gemeten, maar liggen naar verwachting beneden de gewenste 0,013 g/kWh
en gewogen gemiddelde met een bijbehorend
asrendement (brake thermal efficiency) van 33,9%. Omgerekend zijn de resulterende
(dat is 2 mg NOx
kening zie Bijlage A, gerekend met een
California Advanced Reciprocating
programma een driewegkatalysator op een 500 kW motor
. Een duurtest van 500 uur demonstreerde stabiele werking van de installatie
een uitgebreidere duurtest gewenst was, laat een
overzicht van het ARICE programma uit 2006 zien dat een test van 4000 uur om
twee WKK installaties (202
028 g NOx/bhp-hr (
, gerekend met motorrendement
. Het elektrische rendement is 34%; het totaal rendement is 89%. Niet duidelijk is
n demonstratieprogramma bezig te zijn
way Catalyst”.
GreenGuard’
emissiereductiesysteem in 2004 geïntroduceerd. Bij 16 omgebouwde Caterpillar
hr (circa 45 g/GJ
afgegeven; de werkelijke
(Attainment Technologies, 2004). De internetsite van het bedrijf spreekt
, of 55 mg NOx/Nm
), ook bij een Caterpillar motor. Overigens worden ook andere emissies
hr (Attainment Technologies, 2004).
In een opgezet onderzoeksprogramma van NREL is een stoichiometrisch bedreven
ontwikkeld door een Volvo dieselmotor om te bouwen; het resulterend
asvermogen was 0,24 MW. Daarbij is een driewegkatalysator en cooled EGR
/kWh, wat ruimschoots
g/kWh. De overige emissies, na katalysator waren
zie Tabel 6 in (Tai et al, 2006)). Fijnstof emissies
zijn niet gemeten, maar liggen naar verwachting beneden de gewenste 0,013 g/kWh
en gewogen gemiddelde met een bijbehorend
asrendement (brake thermal efficiency) van 33,9%. Omgerekend zijn de resulterende
x/Nm3 bij 3% O
, gerekend met een
NOx eis voor kleine aardgasmotoren
California Advanced Reciprocating
programma een driewegkatalysator op een 500 kW motor
. Een duurtest van 500 uur demonstreerde stabiele werking van de installatie
een uitgebreidere duurtest gewenst was, laat een
overzicht van het ARICE programma uit 2006 zien dat een test van 4000 uur om
202 kW en
hr (3,5 g/GJ
rendement
. Het elektrische rendement is 34%; het totaal rendement is 89%. Niet duidelijk is
n demonstratieprogramma bezig te zijn met de
way Catalyst”. De
pillar
g/GJ,
afgegeven; de werkelijke
(Attainment Technologies, 2004). De internetsite van het bedrijf spreekt
/Nm3 bij 3%
hr (Attainment Technologies, 2004).
In een opgezet onderzoeksprogramma van NREL is een stoichiometrisch bedreven
ontwikkeld door een Volvo dieselmotor om te bouwen; het resulterend
/kWh, wat ruimschoots
g/kWh. De overige emissies, na katalysator waren
zie Tabel 6 in (Tai et al, 2006)). Fijnstof emissies
zijn niet gemeten, maar liggen naar verwachting beneden de gewenste 0,013 g/kWh
en gewogen gemiddelde met een bijbehorend
asrendement (brake thermal efficiency) van 33,9%. Omgerekend zijn de resulterende
bij 3% O2), 109,8
, gerekend met een
NOx eis voor kleine aardgasmotorenNOx eis voor kleine aardgasmotoren 19
20
Elektra Birseck Münchenstein (EBM) heeft in ieder geval twee
stadverwarmingseenheden gebouwd volgens dit principe. Een 190 kW installatie met
een rendement van 38,2% en emissies van NOx < 10 mg/m3 (2,5 g/GJ; onder aanname
van een zuurstofpercentage van 0%) en CO < 10 mg/m3 (Factor, 2003). Een tweede
installatie van 190 kW elektrisch is in 2004 gereed gekomen (EBM, 2004). Eén van de
leveranciers is in ieder geval Avesco Schwissmotor die op deze techniek een patent
heeft (Avesco Schwissmotor, 2009a).
In een Duits overzicht voor WKK gasmotoren (Blockheizkraftwerke) is een lijst met
fabrikanten opgenomen, die motoren aanbieden in combinatie met diverse
rookgasreinigingstechnologieën (BHKW, 2011). Uit deze lijst blijkt dat diverse
leveranciers aardgasmotoren leveren met oxidatiekatalysator, driewegkatalysator of
lean-burn technologie voor diverse vermogensklassen. SCR wordt ook aangeboden, met
name in de hoogste vermogensklassen (vanaf 8,8 MWth/3,9 MWe). Overigens blijkt uit
(Vermeulen, 2012) dat SCR rookgasreinigers ook beschikbaar zijn voor 0,5 MWe.
Aardgasmotoren met driewegkatalysator worden ongeveer tot 1 MWe commercieel
aangeboden, hoewel de meeste aanbiedingen zijn te vinden in de vermogensklasse tot
ongeveer 250 kWe. In de lijst met leveranciers worden ook haalbare emissies in het
rookgas genoemd. Deze zijn zeer divers, ook bij toepassing van een katalytische
reinigingstechnologie. Diverse leveranciers noemen emissies die samenvallen met de
Duitse TA Luft emissiegrenswaarden, waardoor praktijkemissies niet altijd opgenomen
lijken te zijn. Er zijn diverse leveranciers die emissiegrenswaarden voor NOx noemen
tussen 50 en 125 mg/Nm3 voor motoren met driewegkatalysator. Uitgaande van een
referentiewaarde van 5% O2, overeenkomstig de systematiek van de Duite TA Luft,
komt dit neer op 56-141 mg/Nm3 bij 3% O2 (16-40 g/GJ) (BHKW, 2011).
De firma Avesco Schwissmotor gebruikt Caterpillar motoren in combinatie met
gekoelde rookgasrecirculatie en driewegkatalysatoren en noemt emissies voor NOx < 50
mg/Nm3 (16 g/GJ, onder aanname van 5% O2) en CO < 150 mg/Nm3, waarmee de
emissiegrenswaarden voor Stadt Zürich goed haalbaar zijn. De aardgasmotoren met
deze techniek zijn commercieel beschikbaar in ieder geval in vermogens van 52, 80,
115, 175 en 280 kWe (Avesco Schwissmotor, 2009b, 2012a).
Overigens zijn er ook kleine motoren, die naast aardgas ook op propaan worden
bedreven en met een driewegkatalysator zijn uitgevoerd. Zo verkoopt ECOPOWER op
grote schaal motoren van 2 tot 4,7 kWe die aan 56 mg NOx/Nm3 bij 3% O2 voldoen (16 g
NOx/GJ) en aan 129 mg CO/Nm3 bij 3% O2 (36 g CO/GJ) (Lebbe, 2008)
(www.ecopower.de).
In een overzicht wordt het Zwitserse gasmotorpark onder meer uitgesplitst naar het
toegepaste type emissiebestrijdingstechnologie voor WKK (Blockheizkraftwerke). Dat
was in 2010 als volgt verdeeld voor aardgasgestookte installaties: 5% geen
bestrijdingsmaatregel, 52% driewegkatalysator, 31% lean-burn bedrijf van motor, 7%
SCR-toepassing en 6% andere maatregelen (Kaufmann, 2011). Het totaal aantal
installaties is 642 en het totaal vermogen van deze installaties is 80 MWe (Kaufmann,
2011). Hieruit blijkt dat alle genoemde technologieën ook regelmatig in de markt
worden toegepast en zich dus hebben bewezen.
Commerciële beschikbaarheid
van de diverse
rookgasreinigingstechnologieën
ECN
Wageningen University rapporteert regelmatig kwantitatieve informatie voor de
glastuinbouw, kortweg KWIN. V
laten een opvallende kostendaling voor rookgasreinigers zien
Omdat de kostencijfers voor rookgasreinigers uit de editie van 2010 en 2012 als
bandbreedte zijn opgenomen, is hier ook d
kosten zijn over de periode 2008 tot 2012 met 24%
kostendaling varieert enigszins per vermogenscategorie, maar vermoedelijk hangen de
uiteindelijke marktkosten ook af van de katalysat
inzet van rookgasreinigers in de glastuinbouw is de wens om het rookgas te gebruiken
voor CO2-bemesting in de kas; daarnaast zijn de kostencijfers afkomstig van de situatie
voor inwerkingtreding van Bems voor nieuwe i
kostendaling zal dan ook niet volledig samenhangen met de inwerkingtreding van Bems
eisen. Toch laat deze kostendaling zien wat de kostendaling van marktprijzen voor
technologie kan zijn bij grootschalige afname. Bij toenemende
rookgasreinigers ten gevolge van de Bems
verder dalen, waardoor de kosteneffectiviteit van de maatregelen zal toenemen.
Bij de toepassing van SCR is continu gebruik van een reduceermiddel noodzakelijk,
veelal ammoniak of ureum in oplossing. Het is ook mogelijk om NO
te adsorberen in de lean burn mode van e
de motor om te schakelen naar de rich burn mode. Het rookgas fungeert tijdens de rich
burn mode als reduceermiddel. Hiermee kan de inkoop van een apart reduceermiddel
worden vermeden (Scholz, 2007). Een recente
beide systemen nog sterk gaande zijn (Granger & Parvulescu, 2011).
Katalysatorfabrikant Johnson Matthey heeft voor dieselmotoren NO
katalysatoren ontwikkeld (JM, 2012). Wellicht dat (operationele)
systeem goedkoper zijn, afhankelijk van de brandstofkosten, kosten reduceer
het rendement en betrouwbaarheid van de motor onder een wisselende
verbrandingsconditie.
toegepast op aardgasmotoren voor warmtepompen en dat de technologie commercieel
toepasbaar is (Matsui et al, 2001).
De SQ2 rookgasreiniger van Knook Energy Solutions International BV heeft een
technologie die niet werkt met ureum. Deze technologie wordt
voor CO2-dosering in de glastuinbouw
rookgasreiniging is een continu proces, dat
katalysator
katalysator overgeschakeld. Vervolgens wordt de
door de NO
werken op basis van platina dat, afhankelijk van het gebruik, na vijf tot zeven j
reinigende vermogen verliest. Eenmaal per jaar worden de katalysatoren gewassen. In
2008 is een eerste pilot systeem geïnstalleerd bij kwekerij Fontijn in Nes aan de Amstel
(Knook, 2008). Verder blijkt uit berichtgeving dat deze rookgasreiniger pr
bevonden en in 2009 is volgens informatie uit de sector een rookgasreiniger bij tuinder
W. Limburg uit IJsselmuiden geplaatst (Agritica, 2008).
dat deze katalysator nog steeds commercieel wordt aangeboden en
bij meer tuinders dan voornoemd. De tuinders zouden tevreden zijn met dit systeem,
gezien de hoge NO
aangewend voor CO
ECN-E--13-029
Wageningen University rapporteert regelmatig kwantitatieve informatie voor de
glastuinbouw, kortweg KWIN. V
laten een opvallende kostendaling voor rookgasreinigers zien
Omdat de kostencijfers voor rookgasreinigers uit de editie van 2010 en 2012 als
bandbreedte zijn opgenomen, is hier ook d
kosten zijn over de periode 2008 tot 2012 met 24%
kostendaling varieert enigszins per vermogenscategorie, maar vermoedelijk hangen de
uiteindelijke marktkosten ook af van de katalysat
inzet van rookgasreinigers in de glastuinbouw is de wens om het rookgas te gebruiken
bemesting in de kas; daarnaast zijn de kostencijfers afkomstig van de situatie
voor inwerkingtreding van Bems voor nieuwe i
kostendaling zal dan ook niet volledig samenhangen met de inwerkingtreding van Bems
eisen. Toch laat deze kostendaling zien wat de kostendaling van marktprijzen voor
technologie kan zijn bij grootschalige afname. Bij toenemende
rookgasreinigers ten gevolge van de Bems
verder dalen, waardoor de kosteneffectiviteit van de maatregelen zal toenemen.
Bij de toepassing van SCR is continu gebruik van een reduceermiddel noodzakelijk,
veelal ammoniak of ureum in oplossing. Het is ook mogelijk om NO
te adsorberen in de lean burn mode van e
de motor om te schakelen naar de rich burn mode. Het rookgas fungeert tijdens de rich
burn mode als reduceermiddel. Hiermee kan de inkoop van een apart reduceermiddel
worden vermeden (Scholz, 2007). Een recente
beide systemen nog sterk gaande zijn (Granger & Parvulescu, 2011).
Katalysatorfabrikant Johnson Matthey heeft voor dieselmotoren NO
katalysatoren ontwikkeld (JM, 2012). Wellicht dat (operationele)
systeem goedkoper zijn, afhankelijk van de brandstofkosten, kosten reduceer
het rendement en betrouwbaarheid van de motor onder een wisselende
verbrandingsconditie. Een rapport uit Japan claimt dat deze technologie succesvol is
toegepast op aardgasmotoren voor warmtepompen en dat de technologie commercieel
toepasbaar is (Matsui et al, 2001).
De SQ2 rookgasreiniger van Knook Energy Solutions International BV heeft een
technologie die niet werkt met ureum. Deze technologie wordt
dosering in de glastuinbouw
rookgasreiniging is een continu proces, dat
katalysator-kamers. Na verzadiging van een katalysator wordt op e
katalysator overgeschakeld. Vervolgens wordt de
de NOx met een uit aardgas bereid gasmengsel te reduceren
werken op basis van platina dat, afhankelijk van het gebruik, na vijf tot zeven j
reinigende vermogen verliest. Eenmaal per jaar worden de katalysatoren gewassen. In
2008 is een eerste pilot systeem geïnstalleerd bij kwekerij Fontijn in Nes aan de Amstel
(Knook, 2008). Verder blijkt uit berichtgeving dat deze rookgasreiniger pr
bevonden en in 2009 is volgens informatie uit de sector een rookgasreiniger bij tuinder
W. Limburg uit IJsselmuiden geplaatst (Agritica, 2008).
dat deze katalysator nog steeds commercieel wordt aangeboden en
bij meer tuinders dan voornoemd. De tuinders zouden tevreden zijn met dit systeem,
gezien de hoge NOx-verwijdering waardoor vrijwel NO
aangewend voor CO2-bemesting, resulterend in meeropbrengsten van de teelt.
Wageningen University rapporteert regelmatig kwantitatieve informatie voor de
glastuinbouw, kortweg KWIN. Vergelijking van de KWIN edities van 2008, 2010 en 2012
laten een opvallende kostendaling voor rookgasreinigers zien
Omdat de kostencijfers voor rookgasreinigers uit de editie van 2010 en 2012 als
bandbreedte zijn opgenomen, is hier ook d
kosten zijn over de periode 2008 tot 2012 met 24%
kostendaling varieert enigszins per vermogenscategorie, maar vermoedelijk hangen de
uiteindelijke marktkosten ook af van de katalysat
inzet van rookgasreinigers in de glastuinbouw is de wens om het rookgas te gebruiken
bemesting in de kas; daarnaast zijn de kostencijfers afkomstig van de situatie
voor inwerkingtreding van Bems voor nieuwe i
kostendaling zal dan ook niet volledig samenhangen met de inwerkingtreding van Bems
eisen. Toch laat deze kostendaling zien wat de kostendaling van marktprijzen voor
technologie kan zijn bij grootschalige afname. Bij toenemende
rookgasreinigers ten gevolge van de Bems
verder dalen, waardoor de kosteneffectiviteit van de maatregelen zal toenemen.
Bij de toepassing van SCR is continu gebruik van een reduceermiddel noodzakelijk,
veelal ammoniak of ureum in oplossing. Het is ook mogelijk om NO
te adsorberen in de lean burn mode van e
de motor om te schakelen naar de rich burn mode. Het rookgas fungeert tijdens de rich
burn mode als reduceermiddel. Hiermee kan de inkoop van een apart reduceermiddel
worden vermeden (Scholz, 2007). Een recente
beide systemen nog sterk gaande zijn (Granger & Parvulescu, 2011).
Katalysatorfabrikant Johnson Matthey heeft voor dieselmotoren NO
katalysatoren ontwikkeld (JM, 2012). Wellicht dat (operationele)
systeem goedkoper zijn, afhankelijk van de brandstofkosten, kosten reduceer
het rendement en betrouwbaarheid van de motor onder een wisselende
Een rapport uit Japan claimt dat deze technologie succesvol is
toegepast op aardgasmotoren voor warmtepompen en dat de technologie commercieel
toepasbaar is (Matsui et al, 2001).
De SQ2 rookgasreiniger van Knook Energy Solutions International BV heeft een
technologie die niet werkt met ureum. Deze technologie wordt
dosering in de glastuinbouw
rookgasreiniging is een continu proces, dat
verzadiging van een katalysator wordt op e
katalysator overgeschakeld. Vervolgens wordt de
met een uit aardgas bereid gasmengsel te reduceren
werken op basis van platina dat, afhankelijk van het gebruik, na vijf tot zeven j
reinigende vermogen verliest. Eenmaal per jaar worden de katalysatoren gewassen. In
2008 is een eerste pilot systeem geïnstalleerd bij kwekerij Fontijn in Nes aan de Amstel
(Knook, 2008). Verder blijkt uit berichtgeving dat deze rookgasreiniger pr
bevonden en in 2009 is volgens informatie uit de sector een rookgasreiniger bij tuinder
W. Limburg uit IJsselmuiden geplaatst (Agritica, 2008).
dat deze katalysator nog steeds commercieel wordt aangeboden en
bij meer tuinders dan voornoemd. De tuinders zouden tevreden zijn met dit systeem,
verwijdering waardoor vrijwel NO
bemesting, resulterend in meeropbrengsten van de teelt.
Wageningen University rapporteert regelmatig kwantitatieve informatie voor de
ergelijking van de KWIN edities van 2008, 2010 en 2012
laten een opvallende kostendaling voor rookgasreinigers zien
Omdat de kostencijfers voor rookgasreinigers uit de editie van 2010 en 2012 als
bandbreedte zijn opgenomen, is hier ook de daling als een bandbreedte berekend: de
kosten zijn over de periode 2008 tot 2012 met 24%
kostendaling varieert enigszins per vermogenscategorie, maar vermoedelijk hangen de
uiteindelijke marktkosten ook af van de katalysatorfabrikant. De primaire reden voor de
inzet van rookgasreinigers in de glastuinbouw is de wens om het rookgas te gebruiken
bemesting in de kas; daarnaast zijn de kostencijfers afkomstig van de situatie
voor inwerkingtreding van Bems voor nieuwe installaties. De waargenomen
kostendaling zal dan ook niet volledig samenhangen met de inwerkingtreding van Bems
eisen. Toch laat deze kostendaling zien wat de kostendaling van marktprijzen voor
technologie kan zijn bij grootschalige afname. Bij toenemende
rookgasreinigers ten gevolge van de Bems-besluiten zal de prijs naar verwachting nog
verder dalen, waardoor de kosteneffectiviteit van de maatregelen zal toenemen.
Bij de toepassing van SCR is continu gebruik van een reduceermiddel noodzakelijk,
veelal ammoniak of ureum in oplossing. Het is ook mogelijk om NO
te adsorberen in de lean burn mode van een motor en de katalysator te regeneren door
de motor om te schakelen naar de rich burn mode. Het rookgas fungeert tijdens de rich
burn mode als reduceermiddel. Hiermee kan de inkoop van een apart reduceermiddel
worden vermeden (Scholz, 2007). Een recente review laat zien dat ontwikkelingen voor
beide systemen nog sterk gaande zijn (Granger & Parvulescu, 2011).
Katalysatorfabrikant Johnson Matthey heeft voor dieselmotoren NO
katalysatoren ontwikkeld (JM, 2012). Wellicht dat (operationele)
systeem goedkoper zijn, afhankelijk van de brandstofkosten, kosten reduceer
het rendement en betrouwbaarheid van de motor onder een wisselende
Een rapport uit Japan claimt dat deze technologie succesvol is
toegepast op aardgasmotoren voor warmtepompen en dat de technologie commercieel
De SQ2 rookgasreiniger van Knook Energy Solutions International BV heeft een
technologie die niet werkt met ureum. Deze technologie wordt
dosering in de glastuinbouw en werkt middels adsorptie
rookgasreiniging is een continu proces, dat gebruik maakt van meerdere parallelle
verzadiging van een katalysator wordt op e
katalysator overgeschakeld. Vervolgens wordt de verzadigde katalysator
met een uit aardgas bereid gasmengsel te reduceren
werken op basis van platina dat, afhankelijk van het gebruik, na vijf tot zeven j
reinigende vermogen verliest. Eenmaal per jaar worden de katalysatoren gewassen. In
2008 is een eerste pilot systeem geïnstalleerd bij kwekerij Fontijn in Nes aan de Amstel
(Knook, 2008). Verder blijkt uit berichtgeving dat deze rookgasreiniger pr
bevonden en in 2009 is volgens informatie uit de sector een rookgasreiniger bij tuinder
W. Limburg uit IJsselmuiden geplaatst (Agritica, 2008).
dat deze katalysator nog steeds commercieel wordt aangeboden en
bij meer tuinders dan voornoemd. De tuinders zouden tevreden zijn met dit systeem,
verwijdering waardoor vrijwel NO
bemesting, resulterend in meeropbrengsten van de teelt.
Wageningen University rapporteert regelmatig kwantitatieve informatie voor de
ergelijking van de KWIN edities van 2008, 2010 en 2012
laten een opvallende kostendaling voor rookgasreinigers zien (Vermeulen, 2012).
Omdat de kostencijfers voor rookgasreinigers uit de editie van 2010 en 2012 als
e daling als een bandbreedte berekend: de
kosten zijn over de periode 2008 tot 2012 met 24%-50% gedaald. De daadwerkelijke
kostendaling varieert enigszins per vermogenscategorie, maar vermoedelijk hangen de
orfabrikant. De primaire reden voor de
inzet van rookgasreinigers in de glastuinbouw is de wens om het rookgas te gebruiken
bemesting in de kas; daarnaast zijn de kostencijfers afkomstig van de situatie
nstallaties. De waargenomen
kostendaling zal dan ook niet volledig samenhangen met de inwerkingtreding van Bems
eisen. Toch laat deze kostendaling zien wat de kostendaling van marktprijzen voor
technologie kan zijn bij grootschalige afname. Bij toenemende afname van
besluiten zal de prijs naar verwachting nog
verder dalen, waardoor de kosteneffectiviteit van de maatregelen zal toenemen.
Bij de toepassing van SCR is continu gebruik van een reduceermiddel noodzakelijk,
veelal ammoniak of ureum in oplossing. Het is ook mogelijk om NO
en motor en de katalysator te regeneren door
de motor om te schakelen naar de rich burn mode. Het rookgas fungeert tijdens de rich
burn mode als reduceermiddel. Hiermee kan de inkoop van een apart reduceermiddel
review laat zien dat ontwikkelingen voor
beide systemen nog sterk gaande zijn (Granger & Parvulescu, 2011).
Katalysatorfabrikant Johnson Matthey heeft voor dieselmotoren NO
katalysatoren ontwikkeld (JM, 2012). Wellicht dat (operationele)
systeem goedkoper zijn, afhankelijk van de brandstofkosten, kosten reduceer
het rendement en betrouwbaarheid van de motor onder een wisselende
Een rapport uit Japan claimt dat deze technologie succesvol is
toegepast op aardgasmotoren voor warmtepompen en dat de technologie commercieel
De SQ2 rookgasreiniger van Knook Energy Solutions International BV heeft een
technologie die niet werkt met ureum. Deze technologie wordt onder andere toegepast
en werkt middels adsorptie
gebruik maakt van meerdere parallelle
verzadiging van een katalysator wordt op e
verzadigde katalysator
met een uit aardgas bereid gasmengsel te reduceren
werken op basis van platina dat, afhankelijk van het gebruik, na vijf tot zeven j
reinigende vermogen verliest. Eenmaal per jaar worden de katalysatoren gewassen. In
2008 is een eerste pilot systeem geïnstalleerd bij kwekerij Fontijn in Nes aan de Amstel
(Knook, 2008). Verder blijkt uit berichtgeving dat deze rookgasreiniger pr
bevonden en in 2009 is volgens informatie uit de sector een rookgasreiniger bij tuinder
W. Limburg uit IJsselmuiden geplaatst (Agritica, 2008). In 2012 is via TU Delft bevestigd
dat deze katalysator nog steeds commercieel wordt aangeboden en
bij meer tuinders dan voornoemd. De tuinders zouden tevreden zijn met dit systeem,
verwijdering waardoor vrijwel NOx-vrij rookgas kan worden
bemesting, resulterend in meeropbrengsten van de teelt.
Wageningen University rapporteert regelmatig kwantitatieve informatie voor de
ergelijking van de KWIN edities van 2008, 2010 en 2012
(Vermeulen, 2012).
Omdat de kostencijfers voor rookgasreinigers uit de editie van 2010 en 2012 als
e daling als een bandbreedte berekend: de
50% gedaald. De daadwerkelijke
kostendaling varieert enigszins per vermogenscategorie, maar vermoedelijk hangen de
orfabrikant. De primaire reden voor de
inzet van rookgasreinigers in de glastuinbouw is de wens om het rookgas te gebruiken
bemesting in de kas; daarnaast zijn de kostencijfers afkomstig van de situatie
nstallaties. De waargenomen
kostendaling zal dan ook niet volledig samenhangen met de inwerkingtreding van Bems
eisen. Toch laat deze kostendaling zien wat de kostendaling van marktprijzen voor
afname van
besluiten zal de prijs naar verwachting nog
verder dalen, waardoor de kosteneffectiviteit van de maatregelen zal toenemen.
Bij de toepassing van SCR is continu gebruik van een reduceermiddel noodzakelijk,
veelal ammoniak of ureum in oplossing. Het is ook mogelijk om NOx op een katalysator
en motor en de katalysator te regeneren door
de motor om te schakelen naar de rich burn mode. Het rookgas fungeert tijdens de rich
burn mode als reduceermiddel. Hiermee kan de inkoop van een apart reduceermiddel
review laat zien dat ontwikkelingen voor
beide systemen nog sterk gaande zijn (Granger & Parvulescu, 2011).
Katalysatorfabrikant Johnson Matthey heeft voor dieselmotoren NOx Storage Reduction
katalysatoren ontwikkeld (JM, 2012). Wellicht dat (operationele) kosten van een NSR
systeem goedkoper zijn, afhankelijk van de brandstofkosten, kosten reduceer
het rendement en betrouwbaarheid van de motor onder een wisselende
Een rapport uit Japan claimt dat deze technologie succesvol is
toegepast op aardgasmotoren voor warmtepompen en dat de technologie commercieel
De SQ2 rookgasreiniger van Knook Energy Solutions International BV heeft een
onder andere toegepast
en werkt middels adsorptie-desorptie. De SQ2
gebruik maakt van meerdere parallelle
verzadiging van een katalysator wordt op een volgende
verzadigde katalysator geregenereerd
met een uit aardgas bereid gasmengsel te reduceren. De katalysatoren
werken op basis van platina dat, afhankelijk van het gebruik, na vijf tot zeven j
reinigende vermogen verliest. Eenmaal per jaar worden de katalysatoren gewassen. In
2008 is een eerste pilot systeem geïnstalleerd bij kwekerij Fontijn in Nes aan de Amstel
(Knook, 2008). Verder blijkt uit berichtgeving dat deze rookgasreiniger praktijkrijp is
bevonden en in 2009 is volgens informatie uit de sector een rookgasreiniger bij tuinder
In 2012 is via TU Delft bevestigd
dat deze katalysator nog steeds commercieel wordt aangeboden en reeds is geplaatst
bij meer tuinders dan voornoemd. De tuinders zouden tevreden zijn met dit systeem,
vrij rookgas kan worden
bemesting, resulterend in meeropbrengsten van de teelt.
NOx eis voor kleine aardgasmotoren
Wageningen University rapporteert regelmatig kwantitatieve informatie voor de
ergelijking van de KWIN edities van 2008, 2010 en 2012
(Vermeulen, 2012).
Omdat de kostencijfers voor rookgasreinigers uit de editie van 2010 en 2012 als
e daling als een bandbreedte berekend: de
50% gedaald. De daadwerkelijke
kostendaling varieert enigszins per vermogenscategorie, maar vermoedelijk hangen de
orfabrikant. De primaire reden voor de
inzet van rookgasreinigers in de glastuinbouw is de wens om het rookgas te gebruiken
bemesting in de kas; daarnaast zijn de kostencijfers afkomstig van de situatie
kostendaling zal dan ook niet volledig samenhangen met de inwerkingtreding van Bems-
eisen. Toch laat deze kostendaling zien wat de kostendaling van marktprijzen voor
besluiten zal de prijs naar verwachting nog
verder dalen, waardoor de kosteneffectiviteit van de maatregelen zal toenemen.
Bij de toepassing van SCR is continu gebruik van een reduceermiddel noodzakelijk,
op een katalysator
en motor en de katalysator te regeneren door
de motor om te schakelen naar de rich burn mode. Het rookgas fungeert tijdens de rich
burn mode als reduceermiddel. Hiermee kan de inkoop van een apart reduceermiddel
review laat zien dat ontwikkelingen voor
Storage Reduction
kosten van een NSR
systeem goedkoper zijn, afhankelijk van de brandstofkosten, kosten reduceermiddel en
Een rapport uit Japan claimt dat deze technologie succesvol is
toegepast op aardgasmotoren voor warmtepompen en dat de technologie commercieel
De SQ2 rookgasreiniger van Knook Energy Solutions International BV heeft een
onder andere toegepast
. De SQ2
gebruik maakt van meerdere parallelle
volgende
geregenereerd
. De katalysatoren
werken op basis van platina dat, afhankelijk van het gebruik, na vijf tot zeven jaar zijn
reinigende vermogen verliest. Eenmaal per jaar worden de katalysatoren gewassen. In
2008 is een eerste pilot systeem geïnstalleerd bij kwekerij Fontijn in Nes aan de Amstel
aktijkrijp is
bevonden en in 2009 is volgens informatie uit de sector een rookgasreiniger bij tuinder
In 2012 is via TU Delft bevestigd
reeds is geplaatst
bij meer tuinders dan voornoemd. De tuinders zouden tevreden zijn met dit systeem,
vrij rookgas kan worden
bemesting, resulterend in meeropbrengsten van de teelt.
NOx eis voor kleine aardgasmotoren
Kostendaling van
rookgasreinigers waargenomen
Potentiële alternatieven voor
SCR: NOx Storage Reduction
(NSR) en andere mogelijkheden
NOx eis voor kleine aardgasmotoren 21
Kostendaling van
rookgasreinigers waargenomen
Potentiële alternatieven voor
Storage Reduction
(NSR) en andere mogelijkheden
rookgasreinigers waargenomen
(NSR) en andere mogelijkheden
22
Voor het gebruik van de gasmotoren zelf zijn er ook mogelijke alternatieven. Zo zijn er
inmiddels gasturbines op de markt die in dezelfde vermogensrange kracht/elektriciteit
en warmte produceren. Wel ligt het elektrische rendement bij deze installaties lager in
vergelijking met gasmotoren. In de ontwikkelingsfase zijn nog de brandstofcellen en
zogenaamde stirlingmotoren, hoewel de laatstgenoemde techniek wel wordt
gedemonstreerd op het niveau van huishoudens.
2.3 Wetgeving kleine gasmotoren (tot 1 MWe/2,5
MWth)
De meeste landen kennen geen wetgeving met voorgeschreven emissielimieten die het
niveau van de onderzochte, aangescherpte emissie-eis van 100 mg NOx/Nm3 bij 3% O2
(28 g NOx/GJ) benaderen. In enkele landen en regio’s zijn scherpere eisen van kracht,
zoals de SCAQMD regio in de VS en Zürich in Zwitserland.
In het South Coast Air Quality Management District van California zijn inmiddels
vergelijkbare eisen van kracht als het voorstel voor Bems (SCAQMD, 2012), zie Tabel 3.
De eisen zijn in de tabel omgerekend naar in Nederland gangbare eenheden. De VOC-
eis richt zich hoofdzakelijk op stoffen die ozon veroorzaken3. De gestelde emissie-eis
geldt voor het gemiddelde van een emissiemeting gedurende een kwartier. Motoren
die minder dan 500 uur per jaar draaien zijn uitgezonderd. Ook moet het asvermogen
boven de 37 kW (50 bhp) liggen en het brandstofverbruik boven 1 miljard BTU liggen
(bovenwaarde)4. Het lijkt erop dat het beleid in SCAQMD-regio er op gericht is om waar
mogelijk motoraandrijving uit te faseren en over te schakelen naar elektrische
aandrijving. Voor zover direct uit de tekst af te leiden, gelden de eisen voor bestaande
installaties en nieuwe installaties die niet bedoeld zijn voor elektriciteitsopwekking.
Voor nieuwe installaties bedoeld voor elektriciteitsopwekking, staan de eisen in Tabel 4.
De eisen zijn gekoppeld aan de productie van elektriciteit, maar bij WKK-installaties mag
ook de warmteproductie worden meegeteld. De eisen zijn in de tabel omgerekend bij
een verondersteld WKK-rendement van 90%. In Tabel 3 wordt de VOC gemeten in het
gewicht aan koolstof, terwijl in Tabel 4 de hoeveelheid koolstof nog wordt omgerekend
naar methaan (ondanks dat methaan niet tot VOC wordt gerekend); beide VOC eisen
zijn dus niet direct vergelijkbaar.
xxxxxxxxxxxxssssssssxxxxxxxxxxxxxx
3 Definitie volgens SCAQMD Rule 102: Volatile Organic Compound (VOC) is any volatile compound of carbon,
excluding methane, carbon monoxide, carbon dioxide, carbonic acid, metallic carbides or carbonates,
ammonium carbonate, and exempt compounds.
4 Voor een motor met een asvermogen van 37 kW en een aangenomen asrendement van ongeveer 35%, ligt de
limitering op brandstofverbruik op ongeveer 2750 vollasturen per jaar.
Wetgeving in een regio in
Californië
ECN
Tabel 3: SCAQMD
aardgas als brandstof
Concentration limits
[NOx]
bhp ≥ 500: 36 ppmvd bij 15% O
bhp < 500: 45ppmvd bij 15% O
Asvermogen
bij 3% O2 of 62 g/GJ
Asvermogen < 373 kW: 279 mg/Nm
bij 3% O2 of 78 g/GJ
Concentration limits effective July 1, 2010
bhp ≥ 500: 11 ppmvd bij 15% O
bhp < 500: 45 ppmvd bij 15% O
Asvermogen
bij 3% O2 of 19 g/GJ
Asvermogen < 373 kW: 279 mg/Nm
bij 3% O2 of 78 g/GJ
Concentration limits
11 ppmvd bij 15% O
68 mg/Nm3
bij 3% O
De bovenstaande eisen gelden dus voor bestaande gasmotoren. De
uitzonderingsregels zijn daarbij opgenomen (SCAQMD, 2012).
(Requirement 1B) The concentration limits effective on and after July 1, 2010 shall not
apply to engines that operate less than 500 hours per year or use less than 1 x 10
British Therm
If the operator of a two
exhaust ducts and catalyst housing demonstrates that the CO and VOC limits effective
on and after July
States Environmental Protection Agency (EPA) approval, establish technologically
achievable, case
on and after July 1
2000 ppmvd CO.
If the operator of an engine that uses non
that due to the varying heating value of the gas a longer averaging time is necessary,
the Executive Officer may establish for the engine a longer averaging time, not to exceed
six hours, for any of the concentration limits of Table II. Non
ECN-E--13-029
SCAQMD-eisen aan gasmotoren (z
aardgas als brandstof.
Concentration limits
≥ 500: 36 ppmvd bij 15% O
bhp < 500: 45ppmvd bij 15% O
Asvermogen ≥ 373 kW: 223 mg/Nm
of 62 g/GJ
Asvermogen < 373 kW: 279 mg/Nm
of 78 g/GJ
Concentration limits effective July 1, 2010
≥ 500: 11 ppmvd bij 15% O
bhp < 500: 45 ppmvd bij 15% O
Asvermogen ≥ 373 kW: 68 mg/Nm
of 19 g/GJ
Asvermogen < 373 kW: 279 mg/Nm
of 78 g/GJ
Concentration limits effective July 1, 2011
11 ppmvd bij 15% O2
bij 3% O2 of 19 g/GJ
De bovenstaande eisen gelden dus voor bestaande gasmotoren. De
uitzonderingsregels zijn daarbij opgenomen (SCAQMD, 2012).
(Requirement 1B) The concentration limits effective on and after July 1, 2010 shall not
apply to engines that operate less than 500 hours per year or use less than 1 x 10
British Thermal Units (Btus) per year (higher heating value) of fuel.
If the operator of a two-stroke engine equipped with an oxidation catalyst and insulated
exhaust ducts and catalyst housing demonstrates that the CO and VOC limits effective
on and after July 1, 2010 are not achievable, then the Executive Officer may, with United
States Environmental Protection Agency (EPA) approval, establish technologically
achievable, case-by-case CO and VOC limits in place of the concentration limits effective
on and after July 1, 2010. The case
2000 ppmvd CO.
If the operator of an engine that uses non
that due to the varying heating value of the gas a longer averaging time is necessary,
the Executive Officer may establish for the engine a longer averaging time, not to exceed
six hours, for any of the concentration limits of Table II. Non
eisen aan gasmotoren (zie Table II uit (SCAQMD, 2012));
[VOC]
als koolstof
≥ 500: 36 ppmvd bij 15% O2 250 ppmvd bij 15% O
bhp < 500: 45ppmvd bij 15% O2
373 kW: 223 mg/Nm3
404 mg/Nm
of 113 g/GJ
Asvermogen < 373 kW: 279 mg/Nm3
Concentration limits effective July 1, 2010
≥ 500: 11 ppmvd bij 15% O2 bhp
bij 15% O
bhp < 500: 45 ppmvd bij 15% O2
≥ 373 kW: 68 mg/Nm3
Asvermogen < 373 kW: 279 mg/Nm3
bhp < 500: 250 ppmvd
bij 15% O
Asvermogen
49
of 13,6 g/GJ
Asvermogen < 373 kW:
404 mg/Nm
of 113 g/GJ
effective July 1, 2011
30 ppmvd bij 15% O
of 19 g/GJ 49 mg/Nm
of 13,6 g/GJ
De bovenstaande eisen gelden dus voor bestaande gasmotoren. De
uitzonderingsregels zijn daarbij opgenomen (SCAQMD, 2012).
(Requirement 1B) The concentration limits effective on and after July 1, 2010 shall not
apply to engines that operate less than 500 hours per year or use less than 1 x 10
al Units (Btus) per year (higher heating value) of fuel.
stroke engine equipped with an oxidation catalyst and insulated
exhaust ducts and catalyst housing demonstrates that the CO and VOC limits effective
0 are not achievable, then the Executive Officer may, with United
States Environmental Protection Agency (EPA) approval, establish technologically
case CO and VOC limits in place of the concentration limits effective
, 2010. The case-by-
If the operator of an engine that uses non
that due to the varying heating value of the gas a longer averaging time is necessary,
the Executive Officer may establish for the engine a longer averaging time, not to exceed
six hours, for any of the concentration limits of Table II. Non
e Table II uit (SCAQMD, 2012));
[VOC]
als koolstof
250 ppmvd bij 15% O
404 mg/Nm3
bij 3% O
of 113 g/GJ
bhp ≥ 500: 30 ppmvd
bij 15% O2
bhp < 500: 250 ppmvd
bij 15% O2
Asvermogen ≥ 373 kW:
49 mg/Nm3
bij 3% O
of 13,6 g/GJ
Asvermogen < 373 kW:
404 mg/Nm3
bij 3% O
of 113 g/GJ
30 ppmvd bij 15% O
49 mg/Nm3
bij 3% O
of 13,6 g/GJ
De bovenstaande eisen gelden dus voor bestaande gasmotoren. De
uitzonderingsregels zijn daarbij opgenomen (SCAQMD, 2012).
(Requirement 1B) The concentration limits effective on and after July 1, 2010 shall not
apply to engines that operate less than 500 hours per year or use less than 1 x 10
al Units (Btus) per year (higher heating value) of fuel.
stroke engine equipped with an oxidation catalyst and insulated
exhaust ducts and catalyst housing demonstrates that the CO and VOC limits effective
0 are not achievable, then the Executive Officer may, with United
States Environmental Protection Agency (EPA) approval, establish technologically
case CO and VOC limits in place of the concentration limits effective
-case limits shall not exceed 250 ppmvd VOC and
If the operator of an engine that uses non-pipeline quality natural gas demonstrates
that due to the varying heating value of the gas a longer averaging time is necessary,
the Executive Officer may establish for the engine a longer averaging time, not to exceed
six hours, for any of the concentration limits of Table II. Non
e Table II uit (SCAQMD, 2012)); o
[CO]
250 ppmvd bij 15% O2 2000 ppmvd bij 15% O
bij 3% O2 7540 mg/Nm
of 2113 g/GJ
500: 30 ppmvd bhp
bij 15% O
bhp < 500: 250 ppmvd
≥ 373 kW:
bij 3% O2
Asvermogen < 373 kW:
bij 3% O2
bhp < 500: 2000
bij 15% O
Asvermogen
943 mg/Nm
of 264 g/GJ
Asvermogen < 373 kW:
7540 mg/Nm
of 2113 g/GJ
30 ppmvd bij 15% O2 250 ppmvd bij 15% O
bij 3% O2 943 mg/Nm
of 264 g/GJ
De bovenstaande eisen gelden dus voor bestaande gasmotoren. De
uitzonderingsregels zijn daarbij opgenomen (SCAQMD, 2012).
(Requirement 1B) The concentration limits effective on and after July 1, 2010 shall not
apply to engines that operate less than 500 hours per year or use less than 1 x 10
al Units (Btus) per year (higher heating value) of fuel.
stroke engine equipped with an oxidation catalyst and insulated
exhaust ducts and catalyst housing demonstrates that the CO and VOC limits effective
0 are not achievable, then the Executive Officer may, with United
States Environmental Protection Agency (EPA) approval, establish technologically
case CO and VOC limits in place of the concentration limits effective
case limits shall not exceed 250 ppmvd VOC and
pipeline quality natural gas demonstrates
that due to the varying heating value of the gas a longer averaging time is necessary,
the Executive Officer may establish for the engine a longer averaging time, not to exceed
six hours, for any of the concentration limits of Table II. Non-pipeline quality natural gas
omrekening naar
[CO]
2000 ppmvd bij 15% O
7540 mg/Nm3
bij 3% O
of 2113 g/GJ
bhp ≥ 500: 250 ppmvd
bij 15% O2
bhp < 500: 2000
bij 15% O2
Asvermogen ≥ 373 kW:
943 mg/Nm3
bij 3% O
of 264 g/GJ
Asvermogen < 373 kW:
7540 mg/Nm3
bij 3% O
of 2113 g/GJ
250 ppmvd bij 15% O
943 mg/Nm3
bij 3% O
of 264 g/GJ
De bovenstaande eisen gelden dus voor bestaande gasmotoren. De navolgende
(Requirement 1B) The concentration limits effective on and after July 1, 2010 shall not
apply to engines that operate less than 500 hours per year or use less than 1 x 10
al Units (Btus) per year (higher heating value) of fuel.
stroke engine equipped with an oxidation catalyst and insulated
exhaust ducts and catalyst housing demonstrates that the CO and VOC limits effective
0 are not achievable, then the Executive Officer may, with United
States Environmental Protection Agency (EPA) approval, establish technologically
case CO and VOC limits in place of the concentration limits effective
case limits shall not exceed 250 ppmvd VOC and
pipeline quality natural gas demonstrates
that due to the varying heating value of the gas a longer averaging time is necessary,
the Executive Officer may establish for the engine a longer averaging time, not to exceed
pipeline quality natural gas
NOx eis voor kleine aardgasmotoren
mrekening naar g/GJ met
2000 ppmvd bij 15% O2
bij 3% O2
≥ 500: 250 ppmvd
≥ 373 kW:
bij 3% O2
Asvermogen < 373 kW:
bij 3% O2
250 ppmvd bij 15% O2
bij 3% O2
navolgende
(Requirement 1B) The concentration limits effective on and after July 1, 2010 shall not
apply to engines that operate less than 500 hours per year or use less than 1 x 109
stroke engine equipped with an oxidation catalyst and insulated
exhaust ducts and catalyst housing demonstrates that the CO and VOC limits effective
0 are not achievable, then the Executive Officer may, with United
States Environmental Protection Agency (EPA) approval, establish technologically
case CO and VOC limits in place of the concentration limits effective
case limits shall not exceed 250 ppmvd VOC and
pipeline quality natural gas demonstrates
that due to the varying heating value of the gas a longer averaging time is necessary,
the Executive Officer may establish for the engine a longer averaging time, not to exceed
pipeline quality natural gas
NOx eis voor kleine aardgasmotorenNOx eis voor kleine aardgasmotoren 23
24
is a gas that does not meet the gas specifications of the local gas utility and is not
supplied to the local gas utility.
Er zijn dus uitzonderingsbepalingen opgenomen voor gasmotoren waar nageschakelde
technieken reeds zijn geïnstalleerd. Uitzonderingsbepalingen ten aanzien van NOx
emissies blijken niet opgenomen te zijn.
Tabel 4: SCAQMD-eisen aan nieuwe motoren voor elektriciteitsopwekking (zie Table IV uit (SCAQMD,
2012)). Eisen mogen worden gecorrigeerd voor nuttige warmte-afzet; omrekening naar g/GJ onder
aanname van aardgas als brandstof en WKK-toepassing van de motor met een rendement van 90%
(thermisch en elektrisch totaalrendement).
[NOx] [VOC]
berekend als CH4
[CO]
In lbs/MW-hr 0,07 0,10 0,20
In g/kWh 0,031 0,045 0,091
In g/GJ bij 90% efficiency 8 11 23
In mg/Nm3
bij 3% O2 en 90% efficiency 31 40 80
This subparagraph does not apply to: engines installed prior to February 1, 2008;
engines issued a permit to construct prior to February 1, 2008 and installed within 12
months of the date of the permit to construct; engines for which an application is
deemed complete by October 1, 2007; engines installed by an electric utility on Santa
Catalina Island; engines installed at remote locations without access to natural gas and
electric power; engines used to supply electrical power to ocean-going vessels while at
berth, prior to January 1, 2014; or landfill or digester gas-fired engines that meet the
requirements of subparagraph (d)(1)(C).
Daarnaast zijn er eisen van kracht voor nieuwe motoren, welke niet worden gebruikt
voor elektriciteitsopwekking en dan ook vervangen zouden kunnen worden door
elektromotoren, zie Tabel 5.
Tabel 5: SCAQMD-eisen aan nieuwe motoren, welke in principe ook vervangen kunnen worden door
elektromotoren (zie Table I uit (SCAQMD, 2012)). Omrekening naar g/GJ met aardgas als brandstof.
[NOx] [VOC]
als koolstof
[CO]
11 ppmvd bij 15% O2 30 ppmvd bij 15% O2 70 ppmvd bij 15% O2
68 mg/Nm3
bij 3% O2
of 19 g/GJ
49 mg/Nm3
bij 3% O2
of 13,6 g/GJ
264 mg/Nm3
bij 3% O2
of 74 g/GJ
Een inventarisatie uit 2008 van InfoMil (Boom, 2008) laat zien dat er geen Europese
landen zijn die nu al eisen stellen vergelijkbaar met het onderzochte Nederlandse
voornemen. De cijfers uit de inventarisatie staan in Tabel 6 en zijn daar aangevuld met
het in dit rapport veronderstelde onderzochte Nederlandse voornemen en enkele
gevonden ranges uit dit hoofdstuk.
Wetgeving in Europese landen
ECN
Tabel 6: Overzicht eisen aan stationaire motoren
dit hoofdstuk
Gothenborg Protocol
Wereldbank
Japan
Duitsland
Oostenrijk
Italië
Finland
Frankrijk
Zwitserland
België,
Denemarken
Verenigd Koninkrijk
Nederland, Bees B
Nederland, Bems
Nederland, voorstel/onderzoek
Uit de inventarisatie in dit rapport
Ontwikkeling gekoelde EGR met driewegkatalysator
Motoren in Duitsland met driewegkatalysator
USA SCAQMD regio na 2011
Regio’s Zwitserland
In Zwitserland zijn echter al geruime tijd regionaal strengere eisen van kracht, zie
7. Mogelijk is dit overzicht onvolledig. De genoemde 50 mg NO
Stadt Zurich komt overeen met 56 mg/Nm
NOx/Nm3 bij 5% O
Overigens zijn de gegevens uit (BMWA, 2001) verouderd ten aanzien van de NO
voor aardgasmotoren in de Kanton Zürich en is de eis in 2012 aldaar overeenkomstig de
Luftreinhalte
strenge normen is de wens om de luchtkwaliteit op regionaal niveau te verbeteren.
ECN-E--13-029
Overzicht eisen aan stationaire motoren
dit hoofdstuk
Gothenborg Protocol
Wereldbank
Denemarken
Verenigd Koninkrijk
Nederland, Bees B
Nederland, Bems
Nederland, voorstel/onderzoek
Uit de inventarisatie in dit rapport
Ontwikkeling gekoelde EGR met driewegkatalysator
Motoren in Duitsland met driewegkatalysator
USA SCAQMD regio na 2011
Zwitserland
In Zwitserland zijn echter al geruime tijd regionaal strengere eisen van kracht, zie
. Mogelijk is dit overzicht onvolledig. De genoemde 50 mg NO
Stadt Zurich komt overeen met 56 mg/Nm
bij 5% O2 voor Stadt Zur
Overigens zijn de gegevens uit (BMWA, 2001) verouderd ten aanzien van de NO
voor aardgasmotoren in de Kanton Zürich en is de eis in 2012 aldaar overeenkomstig de
Luftreinhalte-Verordnung (LRV) (Kanto
strenge normen is de wens om de luchtkwaliteit op regionaal niveau te verbeteren.
Overzicht eisen aan stationaire motoren
Nederland, voorstel/onderzoek
Uit de inventarisatie in dit rapport
Ontwikkeling gekoelde EGR met driewegkatalysator
Motoren in Duitsland met driewegkatalysator
In Zwitserland zijn echter al geruime tijd regionaal strengere eisen van kracht, zie
. Mogelijk is dit overzicht onvolledig. De genoemde 50 mg NO
Stadt Zurich komt overeen met 56 mg/Nm
voor Stadt Zurich komt overeen met 79 mg/Nm
Overigens zijn de gegevens uit (BMWA, 2001) verouderd ten aanzien van de NO
voor aardgasmotoren in de Kanton Zürich en is de eis in 2012 aldaar overeenkomstig de
Verordnung (LRV) (Kanto
strenge normen is de wens om de luchtkwaliteit op regionaal niveau te verbeteren.
Overzicht eisen aan stationaire motoren, (Boom, 2008) e
NO
Gas
80
1700
300
80
110
160
130
80
130
160
180
86
140
28
28
Ontwikkeling gekoelde EGR met driewegkatalysator < 3
Motoren in Duitsland met driewegkatalysator 16
8 -
16/38/22
In Zwitserland zijn echter al geruime tijd regionaal strengere eisen van kracht, zie
. Mogelijk is dit overzicht onvolledig. De genoemde 50 mg NO
Stadt Zurich komt overeen met 56 mg/Nm3 bij 3% O
ich komt overeen met 79 mg/Nm
Overigens zijn de gegevens uit (BMWA, 2001) verouderd ten aanzien van de NO
voor aardgasmotoren in de Kanton Zürich en is de eis in 2012 aldaar overeenkomstig de
Verordnung (LRV) (Kanton Zürich, 2012).
strenge normen is de wens om de luchtkwaliteit op regionaal niveau te verbeteren.
, (Boom, 2008) en aanvullingen uit de inventarisatie in
NOx-normen [g/GJ]
Gas
80 - 160
1700 - 2000
300
80 - 320
110 - 160
160
130 -1700
80 - 115
130
160 - 830
180 - 210
86 - 430
140 - 800
28 - 95
3 - 15
16 – 40
19
16/38/22
In Zwitserland zijn echter al geruime tijd regionaal strengere eisen van kracht, zie
. Mogelijk is dit overzicht onvolledig. De genoemde 50 mg NOx/Nm
bij 3% O2 (16 g/GJ). De genoemde 70 mg
ich komt overeen met 79 mg/Nm
Overigens zijn de gegevens uit (BMWA, 2001) verouderd ten aanzien van de NO
voor aardgasmotoren in de Kanton Zürich en is de eis in 2012 aldaar overeenkomstig de
n Zürich, 2012). De reden voor deze regionaal
strenge normen is de wens om de luchtkwaliteit op regionaal niveau te verbeteren.
n aanvullingen uit de inventarisatie in
Vloeibaar
160 - 190
1700 - 2000
600 - 770
160 - 320
110 - 160
600 - 1200
1200 - 1700
190 - 320
80
160 - 1600
64 - 180
260 - 1100
400 - 1200
129
40
In Zwitserland zijn echter al geruime tijd regionaal strengere eisen van kracht, zie
/Nm3 bij 5% O
(16 g/GJ). De genoemde 70 mg
ich komt overeen met 79 mg/Nm3 bij 3% O2
Overigens zijn de gegevens uit (BMWA, 2001) verouderd ten aanzien van de NO
voor aardgasmotoren in de Kanton Zürich en is de eis in 2012 aldaar overeenkomstig de
De reden voor deze regionaal
strenge normen is de wens om de luchtkwaliteit op regionaal niveau te verbeteren.
NOx eis voor klei
n aanvullingen uit de inventarisatie in
2000
1200
1700
1600
1100
1200
In Zwitserland zijn echter al geruime tijd regionaal strengere eisen van kracht, zie Tabel
bij 5% O2 voor
(16 g/GJ). De genoemde 70 mg
(22 g/GJ).
Overigens zijn de gegevens uit (BMWA, 2001) verouderd ten aanzien van de NOx-eis
voor aardgasmotoren in de Kanton Zürich en is de eis in 2012 aldaar overeenkomstig de
De reden voor deze regionaal
strenge normen is de wens om de luchtkwaliteit op regionaal niveau te verbeteren.
NOx eis voor kleine aardgasmotoren
Wetgeving in Zwitserse regio’s
ne aardgasmotoren 25
Wetgeving in Zwitserse regio’sWetgeving in Zwitserse regio’s
26
Tabel 7: Emissie-eisen voor gasmotoren op biogas & stortgas/aardgas (mg/Nm3, 5% O2)
Doelstof LRV-97t
Schweiz5,6
Stadt
Zürich5,7
Diverse Zwiterse
Regio’s 8,9
Kanton Basel10
NOx 400/250 50/50 -/120 70/70
CO 650/650 650/650 - / - - / -
NMVOS - / - - / - - / - - / -
In Noorwegen wordt door een NOx-belasting reductie van NOx-emissies nagestreefd,
ook voor motorinstallaties. Onder dit handelssysteem vallen voortdrijving systemen
met een totale installatiecapaciteit van 750 kW of meer, motoren, ketels en turbines
met een installatiecapaciteit van 10 MW of meer en fakkels. Ook offshore installaties op
het Noors continentaal plat vallen onder dit systeem. De NOx-belasting is met ingang
van 1 Januari 2012 16,69 Noorse kronen per kg NOx emissies (Toll Customs, 2012). Dat is
afhankelijk van de gehanteerde wisselkoers ongeveer € 2 - 2,30 per kg NOx. De partijen
die deze vorm van accijns moeten betalen, mogen deelnemen aan een fonds waar
financiële steun kan worden aangevraagd om NOx-reducerende maatregelen te betalen
(NHO, 2012).
2.4 Verwachte kosten en effecten
In het kader van werkzaamheden aan het Optiedocument (Daniëls, 2006; Smekens,
2010) is een inschatting gemaakt van de kosten en effecten van de invoering van de
voorgenomen eisen. Het effect van de aanscherping levert in 2020 circa 1 kton NOx-
reductie op tegen reductiekosten tussen de 15 en 25 €/kg NOx. Omdat er weinig
recente statistieken zijn omtrent de ontwikkelingen van het gasmotorpark kleiner dan 1
MWe, is de omvang van het effect in 2020 onzeker. Het reductiepotentieel is berekend
ten opzichte van het huidige Bems. Indien de berekening ten opzichte van het oude
Bees B wordt uitgevoerd, is het effect groter en zijn de kosten per kg NOx-reductie lager,
te weten ongeveer 10 €/kg voor de toepassing van SCR. Deze kosten kunnen lager
uitvallen indien de driewegkatalysatoren zonder rendements- en vermogensverlies
toegepast kunnen worden. De meerkosten voor de installatie vallen in de range 0,6 tot
xxxxxxxxxxxxssssssssxxxxxxxxxxxxxx
5 Bron: (Humm, 2001)
6 De genoemde waarden zijn overeenkomstig met de Luftreinhalte-Verordnung (LRV), stand am 15. Juli 2010
7 Bron: (Zürich, 2012). Opgemerkt wordt dat genoemde norm geldt voor alle vermogensklassen.
Uitzonderinsgbepaling: mogelijk vanaf 2 MW opgesteld vermogen, rekening houdend met het motorrendement.
Uitzonderingsbepaling: mogelijk bij minder dan 480 vollasturen per jaar (noodvermogen). Art 12 - Reglement
zum Massnahmenplan Luftreinhaltung 2011 der Stadt Zürich.
8 Bron: (BMWA, 2001)
9 Diverse Zwiterse regio’s omvatten: Kanton Zürich Land, Region Bern, Biel, Thun, Langenthal, Region St. Gallen,
Rohrschach, Linthgebiet en Wil. In deze bron worden emissiegrenswaarden voor Kanton Basel genoemd van 110
mg/Nm3, maar op basis van (Basel, 2012) blijkt dit de eis voor dieselmotoren te zijn.
10 Bron: (Basel, 2012). Opgemerkt wordt dat genoemde norm geldt voor alle vermogensklassen en ofhankelijk is
van het brandstofverbruik. Uitzonderingsbepaling: mogelijk bij minder dan 30 vollasturen per jaar
(noodvermogen). Er is geen uitzonderingsbepaling voor biogas opgenomen.
NOx-belasting in Noorwegen
ECN
1,1 €ct/kWh
omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
2.5 Conclusies
De toepassing van
bestaande techniek en wordt regelmatig toegepast. Er is dus geen technische
belemmering om aan de onderzochte eis van 100 mg NO
specifieke reductiekosten nemen wel toe bij kleinere motoren, maar in de praktijk
worden toch ook installaties van 100 kW met SCR uitgerust. Uit eerder onderzoek
(Kroon, 2008) blijkt dat de reductiekosten op kunnen lopen van circa 5
reductie voor een 1
dan 250 kW. De t
kunnen resulteren in lagere NO
betere rendementen tegen beperkte meerinvesteringskosten, maar ook de
rookgasreinigingstechnologie is aanzie
technieken is rond 2000 ontwikkeld en vanaf 2004 in de VS verder uitgerold. De scherpe
emissie-eisen aan gasmotoren in bepaalde delen van de VS zijn een belangrijke reden
voor toepassing van dit type motor, na
aantal regio’s in Zwitserland kent eveneens scherpe emissie
Ook in deze regio’s zijn
driewegkatalysator en gekoelde rookgasrecirculatie als
stadverwarming
Hoewel de eis technisch implementeerbaar is
toch een minder ver aangescherpte
van 140 mg/
opzichte van de initieel onderzochte eis, maar deze emissie
motoren haalbaar zijn, zodat het aanbod van motoren ook met goedkopere
reductietechnieken, voldoende g
overgangsregeling worden ontworpen.
creëren door meer informatie beschikbaar te stellen over gasmotoren met
driewegkatalysator en gekoelde rookgasrecirculatie. Dit kan ook
demonstratieprojecten, waarbij tegelijkertijd methaanemissies van dit type motoren
nader kunnen worden geanalyseerd.
ECN-E--13-029
ct/kWhe. Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij besluitvorming
omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
Conclusies
De toepassing van rookgasreiniging met SCR bij gasmotoren kleiner dan 1
bestaande techniek en wordt regelmatig toegepast. Er is dus geen technische
belemmering om aan de onderzochte eis van 100 mg NO
specifieke reductiekosten nemen wel toe bij kleinere motoren, maar in de praktijk
en toch ook installaties van 100 kW met SCR uitgerust. Uit eerder onderzoek
(Kroon, 2008) blijkt dat de reductiekosten op kunnen lopen van circa 5
reductie voor een 1 MW
dan 250 kW. De toepassing van driewegkatalysatoren met gekoelde rookgasrecirculatie
kunnen resulteren in lagere NO
betere rendementen tegen beperkte meerinvesteringskosten, maar ook de
rookgasreinigingstechnologie is aanzie
technieken is rond 2000 ontwikkeld en vanaf 2004 in de VS verder uitgerold. De scherpe
eisen aan gasmotoren in bepaalde delen van de VS zijn een belangrijke reden
voor toepassing van dit type motor, na
regio’s in Zwitserland kent eveneens scherpe emissie
Ook in deze regio’s zijn enkele toepassingen bekend van gasmotoren met
driewegkatalysator en gekoelde rookgasrecirculatie als
stadverwarming.
de eis technisch implementeerbaar is
toch een minder ver aangescherpte
van 140 mg/Nm3 bij 3% O
opzichte van de initieel onderzochte eis, maar deze emissie
motoren haalbaar zijn, zodat het aanbod van motoren ook met goedkopere
reductietechnieken, voldoende g
overgangsregeling worden ontworpen.
creëren door meer informatie beschikbaar te stellen over gasmotoren met
driewegkatalysator en gekoelde rookgasrecirculatie. Dit kan ook
demonstratieprojecten, waarbij tegelijkertijd methaanemissies van dit type motoren
nader kunnen worden geanalyseerd.
. Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij besluitvorming
omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
Conclusies kleine gasmotoren
rookgasreiniging met SCR bij gasmotoren kleiner dan 1
bestaande techniek en wordt regelmatig toegepast. Er is dus geen technische
belemmering om aan de onderzochte eis van 100 mg NO
specifieke reductiekosten nemen wel toe bij kleinere motoren, maar in de praktijk
en toch ook installaties van 100 kW met SCR uitgerust. Uit eerder onderzoek
(Kroon, 2008) blijkt dat de reductiekosten op kunnen lopen van circa 5
MWe motor tot meer dan 10
oepassing van driewegkatalysatoren met gekoelde rookgasrecirculatie
kunnen resulteren in lagere NOx reductiekosten. Deze motoren hebben niet alleen
betere rendementen tegen beperkte meerinvesteringskosten, maar ook de
rookgasreinigingstechnologie is aanzie
technieken is rond 2000 ontwikkeld en vanaf 2004 in de VS verder uitgerold. De scherpe
eisen aan gasmotoren in bepaalde delen van de VS zijn een belangrijke reden
voor toepassing van dit type motor, na
regio’s in Zwitserland kent eveneens scherpe emissie
enkele toepassingen bekend van gasmotoren met
driewegkatalysator en gekoelde rookgasrecirculatie als
de eis technisch implementeerbaar is
toch een minder ver aangescherpte eis
bij 3% O2 (omgerekend 40 g/GJ). Dit vormt een versoepeling ten
opzichte van de initieel onderzochte eis, maar deze emissie
motoren haalbaar zijn, zodat het aanbod van motoren ook met goedkopere
reductietechnieken, voldoende gegarandeerd is.
overgangsregeling worden ontworpen.
creëren door meer informatie beschikbaar te stellen over gasmotoren met
driewegkatalysator en gekoelde rookgasrecirculatie. Dit kan ook
demonstratieprojecten, waarbij tegelijkertijd methaanemissies van dit type motoren
nader kunnen worden geanalyseerd.
. Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij besluitvorming
omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
kleine gasmotoren
rookgasreiniging met SCR bij gasmotoren kleiner dan 1
bestaande techniek en wordt regelmatig toegepast. Er is dus geen technische
belemmering om aan de onderzochte eis van 100 mg NO
specifieke reductiekosten nemen wel toe bij kleinere motoren, maar in de praktijk
en toch ook installaties van 100 kW met SCR uitgerust. Uit eerder onderzoek
(Kroon, 2008) blijkt dat de reductiekosten op kunnen lopen van circa 5
motor tot meer dan 10 €/kg NO
oepassing van driewegkatalysatoren met gekoelde rookgasrecirculatie
reductiekosten. Deze motoren hebben niet alleen
betere rendementen tegen beperkte meerinvesteringskosten, maar ook de
rookgasreinigingstechnologie is aanzienlijk goedkoper. Deze combinatie van bestaande
technieken is rond 2000 ontwikkeld en vanaf 2004 in de VS verder uitgerold. De scherpe
eisen aan gasmotoren in bepaalde delen van de VS zijn een belangrijke reden
voor toepassing van dit type motor, naast emissie-eisen voor de transportsector. Een
regio’s in Zwitserland kent eveneens scherpe emissie
enkele toepassingen bekend van gasmotoren met
driewegkatalysator en gekoelde rookgasrecirculatie als
de eis technisch implementeerbaar is, kan overwogen worden
eis in te voeren voor nieuwe motoren
(omgerekend 40 g/GJ). Dit vormt een versoepeling ten
opzichte van de initieel onderzochte eis, maar deze emissie
motoren haalbaar zijn, zodat het aanbod van motoren ook met goedkopere
egarandeerd is. Voor bestaande motoren kan een
overgangsregeling worden ontworpen. Overwogen kan worden om draagvlak te
creëren door meer informatie beschikbaar te stellen over gasmotoren met
driewegkatalysator en gekoelde rookgasrecirculatie. Dit kan ook
demonstratieprojecten, waarbij tegelijkertijd methaanemissies van dit type motoren
. Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij besluitvorming
omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
kleine gasmotoren
rookgasreiniging met SCR bij gasmotoren kleiner dan 1
bestaande techniek en wordt regelmatig toegepast. Er is dus geen technische
belemmering om aan de onderzochte eis van 100 mg NOx/Nm3 bij 3% O
specifieke reductiekosten nemen wel toe bij kleinere motoren, maar in de praktijk
en toch ook installaties van 100 kW met SCR uitgerust. Uit eerder onderzoek
(Kroon, 2008) blijkt dat de reductiekosten op kunnen lopen van circa 5
€/kg NOx-reductie bij motoren kleiner
oepassing van driewegkatalysatoren met gekoelde rookgasrecirculatie
reductiekosten. Deze motoren hebben niet alleen
betere rendementen tegen beperkte meerinvesteringskosten, maar ook de
nlijk goedkoper. Deze combinatie van bestaande
technieken is rond 2000 ontwikkeld en vanaf 2004 in de VS verder uitgerold. De scherpe
eisen aan gasmotoren in bepaalde delen van de VS zijn een belangrijke reden
eisen voor de transportsector. Een
regio’s in Zwitserland kent eveneens scherpe emissie-eisen voor gasmotoren.
enkele toepassingen bekend van gasmotoren met
driewegkatalysator en gekoelde rookgasrecirculatie als WKK-installatie voor
, kan overwogen worden
te voeren voor nieuwe motoren
(omgerekend 40 g/GJ). Dit vormt een versoepeling ten
opzichte van de initieel onderzochte eis, maar deze emissie-eis zal voor diverse typen
motoren haalbaar zijn, zodat het aanbod van motoren ook met goedkopere
Voor bestaande motoren kan een
Overwogen kan worden om draagvlak te
creëren door meer informatie beschikbaar te stellen over gasmotoren met
driewegkatalysator en gekoelde rookgasrecirculatie. Dit kan ook
demonstratieprojecten, waarbij tegelijkertijd methaanemissies van dit type motoren
. Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij besluitvorming
omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
rookgasreiniging met SCR bij gasmotoren kleiner dan 1 MW
bestaande techniek en wordt regelmatig toegepast. Er is dus geen technische
bij 3% O2 te voldoen. De
specifieke reductiekosten nemen wel toe bij kleinere motoren, maar in de praktijk
en toch ook installaties van 100 kW met SCR uitgerust. Uit eerder onderzoek
(Kroon, 2008) blijkt dat de reductiekosten op kunnen lopen van circa 5 €/kg NO
reductie bij motoren kleiner
oepassing van driewegkatalysatoren met gekoelde rookgasrecirculatie
reductiekosten. Deze motoren hebben niet alleen
betere rendementen tegen beperkte meerinvesteringskosten, maar ook de
nlijk goedkoper. Deze combinatie van bestaande
technieken is rond 2000 ontwikkeld en vanaf 2004 in de VS verder uitgerold. De scherpe
eisen aan gasmotoren in bepaalde delen van de VS zijn een belangrijke reden
eisen voor de transportsector. Een
eisen voor gasmotoren.
enkele toepassingen bekend van gasmotoren met
installatie voor
, kan overwogen worden om op termijn
te voeren voor nieuwe motoren op het niveau
(omgerekend 40 g/GJ). Dit vormt een versoepeling ten
eis zal voor diverse typen
motoren haalbaar zijn, zodat het aanbod van motoren ook met goedkopere
Voor bestaande motoren kan een
Overwogen kan worden om draagvlak te
creëren door meer informatie beschikbaar te stellen over gasmotoren met
driewegkatalysator en gekoelde rookgasrecirculatie. Dit kan ook middels
demonstratieprojecten, waarbij tegelijkertijd methaanemissies van dit type motoren
NOx eis voor kleine aardgasmotoren
. Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij besluitvorming
omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
MWe is een
bestaande techniek en wordt regelmatig toegepast. Er is dus geen technische
te voldoen. De
specifieke reductiekosten nemen wel toe bij kleinere motoren, maar in de praktijk
en toch ook installaties van 100 kW met SCR uitgerust. Uit eerder onderzoek
€/kg NOx-
reductie bij motoren kleiner
oepassing van driewegkatalysatoren met gekoelde rookgasrecirculatie
reductiekosten. Deze motoren hebben niet alleen
nlijk goedkoper. Deze combinatie van bestaande
technieken is rond 2000 ontwikkeld en vanaf 2004 in de VS verder uitgerold. De scherpe
eisen aan gasmotoren in bepaalde delen van de VS zijn een belangrijke reden
eisen voor de transportsector. Een
eisen voor gasmotoren.
op termijn
op het niveau
(omgerekend 40 g/GJ). Dit vormt een versoepeling ten
eis zal voor diverse typen
Voor bestaande motoren kan een
Overwogen kan worden om draagvlak te
demonstratieprojecten, waarbij tegelijkertijd methaanemissies van dit type motoren
NOx eis voor kleine aardgasmotoren
Eis welke het Ministerie kan
overwegen
NOx eis voor kleine aardgasmotoren 27
Eis welke het Ministerie kan
28
3Scherpere NOx-eis voor
Biogasmotoren
3.1 Aanscherping NOx-eisen biogasmotoren
Het voorstel is onderzocht om de NOx-eis bij biogasmotoren aan te scherpen van 340
mg/Nm3 bij 3% O2 in het rookgas naar 100 mg/Nm3 bij 3% O2. Deze emissie-eis geldt
sinds 1 april 2010 al voor nieuwe aardgasmotoren van 2,5 MWth en groter. In dit
hoofdstuk worden de mogelijkheden voor emissiereductie bij biogasmotoren
geïnventariseerd. Hierbij zal veel worden verwezen naar hoofdstuk 2 waar de
mogelijkheden voor emissiereductie bij aardgasmotoren zijn beschreven.
Bij de invoering van Bems is de emissie-eis voor biogasmotoren aangescherpt van
500 mg/Nm3 x 1/30% x elektrisch motorendement naar 340 mg/Nm3 bij 3% O2. Voor
nieuwe motoren geldt deze eis sinds 1 april 2010, terwijl voor bestaande installaties een
overgangstermijn van kracht is tot uiterlijk 2017 of 2019. Aan deze eis kan in de meeste
gevallen worden voldaan door de motor armer (lean burn) af te stellen. Dit gaat
gepaard met een klein rendementsverlies en extra emissie van (onverbrande)
koolwaterstoffen. Een complicatie bij het armer afstellen van biogasmotoren is dat
biogas een lagere verbrandingswaarde heeft dan aardgas en vaak ook een wisselende
samenstelling kent (KIWA, 2008). Dit betekent dat voor elke motor en brandstof
combinatie een optimale afstelling gevonden moet worden.
De centrale vraag bij de eisen aan biogasmotoren is of SCR-technologie nog niet wordt
toegepast, omdat dit elders nauwelijks wordt geëist of omdat dit technisch nog niet
mogelijk is. In ieder geval zal de toepassing van SCR tot hogere kosten leiden, wat niet
gunstig is voor de rentabiliteit of, indien de overheid dit compenseert via een subidie,
voor de overheidsfinanciën.
Opgemerkt moet nog worden dat in Bems de definitie van biogas volgens het Bems
artikel 2.1.4, lid 2 het navolgende is: gas dat voor ten minste 95 procent uit gas bestaat
dat door vergisting van organisch materiaal, zoals afval van groente, fruit en tuin (GFT),
Voorstel aanscherping
ECN
mest, rioolslib, actief slib, gestort huisvuil of een mengsel daar
hoofdbestanddelen als methaan en koolstofdioxide is ontstaan. Daarmee vallen andere
gassen, bijvoorbeeld gas dat ontstaat door het vergassen van biomassa, net als aardgas
onder de algemene eis voor gasmotoren (InfoMil, 2012).
3.2 Technische analyse bio
In een overzicht van WKK in Zwitserland wordt het Zwitserse gasmotorpark onder meer
uitgesplitst naar het toegepaste type emissiebestrijdingstechnologie voor WKK
(Blockheizkraftwerke). In dit overzicht zijn statistieken opgenomen omtrent motoren
die worden bedreven op biogas afkomstig uit waterzuiveringsinstallaties, in het rapport
“klärgas” genoemd. Dat was in 2010 als volgt verdeeld voor deze biogasgestookte
installaties: 18% geen bestrijdingsmaatregel, 5% driewegkatalysator, 73% lean
bedrijf van motor, 0% SCR
Het totaal aantal installaties is 360 en het totaal vermogen van deze installaties is 28,8
MWe. In absolute aantallen wordt in deze bron melding gemaakt van één biogasmotor
op dit type gas dat met SCR is uitgerust, wat door afronding resulteert in 0% SCR
toepassing (Kaufmann, 2011).
SCR als rookgasreinigingstechnologie wordt
dan bij aardgas
technologie en andere rookgasreinigingstechnologie
biogasmotoren, is opgenomen in
diverse projecten
wordt gebracht
kunnen aantasten.
werking van katalysatoren, maar deze
zodat vanuit
sporenelementen, maar ook wegens het risico
leveranciers
levensduur van de katalysator.
andere installaties
De SCR-technologie wordt toegepast bij kolencentrales en een aantal grotere
industriële stookinstallaties. Ook bij gasmotoren wordt SCR op grote schaal toegepast,
maar voor zover bekend
op biogas. Zoa
sporenelementen in de uitlaatgassen d
dat SCR-installaties al tientallen jaren wor
ook al jaren bij vuilverbrandingsinstallaties
Daarnaast wordt er melding gemaakt van
die de katalysator bedekken
aanwezig zijn in biogas van afvalwaterzuivering en zijn afkomstig van anorganische
vetten, zoals toegepast in sommige zeepsoorten. Siloxanen zijn ook schadelijk voor de
gasmotoren. Waar nodig kunnen ze worden verwijderd, bijvoorbeeld d
ECN-E--13-029
mest, rioolslib, actief slib, gestort huisvuil of een mengsel daar
hoofdbestanddelen als methaan en koolstofdioxide is ontstaan. Daarmee vallen andere
gassen, bijvoorbeeld gas dat ontstaat door het vergassen van biomassa, net als aardgas
onder de algemene eis voor gasmotoren (InfoMil, 2012).
Technische analyse bio
een overzicht van WKK in Zwitserland wordt het Zwitserse gasmotorpark onder meer
uitgesplitst naar het toegepaste type emissiebestrijdingstechnologie voor WKK
(Blockheizkraftwerke). In dit overzicht zijn statistieken opgenomen omtrent motoren
die worden bedreven op biogas afkomstig uit waterzuiveringsinstallaties, in het rapport
“klärgas” genoemd. Dat was in 2010 als volgt verdeeld voor deze biogasgestookte
installaties: 18% geen bestrijdingsmaatregel, 5% driewegkatalysator, 73% lean
ijf van motor, 0% SCR
Het totaal aantal installaties is 360 en het totaal vermogen van deze installaties is 28,8
. In absolute aantallen wordt in deze bron melding gemaakt van één biogasmotor
type gas dat met SCR is uitgerust, wat door afronding resulteert in 0% SCR
toepassing (Kaufmann, 2011).
als rookgasreinigingstechnologie wordt
dan bij aardgasmotoren (Ruch, 2005)
technologie en andere rookgasreinigingstechnologie
motoren, is opgenomen in
diverse projecten uitgelicht
wordt gebracht, zijn sporenelementen in het biogas die de werking van de katalysator
kunnen aantasten. Sporenelementen kunnen inderdaad problematisch zijn v
werking van katalysatoren, maar deze
uit dat oogpunt verwijdering nuttig
sporenelementen, maar ook wegens het risico
eranciers terughoudend om bij biogas
levensduur van de katalysator.
installaties met diverse
technologie wordt toegepast bij kolencentrales en een aantal grotere
industriële stookinstallaties. Ook bij gasmotoren wordt SCR op grote schaal toegepast,
maar voor zover bekend
. Zoals hiervoor geschetst is een veelgenoemd
sporenelementen in de uitlaatgassen d
installaties al tientallen jaren wor
ook al jaren bij vuilverbrandingsinstallaties
Daarnaast wordt er melding gemaakt van
die de katalysator bedekken
aanwezig zijn in biogas van afvalwaterzuivering en zijn afkomstig van anorganische
vetten, zoals toegepast in sommige zeepsoorten. Siloxanen zijn ook schadelijk voor de
gasmotoren. Waar nodig kunnen ze worden verwijderd, bijvoorbeeld d
mest, rioolslib, actief slib, gestort huisvuil of een mengsel daar
hoofdbestanddelen als methaan en koolstofdioxide is ontstaan. Daarmee vallen andere
gassen, bijvoorbeeld gas dat ontstaat door het vergassen van biomassa, net als aardgas
onder de algemene eis voor gasmotoren (InfoMil, 2012).
Technische analyse bio
een overzicht van WKK in Zwitserland wordt het Zwitserse gasmotorpark onder meer
uitgesplitst naar het toegepaste type emissiebestrijdingstechnologie voor WKK
(Blockheizkraftwerke). In dit overzicht zijn statistieken opgenomen omtrent motoren
die worden bedreven op biogas afkomstig uit waterzuiveringsinstallaties, in het rapport
“klärgas” genoemd. Dat was in 2010 als volgt verdeeld voor deze biogasgestookte
installaties: 18% geen bestrijdingsmaatregel, 5% driewegkatalysator, 73% lean
ijf van motor, 0% SCR-toepassing en 4% andere maatregelen (Kaufmann, 2011).
Het totaal aantal installaties is 360 en het totaal vermogen van deze installaties is 28,8
. In absolute aantallen wordt in deze bron melding gemaakt van één biogasmotor
type gas dat met SCR is uitgerust, wat door afronding resulteert in 0% SCR
toepassing (Kaufmann, 2011).
als rookgasreinigingstechnologie wordt
motoren (Ruch, 2005).
technologie en andere rookgasreinigingstechnologie
motoren, is opgenomen in Tabel
uitgelicht. Het belangrijkste knelpunt dat door actoren naar voren
zijn sporenelementen in het biogas die de werking van de katalysator
Sporenelementen kunnen inderdaad problematisch zijn v
werking van katalysatoren, maar deze
oogpunt verwijdering nuttig
sporenelementen, maar ook wegens het risico
erughoudend om bij biogas
levensduur van de katalysator. Overigens
diverse sporenelementen in het rookgas.
technologie wordt toegepast bij kolencentrales en een aantal grotere
industriële stookinstallaties. Ook bij gasmotoren wordt SCR op grote schaal toegepast,
maar voor zover bekend wordt deze techno
hiervoor geschetst is een veelgenoemd
sporenelementen in de uitlaatgassen d
installaties al tientallen jaren wor
ook al jaren bij vuilverbrandingsinstallaties
Daarnaast wordt er melding gemaakt van
die de katalysator bedekken en de werking ervan hinderen. D
aanwezig zijn in biogas van afvalwaterzuivering en zijn afkomstig van anorganische
vetten, zoals toegepast in sommige zeepsoorten. Siloxanen zijn ook schadelijk voor de
gasmotoren. Waar nodig kunnen ze worden verwijderd, bijvoorbeeld d
mest, rioolslib, actief slib, gestort huisvuil of een mengsel daar
hoofdbestanddelen als methaan en koolstofdioxide is ontstaan. Daarmee vallen andere
gassen, bijvoorbeeld gas dat ontstaat door het vergassen van biomassa, net als aardgas
onder de algemene eis voor gasmotoren (InfoMil, 2012).
Technische analyse biogasmotoren
een overzicht van WKK in Zwitserland wordt het Zwitserse gasmotorpark onder meer
uitgesplitst naar het toegepaste type emissiebestrijdingstechnologie voor WKK
(Blockheizkraftwerke). In dit overzicht zijn statistieken opgenomen omtrent motoren
die worden bedreven op biogas afkomstig uit waterzuiveringsinstallaties, in het rapport
“klärgas” genoemd. Dat was in 2010 als volgt verdeeld voor deze biogasgestookte
installaties: 18% geen bestrijdingsmaatregel, 5% driewegkatalysator, 73% lean
toepassing en 4% andere maatregelen (Kaufmann, 2011).
Het totaal aantal installaties is 360 en het totaal vermogen van deze installaties is 28,8
. In absolute aantallen wordt in deze bron melding gemaakt van één biogasmotor
type gas dat met SCR is uitgerust, wat door afronding resulteert in 0% SCR
als rookgasreinigingstechnologie wordt veel minder
. Een overzicht van projecten wa
technologie en andere rookgasreinigingstechnologie
Tabel 10. In deze en volgende p
. Het belangrijkste knelpunt dat door actoren naar voren
zijn sporenelementen in het biogas die de werking van de katalysator
Sporenelementen kunnen inderdaad problematisch zijn v
werking van katalysatoren, maar deze zijn vaak ook
oogpunt verwijdering nuttig of zelfs noodzakelijk
sporenelementen, maar ook wegens het risico op uitval van de gasreiniging, zijn
erughoudend om bij biogas-installaties
Overigens is er wel v
sporenelementen in het rookgas.
technologie wordt toegepast bij kolencentrales en een aantal grotere
industriële stookinstallaties. Ook bij gasmotoren wordt SCR op grote schaal toegepast,
deze technologie nog
hiervoor geschetst is een veelgenoemd
sporenelementen in de uitlaatgassen die katalysator beschadigen.
installaties al tientallen jaren worden gebruikt bij kolengestookte installaties en
ook al jaren bij vuilverbrandingsinstallaties worden toegepast
Daarnaast wordt er melding gemaakt van organische siliciumverbindingen,
de werking ervan hinderen. D
aanwezig zijn in biogas van afvalwaterzuivering en zijn afkomstig van anorganische
vetten, zoals toegepast in sommige zeepsoorten. Siloxanen zijn ook schadelijk voor de
gasmotoren. Waar nodig kunnen ze worden verwijderd, bijvoorbeeld d
mest, rioolslib, actief slib, gestort huisvuil of een mengsel daarvan met
hoofdbestanddelen als methaan en koolstofdioxide is ontstaan. Daarmee vallen andere
gassen, bijvoorbeeld gas dat ontstaat door het vergassen van biomassa, net als aardgas
onder de algemene eis voor gasmotoren (InfoMil, 2012).
gasmotoren
een overzicht van WKK in Zwitserland wordt het Zwitserse gasmotorpark onder meer
uitgesplitst naar het toegepaste type emissiebestrijdingstechnologie voor WKK
(Blockheizkraftwerke). In dit overzicht zijn statistieken opgenomen omtrent motoren
die worden bedreven op biogas afkomstig uit waterzuiveringsinstallaties, in het rapport
“klärgas” genoemd. Dat was in 2010 als volgt verdeeld voor deze biogasgestookte
installaties: 18% geen bestrijdingsmaatregel, 5% driewegkatalysator, 73% lean
toepassing en 4% andere maatregelen (Kaufmann, 2011).
Het totaal aantal installaties is 360 en het totaal vermogen van deze installaties is 28,8
. In absolute aantallen wordt in deze bron melding gemaakt van één biogasmotor
type gas dat met SCR is uitgerust, wat door afronding resulteert in 0% SCR
veel minder toegepast
Een overzicht van projecten wa
technologie en andere rookgasreinigingstechnologie is gecombineerd met
deze en volgende p
. Het belangrijkste knelpunt dat door actoren naar voren
zijn sporenelementen in het biogas die de werking van de katalysator
Sporenelementen kunnen inderdaad problematisch zijn v
aak ook schadelijk voor de gasmotoren,
of zelfs noodzakelijk
uitval van de gasreiniging, zijn
installaties garanties af
veel ervaring met SCR
sporenelementen in het rookgas.
technologie wordt toegepast bij kolencentrales en een aantal grotere
industriële stookinstallaties. Ook bij gasmotoren wordt SCR op grote schaal toegepast,
logie nog weinig toegepast
hiervoor geschetst is een veelgenoemd probleem
tor beschadigen.
den gebruikt bij kolengestookte installaties en
worden toegepast.
rganische siliciumverbindingen,
de werking ervan hinderen. Deze siloxanen kunnen
aanwezig zijn in biogas van afvalwaterzuivering en zijn afkomstig van anorganische
vetten, zoals toegepast in sommige zeepsoorten. Siloxanen zijn ook schadelijk voor de
gasmotoren. Waar nodig kunnen ze worden verwijderd, bijvoorbeeld d
van met
hoofdbestanddelen als methaan en koolstofdioxide is ontstaan. Daarmee vallen andere
gassen, bijvoorbeeld gas dat ontstaat door het vergassen van biomassa, net als aardgas
gasmotoren
een overzicht van WKK in Zwitserland wordt het Zwitserse gasmotorpark onder meer
uitgesplitst naar het toegepaste type emissiebestrijdingstechnologie voor WKK
(Blockheizkraftwerke). In dit overzicht zijn statistieken opgenomen omtrent motoren
die worden bedreven op biogas afkomstig uit waterzuiveringsinstallaties, in het rapport
“klärgas” genoemd. Dat was in 2010 als volgt verdeeld voor deze biogasgestookte
installaties: 18% geen bestrijdingsmaatregel, 5% driewegkatalysator, 73% lean
toepassing en 4% andere maatregelen (Kaufmann, 2011).
Het totaal aantal installaties is 360 en het totaal vermogen van deze installaties is 28,8
. In absolute aantallen wordt in deze bron melding gemaakt van één biogasmotor
type gas dat met SCR is uitgerust, wat door afronding resulteert in 0% SCR
toegepast bij biogasmotoren
Een overzicht van projecten waarin SCR
is gecombineerd met diverse
deze en volgende paragraaf worden
. Het belangrijkste knelpunt dat door actoren naar voren
zijn sporenelementen in het biogas die de werking van de katalysator
Sporenelementen kunnen inderdaad problematisch zijn voor de
schadelijk voor de gasmotoren,
of zelfs noodzakelijk is. Vanwege
uitval van de gasreiniging, zijn
s af te geven voor de
eel ervaring met SCR-technologie
sporenelementen in het rookgas.
technologie wordt toegepast bij kolencentrales en een aantal grotere
industriële stookinstallaties. Ook bij gasmotoren wordt SCR op grote schaal toegepast,
toegepast bij gasmotoren
probleem de aanwezigheid van
tor beschadigen. Hier staat tegenover
den gebruikt bij kolengestookte installaties en
rganische siliciumverbindingen, sil
eze siloxanen kunnen
aanwezig zijn in biogas van afvalwaterzuivering en zijn afkomstig van anorganische
vetten, zoals toegepast in sommige zeepsoorten. Siloxanen zijn ook schadelijk voor de
gasmotoren. Waar nodig kunnen ze worden verwijderd, bijvoorbeeld door toepassing
Scherpere NOx
hoofdbestanddelen als methaan en koolstofdioxide is ontstaan. Daarmee vallen andere
gassen, bijvoorbeeld gas dat ontstaat door het vergassen van biomassa, net als aardgas
een overzicht van WKK in Zwitserland wordt het Zwitserse gasmotorpark onder meer
uitgesplitst naar het toegepaste type emissiebestrijdingstechnologie voor WKK
(Blockheizkraftwerke). In dit overzicht zijn statistieken opgenomen omtrent motoren
die worden bedreven op biogas afkomstig uit waterzuiveringsinstallaties, in het rapport
“klärgas” genoemd. Dat was in 2010 als volgt verdeeld voor deze biogasgestookte
installaties: 18% geen bestrijdingsmaatregel, 5% driewegkatalysator, 73% lean-burn
toepassing en 4% andere maatregelen (Kaufmann, 2011).
Het totaal aantal installaties is 360 en het totaal vermogen van deze installaties is 28,8
. In absolute aantallen wordt in deze bron melding gemaakt van één biogasmotor
type gas dat met SCR is uitgerust, wat door afronding resulteert in 0% SCR-
motoren
arin SCR
diverse
worden
. Het belangrijkste knelpunt dat door actoren naar voren
zijn sporenelementen in het biogas die de werking van de katalysator
oor de
schadelijk voor de gasmotoren,
is. Vanwege deze
uitval van de gasreiniging, zijn
te geven voor de
technologie bij
technologie wordt toegepast bij kolencentrales en een aantal grotere
industriële stookinstallaties. Ook bij gasmotoren wordt SCR op grote schaal toegepast,
bij gasmotoren
de aanwezigheid van
staat tegenover
den gebruikt bij kolengestookte installaties en
siloxanen,
eze siloxanen kunnen
aanwezig zijn in biogas van afvalwaterzuivering en zijn afkomstig van anorganische
vetten, zoals toegepast in sommige zeepsoorten. Siloxanen zijn ook schadelijk voor de
oor toepassing
Scherpere NOx-eis voor Biogasmotoren
SCR technologie
driewegkatalysatoren
beschikbaar voor
biogasmotoren
eis voor Biogasmotoren 29
SCR technologie en
driewegkatalysatoren
beschikbaar voor
motoren
30
van een actief kool filter (BTG, 2005; Credner, 2004; Avesco Swissmotor, 2012b). Ook
alkalimetalen als natrium en kalium kunnen de werking van de katalysator in de SCR-
installatie aantasten. Dit effect wordt onder andere genoemd bij het bijstoken van hout
in kolencentrales (Baxter, 2005). Omdat deze alkalimetalen goed oplosbaar zijn in
water, zijn deze niet aanwezig in biogas dat via vergisting is gemaakt. Deze
componenten kunnen wel aanwezig zijn als het gas via vergassing is gemaakt; zoals
beschreven in Paragraaf 3.1 valt dit type biogas onder dezelfde eisen als aardgas.
SCR-technologie wordt verder ook toegepast bij bio-olie (palmolie). Een
katalysatorfabrikant die hierover benaderd is, gaf ad hoc aan geen problemen te
verwachten.
Technisch is het mogelijk om stortgas en biogas, zowel uit mest als uit slib van
afvalwaterzuiveringsinstallaties, met commercieel beschikbare technieken zodanig te
reinigen en op te werken dat het aan de specificaties voor aardgaskwaliteit voldoet en
in het aardgasnet kan worden geïnjecteerd. Bij deze kwaliteit biogas is het eveneens
technisch mogelijk om een gasmotor met SCR te bedrijven. Avesco Schwissmotor biedt
commercieel gasmotoren aan voor diverse soorten biogas welke voldoet aan de eisen
van de Zwiterse Luftreinhalte-Verordnung (Avesco Schwissmotor, 2012a).
In een Duits overzicht voor WKK gasmotoren als Blockheizkraftwerke is een lijst met
fabrikanten opgenomen, die motoren aanbieden in combinatie met diverse
rookgasreinigingstechnologieën (BHKW, 2011). Uit deze lijst blijkt dat diverse
leveranciers biogasmotoren leveren met oxidatiekatalysator, driewegkatalysator of
lean-burn technologie voor diverse vermogensklassen. SCR-technologie wordt in deze
lijst expliciet genoemd voor biogasmotoren vanaf 9 MWth/4 MWe. Biogasmotoren met
driewegkatalysator worden in deze lijst expliciet genoemd tot ongeveer 150 kWth/50
kWe. Dit wordt in (BHKW, 2011) ook aangeboden voor biogas uit
waterzuiveringsinstallaties (Klärgas), maar niet voor stortgas (Deponiegas). In de lijst
met leveranciers worden ook haalbare emissies in het rookgas genoemd. Deze zijn zeer
divers, ook bij toepassing van een katalytische reinigingstechnologie. Diverse
leveranciers noemen emissies die samenvallen met de Duitse TA Luft
emissiegrenswaarden, waardoor praktijkemissies niet altijd opgenomen lijken te zijn. Er
zijn diverse leveranciers die emissiegrenswaarden voor NOx noemen tussen 50 en 120
mg/Nm3 voor motoren met driewegkatalysator. Uitgaande van een referentiewaarde
van 5% O2, overeenkomstig de systematiek van de Duite TA Luft, komt dit neer op 56-
135 mg/Nm3 bij 3% O2 (BHKW, 2011).
Als voorbeeld kan Avesco Schwissmotor worden genoemd die driewegkatalysatoren bij
biogasmotoren commercieel aanbiedt en op de techniek met tussenkoeling een patent
heeft (Avesco Schwissmotor, 2012a, 2012b). Dit is ook mogelijk voor stortgas
(Deponiegas) en biogas van waterzuiveringsinstallaties (Klärgas), eventueel in
combinatie met een actief kool filter (Avesco Schwissmotor, 2012b). Dit actief kool filter
absorbeert diverse stoffen die regelmatig als problematische sporenelementen worden
genoemd: silanen, siloxanen, ammoniak, chloor, fluor en zwavel. Er blijft dus een goed-
gezuiverde brandstof over (Avesco Schwissmotor, 2012b). Hiermee zou kunnen worden
voldaan aan de eisen van de Zwiterse Luftreinhalte-Verordnung (LRV) (Avesco
Schwissmotor, 2012a). Ook uit het overzicht van projecten, zie Tabel 10, blijkt dat de
driewegkatalysator in de praktijk wordt toegepast op een aantal plaatsen.
Commerciële beschikbaarheid
van de diverse
rookgasreinigingstechnologieën
ECN
Mede door de lagere verbrandingsw
zijn dat technieken die bij aardgas
geschikt zijn voor
reduceren kan problematisch zijn, vanwege de
(BMWA, 2007). In een Oostenrijks rapport wordt melding gemaakt van optimale
verbranding bij lambda 1,3
brandstofbenutting van biogas in gasmotoren worden niet standaard t
zijn er lambda
beperking van de NO
lage NOx-emissie mogelijk maken zonder katalysator.
onderzoeks
Charge Compression Ignition (HCCI)
gasmotor is, en
brandstof wordt vervangen door waterstof
HCCI, Homogeneous Charge Compression Ignition
en verbrandingslucht voor de verbranding wordt g
toename van de temperatuur tijdens de compressieslag in de motor.
ontstaat daarbij op meerdere locaties en er is geen duidelijke vlamvoortgang (enkele
bronnen spreken van vlamloze verbranding).
lagere temperatuur en resulteert in een lagere NO
hoeveelheid onverbrande koolwaters
(landfill gas) is een project in Californië bekend
concept HCCI wordt gebruikt als Low NO
(31-39%) wordt een NO
minder NOx
van een ander rapport over hetzelfde project, dat is (Dibble, 2006), kan 15
worden aangenomen en resulteert 2
Uitgebreide metingen laten zien dat lage emissies na een catalytic converter
(katalysator)
gemiddeld voor het gesimuleerde stortgas, omgerekend naar 3% O
NOx/Nm3, < 20 mg CO/Nm
Daarbij is voor de omrekening van UHC uitgegaan van gemeten methaan. Dit betekent
dat deze techniek ook leidt tot een lage methaanuitstoot.
ECN-E--13-029
Mede door de lagere verbrandingsw
zijn dat technieken die bij aardgas
geschikt zijn voor biogasverbranding. Lean
reduceren kan problematisch zijn, vanwege de
(BMWA, 2007). In een Oostenrijks rapport wordt melding gemaakt van optimale
verbranding bij lambda 1,3
brandstofbenutting van biogas in gasmotoren worden niet standaard t
zijn er lambda-regelingen beschikbaar die resulteren in een acceptabel rendement en
beperking van de NOx-emissies.
emissie mogelijk maken zonder katalysator.
onderzoeks- en demonstratiefase. Belangrijke ontwikkelingen zijn
Charge Compression Ignition (HCCI)
is, en Hydrogen Assisted Lean Operation
brandstof wordt vervangen door waterstof
Homogeneous Charge Compression Ignition
en verbrandingslucht voor de verbranding wordt g
toename van de temperatuur tijdens de compressieslag in de motor.
ontstaat daarbij op meerdere locaties en er is geen duidelijke vlamvoortgang (enkele
bronnen spreken van vlamloze verbranding).
lagere temperatuur en resulteert in een lagere NO
hoeveelheid onverbrande koolwaters
(landfill gas) is een project in Californië bekend
concept HCCI wordt gebruikt als Low NO
39%) wordt een NOx
x) (Tiangco, 2007)
van een ander rapport over hetzelfde project, dat is (Dibble, 2006), kan 15
worden aangenomen en resulteert 2
Uitgebreide metingen laten zien dat lage emissies na een catalytic converter
(katalysator) haalbaar zijn,
gemiddeld voor het gesimuleerde stortgas, omgerekend naar 3% O
, < 20 mg CO/Nm
arbij is voor de omrekening van UHC uitgegaan van gemeten methaan. Dit betekent
dat deze techniek ook leidt tot een lage methaanuitstoot.
Mede door de lagere verbrandingswaarde en de soms wissel
zijn dat technieken die bij aardgasverbranding
verbranding. Lean
reduceren kan problematisch zijn, vanwege de
(BMWA, 2007). In een Oostenrijks rapport wordt melding gemaakt van optimale
verbranding bij lambda 1,3-1,4 (BMWA, 2007). Technische regelingen voor optimale
brandstofbenutting van biogas in gasmotoren worden niet standaard t
regelingen beschikbaar die resulteren in een acceptabel rendement en
emissies. Er zijn ook nog nieuwe technische ontwikkelingen die
emissie mogelijk maken zonder katalysator.
en demonstratiefase. Belangrijke ontwikkelingen zijn
Charge Compression Ignition (HCCI), wat een ander ontstekingsconcept voor een
Hydrogen Assisted Lean Operation
brandstof wordt vervangen door waterstof
Homogeneous Charge Compression Ignition
en verbrandingslucht voor de verbranding wordt g
toename van de temperatuur tijdens de compressieslag in de motor.
ontstaat daarbij op meerdere locaties en er is geen duidelijke vlamvoortgang (enkele
bronnen spreken van vlamloze verbranding).
lagere temperatuur en resulteert in een lagere NO
hoeveelheid onverbrande koolwaterstoffen en CO toeneemt (
(landfill gas) is een project in Californië bekend
concept HCCI wordt gebruikt als Low NO
x-emissie van 2
2007). Het zuurstofpercentage is niet gerapporteerd; op grond
van een ander rapport over hetzelfde project, dat is (Dibble, 2006), kan 15
worden aangenomen en resulteert 2-14 ppm in 2,5
Uitgebreide metingen laten zien dat lage emissies na een catalytic converter
r zijn, zie Tabel 8
gemiddeld voor het gesimuleerde stortgas, omgerekend naar 3% O
, < 20 mg CO/Nm3 en 21 mg UHC/Nm
arbij is voor de omrekening van UHC uitgegaan van gemeten methaan. Dit betekent
dat deze techniek ook leidt tot een lage methaanuitstoot.
aarde en de soms wissel
verbranding toegepast worden
verbranding. Lean-burn technologie om NO
reduceren kan problematisch zijn, vanwege de verbrandingssnelheid van biogas
(BMWA, 2007). In een Oostenrijks rapport wordt melding gemaakt van optimale
1,4 (BMWA, 2007). Technische regelingen voor optimale
brandstofbenutting van biogas in gasmotoren worden niet standaard t
regelingen beschikbaar die resulteren in een acceptabel rendement en
Er zijn ook nog nieuwe technische ontwikkelingen die
emissie mogelijk maken zonder katalysator.
en demonstratiefase. Belangrijke ontwikkelingen zijn
, wat een ander ontstekingsconcept voor een
Hydrogen Assisted Lean Operation
brandstof wordt vervangen door waterstof.
Homogeneous Charge Compression Ignition,
en verbrandingslucht voor de verbranding wordt gemengd en spontaan ontbrandt door
toename van de temperatuur tijdens de compressieslag in de motor.
ontstaat daarbij op meerdere locaties en er is geen duidelijke vlamvoortgang (enkele
bronnen spreken van vlamloze verbranding). De verbranding v
lagere temperatuur en resulteert in een lagere NOx
toffen en CO toeneemt (
(landfill gas) is een project in Californië bekend bij Makel Engineering
concept HCCI wordt gebruikt als Low NOx generator. Afhankelijk van
emissie van 2-14 ppm gegenereerd (bij lager
. Het zuurstofpercentage is niet gerapporteerd; op grond
van een ander rapport over hetzelfde project, dat is (Dibble, 2006), kan 15
14 ppm in 2,5
Uitgebreide metingen laten zien dat lage emissies na een catalytic converter
8 (Blizman, 2006).
gemiddeld voor het gesimuleerde stortgas, omgerekend naar 3% O
en 21 mg UHC/Nm3 (UHC=onverbrande koolwaterstoffen).
arbij is voor de omrekening van UHC uitgegaan van gemeten methaan. Dit betekent
dat deze techniek ook leidt tot een lage methaanuitstoot.
aarde en de soms wisselende samenstelling kan het
toegepast worden
burn technologie om NO
verbrandingssnelheid van biogas
(BMWA, 2007). In een Oostenrijks rapport wordt melding gemaakt van optimale
1,4 (BMWA, 2007). Technische regelingen voor optimale
brandstofbenutting van biogas in gasmotoren worden niet standaard t
regelingen beschikbaar die resulteren in een acceptabel rendement en
Er zijn ook nog nieuwe technische ontwikkelingen die
emissie mogelijk maken zonder katalysator. Deze bevinden zich nog
en demonstratiefase. Belangrijke ontwikkelingen zijn
, wat een ander ontstekingsconcept voor een
(HALO), waarbij een deel van de
, is een concept waarbij de brandstof
emengd en spontaan ontbrandt door
toename van de temperatuur tijdens de compressieslag in de motor.
ontstaat daarbij op meerdere locaties en er is geen duidelijke vlamvoortgang (enkele
De verbranding vindt daardoor plaats bij
x-uitstoot, waarbij
toffen en CO toeneemt (Yao, 2009). Voor stortgas
Makel Engineering
generator. Afhankelijk van
14 ppm gegenereerd (bij lager
. Het zuurstofpercentage is niet gerapporteerd; op grond
van een ander rapport over hetzelfde project, dat is (Dibble, 2006), kan 15
14 ppm in 2,5-104 mg NOx/Nm
Uitgebreide metingen laten zien dat lage emissies na een catalytic converter
2006). De emissieniveaus liggen hier
gemiddeld voor het gesimuleerde stortgas, omgerekend naar 3% O
HC=onverbrande koolwaterstoffen).
arbij is voor de omrekening van UHC uitgegaan van gemeten methaan. Dit betekent
dat deze techniek ook leidt tot een lage methaanuitstoot.
de samenstelling kan het
toegepast worden, niet zonder meer
burn technologie om NOx-emissies te
verbrandingssnelheid van biogas
(BMWA, 2007). In een Oostenrijks rapport wordt melding gemaakt van optimale
1,4 (BMWA, 2007). Technische regelingen voor optimale
brandstofbenutting van biogas in gasmotoren worden niet standaard toegepast; wel
regelingen beschikbaar die resulteren in een acceptabel rendement en
Er zijn ook nog nieuwe technische ontwikkelingen die
Deze bevinden zich nog
en demonstratiefase. Belangrijke ontwikkelingen zijn Homogeneous
, wat een ander ontstekingsconcept voor een
), waarbij een deel van de
is een concept waarbij de brandstof
emengd en spontaan ontbrandt door
toename van de temperatuur tijdens de compressieslag in de motor. Ontbranding
ontstaat daarbij op meerdere locaties en er is geen duidelijke vlamvoortgang (enkele
indt daardoor plaats bij
waarbij wel de
Yao, 2009). Voor stortgas
Makel Engineering, waarbij het
generator. Afhankelijk van het rendement
14 ppm gegenereerd (bij lager rendement
. Het zuurstofpercentage is niet gerapporteerd; op grond
van een ander rapport over hetzelfde project, dat is (Dibble, 2006), kan 15-16%
/Nm3 bij 3% O
Uitgebreide metingen laten zien dat lage emissies na een catalytic converter
De emissieniveaus liggen hier
gemiddeld voor het gesimuleerde stortgas, omgerekend naar 3% O2, op 38 mg
HC=onverbrande koolwaterstoffen).
arbij is voor de omrekening van UHC uitgegaan van gemeten methaan. Dit betekent
Scherpere NOx
de samenstelling kan het
, niet zonder meer
emissies te
verbrandingssnelheid van biogas
(BMWA, 2007). In een Oostenrijks rapport wordt melding gemaakt van optimale
1,4 (BMWA, 2007). Technische regelingen voor optimale
oegepast; wel
regelingen beschikbaar die resulteren in een acceptabel rendement en
Er zijn ook nog nieuwe technische ontwikkelingen die
sterk in de
Homogeneous
, wat een ander ontstekingsconcept voor een
), waarbij een deel van de
is een concept waarbij de brandstof
emengd en spontaan ontbrandt door
Ontbranding
ontstaat daarbij op meerdere locaties en er is geen duidelijke vlamvoortgang (enkele
indt daardoor plaats bij
Yao, 2009). Voor stortgas
, waarbij het
het rendement
rendement,
. Het zuurstofpercentage is niet gerapporteerd; op grond
16% O2
bij 3% O2.
De emissieniveaus liggen hier
, op 38 mg
HC=onverbrande koolwaterstoffen).
arbij is voor de omrekening van UHC uitgegaan van gemeten methaan. Dit betekent
Scherpere NOx-eis voor Biogasmotoren
Potentieel alternatief:
demonstratie van
ontstekingsconcept HCCI bij
stortgas
eis voor Biogasmotoren 31
Potentieel alternatief:
demonstratie van
concept HCCI bij
32
Tabel 8: Overzicht emissies HCCI motor met aardgas en stortgas. De equivalence ratio geeft de
luchtovermaat aan en wordt berekend als inverse van de lambda. Tussen haakjes is de emissie in de
eenheid mg/Nm3 bij 3% O2 weergegeven.
Inlet condition Engine output Exhaust gas Emissies [ppm] en (mg/Nm3
bij 3% O2)
Equiv
ratio
Intake
temp
[°C]
Power [kW] Eff.
[%]
O2
[%]
CO2
[%]
CO UHC
(Meting CH4
aangenomen)
NOx
Aardgas
0,34 165 26,8 33,1 15,4 ~7,5 < 5,0
(< 20)
5,9
(14)
3,8
(25)
0,36 165 26,9 33,4 15,4 ~7,5 < 5,0
(< 20)
6,3
(15)
6,6
(44)
0,38 165 27,2 32,2 15,4 ~7,5 < 5,0
(< 20)
8,3
(19)
9,4
(62)
Gesimuleerd stortgas
0,35 175 25,6 28,3 15,3 ~11,0 < 5,0
(< 20)
7,8
(18)
4,4
(29)
0,38 175 26,5 29,5 15,4 ~11,5 < 5,0
(< 20)
9,7
(22)
5,2
(35)
0,41 175 28,3 31,7 15,3 ~11,0 < 5,0
(< 20)
9,9
(23)
7,6
(50)
Tabel 9: Overzicht emissies HCCI motor op aardgas
Dat de catalytic converter noodzakelijk is om de emissie-eisen te halen, laat een meting
met aardgas zien, zie Tabel 9 (Dibble, 2006). De emissiecijfers zijn in de tabel met
behulp van het aanwezige zuurstofpercentage ook omgerekend naar mg/Nm3 bij 3% O2.
Veel metingen zijn uitgevoerd met gesimuleerd stortgas, maar een HCCI-test met echt
stortgas is eveneens opgestart (Dibble, 2006).
Om de uitstoot van NOx (en ook CO) verder terug te dringen, zou ultra lean operatie van
gasmotoren de ideale oplossing zijn: de zuurstofconcentratie neemt toe en de
piektemperatuur in de cilinder gaat omlaag. Bovendien gaat het thermisch rendement
van de motor omhoog. Ultra lean operatie wordt beperkt door de ontvlambaarheid van
de brandstof. Waterstof ontvlamt bij een veel bredere ratio van lucht/brandstof,
oftewel de lambda, en kan in principe onder ultra lean condities opereren. Hydrogen
Cat.
Converter
Inlet condition Engine output Emissies [ppm] en (mg/Nm3
bij 3% O2)
Equiv
ratio
Intake
temp
[°C]
Power
[kW]
Eff.
[%]
O2
[%]
CO2
[%]
CO UHC (Meting CH4
aangenomen)
NOx
No 0,33 165 26 33 ~16,0 ~7,5 [< 90]
(< 408)
[< 150]
(< 390)
[~4]
( ~30)
Yes 0,34 165 27 33 ~15,5 ~7,5 [< 5]
(< 20)
[~6]
(~14)
[~4]
( ~27)
Potentieel alternatief:
demonstratie van toevoeging
van waterstof (HALO)
ECN
Assisted Lean Operation (HALO) van gasmotoren is een techniek waarbij een deel van
het aardgas wordt vervangen door waterstof. Daardoor kan de lambda toenemen van
1,6 (wat een commerciële waarde is)
praktisch nul (
Bio-HALO is eveneens uitgevoerd door TIAX LLC m
met syntheti
2007; Couch,
(bijvoorbeeld N
Resultaten laten zien dat door ultra lean operatie met deze techniek de NO
inderdaad fors
proeven (Couch, 2007)
8-15% H2; ruitsymbolen representeren resultaten bij lagere
uitstoot op
veelvuldig gehanteerd in Californië
verbrandingswaarde een energetische verhouding gebruikt van
11,4% H2 LHV/CH
uitgevoerd bij 7,5% H
om deze lage NO
komt overeen met 16 ppm NO
installatie is circa 10% van de totale investeringskosten van de gasmotor.
Figuur 4: NOx
de figuur representeren resultaten bij 8
percentages
Er zijn meer dan 10 projecten waarbij SCR na gasmotoren op biogas wordt toegepast.
Dit betreft een diversiteit aan biogassen zoals uit slib van een waterzuivering, stortgas,
biogas uit mestvergisting, co
waar een driewegkat
moeten ook de siloxanen verwijderd worden omdat deze de motor beschadigen. De
diverse projecten worden hierna verder toegelicht.
ECN-E--13-029
Assisted Lean Operation (HALO) van gasmotoren is een techniek waarbij een deel van
het aardgas wordt vervangen door waterstof. Daardoor kan de lambda toenemen van
1,6 (wat een commerciële waarde is)
praktisch nul (TIAX, 2006
HALO is eveneens uitgevoerd door TIAX LLC m
met synthetisch reformate in opdracht van California Energy Commission
2007; Couch, 2007). Reformate is hier een mengsel van waterstof, CO en een inert gas
(bijvoorbeeld N2) dat uiteindelijk ter plekke uit het “biogas” gemaakt moet worden.
Resultaten laten zien dat door ultra lean operatie met deze techniek de NO
inderdaad fors omlaag wordt gebracht
proeven (Couch, 2007). De v
; ruitsymbolen representeren resultaten bij lagere
5 respectievelijk 7 ppm
veelvuldig gehanteerd in Californië
verbrandingswaarde een energetische verhouding gebruikt van
LHV/CH4 LHV. Een meting die resulteerde in 10 ppm NO
uitgevoerd bij 7,5% H2 LHV/CH
om deze lage NOx-emissies te bereiken
ereen met 16 ppm NO
installatie is circa 10% van de totale investeringskosten van de gasmotor.
NOx-effect van ultra arme afstelling door waterstof gebruik (HALO). De
de figuur representeren resultaten bij 8
Er zijn meer dan 10 projecten waarbij SCR na gasmotoren op biogas wordt toegepast.
Dit betreft een diversiteit aan biogassen zoals uit slib van een waterzuivering, stortgas,
biogas uit mestvergisting, co
waar een driewegkatalysator bij gebruikt wordt, zie
moeten ook de siloxanen verwijderd worden omdat deze de motor beschadigen. De
diverse projecten worden hierna verder toegelicht.
Assisted Lean Operation (HALO) van gasmotoren is een techniek waarbij een deel van
het aardgas wordt vervangen door waterstof. Daardoor kan de lambda toenemen van
1,6 (wat een commerciële waarde is) naar 2,5. Bij een lambda van 2,2 is de NO
TIAX, 2006).
HALO is eveneens uitgevoerd door TIAX LLC m
reformate in opdracht van California Energy Commission
Reformate is hier een mengsel van waterstof, CO en een inert gas
) dat uiteindelijk ter plekke uit het “biogas” gemaakt moet worden.
Resultaten laten zien dat door ultra lean operatie met deze techniek de NO
omlaag wordt gebracht
De vierkante symbolen
; ruitsymbolen representeren resultaten bij lagere
5 respectievelijk 7 ppm bij 15% O
veelvuldig gehanteerd in Californië) te verkrijgen, is
verbrandingswaarde een energetische verhouding gebruikt van
LHV. Een meting die resulteerde in 10 ppm NO
LHV/CH4 LHV. Er is dus een vrij hoog percentage waterstof nodig
emissies te bereiken
ereen met 16 ppm NOx bij 15% O
installatie is circa 10% van de totale investeringskosten van de gasmotor.
effect van ultra arme afstelling door waterstof gebruik (HALO). De
de figuur representeren resultaten bij 8-15% H
Er zijn meer dan 10 projecten waarbij SCR na gasmotoren op biogas wordt toegepast.
Dit betreft een diversiteit aan biogassen zoals uit slib van een waterzuivering, stortgas,
biogas uit mestvergisting, co-vergisting en vergisting van
alysator bij gebruikt wordt, zie
moeten ook de siloxanen verwijderd worden omdat deze de motor beschadigen. De
diverse projecten worden hierna verder toegelicht.
Assisted Lean Operation (HALO) van gasmotoren is een techniek waarbij een deel van
het aardgas wordt vervangen door waterstof. Daardoor kan de lambda toenemen van
naar 2,5. Bij een lambda van 2,2 is de NO
HALO is eveneens uitgevoerd door TIAX LLC met behulp van
reformate in opdracht van California Energy Commission
Reformate is hier een mengsel van waterstof, CO en een inert gas
) dat uiteindelijk ter plekke uit het “biogas” gemaakt moet worden.
Resultaten laten zien dat door ultra lean operatie met deze techniek de NO
omlaag wordt gebracht, zie Figuur 4
ierkante symbolen in de figuur
; ruitsymbolen representeren resultaten bij lagere
bij 15% O2 (dit referentie
) te verkrijgen, is
verbrandingswaarde een energetische verhouding gebruikt van
LHV. Een meting die resulteerde in 10 ppm NO
LHV. Er is dus een vrij hoog percentage waterstof nodig
emissies te bereiken (Couch, 2007).
bij 15% O2. De investeringskosten van een HALO
installatie is circa 10% van de totale investeringskosten van de gasmotor.
effect van ultra arme afstelling door waterstof gebruik (HALO). De
15% H2; ruitsymbolen representeren resultaten bij lagere H
Er zijn meer dan 10 projecten waarbij SCR na gasmotoren op biogas wordt toegepast.
Dit betreft een diversiteit aan biogassen zoals uit slib van een waterzuivering, stortgas,
vergisting en vergisting van
alysator bij gebruikt wordt, zie
moeten ook de siloxanen verwijderd worden omdat deze de motor beschadigen. De
diverse projecten worden hierna verder toegelicht.
Assisted Lean Operation (HALO) van gasmotoren is een techniek waarbij een deel van
het aardgas wordt vervangen door waterstof. Daardoor kan de lambda toenemen van
naar 2,5. Bij een lambda van 2,2 is de NO
et behulp van
reformate in opdracht van California Energy Commission
Reformate is hier een mengsel van waterstof, CO en een inert gas
) dat uiteindelijk ter plekke uit het “biogas” gemaakt moet worden.
Resultaten laten zien dat door ultra lean operatie met deze techniek de NO
4 met de resultaten van twee
in de figuur representeren resultaten bij
; ruitsymbolen representeren resultaten bij lagere H2-percentages.
(dit referentie-zuurstofpercentage wordt
) te verkrijgen, is op basis van de onderste
verbrandingswaarde een energetische verhouding gebruikt van 13,5
LHV. Een meting die resulteerde in 10 ppm NO
LHV. Er is dus een vrij hoog percentage waterstof nodig
Couch, 2007). Een eis van 100 mg NO
. De investeringskosten van een HALO
installatie is circa 10% van de totale investeringskosten van de gasmotor.
effect van ultra arme afstelling door waterstof gebruik (HALO). De
; ruitsymbolen representeren resultaten bij lagere H
Er zijn meer dan 10 projecten waarbij SCR na gasmotoren op biogas wordt toegepast.
Dit betreft een diversiteit aan biogassen zoals uit slib van een waterzuivering, stortgas,
vergisting en vergisting van GFT. Ook zijn er 3 projecten
alysator bij gebruikt wordt, zie Tabel 10. Bij afvalwaterzuivering
moeten ook de siloxanen verwijderd worden omdat deze de motor beschadigen. De
diverse projecten worden hierna verder toegelicht.
Assisted Lean Operation (HALO) van gasmotoren is een techniek waarbij een deel van
het aardgas wordt vervangen door waterstof. Daardoor kan de lambda toenemen van
naar 2,5. Bij een lambda van 2,2 is de NO
et behulp van synthetisch stortgas
reformate in opdracht van California Energy Commission (Tiangco,
Reformate is hier een mengsel van waterstof, CO en een inert gas
) dat uiteindelijk ter plekke uit het “biogas” gemaakt moet worden.
Resultaten laten zien dat door ultra lean operatie met deze techniek de NOx-uitstoot
met de resultaten van twee
representeren resultaten bij
percentages. Om
zuurstofpercentage wordt
op basis van de onderste
13,5% respectievelij
LHV. Een meting die resulteerde in 10 ppm NOx (bij 15% O2
LHV. Er is dus een vrij hoog percentage waterstof nodig
Een eis van 100 mg NO
. De investeringskosten van een HALO
installatie is circa 10% van de totale investeringskosten van de gasmotor.
effect van ultra arme afstelling door waterstof gebruik (HALO). De vierkante symbolen in
; ruitsymbolen representeren resultaten bij lagere H
Er zijn meer dan 10 projecten waarbij SCR na gasmotoren op biogas wordt toegepast.
Dit betreft een diversiteit aan biogassen zoals uit slib van een waterzuivering, stortgas,
. Ook zijn er 3 projecten
. Bij afvalwaterzuivering
moeten ook de siloxanen verwijderd worden omdat deze de motor beschadigen. De
Scherpere NOx
Assisted Lean Operation (HALO) van gasmotoren is een techniek waarbij een deel van
het aardgas wordt vervangen door waterstof. Daardoor kan de lambda toenemen van
naar 2,5. Bij een lambda van 2,2 is de NOx-uitstoot
stortgas
Tiangco,
Reformate is hier een mengsel van waterstof, CO en een inert gas
) dat uiteindelijk ter plekke uit het “biogas” gemaakt moet worden.
uitstoot
met de resultaten van twee
representeren resultaten bij
Om de NOx-
zuurstofpercentage wordt
op basis van de onderste
ectievelijk
2), is
LHV. Er is dus een vrij hoog percentage waterstof nodig
Een eis van 100 mg NOx/Nm3
. De investeringskosten van een HALO
vierkante symbolen in
; ruitsymbolen representeren resultaten bij lagere H2-
Er zijn meer dan 10 projecten waarbij SCR na gasmotoren op biogas wordt toegepast.
Dit betreft een diversiteit aan biogassen zoals uit slib van een waterzuivering, stortgas,
. Ook zijn er 3 projecten
. Bij afvalwaterzuivering
moeten ook de siloxanen verwijderd worden omdat deze de motor beschadigen. De
Scherpere NOx-eis voor Biogasmotoren
Projecten met rookgasreiniging
eis voor Biogasmotoren 33
Projecten met rookgasreinigingProjecten met rookgasreiniging
34
Tabel 10: Biogasmotoren met rookgasreiniging
Techniek Locatie Jaar Bron
Zwitserland
SCR 5 locaties in Zwitserland. Waarvan twee
hieronder toegelicht.
2005 (Genesys, 2005)
SCR bij covergisting 1e
installatie 100 kWe Zündstrahlmotor;
Ittigen in Zwitserland (heeft ook roetfilter).
2005 (Genesys, 2005),
(BFE, 2005)
SCR bij mestvergisting Andere installatie 75 kWe Wiggertal
Zwitserland.
(Schneeberger,
2006)
Duitsland
3 weg katalysator
bij waterzuivering
190 kWe in Köttingen (gemeente Erftstadt)
Duitsland. Voor de motor worden o.a.
siloxanen verwijderd.
2003 (Energieprojecten,
2004)
SCR-Katalysator Berlin Wannsee (stortgas). Gaat over 3
maal 1500 kWe met SCR.
1993 (Tallner, 1993)
3-Wege-Katalysator
(mit λ =1)
Deponie Weinheim
Gesloten?
1993 (Tallner, 1993)
Nederland
SCR bij stortgas voor
450 draaiuren
Dual fuel motor van 100 kW Stainkoel’n
stortplaats in Groningen.
2005 (Dambrink, 2005)
SCR bij GFT vergisting Twee 1 MWe Jenbacher gasmotoren bij VAR
B.V., Wilp-Achterhoek.
2009 (VAR, 2009)
Verenigde Staten
SCR Ocean County Utility
Authority.
(Tower, 2003)
SCR Sacramento County in California. 1996 (Tower, 2003)
SCR Bergen County
Afvalwater.
Bergen County Utility
Authority s in Little Ferry.
2002 (Tower, 2003)
Mestvergisting met
driewegkatalysator
Gallo Cattle Company in San Joaquin,
Californië.
2005 (Dusault, 2009)
Mestvergisting met
SCR
Fiscalini Farms & Fiscalini Dairy in San
Joaquin in San Joaquin, Californië.
2007 (Dusault, 2009)
Stortgas met HCCI
motor
Makel Engineering,
Californië.
2007 (Tiangco, 2007)
Een onderzoeksprogramma van het Bundesamt für Energie BFE in Zwitserland spreekt
over 5 biogas gasmotoren met SCR in april 2005 (Genesys, 2005), zie ook Tabel 10. Van
een tweetal motoren van 100 kW en 75 kW geeft de beschrijving aan dat het om
mestvergisting of co-vergisting gaat11 (Schneeberger, 2006; BFE, 2005).
In Duitsland wordt een aantal biogasmotoren gerapporteerd met rookgasreiniging, zie
ook Tabel 10.
xxxxxxxxxxxxssssssssxxxxxxxxxxxxxx
11 Bij Genesys Biogas AG verwijzen ze door naar katalysator-bedrijf Hug Engineering in Zwitserland. Hug
Engineering (www.hug-eng.ch/) is een belangrijke speler op het gebied van DeNOx-installaties. Voor meer
informatie wordt naar Hanwel in Nederland verwezen.
Biogasmotoren in Zwitserland
Biogasmotoren in Duitsland
ECN
Het bedrijf
Duitse plaats Köttingen (gemeente Erftstadt), die met een driewegkatalysator werkt. De
gasmotor werkt zonder overmaat aan verbrandingslucht (
rookgasrecircul
Liebherr dieselmotor is ontwikkeld, een hoog rendement. De opgegeven waarde voor
het asrendement van de zescilinder gasmotor is 39,5% en voor het elektrische
rendement van motor plus gene
relatie tot het bescheiden vermogen van 190 kW. Op de proefstand leverde het
aggregaat zelfs e
Een studie uit 1993 noemt een tweetal voorbeelden.
een drietal grote 1,5 MW
Het lijkt erop dat deze afvalstortplaats inmiddels
stopgezet. De andere motor bij Deponie Weinheim werkt met een geregelde
driewegkatalysator. Om beschadiging van de katalysator te voorkomen moet het gas
eerst gereinigd worden van arseen, chloor en fluor. Het
(±0,2%) kleiner dan voor benzine auto’s. Er dient precies genoeg lucht te worden
toegevoerd voor volledige verbranding. Alleen zo kan de stikstofoxide worden
afgebroken met de aanwezige CO en koolwaterstoffen (Tallner, 1993). Van beide
motoren is geen recente informatie aangetroffen.
Figuur 5: Schema van gasmotor op stortgas bij Deponie Wannsee
Ook in Nederland zijn een aantal biogasmotoren geplaatst met rookgasreiniging (zie
Tabel 10). I
naar SCR bij biogas (Dambrink, 2005). Het gaat hierbij om een
die zowel diesel als biogas gebruikt
was de Stainkoel’n stortplaats in Groningen
normale verwijderingsgraad
metingsduur i
trekken.
ECN-E--13-029
Menag heeft
Duitse plaats Köttingen (gemeente Erftstadt), die met een driewegkatalysator werkt. De
gasmotor werkt zonder overmaat aan verbrandingslucht (
rookgasrecirculatie. Menag claimt voor deze gasmotor, die op basis van de Zwitserse
Liebherr dieselmotor is ontwikkeld, een hoog rendement. De opgegeven waarde voor
het asrendement van de zescilinder gasmotor is 39,5% en voor het elektrische
rendement van motor plus gene
relatie tot het bescheiden vermogen van 190 kW. Op de proefstand leverde het
aggregaat zelfs een elektrisch rendement van 38%
Een studie uit 1993 noemt een tweetal voorbeelden.
een drietal grote 1,5 MW
Het lijkt erop dat deze afvalstortplaats inmiddels
De andere motor bij Deponie Weinheim werkt met een geregelde
driewegkatalysator. Om beschadiging van de katalysator te voorkomen moet het gas
eerst gereinigd worden van arseen, chloor en fluor. Het
(±0,2%) kleiner dan voor benzine auto’s. Er dient precies genoeg lucht te worden
toegevoerd voor volledige verbranding. Alleen zo kan de stikstofoxide worden
afgebroken met de aanwezige CO en koolwaterstoffen (Tallner, 1993). Van beide
en is geen recente informatie aangetroffen.
Schema van gasmotor op stortgas bij Deponie Wannsee
Ook in Nederland zijn een aantal biogasmotoren geplaatst met rookgasreiniging (zie
). In Nederland is door Host in opdracht van SenterNovem onderzoek gedaan
naar SCR bij biogas (Dambrink, 2005). Het gaat hierbij om een
zowel diesel als biogas gebruikt
Stainkoel’n stortplaats in Groningen
verwijderingsgraad
ngsduur is met 450 uur wel
Menag heeft in 2003 een gasmotor geplaatst, bij de waterzuivering van de
Duitse plaats Köttingen (gemeente Erftstadt), die met een driewegkatalysator werkt. De
gasmotor werkt zonder overmaat aan verbrandingslucht (
atie. Menag claimt voor deze gasmotor, die op basis van de Zwitserse
Liebherr dieselmotor is ontwikkeld, een hoog rendement. De opgegeven waarde voor
het asrendement van de zescilinder gasmotor is 39,5% en voor het elektrische
rendement van motor plus generator 37,6%. Dit elektrisch
relatie tot het bescheiden vermogen van 190 kW. Op de proefstand leverde het
en elektrisch rendement van 38%
Een studie uit 1993 noemt een tweetal voorbeelden.
een drietal grote 1,5 MWe motoren met SCR op stortgas, zie
Het lijkt erop dat deze afvalstortplaats inmiddels
De andere motor bij Deponie Weinheim werkt met een geregelde
driewegkatalysator. Om beschadiging van de katalysator te voorkomen moet het gas
eerst gereinigd worden van arseen, chloor en fluor. Het
(±0,2%) kleiner dan voor benzine auto’s. Er dient precies genoeg lucht te worden
toegevoerd voor volledige verbranding. Alleen zo kan de stikstofoxide worden
afgebroken met de aanwezige CO en koolwaterstoffen (Tallner, 1993). Van beide
en is geen recente informatie aangetroffen.
Schema van gasmotor op stortgas bij Deponie Wannsee
Ook in Nederland zijn een aantal biogasmotoren geplaatst met rookgasreiniging (zie
n Nederland is door Host in opdracht van SenterNovem onderzoek gedaan
naar SCR bij biogas (Dambrink, 2005). Het gaat hierbij om een
zowel diesel als biogas gebruikt (verhouding 10% diesel, 90% stortgas)
Stainkoel’n stortplaats in Groningen
verwijderingsgraad (80%); in dit geval genoeg om aan 140 g/GJ te voldoen.
s met 450 uur wel te beperkt om over de levensduur
een gasmotor geplaatst, bij de waterzuivering van de
Duitse plaats Köttingen (gemeente Erftstadt), die met een driewegkatalysator werkt. De
gasmotor werkt zonder overmaat aan verbrandingslucht (
atie. Menag claimt voor deze gasmotor, die op basis van de Zwitserse
Liebherr dieselmotor is ontwikkeld, een hoog rendement. De opgegeven waarde voor
het asrendement van de zescilinder gasmotor is 39,5% en voor het elektrische
rator 37,6%. Dit elektrisch
relatie tot het bescheiden vermogen van 190 kW. Op de proefstand leverde het
en elektrisch rendement van 38% (Energieprojecten, 2004).
Een studie uit 1993 noemt een tweetal voorbeelden.
motoren met SCR op stortgas, zie
Het lijkt erop dat deze afvalstortplaats inmiddels is gesloten en de gaswinning is
De andere motor bij Deponie Weinheim werkt met een geregelde
driewegkatalysator. Om beschadiging van de katalysator te voorkomen moet het gas
eerst gereinigd worden van arseen, chloor en fluor. Het
(±0,2%) kleiner dan voor benzine auto’s. Er dient precies genoeg lucht te worden
toegevoerd voor volledige verbranding. Alleen zo kan de stikstofoxide worden
afgebroken met de aanwezige CO en koolwaterstoffen (Tallner, 1993). Van beide
en is geen recente informatie aangetroffen.
Schema van gasmotor op stortgas bij Deponie Wannsee
Ook in Nederland zijn een aantal biogasmotoren geplaatst met rookgasreiniging (zie
n Nederland is door Host in opdracht van SenterNovem onderzoek gedaan
naar SCR bij biogas (Dambrink, 2005). Het gaat hierbij om een
(verhouding 10% diesel, 90% stortgas)
Stainkoel’n stortplaats in Groningen. De door Steuler geleverde
(80%); in dit geval genoeg om aan 140 g/GJ te voldoen.
beperkt om over de levensduur
een gasmotor geplaatst, bij de waterzuivering van de
Duitse plaats Köttingen (gemeente Erftstadt), die met een driewegkatalysator werkt. De
gasmotor werkt zonder overmaat aan verbrandingslucht (=1) en maakt gebruik van
atie. Menag claimt voor deze gasmotor, die op basis van de Zwitserse
Liebherr dieselmotor is ontwikkeld, een hoog rendement. De opgegeven waarde voor
het asrendement van de zescilinder gasmotor is 39,5% en voor het elektrische
rator 37,6%. Dit elektrische rendement is hoog in
relatie tot het bescheiden vermogen van 190 kW. Op de proefstand leverde het
(Energieprojecten, 2004).
Een studie uit 1993 noemt een tweetal voorbeelden. Het eerste heeft betrekking op
motoren met SCR op stortgas, zie Figuur
is gesloten en de gaswinning is
De andere motor bij Deponie Weinheim werkt met een geregelde
driewegkatalysator. Om beschadiging van de katalysator te voorkomen moet het gas
eerst gereinigd worden van arseen, chloor en fluor. Het -venster is
(±0,2%) kleiner dan voor benzine auto’s. Er dient precies genoeg lucht te worden
toegevoerd voor volledige verbranding. Alleen zo kan de stikstofoxide worden
afgebroken met de aanwezige CO en koolwaterstoffen (Tallner, 1993). Van beide
Schema van gasmotor op stortgas bij Deponie Wannsee
Ook in Nederland zijn een aantal biogasmotoren geplaatst met rookgasreiniging (zie
n Nederland is door Host in opdracht van SenterNovem onderzoek gedaan
naar SCR bij biogas (Dambrink, 2005). Het gaat hierbij om een 100 kW
(verhouding 10% diesel, 90% stortgas)
door Steuler geleverde
(80%); in dit geval genoeg om aan 140 g/GJ te voldoen.
beperkt om over de levensduur
een gasmotor geplaatst, bij de waterzuivering van de
Duitse plaats Köttingen (gemeente Erftstadt), die met een driewegkatalysator werkt. De
=1) en maakt gebruik van
atie. Menag claimt voor deze gasmotor, die op basis van de Zwitserse
Liebherr dieselmotor is ontwikkeld, een hoog rendement. De opgegeven waarde voor
het asrendement van de zescilinder gasmotor is 39,5% en voor het elektrische
rendement is hoog in
relatie tot het bescheiden vermogen van 190 kW. Op de proefstand leverde het
(Energieprojecten, 2004).
Het eerste heeft betrekking op
Figuur 5 (Tallner, 1993).
is gesloten en de gaswinning is
De andere motor bij Deponie Weinheim werkt met een geregelde
driewegkatalysator. Om beschadiging van de katalysator te voorkomen moet het gas
venster is met = 0,988
(±0,2%) kleiner dan voor benzine auto’s. Er dient precies genoeg lucht te worden
toegevoerd voor volledige verbranding. Alleen zo kan de stikstofoxide worden
afgebroken met de aanwezige CO en koolwaterstoffen (Tallner, 1993). Van beide
Ook in Nederland zijn een aantal biogasmotoren geplaatst met rookgasreiniging (zie
n Nederland is door Host in opdracht van SenterNovem onderzoek gedaan
100 kW dual fuel motor
(verhouding 10% diesel, 90% stortgas). De locatie
door Steuler geleverde SCR gaf een
(80%); in dit geval genoeg om aan 140 g/GJ te voldoen.
beperkt om over de levensduur een conclusie te
Scherpere NOx
een gasmotor geplaatst, bij de waterzuivering van de
Duitse plaats Köttingen (gemeente Erftstadt), die met een driewegkatalysator werkt. De
=1) en maakt gebruik van
atie. Menag claimt voor deze gasmotor, die op basis van de Zwitserse
Liebherr dieselmotor is ontwikkeld, een hoog rendement. De opgegeven waarde voor
het asrendement van de zescilinder gasmotor is 39,5% en voor het elektrische
rendement is hoog in
relatie tot het bescheiden vermogen van 190 kW. Op de proefstand leverde het
Het eerste heeft betrekking op
(Tallner, 1993).
is gesloten en de gaswinning is
driewegkatalysator. Om beschadiging van de katalysator te voorkomen moet het gas
= 0,988
(±0,2%) kleiner dan voor benzine auto’s. Er dient precies genoeg lucht te worden
toegevoerd voor volledige verbranding. Alleen zo kan de stikstofoxide worden
afgebroken met de aanwezige CO en koolwaterstoffen (Tallner, 1993). Van beide
Ook in Nederland zijn een aantal biogasmotoren geplaatst met rookgasreiniging (zie
n Nederland is door Host in opdracht van SenterNovem onderzoek gedaan
dual fuel motor
De locatie
SCR gaf een
(80%); in dit geval genoeg om aan 140 g/GJ te voldoen. De
een conclusie te
Scherpere NOx-eis voor Biogasmotoren
Biogasmotoren in
eis voor Biogasmotoren 35
Biogasmotoren in Nederland
36
Vooruitlopend op de Bems-regelgeving zijn in de stimuleringsregeling voor duurzame
energie (SDE) scherpe eisen geformuleerd aan de NOx-emissie biogasmotoren. Door de
VAR in Wilp zijn daarop de twee 1 MWe gasmotoren van Jenbacher behorend bij een
nieuwe installatie voor het vergisten van GFT uitgevoerd met een SCR installatie. Beide
nieuwe SCR-installaties voldoen (nog) ruimschoots aan de voorgenomen eis. Er zijn door
de leverancier echter geen lange termijn garanties afgegeven. Omdat de SDE inmiddels
deze scherpe eisen niet meer stelt, is de ureumdosering om bedrijfseconomische
redenen inmiddels gestopt. Omdat de katalysator nog steeds in het rookgaskanaal
aanwezig is, is het wel mogelijk om, indien gewenst, te meten in hoeverre deze in de
loop van de tijd achteruit is gegaan.
In de VS wordt melding gemaakt van diverse biogasmotoren met rookgasreiniging (zie
Tabel 10). Daarnaast zijn er ook motoren gerealiseerd met reinigingsinstallaties voor
siloxanen. De motoren staan op een referentielijst van een bedrijf die deze apparatuur
levert (Tower, 2003). In Paragraaf 3.3 is verwijdering van siloxanen uitgebreider
beschreven.
In Californië wordt aan biogasmotoren de NOx-eis gesteld van 0,15 g/bhp-hr. Dit komt
volgens (Dusault, 2009) overeen met 9 tot 11 ppmv bij 15% O2 ofwel circa 56-68
mg/Nm3 bij 3% O2. Controle van deze omrekening laat zien dat een NOx-eis van 0,15
g/bhp-hr resulteert in circa 22 g/GJ (voor omrekening zie ook Bijlage A). Voor
aardgasmotoren resulteert dit is 78 mg/Nm3 bij 3% O2 en voor biogasmotoren
resulteert dit in 72 mg/Nm3 bij 3% O2 12. Deze laatste waarde komt nagenoeg overeen
met 11 ppmv volgens (Dusault, 2009). Door (Dusault, 2009) wordt een bandbreedte
vermeld, namelijk 9 tot 11 ppmv, vanwege variabele verbrandingskarakteristieken van
het biogas (Dusault, 2009). Gallo Cattle Company in San Joaquin, Californië, is vanaf
november 2005 een project begonnen met een biogasmotor, waarbij biogas van een
mestvergistingsinstallatie wordt ingezet onder rijke condities en een driewegkatalysator
wordt gebruikt om emissies te reduceren. San Joaquin bepaalde dat deze emissielimiet
was ‘achieved in practice’. Gallo was echter niet in staat om de emissies consistent
beneden deze limiet te houden en het bereiken van deze limiet werd geclassificeerd als
‘with marginal success’ (Dusault, 2009).
Vanaf september 2007 begon Fiscalini Farms & Fiscalini Dairy in San Joaquin, Californië,
een mestvergistingsinstallatie te bedrijven. Deze installatie werd uiteindelijk vergund
voor een bedrijf boven 0,15 g/bhp-hr (22 g/GJ, omrekening zie Bijlage A), onder
voorwaarde van installatie van een SCR (Selective Catalytic Reduction) en bij
overschrijding van 0,60 g/bhp-hr (89 g/GJ, omrekening zie Bijlage A) diende de
installatie te worden afgeschakeld. Sinds Juni 2009 draait deze unit; meetresultaten zijn
niet bekend (Dusault, (2009).
Opgemerkt wordt dat er melding wordt gemaakt van annulering of ombuiging van
projecten, onder meer vanwege deze strenge emissie-eisen, maar ook wegens een
langdurige vergunningprocedure (Dusault, 2009; Biomass Magazine, 2010). De laatste
xxxxxxxxxxxxssssssssxxxxxxxxxxxxxx
12Biogassamenstellingen variëren sterk, waardoor de omrekening van emissies en eisen eveneens kan variëren. De omrekening hier is uitgevoerd voor een aangenomen biogassamenstelling van 55 vol-% CH4 en 45 vol-% CO2. Deze samenstelling wijkt niet sterk af van een aantal biogassamenstellingen uit (KIWA, 2008).
Biogasmotoren in de Verenigde
Staten
Biogasmotoren in Californië
ECN
motor in Tabel
zoals hiervoor reeds beschreven.
De fabrikant Cummins brengt
verbrandingswaarde (waarbij expliciet biogas genoemd wordt) en geeft daarbij aan dat
SCR als extra
duidelijk dat ook de combinatie mogelijk
genoemd wordt varieert de grootte van 315 kW tot 2 MW.
emissie, dus
NOx/GJ, voor omrekening zie
respectievelijk 350 mg/Nm
3.3 Reiniging van het biogas
Een belangrijk probleem bij
van sporenelementen. Deze kunnen de levensduur van een eventue
beperken. Ook kunnen ze problemen geven in de gasmotoren door afzetting en corrosie
of doordat ze oplossen in de motorolie. Dit kan leiden tot meer onderhoud of een
kortere levensduur van de gasmotor. Biogasreiniging is dan ook een belangrijke stap.
Siloxanen, die aanwezig zijn in biogas van waterzuiveringinstallaties,
problematische component
levert, Applied Filter Technology en sinds Augustus 2012 onderdeel van Robinson Group
LLC, geeft een lange lijst van toepassingen van zijn techniek bij het reinigen van
biogas/stortgas
apparatuur te beschermen, maar in een aantal gevallen wordt expliciet gemeld dat er
ook een SCR
proces (SAG
GraphiteTM) genoemd. De eerste installatie op vergistingsgas werd in 1996 geplaatst bij
Sacramento County MSD Carson Cogeneration facility in Californië. Het doel was om de
SCR te beschermen en op het moment van publicatie (na
installatie nog naar behoren
In februari 2002 was het Bergen County die het SAG
Caterpillar motor te beschermen. Tot dan toe had de SCR
niet goed gewerkt wegens vervuiling met sil
de afvalwater behandelingsinstallatie in Little Ferry van Bergen County Utility Authority
(BCUA). Een derde project uit februari 2003 betreft een
installatie bij de Ocean County Utility
Ook Makel Engineering heeft in een project laten zien dat reiniging van stortgas met
een actief kool
twee typen siloxanen gedetecteerd, maar na filtratie waren deze volledig verwijderd.
Filtratie werd uitgevoerd door het gas
(Dibble, 2006)
ECN-E--13-029
Tabel 10 heeft betrekking op de demonstratiemotor van het HCCI concept,
zoals hiervoor reeds beschreven.
De fabrikant Cummins brengt
verbrandingswaarde (waarbij expliciet biogas genoemd wordt) en geeft daarbij aan dat
SCR als extra optie bijgeleverd kan worden. De factsheet maakt echter niet 100%
duidelijk dat ook de combinatie mogelijk
genoemd wordt varieert de grootte van 315 kW tot 2 MW.
dus zonder SCR,
/GJ, voor omrekening zie
respectievelijk 350 mg/Nm
Reiniging van het biogas
Een belangrijk probleem bij
van sporenelementen. Deze kunnen de levensduur van een eventue
beperken. Ook kunnen ze problemen geven in de gasmotoren door afzetting en corrosie
of doordat ze oplossen in de motorolie. Dit kan leiden tot meer onderhoud of een
tere levensduur van de gasmotor. Biogasreiniging is dan ook een belangrijke stap.
Siloxanen, die aanwezig zijn in biogas van waterzuiveringinstallaties,
atische component
, Applied Filter Technology en sinds Augustus 2012 onderdeel van Robinson Group
geeft een lange lijst van toepassingen van zijn techniek bij het reinigen van
biogas/stortgas (Tower, 2003). De belangrijkste reden
apparatuur te beschermen, maar in een aantal gevallen wordt expliciet gemeld dat er
ook een SCR-installatie aanwezig is. Het in 1996 ontwikkelde Selective Active Gradient
proces (SAGTM) gebruikt
) genoemd. De eerste installatie op vergistingsgas werd in 1996 geplaatst bij
Sacramento County MSD Carson Cogeneration facility in Californië. Het doel was om de
SCR te beschermen en op het moment van publicatie (na
installatie nog naar behoren
2002 was het Bergen County die het SAG
Caterpillar motor te beschermen. Tot dan toe had de SCR
niet goed gewerkt wegens vervuiling met sil
de afvalwater behandelingsinstallatie in Little Ferry van Bergen County Utility Authority
(BCUA). Een derde project uit februari 2003 betreft een
installatie bij de Ocean County Utility
Ook Makel Engineering heeft in een project laten zien dat reiniging van stortgas met
kool filter afdoende was om siloxanen te verwijderen. Voor het filter werden
twee typen siloxanen gedetecteerd, maar na filtratie waren deze volledig verwijderd.
Filtratie werd uitgevoerd door het gas
(Dibble, 2006).
heeft betrekking op de demonstratiemotor van het HCCI concept,
zoals hiervoor reeds beschreven.
De fabrikant Cummins brengt gasmotoren op de markt voor gassen met een lagere
verbrandingswaarde (waarbij expliciet biogas genoemd wordt) en geeft daarbij aan dat
bijgeleverd kan worden. De factsheet maakt echter niet 100%
duidelijk dat ook de combinatie mogelijk
genoemd wordt varieert de grootte van 315 kW tot 2 MW.
, lager dan 0,5 of 0,7 g
/GJ, voor omrekening zie Bijlage A
respectievelijk 350 mg/Nm3 bij 3% O2) (Cummins, 2007a, 2009).
Reiniging van het biogas
Een belangrijk probleem bij de toepassing
van sporenelementen. Deze kunnen de levensduur van een eventue
beperken. Ook kunnen ze problemen geven in de gasmotoren door afzetting en corrosie
of doordat ze oplossen in de motorolie. Dit kan leiden tot meer onderhoud of een
tere levensduur van de gasmotor. Biogasreiniging is dan ook een belangrijke stap.
Siloxanen, die aanwezig zijn in biogas van waterzuiveringinstallaties,
atische component. Een bedrijf dat apparatuur voor silo
, Applied Filter Technology en sinds Augustus 2012 onderdeel van Robinson Group
geeft een lange lijst van toepassingen van zijn techniek bij het reinigen van
(Tower, 2003). De belangrijkste reden
apparatuur te beschermen, maar in een aantal gevallen wordt expliciet gemeld dat er
installatie aanwezig is. Het in 1996 ontwikkelde Selective Active Gradient
) gebruikt het gasreinigende medi
) genoemd. De eerste installatie op vergistingsgas werd in 1996 geplaatst bij
Sacramento County MSD Carson Cogeneration facility in Californië. Het doel was om de
SCR te beschermen en op het moment van publicatie (na
installatie nog naar behoren (Tower, 2003).
2002 was het Bergen County die het SAG
Caterpillar motor te beschermen. Tot dan toe had de SCR
niet goed gewerkt wegens vervuiling met sil
de afvalwater behandelingsinstallatie in Little Ferry van Bergen County Utility Authority
(BCUA). Een derde project uit februari 2003 betreft een
installatie bij de Ocean County Utility
Ook Makel Engineering heeft in een project laten zien dat reiniging van stortgas met
filter afdoende was om siloxanen te verwijderen. Voor het filter werden
twee typen siloxanen gedetecteerd, maar na filtratie waren deze volledig verwijderd.
Filtratie werd uitgevoerd door het gas
heeft betrekking op de demonstratiemotor van het HCCI concept,
gasmotoren op de markt voor gassen met een lagere
verbrandingswaarde (waarbij expliciet biogas genoemd wordt) en geeft daarbij aan dat
bijgeleverd kan worden. De factsheet maakt echter niet 100%
duidelijk dat ook de combinatie mogelijk is (Cummins
genoemd wordt varieert de grootte van 315 kW tot 2 MW.
0,5 of 0,7 g NOx/bhp
Bijlage A; uitgaande van biogas
) (Cummins, 2007a, 2009).
Reiniging van het biogas
de toepassing van biogas
van sporenelementen. Deze kunnen de levensduur van een eventue
beperken. Ook kunnen ze problemen geven in de gasmotoren door afzetting en corrosie
of doordat ze oplossen in de motorolie. Dit kan leiden tot meer onderhoud of een
tere levensduur van de gasmotor. Biogasreiniging is dan ook een belangrijke stap.
Siloxanen, die aanwezig zijn in biogas van waterzuiveringinstallaties,
. Een bedrijf dat apparatuur voor silo
, Applied Filter Technology en sinds Augustus 2012 onderdeel van Robinson Group
geeft een lange lijst van toepassingen van zijn techniek bij het reinigen van
(Tower, 2003). De belangrijkste reden
apparatuur te beschermen, maar in een aantal gevallen wordt expliciet gemeld dat er
installatie aanwezig is. Het in 1996 ontwikkelde Selective Active Gradient
gasreinigende medium
) genoemd. De eerste installatie op vergistingsgas werd in 1996 geplaatst bij
Sacramento County MSD Carson Cogeneration facility in Californië. Het doel was om de
SCR te beschermen en op het moment van publicatie (na
(Tower, 2003).
2002 was het Bergen County die het SAG
Caterpillar motor te beschermen. Tot dan toe had de SCR
niet goed gewerkt wegens vervuiling met siloxanen. Het gaat hierbij waarschijnlijk om
de afvalwater behandelingsinstallatie in Little Ferry van Bergen County Utility Authority
(BCUA). Een derde project uit februari 2003 betreft een
installatie bij de Ocean County Utility Authority (Tower, 2003)
Ook Makel Engineering heeft in een project laten zien dat reiniging van stortgas met
filter afdoende was om siloxanen te verwijderen. Voor het filter werden
twee typen siloxanen gedetecteerd, maar na filtratie waren deze volledig verwijderd.
Filtratie werd uitgevoerd door het gas door een vat gevuld met actie
heeft betrekking op de demonstratiemotor van het HCCI concept,
gasmotoren op de markt voor gassen met een lagere
verbrandingswaarde (waarbij expliciet biogas genoemd wordt) en geeft daarbij aan dat
bijgeleverd kan worden. De factsheet maakt echter niet 100%
Cummins, 2007a). In de alinea waar ook SCR
genoemd wordt varieert de grootte van 315 kW tot 2 MW. Overigens is de
/bhp-hr (75 respectievelijk
; uitgaande van biogas12, resulteert dit in circa 250
) (Cummins, 2007a, 2009).
Reiniging van het biogas
van biogas in gasmotoren
van sporenelementen. Deze kunnen de levensduur van een eventue
beperken. Ook kunnen ze problemen geven in de gasmotoren door afzetting en corrosie
of doordat ze oplossen in de motorolie. Dit kan leiden tot meer onderhoud of een
tere levensduur van de gasmotor. Biogasreiniging is dan ook een belangrijke stap.
Siloxanen, die aanwezig zijn in biogas van waterzuiveringinstallaties,
. Een bedrijf dat apparatuur voor silo
, Applied Filter Technology en sinds Augustus 2012 onderdeel van Robinson Group
geeft een lange lijst van toepassingen van zijn techniek bij het reinigen van
(Tower, 2003). De belangrijkste reden voor deze reinig
apparatuur te beschermen, maar in een aantal gevallen wordt expliciet gemeld dat er
installatie aanwezig is. Het in 1996 ontwikkelde Selective Active Gradient
um PMGTM (PolyMorphous Poro
) genoemd. De eerste installatie op vergistingsgas werd in 1996 geplaatst bij
Sacramento County MSD Carson Cogeneration facility in Californië. Het doel was om de
SCR te beschermen en op het moment van publicatie (na zeven jaar) werkte de SCR
2002 was het Bergen County die het SAGTM-systeem installeerde om hun
Caterpillar motor te beschermen. Tot dan toe had de SCR-installatie achter de gasmotor
oxanen. Het gaat hierbij waarschijnlijk om
de afvalwater behandelingsinstallatie in Little Ferry van Bergen County Utility Authority
(BCUA). Een derde project uit februari 2003 betreft een Waukesha motor met een SCR
(Tower, 2003).
Ook Makel Engineering heeft in een project laten zien dat reiniging van stortgas met
filter afdoende was om siloxanen te verwijderen. Voor het filter werden
twee typen siloxanen gedetecteerd, maar na filtratie waren deze volledig verwijderd.
een vat gevuld met actie
heeft betrekking op de demonstratiemotor van het HCCI concept,
gasmotoren op de markt voor gassen met een lagere
verbrandingswaarde (waarbij expliciet biogas genoemd wordt) en geeft daarbij aan dat
bijgeleverd kan worden. De factsheet maakt echter niet 100%
. In de alinea waar ook SCR
Overigens is de onbestreden
r (75 respectievelijk
, resulteert dit in circa 250
in gasmotoren is de aanwezigheid
van sporenelementen. Deze kunnen de levensduur van een eventuele katalysator
beperken. Ook kunnen ze problemen geven in de gasmotoren door afzetting en corrosie
of doordat ze oplossen in de motorolie. Dit kan leiden tot meer onderhoud of een
tere levensduur van de gasmotor. Biogasreiniging is dan ook een belangrijke stap.
Siloxanen, die aanwezig zijn in biogas van waterzuiveringinstallaties, is de bekendste
. Een bedrijf dat apparatuur voor siloxaanverwijdering
, Applied Filter Technology en sinds Augustus 2012 onderdeel van Robinson Group
geeft een lange lijst van toepassingen van zijn techniek bij het reinigen van
voor deze reiniging is om
apparatuur te beschermen, maar in een aantal gevallen wordt expliciet gemeld dat er
installatie aanwezig is. Het in 1996 ontwikkelde Selective Active Gradient
(PolyMorphous Poro
) genoemd. De eerste installatie op vergistingsgas werd in 1996 geplaatst bij
Sacramento County MSD Carson Cogeneration facility in Californië. Het doel was om de
jaar) werkte de SCR
systeem installeerde om hun
installatie achter de gasmotor
oxanen. Het gaat hierbij waarschijnlijk om
de afvalwater behandelingsinstallatie in Little Ferry van Bergen County Utility Authority
Waukesha motor met een SCR
Ook Makel Engineering heeft in een project laten zien dat reiniging van stortgas met
filter afdoende was om siloxanen te verwijderen. Voor het filter werden
twee typen siloxanen gedetecteerd, maar na filtratie waren deze volledig verwijderd.
een vat gevuld met actief kool te leiden
Scherpere NOx
heeft betrekking op de demonstratiemotor van het HCCI concept,
gasmotoren op de markt voor gassen met een lagere
verbrandingswaarde (waarbij expliciet biogas genoemd wordt) en geeft daarbij aan dat
bijgeleverd kan worden. De factsheet maakt echter niet 100%
. In de alinea waar ook SCR
onbestreden
r (75 respectievelijk 105 g
, resulteert dit in circa 250
nwezigheid
le katalysator
beperken. Ook kunnen ze problemen geven in de gasmotoren door afzetting en corrosie
of doordat ze oplossen in de motorolie. Dit kan leiden tot meer onderhoud of een
tere levensduur van de gasmotor. Biogasreiniging is dan ook een belangrijke stap.
de bekendste,
xaanverwijdering
, Applied Filter Technology en sinds Augustus 2012 onderdeel van Robinson Group
geeft een lange lijst van toepassingen van zijn techniek bij het reinigen van
is om
apparatuur te beschermen, maar in een aantal gevallen wordt expliciet gemeld dat er
installatie aanwezig is. Het in 1996 ontwikkelde Selective Active GradientTM
(PolyMorphous Porous
) genoemd. De eerste installatie op vergistingsgas werd in 1996 geplaatst bij
Sacramento County MSD Carson Cogeneration facility in Californië. Het doel was om de
jaar) werkte de SCR-
systeem installeerde om hun
installatie achter de gasmotor
oxanen. Het gaat hierbij waarschijnlijk om
de afvalwater behandelingsinstallatie in Little Ferry van Bergen County Utility Authority
Waukesha motor met een SCR-
Ook Makel Engineering heeft in een project laten zien dat reiniging van stortgas met
filter afdoende was om siloxanen te verwijderen. Voor het filter werden
twee typen siloxanen gedetecteerd, maar na filtratie waren deze volledig verwijderd.
kool te leiden
Scherpere NOx-eis voor Biogasmotoren
Motorfabrikant
Siloxanen in biogas
eis voor Biogasmotoren 37
Motorfabrikant Cummins
Siloxanen in biogas
38
Zoals eerder beschreven in paragraaf 3.2 lijken meerdere aanbieders op de markt
aanwezig te zijn met reinigers voor biogas. Avesco Schwissmotor heeft een vrij
uitgebreide beschrijving van een commercieel aangeboden biogas-reiniger op basis van
actief kool, welke ook geschikt is voor stortgas (Deponiegas) en biogas van
waterzuiveringsinstallaties (Klärgas). Dit actief kool filter absorbeert diverse
componenten die regelmatig als problematische sporenelementen worden genoemd:
silanen, siloxanen, ammoniak, chloor, fluor en zwavel. Er blijft dus een goed-gezuiverde
brandstof over. De actief kool kan worden vervangen door de leverancier als
aanvullende service (Avesco Schwissmotor, 2012b).
In het rapport van Stowa wordt gesproken over biogas gasreiniging bij vergistingsgas
van een rioolwaterzuiveringsinstallaties. De gasreiniging betreft water, stof en H2S.
Hierbij is gekozen voor een biogasdroger met H2S verwijdering op basis van een direct
contact condensor (Stowa, 2005). Kosten van de gasreiniging bedragen 27.000 euro
(een gasmotor van 300 kWe kost in hetzelfde rapport 225.000 euro). De hulpstof voor
de reiniger (natronloog) kost minder dan 1000 €/jaar. Per saldo kost de gasreiniging
minder dan 2% van de hele vergistingsinstallatie inclusief gasmotor.
Een ander rapport van Stowa uit 2011 geeft eveneens kosten voor gasreiniging, zie
Tabel 11 (Stowa, 2011). In dit rapport worden cases vergeleken van gasmotoren op gas
van rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI-gas) met en zonder gasreiniging. Het verschil
in investeringskosten wat wordt gehanteerd, is 25% tussen de beide cases. Het
investeringsverschil overstijgt de eveneens weergegeven kosten voor het actief kool
filter ruimschoots zonder dat hier een verdere toelichting op wordt gegeven.
Desalniettemin blijkt uit de betreffende studie dat WKK voor RWZI-gas met gasreiniging
een attractieve case is met terugverdientijden van 2,5 jaar voor 750 kWe, 4,8 jaar voor
300 kWe en 21,1 jaar voor 120 kWe (Stowa, 2011). Hierbij wordt opgemerkt dat er geen
correctie in de berekening is doorgevoerd voor verminderde onderhoudskosten, wat
financieel gunstiger is voor de case met gasreiniging (Stowa, 2011).
Tabel 11: Kosten van twee gaszuiveringstechnieken: Actief kool filter en diepkoeling
Een ander rapport over stortgas noemt ook een kostencijfer van 2500 euro voor
gasreiniging bij een 30 kWe microturbine. Uit dit rapport: “Een andere mogelijkheid om
stortgas van slechte kwaliteit te benutten is het inzetten in een minigasturbine. Een
dergelijke machine kan door de werking met een grote natuurlijke luchtovermaat veel
makkelijker brandstoffen omzetten met een lage energie-inhoud en daarmee ook
stortgas van een slechte kwaliteit. Het is wel van belang om het stortgas in een wasser
te reinigen van siloxanen in het stortgas, omdat dit de turbineschoepen kan
beschadigen door afzettingen te vormen. Overigens wordt tegenwoordig ook bij
gasmotoren de noodzaak van verwijdering van siloxanen onderkend.”
Schaalgrootte
biogasproductie +
bijbehorende installatie
Investering
Aktief-kool
(€)
Vervanging
filtervulling
(€/j)
Investering
diepkoeling
(€)
Onderhoud +
energie
diepkoeling (€/j)
45 m3/h, 120 kWe 47.600,- 7.100,- 167.000,- 9.000,-
115 m3/h, 300 kWe 95.200,- 12.000,- 179.000,- 12.800,-
285 m3/h, 750 kWe 154.700,- 25.000,- 300.000,- 22.000,-
Kosten van gasreiniging
ECN
Per saldo zou geconstateerd kunnen worden dat de
reinigen van biogas met een actief kool filter circa 12
installatie (Stowa, 2011). Indien dit alleen zou plaatsvinden ten behoeve van de
rookgasreiniging (en niet voor de levensduur van de gasmot
kunnen de investeringskosten voor de rookgasreiniging via SCR met 50% toenemen bij
kleine gasmotoren (< 300 kW). De variabele kosten stijgen echter veel minder.
Figuur 6: Gaszuivering bij waterzuiver
Een voorbeeld van gaszuivering wordt beschreven in een lijst met energieprojecten
(Energieprojecten, 2004). Hierbij wordt de volgende toelichting gegeven: “
lange levensduur van de driewegkatalysator te waarborgen,
de waterzuivering in Köttingen meerdere behandelingen. Hierbij is gebruik gemaakt van
de kennis van het Duitse bedrijf Siloxa, die een gasreiniging gebouwd heeft voor een
brandstofcel op biogas. Het gas wordt door koeling gedroogd.
vrijkomende condenswater worden siloxanen gedeeltelijk uit het gas gewassen. Het gas
wordt gekoeld tot 2
gunstige temperatuur en relatieve vochtigheid voor de volgende stap. Het droge
wordt door drie in serie geplaatste actie
(siloxanen), halogenen en zwavelwaterstoffen worden geadsorbeerd. Door deze
reiniging wordt niet alleen de katalysator beschermd, maar ook de gasmotor zelf.
onderhoudskosten van de motor komen daardoor op hetzelfde niveau als bij gebruik
van aardgas
3.4 Wetgeving biogasmotoren
ECN-E--13-029
Per saldo zou geconstateerd kunnen worden dat de
reinigen van biogas met een actief kool filter circa 12
installatie (Stowa, 2011). Indien dit alleen zou plaatsvinden ten behoeve van de
rookgasreiniging (en niet voor de levensduur van de gasmot
kunnen de investeringskosten voor de rookgasreiniging via SCR met 50% toenemen bij
kleine gasmotoren (< 300 kW). De variabele kosten stijgen echter veel minder.
Gaszuivering bij waterzuiver
Een voorbeeld van gaszuivering wordt beschreven in een lijst met energieprojecten
(Energieprojecten, 2004). Hierbij wordt de volgende toelichting gegeven: “
lange levensduur van de driewegkatalysator te waarborgen,
de waterzuivering in Köttingen meerdere behandelingen. Hierbij is gebruik gemaakt van
de kennis van het Duitse bedrijf Siloxa, die een gasreiniging gebouwd heeft voor een
brandstofcel op biogas. Het gas wordt door koeling gedroogd.
vrijkomende condenswater worden siloxanen gedeeltelijk uit het gas gewassen. Het gas
wordt gekoeld tot 2°C en daarna opgewar
gunstige temperatuur en relatieve vochtigheid voor de volgende stap. Het droge
wordt door drie in serie geplaatste actie
(siloxanen), halogenen en zwavelwaterstoffen worden geadsorbeerd. Door deze
reiniging wordt niet alleen de katalysator beschermd, maar ook de gasmotor zelf.
onderhoudskosten van de motor komen daardoor op hetzelfde niveau als bij gebruik
van aardgas.”
Wetgeving biogasmotoren
Per saldo zou geconstateerd kunnen worden dat de
reinigen van biogas met een actief kool filter circa 12
installatie (Stowa, 2011). Indien dit alleen zou plaatsvinden ten behoeve van de
rookgasreiniging (en niet voor de levensduur van de gasmot
kunnen de investeringskosten voor de rookgasreiniging via SCR met 50% toenemen bij
kleine gasmotoren (< 300 kW). De variabele kosten stijgen echter veel minder.
Gaszuivering bij waterzuivering in Kottingen (Duitsland)
Een voorbeeld van gaszuivering wordt beschreven in een lijst met energieprojecten
(Energieprojecten, 2004). Hierbij wordt de volgende toelichting gegeven: “
lange levensduur van de driewegkatalysator te waarborgen,
de waterzuivering in Köttingen meerdere behandelingen. Hierbij is gebruik gemaakt van
de kennis van het Duitse bedrijf Siloxa, die een gasreiniging gebouwd heeft voor een
brandstofcel op biogas. Het gas wordt door koeling gedroogd.
vrijkomende condenswater worden siloxanen gedeeltelijk uit het gas gewassen. Het gas
en daarna opgewar
gunstige temperatuur en relatieve vochtigheid voor de volgende stap. Het droge
wordt door drie in serie geplaatste actie
(siloxanen), halogenen en zwavelwaterstoffen worden geadsorbeerd. Door deze
reiniging wordt niet alleen de katalysator beschermd, maar ook de gasmotor zelf.
onderhoudskosten van de motor komen daardoor op hetzelfde niveau als bij gebruik
Wetgeving biogasmotoren
Per saldo zou geconstateerd kunnen worden dat de
reinigen van biogas met een actief kool filter circa 12
installatie (Stowa, 2011). Indien dit alleen zou plaatsvinden ten behoeve van de
rookgasreiniging (en niet voor de levensduur van de gasmot
kunnen de investeringskosten voor de rookgasreiniging via SCR met 50% toenemen bij
kleine gasmotoren (< 300 kW). De variabele kosten stijgen echter veel minder.
ing in Kottingen (Duitsland)
Een voorbeeld van gaszuivering wordt beschreven in een lijst met energieprojecten
(Energieprojecten, 2004). Hierbij wordt de volgende toelichting gegeven: “
lange levensduur van de driewegkatalysator te waarborgen,
de waterzuivering in Köttingen meerdere behandelingen. Hierbij is gebruik gemaakt van
de kennis van het Duitse bedrijf Siloxa, die een gasreiniging gebouwd heeft voor een
brandstofcel op biogas. Het gas wordt door koeling gedroogd.
vrijkomende condenswater worden siloxanen gedeeltelijk uit het gas gewassen. Het gas
en daarna opgewarmd tot 20
gunstige temperatuur en relatieve vochtigheid voor de volgende stap. Het droge
wordt door drie in serie geplaatste actief kool filters geleid, waarin siliciumverbindingen
(siloxanen), halogenen en zwavelwaterstoffen worden geadsorbeerd. Door deze
reiniging wordt niet alleen de katalysator beschermd, maar ook de gasmotor zelf.
onderhoudskosten van de motor komen daardoor op hetzelfde niveau als bij gebruik
Wetgeving biogasmotoren
Per saldo zou geconstateerd kunnen worden dat de investeringskosten voor het
reinigen van biogas met een actief kool filter circa 12-14% van de kosten van de totale
installatie (Stowa, 2011). Indien dit alleen zou plaatsvinden ten behoeve van de
rookgasreiniging (en niet voor de levensduur van de gasmotor of de onderhoudskosten)
kunnen de investeringskosten voor de rookgasreiniging via SCR met 50% toenemen bij
kleine gasmotoren (< 300 kW). De variabele kosten stijgen echter veel minder.
ing in Kottingen (Duitsland)
Een voorbeeld van gaszuivering wordt beschreven in een lijst met energieprojecten
(Energieprojecten, 2004). Hierbij wordt de volgende toelichting gegeven: “
lange levensduur van de driewegkatalysator te waarborgen, ondergaat het biogas van
de waterzuivering in Köttingen meerdere behandelingen. Hierbij is gebruik gemaakt van
de kennis van het Duitse bedrijf Siloxa, die een gasreiniging gebouwd heeft voor een
brandstofcel op biogas. Het gas wordt door koeling gedroogd. In het daarbij
vrijkomende condenswater worden siloxanen gedeeltelijk uit het gas gewassen. Het gas
md tot 20°C. Het biogas heeft dan een
gunstige temperatuur en relatieve vochtigheid voor de volgende stap. Het droge
filters geleid, waarin siliciumverbindingen
(siloxanen), halogenen en zwavelwaterstoffen worden geadsorbeerd. Door deze
reiniging wordt niet alleen de katalysator beschermd, maar ook de gasmotor zelf.
onderhoudskosten van de motor komen daardoor op hetzelfde niveau als bij gebruik
Wetgeving biogasmotoren
investeringskosten voor het
14% van de kosten van de totale
installatie (Stowa, 2011). Indien dit alleen zou plaatsvinden ten behoeve van de
or of de onderhoudskosten)
kunnen de investeringskosten voor de rookgasreiniging via SCR met 50% toenemen bij
kleine gasmotoren (< 300 kW). De variabele kosten stijgen echter veel minder.
Een voorbeeld van gaszuivering wordt beschreven in een lijst met energieprojecten
(Energieprojecten, 2004). Hierbij wordt de volgende toelichting gegeven: “Om een
ondergaat het biogas van
de waterzuivering in Köttingen meerdere behandelingen. Hierbij is gebruik gemaakt van
de kennis van het Duitse bedrijf Siloxa, die een gasreiniging gebouwd heeft voor een
In het daarbij
vrijkomende condenswater worden siloxanen gedeeltelijk uit het gas gewassen. Het gas
°C. Het biogas heeft dan een
gunstige temperatuur en relatieve vochtigheid voor de volgende stap. Het droge
filters geleid, waarin siliciumverbindingen
(siloxanen), halogenen en zwavelwaterstoffen worden geadsorbeerd. Door deze
reiniging wordt niet alleen de katalysator beschermd, maar ook de gasmotor zelf.
onderhoudskosten van de motor komen daardoor op hetzelfde niveau als bij gebruik
Scherpere NOx
investeringskosten voor het
14% van de kosten van de totale
installatie (Stowa, 2011). Indien dit alleen zou plaatsvinden ten behoeve van de
or of de onderhoudskosten)
kunnen de investeringskosten voor de rookgasreiniging via SCR met 50% toenemen bij
kleine gasmotoren (< 300 kW). De variabele kosten stijgen echter veel minder.
Een voorbeeld van gaszuivering wordt beschreven in een lijst met energieprojecten
Om een
ondergaat het biogas van
de waterzuivering in Köttingen meerdere behandelingen. Hierbij is gebruik gemaakt van
de kennis van het Duitse bedrijf Siloxa, die een gasreiniging gebouwd heeft voor een
vrijkomende condenswater worden siloxanen gedeeltelijk uit het gas gewassen. Het gas
°C. Het biogas heeft dan een
gunstige temperatuur en relatieve vochtigheid voor de volgende stap. Het droge biogas
filters geleid, waarin siliciumverbindingen
(siloxanen), halogenen en zwavelwaterstoffen worden geadsorbeerd. Door deze
reiniging wordt niet alleen de katalysator beschermd, maar ook de gasmotor zelf. De
onderhoudskosten van de motor komen daardoor op hetzelfde niveau als bij gebruik
Scherpere NOx-eis voor Biogasmotoreneis voor Biogasmotoren 39
40
De meeste landen hebben nog geen emissielimieten voor biogasmotoren die bij de
voorgestelde 100 mg/Nm3 bij 3% O2 in de buurt komen. In aantal regio’s zijn deze eisen
al wel aangekondigd of van kracht.
In Duitsland geldt voor de meeste biogasmotoren13 een eis van 500 mg NOx/Nm3 bij 5%
O2. Dit is circa 560 mg bij 3% O2. Voor stortgasmotoren (en aardgasmotoren) die niet via
lean burn werken geldt een eis die op de helft ligt, namelijk 250 mg NOx/Nm3 bij 5% O2
(circa 280 mg/Nm3 bij 3% O2) (VDMA, 2011a). Deze eis heeft waarschijnlijk een relatie
met de goedkope toepasbaarheid van de driewegkatalysator bij de niet-lean burn
motoren (en dan met name de aardgasmotoren) en het lichte rendementsverlies bij
strenge eisen aan lean burn motoren. Het UN-ECE Gothenburg Protocol heeft de eisen
juist andersom gesteld: 250 voor lean burn en 500 voor andere type motoren.
In de South Coast Air Quality Management District van Californië zijn vanaf 2016 wel
vergelijkbare eisen van kracht. In Tabel 12 zijn de eisen aangegeven voor
biogasmotoren zoals deze voor de SCAQMD regio in de VS gelden (SCAQMD, 2012). Het
referentie-zuurstofpercentage is 15%. De VOC emissie is uitgedrukt in gram koolstof14.
De waarden zijn hier ook omgerekend naar in Nederland gangbare eenheden. Op basis
van de gepubliceerde tekst kan geconcludeerd worden dat er diverse
stimuleringsmaatregelen zijn om aan de normen die per 1 Juli 2016 ingaan, reeds nu al
te voldoen.
Tabel 12: SCAQMD eisen aan biogasmotoren; de originele, Amerikaanse eis is aangegeven met (USA),
de omrekening naar Nederlandse eenheden is aangegeven met (NL)
Table III; Concentration limits for landfill and digestor gas-fired engines
NOx VOC (als koolstof) CO
USA bhp ≥ 500: 36 ppmvd x ECF15
Landfill gas: 40 ppmvd and
Digestor gas: 250 ppmvd x ECF
2000 ppmvd
USA bhp < 500: 45 ppmvd x ECF15
NL Asvermogen ≥ 373 kW: 223
mg/Nm3
bij 3% O2 x rend corr
Stortgas 65 mg/Nm3
bij 3% O2;
Vergistingsgas 404 mg/Nm3
bij
3% O2 x rend corr
7540 mg/Nm3
bij 3% O2
NL Asvermogen < 373 kW: 279
mg/Nm3
bij 3% O2 x rend corr
Concentration limits effective July 1, 2016
USA 11 ppmvd 30 ppmvd 250 ppmvd
NL 68 mg/Nm3
bij 3% O2 49 mg/Nm3
bij 3% O2 943 mg/Nm3
bij 3% O2
xxxxxxxxxxxxssssssssxxxxxxxxxxxxxx
13 Een uitzondering vormden de ‘Zündstrahlmotoren’ (pilot injectie of jet ignition) op biogas kleiner dan 3 MWe.
Voor deze geldt een eis van 1000 mg NOx/Nm3 bij 5% O2.
14 Definitie volgens SCAQMD Rule 102: Volatile Organic Compound (VOC) is any volatile compound of carbon,
excluding methane, carbon monoxide, carbon dioxide, carbonic acid, metallic carbides or carbonates,
ammonium carbonate, and exempt compounds.
15 De ECF is een rendementscorrectiefactor. ECF = 9250 Btus/hp-hr gedeeld door het gemeten verbruik in Btus/hp-
hr. Of anders geformuleerd: ECF is 1 of, als dit gemeten is, het rendement gedeeld door 27%.
Wetgeving in Duitsland
Wetgeving in Californië
ECN
In andere delen van Californië zijn ook eisen gesteld bijvoorbeeld aan mestvergisting.
het San Joaquin Valley Air Pollution Control District (‘San Joaquin’) en Sacramento
Municipal Air Quality Management District (‘Sacramento’) ten Noorden van Los Angel
wordt een eis gest
mg/Nm3 bij 3% O
Control Technology (BACT) Guideline; een versie op de site van San Joaquin laat zien dat
0,15 g NOx/
motoren op afvalgassen. Deze grenswaarde lijkt (nog) niet in een Rule te zijn
geïmplementeerd in zowel San Joaquin als Sacramento: de diversiteit aan eisen aan
gasmotoren is vri
geldt er in de bestaande Rules voor diverse situaties, inclusief afvalgassen, een
minimalisatieverplichting ten aanzien van NO
afhankelijk van de si
van emissies (San Joaquin, 2012; Sacramento, 2012).
Zoals uit Paragraaf
biogasmotoren gesteld. Zo wordt in Stadt Zürich een eis gesteld van 50 mg NO
5% O2 wat overeen komt met 56 mg/Nm
Een overzicht van de diverse emissie
opgenomen in
Tabel 13: Overzicht van diverse NO
Eis in Bems
Onderzochte, voorgestelde eis
Duitsland
Zwitserland -
USA SCAQMD
USA 2 andere regio‘s
3.5 Verwachte kosten en effecten
In het kader van lopende werkzaamheden aan het optiedocument is een inschatting
gemaakt van de kosten en effecten van de invoering
(Daniëls, 2006; Smekens, 2010). Het effect van de aanscherping levert in 2020 circa 0,4
kton NOx-reductie op tegen gemiddelde reductiekosten van 10 tot 15
van de reductie hangt sterk af van de veronderstelde ontwikk
het biogasmotorpark (hier ingeschat op 135
subsidieverlening voor duurzame elektriciteitsopwekking. Indien dit niet in de subsidie
verrekend wordt, komen de extra kosten voor de eigenaar van de installa
tot 0,9 €ct/kWh
omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
ECN-E--13-029
In andere delen van Californië zijn ook eisen gesteld bijvoorbeeld aan mestvergisting.
het San Joaquin Valley Air Pollution Control District (‘San Joaquin’) en Sacramento
Municipal Air Quality Management District (‘Sacramento’) ten Noorden van Los Angel
wordt een eis gesteld voor biogasmotoren van 0,15
bij 3% O2 (Dusault, 2009).
Control Technology (BACT) Guideline; een versie op de site van San Joaquin laat zien dat
/bhp-hr sinds 2009 nog steeds als haalbaar wordt gezien voor gasgestookte
motoren op afvalgassen. Deze grenswaarde lijkt (nog) niet in een Rule te zijn
geïmplementeerd in zowel San Joaquin als Sacramento: de diversiteit aan eisen aan
gasmotoren is vrij groot, maar veruit de meeste eisen zijn (aanzienlijk) soepeler. Wel
geldt er in de bestaande Rules voor diverse situaties, inclusief afvalgassen, een
minimalisatieverplichting ten aanzien van NO
afhankelijk van de situatie. De referentie daarbij is de emissiesituatie voor bestrijding
van emissies (San Joaquin, 2012; Sacramento, 2012).
Zoals uit Paragraaf 2.3 blijkt, worden er ook in Zwitserland lokaal strenge eisen aan
biogasmotoren gesteld. Zo wordt in Stadt Zürich een eis gesteld van 50 mg NO
wat overeen komt met 56 mg/Nm
Een overzicht van de diverse emissie
opgenomen in Tabel 13.
verzicht van diverse NO
Onderzochte, voorgestelde eis
- Stadt Zürich
USA SCAQMD
USA 2 andere regio‘s
Verwachte kosten en effecten
In het kader van lopende werkzaamheden aan het optiedocument is een inschatting
gemaakt van de kosten en effecten van de invoering
s, 2006; Smekens, 2010). Het effect van de aanscherping levert in 2020 circa 0,4
reductie op tegen gemiddelde reductiekosten van 10 tot 15
van de reductie hangt sterk af van de veronderstelde ontwikk
het biogasmotorpark (hier ingeschat op 135
subsidieverlening voor duurzame elektriciteitsopwekking. Indien dit niet in de subsidie
verrekend wordt, komen de extra kosten voor de eigenaar van de installa
€ct/kWhe. Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij besluitvorming
omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
In andere delen van Californië zijn ook eisen gesteld bijvoorbeeld aan mestvergisting.
het San Joaquin Valley Air Pollution Control District (‘San Joaquin’) en Sacramento
Municipal Air Quality Management District (‘Sacramento’) ten Noorden van Los Angel
eld voor biogasmotoren van 0,15
(Dusault, 2009). Deze eisen zijn gebaseerd op de Best Available
Control Technology (BACT) Guideline; een versie op de site van San Joaquin laat zien dat
sinds 2009 nog steeds als haalbaar wordt gezien voor gasgestookte
motoren op afvalgassen. Deze grenswaarde lijkt (nog) niet in een Rule te zijn
geïmplementeerd in zowel San Joaquin als Sacramento: de diversiteit aan eisen aan
j groot, maar veruit de meeste eisen zijn (aanzienlijk) soepeler. Wel
geldt er in de bestaande Rules voor diverse situaties, inclusief afvalgassen, een
minimalisatieverplichting ten aanzien van NO
tuatie. De referentie daarbij is de emissiesituatie voor bestrijding
van emissies (San Joaquin, 2012; Sacramento, 2012).
blijkt, worden er ook in Zwitserland lokaal strenge eisen aan
biogasmotoren gesteld. Zo wordt in Stadt Zürich een eis gesteld van 50 mg NO
wat overeen komt met 56 mg/Nm
Een overzicht van de diverse emissie-eisen welke zijn gevonden in de wetgeving is
verzicht van diverse NOx emissie-
Onderzochte, voorgestelde eis
Verwachte kosten en effecten
In het kader van lopende werkzaamheden aan het optiedocument is een inschatting
gemaakt van de kosten en effecten van de invoering
s, 2006; Smekens, 2010). Het effect van de aanscherping levert in 2020 circa 0,4
reductie op tegen gemiddelde reductiekosten van 10 tot 15
van de reductie hangt sterk af van de veronderstelde ontwikk
het biogasmotorpark (hier ingeschat op 135
subsidieverlening voor duurzame elektriciteitsopwekking. Indien dit niet in de subsidie
verrekend wordt, komen de extra kosten voor de eigenaar van de installa
. Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij besluitvorming
omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
In andere delen van Californië zijn ook eisen gesteld bijvoorbeeld aan mestvergisting.
het San Joaquin Valley Air Pollution Control District (‘San Joaquin’) en Sacramento
Municipal Air Quality Management District (‘Sacramento’) ten Noorden van Los Angel
eld voor biogasmotoren van 0,15
Deze eisen zijn gebaseerd op de Best Available
Control Technology (BACT) Guideline; een versie op de site van San Joaquin laat zien dat
sinds 2009 nog steeds als haalbaar wordt gezien voor gasgestookte
motoren op afvalgassen. Deze grenswaarde lijkt (nog) niet in een Rule te zijn
geïmplementeerd in zowel San Joaquin als Sacramento: de diversiteit aan eisen aan
j groot, maar veruit de meeste eisen zijn (aanzienlijk) soepeler. Wel
geldt er in de bestaande Rules voor diverse situaties, inclusief afvalgassen, een
minimalisatieverplichting ten aanzien van NOx emissies met een ordegrootte 80
tuatie. De referentie daarbij is de emissiesituatie voor bestrijding
van emissies (San Joaquin, 2012; Sacramento, 2012).
blijkt, worden er ook in Zwitserland lokaal strenge eisen aan
biogasmotoren gesteld. Zo wordt in Stadt Zürich een eis gesteld van 50 mg NO
wat overeen komt met 56 mg/Nm3 bij 3% O2
eisen welke zijn gevonden in de wetgeving is
-eisen van biogasmotoren in dit hoofdstuk
NOx-emissie [mg/Nm
bij 3% O2]
340
100
560/280
56
68
56-68
Verwachte kosten en effecten
In het kader van lopende werkzaamheden aan het optiedocument is een inschatting
gemaakt van de kosten en effecten van de invoering
s, 2006; Smekens, 2010). Het effect van de aanscherping levert in 2020 circa 0,4
reductie op tegen gemiddelde reductiekosten van 10 tot 15
van de reductie hangt sterk af van de veronderstelde ontwikk
het biogasmotorpark (hier ingeschat op 135 MWe) die weer afhangt van de
subsidieverlening voor duurzame elektriciteitsopwekking. Indien dit niet in de subsidie
verrekend wordt, komen de extra kosten voor de eigenaar van de installa
. Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij besluitvorming
omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
In andere delen van Californië zijn ook eisen gesteld bijvoorbeeld aan mestvergisting.
het San Joaquin Valley Air Pollution Control District (‘San Joaquin’) en Sacramento
Municipal Air Quality Management District (‘Sacramento’) ten Noorden van Los Angel
eld voor biogasmotoren van 0,15 g NOx/bhp-hr of circa 56
Deze eisen zijn gebaseerd op de Best Available
Control Technology (BACT) Guideline; een versie op de site van San Joaquin laat zien dat
sinds 2009 nog steeds als haalbaar wordt gezien voor gasgestookte
motoren op afvalgassen. Deze grenswaarde lijkt (nog) niet in een Rule te zijn
geïmplementeerd in zowel San Joaquin als Sacramento: de diversiteit aan eisen aan
j groot, maar veruit de meeste eisen zijn (aanzienlijk) soepeler. Wel
geldt er in de bestaande Rules voor diverse situaties, inclusief afvalgassen, een
emissies met een ordegrootte 80
tuatie. De referentie daarbij is de emissiesituatie voor bestrijding
van emissies (San Joaquin, 2012; Sacramento, 2012).
blijkt, worden er ook in Zwitserland lokaal strenge eisen aan
biogasmotoren gesteld. Zo wordt in Stadt Zürich een eis gesteld van 50 mg NO
2.
eisen welke zijn gevonden in de wetgeving is
eisen van biogasmotoren in dit hoofdstuk
emissie [mg/Nm3
Opmerkingen
Overgezet in Activiteitenbesluit
lean burn/niet lean burn
Invoering in 2016
Verwachte kosten en effecten
In het kader van lopende werkzaamheden aan het optiedocument is een inschatting
gemaakt van de kosten en effecten van de invoering van de voorgenomen eisen
s, 2006; Smekens, 2010). Het effect van de aanscherping levert in 2020 circa 0,4
reductie op tegen gemiddelde reductiekosten van 10 tot 15
van de reductie hangt sterk af van de veronderstelde ontwikkelingen in de omvang van
) die weer afhangt van de
subsidieverlening voor duurzame elektriciteitsopwekking. Indien dit niet in de subsidie
verrekend wordt, komen de extra kosten voor de eigenaar van de installa
. Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij besluitvorming
omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
In andere delen van Californië zijn ook eisen gesteld bijvoorbeeld aan mestvergisting.
het San Joaquin Valley Air Pollution Control District (‘San Joaquin’) en Sacramento
Municipal Air Quality Management District (‘Sacramento’) ten Noorden van Los Angel
hr of circa 56-68
Deze eisen zijn gebaseerd op de Best Available
Control Technology (BACT) Guideline; een versie op de site van San Joaquin laat zien dat
sinds 2009 nog steeds als haalbaar wordt gezien voor gasgestookte
motoren op afvalgassen. Deze grenswaarde lijkt (nog) niet in een Rule te zijn
geïmplementeerd in zowel San Joaquin als Sacramento: de diversiteit aan eisen aan
j groot, maar veruit de meeste eisen zijn (aanzienlijk) soepeler. Wel
geldt er in de bestaande Rules voor diverse situaties, inclusief afvalgassen, een
emissies met een ordegrootte 80
tuatie. De referentie daarbij is de emissiesituatie voor bestrijding
blijkt, worden er ook in Zwitserland lokaal strenge eisen aan
biogasmotoren gesteld. Zo wordt in Stadt Zürich een eis gesteld van 50 mg NO
eisen welke zijn gevonden in de wetgeving is
eisen van biogasmotoren in dit hoofdstuk
Opmerkingen
Overgezet in Activiteitenbesluit
lean burn/niet lean burn
Invoering in 2016
In het kader van lopende werkzaamheden aan het optiedocument is een inschatting
van de voorgenomen eisen
s, 2006; Smekens, 2010). Het effect van de aanscherping levert in 2020 circa 0,4
reductie op tegen gemiddelde reductiekosten van 10 tot 15 €/kg. De omvang
elingen in de omvang van
) die weer afhangt van de
subsidieverlening voor duurzame elektriciteitsopwekking. Indien dit niet in de subsidie
verrekend wordt, komen de extra kosten voor de eigenaar van de installatie uit op 0,6
. Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij besluitvorming
omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
Scherpere NOx
In andere delen van Californië zijn ook eisen gesteld bijvoorbeeld aan mestvergisting. In
het San Joaquin Valley Air Pollution Control District (‘San Joaquin’) en Sacramento
Municipal Air Quality Management District (‘Sacramento’) ten Noorden van Los Angeles
68
Deze eisen zijn gebaseerd op de Best Available
Control Technology (BACT) Guideline; een versie op de site van San Joaquin laat zien dat
sinds 2009 nog steeds als haalbaar wordt gezien voor gasgestookte
geïmplementeerd in zowel San Joaquin als Sacramento: de diversiteit aan eisen aan
j groot, maar veruit de meeste eisen zijn (aanzienlijk) soepeler. Wel
geldt er in de bestaande Rules voor diverse situaties, inclusief afvalgassen, een
emissies met een ordegrootte 80-95%,
tuatie. De referentie daarbij is de emissiesituatie voor bestrijding
blijkt, worden er ook in Zwitserland lokaal strenge eisen aan
biogasmotoren gesteld. Zo wordt in Stadt Zürich een eis gesteld van 50 mg NOx/Nm3 bij
eisen welke zijn gevonden in de wetgeving is
Overgezet in Activiteitenbesluit
lean burn/niet lean burn
In het kader van lopende werkzaamheden aan het optiedocument is een inschatting
van de voorgenomen eisen
s, 2006; Smekens, 2010). Het effect van de aanscherping levert in 2020 circa 0,4
€/kg. De omvang
elingen in de omvang van
subsidieverlening voor duurzame elektriciteitsopwekking. Indien dit niet in de subsidie
tie uit op 0,6
. Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij besluitvorming
omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
Scherpere NOx-eis voor Biogasmotoren
Wetgeving in Zwitserse regio’s
eis voor Biogasmotoren 41
Wetgeving in Zwitserse regio’sWetgeving in Zwitserse regio’s
42
In een studie van EMPA (Soltic, 2008) wordt een offerte aangehaald voor een SCR bij
een 250 kWe biogasmotor. De aanschaf hiervan zou circa 20.000 euro kosten en de
totale jaarlijkse kosten van 4000 euro (bij 3000 bedrijfsuren). Deze installatie komt per
kg NOx-reductie nog wat lager uit dan hier aangegeven.
3.6 Conclusie biogas in gasmotoren
Net als bij gasmotoren op aardgas kunnen ook biogasmotoren met een SCR toepassing
worden bedreven om aan de voorgestelde eis van 100 mg NOx/Nm3 bij 3% O2 te
voldoen. Voor toepassing bij biogasmotoren bij waterzuiveringsinstallaties of
stortplaatsen is gasreiniging noodzakelijk om onder andere de silicium-, chloor- en
fluorverbindingen te verwijderen uit het biogas. Geschikte filters hiervoor zijn
commercieel beschikbaar, zodat beschadiging aan zowel katalysatoren als de motor zelf
kan worden voorkomen. Bij mestvergisting kunnen zwavelcomponenten, met name in
de vorm van H2S, problematisch zijn voor katalysatoren. De meest genoemde richtlijn
voor de H2S concentratie is maximaal 0,02 vol% oftewel 200 ppm. Een standaard
biologische zwavelverwijdering kan hieraan voldoen. Voor biogas van zowel
waterzuiveringsinstallaties, afvalstortplaatsen als mest(co)vergisters zijn diverse
projecten gevonden waarbij SCR wordt toegepast. Ook zijn er een aantal projecten
gevonden waar een driewegkatalysator voor een biogasmotor wordt toegepast.
Diverse leveranciers hebben biogasmotoren met driewegkatalysator, SCR en
biogasfilters in hun portfolio. Commerciële beschikbaarheid van deze technieken lijkt
dan ook geen probleem te zijn. Daarnaast zijn er enkele regio’s waar emissie-eisen
worden gesteld die vergelijkbaar zijn met het voorstel van 100 mg NOx/Nm3 bij 3% O2.
In de SCAQMD-regio in Californië is vanaf 2016 een vergelijkbare eis van kracht als het
hier besproken voorstel. Het kennisniveau en de ervaring met rookgasreiniging bij
biogas zal in de loop van de tijd verder toenemen.
De aanscherping kan hier leiden tot een additionele emissiereductie van 0,4 kton in
2020. Dit is echter wel sterk afhankelijk van de ontwikkeling van het biogasmotorpark.
Geconcludeerd kan worden dat de eis technisch implementeerbaar is. Overwogen kan
worden om op termijn de hier besproken aangescherpte eis in te voeren voor nieuwe
biogasmotoren in de vermogensklasse vanaf 1 MWe/2,5 MWth. Verder zou voor
biogasmotoren kleiner dan deze vermogensgrens een emissie-eis op termijn ingevoerd
kunnen worden op het niveau van 140 mg/Nm3 bij 3% O2 (43 g/GJ; voor omrekening zie
ook voetnoot 12 op pag 36). Deze eis zal voor diverse typen motoren, ook met
goedkopere reductietechnieken, haalbaar zijn en het aanbod aan motoren kan
zodoende gegarandeerd worden. Men zou deze eisen inwerking kunnen laten treden
vanaf 2016, zodat dit gelijk loopt met de datum van inwerkingtreding van vergelijkbare
eisen in de SCAQMD-regio in Californië. Voor bestaande motoren kan een
overgangsregeling worden ontworpen. Tenslotte zou draagvlak kunnen worden
gecreëerd door meer informatie beschikbaar te stellen over biogasfilters, gasmotoren
met driewegkatalysator en gekoelde rookgasrecirculatie. Dit kan ook middels
demonstratieprojecten, waarbij tegelijkertijd methaanemissies van dit type motoren
nader kunnen worden geanalyseerd.
Eis welke het Ministerie kan
overwegen
ECN
Aanscherping fijnstof
4.1 Aanscherping fijnstof
(bio)dieselmotoren
Met de invoering van Bems is een
in het rookgas
stof/GJ dieselbrandstof
geworden. Bij de invoering van Bems is overwogen om deze eis aan te scherpen tot
mg totaal stof/Nm
stofemissies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10, wordt deze eis in dit rapport
gerefereerd als fijnstof
bestaande filtertechnieken, dan wel met aanpassingen aan de motor of brandstofkeuze,
geanalyseerd.
Opgemerkt kan worden dat er veel
van dieselmotoren en mogelijkheden om via filters, met ingebouwde
reductiemogelijkheden, deze stof
vooral betre
vrachtwagens die in 2008 is ingegaan
EURO VI norm, die per 1 januari 2013 geldt,
fijnstof/kWh. Voor f
zie Bijlage A
echter een aanta
en stationaire motoren. Stationaire motoren hebben vaak een grotere cilinderinhoud
en een lager toerental om zo tot een beter rendement te komen. Daarnaast maken
vrachtwagens tegenwoor
nagenoeg zwavelvrij is
nageschakelde technieken, ook op andere brandstofkwaliteiten worden bedreven en
ECN-E--13-029
Aanscherping fijnstof(bio)dieselmotore
Aanscherping fijnstof
(bio)dieselmotoren
Met de invoering van Bems is een
in het rookgas van kracht voor dieselmotoren. Deze eis komt
dieselbrandstof.
geworden. Bij de invoering van Bems is overwogen om deze eis aan te scherpen tot
totaal stof/Nm3 (3% O
sies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10, wordt deze eis in dit rapport
gerefereerd als fijnstof-eis. In dit hoofdstuk wordt de haalbaarheid van deze eis met
bestaande filtertechnieken, dan wel met aanpassingen aan de motor of brandstofkeuze,
eerd.
Opgemerkt kan worden dat er veel
van dieselmotoren en mogelijkheden om via filters, met ingebouwde
reductiemogelijkheden, deze stof
vooral betrekking op vrachtwagenmotoren. De Europese
vrachtwagens die in 2008 is ingegaan
VI norm, die per 1 januari 2013 geldt,
/kWh. Voor fijnstof
Bijlage A), ofwel een factor 4 scherper dan het hier onderzochte voor
n aantal belangrijke verschillen tussen de zware dieselmotoren in vrachtauto’s
en stationaire motoren. Stationaire motoren hebben vaak een grotere cilinderinhoud
en een lager toerental om zo tot een beter rendement te komen. Daarnaast maken
vrachtwagens tegenwoor
nagenoeg zwavelvrij is. Stationaire motoren kunnen, door gebruik te maken van
nageschakelde technieken, ook op andere brandstofkwaliteiten worden bedreven en
Aanscherping fijnstof(bio)dieselmotore
Aanscherping fijnstof
(bio)dieselmotoren
Met de invoering van Bems is een emissie
van kracht voor dieselmotoren. Deze eis komt
. Deze eis is met de invoering van Bems in april 2010 van kracht
geworden. Bij de invoering van Bems is overwogen om deze eis aan te scherpen tot
(3% O2; omgerekend is dit
sies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10, wordt deze eis in dit rapport
eis. In dit hoofdstuk wordt de haalbaarheid van deze eis met
bestaande filtertechnieken, dan wel met aanpassingen aan de motor of brandstofkeuze,
Opgemerkt kan worden dat er veel publieke
van dieselmotoren en mogelijkheden om via filters, met ingebouwde
reductiemogelijkheden, deze stofemissies
kking op vrachtwagenmotoren. De Europese
vrachtwagens die in 2008 is ingegaan, ligt op
VI norm, die per 1 januari 2013 geldt,
ijnstof is dit een aanscherping
ofwel een factor 4 scherper dan het hier onderzochte voor
l belangrijke verschillen tussen de zware dieselmotoren in vrachtauto’s
en stationaire motoren. Stationaire motoren hebben vaak een grotere cilinderinhoud
en een lager toerental om zo tot een beter rendement te komen. Daarnaast maken
vrachtwagens tegenwoordig gebruik van zeer schone
Stationaire motoren kunnen, door gebruik te maken van
nageschakelde technieken, ook op andere brandstofkwaliteiten worden bedreven en
4Aanscherping fijnstof
(bio)dieselmotore
Aanscherping fijnstof-eis bij
(bio)dieselmotoren
emissie-eis voor totaal stof
van kracht voor dieselmotoren. Deze eis komt
Deze eis is met de invoering van Bems in april 2010 van kracht
geworden. Bij de invoering van Bems is overwogen om deze eis aan te scherpen tot
; omgerekend is dit 4,3 g/GJ
sies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10, wordt deze eis in dit rapport
eis. In dit hoofdstuk wordt de haalbaarheid van deze eis met
bestaande filtertechnieken, dan wel met aanpassingen aan de motor of brandstofkeuze,
publieke informatie
van dieselmotoren en mogelijkheden om via filters, met ingebouwde
emissies af te vangen. Deze informatie heeft echter
kking op vrachtwagenmotoren. De Europese
, ligt op 2 g NO
VI norm, die per 1 januari 2013 geldt, ligt op
is dit een aanscherping van circa 2 naar 1 g/GJ (omrekening
ofwel een factor 4 scherper dan het hier onderzochte voor
l belangrijke verschillen tussen de zware dieselmotoren in vrachtauto’s
en stationaire motoren. Stationaire motoren hebben vaak een grotere cilinderinhoud
en een lager toerental om zo tot een beter rendement te komen. Daarnaast maken
dig gebruik van zeer schone
Stationaire motoren kunnen, door gebruik te maken van
nageschakelde technieken, ook op andere brandstofkwaliteiten worden bedreven en
Aanscherping fijnstof(bio)dieselmotore
eis bij
voor totaal stof van 50 mg
van kracht voor dieselmotoren. Deze eis komt overeen met 14,3 g
Deze eis is met de invoering van Bems in april 2010 van kracht
geworden. Bij de invoering van Bems is overwogen om deze eis aan te scherpen tot
g/GJ). Gezien het karakter van de
sies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10, wordt deze eis in dit rapport
eis. In dit hoofdstuk wordt de haalbaarheid van deze eis met
bestaande filtertechnieken, dan wel met aanpassingen aan de motor of brandstofkeuze,
informatie beschikbaar
van dieselmotoren en mogelijkheden om via filters, met ingebouwde
af te vangen. Deze informatie heeft echter
kking op vrachtwagenmotoren. De Europese EURO V norm voor nieuwe
2 g NOx/kWh en 0,02
0,5 g NOx/kWh en
van circa 2 naar 1 g/GJ (omrekening
ofwel een factor 4 scherper dan het hier onderzochte voor
l belangrijke verschillen tussen de zware dieselmotoren in vrachtauto’s
en stationaire motoren. Stationaire motoren hebben vaak een grotere cilinderinhoud
en een lager toerental om zo tot een beter rendement te komen. Daarnaast maken
dig gebruik van zeer schone en duurdere
Stationaire motoren kunnen, door gebruik te maken van
nageschakelde technieken, ook op andere brandstofkwaliteiten worden bedreven en
Aanscherping fijnstof
Aanscherping fijnstof-eis bij (bio)dieselmotoren
van 50 mg/Nm3
overeen met 14,3 g
Deze eis is met de invoering van Bems in april 2010 van kracht
geworden. Bij de invoering van Bems is overwogen om deze eis aan te scherpen tot
). Gezien het karakter van de
sies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10, wordt deze eis in dit rapport
eis. In dit hoofdstuk wordt de haalbaarheid van deze eis met
bestaande filtertechnieken, dan wel met aanpassingen aan de motor of brandstofkeuze,
beschikbaar is over stofemissies
van dieselmotoren en mogelijkheden om via filters, met ingebouwde
af te vangen. Deze informatie heeft echter
V norm voor nieuwe
02 g fijnstof/kWh
/kWh en 0,01 g
van circa 2 naar 1 g/GJ (omrekening
ofwel een factor 4 scherper dan het hier onderzochte voorstel. Er zijn
l belangrijke verschillen tussen de zware dieselmotoren in vrachtauto’s
en stationaire motoren. Stationaire motoren hebben vaak een grotere cilinderinhoud
en een lager toerental om zo tot een beter rendement te komen. Daarnaast maken
en duurdere diesel, welke
Stationaire motoren kunnen, door gebruik te maken van
nageschakelde technieken, ook op andere brandstofkwaliteiten worden bedreven en
Aanscherping fijnstof-eis bij (bio)dieselmotoren
eis bij
3 bij 3% O2
overeen met 14,3 g totaal
Deze eis is met de invoering van Bems in april 2010 van kracht
geworden. Bij de invoering van Bems is overwogen om deze eis aan te scherpen tot 15
). Gezien het karakter van de
sies uit (bio)dieselmotoren, kleiner dan PM10, wordt deze eis in dit rapport
eis. In dit hoofdstuk wordt de haalbaarheid van deze eis met
bestaande filtertechnieken, dan wel met aanpassingen aan de motor of brandstofkeuze,
is over stofemissies
af te vangen. Deze informatie heeft echter
V norm voor nieuwe
/kWh. De
van circa 2 naar 1 g/GJ (omrekening
Er zijn
l belangrijke verschillen tussen de zware dieselmotoren in vrachtauto’s
en stationaire motoren. Stationaire motoren hebben vaak een grotere cilinderinhoud
en een lager toerental om zo tot een beter rendement te komen. Daarnaast maken
welke
Stationaire motoren kunnen, door gebruik te maken van
nageschakelde technieken, ook op andere brandstofkwaliteiten worden bedreven en
eis bij (bio)dieselmotoren
Voorstel aanscherping
eis bij (bio)dieselmotoren 43
Voorstel aanscherping
44
toch aan de eisen omtrent zwavelemissies voldoen. De best beschikbare technieken
voor vrachtwagenmotoren om aan EURO VI normen te voldoen, zijn dus niet
noodzakelijk ook beschikbaar voor stationaire dieselmotoren.
4.2 Technische analyse stof-eis
(bio)dieselmotoren
In deze paragraaf zullen technische mogelijkheden voor emissiereductie van fijnstof uit
dieselmotoren worden behandeld.
In Tabel 14 staan meetgegevens voor enkele biodieselmotoren. De representativiteit
van deze gegevens voor het gehele biodieselmotorpark is echter beperkt. Zichtbaar is
dat de 1 MWe motoren aan de voorgestelde eis voldoen, maar wellicht dat hier naast
een SCR ook een oxidatiekatalysator geplaatst is die als roetfilter dienst doet. De
vergunningen van BIOX (zonder roetfilter) geven een indicatie voor emissielimieten
voor palmolie gestookte (grote) dieselmotoren (Groningen, 2006, 2007). Door de
initiatiefnemer van BIOX is gesteld dat binnen vijf jaar de NOx-emissie naar 40 g/GJ zou
kunnen gaan. Overigens zijn de BIOX-installaties uiteindelijk niet gebouwd. In de
stukken rond de vergunningverlening wordt wat fijnstof betreft wel verwezen naar
emissies van 15 tot 20 mg/Nm3 zonder toepassing van filters. Maar dit is, zeer
waarschijnlijk, bij 15% zuurstof; bij 3% zuurstof liggen de emissiefactoren een factor 3
hoger.
Tabel 14: Emissiegegevens bio-olie motoren
Type installatie NOx
[g/GJ]
SOx
[g/GJ]
Fijnstof/PM10
[g/GJ]
NMVOS
[g/GJ]
NH3
[g/GJ]
Biodieselmotor orde 1 MWe 40-160 1-23 3-4 Circa 4
BIOX 3 maal 15 MWe max 130 9 13-17 31 (CxHy) max 4,4 SCR
aanname
Volgens de vergunningaanvraag zijn filters (nog) niet mogelijk. In de
vergunningaanvraag van BIOX voor motoren in 2006 staat o.a. dat er tot op heden
weinig tot geen ervaring is met de toepassing van roetfilters voor dergelijke installaties
met biobrandstoffen:
Gezien het lage as-gehalte in de brandstof wordt een lage stofemissie verwacht.
Daarnaast is het de verwachting dat door de inzet van biobrandstoffen minder
organisch stof zal worden geëmitteerd. Het effect op fijnstof (PM10) is echter (nog)
niet duidelijk.
De bestaande ervaring met ESP's (elektrostatische filters) is dat deze niet effectief
zijn. Dit komt door de combinatie van de relatief lage concentraties en de
eigenschappen van het geëmitteerde stof met betrekking tot elektrische geleiding.
BIOX vergunning
ECN
Het gebruik van doekenfilters wordt, gezien de relatief hoge temperaturen van de
afgassen (>
(ruwheid, schurende werking) van de stofdeeltjes niet mo
Tot slot kunnen biobrandstoff
nadelig
Van een drietal kleine dieselmotoren
blokverwarming worden gebruikt, zijn
De rapportage bevat ook gegevens over op
hier gepresenteerde emissies afwijken. De grootste motor is voorzien van een roetfilter.
Bij regeneratie van dit filter ontstaan er tijdelijk v
gepresenteerde stofemissies liggen in de range van de meeste grenswaarden voor grote
dieselmotoren zoals gegeven in
Tabel 15: Diverse emissies van dieselmotoren op plantenolie
Motor 1
Motor 2
Motor 3
Op pagina 378 en 405 van de IPPC BREF Large Combustion Plants uit 2005 wordt
ingegaan op de stofemissie van
geconstateerd dat voor motoren tot 1,3
beneden de 20 mg/Nm
de bestaande Bems
ontwikkeling. In de genoemde BREF is BAT voor dit type motoren een emissie van <
mg/Nm3 (bij 15% O
en LFO. Voor HFO is BAT <
ondergrens is dus niet gegeven.
Verwacht mag worden dat de Amerikaanse
noodzakelijk maakt (Gsgnet, 2009). Ook door een
van stoffilters aangegeven om aan de Amerikaanse Tier 4 eisen te voldoe
2012). In Figuur
(DOC) en een Diesel Particulate Filter (DPF) (Cummins, 201
zal veel stof, dat op de wanden wordt opgevangen, in het DPF deel door de hoge
temperatuur vanzelf worden verbrand.
temperatuur, een kleine hoeveelheid
gebruik van de vereiste dieselkwaliteit (low
5000 uur het filter schoon te maken; dit neemt ongeveer een half uur in beslag.
filter is bedoeld voor dieselmotoren van 130
geleverd. Het filter verwijdert ongeveer 90% van het f
ECN-E--13-029
ebruik van doekenfilters wordt, gezien de relatief hoge temperaturen van de
sen (> 200°C), de hoge relatieve vochtigheid (RV=100%) en de abbrasiviteit
(ruwheid, schurende werking) van de stofdeeltjes niet mo
Tot slot kunnen biobrandstoff
nadelig zijn voor de effici
Van een drietal kleine dieselmotoren
blokverwarming worden gebruikt, zijn
De rapportage bevat ook gegevens over op
hier gepresenteerde emissies afwijken. De grootste motor is voorzien van een roetfilter.
Bij regeneratie van dit filter ontstaan er tijdelijk v
gepresenteerde stofemissies liggen in de range van de meeste grenswaarden voor grote
dieselmotoren zoals gegeven in
Diverse emissies van dieselmotoren op plantenolie
Vermogen
[kWe]
110
40
8
Op pagina 378 en 405 van de IPPC BREF Large Combustion Plants uit 2005 wordt
ingegaan op de stofemissie van
geconstateerd dat voor motoren tot 1,3
beneden de 20 mg/Nm3
de bestaande Bems-eis van 14,3 g/GJ. Voor
ontwikkeling. In de genoemde BREF is BAT voor dit type motoren een emissie van <
(bij 15% O2, omgerekend 25 g/GJ) indien de motor wordt bedreven op diesel
en LFO. Voor HFO is BAT <
ondergrens is dus niet gegeven.
Verwacht mag worden dat de Amerikaanse
noodzakelijk maakt (Gsgnet, 2009). Ook door een
van stoffilters aangegeven om aan de Amerikaanse Tier 4 eisen te voldoe
Figuur 8 staat een schema van het filter met een Diesel Oxidation Cata
(DOC) en een Diesel Particulate Filter (DPF) (Cummins, 201
zal veel stof, dat op de wanden wordt opgevangen, in het DPF deel door de hoge
temperatuur vanzelf worden verbrand.
mperatuur, een kleine hoeveelheid
gebruik van de vereiste dieselkwaliteit (low
000 uur het filter schoon te maken; dit neemt ongeveer een half uur in beslag.
lter is bedoeld voor dieselmotoren van 130
geleverd. Het filter verwijdert ongeveer 90% van het f
ebruik van doekenfilters wordt, gezien de relatief hoge temperaturen van de
°C), de hoge relatieve vochtigheid (RV=100%) en de abbrasiviteit
(ruwheid, schurende werking) van de stofdeeltjes niet mo
Tot slot kunnen biobrandstoffen nog sporenelementen bevatten die mogelijk
de efficiëntie van de katalysator en filter.
Van een drietal kleine dieselmotoren op plantenolie
blokverwarming worden gebruikt, zijn
De rapportage bevat ook gegevens over op
hier gepresenteerde emissies afwijken. De grootste motor is voorzien van een roetfilter.
Bij regeneratie van dit filter ontstaan er tijdelijk v
gepresenteerde stofemissies liggen in de range van de meeste grenswaarden voor grote
dieselmotoren zoals gegeven in Figuur
Diverse emissies van dieselmotoren op plantenolie
CO
[g/GJ]
64
16
7
Op pagina 378 en 405 van de IPPC BREF Large Combustion Plants uit 2005 wordt
ingegaan op de stofemissie van grote dieselmotoren (IPPC, 2005). Daar wordt
geconstateerd dat voor motoren tot 1,3
bij 15% O2 (17 g/GJ) mogelijk zijn. Deze emissiewaarde ligt nabij
eis van 14,3 g/GJ. Voor
ontwikkeling. In de genoemde BREF is BAT voor dit type motoren een emissie van <
, omgerekend 25 g/GJ) indien de motor wordt bedreven op diesel
en LFO. Voor HFO is BAT < 50 mg/Nm3
ondergrens is dus niet gegeven.
Verwacht mag worden dat de Amerikaanse
noodzakelijk maakt (Gsgnet, 2009). Ook door een
van stoffilters aangegeven om aan de Amerikaanse Tier 4 eisen te voldoe
staat een schema van het filter met een Diesel Oxidation Cata
(DOC) en een Diesel Particulate Filter (DPF) (Cummins, 201
zal veel stof, dat op de wanden wordt opgevangen, in het DPF deel door de hoge
temperatuur vanzelf worden verbrand.
mperatuur, een kleine hoeveelheid
gebruik van de vereiste dieselkwaliteit (low
000 uur het filter schoon te maken; dit neemt ongeveer een half uur in beslag.
lter is bedoeld voor dieselmotoren van 130
geleverd. Het filter verwijdert ongeveer 90% van het f
ebruik van doekenfilters wordt, gezien de relatief hoge temperaturen van de
°C), de hoge relatieve vochtigheid (RV=100%) en de abbrasiviteit
(ruwheid, schurende werking) van de stofdeeltjes niet mo
en nog sporenelementen bevatten die mogelijk
van de katalysator en filter.
op plantenolie
blokverwarming worden gebruikt, zijn meetgegevens
De rapportage bevat ook gegevens over op- en afregelen en over deellast die van de
hier gepresenteerde emissies afwijken. De grootste motor is voorzien van een roetfilter.
Bij regeneratie van dit filter ontstaan er tijdelijk veel hogere emissies. De in
gepresenteerde stofemissies liggen in de range van de meeste grenswaarden voor grote
Figuur 9 (Hellén, 2006).
Diverse emissies van dieselmotoren op plantenolie
CxHy
[g/GJ]
4,0
8,0
1,4
Op pagina 378 en 405 van de IPPC BREF Large Combustion Plants uit 2005 wordt
grote dieselmotoren (IPPC, 2005). Daar wordt
geconstateerd dat voor motoren tot 1,3 MWth filters beschikbaar zijn en emissies
(17 g/GJ) mogelijk zijn. Deze emissiewaarde ligt nabij
eis van 14,3 g/GJ. Voor de grotere motoren zijn filters nog in
ontwikkeling. In de genoemde BREF is BAT voor dit type motoren een emissie van <
, omgerekend 25 g/GJ) indien de motor wordt bedreven op diesel 3 (15 vol-% O2
Verwacht mag worden dat de Amerikaanse Tier 4 stofeisen de toepassing van stoffilters
noodzakelijk maakt (Gsgnet, 2009). Ook door een motor
van stoffilters aangegeven om aan de Amerikaanse Tier 4 eisen te voldoe
staat een schema van het filter met een Diesel Oxidation Cata
(DOC) en een Diesel Particulate Filter (DPF) (Cummins, 201
zal veel stof, dat op de wanden wordt opgevangen, in het DPF deel door de hoge
temperatuur vanzelf worden verbrand. Bij actieve zelf
diesel ingespoten om het stof te verwijderen.
gebruik van de vereiste dieselkwaliteit (low-ash diesel) is het voldoende om
000 uur het filter schoon te maken; dit neemt ongeveer een half uur in beslag.
lter is bedoeld voor dieselmotoren van 130-447 kW en is begin 201
geleverd. Het filter verwijdert ongeveer 90% van het f
ebruik van doekenfilters wordt, gezien de relatief hoge temperaturen van de
°C), de hoge relatieve vochtigheid (RV=100%) en de abbrasiviteit
(ruwheid, schurende werking) van de stofdeeltjes niet mogelijk geacht.
en nog sporenelementen bevatten die mogelijk
van de katalysator en filter.
op plantenolie (zogenaamde PPO)
meetgegevens gepubliceerd (Widmann, 2002).
en afregelen en over deellast die van de
hier gepresenteerde emissies afwijken. De grootste motor is voorzien van een roetfilter.
eel hogere emissies. De in
gepresenteerde stofemissies liggen in de range van de meeste grenswaarden voor grote
(Hellén, 2006).
Diverse emissies van dieselmotoren op plantenolie
NOx
[g/GJ]
912
1024
632
Op pagina 378 en 405 van de IPPC BREF Large Combustion Plants uit 2005 wordt
grote dieselmotoren (IPPC, 2005). Daar wordt
filters beschikbaar zijn en emissies
(17 g/GJ) mogelijk zijn. Deze emissiewaarde ligt nabij
de grotere motoren zijn filters nog in
ontwikkeling. In de genoemde BREF is BAT voor dit type motoren een emissie van <
, omgerekend 25 g/GJ) indien de motor wordt bedreven op diesel
2, omgerekend 43 g/GJ). Een
stofeisen de toepassing van stoffilters
motorfabrikant wordt de noodza
van stoffilters aangegeven om aan de Amerikaanse Tier 4 eisen te voldoe
staat een schema van het filter met een Diesel Oxidation Cata
(DOC) en een Diesel Particulate Filter (DPF) (Cummins, 2012). Volgens de beschrijving
zal veel stof, dat op de wanden wordt opgevangen, in het DPF deel door de hoge
Bij actieve zelf-regeneratie wordt bij te lage
diesel ingespoten om het stof te verwijderen.
ash diesel) is het voldoende om
000 uur het filter schoon te maken; dit neemt ongeveer een half uur in beslag.
447 kW en is begin 201
geleverd. Het filter verwijdert ongeveer 90% van het fijnstof (Cummins, 2012)
Aanscherping fijnstof
ebruik van doekenfilters wordt, gezien de relatief hoge temperaturen van de
°C), de hoge relatieve vochtigheid (RV=100%) en de abbrasiviteit
elijk geacht.
en nog sporenelementen bevatten die mogelijk
(zogenaamde PPO) die in WKK voor
gepubliceerd (Widmann, 2002).
en afregelen en over deellast die van de
hier gepresenteerde emissies afwijken. De grootste motor is voorzien van een roetfilter.
eel hogere emissies. De in Tabel
gepresenteerde stofemissies liggen in de range van de meeste grenswaarden voor grote
Stof
[g/GJ]
25 zonder en 1 met
roetfilter
29
29
Op pagina 378 en 405 van de IPPC BREF Large Combustion Plants uit 2005 wordt
grote dieselmotoren (IPPC, 2005). Daar wordt
filters beschikbaar zijn en emissies
(17 g/GJ) mogelijk zijn. Deze emissiewaarde ligt nabij
de grotere motoren zijn filters nog in
ontwikkeling. In de genoemde BREF is BAT voor dit type motoren een emissie van <
, omgerekend 25 g/GJ) indien de motor wordt bedreven op diesel
omgerekend 43 g/GJ). Een
stofeisen de toepassing van stoffilters
fabrikant wordt de noodza
van stoffilters aangegeven om aan de Amerikaanse Tier 4 eisen te voldoen (Cummins,
staat een schema van het filter met een Diesel Oxidation Cata
). Volgens de beschrijving
zal veel stof, dat op de wanden wordt opgevangen, in het DPF deel door de hoge
regeneratie wordt bij te lage
diesel ingespoten om het stof te verwijderen.
ash diesel) is het voldoende om eens per
000 uur het filter schoon te maken; dit neemt ongeveer een half uur in beslag.
447 kW en is begin 2011 al 650.000 keer
ijnstof (Cummins, 2012)
Aanscherping fijnstof-eis bij (bio)dieselmotoren
ebruik van doekenfilters wordt, gezien de relatief hoge temperaturen van de
°C), de hoge relatieve vochtigheid (RV=100%) en de abbrasiviteit
en nog sporenelementen bevatten die mogelijk
die in WKK voor
gepubliceerd (Widmann, 2002).
en afregelen en over deellast die van de
hier gepresenteerde emissies afwijken. De grootste motor is voorzien van een roetfilter.
Tabel 15
gepresenteerde stofemissies liggen in de range van de meeste grenswaarden voor grote
25 zonder en 1 met
roetfilter
Op pagina 378 en 405 van de IPPC BREF Large Combustion Plants uit 2005 wordt
grote dieselmotoren (IPPC, 2005). Daar wordt
filters beschikbaar zijn en emissies
(17 g/GJ) mogelijk zijn. Deze emissiewaarde ligt nabij
de grotere motoren zijn filters nog in
ontwikkeling. In de genoemde BREF is BAT voor dit type motoren een emissie van < 30
, omgerekend 25 g/GJ) indien de motor wordt bedreven op diesel
omgerekend 43 g/GJ). Een
stofeisen de toepassing van stoffilters
fabrikant wordt de noodzaak
(Cummins,
staat een schema van het filter met een Diesel Oxidation Catalyst
). Volgens de beschrijving
zal veel stof, dat op de wanden wordt opgevangen, in het DPF deel door de hoge
regeneratie wordt bij te lage
diesel ingespoten om het stof te verwijderen. Bij
eens per
000 uur het filter schoon te maken; dit neemt ongeveer een half uur in beslag. Het
50.000 keer
ijnstof (Cummins, 2012).
eis bij (bio)dieselmotoren
BREF document
beschikbaar tot 1,3 MW
Stoffilters voor dieselmotoren
eis bij (bio)dieselmotoren 45
BREF document: filters
beschikbaar tot 1,3 MW
voor dieselmotoren
46
Figuur 7: Stoffilter voor dieselmotoren van Cummins
DCL heeft een MINE-X sootfilter op de markt gebracht, welke kan worden toegepast bij
stationaire motoren. In een brochure van DCL, zie Figuur 8, wordt het filtereffect
weergegeven (DCL, 2012a). Een slechtere brandstofkwaliteit met bijvoorbeeld meer
zwavel, heeft direct effect op de emissies. De aanscherping tot 15 mg/Nm3 komt
ongeveer overeen met 0,04 g/kWh (zie ook Bijlage A voor aannames) en is dus met dit
filter te realiseren. Het filter uit de figuur, wordt geleverd tot 634 kWoutput en moet elke
1000 uur handmatig schoongemaakt worden (DCL, 2012a).
Daarnaast heeft DCL ook filters gefabriceerd voor grote, stationaire dieselmotoren tot 5
MW. Deze filters worden ingebouwd in een apart gefabriceerd filterhuis en kunnen in
principe ook bovenop de omkasting van een dieselmotor worden geplaatst in de
buitenlucht. De gerapporteerde emissiereducties zijn > 85% PM (gravimetrisch), 90% CO
en 80% HC (DCL, 2012b). Dit is ook een systeem gebaseerd op de MINE-X sootfilter: een
systeem van met een katalysator gecoate cordierite filters. Dit systeem is geschikt voor
stationaire dieselmotoren met een relatief continue belasting. Het gebruik van ultra-low
sulfur diesel wordt aanbevolen en de bestaande emissies zijn gelijk aan Tier 1 of beter
(DCL, 2012c). Het systeem lijkt overigens nog maar op zeer beperkte schaal te zijn
verkocht.
ECN
Figuur 8: Effect MINE
Het bedrijf CleanAIR systems is momenteel onderdeel van Caterpillar en levert
eveneens diesel particulate filters voor stationaire motoren. Ook voor deze filters
gelden er voorwaarden aan de bestaande dieselmotor: tenminste 30% van de
operationele tijd is
tenminste 40%, de brandstof bevat niet meer dan 15 ppm zwavel (dat is ultra low sulfur
diesel) en de onbestreden PM emissie is niet hoger dan 0,2 g/bhp
omrekening zie
emissiereducties zijn dan >
gereduceerd. Er wordt
dieselmotoren; blijkens een aantal afgebeelde praktijkvoorbeelden geldt ook hier dat
grote dieselmotoren met dit systeem kunnen worden uitgerust (CleanAIR, 2012).
4.3 Wetgeving stofemissie
De bestaande
België en Zwitserland gesteld worden. In Duitsland ligt de
vloeistofbedreven motoren op 20 mg/m
mg fijnstof/Nm
ECN-E--13-029
Effect MINE-X SOOTFILTER van DCL op de stofuitstoot
Het bedrijf CleanAIR systems is momenteel onderdeel van Caterpillar en levert
eveneens diesel particulate filters voor stationaire motoren. Ook voor deze filters
gelden er voorwaarden aan de bestaande dieselmotor: tenminste 30% van de
operationele tijd is de uitlaatgastemperatuur 300°C of hoger en is de motorbelasting
tenminste 40%, de brandstof bevat niet meer dan 15 ppm zwavel (dat is ultra low sulfur
diesel) en de onbestreden PM emissie is niet hoger dan 0,2 g/bhp
omrekening zie Bijlage A
emissiereducties zijn dan >
gereduceerd. Er wordt geen melding gemaakt van een maximum in vermogen voor
dieselmotoren; blijkens een aantal afgebeelde praktijkvoorbeelden geldt ook hier dat
grote dieselmotoren met dit systeem kunnen worden uitgerust (CleanAIR, 2012).
Wetgeving stofemissie
De bestaande Bems-eis van 50 mg f
België en Zwitserland gesteld worden. In Duitsland ligt de
vloeistofbedreven motoren op 20 mg/m
/Nm3 bij 3% O
X SOOTFILTER van DCL op de stofuitstoot
Het bedrijf CleanAIR systems is momenteel onderdeel van Caterpillar en levert
eveneens diesel particulate filters voor stationaire motoren. Ook voor deze filters
gelden er voorwaarden aan de bestaande dieselmotor: tenminste 30% van de
de uitlaatgastemperatuur 300°C of hoger en is de motorbelasting
tenminste 40%, de brandstof bevat niet meer dan 15 ppm zwavel (dat is ultra low sulfur
diesel) en de onbestreden PM emissie is niet hoger dan 0,2 g/bhp
Bijlage A ; dat is ongeveer 105 mg/Nm
emissiereducties zijn dan > 85% PM, 90
geen melding gemaakt van een maximum in vermogen voor
dieselmotoren; blijkens een aantal afgebeelde praktijkvoorbeelden geldt ook hier dat
grote dieselmotoren met dit systeem kunnen worden uitgerust (CleanAIR, 2012).
Wetgeving stofemissie
eis van 50 mg fijnstof
België en Zwitserland gesteld worden. In Duitsland ligt de
vloeistofbedreven motoren op 20 mg/m
bij 3% O2. Het voorstel van 15 mg f
X SOOTFILTER van DCL op de stofuitstoot
Het bedrijf CleanAIR systems is momenteel onderdeel van Caterpillar en levert
eveneens diesel particulate filters voor stationaire motoren. Ook voor deze filters
gelden er voorwaarden aan de bestaande dieselmotor: tenminste 30% van de
de uitlaatgastemperatuur 300°C of hoger en is de motorbelasting
tenminste 40%, de brandstof bevat niet meer dan 15 ppm zwavel (dat is ultra low sulfur
diesel) en de onbestreden PM emissie is niet hoger dan 0,2 g/bhp
; dat is ongeveer 105 mg/Nm
85% PM, 90-95% HC en 90
geen melding gemaakt van een maximum in vermogen voor
dieselmotoren; blijkens een aantal afgebeelde praktijkvoorbeelden geldt ook hier dat
grote dieselmotoren met dit systeem kunnen worden uitgerust (CleanAIR, 2012).
Wetgeving stofemissie
ijnstof/Nm3 bij 3% O
België en Zwitserland gesteld worden. In Duitsland ligt de
vloeistofbedreven motoren op 20 mg/m3 bij 5% O2
. Het voorstel van 15 mg f
X SOOTFILTER van DCL op de stofuitstoot
Het bedrijf CleanAIR systems is momenteel onderdeel van Caterpillar en levert
eveneens diesel particulate filters voor stationaire motoren. Ook voor deze filters
gelden er voorwaarden aan de bestaande dieselmotor: tenminste 30% van de
de uitlaatgastemperatuur 300°C of hoger en is de motorbelasting
tenminste 40%, de brandstof bevat niet meer dan 15 ppm zwavel (dat is ultra low sulfur
diesel) en de onbestreden PM emissie is niet hoger dan 0,2 g/bhp
; dat is ongeveer 105 mg/Nm3 bij 3% O2
95% HC en 90-95% CO; ook het geluid wordt
geen melding gemaakt van een maximum in vermogen voor
dieselmotoren; blijkens een aantal afgebeelde praktijkvoorbeelden geldt ook hier dat
grote dieselmotoren met dit systeem kunnen worden uitgerust (CleanAIR, 2012).
bij 3% O2 komt overeen met eisen die in
België en Zwitserland gesteld worden. In Duitsland ligt de fijnstof
in de TA-luft;
. Het voorstel van 15 mg fijnstof/Nm3 bij 3% O
Aanscherping fijnstof
Het bedrijf CleanAIR systems is momenteel onderdeel van Caterpillar en levert
eveneens diesel particulate filters voor stationaire motoren. Ook voor deze filters
gelden er voorwaarden aan de bestaande dieselmotor: tenminste 30% van de
de uitlaatgastemperatuur 300°C of hoger en is de motorbelasting
tenminste 40%, de brandstof bevat niet meer dan 15 ppm zwavel (dat is ultra low sulfur
diesel) en de onbestreden PM emissie is niet hoger dan 0,2 g/bhp-hr (30 g/GJ,
2 voor diesel). Behaalde
95% CO; ook het geluid wordt
geen melding gemaakt van een maximum in vermogen voor
dieselmotoren; blijkens een aantal afgebeelde praktijkvoorbeelden geldt ook hier dat
grote dieselmotoren met dit systeem kunnen worden uitgerust (CleanAIR, 2012).
komt overeen met eisen die in
fijnstof-eis bij
; dat is omgerekend
bij 3% O2, dat in dit
Aanscherping fijnstof-eis bij (bio)dieselmotoren
Het bedrijf CleanAIR systems is momenteel onderdeel van Caterpillar en levert
eveneens diesel particulate filters voor stationaire motoren. Ook voor deze filters
gelden er voorwaarden aan de bestaande dieselmotor: tenminste 30% van de
de uitlaatgastemperatuur 300°C of hoger en is de motorbelasting
tenminste 40%, de brandstof bevat niet meer dan 15 ppm zwavel (dat is ultra low sulfur
hr (30 g/GJ,
voor diesel). Behaalde
95% CO; ook het geluid wordt
geen melding gemaakt van een maximum in vermogen voor
dieselmotoren; blijkens een aantal afgebeelde praktijkvoorbeelden geldt ook hier dat
grote dieselmotoren met dit systeem kunnen worden uitgerust (CleanAIR, 2012).
komt overeen met eisen die in
dat is omgerekend 22,5
, dat in dit
eis bij (bio)dieselmotoren
Wetgeving België, Zwitserland
en Duitsland
eis bij (bio)dieselmotoren 47
België, Zwitserland België, Zwitserland
48
rapport wordt onderzocht, vormt wel een aanscherping ten opzichte van deze eis, maar
ligt wel in dezelfde grootte-orde.
In 2006 is een inventarisatie van eisen in diverse landen uitgevoerd (Hellén, 2006). In
Figuur 9 staat overzicht van emissienormen uit verschillende landen. Men dient bij deze
figuur rekening te houden met het referentie zuurstofpercentage: voor omrekening
naar 3% O2 is vermenigvuldiging met een factor 3 noodzakelijk. De Bems-eis van 50
mg/Nm3 bij 3% O2 ligt in deze figuur op het niveau van 15, terwijl het voorstel van 15
mg/Nm3 bij 3% O2 op het niveau van 5 ligt in de figuur. Alleen de Duitse TA-Luft ligt in de
Nederlandse range. In deze bron wordt gewezen op de plannen van de EPA, zie
volgende alinea en Tabel 16. Daarnaast is er relevante wetgeving in Californië en in een
stedelijke regio in Chili van kracht.
Figuur 9: Voorbeeld van internationale PM-emissienormen voor grote zuigermotoren (Hellén, 2006). De
huidige Bems-eis ligt bij het overeenkomstige referentie-zuurstofpercentage (15% O2) op een niveau
van 15 mg/Nm3 en de voorgestelde eis op het niveau van 5 mg/Nm3 in deze figuur.
In 2006 heeft de United States Environmental Protection Agency (EPA) besloten tot
nieuwe emissie-eisen, de zogenaamde Tier 4 eisen, voor nonroad dieselmotoren in de
landbouw- en bouwsector, zoals tractors en bulldozers. Met de New Source
Performance Standards (NSPS) zijn deze emissie-eisen ook van kracht voor stationaire
motoren. In Tabel 16 is een selectie van emissie-eisen voor diverse motorvermogens
opgenomen. Deze eisen zijn van kracht voor motoren die niet voor 2007 op de markt
zijn gebracht. Onder voorwaarden kunnen generator-sets worden aangemerkt als
noodaggregaat, waaraan soepelere eisen worden gesteld (EPA, 2012). In het verleden
zijn soepelere eisen van kracht geweest voor zeer grote, stationaire motoren. Door de
EPA is dit met de NSPS fors ingeperkt (EPA, 2006). Op grond van meetvoorschriften in
de wetsteksten en (Californië, 2012) is geconcludeerd dat alle hierna vermelde
vermogens betrekking hebben op de motor-output, meestal het asvermogen. Dieselnet
verschaft op toegankelijke wijze enige achtergronden in de regelgeving en daar is
gesteld dat de volgende, nieuwe motoren onder de volgende regelgeving vallen: ≤ 3000
hp (dat is ongeveer 2,2 MW) en D < 10 L per cilinder (D = verplaatst volume per cilinder)
valt vanaf 2007 onder Tier 4 nonroad, terwijl de categorie > 3000 hp en D < 10 L per
cilinder vanaf 2011 onder Tier 4 nonroad valt (zie ook Tabel 16). Motoren van D ≥ 10 L
per cilinder vallen onder Marine Cat Tiers, zie Tabel 17. Met name de categorie
10 ≤ D < 30 L per cilinder moeten in toekomstige bouwjaren aan scherpe stofeisen
voldoen. Bestaande motoren vallen onder een overgangsregeling, welke met name
gebaseerd is op Tier 1 (Dieselnet, 2012; EPA, 2006, 2011)
Tier 4 eisen in de Verenigde
Staten
ECN
Tabel 16: EPA: uitlaat emissielimieten voor nonroad, compression
input is uitgevoerd om een grootte
Rated Power16
[kW]
< 8 kW
75 < kW < 130
130 < kW < 560
560 < kW < 900
> 900 kW
xxxxxxxxxxxxssssssssxxxxxxxxx
16 Op grond van meetvoorschriften in de wetsteksten en (Californië, 2012) is geconcludeerd dat de vermelde vermogens betrekking
ECN-E--13-029
: EPA: uitlaat emissielimieten voor nonroad, compression
input is uitgevoerd om een grootte-orde van de emissiegrenswaarde aan te geven; zie voor omrekening
Year Tier
2005-2007 2
2008+ 4
2007-2011 3
2012-2013 4
2014+ 4
2006-2010 3
2011-2013 4
2014+ 4
2006-2010 2
2011-2014 4
2015+ 4
2006-2010 2
2011-2014 4
2015+ 4
xxxxxxxxxxx
Op grond van meetvoorschriften in de wetsteksten en (Californië, 2012) is geconcludeerd dat de vermelde vermogens betrekking
: EPA: uitlaat emissielimieten voor nonroad, compression
orde van de emissiegrenswaarde aan te geven; zie voor omrekening
Tier NMHC+NOx
[g/kWh]
2 7,5
4 7,5
3 4
4 4
4
3 4
4 4
4
2 6,4
4
4
2 6,4
4
4
Op grond van meetvoorschriften in de wetsteksten en (Californië, 2012) is geconcludeerd dat de vermelde vermogens betrekking
: EPA: uitlaat emissielimieten voor nonroad, compression-ignition motoren.
orde van de emissiegrenswaarde aan te geven; zie voor omrekening
x NMHC
[g/GJinput] [g/kWh]
833
833
444
444
0,19
444
444
0,19
711
0,4
0,19
711
0,4
0,19
Op grond van meetvoorschriften in de wetsteksten en (Californië, 2012) is geconcludeerd dat de vermelde vermogens betrekking
ignition motoren. Deze limieten zijn ook van kracht voor stationaire motoren met D
orde van de emissiegrenswaarde aan te geven; zie voor omrekening Bijlage A
NMHC
[g/kWh] [g/GJinput
0,19 21
0,19 21
0,4 44
0,19 21
0,4 44
0,19 21
Op grond van meetvoorschriften in de wetsteksten en (Californië, 2012) is geconcludeerd dat de vermelde vermogens betrekking
ieten zijn ook van kracht voor stationaire motoren met D
Bijlage A. Gen-sets staat voor generator
NOx
input] [g/kWh]
0,4
0,4
3,5
3,5 / gen-sets:
0,67
3,5 / gen-
sets: 0,67
3,5 / gen-sets:
0,67
Op grond van meetvoorschriften in de wetsteksten en (Californië, 2012) is geconcludeerd dat de vermelde vermogens betrekking hebben op de motor
Aanscherping fijn
ieten zijn ook van kracht voor stationaire motoren met D
sets staat voor generator-sets.
CO
[g/GJinput] [g/kWh]
8
8
5
5
44 5
3,5
3,5
44 3,5
3,5
389 3,5
sets: 389 / gen-sets:
74
3,5
389 / gen-sets:
74
3,5
sets: 389 / gen-sets:
74
3,5
hebben op de motor-output, meestal het asvermogen.
Aanscherping fijnstof-eis bij (bio)dieselmotoren
ieten zijn ook van kracht voor stationaire motoren met D < 10 L per cilinder. De omrekening naar brandstof
sets.
CO
[g/kWh] [g/GJinput
889
889
556
556
556
3,5 389
3,5 389
3,5 389
3,5 389
3,5 389
3,5 389
3,5 389
3,5 389
output, meestal het asvermogen.
eis bij (bio)dieselmotoren
De omrekening naar brandstof
PM
input] [g/kWh]
0,8
0,4
0,3
0,02
0,02
0,2
0,02
0,02
0,2
0,1
0,04 / gen-sets:
0,03
0,2
0,1
0,04 / gen-sets:
0,03
eis bij (bio)dieselmotoren 49
De omrekening naar brandstof-
[g/GJinput]
89
44
33
2
2
22
2
2
22
11
sets: 4 / gen-sets: 3
22
11
sets: 4 / gen-sets: 3
50
Tabel 17: EPA: uitlaat emissielimieten voor stationaire, compression-ignition motoren met D ≥ 10 L per cilinder (EPA, 2011; Dieselnet, 2012). De omrekening naar brandstof-input is uitgevoerd om een
grootte-orde van de emissiegrenswaarde aan te geven; zie voor omrekening Bijlage A.
Rated Power16
Engine displacement
(liters per cilinder)
Model Year Tier NMHC+NOx NMHC NOx PM
[kW] [g/kWh] [g/GJinput] [g/kWh] [g/GJinput] [g/kWh] [g/GJinput] [g/kWh] [g/GJinput]
< 2000 10,0 ≤ D < 15,0 2013+ Tier 3 6,2 689 0,14 15,6
2000 ≤ P < 3700 10,0 ≤ D < 15,0 2013+ Tier 3 7,8 867 0,14 15,6
< 2000 15,0 ≤ D < 20,0 2014+ Tier 3 7,0 778 0,34 37,8
< 2000 20,0 ≤ D < 25,0 2014+ Tier 3 9,8 1089 0,27 30,0
< 2000 20,0 ≤ D < 25,0 2014+ Tier 3 11,0 1111 0,27 30,0
600 ≤ P < 1400 All 2017+
2016+
Tier 4 0,19 21,1 1,8 200 0,04 4,4
1400 ≤ P < 2000 All Tier 4 0,19 21,1 1,8 200 0,04 4,4
2000 ≤ P < 3700 All 2014+ Tier 4 0,19 21,1 1,8 200 0,04 4,4
≥ 3700 < 15,0 2014-2015 Tier 4 0,19 21,1 1,8 200 0,12 13,3
≥ 3700 15,0 ≤ D < 30,0 2014-2015 Tier 4 0,19 21,1 1,8 200 0,25 27,8
≥ 3700 All 2016+ Tier 4 0,19 21,1 1,8 200 0,06 6,7
CO [g/kWh] CO [g/GJinput]
All D ≥ 30,0 2011+ Tier 2 - - - - 14,4-7,7 17
1600-856 - -
All D ≥ 30,0 2016+ Tier 3 CO limit 5,0 555 2,0 222 3,4-1,96 17
378-218 - -
xxxxxxxxxxxxssssssssxxxxxxxxxxxxxx
17 Afhankelijk van toerental motor, in lijn met IMO Tier. Hoogste emissie van kracht bij toerental n < 130 en laagste emissie bij n ≥ 2000. 130 ≤ n < 2000 geldt voor Tier 2: 44 x n-0,23 en voor Tier 3: 9 x n-0,2 (Dieselnet, 2012).
ECN
Om vergelijking met de eisen in
Nederlandse eisen te worden omgerekend.
bij 3% O2 in het rookgas overeen met 14,3 g/GJ
15 mg fijnstof/Nm
Vergelijkbare, enigszins aangescherpte eisen zijn momenteel
voor vrijwel alle nieuwe dieselmotoren tot D = 30 L (verplaatst volume per cilinder),
Tabel 16 en
van kracht voor dieselmotoren vanaf 19
tussen 2011 en 2014 voor deze categorie en de stofeis varieert tussen 0,02 en 0,03
g/kWh (EPA, 2012). Er wordt vanuit gegaan dat de nieuwste eisen haalbaar zijn met
laagzwavelige diesel en reinigingstechnieken aan
katalysatoren voor NO
Naast de hiervoor beschreven eisen die in de VS door EPA worden gesteld, kan op l
of regionaal niveau hiervan afgeweken worden, in
aanleiding zien in de gemeten luchtkwaliteit.
van 0,02 g/kWh (2 g/GJ
boven deze vermogensgrens geldt deze eis voor generator
maximumvermogen is aangegeven. Vanaf 2011
g/kWh (3 g/GJ
(California, 2012). Vermoedelijk is deze versoepeling doorgevoerd om op é
komen met de toekomstige EPA
16. Eisen worden niet alleen gesteld aan nieuwe motoren, maar ook aan best
motoren. Deze moeten worden ondergebracht in diverse programma’s. Hierbij wordt
een onderscheid gemaakt naar bouwjaar, vermogen, draaiuren en locatie (bijvoorbeeld
nabijheid van scholen). Afhankelijk van de situatie worden er strengere of soepelere
emissie-eisen gesteld. Niet duidelijk is of deze diversificatie is bedoeld als
overgangstermijn voor bestaande motoren; in een aantal gevallen worden er echter
eisen gesteld aan bestaande motoren die gelijk zijn aan de eisen voor nieuwe motoren.
Vrijstellingen zijn mogelijk in het bijzonder voor noodvermogen en motoren in de
agrarische sector. Hiervoor gelden veelal soepelere emissie
Dat in steden soms strenge
Oktober 2006 in Chili zijn gepubliceerd voor de Santiago Metropolitan Region. Hierin
wordt een eis voor bestaand
5% O2 (51 mg/Nm
5% O2 (5,6 mg/Nm
van de eis zou 2008 zijn; bevestiging van deze ingangsdatum is echter niet gevonden.
In Zwitserland is
een fijnstof
Omgerekend is dit een eis van 56
van de bestaande eis in Bems. In Stad
LRV van kracht, namelijk 5 mg/Nm
xxxxxxxxxxxxssssssssxxx
18 Over de kosten wordt het volgende geschreven: ”The EPA estimated
stationary diesel engines.
annual costs for the rule to be $ 57 million in 2015” (Gsgnet, 2009).
dit is echter waarschijnlijk niet representatief voor de kosten van de strengste eisen.
ECN-E--13-029
Om vergelijking met de eisen in
Nederlandse eisen te worden omgerekend.
in het rookgas overeen met 14,3 g/GJ
fijnstof/Nm3 komt bij 3% O
Vergelijkbare, enigszins aangescherpte eisen zijn momenteel
voor vrijwel alle nieuwe dieselmotoren tot D = 30 L (verplaatst volume per cilinder),
en Tabel 17; hoewel niet weergegeven in
van kracht voor dieselmotoren vanaf 19
tussen 2011 en 2014 voor deze categorie en de stofeis varieert tussen 0,02 en 0,03
g/kWh (EPA, 2012). Er wordt vanuit gegaan dat de nieuwste eisen haalbaar zijn met
laagzwavelige diesel en reinigingstechnieken aan
katalysatoren voor NOx-reductie
Naast de hiervoor beschreven eisen die in de VS door EPA worden gesteld, kan op l
of regionaal niveau hiervan afgeweken worden, in
aanleiding zien in de gemeten luchtkwaliteit.
van 0,02 g/kWh (2 g/GJinput
boven deze vermogensgrens geldt deze eis voor generator
maximumvermogen is aangegeven. Vanaf 2011
g/kWh (3 g/GJinput) voor de generator sets vanaf 560 kW en motoren van 37
(California, 2012). Vermoedelijk is deze versoepeling doorgevoerd om op é
komen met de toekomstige EPA
. Eisen worden niet alleen gesteld aan nieuwe motoren, maar ook aan best
motoren. Deze moeten worden ondergebracht in diverse programma’s. Hierbij wordt
een onderscheid gemaakt naar bouwjaar, vermogen, draaiuren en locatie (bijvoorbeeld
nabijheid van scholen). Afhankelijk van de situatie worden er strengere of soepelere
eisen gesteld. Niet duidelijk is of deze diversificatie is bedoeld als
overgangstermijn voor bestaande motoren; in een aantal gevallen worden er echter
eisen gesteld aan bestaande motoren die gelijk zijn aan de eisen voor nieuwe motoren.
gen zijn mogelijk in het bijzonder voor noodvermogen en motoren in de
agrarische sector. Hiervoor gelden veelal soepelere emissie
Dat in steden soms strenge
Oktober 2006 in Chili zijn gepubliceerd voor de Santiago Metropolitan Region. Hierin
wordt een eis voor bestaand
mg/Nm3 bij 3% O
(5,6 mg/Nm3 bij 3% O
van de eis zou 2008 zijn; bevestiging van deze ingangsdatum is echter niet gevonden.
In Zwitserland is op basis van de
een fijnstof-eis van 50 mg/Nm
Omgerekend is dit een eis van 56
van de bestaande eis in Bems. In Stad
LRV van kracht, namelijk 5 mg/Nm
xxxxxxxxxxxxxx
Over de kosten wordt het volgende geschreven: ”The EPA estimated
stationary diesel engines. Emission reductions will occur gradually from 2005 to 2015, with the total nationwide
annual costs for the rule to be $ 57 million in 2015” (Gsgnet, 2009).
dit is echter waarschijnlijk niet representatief voor de kosten van de strengste eisen.
Om vergelijking met de eisen in Tabel
Nederlandse eisen te worden omgerekend.
in het rookgas overeen met 14,3 g/GJ
komt bij 3% O2 in het rookgas overeen met
Vergelijkbare, enigszins aangescherpte eisen zijn momenteel
voor vrijwel alle nieuwe dieselmotoren tot D = 30 L (verplaatst volume per cilinder),
hoewel niet weergegeven in
van kracht voor dieselmotoren vanaf 19
tussen 2011 en 2014 voor deze categorie en de stofeis varieert tussen 0,02 en 0,03
g/kWh (EPA, 2012). Er wordt vanuit gegaan dat de nieuwste eisen haalbaar zijn met
laagzwavelige diesel en reinigingstechnieken aan
reductie (EPA 2011; Gsgnet, 2009)
Naast de hiervoor beschreven eisen die in de VS door EPA worden gesteld, kan op l
of regionaal niveau hiervan afgeweken worden, in
aanleiding zien in de gemeten luchtkwaliteit.
input) van kracht voor dieselmotoren vanaf 37 kW
boven deze vermogensgrens geldt deze eis voor generator
maximumvermogen is aangegeven. Vanaf 2011
) voor de generator sets vanaf 560 kW en motoren van 37
(California, 2012). Vermoedelijk is deze versoepeling doorgevoerd om op é
komen met de toekomstige EPA-eisen voor deze vermogens
. Eisen worden niet alleen gesteld aan nieuwe motoren, maar ook aan best
motoren. Deze moeten worden ondergebracht in diverse programma’s. Hierbij wordt
een onderscheid gemaakt naar bouwjaar, vermogen, draaiuren en locatie (bijvoorbeeld
nabijheid van scholen). Afhankelijk van de situatie worden er strengere of soepelere
eisen gesteld. Niet duidelijk is of deze diversificatie is bedoeld als
overgangstermijn voor bestaande motoren; in een aantal gevallen worden er echter
eisen gesteld aan bestaande motoren die gelijk zijn aan de eisen voor nieuwe motoren.
gen zijn mogelijk in het bijzonder voor noodvermogen en motoren in de
agrarische sector. Hiervoor gelden veelal soepelere emissie
Dat in steden soms strengere eisen gesteld worden blijkt uit
Oktober 2006 in Chili zijn gepubliceerd voor de Santiago Metropolitan Region. Hierin
wordt een eis voor bestaande en nieuwe motoren genoemd van 45
bij 3% O2) als deze kleiner zijn dan 300 kW en
bij 3% O2) voor 300 kW en groter (Gsgnet, 2009). De ingangsdatum
van de eis zou 2008 zijn; bevestiging van deze ingangsdatum is echter niet gevonden.
op basis van de Luftreinhalte
eis van 50 mg/Nm3 (5% O2
Omgerekend is dit een eis van 56 mg/Nm
van de bestaande eis in Bems. In Stad
LRV van kracht, namelijk 5 mg/Nm3 (5% O
Over de kosten wordt het volgende geschreven: ”The EPA estimated
Emission reductions will occur gradually from 2005 to 2015, with the total nationwide
annual costs for the rule to be $ 57 million in 2015” (Gsgnet, 2009).
dit is echter waarschijnlijk niet representatief voor de kosten van de strengste eisen.
Tabel 16 en Tabel 17
Nederlandse eisen te worden omgerekend. Een Bems
in het rookgas overeen met 14,3 g/GJ dieselbrandstof
in het rookgas overeen met
Vergelijkbare, enigszins aangescherpte eisen zijn momenteel
voor vrijwel alle nieuwe dieselmotoren tot D = 30 L (verplaatst volume per cilinder),
hoewel niet weergegeven in
van kracht voor dieselmotoren vanaf 19 kW. De inwerkingtreding varieert enigszins
tussen 2011 en 2014 voor deze categorie en de stofeis varieert tussen 0,02 en 0,03
g/kWh (EPA, 2012). Er wordt vanuit gegaan dat de nieuwste eisen haalbaar zijn met
laagzwavelige diesel en reinigingstechnieken aan de uitlaat, zoals stoffilters en
(EPA 2011; Gsgnet, 2009)
Naast de hiervoor beschreven eisen die in de VS door EPA worden gesteld, kan op l
of regionaal niveau hiervan afgeweken worden, indien de autoriteiten hiertoe
aanleiding zien in de gemeten luchtkwaliteit. In Californië
van kracht voor dieselmotoren vanaf 37 kW
boven deze vermogensgrens geldt deze eis voor generator
maximumvermogen is aangegeven. Vanaf 2011-2013 is deze eis versoepeld tot 0,03
) voor de generator sets vanaf 560 kW en motoren van 37
(California, 2012). Vermoedelijk is deze versoepeling doorgevoerd om op é
eisen voor deze vermogens
. Eisen worden niet alleen gesteld aan nieuwe motoren, maar ook aan best
motoren. Deze moeten worden ondergebracht in diverse programma’s. Hierbij wordt
een onderscheid gemaakt naar bouwjaar, vermogen, draaiuren en locatie (bijvoorbeeld
nabijheid van scholen). Afhankelijk van de situatie worden er strengere of soepelere
eisen gesteld. Niet duidelijk is of deze diversificatie is bedoeld als
overgangstermijn voor bestaande motoren; in een aantal gevallen worden er echter
eisen gesteld aan bestaande motoren die gelijk zijn aan de eisen voor nieuwe motoren.
gen zijn mogelijk in het bijzonder voor noodvermogen en motoren in de
agrarische sector. Hiervoor gelden veelal soepelere emissie
eisen gesteld worden blijkt uit
Oktober 2006 in Chili zijn gepubliceerd voor de Santiago Metropolitan Region. Hierin
en nieuwe motoren genoemd van 45
ze kleiner zijn dan 300 kW en
) voor 300 kW en groter (Gsgnet, 2009). De ingangsdatum
van de eis zou 2008 zijn; bevestiging van deze ingangsdatum is echter niet gevonden.
Luftreinhalte-Verordnung (LRV; stand am 15. Juli 2010)
2) voor stationaire motoren van kracht.
mg/Nm3 (bij 3% O
t Zürich is een aanscherping ten opzichte van de
(5% O2) voor stationaire motoren (
Over de kosten wordt het volgende geschreven: ”The EPA estimated
Emission reductions will occur gradually from 2005 to 2015, with the total nationwide
annual costs for the rule to be $ 57 million in 2015” (Gsgnet, 2009).
dit is echter waarschijnlijk niet representatief voor de kosten van de strengste eisen.
17 te vergemakkelijken dienen de
Bems-eis van 50
dieselbrandstof.
in het rookgas overeen met 4,3
Vergelijkbare, enigszins aangescherpte eisen zijn momenteel van kracht volgens de EPA
voor vrijwel alle nieuwe dieselmotoren tot D = 30 L (verplaatst volume per cilinder),
hoewel niet weergegeven in Tabel 16, zijn ook vergelijkbare eisen
kW. De inwerkingtreding varieert enigszins
tussen 2011 en 2014 voor deze categorie en de stofeis varieert tussen 0,02 en 0,03
g/kWh (EPA, 2012). Er wordt vanuit gegaan dat de nieuwste eisen haalbaar zijn met
de uitlaat, zoals stoffilters en
(EPA 2011; Gsgnet, 2009)18.
Naast de hiervoor beschreven eisen die in de VS door EPA worden gesteld, kan op l
dien de autoriteiten hiertoe
In Californië is al sinds 2007
van kracht voor dieselmotoren vanaf 37 kW
boven deze vermogensgrens geldt deze eis voor generator sets, waarbij geen
2013 is deze eis versoepeld tot 0,03
) voor de generator sets vanaf 560 kW en motoren van 37
(California, 2012). Vermoedelijk is deze versoepeling doorgevoerd om op é
eisen voor deze vermogens-categorieën, zie ook
. Eisen worden niet alleen gesteld aan nieuwe motoren, maar ook aan best
motoren. Deze moeten worden ondergebracht in diverse programma’s. Hierbij wordt
een onderscheid gemaakt naar bouwjaar, vermogen, draaiuren en locatie (bijvoorbeeld
nabijheid van scholen). Afhankelijk van de situatie worden er strengere of soepelere
eisen gesteld. Niet duidelijk is of deze diversificatie is bedoeld als
overgangstermijn voor bestaande motoren; in een aantal gevallen worden er echter
eisen gesteld aan bestaande motoren die gelijk zijn aan de eisen voor nieuwe motoren.
gen zijn mogelijk in het bijzonder voor noodvermogen en motoren in de
agrarische sector. Hiervoor gelden veelal soepelere emissie-eisen (California, 2012).
eisen gesteld worden blijkt uit de concept eisen die in
Oktober 2006 in Chili zijn gepubliceerd voor de Santiago Metropolitan Region. Hierin
en nieuwe motoren genoemd van 45
ze kleiner zijn dan 300 kW en
) voor 300 kW en groter (Gsgnet, 2009). De ingangsdatum
van de eis zou 2008 zijn; bevestiging van deze ingangsdatum is echter niet gevonden.
Verordnung (LRV; stand am 15. Juli 2010)
stationaire motoren van kracht.
(bij 3% O2). Deze eis ligt dichtbij het niveau
t Zürich is een aanscherping ten opzichte van de
) voor stationaire motoren (
Over de kosten wordt het volgende geschreven: ”The EPA estimated that the rule will affect 81,500 new
Emission reductions will occur gradually from 2005 to 2015, with the total nationwide
annual costs for the rule to be $ 57 million in 2015” (Gsgnet, 2009). Dit komt neer op $ 700 per motor pe
dit is echter waarschijnlijk niet representatief voor de kosten van de strengste eisen.
Aanscherping fijnstof
te vergemakkelijken dienen de
van 50 mg fijnstof/Nm
De voorgestelde eis van
4,3 g/GJ dieselbrandstof.
van kracht volgens de EPA
voor vrijwel alle nieuwe dieselmotoren tot D = 30 L (verplaatst volume per cilinder),
, zijn ook vergelijkbare eisen
kW. De inwerkingtreding varieert enigszins
tussen 2011 en 2014 voor deze categorie en de stofeis varieert tussen 0,02 en 0,03
g/kWh (EPA, 2012). Er wordt vanuit gegaan dat de nieuwste eisen haalbaar zijn met
de uitlaat, zoals stoffilters en
Naast de hiervoor beschreven eisen die in de VS door EPA worden gesteld, kan op l
dien de autoriteiten hiertoe
al sinds 2007 een stof
van kracht voor dieselmotoren vanaf 37 kW tot 560 kW;
sets, waarbij geen
2013 is deze eis versoepeld tot 0,03
) voor de generator sets vanaf 560 kW en motoren van 37 ≤
(California, 2012). Vermoedelijk is deze versoepeling doorgevoerd om op één lijn te
categorieën, zie ook
. Eisen worden niet alleen gesteld aan nieuwe motoren, maar ook aan bestaande
motoren. Deze moeten worden ondergebracht in diverse programma’s. Hierbij wordt
een onderscheid gemaakt naar bouwjaar, vermogen, draaiuren en locatie (bijvoorbeeld
nabijheid van scholen). Afhankelijk van de situatie worden er strengere of soepelere
eisen gesteld. Niet duidelijk is of deze diversificatie is bedoeld als
overgangstermijn voor bestaande motoren; in een aantal gevallen worden er echter
eisen gesteld aan bestaande motoren die gelijk zijn aan de eisen voor nieuwe motoren.
gen zijn mogelijk in het bijzonder voor noodvermogen en motoren in de
eisen (California, 2012).
concept eisen die in
Oktober 2006 in Chili zijn gepubliceerd voor de Santiago Metropolitan Region. Hierin
en nieuwe motoren genoemd van 45 mg fijnstof/Nm
ze kleiner zijn dan 300 kW en 5 mg fijnstof/Nm
) voor 300 kW en groter (Gsgnet, 2009). De ingangsdatum
van de eis zou 2008 zijn; bevestiging van deze ingangsdatum is echter niet gevonden.
Verordnung (LRV; stand am 15. Juli 2010)
stationaire motoren van kracht.
). Deze eis ligt dichtbij het niveau
t Zürich is een aanscherping ten opzichte van de
) voor stationaire motoren (Zürich,
that the rule will affect 81,500 new
Emission reductions will occur gradually from 2005 to 2015, with the total nationwide
Dit komt neer op $ 700 per motor pe
dit is echter waarschijnlijk niet representatief voor de kosten van de strengste eisen.
Aanscherping fijnstof
te vergemakkelijken dienen de
fijnstof/Nm3 komt
De voorgestelde eis van
dieselbrandstof.
van kracht volgens de EPA
voor vrijwel alle nieuwe dieselmotoren tot D = 30 L (verplaatst volume per cilinder), zie
, zijn ook vergelijkbare eisen
kW. De inwerkingtreding varieert enigszins
tussen 2011 en 2014 voor deze categorie en de stofeis varieert tussen 0,02 en 0,03
g/kWh (EPA, 2012). Er wordt vanuit gegaan dat de nieuwste eisen haalbaar zijn met
de uitlaat, zoals stoffilters en
Naast de hiervoor beschreven eisen die in de VS door EPA worden gesteld, kan op lokaal
dien de autoriteiten hiertoe
een stofeis
tot 560 kW;
sets, waarbij geen
2013 is deze eis versoepeld tot 0,03
kW < 56
én lijn te
categorieën, zie ook Tabel
aande
motoren. Deze moeten worden ondergebracht in diverse programma’s. Hierbij wordt
een onderscheid gemaakt naar bouwjaar, vermogen, draaiuren en locatie (bijvoorbeeld
nabijheid van scholen). Afhankelijk van de situatie worden er strengere of soepelere
overgangstermijn voor bestaande motoren; in een aantal gevallen worden er echter
eisen gesteld aan bestaande motoren die gelijk zijn aan de eisen voor nieuwe motoren.
gen zijn mogelijk in het bijzonder voor noodvermogen en motoren in de
eisen (California, 2012).
concept eisen die in
Oktober 2006 in Chili zijn gepubliceerd voor de Santiago Metropolitan Region. Hierin
mg fijnstof/Nm3 bij
mg fijnstof/Nm3 bij
) voor 300 kW en groter (Gsgnet, 2009). De ingangsdatum
van de eis zou 2008 zijn; bevestiging van deze ingangsdatum is echter niet gevonden.
Verordnung (LRV; stand am 15. Juli 2010)
). Deze eis ligt dichtbij het niveau
t Zürich is een aanscherping ten opzichte van de
2012).
that the rule will affect 81,500 new
Emission reductions will occur gradually from 2005 to 2015, with the total nationwide
Dit komt neer op $ 700 per motor per jaar;
Aanscherping fijnstof-eis bij (bio)dieselmotoren
Wetgeving in Californië
Wetgeving in een regio in Chili
Wetgeving in Zwitserse regio
eis bij (bio)dieselmotoren 51
Wetgeving in Californië
Wetgeving in een regio in Chili
Wetgeving in Zwitserse regio
51
Wetgeving in een regio in Chili
52
Omgerekend is dat 5,6 mg/Nm3 bij 3% O2 of 1,6 g/GJdiesel. Lokaal geldt hier dus een zeer
scherpe eis.
In Tabel 18 staan de eisen uit Duitse de TA-luft. Zoals eerder opgemerkt, vormt het hier
onderzochte Nederlandse voorstel van 15 mg/Nm3 bij 3% O2 wel een aanscherping ten
opzichte van de Duitse eis, maar het ligt wel in dezelfde orde-grootte. In Italië gelden
nog de eisen uit de oude TA-luft van 130 mg fijnstof/Nm3 bij 5% (146 mg/Nm3 bij 3%
O2). In 2003 heeft Finland een richtlijn van 50 mg/Nm3 bij 15% O2 ingevoerd (150
mg/Nm3 bij 3% O2). In Frankrijk geldt een stofeis van 100 mg/Nm3 bij 5% O2 (112
mg/Nm3 bij 3% O2), zoals hiervoor vermeld is in Zwitserland een eis van 50 mg/Nm3 bij
5% O2 van kracht (VDMA 2011a). De Zwitserse eis is gelijk aan de VLAREM 2 eis uit
België die voor nieuwe motoren na 2000 van kracht is. In Tabel 19 is een overzicht
opgenomen van de diverse fijnstof eisen die zijn gevonden.
Tabel 18: Duitse eisen aan dieselmotoren (actueel November 2012)
[MWth] Dust in mg/Nm3
bij 5% O2 (bij 3% O2)
CO in mg/Nm3
bij 5% O2 (bij 3% O2)
NOx in mg/Nm3
bij 5% O2 (bij 3% O2)
< 3 20 (22,5) 300 (337) 1000 (1125)
>= 3 20 (22,5) 300 (337) 500 (562)
Tabel 19: Overzicht diverse fijnstof eisen uit dit hoofdstuk
Fijnstof emissie Opmerkingen
[g/GJ] [mg/Nm3
bij 3% O2]
Eis in Bems-wetgeving 14,3 50
Onderzochte, voorgestelde eis 4,3 15
Duitsland 6,4 22,5 Duitsland TA luft
België / Zwitserland 16 56 Motoren groter dan 10 l
Frankrijk 32 112
Finland 43 150
Zwitserland - Stadt Zürich 1,6 5,6
USA EPA (na 2014/2015) 2 - 4 7 - 14 Motoren, D < 10 L
USA EPA (na 2016) 4,4 - 6,7 15,4 – 23,5 Motoren, D ≥ 10 L
Mondiale eisen diverse landen 48 - 95 168 - 333 UK/India/Japan etc.
Overige gegevens
Euro V en VI norm vrachtauto‘s 2 resp 1
Metingen motoren op biodiesel 25 - 29 Zonder filter
Metingen motoren op biodiesel 1 Met filter
4.4 Verwachte kosten en effecten
Het aantal diesel- en biodieselmotoren in Nederland is beperkt. Offshore zijn er circa 19
grotere dieselmotoren geïnstalleerd met een totaal brandstofverbruik circa 1,5 PJ. Dit
aantal neemt langzaam af. Onshore is het aantal stationaire dieselmotoren niet bekend,
maar wordt geschat op ongeveer 15 motoren; dit aantal kan echter variëren tussen 5 en
Wetgeving in diverse Europese
landen
ECN
100 motoren
die van Bems
Het aantal dieselmotoren dat op dierlijk vet
er op een achttal plaatsen in Nederland dergelijke motoren opgesteld
vermogen van 600 kW tot 6 MW (Toom, 2009)
zwembaden in Ermelo (600 kW
zijn niet bekend
tot 2 PJ.
Onder aanname
naar 4,3 g/GJ is de
zijn, als de emissie van dieselmotoren lager is dan het
niveau van
zou de potentiële emissiereductie
rondom de
transportsector lig
aantal jaren geleden.
In 2007 stelt de EPA dat de
in de orde van $
zwavelgehalte voor een goede werking wel beneden de 15 ppm moet liggen (ICF, 2007).
De huidige diesel voor wegtranspor
kwaliteitseis
van $ 8000 tot
actieve reductie van opgevangen roet
brandstof-inspuiting (Schmidt, 2007).
volgende kosten voor vrachtauto’s:
(California, 2006b).
hp (1,1 MW)
180.000 betekent dit circa 4% meerkosten. Een Nederlands onderzoek naar plaatsing
van een Emigreen roetfilter met katalytische
kWe motor
Het gaat hierbij veelal om
een schone brandstof.
van 5 jaar, 10% rente, een totaal vermogen van 30 MW
onderhoud, zijn de jaarlijkse kosten in Nederland ongeveer 120.000 euro. Bij een
reductie van 30 ton zijn de reductiekosten dan 4 euro per kg o
elektriciteitsproductie circa 0,1
Als er veel stof
mogelijk alternatief
zijn aanzienlij
is een overzicht gegeven van de kosten van ESP’s. Deze zijn berekend uit de kosten van
filters bij houtketels (Nussbaumer, 2010), waarbij door ECN verondersteld is dat
hoeveelheid rookgas van een 1,4
dieselmotor. De kosten voor het ESP
factor 10 duurder dan de hier voornoemde filters. Hierbij moet worden opgemerkt dat
ECN-E--13-029
motoren (Kroon, 2008). Daarnaast zijn er nog
ems-eisen zijn vrijgesteld
Het aantal dieselmotoren dat op dierlijk vet
er op een achttal plaatsen in Nederland dergelijke motoren opgesteld
vermogen van 600 kW tot 6 MW (Toom, 2009)
zwembaden in Ermelo (600 kW
zijn niet bekend, maar naar schatting
Onder aanname van een totaal brandstofverbruik van 3 PJ en een reductie van 14,3
naar 4,3 g/GJ is de potentiële
zijn, als de emissie van dieselmotoren lager is dan het
niveau van 14,3 g/GJ. Door een mogelijk toenemende inzet van bio
zou de potentiële emissiereductie
de duurzaamheid
transportsector ligt de verwacht
aantal jaren geleden.
In 2007 stelt de EPA dat de
in de orde van $ 5,000 tot $
zwavelgehalte voor een goede werking wel beneden de 15 ppm moet liggen (ICF, 2007).
De huidige diesel voor wegtranspor
kwaliteitseis. Een andere bron
8000 tot $ 16000 voor passieve filters en
actieve reductie van opgevangen roet
inspuiting (Schmidt, 2007).
volgende kosten voor vrachtauto’s:
(California, 2006b). Een andere bron vermeld
hp (1,1 MW), namelijk $
180.000 betekent dit circa 4% meerkosten. Een Nederlands onderzoek naar plaatsing
van een Emigreen roetfilter met katalytische
motor vermeldt een prijs van
Het gaat hierbij veelal om
een schone brandstof. Onder aanname
van 5 jaar, 10% rente, een totaal vermogen van 30 MW
onderhoud, zijn de jaarlijkse kosten in Nederland ongeveer 120.000 euro. Bij een
reductie van 30 ton zijn de reductiekosten dan 4 euro per kg o
elektriciteitsproductie circa 0,1
Als er veel stof tijdens de verbranding vrijkomt, k
mogelijk alternatief is om
zijn aanzienlijk duurder en levert daarmee een bovengrens voor de kosten. In
is een overzicht gegeven van de kosten van ESP’s. Deze zijn berekend uit de kosten van
bij houtketels (Nussbaumer, 2010), waarbij door ECN verondersteld is dat
hoeveelheid rookgas van een 1,4
dieselmotor. De kosten voor het ESP
factor 10 duurder dan de hier voornoemde filters. Hierbij moet worden opgemerkt dat
(Kroon, 2008). Daarnaast zijn er nog
eisen zijn vrijgesteld.
Het aantal dieselmotoren dat op dierlijk vet
er op een achttal plaatsen in Nederland dergelijke motoren opgesteld
vermogen van 600 kW tot 6 MW (Toom, 2009)
zwembaden in Ermelo (600 kWe) en Eindhoven (2,1
naar schatting
van een totaal brandstofverbruik van 3 PJ en een reductie van 14,3
potentiële emissieredu
zijn, als de emissie van dieselmotoren lager is dan het
Door een mogelijk toenemende inzet van bio
zou de potentiële emissiereductie hoger
duurzaamheid van bio-olie
de verwachte brandstofinzet van dit type olie
In 2007 stelt de EPA dat de kosten van filters bij dieselmotoren bij mobiele werktuigen
5,000 tot $ 10,000 liggen. Hierbij wordt aangegeven dat het
zwavelgehalte voor een goede werking wel beneden de 15 ppm moet liggen (ICF, 2007).
De huidige diesel voor wegtransport en de meeste biodiesel soorten voldoen aan
. Een andere bron, die ook
16000 voor passieve filters en
actieve reductie van opgevangen roet
inspuiting (Schmidt, 2007).
volgende kosten voor vrachtauto’s: $
Een andere bron vermeld
$ 6800 (Thompson, 2003). Op een motorprijs van
180.000 betekent dit circa 4% meerkosten. Een Nederlands onderzoek naar plaatsing
van een Emigreen roetfilter met katalytische
een prijs van € 6300 (Plage, 2007).
Het gaat hierbij veelal om gegevens voor niet
Onder aanname
van 5 jaar, 10% rente, een totaal vermogen van 30 MW
onderhoud, zijn de jaarlijkse kosten in Nederland ongeveer 120.000 euro. Bij een
reductie van 30 ton zijn de reductiekosten dan 4 euro per kg o
elektriciteitsproductie circa 0,1 €ct/kWh
tijdens de verbranding vrijkomt, k
is om in dat geval
k duurder en levert daarmee een bovengrens voor de kosten. In
is een overzicht gegeven van de kosten van ESP’s. Deze zijn berekend uit de kosten van
bij houtketels (Nussbaumer, 2010), waarbij door ECN verondersteld is dat
hoeveelheid rookgas van een 1,4 MW
dieselmotor. De kosten voor het ESP-filter zijn met circa
factor 10 duurder dan de hier voornoemde filters. Hierbij moet worden opgemerkt dat
(Kroon, 2008). Daarnaast zijn er nog een aantal
Het aantal dieselmotoren dat op dierlijk vet draait is ook niet groot. Volgens Unica zijn
er op een achttal plaatsen in Nederland dergelijke motoren opgesteld
vermogen van 600 kW tot 6 MW (Toom, 2009). Deze zijn
) en Eindhoven (2,1
betreft het hier een jaarlijks energieverbruik van
van een totaal brandstofverbruik van 3 PJ en een reductie van 14,3
emissiereductie jaarlijks
zijn, als de emissie van dieselmotoren lager is dan het
Door een mogelijk toenemende inzet van bio
hoger kunnen uitvallen. Mede
olie en de vraag naar bio
e brandstofinzet van dit type olie
kosten van filters bij dieselmotoren bij mobiele werktuigen
10,000 liggen. Hierbij wordt aangegeven dat het
zwavelgehalte voor een goede werking wel beneden de 15 ppm moet liggen (ICF, 2007).
t en de meeste biodiesel soorten voldoen aan
, die ook mobiele motoren
16000 voor passieve filters en $ 18000 tot
actieve reductie van opgevangen roet, via bijvoorbeeld
inspuiting (Schmidt, 2007). De California Air Resource Board meldt de
$ 8500 voor passieve en
Een andere bron vermeldt de filterkosten
(Thompson, 2003). Op een motorprijs van
180.000 betekent dit circa 4% meerkosten. Een Nederlands onderzoek naar plaatsing
van een Emigreen roetfilter met katalytische werking op een binnenschip met een 127
6300 (Plage, 2007).
gegevens voor niet-stationaire dieselmotoren
Onder aanname van kosten van
van 5 jaar, 10% rente, een totaal vermogen van 30 MW
onderhoud, zijn de jaarlijkse kosten in Nederland ongeveer 120.000 euro. Bij een
reductie van 30 ton zijn de reductiekosten dan 4 euro per kg o
€ct/kWhe.
tijdens de verbranding vrijkomt, kan een filter snel dichtslaan. Een
een elektrostatisch
k duurder en levert daarmee een bovengrens voor de kosten. In
is een overzicht gegeven van de kosten van ESP’s. Deze zijn berekend uit de kosten van
bij houtketels (Nussbaumer, 2010), waarbij door ECN verondersteld is dat
MWth houtketel gelijk is aan 1
filter zijn met circa
factor 10 duurder dan de hier voornoemde filters. Hierbij moet worden opgemerkt dat
een aantal noodstroomaggregaten
is ook niet groot. Volgens Unica zijn
er op een achttal plaatsen in Nederland dergelijke motoren opgesteld
. Deze zijn onder andere
) en Eindhoven (2,1 MWe). Nauwkeurige
betreft het hier een jaarlijks energieverbruik van
van een totaal brandstofverbruik van 3 PJ en een reductie van 14,3
jaarlijks 30 ton fijnstof
zijn, als de emissie van dieselmotoren lager is dan het hier veronderstelde maximum
Door een mogelijk toenemende inzet van bio
uitvallen. Mede
en de vraag naar bio-olie vanuit de
e brandstofinzet van dit type olie
kosten van filters bij dieselmotoren bij mobiele werktuigen
10,000 liggen. Hierbij wordt aangegeven dat het
zwavelgehalte voor een goede werking wel beneden de 15 ppm moet liggen (ICF, 2007).
t en de meeste biodiesel soorten voldoen aan
mobiele motoren behandelt,
18000 tot $ 40000 voor filters met
bijvoorbeeld elektrische verhitting of
De California Air Resource Board meldt de
8500 voor passieve en $ 14000 voor actieve filters
t de filterkosten voor motoren van 1500
(Thompson, 2003). Op een motorprijs van
180.000 betekent dit circa 4% meerkosten. Een Nederlands onderzoek naar plaatsing
werking op een binnenschip met een 127
6300 (Plage, 2007).
stationaire dieselmotoren
sten van 15.000 €/MW
van 5 jaar, 10% rente, een totaal vermogen van 30 MWe en 200 €/jaar/MW
onderhoud, zijn de jaarlijkse kosten in Nederland ongeveer 120.000 euro. Bij een
reductie van 30 ton zijn de reductiekosten dan 4 euro per kg of omgerekend naar
an een filter snel dichtslaan. Een
een elektrostatisch (ESP) filter te gebruiken. Deze
k duurder en levert daarmee een bovengrens voor de kosten. In
is een overzicht gegeven van de kosten van ESP’s. Deze zijn berekend uit de kosten van
bij houtketels (Nussbaumer, 2010), waarbij door ECN verondersteld is dat
houtketel gelijk is aan 1 MW
filter zijn met circa € 135.000 bij 1
factor 10 duurder dan de hier voornoemde filters. Hierbij moet worden opgemerkt dat
Aanscherping fijnstof
noodstroomaggregaten
is ook niet groot. Volgens Unica zijn
er op een achttal plaatsen in Nederland dergelijke motoren opgesteld, variërend in
nder andere geplaatst
auwkeurige statistieken
betreft het hier een jaarlijks energieverbruik van
van een totaal brandstofverbruik van 3 PJ en een reductie van 14,3
fijnstof. Dit cijfer kan lager
hier veronderstelde maximum
Door een mogelijk toenemende inzet van bio-olie in de toekomst,
uitvallen. Mede door discussie
olie vanuit de
e brandstofinzet van dit type olie nu wat lager dan een
kosten van filters bij dieselmotoren bij mobiele werktuigen
10,000 liggen. Hierbij wordt aangegeven dat het
zwavelgehalte voor een goede werking wel beneden de 15 ppm moet liggen (ICF, 2007).
t en de meeste biodiesel soorten voldoen aan
behandelt, haalt kosten aan
40000 voor filters met
elektrische verhitting of
De California Air Resource Board meldt de
14000 voor actieve filters
voor motoren van 1500
(Thompson, 2003). Op een motorprijs van $ 150.000 tot
180.000 betekent dit circa 4% meerkosten. Een Nederlands onderzoek naar plaatsing
werking op een binnenschip met een 127
stationaire dieselmotoren, bedreven
€/MWe, een standtijd
€/jaar/MWe aan
onderhoud, zijn de jaarlijkse kosten in Nederland ongeveer 120.000 euro. Bij een
f omgerekend naar
an een filter snel dichtslaan. Een
(ESP) filter te gebruiken. Deze
k duurder en levert daarmee een bovengrens voor de kosten. In
is een overzicht gegeven van de kosten van ESP’s. Deze zijn berekend uit de kosten van
bij houtketels (Nussbaumer, 2010), waarbij door ECN verondersteld is dat
MWe van een
135.000 bij 1 MWe bijna een
factor 10 duurder dan de hier voornoemde filters. Hierbij moet worden opgemerkt dat
Aanscherping fijnstof
noodstroomaggregaten
is ook niet groot. Volgens Unica zijn
variërend in
geplaatst bij
statistieken
betreft het hier een jaarlijks energieverbruik van 1
van een totaal brandstofverbruik van 3 PJ en een reductie van 14,3
. Dit cijfer kan lager
hier veronderstelde maximum
olie in de toekomst,
discussies
nu wat lager dan een
kosten van filters bij dieselmotoren bij mobiele werktuigen
zwavelgehalte voor een goede werking wel beneden de 15 ppm moet liggen (ICF, 2007).
t en de meeste biodiesel soorten voldoen aan deze
haalt kosten aan
40000 voor filters met
elektrische verhitting of
De California Air Resource Board meldt de
14000 voor actieve filters
voor motoren van 1500
150.000 tot $
180.000 betekent dit circa 4% meerkosten. Een Nederlands onderzoek naar plaatsing
werking op een binnenschip met een 127
, bedreven op
, een standtijd
aan
onderhoud, zijn de jaarlijkse kosten in Nederland ongeveer 120.000 euro. Bij een
f omgerekend naar
an een filter snel dichtslaan. Een
(ESP) filter te gebruiken. Deze
k duurder en levert daarmee een bovengrens voor de kosten. In Tabel 20
is een overzicht gegeven van de kosten van ESP’s. Deze zijn berekend uit de kosten van
bij houtketels (Nussbaumer, 2010), waarbij door ECN verondersteld is dat
van een
bijna een
factor 10 duurder dan de hier voornoemde filters. Hierbij moet worden opgemerkt dat
Aanscherping fijnstof-eis bij (bio)dieselmotoren
Berekende kosten
eis bij (bio)dieselmotoren 53
Berekende kosten-effectiviteit
53
54
fijnstof van een dieselmotor moeilijk is af te vangen met een ESP. Voor een brandstof
met veel asdeeltjes is dit wel een goede optie. Een berekening met ESP’s laat zien dat
een reductie van 30 ton resulteert in reductiekosten van 20 euro per kg (0,5 €ct/kWhe).
Deze laatste kosteneffectiviteit dient als de maximumkosten te worden opgevat. Deze
kosteneffectiviteit is niet 10 keer zo hoog als bij andere type filters; dit wordt
veroorzaakt door de langere levensduur van een ESP. Indien de kosten en effecten
zwaar meewegen bij besluitvorming omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling
deze nauwkeuriger te inventariseren.
Tabel 20: Kosten voor elektrostatische filters omgerekend vanuit houtketels
Motorvermogen
[kWe]
Investering in ESP filter
[€]
Investering in ESP filter
[€/kWe]
350 100.000 280
700 120.000 168
1400 150.000 105
4.5 Conclusie fijnstof-eis bij (bio)dieselmotoren
De eis van 15 mg fijnstof/Nm3 bij 3% O2 is technisch haalbaar en er zijn installaties
uitgerust met commercieel verkrijgbare filters die aan deze voorgestelde eis voldoen.
Stoffilters zijn wel geïnstalleerd bij dieselmotoren groter dan 1 MWe, maar het wordt
weinig toegepast. Voor een goede werking van commercieel verkrijgbare installaties
worden ook voorwaarden gesteld aan de brandstofkwaliteit, in het bijzonder aan het
gehalte zwavel. In de transportsector worden wel veel roetfilters toegepast, maar daar
wordt vrijwel uitsluitend gebruik gemaakt van laagzwavelige diesel. Een fijnstof-eis aan
grote dieselmotoren lijkt daarmee vooralsnog alleen haalbaar door ook
brandstofkwaliteits-eisen aan te scherpen tot het niveau van laagzwavelige diesel.
Mogelijk dat in de toekomst filters beschikbaar komen die ook met andere
brandstofkwaliteiten een goede werking laten zien. Ontwikkelingen op de Amerikaanse
filtermarkt zijn bijzonder relevant in deze context.
De huidige situatie laat zien dat deze aangescherpte eis resulteert in een fijnstof-
reductie van circa 30 ton tegen 4 tot 20 €/kg. Zeer waarschijnlijk is de eis van 15 mg
fijnstof/Nm3 bij 3% O2 eis niet haalbaar zonder roetfilter. In veel landen gelden
nagenoeg vergelijkbare dan wel soepelere eisen dan de bestaande Bems-eis. Slechts in
enkele landen zijn eisen van kracht die vergelijkbaar of scherper zijn dan het hier
beschreven voorstel. Eisen in Duitsland en de VS zijn in deze context met name
relevant.
Overwogen kan worden om de voorgestelde fijnstof eis te implementeren voor nieuwe
motoren en de inwerkingstrededatum zoveel mogelijk gelijk te laten lopen met
invoering van de eisen in VS. Op deze wijze is de beschikbaarheid van motoren, en
eventuele nageschakelde technieken, gegarandeerd. De EPA laat de Tier 4 fijnstof-eisen,
die vergelijkbaar zijn met het hier besproken voorstel, in de periode 2014-2017 in
werking treden. De zeer kleine vermogenscategorie zou, gelijk aan de eisen in de EPA,
Eis welke het Ministerie kan
overwegen
ECN
onder een s
overgangsregeling ontworpen kunnen worden, naar het voorbeeld in de VS.
ECN-E--13-029
onder een soepeler emissie
overgangsregeling ontworpen kunnen worden, naar het voorbeeld in de VS.
oepeler emissie-eis kunnen vallen. Voor bestaande motoren zou een
overgangsregeling ontworpen kunnen worden, naar het voorbeeld in de VS.
eis kunnen vallen. Voor bestaande motoren zou een
overgangsregeling ontworpen kunnen worden, naar het voorbeeld in de VS.
eis kunnen vallen. Voor bestaande motoren zou een
overgangsregeling ontworpen kunnen worden, naar het voorbeeld in de VS.
Aanscherping fijnstof
eis kunnen vallen. Voor bestaande motoren zou een
overgangsregeling ontworpen kunnen worden, naar het voorbeeld in de VS.
Aanscherping fijnstof
eis kunnen vallen. Voor bestaande motoren zou een
Aanscherping fijnstof-eis bij (bio)dieselmotoreneis bij (bio)dieselmotoren 5555
56
5Scherpere NOx-eis bij
(bio)dieselmotoren
5.1 Aanscherping NOx-eis bij (bio)dieselmotoren
Sinds de inwerkingtreding van Bems is een NOx emissie eis van 450 mg/Nm3 bij 3% O2
van kracht voor stationaire dieselmotoren. Er is enige tijd sprake geweest van een
voorstel om de emissie-eis van 450 mg NOx/Nm3 naar 140 mg NOx/Nm3 bij 3% O2 (van
circa 129 g/GJdiesel naar 40 g/GJdiesel) te verlagen. De laatstgenoemde eis is van
vergelijkbaar niveau als dat aan vrachtwagenmotoren gesteld gaat worden met de
EURO VI normen. De Europese EURO V norm voor nieuwe vrachtwagens, die in 2008 is
ingegaan, is 2 g NOx/kWh en 0,02 g fijnstof/kWh. De EURO VI norm, die vanaf 1 januari
2013 van kracht is, is 0,4 g NOx/kWh en 0,01 g fijnstof/kWh. Voor NOx is dit een
aanscherping van circa 222 naar 44,5 g/GJ (zie Bijlage A voor omrekening). Deze
aanscherping maakt de toepassing van SCR noodzakelijk. De hier voorgestelde
aanscherping en de EURO VI eis liggen redelijk dicht bij elkaar.
De grootte van de installatie vormt wel een belangrijk verschil bij vergelijking van deze
eisen: het vermogen van vrachtwagenmotoren is maximaal ongeveer 400 kWoutput. Deze
motoren zijn ook ontworpen op een lage NOx-emissie en worden vrijwel zonder
uitzondering bedreven op laagzwavelige diesel. Dit zijn kenmerken die niet noodzakelijk
op grote motoren van toepassing zijn.
5.2 Technische analyse NOx-eis
(bio)dieselmotoren
Bij kleine dieselmotoren kan met een SCR met een hoog rendement aan de
voorgestelde eis worden voldaan. Bij toenemende vermogensgrootte van de motoren is
Voorstel aanscherping
ECN
SCR met een zeer hoog verwijderingsrendement nodig
verwijderingsrendement van 98%
maatregelen om de NO
stationaire dieselmotoren kan met een gewone SCR met 90
verwijderingsrendement
Om aan de voorgestelde
uitlaatgassen
stationaire
vrachtauto’s is er onder druk van steeds strengere emissie
NOx-emissies
plaatsen met een conventioneel verwijderingsrendement; zodoende kan een lage NO
emissie bereikt worden.
Een kenmerk van stationaire motoren (en scheepsmotoren) is de veelal grote
cilinderinhoud, een hoger rendement en een lager toerental met dito langere
verblijftijd. Een langere verblijftijd betekent dat de brandstof en verbrandingsproducten
langer in de cilinder verblijven en er dus meer tijd is om NO
vrachtwage
NOx-emissies van 1200 tot 1400 g NO
deze rond de 2000 g/GJ. Het zijn de vaak de ‘scheepsmotoren’ die voor de grotere
biodiesel-WKK
dus de nodige motoraanpassingen worden ontwikkeld. Omdat het niveau van een
moderne vrachtwagenmotor wellicht niet bereikt kan worden, zal waarschijnlijk een
SCR met een hoog verwijderingsrende
veelvuldig gebruik worden gemaakt van de kennisontwikkeling van
verbrandingsprincipes bij vrachtwagenmotoren; kennis welke in toenemende mate ook
bij grotere motoren wordt ingezet.
Indien een kleine dieselmotor gebruikt wordt (< 1
techniek die direct van vrachtauto’s is afgeleid, is de eis van
haalbaar. Dit vergt alleen een goed werkende SCR met een hoog rendement. Het is
denkbaar dat er al (bio)diesel motoren zijn die deze emissie bereiken. Daarmee is de eis
niet per definitie eenvoudig haalbaar voor tal van andere stationaire motoren.
Bij de motoren met grote ci
hoog. Door af
eisen aan zeeschepen wordt er door motor
NOx-emissie t
bijvoorbeeld 50 tot 70% ten opzichte van de brandstoftoevoer
(EGR). Volgens Wä
g/kWh naar 5
Een emissie van
Bijlage A) en
daarna nog mogelijk is om SCR toe te passen
2007), komt het doel van 40
echter niet als mogelijk
ECN-E--13-029
SCR met een zeer hoog verwijderingsrendement nodig
verwijderingsrendement van 98%
maatregelen om de NOx-
stationaire dieselmotoren kan met een gewone SCR met 90
verwijderingsrendement
de voorgestelde
laatgassen te reinigen,
stationaire dieselmotoren
vrachtauto’s is er onder druk van steeds strengere emissie
emissies te reduceren. Dankzij motoraanpassingen is het voldoende om een SCR te
plaatsen met een conventioneel verwijderingsrendement; zodoende kan een lage NO
emissie bereikt worden.
Een kenmerk van stationaire motoren (en scheepsmotoren) is de veelal grote
inderinhoud, een hoger rendement en een lager toerental met dito langere
verblijftijd. Een langere verblijftijd betekent dat de brandstof en verbrandingsproducten
langer in de cilinder verblijven en er dus meer tijd is om NO
vrachtwagenmotor, zonder de verbeteringen van de afgelopen decennia, heeft een
emissies van 1200 tot 1400 g NO
deze rond de 2000 g/GJ. Het zijn de vaak de ‘scheepsmotoren’ die voor de grotere
WKK-installaties worden gebruikt. Om een lage emissie te bereiken moeten er
dus de nodige motoraanpassingen worden ontwikkeld. Omdat het niveau van een
moderne vrachtwagenmotor wellicht niet bereikt kan worden, zal waarschijnlijk een
SCR met een hoog verwijderingsrende
veelvuldig gebruik worden gemaakt van de kennisontwikkeling van
verbrandingsprincipes bij vrachtwagenmotoren; kennis welke in toenemende mate ook
bij grotere motoren wordt ingezet.
Indien een kleine dieselmotor gebruikt wordt (< 1
techniek die direct van vrachtauto’s is afgeleid, is de eis van
haalbaar. Dit vergt alleen een goed werkende SCR met een hoog rendement. Het is
denkbaar dat er al (bio)diesel motoren zijn die deze emissie bereiken. Daarmee is de eis
niet per definitie eenvoudig haalbaar voor tal van andere stationaire motoren.
motoren met grote ci
hoog. Door afstelling kan hier enig
eisen aan zeeschepen wordt er door motor
emissie te verminderen. Een voorbeeld hiervan is de combinatie van waterinjectie,
bijvoorbeeld 50 tot 70% ten opzichte van de brandstoftoevoer
. Volgens Wärtsilä k
g/kWh naar 5 g/kWh. Het brandstofverbruik stijgt hiermee met 2 tot 3% (Brown, 2007).
Een emissie van 5 g/kWh komt ongeveer overeen met 55
en ligt daarmee nog beduidend boven de
daarna nog mogelijk is om SCR toe te passen
komt het doel van 40
echter niet als mogelijkheid genoemd.
SCR met een zeer hoog verwijderingsrendement nodig
verwijderingsrendement van 98%. Bij scheepsmotoren wordt er gewerkt aan
-emissie terug te dringen. Als deze ook
stationaire dieselmotoren kan met een gewone SCR met 90
verwijderingsrendement worden volstaan.
de voorgestelde Bems-eis te voldoen is SCR, of een an
te reinigen, noodzakelijk.
motoren en voor voertuigen, van
vrachtauto’s is er onder druk van steeds strengere emissie
te reduceren. Dankzij motoraanpassingen is het voldoende om een SCR te
plaatsen met een conventioneel verwijderingsrendement; zodoende kan een lage NO
Een kenmerk van stationaire motoren (en scheepsmotoren) is de veelal grote
inderinhoud, een hoger rendement en een lager toerental met dito langere
verblijftijd. Een langere verblijftijd betekent dat de brandstof en verbrandingsproducten
langer in de cilinder verblijven en er dus meer tijd is om NO
nmotor, zonder de verbeteringen van de afgelopen decennia, heeft een
emissies van 1200 tot 1400 g NOx
deze rond de 2000 g/GJ. Het zijn de vaak de ‘scheepsmotoren’ die voor de grotere
ies worden gebruikt. Om een lage emissie te bereiken moeten er
dus de nodige motoraanpassingen worden ontwikkeld. Omdat het niveau van een
moderne vrachtwagenmotor wellicht niet bereikt kan worden, zal waarschijnlijk een
SCR met een hoog verwijderingsrende
veelvuldig gebruik worden gemaakt van de kennisontwikkeling van
verbrandingsprincipes bij vrachtwagenmotoren; kennis welke in toenemende mate ook
bij grotere motoren wordt ingezet.
Indien een kleine dieselmotor gebruikt wordt (< 1
techniek die direct van vrachtauto’s is afgeleid, is de eis van
haalbaar. Dit vergt alleen een goed werkende SCR met een hoog rendement. Het is
denkbaar dat er al (bio)diesel motoren zijn die deze emissie bereiken. Daarmee is de eis
niet per definitie eenvoudig haalbaar voor tal van andere stationaire motoren.
motoren met grote cilinder diam
telling kan hier enige verbetering in
eisen aan zeeschepen wordt er door motor
e verminderen. Een voorbeeld hiervan is de combinatie van waterinjectie,
bijvoorbeeld 50 tot 70% ten opzichte van de brandstoftoevoer
rtsilä kan de emissie hiermee
/kWh. Het brandstofverbruik stijgt hiermee met 2 tot 3% (Brown, 2007).
5 g/kWh komt ongeveer overeen met 55
ligt daarmee nog beduidend boven de
daarna nog mogelijk is om SCR toe te passen
komt het doel van 40 g/GJ goed in zicht.
heid genoemd.
SCR met een zeer hoog verwijderingsrendement nodig
. Bij scheepsmotoren wordt er gewerkt aan
emissie terug te dringen. Als deze ook
stationaire dieselmotoren kan met een gewone SCR met 90
worden volstaan.
te voldoen is SCR, of een an
noodzakelijk. SCR is beschikbaar voor kleine
en voor voertuigen, van
vrachtauto’s is er onder druk van steeds strengere emissie
te reduceren. Dankzij motoraanpassingen is het voldoende om een SCR te
plaatsen met een conventioneel verwijderingsrendement; zodoende kan een lage NO
Een kenmerk van stationaire motoren (en scheepsmotoren) is de veelal grote
inderinhoud, een hoger rendement en een lager toerental met dito langere
verblijftijd. Een langere verblijftijd betekent dat de brandstof en verbrandingsproducten
langer in de cilinder verblijven en er dus meer tijd is om NO
nmotor, zonder de verbeteringen van de afgelopen decennia, heeft een
x/GJ brandstof. Bij een grote scheepsmotor ligt
deze rond de 2000 g/GJ. Het zijn de vaak de ‘scheepsmotoren’ die voor de grotere
ies worden gebruikt. Om een lage emissie te bereiken moeten er
dus de nodige motoraanpassingen worden ontwikkeld. Omdat het niveau van een
moderne vrachtwagenmotor wellicht niet bereikt kan worden, zal waarschijnlijk een
SCR met een hoog verwijderingsrendement moeten worden geplaatst. Er kan overigens
veelvuldig gebruik worden gemaakt van de kennisontwikkeling van
verbrandingsprincipes bij vrachtwagenmotoren; kennis welke in toenemende mate ook
Indien een kleine dieselmotor gebruikt wordt (< 1 MW
techniek die direct van vrachtauto’s is afgeleid, is de eis van
haalbaar. Dit vergt alleen een goed werkende SCR met een hoog rendement. Het is
denkbaar dat er al (bio)diesel motoren zijn die deze emissie bereiken. Daarmee is de eis
niet per definitie eenvoudig haalbaar voor tal van andere stationaire motoren.
linder diameters en lage toerentallen lig
e verbetering in worden
eisen aan zeeschepen wordt er door motorfabrikanten
e verminderen. Een voorbeeld hiervan is de combinatie van waterinjectie,
bijvoorbeeld 50 tot 70% ten opzichte van de brandstoftoevoer
an de emissie hiermee teruggebracht worden van ongeveer
/kWh. Het brandstofverbruik stijgt hiermee met 2 tot 3% (Brown, 2007).
5 g/kWh komt ongeveer overeen met 55
ligt daarmee nog beduidend boven de
daarna nog mogelijk is om SCR toe te passen met 85 tot 95% NO
goed in zicht. Deze combinatie wordt door
heid genoemd.
SCR met een zeer hoog verwijderingsrendement nodig, wat kan toenemen tot een
. Bij scheepsmotoren wordt er gewerkt aan
emissie terug te dringen. Als deze ook beschikbaar komen voor
stationaire dieselmotoren kan met een gewone SCR met 90-95%
te voldoen is SCR, of een andere techniek om
SCR is beschikbaar voor kleine
en voor voertuigen, van vrachtauto’s tot zeeschepen
vrachtauto’s is er onder druk van steeds strengere emissie-eisen veel gedaan om de
te reduceren. Dankzij motoraanpassingen is het voldoende om een SCR te
plaatsen met een conventioneel verwijderingsrendement; zodoende kan een lage NO
Een kenmerk van stationaire motoren (en scheepsmotoren) is de veelal grote
inderinhoud, een hoger rendement en een lager toerental met dito langere
verblijftijd. Een langere verblijftijd betekent dat de brandstof en verbrandingsproducten
langer in de cilinder verblijven en er dus meer tijd is om NOx te vormen. Een oude
nmotor, zonder de verbeteringen van de afgelopen decennia, heeft een
/GJ brandstof. Bij een grote scheepsmotor ligt
deze rond de 2000 g/GJ. Het zijn de vaak de ‘scheepsmotoren’ die voor de grotere
ies worden gebruikt. Om een lage emissie te bereiken moeten er
dus de nodige motoraanpassingen worden ontwikkeld. Omdat het niveau van een
moderne vrachtwagenmotor wellicht niet bereikt kan worden, zal waarschijnlijk een
ment moeten worden geplaatst. Er kan overigens
veelvuldig gebruik worden gemaakt van de kennisontwikkeling van
verbrandingsprincipes bij vrachtwagenmotoren; kennis welke in toenemende mate ook
MWe) met een hoog toerental en een
techniek die direct van vrachtauto’s is afgeleid, is de eis van 140 mg/Nm
haalbaar. Dit vergt alleen een goed werkende SCR met een hoog rendement. Het is
denkbaar dat er al (bio)diesel motoren zijn die deze emissie bereiken. Daarmee is de eis
niet per definitie eenvoudig haalbaar voor tal van andere stationaire motoren.
ers en lage toerentallen lig
worden aangebracht
fabrikanten onderzoek
e verminderen. Een voorbeeld hiervan is de combinatie van waterinjectie,
bijvoorbeeld 50 tot 70% ten opzichte van de brandstoftoevoer, en rookgasrecirculatie
teruggebracht worden van ongeveer
/kWh. Het brandstofverbruik stijgt hiermee met 2 tot 3% (Brown, 2007).
5 g/kWh komt ongeveer overeen met 555 g NOx
ligt daarmee nog beduidend boven de voorgestelde
85 tot 95% NO
Deze combinatie wordt door
, wat kan toenemen tot een
. Bij scheepsmotoren wordt er gewerkt aan
beschikbaar komen voor
95%
dere techniek om
SCR is beschikbaar voor kleine en grote
s tot zeeschepen
eisen veel gedaan om de
te reduceren. Dankzij motoraanpassingen is het voldoende om een SCR te
plaatsen met een conventioneel verwijderingsrendement; zodoende kan een lage NO
Een kenmerk van stationaire motoren (en scheepsmotoren) is de veelal grote
inderinhoud, een hoger rendement en een lager toerental met dito langere
verblijftijd. Een langere verblijftijd betekent dat de brandstof en verbrandingsproducten
te vormen. Een oude
nmotor, zonder de verbeteringen van de afgelopen decennia, heeft een
/GJ brandstof. Bij een grote scheepsmotor ligt
deze rond de 2000 g/GJ. Het zijn de vaak de ‘scheepsmotoren’ die voor de grotere
ies worden gebruikt. Om een lage emissie te bereiken moeten er
dus de nodige motoraanpassingen worden ontwikkeld. Omdat het niveau van een
moderne vrachtwagenmotor wellicht niet bereikt kan worden, zal waarschijnlijk een
ment moeten worden geplaatst. Er kan overigens
veelvuldig gebruik worden gemaakt van de kennisontwikkeling van
verbrandingsprincipes bij vrachtwagenmotoren; kennis welke in toenemende mate ook
) met een hoog toerental en een
140 mg/Nm3 bij 3% O
haalbaar. Dit vergt alleen een goed werkende SCR met een hoog rendement. Het is
denkbaar dat er al (bio)diesel motoren zijn die deze emissie bereiken. Daarmee is de eis
niet per definitie eenvoudig haalbaar voor tal van andere stationaire motoren.
ers en lage toerentallen ligt de NOx-emissie
aangebracht. Mede door de
onderzoek uitgevoerd
e verminderen. Een voorbeeld hiervan is de combinatie van waterinjectie,
en rookgasrecirculatie
teruggebracht worden van ongeveer
/kWh. Het brandstofverbruik stijgt hiermee met 2 tot 3% (Brown, 2007).
x/GJ (omrekening zie
voorgestelde norm. Indien het
85 tot 95% NOx-reductie (Hellén
Deze combinatie wordt door Wä
Scherpere NOx
, wat kan toenemen tot een
. Bij scheepsmotoren wordt er gewerkt aan
beschikbaar komen voor
dere techniek om
en grote
s tot zeeschepen. Bij
eisen veel gedaan om de
te reduceren. Dankzij motoraanpassingen is het voldoende om een SCR te
plaatsen met een conventioneel verwijderingsrendement; zodoende kan een lage NOx-
Een kenmerk van stationaire motoren (en scheepsmotoren) is de veelal grote
inderinhoud, een hoger rendement en een lager toerental met dito langere
verblijftijd. Een langere verblijftijd betekent dat de brandstof en verbrandingsproducten
te vormen. Een oude
nmotor, zonder de verbeteringen van de afgelopen decennia, heeft een
/GJ brandstof. Bij een grote scheepsmotor ligt
deze rond de 2000 g/GJ. Het zijn de vaak de ‘scheepsmotoren’ die voor de grotere
ies worden gebruikt. Om een lage emissie te bereiken moeten er
dus de nodige motoraanpassingen worden ontwikkeld. Omdat het niveau van een
moderne vrachtwagenmotor wellicht niet bereikt kan worden, zal waarschijnlijk een
ment moeten worden geplaatst. Er kan overigens
verbrandingsprincipes bij vrachtwagenmotoren; kennis welke in toenemende mate ook
) met een hoog toerental en een
bij 3% O2
haalbaar. Dit vergt alleen een goed werkende SCR met een hoog rendement. Het is
denkbaar dat er al (bio)diesel motoren zijn die deze emissie bereiken. Daarmee is de eis
niet per definitie eenvoudig haalbaar voor tal van andere stationaire motoren.
emissie
. Mede door de
om de
e verminderen. Een voorbeeld hiervan is de combinatie van waterinjectie,
en rookgasrecirculatie
teruggebracht worden van ongeveer 16
/kWh. Het brandstofverbruik stijgt hiermee met 2 tot 3% (Brown, 2007).
(omrekening zie
norm. Indien het
Hellén,
Wärtsilä
Scherpere NOx-eis bij (bio)dieselmotoren
SCR ontwikkeld
motoraanpassingen nodig
eis bij (bio)dieselmotoren 57
SCR ontwikkeld, maar ook
motoraanpassingen nodig
57
58
Ook MAN uit Kopenhagen noemt de opties van waterinjectie en EGR. Omdat in 2016
nieuwe normen voor schepen (Tier III)19 van kracht zullen zijn, worden diverse
technieken, zoals EGR, verder ontwikkeld om deze spoedig op de markt te brengen
(Kjemtrup, 2009). MAN verwacht Tier III te kunnen halen zonder SCR. Een SCR met 90%
verwijderingsrendement, wat vrij standaard is, kan daarna het hier onderzochte niveau
van 140 mg/Nm3 bij 3% O2 bereiken.
Enkele motorfabrikanten hebben relatief recente informatie naar buiten gebracht.
Blijkens een bericht omtrent een demonstratiemotor, heeft MAN tot op heden nog niet
succesvol een motor op de markt gebracht, die aan Tier III voldoet met alleen
motoraanpassingen. De tweetakt MAN B&W 6546MC-C8 met maximaal 7 MWoutput
behaalt wel Tier III, maar met toepassing van urea-SCR technologie (MAN, 2012).
Wärtsilä maakt in een brochure melding van ontwikkeling van SCR als zijnde meest
kosteneffectief voor een aantal scheepsmotorseries, waarbij het vermogen vanaf circa 6
MWoutput voor deze series ligt. In de brochure wordt vermeld dat exhaust gas
recirculation problematisch kan zijn bij het gebruik van heavy fuel oil door de
zwavelcomponenten. Daarnaast kunnen de veelgebruikte tweetaktmotoren voor grote
vermogens niet zonder meer gebruik maken van low NOx tuning voor viertaktmotoren.
Ook is het gebruik van direct water injection (DWI) nog niet bewezen om het Tier III
niveau bij scheepsmotoren te behalen. Ook voor SCR kan heavy fuel oil een
problematische brandstof betekenen en wordt de operationele temperatuur-window
ingeperkt; daarbij geldt dat een te hoge temperatuur resulteert in oxidatie van de
reductant, terwijl te lage temperatuur resulteert in condensatie van bijvoorbeeld
ammoniumsulfaten en verstopping van de katalysator kan veroorzaken (Wärtsilä,
2012). Caterpillar heeft een 3500C motorserie ontwikkeld, welke wel aan Tier III voldoet
zonder nageschakelde technieken. Deze motorserie wordt aangeboden van 1,341 tot
3,386 bhp, ofwel 1-2,5 MWoutput (Caterpillar, 2012).
Het beeld wat uit deze praktijkvoorbeelden ontstaat, is dat voor de zeer grote
vermogenscategorie, ongeveer vanaf 5 MWoutput, SCR de standaard techniek blijkt om
aan Tier III te voldoen. Er is daarmee geen ruimte om SCR technologie als sluitstuk te
zien om aan scherpe eisen te voldoen. Naar verwachting zal door motoraanpassingen in
combinatie met SCR technologie weliswaar scherper dan Tier III gerealiseerd kunnen
worden, maar dat lijkt momenteel zeker nog niet commercieel beschikbaar te zijn noch
op redelijk korte termijn beschikbaar te komen.
Met behulp van SCR technologie kunnen verwijderingsrendementen van 85% tot 95%
behaald worden (MAN, 2003). MAN geeft een reeks voorbeelden van SCR met een
reductie in de range van 93% tot 95% bij dieselmotoren op zeeschepen. Er is zelfs een
voorbeeld van SCR bij een stationaire motor, geplaatst in 1993, met 98% reductie
(12K80MC-GI-S in Chiba, Japan). Deze motor van 40 MW heeft een netto rendement
van 42,6% en voldoet aan de lokale norm van 13 mg/Nm3 bij een niet nader genoemd
zuurstofpercentage. De motor draait op diesel met een laag zwavelgehalte als xxxxxxxxxxxxssssssssxxxxxxxxxxxxxx
19 De Tier I eis was 17 g NOx/kWh. Sinds 2011 is de Tier II eis van kracht, namelijk 14,4 g NOx/kWh. In 2016 volgt de
Tier III eis van 3,4 g NOx/kWh die alleen geldt in de zogenaamde ECA gebieden: Emission Controlled Areas,
waaronder de Noordzee en de Oostzee. De 3,4 g/kWh is circa 400 g/GJ brandstof of circa 1400 mg/Nm3 bij 3%
O2, zie Bijlage A en een aangenomen motorrendement van 42-43%. Deze eis geldt voor nieuwe schepen en
motoren met minder dan 130 toeren per minuut. Voor motoren met een hoger toerental wordt de eis evenredig
aangescherpt tot 1,96 g/kWh (bij een toerental van 2000 toeren per minuut of meer).
Motoraanpassingen bij enkele
fabrikanten
ECN
startbrandstof, maar
motor die alleen aan Tier II voldoet
van 140 mg/Nm
5.3 Wetgeving NO
In Paragraaf
en Tabel 17
motoren tussen 56 en 560 kW op het niveau van ongeveer 44 g/GJ te liggen. Dit is zeer
goed vergelijkbaar met de hier voorgestelde eis. Voor motoren groter dan 560 kW heeft
de EPA een dergel
naarmate het vermogen toeneemt. Hiermee wordt ook zichtbaar gemaakt dat scherpe
NOx-eisen moeilijker haalbaar zijn voor grotere vermogenscategorieën.
Ook de International Maritime Organisation (IMO) heeft NO
gesteld, welke overeenkomstig is met de onderste twee rijen
wereldwijd g
Overigens wordt er geen melding gemaakt van een beperking op basis van
cilinderinhoud in tegenstelling tot de EPA eisen (IMO, 2012).
In de South Coast Air Quality Management District van Californië is inmiddels Rule
1110.2 van kracht waarin eisen aan gas
2012). Uit de tekst
diesel- en aardgasmotoren. De eisen uit
gelden. Een eis van 11 ppm NO
Het lijkt er wel
geen motoren
haalbaarheid
van deze eisen. Voor zover direct uit de tekst is af te leiden, gelden de eisen voor
bestaande installaties en nieuwe installaties die niet bedoeld zijn voor
elektriciteitsopwekking. Voor nieuwe installaties bedoeld voor elektriciteitsopwekking
staan de eisen in
maar bij WKK installaties mag ook de warmteproductie worden meegeteld. De eisen
zijn in de tabel o
en elektrisch totaalrendement). Noodaggregaten zijn van deze normen vrijgesteld
In de Duitse TA Luft worden eisen gesteld van
bij 5% O2 voor installaties kleiner respectievelijke groter dan 3 MW
Omgerekend
Zwitserland
NOx/Nm3 bij 3% O
normen in Zwitserland: 50 mg
Kanton Basel een eis van 110
betekenen deze eisen 56 respectievelijk 124 mg
diverse emissie
ECN-E--13-029
startbrandstof, maar de
motor die alleen aan Tier II voldoet
van 140 mg/Nm3 bij 3% O
Wetgeving NO
In Paragraaf 4.3 wordt ing
17 en (EPA, 2012) blijken de Tier 4 eisen in de VS, ingaande in 2014, voor
motoren tussen 56 en 560 kW op het niveau van ongeveer 44 g/GJ te liggen. Dit is zeer
goed vergelijkbaar met de hier voorgestelde eis. Voor motoren groter dan 560 kW heeft
de EPA een dergelijke eis niet geformuleerd; feitelijk worden eisen soepeler gesteld
naarmate het vermogen toeneemt. Hiermee wordt ook zichtbaar gemaakt dat scherpe
eisen moeilijker haalbaar zijn voor grotere vermogenscategorieën.
International Maritime Organisation (IMO) heeft NO
gesteld, welke overeenkomstig is met de onderste twee rijen
wereldwijd geldig, terwijl Tier 3 van kracht is voor de Emission Controlled Areas (ECA).
Overigens wordt er geen melding gemaakt van een beperking op basis van
cilinderinhoud in tegenstelling tot de EPA eisen (IMO, 2012).
South Coast Air Quality Management District van Californië is inmiddels Rule
1110.2 van kracht waarin eisen aan gas
de tekst blijkt
aardgasmotoren. De eisen uit
Een eis van 11 ppm NO
wel op dat het beleid er in SCAQMD
geen motoren, maar elektrische aandrijving te gebruiken. De vraag is dan ook of de
haalbaarheid van de eisen
isen. Voor zover direct uit de tekst is af te leiden, gelden de eisen voor
bestaande installaties en nieuwe installaties die niet bedoeld zijn voor
elektriciteitsopwekking. Voor nieuwe installaties bedoeld voor elektriciteitsopwekking
staan de eisen in Tabel 4
maar bij WKK installaties mag ook de warmteproductie worden meegeteld. De eisen
zijn in de tabel omgerekend bij een verondersteld WKK
en elektrisch totaalrendement). Noodaggregaten zijn van deze normen vrijgesteld
In de Duitse TA Luft worden eisen gesteld van
voor installaties kleiner respectievelijke groter dan 3 MW
Omgerekend betekenen deze eisen 1125 resp
Zwitserland geldt een eis van 250 mg
bij 3% O2, conform LRV stand am 15. Juli 2010. Lokaal
normen in Zwitserland: 50 mg
Kanton Basel een eis van 110
betekenen deze eisen 56 respectievelijk 124 mg
diverse emissie-eisen is opgenomen
de hoofdbrandstof is daarna LNG (MAN 2009, 2001). Voor een
motor die alleen aan Tier II voldoet, is een
bij 3% O2 te bereiken.
Wetgeving NOx-em
wordt ingegaan op de emissie
PA, 2012) blijken de Tier 4 eisen in de VS, ingaande in 2014, voor
motoren tussen 56 en 560 kW op het niveau van ongeveer 44 g/GJ te liggen. Dit is zeer
goed vergelijkbaar met de hier voorgestelde eis. Voor motoren groter dan 560 kW heeft
ijke eis niet geformuleerd; feitelijk worden eisen soepeler gesteld
naarmate het vermogen toeneemt. Hiermee wordt ook zichtbaar gemaakt dat scherpe
eisen moeilijker haalbaar zijn voor grotere vermogenscategorieën.
International Maritime Organisation (IMO) heeft NO
gesteld, welke overeenkomstig is met de onderste twee rijen
eldig, terwijl Tier 3 van kracht is voor de Emission Controlled Areas (ECA).
Overigens wordt er geen melding gemaakt van een beperking op basis van
cilinderinhoud in tegenstelling tot de EPA eisen (IMO, 2012).
South Coast Air Quality Management District van Californië is inmiddels Rule
1110.2 van kracht waarin eisen aan gas
lijkt dat er geen onderscheid gemaakt word
aardgasmotoren. De eisen uit
Een eis van 11 ppm NOx bij 15%
op dat het beleid er in SCAQMD
maar elektrische aandrijving te gebruiken. De vraag is dan ook of de
van de eisen voor dieselmotoren een rol heeft gespeeld bij het formuleren
isen. Voor zover direct uit de tekst is af te leiden, gelden de eisen voor
bestaande installaties en nieuwe installaties die niet bedoeld zijn voor
elektriciteitsopwekking. Voor nieuwe installaties bedoeld voor elektriciteitsopwekking
4. De eisen zijn gekoppeld aan de productie van elektriciteit,
maar bij WKK installaties mag ook de warmteproductie worden meegeteld. De eisen
mgerekend bij een verondersteld WKK
en elektrisch totaalrendement). Noodaggregaten zijn van deze normen vrijgesteld
In de Duitse TA Luft worden eisen gesteld van
voor installaties kleiner respectievelijke groter dan 3 MW
betekenen deze eisen 1125 resp
geldt een eis van 250 mg
, conform LRV stand am 15. Juli 2010. Lokaal
normen in Zwitserland: 50 mg NOx/Nm
Kanton Basel een eis van 110 mg NOx/Nm
betekenen deze eisen 56 respectievelijk 124 mg
eisen is opgenomen in
hoofdbrandstof is daarna LNG (MAN 2009, 2001). Voor een
is een SCR rendement van 98% nodig om het niveau
te bereiken.
emissie (bio)dieselmotoren
egaan op de emissie-eisen voor dieselmotoren. Uit
PA, 2012) blijken de Tier 4 eisen in de VS, ingaande in 2014, voor
motoren tussen 56 en 560 kW op het niveau van ongeveer 44 g/GJ te liggen. Dit is zeer
goed vergelijkbaar met de hier voorgestelde eis. Voor motoren groter dan 560 kW heeft
ijke eis niet geformuleerd; feitelijk worden eisen soepeler gesteld
naarmate het vermogen toeneemt. Hiermee wordt ook zichtbaar gemaakt dat scherpe
eisen moeilijker haalbaar zijn voor grotere vermogenscategorieën.
International Maritime Organisation (IMO) heeft NO
gesteld, welke overeenkomstig is met de onderste twee rijen
eldig, terwijl Tier 3 van kracht is voor de Emission Controlled Areas (ECA).
Overigens wordt er geen melding gemaakt van een beperking op basis van
cilinderinhoud in tegenstelling tot de EPA eisen (IMO, 2012).
South Coast Air Quality Management District van Californië is inmiddels Rule
1110.2 van kracht waarin eisen aan gas- en vloeistof
er geen onderscheid gemaakt word
aardgasmotoren. De eisen uit Tabel 3 zouden dan ook voor dieselmotoren
bij 15% O2 is omgerekend naar diesel ongeveer 20 g/GJ.
op dat het beleid er in SCAQMD-regio op gericht is om waar mogelijk
maar elektrische aandrijving te gebruiken. De vraag is dan ook of de
voor dieselmotoren een rol heeft gespeeld bij het formuleren
isen. Voor zover direct uit de tekst is af te leiden, gelden de eisen voor
bestaande installaties en nieuwe installaties die niet bedoeld zijn voor
elektriciteitsopwekking. Voor nieuwe installaties bedoeld voor elektriciteitsopwekking
. De eisen zijn gekoppeld aan de productie van elektriciteit,
maar bij WKK installaties mag ook de warmteproductie worden meegeteld. De eisen
mgerekend bij een verondersteld WKK
en elektrisch totaalrendement). Noodaggregaten zijn van deze normen vrijgesteld
In de Duitse TA Luft worden eisen gesteld van 1000 mg
voor installaties kleiner respectievelijke groter dan 3 MW
betekenen deze eisen 1125 respectievelijk 562 mg
NOx/Nm3 bij 5% O
, conform LRV stand am 15. Juli 2010. Lokaal
/Nm3 bij 5% O2 in Zürich (Zürich, 2012), terwijl in
/Nm3 bij 5% O
betekenen deze eisen 56 respectievelijk 124 mg NO
in Tabel 21.
hoofdbrandstof is daarna LNG (MAN 2009, 2001). Voor een
SCR rendement van 98% nodig om het niveau
issie (bio)dieselmotoren
eisen voor dieselmotoren. Uit
PA, 2012) blijken de Tier 4 eisen in de VS, ingaande in 2014, voor
motoren tussen 56 en 560 kW op het niveau van ongeveer 44 g/GJ te liggen. Dit is zeer
goed vergelijkbaar met de hier voorgestelde eis. Voor motoren groter dan 560 kW heeft
ijke eis niet geformuleerd; feitelijk worden eisen soepeler gesteld
naarmate het vermogen toeneemt. Hiermee wordt ook zichtbaar gemaakt dat scherpe
eisen moeilijker haalbaar zijn voor grotere vermogenscategorieën.
International Maritime Organisation (IMO) heeft NOx-eisen voor motoren
gesteld, welke overeenkomstig is met de onderste twee rijen in Tabel
eldig, terwijl Tier 3 van kracht is voor de Emission Controlled Areas (ECA).
Overigens wordt er geen melding gemaakt van een beperking op basis van
cilinderinhoud in tegenstelling tot de EPA eisen (IMO, 2012).
South Coast Air Quality Management District van Californië is inmiddels Rule
vloeistofmotoren worden gesteld (SCAQMD,
er geen onderscheid gemaakt wordt
zouden dan ook voor dieselmotoren
omgerekend naar diesel ongeveer 20 g/GJ.
regio op gericht is om waar mogelijk
maar elektrische aandrijving te gebruiken. De vraag is dan ook of de
voor dieselmotoren een rol heeft gespeeld bij het formuleren
isen. Voor zover direct uit de tekst is af te leiden, gelden de eisen voor
bestaande installaties en nieuwe installaties die niet bedoeld zijn voor
elektriciteitsopwekking. Voor nieuwe installaties bedoeld voor elektriciteitsopwekking
. De eisen zijn gekoppeld aan de productie van elektriciteit,
maar bij WKK installaties mag ook de warmteproductie worden meegeteld. De eisen
mgerekend bij een verondersteld WKK rendement van 90% (thermisch
en elektrisch totaalrendement). Noodaggregaten zijn van deze normen vrijgesteld
1000 mg NOx/Nm3
voor installaties kleiner respectievelijke groter dan 3 MW
ectievelijk 562 mg
bij 5% O2, wat overeenkomt met 281 mg
, conform LRV stand am 15. Juli 2010. Lokaal gelden er scherpere
in Zürich (Zürich, 2012), terwijl in
bij 5% O2 geldt (Basel, 2012); omgerekend
NOx/Nm3 bij 3% O
hoofdbrandstof is daarna LNG (MAN 2009, 2001). Voor een
SCR rendement van 98% nodig om het niveau
issie (bio)dieselmotoren
eisen voor dieselmotoren. Uit Tabel
PA, 2012) blijken de Tier 4 eisen in de VS, ingaande in 2014, voor
motoren tussen 56 en 560 kW op het niveau van ongeveer 44 g/GJ te liggen. Dit is zeer
goed vergelijkbaar met de hier voorgestelde eis. Voor motoren groter dan 560 kW heeft
ijke eis niet geformuleerd; feitelijk worden eisen soepeler gesteld
naarmate het vermogen toeneemt. Hiermee wordt ook zichtbaar gemaakt dat scherpe
eisen moeilijker haalbaar zijn voor grotere vermogenscategorieën.
eisen voor motoren
Tabel 17. Tier 2 is
eldig, terwijl Tier 3 van kracht is voor de Emission Controlled Areas (ECA).
Overigens wordt er geen melding gemaakt van een beperking op basis van
South Coast Air Quality Management District van Californië is inmiddels Rule
motoren worden gesteld (SCAQMD,
t tussen stationaire
zouden dan ook voor dieselmotoren
omgerekend naar diesel ongeveer 20 g/GJ.
regio op gericht is om waar mogelijk
maar elektrische aandrijving te gebruiken. De vraag is dan ook of de
voor dieselmotoren een rol heeft gespeeld bij het formuleren
isen. Voor zover direct uit de tekst is af te leiden, gelden de eisen voor
bestaande installaties en nieuwe installaties die niet bedoeld zijn voor
elektriciteitsopwekking. Voor nieuwe installaties bedoeld voor elektriciteitsopwekking
. De eisen zijn gekoppeld aan de productie van elektriciteit,
maar bij WKK installaties mag ook de warmteproductie worden meegeteld. De eisen
rendement van 90% (thermisch
en elektrisch totaalrendement). Noodaggregaten zijn van deze normen vrijgesteld
3 en 500 mg NO
voor installaties kleiner respectievelijke groter dan 3 MWth (zie ook Tabel
NOx/Nm3 bij 3% O
, wat overeenkomt met 281 mg
gelden er scherpere
in Zürich (Zürich, 2012), terwijl in
geldt (Basel, 2012); omgerekend
bij 3% O2. Een overzicht van
Scherpere NOx
hoofdbrandstof is daarna LNG (MAN 2009, 2001). Voor een
SCR rendement van 98% nodig om het niveau
issie (bio)dieselmotoren
Tabel 16
PA, 2012) blijken de Tier 4 eisen in de VS, ingaande in 2014, voor
motoren tussen 56 en 560 kW op het niveau van ongeveer 44 g/GJ te liggen. Dit is zeer
goed vergelijkbaar met de hier voorgestelde eis. Voor motoren groter dan 560 kW heeft
ijke eis niet geformuleerd; feitelijk worden eisen soepeler gesteld
naarmate het vermogen toeneemt. Hiermee wordt ook zichtbaar gemaakt dat scherpe
eisen voor motoren
Tier 2 is
eldig, terwijl Tier 3 van kracht is voor de Emission Controlled Areas (ECA).
South Coast Air Quality Management District van Californië is inmiddels Rule
motoren worden gesteld (SCAQMD,
stationaire
zouden dan ook voor dieselmotoren
omgerekend naar diesel ongeveer 20 g/GJ.
regio op gericht is om waar mogelijk
maar elektrische aandrijving te gebruiken. De vraag is dan ook of de
voor dieselmotoren een rol heeft gespeeld bij het formuleren
isen. Voor zover direct uit de tekst is af te leiden, gelden de eisen voor
elektriciteitsopwekking. Voor nieuwe installaties bedoeld voor elektriciteitsopwekking
. De eisen zijn gekoppeld aan de productie van elektriciteit,
maar bij WKK installaties mag ook de warmteproductie worden meegeteld. De eisen
rendement van 90% (thermisch
en elektrisch totaalrendement). Noodaggregaten zijn van deze normen vrijgesteld.
NOx/Nm3
Tabel 18).
bij 3% O2. In
, wat overeenkomt met 281 mg
gelden er scherpere
in Zürich (Zürich, 2012), terwijl in
geldt (Basel, 2012); omgerekend
. Een overzicht van
Scherpere NOx-eis bij (bio)dieselmotoren
IMO-eisen in ECA
Wetgeving in een regio in
Californië
Wetgeving in Duitsland,
Zwitserland en Zwitserse
regio’s
(bio)dieselmotoren 59
eisen in ECA-gebieden
Wetgeving in een regio in
Wetgeving in Duitsland,
Zwitserland en Zwitserse
59
60
Zoals beschreven in paragraaf 2.3 wordt er in Noorwegen een accijns geheven op NOx.
De hier beschreven installaties vallen daar ook onder.
Tabel 21: Overzicht diverse NOx emissie-eisen voor dieselmotoren
NOx-emissie
[mg/Nm3
bij 3% O2]
Opmerkingen
Eis in Bems-wetgeving 450 Overgezet in Activiteitenbesluit
Onderzochte, voorgestelde eis 140
Duitsland 1125 / 562 kleiner / groter dan 3 MWth
Zwitserland 281
Zwitserland lokaal 56 / 124 Stadt Zürich / Kanton Basel
USA EPA; D < 10 L (na 2014/2015) 154 / 1361 / 259 < 560 kWoutput / > 560 kWoutput / Generatorsets
USA EPA; D ≥ 10 L (na 2016) 700 Tier 4 eisen
IMO Tier 3 na 2016 763 - 1423 Zeeschepen
5.4 Verwachte kosten en effecten
Uitgaande van 3 PJ brandstofverbruik en een reductie van 130 naar 40 g/GJ is de
mogelijke reductie 330 ton NOx (0,3 kton NOx). Door (Kroon, 2008) is er vanuit gegaan
dat een hoger NOx-verwijderingsgraad bereikt kan worden door een groter katalysator
volume te gebruiken. Mede wegens de relatief hoge NOx-reductie en omdat het
eigenlijk om een uitbreiding van de reeds aanwezige SCR-installatie gaat, zijn de kosten
beperkt. De kosteneffectiviteit is iets hoger dan 1 €/kg NOx-emissie vermeden. Voor de
eigenaar van de installatie stijgen de kosten met circa 5% (circa 0,3 €ct/kWhe). Indien de
kosten en effecten zwaar meewegen bij besluitvorming omtrent aanscherping, verdient
het aanbeveling deze nauwkeuriger te inventariseren.
5.5 Conclusie NOx-eis voor (bio)dieselmotoren
De aangescherpte eis van 140 mg NOx/Nm3 bij 3% O2 (40 g/GJ) is technisch niet zo
gemakkelijk haalbaar. Indien de emissie zonder SCR al redelijk laag is, zoals bij nieuwe,
kleinere motoren met een hoog toerental het geval is, kan met een goede SCR aan de
eis voldaan worden. Bij de zeer grote motoren, die vergelijkbaar zijn met wat op
zeeschepen gebruikt wordt, ligt de NOx-emissie, door de grote cilinderdiameter, zodanig
hoog dat een SCR verwijderingsrendement van 97-98% nodig is. Dit vergt bijvoorbeeld
een groot katalysator volume en een nageplaatste oxidatiekatalysator om een
overschot aan reductiemiddel af te breken. Omdat er ook nu al een SCR nodig is, zijn de
meerkosten beperkt. Er zijn hier wel enkele voorbeelden van bekend. De Amerikaanse
EPA stelt vanaf 2012 eisen aan dieselmotoren van 75 tot 560 kW die richting het
Nederlandse voorstel van 40 g/GJ gaan.
ECN
Er wordt internationaal onderzoek gedaan om, met behulp van rookgasrecycling en
waterinjectie, de NO
gestreefd om dit, voorzien van de
markt te zetten. Bij nieuwe motoren zou, mits deze technologie op de markt
verkrijgbaar is, met een gewone SCR aan de gestelde eis voldaan kunnen worden.
Overwogen kan worden om een aangescherpte NO
motoren, maar niet op het niveau van de voorgestelde
g/GJ). Hoewel voor een deel van de vermogens een gelijkwaardige eis is geformuleerd
onder Tier 4 in de
namelijk 74 g/GJ. Omgerekend zou een nagenoeg gelijke emissie
250 mg NO
onder soepelere eisen
het creëren van een gelijk speelveld voor de diverse vermogenscategorieën zou aan alle
overige vermogenscategorieën een gelijke eis gesteld kunnen worden, zowel voor
categorie kleiner dan 560 kW al
meer.
Men zou de inwerkingstrededatum zoveel mogelijk gelijk kunnen laten lopen met
invoering van de eisen in VS. Op deze wijze is de beschikbaarheid van motoren, en
eventuele nageschakelde technieken
die vergelijkbaar zijn met het hier besproken voorstel, in de periode 2014
werking treden. De zeer kleine vermogenscategorie zou, gelijk aan de eisen in de EPA,
onder een soepeler emissie
overgangsregeling ontworpen kunnen worden.
Tenslotte zou meer draagvlak gecreëerd kunnen worden voor een dergelijke eis door in
samenwerking met leveranciers een bestaande biodieselmotor (> 1
zodat deze aan de voorgestelde eis voldoet.
ECN-E--13-029
Er wordt internationaal onderzoek gedaan om, met behulp van rookgasrecycling en
waterinjectie, de NOx-emissie van zeer grote motoren terug te dringen. Er wordt naar
gestreefd om dit, voorzien van de
markt te zetten. Bij nieuwe motoren zou, mits deze technologie op de markt
verkrijgbaar is, met een gewone SCR aan de gestelde eis voldaan kunnen worden.
n kan worden om een aangescherpte NO
motoren, maar niet op het niveau van de voorgestelde
g/GJ). Hoewel voor een deel van de vermogens een gelijkwaardige eis is geformuleerd
onder Tier 4 in de VS, vallen de grotere vermogenscategorieën onder een soepelere eis,
namelijk 74 g/GJ. Omgerekend zou een nagenoeg gelijke emissie
NOx /Nm3 bij 3% O
onder soepelere eisen dan voornoemd. Vanwege eenduidigheid in de regelgeving en
het creëren van een gelijk speelveld voor de diverse vermogenscategorieën zou aan alle
overige vermogenscategorieën een gelijke eis gesteld kunnen worden, zowel voor
categorie kleiner dan 560 kW al
Men zou de inwerkingstrededatum zoveel mogelijk gelijk kunnen laten lopen met
invoering van de eisen in VS. Op deze wijze is de beschikbaarheid van motoren, en
eventuele nageschakelde technieken
die vergelijkbaar zijn met het hier besproken voorstel, in de periode 2014
werking treden. De zeer kleine vermogenscategorie zou, gelijk aan de eisen in de EPA,
onder een soepeler emissie
overgangsregeling ontworpen kunnen worden.
Tenslotte zou meer draagvlak gecreëerd kunnen worden voor een dergelijke eis door in
samenwerking met leveranciers een bestaande biodieselmotor (> 1
t deze aan de voorgestelde eis voldoet.
Er wordt internationaal onderzoek gedaan om, met behulp van rookgasrecycling en
emissie van zeer grote motoren terug te dringen. Er wordt naar
gestreefd om dit, voorzien van de nodige praktijkervaring, in 2014 commercieel op de
markt te zetten. Bij nieuwe motoren zou, mits deze technologie op de markt
verkrijgbaar is, met een gewone SCR aan de gestelde eis voldaan kunnen worden.
n kan worden om een aangescherpte NO
motoren, maar niet op het niveau van de voorgestelde
g/GJ). Hoewel voor een deel van de vermogens een gelijkwaardige eis is geformuleerd
VS, vallen de grotere vermogenscategorieën onder een soepelere eis,
namelijk 74 g/GJ. Omgerekend zou een nagenoeg gelijke emissie
bij 3% O2 kunnen liggen. De zeer grote motoren vallen onder Tier 4
dan voornoemd. Vanwege eenduidigheid in de regelgeving en
het creëren van een gelijk speelveld voor de diverse vermogenscategorieën zou aan alle
overige vermogenscategorieën een gelijke eis gesteld kunnen worden, zowel voor
categorie kleiner dan 560 kW als voor motoren met een cilinderinhoud van 10 liter of
Men zou de inwerkingstrededatum zoveel mogelijk gelijk kunnen laten lopen met
invoering van de eisen in VS. Op deze wijze is de beschikbaarheid van motoren, en
eventuele nageschakelde technieken, gegarandeerd. De EPA laat de Tier
die vergelijkbaar zijn met het hier besproken voorstel, in de periode 2014
werking treden. De zeer kleine vermogenscategorie zou, gelijk aan de eisen in de EPA,
onder een soepeler emissie-eis kunnen
overgangsregeling ontworpen kunnen worden.
Tenslotte zou meer draagvlak gecreëerd kunnen worden voor een dergelijke eis door in
samenwerking met leveranciers een bestaande biodieselmotor (> 1
t deze aan de voorgestelde eis voldoet.
Er wordt internationaal onderzoek gedaan om, met behulp van rookgasrecycling en
emissie van zeer grote motoren terug te dringen. Er wordt naar
nodige praktijkervaring, in 2014 commercieel op de
markt te zetten. Bij nieuwe motoren zou, mits deze technologie op de markt
verkrijgbaar is, met een gewone SCR aan de gestelde eis voldaan kunnen worden.
n kan worden om een aangescherpte NO
motoren, maar niet op het niveau van de voorgestelde
g/GJ). Hoewel voor een deel van de vermogens een gelijkwaardige eis is geformuleerd
VS, vallen de grotere vermogenscategorieën onder een soepelere eis,
namelijk 74 g/GJ. Omgerekend zou een nagenoeg gelijke emissie
kunnen liggen. De zeer grote motoren vallen onder Tier 4
dan voornoemd. Vanwege eenduidigheid in de regelgeving en
het creëren van een gelijk speelveld voor de diverse vermogenscategorieën zou aan alle
overige vermogenscategorieën een gelijke eis gesteld kunnen worden, zowel voor
s voor motoren met een cilinderinhoud van 10 liter of
Men zou de inwerkingstrededatum zoveel mogelijk gelijk kunnen laten lopen met
invoering van de eisen in VS. Op deze wijze is de beschikbaarheid van motoren, en
, gegarandeerd. De EPA laat de Tier
die vergelijkbaar zijn met het hier besproken voorstel, in de periode 2014
werking treden. De zeer kleine vermogenscategorie zou, gelijk aan de eisen in de EPA,
eis kunnen vallen. Voor bestaande motoren zou een
overgangsregeling ontworpen kunnen worden.
Tenslotte zou meer draagvlak gecreëerd kunnen worden voor een dergelijke eis door in
samenwerking met leveranciers een bestaande biodieselmotor (> 1
t deze aan de voorgestelde eis voldoet.
Er wordt internationaal onderzoek gedaan om, met behulp van rookgasrecycling en
emissie van zeer grote motoren terug te dringen. Er wordt naar
nodige praktijkervaring, in 2014 commercieel op de
markt te zetten. Bij nieuwe motoren zou, mits deze technologie op de markt
verkrijgbaar is, met een gewone SCR aan de gestelde eis voldaan kunnen worden.
n kan worden om een aangescherpte NOx eis te implementeren voor nieuwe
motoren, maar niet op het niveau van de voorgestelde 140 mg NO
g/GJ). Hoewel voor een deel van de vermogens een gelijkwaardige eis is geformuleerd
VS, vallen de grotere vermogenscategorieën onder een soepelere eis,
namelijk 74 g/GJ. Omgerekend zou een nagenoeg gelijke emissie
kunnen liggen. De zeer grote motoren vallen onder Tier 4
dan voornoemd. Vanwege eenduidigheid in de regelgeving en
het creëren van een gelijk speelveld voor de diverse vermogenscategorieën zou aan alle
overige vermogenscategorieën een gelijke eis gesteld kunnen worden, zowel voor
s voor motoren met een cilinderinhoud van 10 liter of
Men zou de inwerkingstrededatum zoveel mogelijk gelijk kunnen laten lopen met
invoering van de eisen in VS. Op deze wijze is de beschikbaarheid van motoren, en
, gegarandeerd. De EPA laat de Tier
die vergelijkbaar zijn met het hier besproken voorstel, in de periode 2014
werking treden. De zeer kleine vermogenscategorie zou, gelijk aan de eisen in de EPA,
vallen. Voor bestaande motoren zou een
Tenslotte zou meer draagvlak gecreëerd kunnen worden voor een dergelijke eis door in
samenwerking met leveranciers een bestaande biodieselmotor (> 1
Er wordt internationaal onderzoek gedaan om, met behulp van rookgasrecycling en
emissie van zeer grote motoren terug te dringen. Er wordt naar
nodige praktijkervaring, in 2014 commercieel op de
markt te zetten. Bij nieuwe motoren zou, mits deze technologie op de markt
verkrijgbaar is, met een gewone SCR aan de gestelde eis voldaan kunnen worden.
eis te implementeren voor nieuwe
NOx/Nm3 bij 3% O
g/GJ). Hoewel voor een deel van de vermogens een gelijkwaardige eis is geformuleerd
VS, vallen de grotere vermogenscategorieën onder een soepelere eis,
namelijk 74 g/GJ. Omgerekend zou een nagenoeg gelijke emissie-eis op een niveau van
kunnen liggen. De zeer grote motoren vallen onder Tier 4
dan voornoemd. Vanwege eenduidigheid in de regelgeving en
het creëren van een gelijk speelveld voor de diverse vermogenscategorieën zou aan alle
overige vermogenscategorieën een gelijke eis gesteld kunnen worden, zowel voor
s voor motoren met een cilinderinhoud van 10 liter of
Men zou de inwerkingstrededatum zoveel mogelijk gelijk kunnen laten lopen met
invoering van de eisen in VS. Op deze wijze is de beschikbaarheid van motoren, en
, gegarandeerd. De EPA laat de Tier 4 NO
die vergelijkbaar zijn met het hier besproken voorstel, in de periode 2014-2017 in
werking treden. De zeer kleine vermogenscategorie zou, gelijk aan de eisen in de EPA,
vallen. Voor bestaande motoren zou een
Tenslotte zou meer draagvlak gecreëerd kunnen worden voor een dergelijke eis door in
samenwerking met leveranciers een bestaande biodieselmotor (> 1 MWe) aan te passen
Scherpere NOx
Er wordt internationaal onderzoek gedaan om, met behulp van rookgasrecycling en
emissie van zeer grote motoren terug te dringen. Er wordt naar
nodige praktijkervaring, in 2014 commercieel op de
verkrijgbaar is, met een gewone SCR aan de gestelde eis voldaan kunnen worden.
eis te implementeren voor nieuwe
bij 3% O2 (40
g/GJ). Hoewel voor een deel van de vermogens een gelijkwaardige eis is geformuleerd
VS, vallen de grotere vermogenscategorieën onder een soepelere eis,
eis op een niveau van
kunnen liggen. De zeer grote motoren vallen onder Tier 4
dan voornoemd. Vanwege eenduidigheid in de regelgeving en
het creëren van een gelijk speelveld voor de diverse vermogenscategorieën zou aan alle
overige vermogenscategorieën een gelijke eis gesteld kunnen worden, zowel voor
s voor motoren met een cilinderinhoud van 10 liter of
Men zou de inwerkingstrededatum zoveel mogelijk gelijk kunnen laten lopen met
invoering van de eisen in VS. Op deze wijze is de beschikbaarheid van motoren, en
4 NOx-eisen,
2017 in
werking treden. De zeer kleine vermogenscategorie zou, gelijk aan de eisen in de EPA,
vallen. Voor bestaande motoren zou een
Tenslotte zou meer draagvlak gecreëerd kunnen worden voor een dergelijke eis door in
) aan te passen
Scherpere NOx-eis bij (bio)dieselmotoren
Eis welke het Ministerie kan
overwegen
eis bij (bio)dieselmotoren 61
Eis welke het Ministerie kan
61
62
6Aanscherping methaan-eis
bij gasmotoren
6.1 De methaan-eis bij gasmotoren
Het voorstel beschreven in dit hoofdstuk betreft een aanscherping van de eis aan
emissie van (onverbrande) koolwaterstoffen bij aardgasverbranding in gasmotoren van
1 MWe/2,5 MWth of groter. De bestaande eis is 1500 mg C/Nm3 bij 3% O2 en de
overwogen aanscherping ligt op het niveau van 1200 mg C/Nm3 bij 3% O2. Deze laatste
waarde wordt momenteel voorgeschreven bij aanvraag voor een groen label kas
certificaat (SMK, 2012). De eis is uitgedrukt in gewicht aan koolstof en heeft betrekking
op alle koolwaterstoffen in het rookgas. De bestaande eis is sinds 1 april 2010, de
datum van inwerkingtreding van Bems, van kracht voor nieuwe aardgasmotoren.
Omdat het grootste deel van deze koolstof bij aardgasverbranding zich bevindt in de
vorm van methaan, wordt deze eis de ‘methaan-eis’ genoemd. Onverbrand aardgas in
het rookgas betekent feitelijk een efficiëntieverlies bij de motor en was bij voorkeur wel
verbrand tijdens het motorbedrijf. Het wordt ook wel ‘methaanslip’ genoemd.
De methaanslip wordt veroorzaakt doordat het brandstofmengsel in de cilinder
gedeeltelijk, en in extreme gevallen zelfs geheel, niet deelneemt aan de verbranding.
Dit wordt bepaald door zowel het motorontwerp, in het bijzonder de spleetvolumes in
de cilinder, als de afstelling, zoals de luchtovermaat. Uit het onderzoek van (KEMA,
2011) blijkt dat de methaanemissie uit gasmotoren in hoofdzaak wordt bepaald door
spleetvolumes in de cilinder en de verbrandingscondities in de cilinder. Hoewel veel
ontwikkelingen zijn gericht op het minimaliseren van delen in de cilinder die niet
deelnemen aan de verbranding, zullen spleetvolumes in de cilinder altijd technisch
noodzakelijk blijven voor het stabiel bedrijven van een motor (Van Dijk, 2004).
De toepassing van lean-burn, ofwel een motorbedrijf bij zeer hoge luchtovermaat, zorgt
er mede voor dat de hoeveelheid onverbrande koolwaterstoffen hoog blijft, ondanks
motortechnische ontwikkelingen (Van Dijk, 2004; KEMA, 2011). Het vlamfront kan bij
zeer hoge luchtovermaat worden gedoofd nabij de cilinderwand en de spleetvolumes,
Voorstel aanscherping
Technische oorzaak van
methaanemissies
ECN
waardoor delen van de brandstof onverbrand de cilinder verlaten (KEMA, 2011). De
oorzaak van dit effect wordt geïllustreerd in
is de luchtovermaat uitgedrukt in lambda, welke direct gerelateerd is aan het
volumepercentage zuurstof in het rookgas (zie onder meer Paragraaf
voor aanvullende informatie over het effect en het belang van luchtovermaat).
Door de motor te bedrijven
mean effective pressure), wordt het asrendement verhoogd. Tegelijkertijd is het stabiel
bedrijven van de motor met betrekking tot de luchtovermaat kritischer: een zeer hoge
luchtovermaat verhoogt de k
koolwaterstofemissies zal verhogen (Cummins, 2007b).
Figuur 10: Detonatiegrafiek volgens Cummins (Cummins, 2007b)
ECN-E--13-029
waardoor delen van de brandstof onverbrand de cilinder verlaten (KEMA, 2011). De
oorzaak van dit effect wordt geïllustreerd in
is de luchtovermaat uitgedrukt in lambda, welke direct gerelateerd is aan het
volumepercentage zuurstof in het rookgas (zie onder meer Paragraaf
voor aanvullende informatie over het effect en het belang van luchtovermaat).
Door de motor te bedrijven
mean effective pressure), wordt het asrendement verhoogd. Tegelijkertijd is het stabiel
bedrijven van de motor met betrekking tot de luchtovermaat kritischer: een zeer hoge
luchtovermaat verhoogt de k
koolwaterstofemissies zal verhogen (Cummins, 2007b).
Detonatiegrafiek volgens Cummins (Cummins, 2007b)
waardoor delen van de brandstof onverbrand de cilinder verlaten (KEMA, 2011). De
oorzaak van dit effect wordt geïllustreerd in
is de luchtovermaat uitgedrukt in lambda, welke direct gerelateerd is aan het
volumepercentage zuurstof in het rookgas (zie onder meer Paragraaf
voor aanvullende informatie over het effect en het belang van luchtovermaat).
Door de motor te bedrijven bij een hogere, gemiddelde effectieve druk (BMEP: brake
mean effective pressure), wordt het asrendement verhoogd. Tegelijkertijd is het stabiel
bedrijven van de motor met betrekking tot de luchtovermaat kritischer: een zeer hoge
luchtovermaat verhoogt de kans dat een motor last heeft van ‘misfiring’, wat de
koolwaterstofemissies zal verhogen (Cummins, 2007b).
Detonatiegrafiek volgens Cummins (Cummins, 2007b)
waardoor delen van de brandstof onverbrand de cilinder verlaten (KEMA, 2011). De
oorzaak van dit effect wordt geïllustreerd in Figuur
is de luchtovermaat uitgedrukt in lambda, welke direct gerelateerd is aan het
volumepercentage zuurstof in het rookgas (zie onder meer Paragraaf
voor aanvullende informatie over het effect en het belang van luchtovermaat).
bij een hogere, gemiddelde effectieve druk (BMEP: brake
mean effective pressure), wordt het asrendement verhoogd. Tegelijkertijd is het stabiel
bedrijven van de motor met betrekking tot de luchtovermaat kritischer: een zeer hoge
ans dat een motor last heeft van ‘misfiring’, wat de
koolwaterstofemissies zal verhogen (Cummins, 2007b).
Detonatiegrafiek volgens Cummins (Cummins, 2007b)
waardoor delen van de brandstof onverbrand de cilinder verlaten (KEMA, 2011). De
Figuur 10 (Cummins, 2007b). In deze figuur
is de luchtovermaat uitgedrukt in lambda, welke direct gerelateerd is aan het
volumepercentage zuurstof in het rookgas (zie onder meer Paragraaf
voor aanvullende informatie over het effect en het belang van luchtovermaat).
bij een hogere, gemiddelde effectieve druk (BMEP: brake
mean effective pressure), wordt het asrendement verhoogd. Tegelijkertijd is het stabiel
bedrijven van de motor met betrekking tot de luchtovermaat kritischer: een zeer hoge
ans dat een motor last heeft van ‘misfiring’, wat de
koolwaterstofemissies zal verhogen (Cummins, 2007b).
Detonatiegrafiek volgens Cummins (Cummins, 2007b)
waardoor delen van de brandstof onverbrand de cilinder verlaten (KEMA, 2011). De
(Cummins, 2007b). In deze figuur
is de luchtovermaat uitgedrukt in lambda, welke direct gerelateerd is aan het
volumepercentage zuurstof in het rookgas (zie onder meer Paragraaf 2.2 en Figuur
voor aanvullende informatie over het effect en het belang van luchtovermaat).
bij een hogere, gemiddelde effectieve druk (BMEP: brake
mean effective pressure), wordt het asrendement verhoogd. Tegelijkertijd is het stabiel
bedrijven van de motor met betrekking tot de luchtovermaat kritischer: een zeer hoge
ans dat een motor last heeft van ‘misfiring’, wat de
Aanscherping methaan
waardoor delen van de brandstof onverbrand de cilinder verlaten (KEMA, 2011). De
(Cummins, 2007b). In deze figuur
is de luchtovermaat uitgedrukt in lambda, welke direct gerelateerd is aan het
Figuur 1
voor aanvullende informatie over het effect en het belang van luchtovermaat).
bij een hogere, gemiddelde effectieve druk (BMEP: brake
mean effective pressure), wordt het asrendement verhoogd. Tegelijkertijd is het stabiel
bedrijven van de motor met betrekking tot de luchtovermaat kritischer: een zeer hoge
ans dat een motor last heeft van ‘misfiring’, wat de
Aanscherping methaan-eis bij gasmotoreneis bij gasmotoren 6363
64
6.2 Metingen aan methaanemissies
De emissie van methaan heeft een relatie met de grootte van de motor (Dueck et al,
2008). Deze relatie is zeker niet lineair: er blijken grote verschillen te zijn tussen de
diverse fabrikanten (KEMA, 2007, 2009 en 2011). Dit duidt erop dat ontwerp,
technische parameters en motorafstellingen een belangrijke rol spelen. Door een niet al
te grote motor te kiezen dan wel door een bepaald motormerk te kiezen, kunnen de
methaanemissies gereduceerd worden. Daarnaast zullen nog enkele andere
mogelijkheden worden behandeld in Paragraaf 6.3.
Methaanslip bij WKK-gasmotoren vernietigt aanzienlijk deel van de CO2-reductie
De inzet van gasmotoren voor WKK-toepassingen bespaart ten opzichte van gescheiden
opwekking van warmte en kracht, energie en emissies van het broeikasgas CO2. De
methaanslip resulteert in de uitstoot van het broeikasgas methaan, waardoor een
aanzienlijk deel van de CO2-reductie weer wordt vernietigd.
Hier is een rekenvoorbeeld uitgewerkt, uitgaande van WKK-karakteristieken voor de SDE
(Hers & Wetzels, 2009):
Case grote gasmotor: 41% electrical efficiency, 49%thermal efficiency
Case kleine gasmotor: 34% electrical efficiency, 52%thermal efficiency
Referentie 2006-2011 gescheiden opwekking elektriciteit, STEG, bij gebruiker: 50,5%
(Wetzels et al, 2011)
Referentie gescheiden opwekking warmte: 90% (Wetzels et al, 2011)
Onder deze rekenvoorwaarden levert een grote gasmotor een besparing op in
energiegebruik en CO2-emissies van 26% en voor een kleine motor is dat 20%. De
bestaande en voorgestelde methaan-eis, 1500 respectievelijk 1200 mg C/Nm3 bij 3% O2,
zijn omgerekend 420 respectievelijk 336 g C/GJaardgas. Onder de aanname dat de
gasmotoren emitteren op het niveau van de bestaande en voorgestelde methaan-eis,
dat 90% van de koolwaterstof-emissies bestaat uit methaan en een GWP van 21 CO2-eq
voor methaan , is berekend dat 10,6 respectievelijk 8,6 kg CO2-eq per GJ aardgas wordt
geëmitteerd; hierbij moet ook een gewichtscorrectie voor koolstof naar methaan
worden toegepast. Hierdoor daalt de netto CO2-reductie; de resultaten staan in
tabelvorm hieronder.
CO2 reductie
zonder
methaanslip
CO2 reductie bij
CH4 emissie van
1200 mg C/Nm3
CO2 reductie bij
CH4 emissie van
1500 mg C/Nm3
Case grote gasmotor 26% 15% 12%
Case kleine gasmotor 20% 8% 5%
ECN
Door KEMA
en 2011 (KEMA, 2007, 2009 en 2011). De meetcampagne in 2007 is uitgevoerd aan tien
gasmotoren in de vermogensklasse 1,5 MW
zouden er twee niet hebben voldaan aan de eis van 1500 mg C/Nm
zelfs ruim boven 2000 mg C/Nm
twee) zouden niet hebben voldaan aan de voorgestelde eis. Slechts twee motoren
emitteerden minder dan 1000 mg C/Nm
In het voorjaar 2009
gasmotoren
geconcentreerd bij twee fabrikanten,
3% O2), verspreid over 5 verschillende fabrikanten
drietal motoren, die in 2007 ook door KEMA
mg/Nm3 hoger uitkomen en fors boven de 1500 mg C/Nm
motoren emitte
In twee meetcampagnes, namelijk de winter en het voorjaar van 2011, zijn door KEMA
opnieuw tien motoren doorgemeten; er zijn dus twintig metingen
2011). Van de twintig metingen bleken er 4 meer te emitteren d
3% O2), waarbij 1 motor tot 2x dit niveau emitteert. Er bleken 8 metingen, inclusief de
voornoemde, meer te emitteren dan het niveau van 1200
zaten drie motoren die bij beide metingen boven dit niveau emitteerden. Vier metingen
lieten een emissie zien van minder dan 1000 mg C/Nm
metingen bij dezelfde motor lagen. Sommige motoren namen deel aan de
meetcampagnes van 2007 en 2009. Het is opvallend dat een aantal motoren, hetzij ten
opzichte van deze eerdere meetcampagnes, hetzij ten opzichte van twee metingen in
2011 zelf, een sterk fluctuerende methaanemissie laten zien. Oorzaken hiervan ten
opzichte van de
meetcampagnes werd in twee gevallen, de WKK
verschil in methaanemissie waargenomen, waarbij tegelijkertijd ook een verschil in
luchtovermaat, de lambda, is waa
variatie in ontstekingstijdstip waargenomen tussen de twee verschillende
meetcampagnes; volgens (Van Dijk, 2004) is het effect hiervan op de methaanemissie
echter beperkt. Opvallend is dat een lagere luchtoverm
resulteert in een meetbaar lagere methaanemissie en een hoger motorrendement. Een
van de conclusies van KEMA is dat het park aan de methaan
(gemeten range op twee motoren na: 1000
bandbreedte, 1000 mg C/Nm
jaren voor het gasmotorpark volgens KEMA.
Tenslotte heeft KEMA ook enkele biogasmotoren in meetcampagnes meegenomen,
maar deze blijven allen onder het niveau van de
welke boven de 1200 mg C/Nm
KEMA heeft eveneens waargenomen dat de voorgeschreven meetmethode resulteert in
een overschatting van de methaanemissie. De overschatting van de methaanemissie
bedraagt ongeveer 12
Indien deze meetmethode wordt verbeterd en voorgeschreven, zullen meer
gasmotoren uit de voornoemde meetcampagnes voldoen aan de bestaande en
voorgestelde eis.
ECN-E--13-029
KEMA zijn diverse meetcampagnes aan aardgasmotoren uitgevoerd in 2007,
en 2011 (KEMA, 2007, 2009 en 2011). De meetcampagne in 2007 is uitgevoerd aan tien
gasmotoren in de vermogensklasse 1,5 MW
zouden er twee niet hebben voldaan aan de eis van 1500 mg C/Nm
uim boven 2000 mg C/Nm
twee) zouden niet hebben voldaan aan de voorgestelde eis. Slechts twee motoren
emitteerden minder dan 1000 mg C/Nm
n het voorjaar 2009 is een
gasmotoren bleken er 5
geconcentreerd bij twee fabrikanten,
verspreid over 5 verschillende fabrikanten
drietal motoren, die in 2007 ook door KEMA
hoger uitkomen en fors boven de 1500 mg C/Nm
motoren emitteerden minder dan 1000 mg C/Nm
In twee meetcampagnes, namelijk de winter en het voorjaar van 2011, zijn door KEMA
opnieuw tien motoren doorgemeten; er zijn dus twintig metingen
2011). Van de twintig metingen bleken er 4 meer te emitteren d
), waarbij 1 motor tot 2x dit niveau emitteert. Er bleken 8 metingen, inclusief de
voornoemde, meer te emitteren dan het niveau van 1200
zaten drie motoren die bij beide metingen boven dit niveau emitteerden. Vier metingen
lieten een emissie zien van minder dan 1000 mg C/Nm
metingen bij dezelfde motor lagen. Sommige motoren namen deel aan de
pagnes van 2007 en 2009. Het is opvallend dat een aantal motoren, hetzij ten
opzichte van deze eerdere meetcampagnes, hetzij ten opzichte van twee metingen in
2011 zelf, een sterk fluctuerende methaanemissie laten zien. Oorzaken hiervan ten
opzichte van de meetcampagnes van 2007 en 2009 zijn onbekend. Binnen de 2011
meetcampagnes werd in twee gevallen, de WKK
verschil in methaanemissie waargenomen, waarbij tegelijkertijd ook een verschil in
luchtovermaat, de lambda, is waa
variatie in ontstekingstijdstip waargenomen tussen de twee verschillende
meetcampagnes; volgens (Van Dijk, 2004) is het effect hiervan op de methaanemissie
echter beperkt. Opvallend is dat een lagere luchtoverm
resulteert in een meetbaar lagere methaanemissie en een hoger motorrendement. Een
van de conclusies van KEMA is dat het park aan de methaan
(gemeten range op twee motoren na: 1000
bandbreedte, 1000 mg C/Nm
jaren voor het gasmotorpark volgens KEMA.
Tenslotte heeft KEMA ook enkele biogasmotoren in meetcampagnes meegenomen,
maar deze blijven allen onder het niveau van de
welke boven de 1200 mg C/Nm
KEMA heeft eveneens waargenomen dat de voorgeschreven meetmethode resulteert in
een overschatting van de methaanemissie. De overschatting van de methaanemissie
bedraagt ongeveer 12% (KEMA, 2011). Een betere meetmethode zou wenselijk zijn.
Indien deze meetmethode wordt verbeterd en voorgeschreven, zullen meer
gasmotoren uit de voornoemde meetcampagnes voldoen aan de bestaande en
voorgestelde eis.
diverse meetcampagnes aan aardgasmotoren uitgevoerd in 2007,
en 2011 (KEMA, 2007, 2009 en 2011). De meetcampagne in 2007 is uitgevoerd aan tien
gasmotoren in de vermogensklasse 1,5 MW
zouden er twee niet hebben voldaan aan de eis van 1500 mg C/Nm
uim boven 2000 mg C/Nm3 (bij 3% O
twee) zouden niet hebben voldaan aan de voorgestelde eis. Slechts twee motoren
emitteerden minder dan 1000 mg C/Nm
een dertigtal gasmotoren doorgemeten
meer te emitteren d
geconcentreerd bij twee fabrikanten,
verspreid over 5 verschillende fabrikanten
drietal motoren, die in 2007 ook door KEMA
hoger uitkomen en fors boven de 1500 mg C/Nm
erden minder dan 1000 mg C/Nm
In twee meetcampagnes, namelijk de winter en het voorjaar van 2011, zijn door KEMA
opnieuw tien motoren doorgemeten; er zijn dus twintig metingen
2011). Van de twintig metingen bleken er 4 meer te emitteren d
), waarbij 1 motor tot 2x dit niveau emitteert. Er bleken 8 metingen, inclusief de
voornoemde, meer te emitteren dan het niveau van 1200
zaten drie motoren die bij beide metingen boven dit niveau emitteerden. Vier metingen
lieten een emissie zien van minder dan 1000 mg C/Nm
metingen bij dezelfde motor lagen. Sommige motoren namen deel aan de
pagnes van 2007 en 2009. Het is opvallend dat een aantal motoren, hetzij ten
opzichte van deze eerdere meetcampagnes, hetzij ten opzichte van twee metingen in
2011 zelf, een sterk fluctuerende methaanemissie laten zien. Oorzaken hiervan ten
meetcampagnes van 2007 en 2009 zijn onbekend. Binnen de 2011
meetcampagnes werd in twee gevallen, de WKK
verschil in methaanemissie waargenomen, waarbij tegelijkertijd ook een verschil in
luchtovermaat, de lambda, is waargenomen. Voor deze twee motoren is ook enige
variatie in ontstekingstijdstip waargenomen tussen de twee verschillende
meetcampagnes; volgens (Van Dijk, 2004) is het effect hiervan op de methaanemissie
echter beperkt. Opvallend is dat een lagere luchtoverm
resulteert in een meetbaar lagere methaanemissie en een hoger motorrendement. Een
van de conclusies van KEMA is dat het park aan de methaan
(gemeten range op twee motoren na: 1000
bandbreedte, 1000 mg C/Nm3, vormt gelijk de praktische onderkant voor de komende
jaren voor het gasmotorpark volgens KEMA.
Tenslotte heeft KEMA ook enkele biogasmotoren in meetcampagnes meegenomen,
maar deze blijven allen onder het niveau van de
welke boven de 1200 mg C/Nm3 uitkwam.
KEMA heeft eveneens waargenomen dat de voorgeschreven meetmethode resulteert in
een overschatting van de methaanemissie. De overschatting van de methaanemissie
% (KEMA, 2011). Een betere meetmethode zou wenselijk zijn.
Indien deze meetmethode wordt verbeterd en voorgeschreven, zullen meer
gasmotoren uit de voornoemde meetcampagnes voldoen aan de bestaande en
diverse meetcampagnes aan aardgasmotoren uitgevoerd in 2007,
en 2011 (KEMA, 2007, 2009 en 2011). De meetcampagne in 2007 is uitgevoerd aan tien
gasmotoren in de vermogensklasse 1,5 MWe tot 5 MW
zouden er twee niet hebben voldaan aan de eis van 1500 mg C/Nm
(bij 3% O2). Vijf motoren (inclusief de voornoemde
twee) zouden niet hebben voldaan aan de voorgestelde eis. Slechts twee motoren
emitteerden minder dan 1000 mg C/Nm3 bij 3% O2
tal gasmotoren doorgemeten
meer te emitteren dan 1500 mg
geconcentreerd bij twee fabrikanten, en 12 meer te emitteren d
verspreid over 5 verschillende fabrikanten.
drietal motoren, die in 2007 ook door KEMA zijn gemeten (KEMA, 2007), nu 400 tot 600
hoger uitkomen en fors boven de 1500 mg C/Nm
erden minder dan 1000 mg C/Nm3
In twee meetcampagnes, namelijk de winter en het voorjaar van 2011, zijn door KEMA
opnieuw tien motoren doorgemeten; er zijn dus twintig metingen
2011). Van de twintig metingen bleken er 4 meer te emitteren d
), waarbij 1 motor tot 2x dit niveau emitteert. Er bleken 8 metingen, inclusief de
voornoemde, meer te emitteren dan het niveau van 1200
zaten drie motoren die bij beide metingen boven dit niveau emitteerden. Vier metingen
lieten een emissie zien van minder dan 1000 mg C/Nm
metingen bij dezelfde motor lagen. Sommige motoren namen deel aan de
pagnes van 2007 en 2009. Het is opvallend dat een aantal motoren, hetzij ten
opzichte van deze eerdere meetcampagnes, hetzij ten opzichte van twee metingen in
2011 zelf, een sterk fluctuerende methaanemissie laten zien. Oorzaken hiervan ten
meetcampagnes van 2007 en 2009 zijn onbekend. Binnen de 2011
meetcampagnes werd in twee gevallen, de WKK-motoren 5 en 6, een relatief groot
verschil in methaanemissie waargenomen, waarbij tegelijkertijd ook een verschil in
rgenomen. Voor deze twee motoren is ook enige
variatie in ontstekingstijdstip waargenomen tussen de twee verschillende
meetcampagnes; volgens (Van Dijk, 2004) is het effect hiervan op de methaanemissie
echter beperkt. Opvallend is dat een lagere luchtoverm
resulteert in een meetbaar lagere methaanemissie en een hoger motorrendement. Een
van de conclusies van KEMA is dat het park aan de methaan
(gemeten range op twee motoren na: 1000-1500 mg C/Nm
, vormt gelijk de praktische onderkant voor de komende
jaren voor het gasmotorpark volgens KEMA.
Tenslotte heeft KEMA ook enkele biogasmotoren in meetcampagnes meegenomen,
maar deze blijven allen onder het niveau van de bestaande Bems
uitkwam.
KEMA heeft eveneens waargenomen dat de voorgeschreven meetmethode resulteert in
een overschatting van de methaanemissie. De overschatting van de methaanemissie
% (KEMA, 2011). Een betere meetmethode zou wenselijk zijn.
Indien deze meetmethode wordt verbeterd en voorgeschreven, zullen meer
gasmotoren uit de voornoemde meetcampagnes voldoen aan de bestaande en
diverse meetcampagnes aan aardgasmotoren uitgevoerd in 2007,
en 2011 (KEMA, 2007, 2009 en 2011). De meetcampagne in 2007 is uitgevoerd aan tien
tot 5 MWe. Van deze tien gasmotoren
zouden er twee niet hebben voldaan aan de eis van 1500 mg C/Nm
). Vijf motoren (inclusief de voornoemde
twee) zouden niet hebben voldaan aan de voorgestelde eis. Slechts twee motoren
2 (KEMA, 2007).
tal gasmotoren doorgemeten (KEMA, 2009)
an 1500 mg C/Nm3
meer te emitteren d
. Opvallend en zorgelijk is dat een
zijn gemeten (KEMA, 2007), nu 400 tot 600
hoger uitkomen en fors boven de 1500 mg C/Nm3 emitteren
bij 3% O2 (KEMA, 2009).
In twee meetcampagnes, namelijk de winter en het voorjaar van 2011, zijn door KEMA
opnieuw tien motoren doorgemeten; er zijn dus twintig metingen
2011). Van de twintig metingen bleken er 4 meer te emitteren d
), waarbij 1 motor tot 2x dit niveau emitteert. Er bleken 8 metingen, inclusief de
voornoemde, meer te emitteren dan het niveau van 1200 mg C/Nm
zaten drie motoren die bij beide metingen boven dit niveau emitteerden. Vier metingen
lieten een emissie zien van minder dan 1000 mg C/Nm3 bij 3% O
metingen bij dezelfde motor lagen. Sommige motoren namen deel aan de
pagnes van 2007 en 2009. Het is opvallend dat een aantal motoren, hetzij ten
opzichte van deze eerdere meetcampagnes, hetzij ten opzichte van twee metingen in
2011 zelf, een sterk fluctuerende methaanemissie laten zien. Oorzaken hiervan ten
meetcampagnes van 2007 en 2009 zijn onbekend. Binnen de 2011
motoren 5 en 6, een relatief groot
verschil in methaanemissie waargenomen, waarbij tegelijkertijd ook een verschil in
rgenomen. Voor deze twee motoren is ook enige
variatie in ontstekingstijdstip waargenomen tussen de twee verschillende
meetcampagnes; volgens (Van Dijk, 2004) is het effect hiervan op de methaanemissie
echter beperkt. Opvallend is dat een lagere luchtovermaat in deze gevallen ook
resulteert in een meetbaar lagere methaanemissie en een hoger motorrendement. Een
van de conclusies van KEMA is dat het park aan de methaan-eis van Bems kan voldoen
1500 mg C/Nm3). De onderka
, vormt gelijk de praktische onderkant voor de komende
Tenslotte heeft KEMA ook enkele biogasmotoren in meetcampagnes meegenomen,
bestaande Bems
KEMA heeft eveneens waargenomen dat de voorgeschreven meetmethode resulteert in
een overschatting van de methaanemissie. De overschatting van de methaanemissie
% (KEMA, 2011). Een betere meetmethode zou wenselijk zijn.
Indien deze meetmethode wordt verbeterd en voorgeschreven, zullen meer
gasmotoren uit de voornoemde meetcampagnes voldoen aan de bestaande en
diverse meetcampagnes aan aardgasmotoren uitgevoerd in 2007,
en 2011 (KEMA, 2007, 2009 en 2011). De meetcampagne in 2007 is uitgevoerd aan tien
. Van deze tien gasmotoren
zouden er twee niet hebben voldaan aan de eis van 1500 mg C/Nm3; één van deze ging
). Vijf motoren (inclusief de voornoemde
twee) zouden niet hebben voldaan aan de voorgestelde eis. Slechts twee motoren
(KEMA, 2007).
(KEMA, 2009). Van de
(bij 3% O2),
meer te emitteren dan 1200 mg C/Nm
Opvallend en zorgelijk is dat een
zijn gemeten (KEMA, 2007), nu 400 tot 600
emitteren bij 3% O
(KEMA, 2009).
In twee meetcampagnes, namelijk de winter en het voorjaar van 2011, zijn door KEMA
opnieuw tien motoren doorgemeten; er zijn dus twintig metingen verzameld (KEMA,
2011). Van de twintig metingen bleken er 4 meer te emitteren dan 1500 mg C/Nm
), waarbij 1 motor tot 2x dit niveau emitteert. Er bleken 8 metingen, inclusief de
mg C/Nm3 (bij 3% O
zaten drie motoren die bij beide metingen boven dit niveau emitteerden. Vier metingen
2, waarvan twee
metingen bij dezelfde motor lagen. Sommige motoren namen deel aan de
pagnes van 2007 en 2009. Het is opvallend dat een aantal motoren, hetzij ten
opzichte van deze eerdere meetcampagnes, hetzij ten opzichte van twee metingen in
2011 zelf, een sterk fluctuerende methaanemissie laten zien. Oorzaken hiervan ten
meetcampagnes van 2007 en 2009 zijn onbekend. Binnen de 2011
motoren 5 en 6, een relatief groot
verschil in methaanemissie waargenomen, waarbij tegelijkertijd ook een verschil in
rgenomen. Voor deze twee motoren is ook enige
variatie in ontstekingstijdstip waargenomen tussen de twee verschillende
meetcampagnes; volgens (Van Dijk, 2004) is het effect hiervan op de methaanemissie
aat in deze gevallen ook
resulteert in een meetbaar lagere methaanemissie en een hoger motorrendement. Een
eis van Bems kan voldoen
). De onderkant van de
, vormt gelijk de praktische onderkant voor de komende
Tenslotte heeft KEMA ook enkele biogasmotoren in meetcampagnes meegenomen,
bestaande Bems-eis; er is één motor
KEMA heeft eveneens waargenomen dat de voorgeschreven meetmethode resulteert in
een overschatting van de methaanemissie. De overschatting van de methaanemissie
% (KEMA, 2011). Een betere meetmethode zou wenselijk zijn.
Indien deze meetmethode wordt verbeterd en voorgeschreven, zullen meer
gasmotoren uit de voornoemde meetcampagnes voldoen aan de bestaande en
Aanscherping methaan
diverse meetcampagnes aan aardgasmotoren uitgevoerd in 2007, 2009
en 2011 (KEMA, 2007, 2009 en 2011). De meetcampagne in 2007 is uitgevoerd aan tien
. Van deze tien gasmotoren
; één van deze ging
). Vijf motoren (inclusief de voornoemde
twee) zouden niet hebben voldaan aan de voorgestelde eis. Slechts twee motoren
. Van deze
C/Nm3 (bij
Opvallend en zorgelijk is dat een
zijn gemeten (KEMA, 2007), nu 400 tot 600
bij 3% O2. Tien
In twee meetcampagnes, namelijk de winter en het voorjaar van 2011, zijn door KEMA
verzameld (KEMA,
C/Nm3 (bij
), waarbij 1 motor tot 2x dit niveau emitteert. Er bleken 8 metingen, inclusief de
3% O2). Hierbij
zaten drie motoren die bij beide metingen boven dit niveau emitteerden. Vier metingen
, waarvan twee
pagnes van 2007 en 2009. Het is opvallend dat een aantal motoren, hetzij ten
opzichte van deze eerdere meetcampagnes, hetzij ten opzichte van twee metingen in
2011 zelf, een sterk fluctuerende methaanemissie laten zien. Oorzaken hiervan ten
meetcampagnes van 2007 en 2009 zijn onbekend. Binnen de 2011-
motoren 5 en 6, een relatief groot
verschil in methaanemissie waargenomen, waarbij tegelijkertijd ook een verschil in
rgenomen. Voor deze twee motoren is ook enige
meetcampagnes; volgens (Van Dijk, 2004) is het effect hiervan op de methaanemissie
aat in deze gevallen ook
resulteert in een meetbaar lagere methaanemissie en een hoger motorrendement. Een
eis van Bems kan voldoen
nt van de
, vormt gelijk de praktische onderkant voor de komende
Tenslotte heeft KEMA ook enkele biogasmotoren in meetcampagnes meegenomen,
eis; er is één motor
KEMA heeft eveneens waargenomen dat de voorgeschreven meetmethode resulteert in
een overschatting van de methaanemissie. De overschatting van de methaanemissie
% (KEMA, 2011). Een betere meetmethode zou wenselijk zijn.
gasmotoren uit de voornoemde meetcampagnes voldoen aan de bestaande en
Aanscherping methaan-eis bij gasmotoren
Meetcampagnes in Nederland:
2007 door KEMA
Meetcampagnes in Nederland:
2009 door KEMA
Meetcampagnes in Nederland:
2011 door KEMA
eis bij gasmotoren 65
Meetcampagnes in Nederland:
2007 door KEMA
Meetcampagnes in Nederland:
KEMA
Meetcampagnes in Nederland:
2011 door KEMA
65
Meetcampagnes in Nederland:
Meetcampagnes in Nederland:
Meetcampagnes in Nederland:
66
Ook is er in 2008 een meetcampagne uitgevoerd door Wageningen UR Glastuinbouw en
Plant Research International (Dueck et al, 2008). Drie van de vijf gemeten motoren
hadden een methaanemissie hoger dan de eis van 1500 mg C/Nm3 (bij 3% O2). Eén
motor had een emissie lager dan 1000 mg C/Nm3 bij 3% O2. Deze studie concludeert
een redelijk duidelijke relatie van de methaanemissie met de vermogensgrootte van de
motor (Dueck et al, 2008). Op deze relatie wordt verderop uitgebreid teruggekomen.
De NOx-metingen bij de installaties met SCR, waarbij ureum ook daadwerkelijk werden
gedoseerd, kwamen in (KEMA, 2007; KEMA, 2011; Dueck, 2008) allemaal ruim onder de
emissiewaarde van 100 mg/Nm3 (bij 3% O2). Veruit de meeste motoren in deze
meetcampagnes waren uitgerust met SCR; alleen tijdens de meetcampagne van 2011
waren drie motoren zonder SCR uitgerust.
Tijdens de meetcampagne van KEMA in 2009 waren van de 30 motoren 9 zonder SCR
uitgerust. Van de 21 motoren met een SCR waren 2 met afgeschakelde ureumdosering,
6 met een wisselende ureumdosering en 13 met ureumdosering. Van de 13 met
ureumdosering werd waargenomen dat er 2 een NOx-emissie van meer dan 100
mg/Nm3 (bij 3% O2) hadden; degene met de hoogste emissie zat op het niveau van
158 mg/Nm3 (bij 3% O2). De 6 motoren met een wisselende ureumdosering zaten,
evenals de overige 11 met ureumdosering, ruim onder het niveau van 100 mg NOx/Nm3
(bij 3% O2) ten tijde van de dosering. Hoewel in het verleden een mogelijke relatie van
de methaanemissie met de NOx-emissie is gesuggereerd (o.a. KEMA, 2009), is het in
ieder geval duidelijk uit de diverse meetcampagnes dat SCR niet tot hogere
methaanemissies leidt. De metingen uit 2011 zijn ook tussen de motor en de
katalysator en na de katalysator uitgevoerd; hieruit kan worden geconcludeerd dat de
aanwezigheid van een SCR leidt tot enige reductie van de totale methaanemissie. Voor
zover achterhaalbaar zijn al deze motoren uitgerust met een SCR inclusief
oxidatiekatalysator om eventuele ammoniakslip af te vangen. Deze
oxidatiekatalysatoren zijn over het algemeen in staat om de hogere koolwaterstoffen
(vanaf C2) ook weg te oxideren; dat resulteert in een beperkte reductie van de totale
methaanemissie. Analyse van de diverse motoren in de meetcampagne van 2011 laat
zien dat de hoogte van de NOx-emissies direct uit de motor geen enkele relatie vertoont
met de hoogte van de methaanemissie. Het enige opvallende is dat de eerder
beschreven twee gevallen binnen de 2011-meetcampagne een relatief groot verschil in
methaanemissie laten zien, waarbij tegelijkertijd ook een verschil in luchtovermaat, de
lambda, is waargenomen. Bij de lagere luchtovermaat resulteerde dit in een meetbaar
lagere methaanemissie en een hoger motorrendement, maar ook in hogere NOx-
emissies direct uit de motor. Als binnen hetzelfde motorsysteem deze parameter wordt
aangepast, lijkt dat dus gevolgen te hebben voor deze emissies. Vanwege de
aanwezigheid van een SCR-katalysator heeft de verhoging van de NOx-emissies direct
uit de motor geen gevolgen voor het emissieniveau na de katalysator.
Analyse van het motorvermogen versus de methaanemissie op basis van alle
voornoemde meetcampagnes laat zien dat er wel een zekere relatie is met het
vermogen, maar dat deze niet lineair verloopt, zie ook Figuur 15 in Bijlage B. Vermogens
kleiner dan 1 MWe laten emissies zien tussen 190 en 1205 mg C/Nm3 (bij 3% O2), terwijl
vermogens groter dan 1 MWe een spreiding laten zien in methaanemissies, welke niet
lineair toeneemt met vermogen. De uitschieters tussen 1 en 2 MWe liggen tussen 770
Meetcampagnes in Nederland:
2008 door Wageningen UR
Glastuinbouw
Motorvermogen versus
methaanemissie
ECN
en 2220 mg
Bems eis voldoen. Tussen 3 en 4 MW
C/Nm3 (bij 3% O
voldoet. Feitelijk zou in elke vermogenscategorie een gelijkwaardig aantal en variatie
aan motoren moeten worden geanalyseerd om tot een robuuste conclusie te komen,
maar gezien de huidige spreiding van de meetresultaten lijkt een lineai
onwaarschijnlijk. Overigens wordt hier opgemerkt dat in vrijwel alle
vermogenscategorieën, motoren zijn te vinden die zowel minder dan 1500 als minder
dan 1200 mg
Naar aanleiding van de eerder beschreven twee gevallen binnen de 2011
meetcampagne waarbij een relatief groot verschil in methaanemissie waargenomen in
combinatie met een verschil in luchtovermaat, is het zuurstofpercentage versus de
methaanemissie geanalyseerd. In
indeling van de diverse metingen weergegeven naar methaanemissie en het gemeten
zuurstofpercentage in het rookgas. Het zuurstofpercentage en de lambda hangen direct
met elkaar samen: hoe meer luchtovermaat tijdens het motorbedrijf, hoe hoger het
zuurstofpercentage. In
zuurstofpercentages, een groter deel van de motoren hoge methaanemissies laat zien.
Voor een robuuste conclusie verdient het aanbeveling om bij elk zuurstofpercentage
een gelijkwaardig aantal en variatie aan motoren te analyseren, maar de hier
uitgevoerde analyse duidt erop dat een motorbedrijf bij hoog zuurstofpercentage
resulteert in een gro
reageert op gelijke wijze op hetzelfde zuurstofpercentage en zelfs dezelfde motor kan
een variërende methaanemissie laten zien, terwijl het zuurstofpercentage nauwelijks is
veranderd. Deze resulta
zuurstofpercentage kritischer wordt, waardoor de kans op een hoge methaanemissie
toe lijkt te nemen. Feitelijk zou er meer onderzoek gericht moeten zijn op deze
parameter; indien juist, zou dit b
om de NOx-
Analyse van het motorvermogen naar het actueel zuurstofpercentage tijdens het
motorbedrijf laat zien dat tussen 0,5 MW
bedreven tussen 8 en 10 vol
uitzondering worden bedreven tussen 10 en 11,5 vol
ECN-E--13-029
mg C/Nm3 (bij 3% O
Bems eis voldoen. Tussen 3 en 4 MW
(bij 3% O2), waarbij slecht 1 van de 8 motoren niet aan de
voldoet. Feitelijk zou in elke vermogenscategorie een gelijkwaardig aantal en variatie
aan motoren moeten worden geanalyseerd om tot een robuuste conclusie te komen,
maar gezien de huidige spreiding van de meetresultaten lijkt een lineai
onwaarschijnlijk. Overigens wordt hier opgemerkt dat in vrijwel alle
vermogenscategorieën, motoren zijn te vinden die zowel minder dan 1500 als minder
mg C/Nm3 (bij 3% O
Naar aanleiding van de eerder beschreven twee gevallen binnen de 2011
meetcampagne waarbij een relatief groot verschil in methaanemissie waargenomen in
combinatie met een verschil in luchtovermaat, is het zuurstofpercentage versus de
anemissie geanalyseerd. In
indeling van de diverse metingen weergegeven naar methaanemissie en het gemeten
stofpercentage in het rookgas. Het zuurstofpercentage en de lambda hangen direct
met elkaar samen: hoe meer luchtovermaat tijdens het motorbedrijf, hoe hoger het
zuurstofpercentage. In Figuur
zuurstofpercentages, een groter deel van de motoren hoge methaanemissies laat zien.
een robuuste conclusie verdient het aanbeveling om bij elk zuurstofpercentage
een gelijkwaardig aantal en variatie aan motoren te analyseren, maar de hier
uitgevoerde analyse duidt erop dat een motorbedrijf bij hoog zuurstofpercentage
resulteert in een grotere kans op hoge koolwaterstofemissies. Niet elk motortype
reageert op gelijke wijze op hetzelfde zuurstofpercentage en zelfs dezelfde motor kan
een variërende methaanemissie laten zien, terwijl het zuurstofpercentage nauwelijks is
veranderd. Deze resultaten lijken er wel op te duiden dat een motorbedrijf bij hoog
zuurstofpercentage kritischer wordt, waardoor de kans op een hoge methaanemissie
toe lijkt te nemen. Feitelijk zou er meer onderzoek gericht moeten zijn op deze
parameter; indien juist, zou dit b
-emissies te reduceren, resulteert in een toename van de methaanemissies.
Analyse van het motorvermogen naar het actueel zuurstofpercentage tijdens het
motorbedrijf laat zien dat tussen 0,5 MW
bedreven tussen 8 en 10 vol
uitzondering worden bedreven tussen 10 en 11,5 vol
(bij 3% O2), waarbij 8 van de 36 motoren niet aan de bestaande
Bems eis voldoen. Tussen 3 en 4 MWe
), waarbij slecht 1 van de 8 motoren niet aan de
voldoet. Feitelijk zou in elke vermogenscategorie een gelijkwaardig aantal en variatie
aan motoren moeten worden geanalyseerd om tot een robuuste conclusie te komen,
maar gezien de huidige spreiding van de meetresultaten lijkt een lineai
onwaarschijnlijk. Overigens wordt hier opgemerkt dat in vrijwel alle
vermogenscategorieën, motoren zijn te vinden die zowel minder dan 1500 als minder
(bij 3% O2) emitteren.
Naar aanleiding van de eerder beschreven twee gevallen binnen de 2011
meetcampagne waarbij een relatief groot verschil in methaanemissie waargenomen in
combinatie met een verschil in luchtovermaat, is het zuurstofpercentage versus de
anemissie geanalyseerd. In Figuur
indeling van de diverse metingen weergegeven naar methaanemissie en het gemeten
stofpercentage in het rookgas. Het zuurstofpercentage en de lambda hangen direct
met elkaar samen: hoe meer luchtovermaat tijdens het motorbedrijf, hoe hoger het
Figuur 11 en Tabel
zuurstofpercentages, een groter deel van de motoren hoge methaanemissies laat zien.
een robuuste conclusie verdient het aanbeveling om bij elk zuurstofpercentage
een gelijkwaardig aantal en variatie aan motoren te analyseren, maar de hier
uitgevoerde analyse duidt erop dat een motorbedrijf bij hoog zuurstofpercentage
tere kans op hoge koolwaterstofemissies. Niet elk motortype
reageert op gelijke wijze op hetzelfde zuurstofpercentage en zelfs dezelfde motor kan
een variërende methaanemissie laten zien, terwijl het zuurstofpercentage nauwelijks is
ten lijken er wel op te duiden dat een motorbedrijf bij hoog
zuurstofpercentage kritischer wordt, waardoor de kans op een hoge methaanemissie
toe lijkt te nemen. Feitelijk zou er meer onderzoek gericht moeten zijn op deze
parameter; indien juist, zou dit betekenen dat het gebruik van lean
emissies te reduceren, resulteert in een toename van de methaanemissies.
Analyse van het motorvermogen naar het actueel zuurstofpercentage tijdens het
motorbedrijf laat zien dat tussen 0,5 MW
bedreven tussen 8 en 10 vol-% O2, terwijl vanaf 2 MW
uitzondering worden bedreven tussen 10 en 11,5 vol
), waarbij 8 van de 36 motoren niet aan de bestaande
e liggen de uitschieters tussen 600 en 3300
), waarbij slecht 1 van de 8 motoren niet aan de
voldoet. Feitelijk zou in elke vermogenscategorie een gelijkwaardig aantal en variatie
aan motoren moeten worden geanalyseerd om tot een robuuste conclusie te komen,
maar gezien de huidige spreiding van de meetresultaten lijkt een lineai
onwaarschijnlijk. Overigens wordt hier opgemerkt dat in vrijwel alle
vermogenscategorieën, motoren zijn te vinden die zowel minder dan 1500 als minder
) emitteren.
Naar aanleiding van de eerder beschreven twee gevallen binnen de 2011
meetcampagne waarbij een relatief groot verschil in methaanemissie waargenomen in
combinatie met een verschil in luchtovermaat, is het zuurstofpercentage versus de
Figuur 11 en Tabel 22 is een grafische en cijfermatige
indeling van de diverse metingen weergegeven naar methaanemissie en het gemeten
stofpercentage in het rookgas. Het zuurstofpercentage en de lambda hangen direct
met elkaar samen: hoe meer luchtovermaat tijdens het motorbedrijf, hoe hoger het
Tabel 22 is duidelijk te zien dat bij hogere
zuurstofpercentages, een groter deel van de motoren hoge methaanemissies laat zien.
een robuuste conclusie verdient het aanbeveling om bij elk zuurstofpercentage
een gelijkwaardig aantal en variatie aan motoren te analyseren, maar de hier
uitgevoerde analyse duidt erop dat een motorbedrijf bij hoog zuurstofpercentage
tere kans op hoge koolwaterstofemissies. Niet elk motortype
reageert op gelijke wijze op hetzelfde zuurstofpercentage en zelfs dezelfde motor kan
een variërende methaanemissie laten zien, terwijl het zuurstofpercentage nauwelijks is
ten lijken er wel op te duiden dat een motorbedrijf bij hoog
zuurstofpercentage kritischer wordt, waardoor de kans op een hoge methaanemissie
toe lijkt te nemen. Feitelijk zou er meer onderzoek gericht moeten zijn op deze
etekenen dat het gebruik van lean
emissies te reduceren, resulteert in een toename van de methaanemissies.
Analyse van het motorvermogen naar het actueel zuurstofpercentage tijdens het
motorbedrijf laat zien dat tussen 0,5 MWe en 2 MW
, terwijl vanaf 2 MW
uitzondering worden bedreven tussen 10 en 11,5 vol
), waarbij 8 van de 36 motoren niet aan de bestaande
liggen de uitschieters tussen 600 en 3300
), waarbij slecht 1 van de 8 motoren niet aan de
voldoet. Feitelijk zou in elke vermogenscategorie een gelijkwaardig aantal en variatie
aan motoren moeten worden geanalyseerd om tot een robuuste conclusie te komen,
maar gezien de huidige spreiding van de meetresultaten lijkt een lineai
onwaarschijnlijk. Overigens wordt hier opgemerkt dat in vrijwel alle
vermogenscategorieën, motoren zijn te vinden die zowel minder dan 1500 als minder
Naar aanleiding van de eerder beschreven twee gevallen binnen de 2011
meetcampagne waarbij een relatief groot verschil in methaanemissie waargenomen in
combinatie met een verschil in luchtovermaat, is het zuurstofpercentage versus de
en Tabel 22 is een grafische en cijfermatige
indeling van de diverse metingen weergegeven naar methaanemissie en het gemeten
stofpercentage in het rookgas. Het zuurstofpercentage en de lambda hangen direct
met elkaar samen: hoe meer luchtovermaat tijdens het motorbedrijf, hoe hoger het
is duidelijk te zien dat bij hogere
zuurstofpercentages, een groter deel van de motoren hoge methaanemissies laat zien.
een robuuste conclusie verdient het aanbeveling om bij elk zuurstofpercentage
een gelijkwaardig aantal en variatie aan motoren te analyseren, maar de hier
uitgevoerde analyse duidt erop dat een motorbedrijf bij hoog zuurstofpercentage
tere kans op hoge koolwaterstofemissies. Niet elk motortype
reageert op gelijke wijze op hetzelfde zuurstofpercentage en zelfs dezelfde motor kan
een variërende methaanemissie laten zien, terwijl het zuurstofpercentage nauwelijks is
ten lijken er wel op te duiden dat een motorbedrijf bij hoog
zuurstofpercentage kritischer wordt, waardoor de kans op een hoge methaanemissie
toe lijkt te nemen. Feitelijk zou er meer onderzoek gericht moeten zijn op deze
etekenen dat het gebruik van lean
emissies te reduceren, resulteert in een toename van de methaanemissies.
Analyse van het motorvermogen naar het actueel zuurstofpercentage tijdens het
2 MWe veruit de meeste motoren worden
, terwijl vanaf 2 MWe de motoren vrijwel zonder
uitzondering worden bedreven tussen 10 en 11,5 vol-% O2.
), waarbij 8 van de 36 motoren niet aan de bestaande
liggen de uitschieters tussen 600 en 3300
), waarbij slecht 1 van de 8 motoren niet aan de bestaande Bems eis
voldoet. Feitelijk zou in elke vermogenscategorie een gelijkwaardig aantal en variatie
aan motoren moeten worden geanalyseerd om tot een robuuste conclusie te komen,
maar gezien de huidige spreiding van de meetresultaten lijkt een lineair verband vrij
onwaarschijnlijk. Overigens wordt hier opgemerkt dat in vrijwel alle
vermogenscategorieën, motoren zijn te vinden die zowel minder dan 1500 als minder
Naar aanleiding van de eerder beschreven twee gevallen binnen de 2011-
meetcampagne waarbij een relatief groot verschil in methaanemissie waargenomen in
combinatie met een verschil in luchtovermaat, is het zuurstofpercentage versus de
en Tabel 22 is een grafische en cijfermatige
indeling van de diverse metingen weergegeven naar methaanemissie en het gemeten
stofpercentage in het rookgas. Het zuurstofpercentage en de lambda hangen direct
met elkaar samen: hoe meer luchtovermaat tijdens het motorbedrijf, hoe hoger het
is duidelijk te zien dat bij hogere
zuurstofpercentages, een groter deel van de motoren hoge methaanemissies laat zien.
een robuuste conclusie verdient het aanbeveling om bij elk zuurstofpercentage
een gelijkwaardig aantal en variatie aan motoren te analyseren, maar de hier
uitgevoerde analyse duidt erop dat een motorbedrijf bij hoog zuurstofpercentage
tere kans op hoge koolwaterstofemissies. Niet elk motortype
reageert op gelijke wijze op hetzelfde zuurstofpercentage en zelfs dezelfde motor kan
een variërende methaanemissie laten zien, terwijl het zuurstofpercentage nauwelijks is
ten lijken er wel op te duiden dat een motorbedrijf bij hoog
zuurstofpercentage kritischer wordt, waardoor de kans op een hoge methaanemissie
toe lijkt te nemen. Feitelijk zou er meer onderzoek gericht moeten zijn op deze
etekenen dat het gebruik van lean-burn technologie
emissies te reduceren, resulteert in een toename van de methaanemissies.
Analyse van het motorvermogen naar het actueel zuurstofpercentage tijdens het
veruit de meeste motoren worden
de motoren vrijwel zonder
Aanscherping methaan
), waarbij 8 van de 36 motoren niet aan de bestaande
liggen de uitschieters tussen 600 en 3300 mg
bestaande Bems eis
voldoet. Feitelijk zou in elke vermogenscategorie een gelijkwaardig aantal en variatie
aan motoren moeten worden geanalyseerd om tot een robuuste conclusie te komen,
r verband vrij
vermogenscategorieën, motoren zijn te vinden die zowel minder dan 1500 als minder
meetcampagne waarbij een relatief groot verschil in methaanemissie waargenomen in
combinatie met een verschil in luchtovermaat, is het zuurstofpercentage versus de
en Tabel 22 is een grafische en cijfermatige
indeling van de diverse metingen weergegeven naar methaanemissie en het gemeten
stofpercentage in het rookgas. Het zuurstofpercentage en de lambda hangen direct
met elkaar samen: hoe meer luchtovermaat tijdens het motorbedrijf, hoe hoger het
is duidelijk te zien dat bij hogere
zuurstofpercentages, een groter deel van de motoren hoge methaanemissies laat zien.
een robuuste conclusie verdient het aanbeveling om bij elk zuurstofpercentage
een gelijkwaardig aantal en variatie aan motoren te analyseren, maar de hier
uitgevoerde analyse duidt erop dat een motorbedrijf bij hoog zuurstofpercentage
tere kans op hoge koolwaterstofemissies. Niet elk motortype
reageert op gelijke wijze op hetzelfde zuurstofpercentage en zelfs dezelfde motor kan
een variërende methaanemissie laten zien, terwijl het zuurstofpercentage nauwelijks is
ten lijken er wel op te duiden dat een motorbedrijf bij hoog
zuurstofpercentage kritischer wordt, waardoor de kans op een hoge methaanemissie
toe lijkt te nemen. Feitelijk zou er meer onderzoek gericht moeten zijn op deze
burn technologie
emissies te reduceren, resulteert in een toename van de methaanemissies.
Analyse van het motorvermogen naar het actueel zuurstofpercentage tijdens het
veruit de meeste motoren worden
de motoren vrijwel zonder
Aanscherping methaan-eis bij gasmotoren
Zuurstofpercentage tijdens
motorbedrijf versu
methaanemissie
eis bij gasmotoren 67
Zuurstofpercentage tijdens
motorbedrijf versus
methaanemissie
67
68
Figuur 11: Gasmotormetingen uit (KEMA, 2007, 2009, 2011; Dueck, 2008) ingedeeld naar
methaanemissie en zuurstofpercentage.
Tabel 22: Absoluut en procentueel aantal motormetingen naar methaanemissie (mg C/Nm3 bij 3% O2,
droog) en zuurstofpercentage (droog, vol-%). Totaal aantal motormetingen is 65; indien een katalysator
aanwezig is, is de meting na de katalysator leidend geweest. Metingen afkomstig uit (KEMA, 2007,
2009, 2011; Dueck, 2008).
5,5-8 vol% O2 8-9 vol% O2 9-10 vol% O2 10-11,5 vol% O2
0-1000 mg C/Nm3
3 7 10 2
1000-1200 mg C/Nm3
- 3 10 5
1200-1500 mg C/Nm3
1 1 7 3
1500-2000 mg C/Nm3
- - 7 2
2000-3500 mg C/Nm3
- - - 4
Omgerekend naar percentage van totaal aantal motormetingen
0-1000 mg C/Nm3
4,6% 10,8% 15,4% 3,1%
1000-1200 mg C/Nm3
- 4,6% 15,4% 7,7%
1200-1500 mg C/Nm3
1,5% 1,5% 10,8% 4,6%
1500-2000 mg C/Nm3
- - 10,8% 3,1%
2000-3500 mg C/Nm3
- - - 6,2%
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
5,5 6,5 7,5 8,5 9,5 10,5 11,5
Hyd
roca
rbo
n e
mis
sio
n (
mg
C/N
m3
@ 3
% O
2)
Measured Oxygen content (vol-% O2; dry)
KEMA Meetcampagne2007 - catalyst on
KEMA Meetcampagne2009
KEMA MeetcampagneWinter 2011
KEMA MeetcampagneSpring 2011
WUR Meetcampagne 2008
ECN
Tabel 23: Aardgasmotormetingen in
geur in Deense
2010)
Fabrikat
Caterpillar
Caterpillar
Caterpillar
Deutz
Jenbacher
Jenbacher
Jenbacher
MAN
Niigata
Rolls-Royce
Rolls-Royce
Wärtsila
Wärtsila
Wärtsila
Waukesha
Cummins
Øvrige
In Tabel 23
& Thomsen
door 0,28 gedeeld worden. De NO
nu gangbaar is. De methaan
gronings. Ongeveer de helft van de
UHC-emissie
van 1200 mg/Nm
motoren voldaan. De gemiddelde emissie
jaren wel een daling zien
3% O2, zie
opstarten, zijn te vinden in (Jensen, 2007).
6.3 Reductie van de methaanemissie bij
gasmotoren
Methaan laat zich lastiger afbreken dan andere koolwaterstofverbindingen
hogere temperaturen nodig
andere koolwaterstoffen
aanzienlijk hoger dan dat van andere typische componenten in aardgas (Haynes, 2013).
De rookgastemperaturen variëren tussen 350
van de toepassing van turbo en open
Mofid, 2005). Tijdens de meetcampagne van 2011 varieerde de rookgastemperaturen
ECN-E--13-029
Aardgasmotormetingen in
geur in Deense Lugt Enheder
Type Brændselsfo
rbrug
(TJ/jaar)
3500 3805
3600 2723
GM34 538
604/620 726
300 4221
400 452
600 2203
Rollo 538
Alle 28
K 6417
B 364
25SG 1369
34SG 2162
Øvrige 1390
Alle 252
Alle 60
Alle 785
23 staan metingen die aan gasmotoren in Denemarken zijn uitgevoerd (Nielsen
& Thomsen, 2010). Om de cijfers om te rekenen naar mg/Nm
door 0,28 gedeeld worden. De NO
nu gangbaar is. De methaan
. Ongeveer de helft van de
emissie dan de Nederlandse eis
van 1200 mg/Nm3, omgerekend is dat
motoren voldaan. De gemiddelde emissie
jaren wel een daling zien
Figuur 14. Meer emissiemetingen, bijvoorbeeld over emissies tijdens het
opstarten, zijn te vinden in (Jensen, 2007).
Reductie van de methaanemissie bij
gasmotoren
Methaan laat zich lastiger afbreken dan andere koolwaterstofverbindingen
hogere temperaturen nodig
andere koolwaterstoffen
aanzienlijk hoger dan dat van andere typische componenten in aardgas (Haynes, 2013).
De rookgastemperaturen variëren tussen 350
van de toepassing van turbo en open
Mofid, 2005). Tijdens de meetcampagne van 2011 varieerde de rookgastemperaturen
Aardgasmotormetingen in Denemarken
Lugt Enheder; Elvirkningsgrad = elektrische efficiëntie) (Tabel 18 uit Nielsen & Thomsen,
ndselsfo
rbrug
(TJ/jaar)
NOx
(g/GJ)
3805 142
2723 94
123
143
4221 149
-
2203 104
143
87
6417 159
139
1369 132
2162 111
1390 125
-
157
-
staan metingen die aan gasmotoren in Denemarken zijn uitgevoerd (Nielsen
, 2010). Om de cijfers om te rekenen naar mg/Nm
door 0,28 gedeeld worden. De NOx-emissies liggen op het niveau van wat i
nu gangbaar is. De methaan-eis in B
. Ongeveer de helft van de gemeten
dan de Nederlandse eis
, omgerekend is dat
motoren voldaan. De gemiddelde emissie
jaren wel een daling zien richting de genoemde e
. Meer emissiemetingen, bijvoorbeeld over emissies tijdens het
opstarten, zijn te vinden in (Jensen, 2007).
Reductie van de methaanemissie bij
gasmotoren
Methaan laat zich lastiger afbreken dan andere koolwaterstofverbindingen
hogere temperaturen nodig voor methaanoxidatie in vergelijking met de oxidatie van
andere koolwaterstoffen. De zelfontbrand
aanzienlijk hoger dan dat van andere typische componenten in aardgas (Haynes, 2013).
De rookgastemperaturen variëren tussen 350
van de toepassing van turbo en open-
Mofid, 2005). Tijdens de meetcampagne van 2011 varieerde de rookgastemperaturen
Denemarken (Brændselsforbrug = brandstofconsumptie; Lugt =
; Elvirkningsgrad = elektrische efficiëntie) (Tabel 18 uit Nielsen & Thomsen,
UHC (C)
(g/GJ)
CO
(g/GJ)
423 41
569 57
484 49
182 46
352 66
- -
314 34
66 137
1188 161
470 60
330 47
372 64
448 67
537 25
- -
324 48
- -
staan metingen die aan gasmotoren in Denemarken zijn uitgevoerd (Nielsen
, 2010). Om de cijfers om te rekenen naar mg/Nm
emissies liggen op het niveau van wat i
ems ligt omg
gemeten motoren
(UHC=onverbrande koolwaterstoffen). Aan de eis
, omgerekend is dat 336 g/GJaardgas, gronings
motoren voldaan. De gemiddelde emissiefactor van aardgasmotoren
richting de genoemde emissie van 1200 mg (C in C
. Meer emissiemetingen, bijvoorbeeld over emissies tijdens het
opstarten, zijn te vinden in (Jensen, 2007).
Reductie van de methaanemissie bij
Methaan laat zich lastiger afbreken dan andere koolwaterstofverbindingen
voor methaanoxidatie in vergelijking met de oxidatie van
De zelfontbrandingstemperatuur van methaan, 537°C, ligt
aanzienlijk hoger dan dat van andere typische componenten in aardgas (Haynes, 2013).
De rookgastemperaturen variëren tussen 350°C en 600
-chamber of pre
Mofid, 2005). Tijdens de meetcampagne van 2011 varieerde de rookgastemperaturen
ndselsforbrug = brandstofconsumptie; Lugt =
; Elvirkningsgrad = elektrische efficiëntie) (Tabel 18 uit Nielsen & Thomsen,
CO
(g/GJ)
N2O
(g/GJ)
41 0,44
57 0,57
49 0,76
46 0,65
66 0,67
-
34 0,56
137 -
161 -
60 0,59
47 0,77
64 0,63
67 0,48
25 -
-
48 -
-
staan metingen die aan gasmotoren in Denemarken zijn uitgevoerd (Nielsen
, 2010). Om de cijfers om te rekenen naar mg/Nm3
emissies liggen op het niveau van wat i
ligt omgerekend op ongeveer 420 g/GJ
motoren in Denemarken
C=onverbrande koolwaterstoffen). Aan de eis
aardgas, gronings, wordt door 40% van de
van aardgasmotoren
missie van 1200 mg (C in C
. Meer emissiemetingen, bijvoorbeeld over emissies tijdens het
Reductie van de methaanemissie bij
Methaan laat zich lastiger afbreken dan andere koolwaterstofverbindingen
voor methaanoxidatie in vergelijking met de oxidatie van
ingstemperatuur van methaan, 537°C, ligt
aanzienlijk hoger dan dat van andere typische componenten in aardgas (Haynes, 2013).
C en 600°C en zijn met name afhankelijk
pre-chamber bij de motor (De Wit &
Mofid, 2005). Tijdens de meetcampagne van 2011 varieerde de rookgastemperaturen
ndselsforbrug = brandstofconsumptie; Lugt =
; Elvirkningsgrad = elektrische efficiëntie) (Tabel 18 uit Nielsen & Thomsen,
Lugt
(LE/m3)
Formaldehyd
(g/GJ)
5650 0,28
- 18,48
- -
- -
- 8,28
- -
7008 7,70
- -
- -
1800 15,02
- -
- -
- 14,86
- -
- -
4150 -
- -
staan metingen die aan gasmotoren in Denemarken zijn uitgevoerd (Nielsen
bij 3% O2 moeten deze
emissies liggen op het niveau van wat in Nederland
erekend op ongeveer 420 g/GJ
in Denemarken heeft een hogere
C=onverbrande koolwaterstoffen). Aan de eis
wordt door 40% van de
van aardgasmotoren laat de laatste
missie van 1200 mg (C in CxH
. Meer emissiemetingen, bijvoorbeeld over emissies tijdens het
Reductie van de methaanemissie bij
Methaan laat zich lastiger afbreken dan andere koolwaterstofverbindingen: e
voor methaanoxidatie in vergelijking met de oxidatie van
ingstemperatuur van methaan, 537°C, ligt
aanzienlijk hoger dan dat van andere typische componenten in aardgas (Haynes, 2013).
C en zijn met name afhankelijk
chamber bij de motor (De Wit &
Mofid, 2005). Tijdens de meetcampagne van 2011 varieerde de rookgastemperaturen
Aanscherping methaan
ndselsforbrug = brandstofconsumptie; Lugt =
; Elvirkningsgrad = elektrische efficiëntie) (Tabel 18 uit Nielsen & Thomsen,
Formaldehyd
(g/GJ)
Elvirkningsgrad
(%)
0,28 37,2
18,48 38,7
43,3
34,8
8,28 37,7
-
7,70 41,7
33,0
37,0
15,02 41,6
45,5
-
14,86 42,1
39,2
-
39,6
-
staan metingen die aan gasmotoren in Denemarken zijn uitgevoerd (Nielsen
moeten deze
n Nederland
erekend op ongeveer 420 g/GJaardgas,
heeft een hogere
C=onverbrande koolwaterstoffen). Aan de eis
wordt door 40% van de
laat de laatste
Hy)/Nm3 bij
. Meer emissiemetingen, bijvoorbeeld over emissies tijdens het
er zijn veel
voor methaanoxidatie in vergelijking met de oxidatie van
ingstemperatuur van methaan, 537°C, ligt
aanzienlijk hoger dan dat van andere typische componenten in aardgas (Haynes, 2013).
C en zijn met name afhankelijk
chamber bij de motor (De Wit &
Mofid, 2005). Tijdens de meetcampagne van 2011 varieerde de rookgastemperaturen
Aanscherping methaan-eis bij gasmotoren
Elvirkningsgrad
(%)
37,2
38,7
43,3
34,8
37,7
41,7
33,0
37,0
41,6
45,5
42,1
39,2
39,6
Meetcampagnes
Denemarken
eis bij gasmotoren 69
Meetcampagnes in
69
70
tussen 385°C en 495°C en was de gemiddelde temperatuur 445°C over de tien
verschillende motoren (KEMA, 2011). Er zijn wel nageschakelde technieken beschikbaar
om de emissies in het rookgas te reduceren, maar het zijn geen eenvoudige en
goedkope technieken. Het voorkomen van methaanemissies via motorzijdige
aanpassingen heeft dan ook de voorkeur. Enkele motorzijdige aanpassingen zullen
hieronder worden behandeld.
Zoals hiervoor vermeld, is het ook mogelijk om methaanemissies op enkele manieren
rookgaszijdig te reduceren. Allereerst kan een katalysator gebruikt worden om methaan
bij lagere temperaturen weg te oxideren. Katalysatoren voor beperking van
formaldehyde uitstoot en methaanuitstoot uit aardgasauto’s zijn in dit kader mogelijk
ook relevant.
Een tweede optie is om het rookgas eerst te verhitten en dan over een katalysator te
leiden. Omdat bij de methaanverbranding warmte vrijkomt, kan er voldoende warmte
ontstaan om het ingaande uitlaatgas weer te verhitten.
Een laatste optie is om te verhitten tot spontane verbranding. Dit systeem is al meer
dan 200 keer geleverd en kost ongeveer 0,5 eurocent/kWh. Ook bedrijven die systemen
leveren voor de afbraak van industriële ventilatielucht met verdunde koolwaterstoffen
of methaan uit de ventilatielucht van kolenmijnen, kunnen dergelijke systemen leveren.
In een rapport van Gasunie worden reeds enkele motorzijdige aanpassingen behandeld,
waarvan de motorafstelling de meest kansrijke aanpassing is voor lean-burn motoren.
Voor de methaanemissie is de afstelling van de luchtfactor daarbij de meest relevante
parameter (Van Dijk, 2004). Wel geldt er een wet van communicerende vaten: verlaging
van de luchtfactor resulteert bij verlaging in minder methaanemissies, maar hogere
NOx-emissies en vice versa (Van Dijk, 2004). De diverse meetcampagnes in Nederland
laten zien dat veel gasmotoren reeds met een SCR zijn uitgerust, zoals eerder
beschreven. Het rookgas van de meeste motoren lag pas na de SCR op een emissie van
100 mg NOx/Nm3 (bij 3% O2) (KEMA, 2007; KEMA, 2011; Dueck, 2008). Voor nieuwe
motoren die moeten voldoen aan een Bems-eis van 100 mg/Nm3 (bij 3% O2), zal
toepassing van SCR vrijwel standaard zijn. Omdat toepassing van SCR verhoging van
NOx-emissies in het rookgas zal reduceren, creëert dit ruimte voor motorzijdige
aanpassingen voor de reductie van methaan. Zoals reeds is geanalyseerd in Tabel 22,
lijken de diverse meetcampagnes er wel op te duiden dat een motorbedrijf bij hoog
zuurstofpercentage (dus hogere lambda) kritischer wordt, waardoor de kans op een
hoge methaanemissie toe lijkt te nemen. Aanpassing van de lambda is technisch goed
mogelijk (Van Dijk, 2004). Ook uit Figuur 10 blijkt dat er een optimale luchtfactor is
tussen “detonation” en “misfiring”, waarop de motor bedreven dient te worden. De
zeer hoge luchtovermaat zal de kans op “misfiring” waarschijnlijk doen toenemen. Door
nieuwe motorafstelling zullen de meeste gasmotoren met hoge luchtovermaat een
emissiereductie ten aanzien van methaan laten zien, terwijl de toegenomen NOx-
emissies met behulp van een SCR gereduceerd kunnen worden.
Volgens (KEMA, 2011) was er in de meetcampagne van 2011 maar beperkt sprake van
“misfiring”. De bijdrage ten gevolge hiervan is dus zeer beperkt geweest in deze
meetcampage. Zoals eerder beschreven kan het vlamfront bij zeer hoge luchtovermaat
worden gedoofd nabij de cilinderwand en de spleetvolumes, waardoor delen van de
Motorzijdige aanpassingen
ECN
brandstof onverbrand de cilinder verlaten (KEM
vormt dit effect ten gevolge van een wijziging van de luchtovermaat een goede
verklaring (KEMA, 2011).
In het rapport van Gasunie worden verder minimalisatie van spleetvolumes in de
cilinder, monitoring methaanemissies
De laatste drie vinden (nog) vrijwel geen toepassing in de markt. Het effect en belang
van spleetvolumes is reeds beschreven in Paragraaf
name beïnvloed door de zuigers. Bij één van de onderzochte motoren zijn de aluminium
zuigers vervangen door stalen zuigers. Het effect van deze stalen zuigers is onderzocht.
Volgens (KEMA, 2011) was he
inderdaad ook minimalisatie van het spleetvolume omvatte. In ieder geval bleek tijdens
de meetcampagne van 2011 deze stalen zuigers ongunstig te zijn voor de
methaanemissies; een verklaring kan niet word
gegevens omtrent deze stalen zuigers (KEMA, 2011). In dit rapport wordt daarom
geadviseerd het effect van stalen zuigers opnieuw te onderzoeken (KEMA, 2011).
Reductie van methaanemissies door minimalisatie van spleetvolume
niet eenvoudig zijn (Van Dijk, 2004).
Anders dan bij andere vluchtige koolwaterstoffen (VOS) is het niet mog
methaan met een standaard
tegenstelling
en hogere koolwaterstoffen vindt plaats bij lagere temperaturen dan nodig is voor
methaan (Sklorz , 2003
plaatsgevonden
ook CH4 kunnen afbreken.
Door Knook Energy Solutions International BV in Hoofddorp wordt momenteel
katalysator
internetsite van Knook wordt binnenkort ook een methaankatalysator geleverd
2012). In 2012 is via TU Delft bevestigd
wel is ontwikkeld en getest, maar dat verde
uitgevoerd. Dit staat op de planning voor 2013.
deze katalysator geïntegreerd moet worden met het besproken katalysatorsysteem in
Paragraaf 2.2
emissie komt vrij door verbranding van het geuradditief tetrahydrothiofeen in aardgas;
verwijdering hiervan lijkt dus voorlopig
de methaankatalysator op het gehele gasmotorpark, ook als het bewezen technologie
is, is dus niet zonder meer mogelijk.
Wegens een methaan
Technology Centre onderzoek verricht naar oxidatiekatalysatoren om de
methaanemissies uit het uitlaatgas van aardgasmotoren te reduceren . In een rapport
uit 2005 wordt beschreven dat de onderzochte katalysatoren, palladium/metaaloxide
katalysatoren van Kanthan AF,
Mofid, 2005
onderzoeksfase verkeert, wordt bevestigd door een review van Gélin.
Palladiumkatalysatoren blijken nog het meest veelbelo
(Gélin, 2009).
ECN-E--13-029
brandstof onverbrand de cilinder verlaten (KEM
vormt dit effect ten gevolge van een wijziging van de luchtovermaat een goede
verklaring (KEMA, 2011).
In het rapport van Gasunie worden verder minimalisatie van spleetvolumes in de
cilinder, monitoring methaanemissies
De laatste drie vinden (nog) vrijwel geen toepassing in de markt. Het effect en belang
van spleetvolumes is reeds beschreven in Paragraaf
name beïnvloed door de zuigers. Bij één van de onderzochte motoren zijn de aluminium
zuigers vervangen door stalen zuigers. Het effect van deze stalen zuigers is onderzocht.
Volgens (KEMA, 2011) was he
inderdaad ook minimalisatie van het spleetvolume omvatte. In ieder geval bleek tijdens
de meetcampagne van 2011 deze stalen zuigers ongunstig te zijn voor de
methaanemissies; een verklaring kan niet word
gegevens omtrent deze stalen zuigers (KEMA, 2011). In dit rapport wordt daarom
geadviseerd het effect van stalen zuigers opnieuw te onderzoeken (KEMA, 2011).
Reductie van methaanemissies door minimalisatie van spleetvolume
niet eenvoudig zijn (Van Dijk, 2004).
Anders dan bij andere vluchtige koolwaterstoffen (VOS) is het niet mog
methaan met een standaard
tegenstelling tot andere koolwaterstoffen (NMVOS) weinig reactief
en hogere koolwaterstoffen vindt plaats bij lagere temperaturen dan nodig is voor
(Sklorz , 2003; De Wit & Mofid
gevonden naar een SCR die
kunnen afbreken.
Door Knook Energy Solutions International BV in Hoofddorp wordt momenteel
katalysator ontwikkeld om methaan
internetsite van Knook wordt binnenkort ook een methaankatalysator geleverd
In 2012 is via TU Delft bevestigd
wel is ontwikkeld en getest, maar dat verde
uitgevoerd. Dit staat op de planning voor 2013.
deze katalysator geïntegreerd moet worden met het besproken katalysatorsysteem in
2.2, wegens een aanwezige SO
emissie komt vrij door verbranding van het geuradditief tetrahydrothiofeen in aardgas;
verwijdering hiervan lijkt dus voorlopig
de methaankatalysator op het gehele gasmotorpark, ook als het bewezen technologie
is, is dus niet zonder meer mogelijk.
Wegens een methaan-eis aan aardgasmotoren in Denemarken is door de Danish Gas
y Centre onderzoek verricht naar oxidatiekatalysatoren om de
methaanemissies uit het uitlaatgas van aardgasmotoren te reduceren . In een rapport
uit 2005 wordt beschreven dat de onderzochte katalysatoren, palladium/metaaloxide
katalysatoren van Kanthan AF,
, 2005). Het beeld dat methaanverwijdering met katalysatoren nog sterk in de
onderzoeksfase verkeert, wordt bevestigd door een review van Gélin.
Palladiumkatalysatoren blijken nog het meest veelbelo
(Gélin, 2009). Mede onder invloed van eisen aan formaldehyde
brandstof onverbrand de cilinder verlaten (KEM
vormt dit effect ten gevolge van een wijziging van de luchtovermaat een goede
verklaring (KEMA, 2011).
In het rapport van Gasunie worden verder minimalisatie van spleetvolumes in de
cilinder, monitoring methaanemissies
De laatste drie vinden (nog) vrijwel geen toepassing in de markt. Het effect en belang
van spleetvolumes is reeds beschreven in Paragraaf
name beïnvloed door de zuigers. Bij één van de onderzochte motoren zijn de aluminium
zuigers vervangen door stalen zuigers. Het effect van deze stalen zuigers is onderzocht.
Volgens (KEMA, 2011) was het onduidelijk of het ontwerp van deze stalen zuigers
inderdaad ook minimalisatie van het spleetvolume omvatte. In ieder geval bleek tijdens
de meetcampagne van 2011 deze stalen zuigers ongunstig te zijn voor de
methaanemissies; een verklaring kan niet word
gegevens omtrent deze stalen zuigers (KEMA, 2011). In dit rapport wordt daarom
geadviseerd het effect van stalen zuigers opnieuw te onderzoeken (KEMA, 2011).
Reductie van methaanemissies door minimalisatie van spleetvolume
niet eenvoudig zijn (Van Dijk, 2004).
Anders dan bij andere vluchtige koolwaterstoffen (VOS) is het niet mog
methaan met een standaard oxidatiekatalysator
tot andere koolwaterstoffen (NMVOS) weinig reactief
en hogere koolwaterstoffen vindt plaats bij lagere temperaturen dan nodig is voor
; De Wit & Mofid
naar een SCR die met plasma ondersteund wordt. Deze zou naast NO
kunnen afbreken. Dit systeem
Door Knook Energy Solutions International BV in Hoofddorp wordt momenteel
om methaanemissies
internetsite van Knook wordt binnenkort ook een methaankatalysator geleverd
In 2012 is via TU Delft bevestigd
wel is ontwikkeld en getest, maar dat verde
uitgevoerd. Dit staat op de planning voor 2013.
deze katalysator geïntegreerd moet worden met het besproken katalysatorsysteem in
, wegens een aanwezige SO
emissie komt vrij door verbranding van het geuradditief tetrahydrothiofeen in aardgas;
verwijdering hiervan lijkt dus voorlopig
de methaankatalysator op het gehele gasmotorpark, ook als het bewezen technologie
is, is dus niet zonder meer mogelijk.
eis aan aardgasmotoren in Denemarken is door de Danish Gas
y Centre onderzoek verricht naar oxidatiekatalysatoren om de
methaanemissies uit het uitlaatgas van aardgasmotoren te reduceren . In een rapport
uit 2005 wordt beschreven dat de onderzochte katalysatoren, palladium/metaaloxide
katalysatoren van Kanthan AF, onvoldoende verwijderingsrendement hebben (De Wit &
). Het beeld dat methaanverwijdering met katalysatoren nog sterk in de
onderzoeksfase verkeert, wordt bevestigd door een review van Gélin.
Palladiumkatalysatoren blijken nog het meest veelbelo
Mede onder invloed van eisen aan formaldehyde
brandstof onverbrand de cilinder verlaten (KEMA, 2011). Voor een aantal gasmotoren
vormt dit effect ten gevolge van een wijziging van de luchtovermaat een goede
In het rapport van Gasunie worden verder minimalisatie van spleetvolumes in de
cilinder, monitoring methaanemissies, waterinjectie en HCCI genoemd (Van Dijk, 2004).
De laatste drie vinden (nog) vrijwel geen toepassing in de markt. Het effect en belang
van spleetvolumes is reeds beschreven in Paragraaf
name beïnvloed door de zuigers. Bij één van de onderzochte motoren zijn de aluminium
zuigers vervangen door stalen zuigers. Het effect van deze stalen zuigers is onderzocht.
t onduidelijk of het ontwerp van deze stalen zuigers
inderdaad ook minimalisatie van het spleetvolume omvatte. In ieder geval bleek tijdens
de meetcampagne van 2011 deze stalen zuigers ongunstig te zijn voor de
methaanemissies; een verklaring kan niet worden gegeven, gezien het gebrek aan
gegevens omtrent deze stalen zuigers (KEMA, 2011). In dit rapport wordt daarom
geadviseerd het effect van stalen zuigers opnieuw te onderzoeken (KEMA, 2011).
Reductie van methaanemissies door minimalisatie van spleetvolume
Anders dan bij andere vluchtige koolwaterstoffen (VOS) is het niet mog
oxidatiekatalysator af
tot andere koolwaterstoffen (NMVOS) weinig reactief
en hogere koolwaterstoffen vindt plaats bij lagere temperaturen dan nodig is voor
; De Wit & Mofid, 2005). Bij TNO
met plasma ondersteund wordt. Deze zou naast NO
it systeem lijkt echter niet v
Door Knook Energy Solutions International BV in Hoofddorp wordt momenteel
emissies van gasmotoren
internetsite van Knook wordt binnenkort ook een methaankatalysator geleverd
In 2012 is via TU Delft bevestigd dat dit type katalysator op laboratoriumschaal
wel is ontwikkeld en getest, maar dat verdere praktijktests nog moeten worden
uitgevoerd. Dit staat op de planning voor 2013. Overigens wordt hier opgemerkt dat
deze katalysator geïntegreerd moet worden met het besproken katalysatorsysteem in
, wegens een aanwezige SOx-trap in dat katalysatorsysteem. Deze SO
emissie komt vrij door verbranding van het geuradditief tetrahydrothiofeen in aardgas;
verwijdering hiervan lijkt dus voorlopig noodzakelijk voor deze techniek. Toepassing van
de methaankatalysator op het gehele gasmotorpark, ook als het bewezen technologie
eis aan aardgasmotoren in Denemarken is door de Danish Gas
y Centre onderzoek verricht naar oxidatiekatalysatoren om de
methaanemissies uit het uitlaatgas van aardgasmotoren te reduceren . In een rapport
uit 2005 wordt beschreven dat de onderzochte katalysatoren, palladium/metaaloxide
onvoldoende verwijderingsrendement hebben (De Wit &
). Het beeld dat methaanverwijdering met katalysatoren nog sterk in de
onderzoeksfase verkeert, wordt bevestigd door een review van Gélin.
Palladiumkatalysatoren blijken nog het meest veelbelo
Mede onder invloed van eisen aan formaldehyde
A, 2011). Voor een aantal gasmotoren
vormt dit effect ten gevolge van een wijziging van de luchtovermaat een goede
In het rapport van Gasunie worden verder minimalisatie van spleetvolumes in de
, waterinjectie en HCCI genoemd (Van Dijk, 2004).
De laatste drie vinden (nog) vrijwel geen toepassing in de markt. Het effect en belang
van spleetvolumes is reeds beschreven in Paragraaf 6.1. Spleetvolumes worden met
name beïnvloed door de zuigers. Bij één van de onderzochte motoren zijn de aluminium
zuigers vervangen door stalen zuigers. Het effect van deze stalen zuigers is onderzocht.
t onduidelijk of het ontwerp van deze stalen zuigers
inderdaad ook minimalisatie van het spleetvolume omvatte. In ieder geval bleek tijdens
de meetcampagne van 2011 deze stalen zuigers ongunstig te zijn voor de
en gegeven, gezien het gebrek aan
gegevens omtrent deze stalen zuigers (KEMA, 2011). In dit rapport wordt daarom
geadviseerd het effect van stalen zuigers opnieuw te onderzoeken (KEMA, 2011).
Reductie van methaanemissies door minimalisatie van spleetvolume
Anders dan bij andere vluchtige koolwaterstoffen (VOS) is het niet mog
te breken. Methaan is in
tot andere koolwaterstoffen (NMVOS) weinig reactief
en hogere koolwaterstoffen vindt plaats bij lagere temperaturen dan nodig is voor
, 2005). Bij TNO heeft onderzoek
met plasma ondersteund wordt. Deze zou naast NO
niet verder door
Door Knook Energy Solutions International BV in Hoofddorp wordt momenteel
van gasmotoren af te breken.
internetsite van Knook wordt binnenkort ook een methaankatalysator geleverd
dat dit type katalysator op laboratoriumschaal
re praktijktests nog moeten worden
Overigens wordt hier opgemerkt dat
deze katalysator geïntegreerd moet worden met het besproken katalysatorsysteem in
trap in dat katalysatorsysteem. Deze SO
emissie komt vrij door verbranding van het geuradditief tetrahydrothiofeen in aardgas;
noodzakelijk voor deze techniek. Toepassing van
de methaankatalysator op het gehele gasmotorpark, ook als het bewezen technologie
eis aan aardgasmotoren in Denemarken is door de Danish Gas
y Centre onderzoek verricht naar oxidatiekatalysatoren om de
methaanemissies uit het uitlaatgas van aardgasmotoren te reduceren . In een rapport
uit 2005 wordt beschreven dat de onderzochte katalysatoren, palladium/metaaloxide
onvoldoende verwijderingsrendement hebben (De Wit &
). Het beeld dat methaanverwijdering met katalysatoren nog sterk in de
onderzoeksfase verkeert, wordt bevestigd door een review van Gélin.
Palladiumkatalysatoren blijken nog het meest veelbelovend te zijn volgens deze review
Mede onder invloed van eisen aan formaldehyde-emissies
A, 2011). Voor een aantal gasmotoren
vormt dit effect ten gevolge van een wijziging van de luchtovermaat een goede
In het rapport van Gasunie worden verder minimalisatie van spleetvolumes in de
, waterinjectie en HCCI genoemd (Van Dijk, 2004).
De laatste drie vinden (nog) vrijwel geen toepassing in de markt. Het effect en belang
. Spleetvolumes worden met
name beïnvloed door de zuigers. Bij één van de onderzochte motoren zijn de aluminium
zuigers vervangen door stalen zuigers. Het effect van deze stalen zuigers is onderzocht.
t onduidelijk of het ontwerp van deze stalen zuigers
inderdaad ook minimalisatie van het spleetvolume omvatte. In ieder geval bleek tijdens
de meetcampagne van 2011 deze stalen zuigers ongunstig te zijn voor de
en gegeven, gezien het gebrek aan
gegevens omtrent deze stalen zuigers (KEMA, 2011). In dit rapport wordt daarom
geadviseerd het effect van stalen zuigers opnieuw te onderzoeken (KEMA, 2011).
Reductie van methaanemissies door minimalisatie van spleetvolumes zal vermoedelijk
Anders dan bij andere vluchtige koolwaterstoffen (VOS) is het niet mogelijk om
. Methaan is in
tot andere koolwaterstoffen (NMVOS) weinig reactief; de afbraak van CO
en hogere koolwaterstoffen vindt plaats bij lagere temperaturen dan nodig is voor
onderzoek
met plasma ondersteund wordt. Deze zou naast NO
doorontwikkeld
Door Knook Energy Solutions International BV in Hoofddorp wordt momenteel
af te breken. Volgens de
internetsite van Knook wordt binnenkort ook een methaankatalysator geleverd
dat dit type katalysator op laboratoriumschaal
re praktijktests nog moeten worden
Overigens wordt hier opgemerkt dat
deze katalysator geïntegreerd moet worden met het besproken katalysatorsysteem in
trap in dat katalysatorsysteem. Deze SO
emissie komt vrij door verbranding van het geuradditief tetrahydrothiofeen in aardgas;
noodzakelijk voor deze techniek. Toepassing van
de methaankatalysator op het gehele gasmotorpark, ook als het bewezen technologie
eis aan aardgasmotoren in Denemarken is door de Danish Gas
y Centre onderzoek verricht naar oxidatiekatalysatoren om de
methaanemissies uit het uitlaatgas van aardgasmotoren te reduceren . In een rapport
uit 2005 wordt beschreven dat de onderzochte katalysatoren, palladium/metaaloxide
onvoldoende verwijderingsrendement hebben (De Wit &
). Het beeld dat methaanverwijdering met katalysatoren nog sterk in de
onderzoeksfase verkeert, wordt bevestigd door een review van Gélin.
vend te zijn volgens deze review
emissies heeft
Aanscherping meth
A, 2011). Voor een aantal gasmotoren
vormt dit effect ten gevolge van een wijziging van de luchtovermaat een goede
In het rapport van Gasunie worden verder minimalisatie van spleetvolumes in de
, waterinjectie en HCCI genoemd (Van Dijk, 2004).
De laatste drie vinden (nog) vrijwel geen toepassing in de markt. Het effect en belang
. Spleetvolumes worden met
name beïnvloed door de zuigers. Bij één van de onderzochte motoren zijn de aluminium
zuigers vervangen door stalen zuigers. Het effect van deze stalen zuigers is onderzocht.
t onduidelijk of het ontwerp van deze stalen zuigers
inderdaad ook minimalisatie van het spleetvolume omvatte. In ieder geval bleek tijdens
en gegeven, gezien het gebrek aan
gegevens omtrent deze stalen zuigers (KEMA, 2011). In dit rapport wordt daarom
geadviseerd het effect van stalen zuigers opnieuw te onderzoeken (KEMA, 2011).
s zal vermoedelijk
elijk om
; de afbraak van CO
en hogere koolwaterstoffen vindt plaats bij lagere temperaturen dan nodig is voor
met plasma ondersteund wordt. Deze zou naast NOx
ontwikkeld te zijn.
Door Knook Energy Solutions International BV in Hoofddorp wordt momenteel een
olgens de
internetsite van Knook wordt binnenkort ook een methaankatalysator geleverd (Knook,
dat dit type katalysator op laboratoriumschaal
re praktijktests nog moeten worden
Overigens wordt hier opgemerkt dat
deze katalysator geïntegreerd moet worden met het besproken katalysatorsysteem in
trap in dat katalysatorsysteem. Deze SOx-
emissie komt vrij door verbranding van het geuradditief tetrahydrothiofeen in aardgas;
noodzakelijk voor deze techniek. Toepassing van
de methaankatalysator op het gehele gasmotorpark, ook als het bewezen technologie
eis aan aardgasmotoren in Denemarken is door de Danish Gas
methaanemissies uit het uitlaatgas van aardgasmotoren te reduceren . In een rapport
uit 2005 wordt beschreven dat de onderzochte katalysatoren, palladium/metaaloxide
onvoldoende verwijderingsrendement hebben (De Wit &
). Het beeld dat methaanverwijdering met katalysatoren nog sterk in de
vend te zijn volgens deze review
heeft
Aanscherping methaan-eis bij gasmotoren
Katalytische methaanreductie
eis bij gasmotoren 71
Katalytische methaanreductie
71
72
Jenbacher onderzoek gedaan naar oxidatiekatalysatoren. De door hun ontwikkelde
oxidatiekatalysator voor formaldehyde heeft een standtijd van 4000 uur en is erg
gevoelig voor de aanwezigheid van zwavel (bij biogas wordt volledige ontzwaveling
aanbevolen) (Elsenbruch, 2009).
Door ECN is onderzoek verricht naar methaan en NOx reducerende katalysatoren bij
lage temperaturen. In het geval van gasmotoren vindt er gelijktijdige verwijdering plaats
van NOx én CH4, maar ook van andere koolwaterstoffen, aldehyden en CO zonder
toevoeging van de hulpstoffen ureum of ammoniak. De kracht van het concept is de
eenvoud: een hoogwaardige katalysator verwijdert alle ongewenste stoffen in het
rookgas zonder verdere hulpbronnen en appendages. De benodigde energie voor de
katalyse wordt gehaald uit het rookgas. Temperaturen beneden 500°C resulteerden in
onvolledige methaanverwijdering en bij 400°C was de methaanconversie verlaagd tot
ongeveer 10%. De katalysatoren ondervonden ook hinder door zwavelverontreinigingen
in het rookgas (Pieterse & Van de Brink, 2006).
De verdere opkomst van auto’s met aardgasmotoren zal eveneens leiden tot een
verhoging van methaanemissies door onvolledige verbranding in de motor. Hier wordt
regelmatig onderzoek naar verricht; enkele recente publicaties zijn (Cargnello et al,
2012; Farrauto, 2012). Een aantal bedrijven biedt oxidatiekatalysatoren voor
aardgasmotoren; lang niet altijd wordt vermeld of methaan eveneens wordt
gereduceerd door de aangeboden katalysator. Het bedrijf Donaldson claimt wel een
katalysator te hebben met een methaanverwijdering uit het rookgas tot ongeveer 80%
bij een automotor op gecomprimeerd aardgas (CNG) (Donaldson, 2012). Het is niet
duidelijk of dit aangeboden systeem geschikt zou zijn voor toepassing op het
Nederlandse gasmotorpark.
Zoals opgemerkt in het rapport van (De Wit & Mofid, 2005), heeft de Danish Gas
Technology Centre een systeem ontwikkeld met rhodiumkatalysatoren voor
methaanreductie, welke voldoende actief is voor rookgassen met een temperatuur van
440°C of meer (De Wit et al, 2000). Om een voldoende hoge temperatuur te bereiken
voor lage temperatuur rookgassen, is een systeem met naverbrander en
warmterecuperatie ontworpen: REGENOX. Alleen bij het opstarten is er hulpwarmte
nodig van de naverbrander, daarna produceert de gekatalyseerde reactie voldoende
warmte, die, middels warmte-uitwisseling, het inkomende rookgas op de gewenste
temperatuur brengt. Daarbij worden de volgende kostencijfers genoemd: € 50.000 voor
een oxidatiekatalysator met naverbrander (waarvan € 15.000 voor de naverbrander)
voor 1 MWe installatie. Het totale systeem met warmterecuperatie kost initieel
€ 270.000 voor 1 MWe installatie; de kosten hiervan kunnen dalen door een
eenvoudiger en efficiënter systeem met minder kleppen en katalysatorcapaciteit tot
€ 70.000 voor 1 MWe installatie (De Wit et al, 2000). Een naverbrander is weliswaar zeer
goedkoop, maar vereist continue brandstoftoevoer.
Technisch is het mogelijk om dit principe verder uit te werken met een SNCR: NOx-
verwijdering met NH3 bij hoge temperatuur. Op deze manier kunnen alle ongewenste
componenten in het rookgas worden verwijderd (Kristensen et al, 2001). Haldor Topsøe
biedt katalytische oxidatiesystemen commercieel aan onder de handelsnamen CATOX
en REGENOX, waarbij laatstgenoemde het meest geschikt is voor de
koolwaterstofconcentraties in rookgas van gasmotoren (Haldor Topsøe, 2012).
Methaanverwijdering met
verhitting en katalysator
REGENOX commercieel
beschikbaar
ECN
Er zijn diverse systemen om l
nieuw toepassingsgebied betreft het verbranden van het methaa
concentraties in de ventilatielucht van kolenmijnen bevindt. Deze concentraties zijn
vergelijkbaar met die van het uitlaatgas van gasmotoren.
het Energy
ventilatielucht van mijnen te verwijderen:
Sapoundjiev, 2005
warmte die bij het verbranden van met
tussen 0,1 en 1 vol
ventilator door het systeem worden geblazen, waarmee energie verloren gaat. Bij
voldoende hoge concentratie methaan kan de thermische energie die vrijkomt,
aangewend w
systeem, zie
Figuur 12: CH4MIN systeem om methaan uit ventilatiegas van mijnen te verwijderen (Sapoundjiev,
2005)
Een voorbeeld van een systeem dat al 30 jaar op de markt wordt gebracht, om sterk
verdunde koolwaterstoffen af te breken uit gasstromen, is de
MEGTEC. Dit is net als CH4MIN een zogenaamde flow
beurtelings de ene helft van de het keramische materiaal gebruikt wordt om op te
warmen en de andere helft om af te koelen. Het systeem is zelfvoorzienend bij 700
2000 mg CH
materiaal bij aanvang eerst elektrisch moet worden opgewarmd (MEGTEC 2010).
MEGTEC brengt ook andere systemen op de markt en noemt op andere plaatsen ook
lagere methaanco
gasdebiet van 5000 Nm
ander bedrijf
bruikbaar bij concentraties v
propaanbranders (Duplessis, 2009).
Hoewel nog niet toegepast bij gasmotoren
lenen. Problematisch kan de start
stilstand van de motor.
ECN-E--13-029
zijn diverse systemen om l
nieuw toepassingsgebied betreft het verbranden van het methaa
concentraties in de ventilatielucht van kolenmijnen bevindt. Deze concentraties zijn
vergelijkbaar met die van het uitlaatgas van gasmotoren.
Technology Centre in Canada
ventilatielucht van mijnen te verwijderen:
Sapoundjiev, 2005). In dit systeem wordt gebruik gemaakt van warmtewisselaars en de
warmte die bij het verbranden van met
tussen 0,1 en 1 vol-% methaan in de ventilatielucht
ventilator door het systeem worden geblazen, waarmee energie verloren gaat. Bij
voldoende hoge concentratie methaan kan de thermische energie die vrijkomt,
aangewend worden voor elektriciteitsopwekking. Voor een schema van het CH4MIN
zie Figuur 12, in dit g
CH4MIN systeem om methaan uit ventilatiegas van mijnen te verwijderen (Sapoundjiev,
Een voorbeeld van een systeem dat al 30 jaar op de markt wordt gebracht, om sterk
verdunde koolwaterstoffen af te breken uit gasstromen, is de
MEGTEC. Dit is net als CH4MIN een zogenaamde flow
beurtelings de ene helft van de het keramische materiaal gebruikt wordt om op te
warmen en de andere helft om af te koelen. Het systeem is zelfvoorzienend bij 700
2000 mg CH4/Nm3 en opereert
materiaal bij aanvang eerst elektrisch moet worden opgewarmd (MEGTEC 2010).
MEGTEC brengt ook andere systemen op de markt en noemt op andere plaatsen ook
lagere methaanconcentraties, zo heeft de kleinste uitvoering van de EPSILON een
gasdebiet van 5000 Nm3
ander bedrijf, Biothermica
bruikbaar bij concentraties v
propaanbranders (Duplessis, 2009).
Hoewel nog niet toegepast bij gasmotoren
Problematisch kan de start
ilstand van de motor. Er is wel enig drukverlies, maar afgezien van een paar kleppen
zijn diverse systemen om lage concentraties aan koolwaterstof af te breken. Een
nieuw toepassingsgebied betreft het verbranden van het methaa
concentraties in de ventilatielucht van kolenmijnen bevindt. Deze concentraties zijn
vergelijkbaar met die van het uitlaatgas van gasmotoren.
Technology Centre in Canada
ventilatielucht van mijnen te verwijderen:
n dit systeem wordt gebruik gemaakt van warmtewisselaars en de
warmte die bij het verbranden van met
% methaan in de ventilatielucht
ventilator door het systeem worden geblazen, waarmee energie verloren gaat. Bij
voldoende hoge concentratie methaan kan de thermische energie die vrijkomt,
orden voor elektriciteitsopwekking. Voor een schema van het CH4MIN
, in dit geval toegepast op mijngas (Sapoundjiev, 2005).
CH4MIN systeem om methaan uit ventilatiegas van mijnen te verwijderen (Sapoundjiev,
Een voorbeeld van een systeem dat al 30 jaar op de markt wordt gebracht, om sterk
verdunde koolwaterstoffen af te breken uit gasstromen, is de
MEGTEC. Dit is net als CH4MIN een zogenaamde flow
beurtelings de ene helft van de het keramische materiaal gebruikt wordt om op te
warmen en de andere helft om af te koelen. Het systeem is zelfvoorzienend bij 700
en opereert bij ongeveer
materiaal bij aanvang eerst elektrisch moet worden opgewarmd (MEGTEC 2010).
MEGTEC brengt ook andere systemen op de markt en noemt op andere plaatsen ook
ncentraties, zo heeft de kleinste uitvoering van de EPSILON een 3/h (vergelijkbaar met een gasmotor van circa 2 tot 3
Biothermica, heeft een vergelijkbaar systeem, VAMOX
bruikbaar bij concentraties van 200 tot 1200 mg CH
propaanbranders (Duplessis, 2009).
Hoewel nog niet toegepast bij gasmotoren
Problematisch kan de start-stop operatie van een gasmotor zijn en langdurige
Er is wel enig drukverlies, maar afgezien van een paar kleppen
age concentraties aan koolwaterstof af te breken. Een
nieuw toepassingsgebied betreft het verbranden van het methaa
concentraties in de ventilatielucht van kolenmijnen bevindt. Deze concentraties zijn
vergelijkbaar met die van het uitlaatgas van gasmotoren.
Technology Centre in Canada, een systeem ontwikkeld om me
ventilatielucht van mijnen te verwijderen: het CH4MIN systeem (Sapoundjiev, 2004
n dit systeem wordt gebruik gemaakt van warmtewisselaars en de
warmte die bij het verbranden van methaan vrijkomt; verder is het systeem
% methaan in de ventilatielucht
ventilator door het systeem worden geblazen, waarmee energie verloren gaat. Bij
voldoende hoge concentratie methaan kan de thermische energie die vrijkomt,
orden voor elektriciteitsopwekking. Voor een schema van het CH4MIN
eval toegepast op mijngas (Sapoundjiev, 2005).
CH4MIN systeem om methaan uit ventilatiegas van mijnen te verwijderen (Sapoundjiev,
Een voorbeeld van een systeem dat al 30 jaar op de markt wordt gebracht, om sterk
verdunde koolwaterstoffen af te breken uit gasstromen, is de
MEGTEC. Dit is net als CH4MIN een zogenaamde flow
beurtelings de ene helft van de het keramische materiaal gebruikt wordt om op te
warmen en de andere helft om af te koelen. Het systeem is zelfvoorzienend bij 700
ongeveer 1000°C. Nadeel is wel dat het keramische
materiaal bij aanvang eerst elektrisch moet worden opgewarmd (MEGTEC 2010).
MEGTEC brengt ook andere systemen op de markt en noemt op andere plaatsen ook
ncentraties, zo heeft de kleinste uitvoering van de EPSILON een
/h (vergelijkbaar met een gasmotor van circa 2 tot 3
heeft een vergelijkbaar systeem, VAMOX
an 200 tot 1200 mg CH
Hoewel nog niet toegepast bij gasmotoren, zouden deze systemen zich er wel voor
stop operatie van een gasmotor zijn en langdurige
Er is wel enig drukverlies, maar afgezien van een paar kleppen
age concentraties aan koolwaterstof af te breken. Een
nieuw toepassingsgebied betreft het verbranden van het methaa
concentraties in de ventilatielucht van kolenmijnen bevindt. Deze concentraties zijn
vergelijkbaar met die van het uitlaatgas van gasmotoren. Sinds 1995 is door
, een systeem ontwikkeld om me
het CH4MIN systeem (Sapoundjiev, 2004
n dit systeem wordt gebruik gemaakt van warmtewisselaars en de
haan vrijkomt; verder is het systeem
% methaan in de ventilatielucht. De lucht moet middels een
ventilator door het systeem worden geblazen, waarmee energie verloren gaat. Bij
voldoende hoge concentratie methaan kan de thermische energie die vrijkomt,
orden voor elektriciteitsopwekking. Voor een schema van het CH4MIN
eval toegepast op mijngas (Sapoundjiev, 2005).
CH4MIN systeem om methaan uit ventilatiegas van mijnen te verwijderen (Sapoundjiev,
Een voorbeeld van een systeem dat al 30 jaar op de markt wordt gebracht, om sterk
verdunde koolwaterstoffen af te breken uit gasstromen, is de VOCSIDIZER
MEGTEC. Dit is net als CH4MIN een zogenaamde flow-reversal oxidizer waarbij
beurtelings de ene helft van de het keramische materiaal gebruikt wordt om op te
warmen en de andere helft om af te koelen. Het systeem is zelfvoorzienend bij 700
1000°C. Nadeel is wel dat het keramische
materiaal bij aanvang eerst elektrisch moet worden opgewarmd (MEGTEC 2010).
MEGTEC brengt ook andere systemen op de markt en noemt op andere plaatsen ook
ncentraties, zo heeft de kleinste uitvoering van de EPSILON een
/h (vergelijkbaar met een gasmotor van circa 2 tot 3
heeft een vergelijkbaar systeem, VAMOX
an 200 tot 1200 mg CH4/Nm3 en met voorverhitting door
zouden deze systemen zich er wel voor
stop operatie van een gasmotor zijn en langdurige
Er is wel enig drukverlies, maar afgezien van een paar kleppen
age concentraties aan koolwaterstof af te breken. Een
nieuw toepassingsgebied betreft het verbranden van het methaan dat zich in lage
concentraties in de ventilatielucht van kolenmijnen bevindt. Deze concentraties zijn
Sinds 1995 is door CANMET
, een systeem ontwikkeld om methaan uit de
het CH4MIN systeem (Sapoundjiev, 2004
n dit systeem wordt gebruik gemaakt van warmtewisselaars en de
haan vrijkomt; verder is het systeem bruikbaar
De lucht moet middels een
ventilator door het systeem worden geblazen, waarmee energie verloren gaat. Bij
voldoende hoge concentratie methaan kan de thermische energie die vrijkomt,
orden voor elektriciteitsopwekking. Voor een schema van het CH4MIN
eval toegepast op mijngas (Sapoundjiev, 2005).
CH4MIN systeem om methaan uit ventilatiegas van mijnen te verwijderen (Sapoundjiev,
Een voorbeeld van een systeem dat al 30 jaar op de markt wordt gebracht, om sterk
VOCSIDIZERtm van
reversal oxidizer waarbij
beurtelings de ene helft van de het keramische materiaal gebruikt wordt om op te
warmen en de andere helft om af te koelen. Het systeem is zelfvoorzienend bij 700
1000°C. Nadeel is wel dat het keramische
materiaal bij aanvang eerst elektrisch moet worden opgewarmd (MEGTEC 2010).
MEGTEC brengt ook andere systemen op de markt en noemt op andere plaatsen ook
ncentraties, zo heeft de kleinste uitvoering van de EPSILON een
/h (vergelijkbaar met een gasmotor van circa 2 tot 3 MW
heeft een vergelijkbaar systeem, VAMOXtm genaamd,
en met voorverhitting door
zouden deze systemen zich er wel voor
stop operatie van een gasmotor zijn en langdurige
Er is wel enig drukverlies, maar afgezien van een paar kleppen
Aanscherping methaan
age concentraties aan koolwaterstof af te breken. Een
n dat zich in lage
concentraties in de ventilatielucht van kolenmijnen bevindt. Deze concentraties zijn
CANMET,
thaan uit de
het CH4MIN systeem (Sapoundjiev, 2004;
n dit systeem wordt gebruik gemaakt van warmtewisselaars en de
bruikbaar
De lucht moet middels een
ventilator door het systeem worden geblazen, waarmee energie verloren gaat. Bij
voldoende hoge concentratie methaan kan de thermische energie die vrijkomt,
orden voor elektriciteitsopwekking. Voor een schema van het CH4MIN
eval toegepast op mijngas (Sapoundjiev, 2005).
CH4MIN systeem om methaan uit ventilatiegas van mijnen te verwijderen (Sapoundjiev,
Een voorbeeld van een systeem dat al 30 jaar op de markt wordt gebracht, om sterk
van
reversal oxidizer waarbij
beurtelings de ene helft van de het keramische materiaal gebruikt wordt om op te
warmen en de andere helft om af te koelen. Het systeem is zelfvoorzienend bij 700 tot
1000°C. Nadeel is wel dat het keramische
materiaal bij aanvang eerst elektrisch moet worden opgewarmd (MEGTEC 2010).
MEGTEC brengt ook andere systemen op de markt en noemt op andere plaatsen ook
ncentraties, zo heeft de kleinste uitvoering van de EPSILON een
MWe). Een
genaamd,
en met voorverhitting door
zouden deze systemen zich er wel voor
stop operatie van een gasmotor zijn en langdurige
Er is wel enig drukverlies, maar afgezien van een paar kleppen
Aanscherping methaan-eis bij gasmotoreneis bij gasmotoren 7373
74
en een extra ventilator zijn er geen bewegende delen. Ook hebben de systemen geen
last van storende stoffen in het gas.
In een Gasunie rapport uit 2004 zijn de opties voor NOx- en CH4-reductie bij gasmotoren
geïnventariseerd (Van Dijk, 2004). Het rapport geeft de mogelijkheid van na-
oxidatiesystemen aan. Hierin wordt de rookgastemperatuur tijdelijk verhoogd om zo de
koolwaterstoffen inclusief methaan alsnog af te breken. Volgens Gasunie zijn deze
systemen op de markt beschikbaar en kunnen ze minimaal 95% van de methaan
omzetten. De installaties vergen wel veel ruimte (net als SCR), wat plaatsing bij
bestaande installaties (retrofit) duur maakt. Gasunie schat de CH4-reductiekosten voor
installaties van circa 1 MWe in de range van 1700 €/ton CH4 (nieuwbouw en gunstige
afschrijvingscondities) tot 4100 €/ton CH4 (retrofit en ongunstige afschrijvingscondities).
De resulterende specifieke emissiereductiekosten zijn in de range van ongeveer 0,5
€ct/kWhe tot 1,2 €ct/kWhe20. In de praktijk komt volgens het Gasunie rapport slechts
een beperkt deel van het bestaande gasmotorpark in aanmerking voor retro-fit met een
na-oxidatiesysteem. Als referentie noemt Gasunie gasmotorfabrikant Jenbacher die een
dergelijk systeem heeft draaien.
Naast de eerder beschreven oxidatiekatalysatoren voor formaldehyde-reductie, heeft
Jenbacher ook een regeneratieve naverbrander ontwikkeld: het CL.AIR© systeem
(GE Jenbacher, 2012), zie Figuur 13. Dit systeem heeft geen energie-ondersteuning
nodig bij vollastbedrijf. Het CL.AIR© systeem wordt in een container geleverd en is al op
meer dan 200 plaatsen gebruikt (Elsenbruch, 2009). Op het systeem wordt een garantie
afgegeven dat de emissie van zowel CO als THC (Total Hydro Carbon; inclusief methaan)
gereduceerd wordt tot minder dan 225 mg/Nm3 bij 3% O2 en formaldehyde tot (veel)
minder dan 45 mg/Nm3. De levensduur van ligt op 15 jaar. Volgens de toelichting wordt
geen gebruik gemaakt van een katalysator en vindt de afbraak bij 740-800°C plaats. Als
voorbeeld wordt een installatie genoemd met een 526 kWe gasmotor op biogas uit
varkensmest, vetafval en etensresten. Het CL.AIR© systeem vraagt een extra investering
van 100.000 euro (op een totale investering van 1,5 mln). De totale kosten van het
CL.AIR© systeem bedragen 0,4 tot 0,525 €ct/kWhe. Op basis van enkele praktijkmeting
wordt verwacht dat de THC emissie onder de 140 mg/Nm3 bij 3% O2 uit gaat komen
(Elsenbruch, 2009).
xxxxxxxxxxxxssssssssxxxxxxxxxxxxxx
20 Gasunie: “In de fictieve situatie dat deze maatregel op het gehele Nederlandse gasmotorpark (stand 2002)
toegepast zou kunnen worden, bedraagt het reductiepotentieel ongeveer 7,7 kton tot 12,5 kton CH4 op een
totale uitstoot in 2002 van 10,1 kton tot 16,5 kton. De bijbehorende specifieke reductiekosten liggen in de orde
van grootte van € 2640 tot bijna € 4300 per ton CH4. Inclusief correctie voor de CO2-uitstoot verbonden aan de
hulpenergie voor het thermisch opstarten van het na-oxidatiesysteem bedragen de reductiekosten ongeveer €
145 tot € 260 per ton CO2-equivalent.”
Methaanreductie met
naverbranding
Regeneratieve naverbrander
commercieel beschikbaar
ECN
Figuur 13: CL.AIR© systeem om methaan te reduceren
Door KEMA
2010). Het gaat hierbij om een Rolls Royce motor van 2,4 MW
verwijdingsrendement van de naverbrander voor C
ook Tabel
motor voor de naverbrander ligt op 89%. Er zijn bij de motor ook aldehyde metingen
uitgevoerd21
temperatuur in de naverbrander ligt tussen de 860
betreft het
Tabel 24: Metingen aan ingang en uitgang naverbander bij gasmotor
In mg/Nm3
bij 3% O2
Meting 1 ingang
Meting 2 ingang
Meting 1 uitgang
Meting 2 uitgang
Meting 3 uitgang
Er zijn ook andere opties zoals de ‘Lean NO
Laboratory (Parks, 2005). Deze katalysator neemt NO
50% van het methaan af. Bij mijngas wordt er verder nog
verbranden in een gasturbine (in plaats van een oxidatiekatalysator tussen de
warmtewisselaars) of een eerste processtap waarbij de methaan eerst geconcentreerd
wordt. Deze technieken zijn, voor zover bekend, niet marktrijp.
xxxxxxxxxxxxssssssssxxx
21 Tijdens WKK
concentraties zijn duidelijk lager dan de in 2009 gemeten aldehyde concentraties van > 4,5 en >
vol-% O2 voor de betreffende gasmotor (KEMA, 2010).
ECN-E--13-029
CL.AIR© systeem om methaan te reduceren
KEMA zijn in 2009 metingen gedaan aan een gasmotor met naverbranding (
2010). Het gaat hierbij om een Rolls Royce motor van 2,4 MW
verwijdingsrendement van de naverbrander voor C
Tabel 24. Het methaangehalte van de koolwaterstoffen in het uitlaatgas van de
motor voor de naverbrander ligt op 89%. Er zijn bij de motor ook aldehyde metingen 21; ook deze
temperatuur in de naverbrander ligt tussen de 860
een gesloten naverbrander,
Metingen aan ingang en uitgang naverbander bij gasmotor
Meting 1 ingang
Meting 2 ingang
Meting 1 uitgang
Meting 2 uitgang
Meting 3 uitgang
Er zijn ook andere opties zoals de ‘Lean NO
Laboratory (Parks, 2005). Deze katalysator neemt NO
50% van het methaan af. Bij mijngas wordt er verder nog
verbranden in een gasturbine (in plaats van een oxidatiekatalysator tussen de
warmtewisselaars) of een eerste processtap waarbij de methaan eerst geconcentreerd
Deze technieken zijn, voor zover bekend, niet marktrijp.
xxxxxxxxxxxxxx
Tijdens WKK-metingen in 2007 zijn aldehyde concentraties bepaald van 0,3 en 0,5 mg/m
concentraties zijn duidelijk lager dan de in 2009 gemeten aldehyde concentraties van > 4,5 en >
voor de betreffende gasmotor (KEMA, 2010).
CL.AIR© systeem om methaan te reduceren
zijn in 2009 metingen gedaan aan een gasmotor met naverbranding (
2010). Het gaat hierbij om een Rolls Royce motor van 2,4 MW
verwijdingsrendement van de naverbrander voor C
. Het methaangehalte van de koolwaterstoffen in het uitlaatgas van de
motor voor de naverbrander ligt op 89%. Er zijn bij de motor ook aldehyde metingen
; ook deze componenten
temperatuur in de naverbrander ligt tussen de 860
een gesloten naverbrander,
Metingen aan ingang en uitgang naverbander bij gasmotor
[CO]
855
854
4
3
3
Er zijn ook andere opties zoals de ‘Lean NO
Laboratory (Parks, 2005). Deze katalysator neemt NO
50% van het methaan af. Bij mijngas wordt er verder nog
verbranden in een gasturbine (in plaats van een oxidatiekatalysator tussen de
warmtewisselaars) of een eerste processtap waarbij de methaan eerst geconcentreerd
Deze technieken zijn, voor zover bekend, niet marktrijp.
metingen in 2007 zijn aldehyde concentraties bepaald van 0,3 en 0,5 mg/m
concentraties zijn duidelijk lager dan de in 2009 gemeten aldehyde concentraties van > 4,5 en >
voor de betreffende gasmotor (KEMA, 2010).
CL.AIR© systeem om methaan te reduceren
zijn in 2009 metingen gedaan aan een gasmotor met naverbranding (
2010). Het gaat hierbij om een Rolls Royce motor van 2,4 MW
verwijdingsrendement van de naverbrander voor C
. Het methaangehalte van de koolwaterstoffen in het uitlaatgas van de
motor voor de naverbrander ligt op 89%. Er zijn bij de motor ook aldehyde metingen
ponenten worden naverbrand en dalen met 96%. De
temperatuur in de naverbrander ligt tussen de 860
een gesloten naverbrander, maar geeft verder
Metingen aan ingang en uitgang naverbander bij gasmotor
353
346
229
236
227
Er zijn ook andere opties zoals de ‘Lean NOx Trap Catalysis’ van het Oak Ridge National
Laboratory (Parks, 2005). Deze katalysator neemt NO
50% van het methaan af. Bij mijngas wordt er verder nog
verbranden in een gasturbine (in plaats van een oxidatiekatalysator tussen de
warmtewisselaars) of een eerste processtap waarbij de methaan eerst geconcentreerd
Deze technieken zijn, voor zover bekend, niet marktrijp.
metingen in 2007 zijn aldehyde concentraties bepaald van 0,3 en 0,5 mg/m
concentraties zijn duidelijk lager dan de in 2009 gemeten aldehyde concentraties van > 4,5 en >
voor de betreffende gasmotor (KEMA, 2010).
zijn in 2009 metingen gedaan aan een gasmotor met naverbranding (
2010). Het gaat hierbij om een Rolls Royce motor van 2,4 MW
verwijdingsrendement van de naverbrander voor CxHy is 99,7% (en voor CO 99,6%), zie
. Het methaangehalte van de koolwaterstoffen in het uitlaatgas van de
motor voor de naverbrander ligt op 89%. Er zijn bij de motor ook aldehyde metingen
worden naverbrand en dalen met 96%. De
temperatuur in de naverbrander ligt tussen de 860 oC en 890oC.
geeft verder niet veel technische details.
Metingen aan ingang en uitgang naverbander bij gasmotor
[NOx]
353
346
229
236
227
Trap Catalysis’ van het Oak Ridge National
Laboratory (Parks, 2005). Deze katalysator neemt NOx op, en breekt gelijktijdig ook ca.
50% van het methaan af. Bij mijngas wordt er verder nog gesproken over het
verbranden in een gasturbine (in plaats van een oxidatiekatalysator tussen de
warmtewisselaars) of een eerste processtap waarbij de methaan eerst geconcentreerd
Deze technieken zijn, voor zover bekend, niet marktrijp.
metingen in 2007 zijn aldehyde concentraties bepaald van 0,3 en 0,5 mg/m
concentraties zijn duidelijk lager dan de in 2009 gemeten aldehyde concentraties van > 4,5 en >
zijn in 2009 metingen gedaan aan een gasmotor met naverbranding (
2010). Het gaat hierbij om een Rolls Royce motor van 2,4 MWe. Het gemiddelde
is 99,7% (en voor CO 99,6%), zie
. Het methaangehalte van de koolwaterstoffen in het uitlaatgas van de
motor voor de naverbrander ligt op 89%. Er zijn bij de motor ook aldehyde metingen
worden naverbrand en dalen met 96%. De
C. Volgens de beschrijving
niet veel technische details.
CxH
(uitgedrukt in C)
2417
2420
4
7
10
Trap Catalysis’ van het Oak Ridge National
op, en breekt gelijktijdig ook ca.
gesproken over het
verbranden in een gasturbine (in plaats van een oxidatiekatalysator tussen de
warmtewisselaars) of een eerste processtap waarbij de methaan eerst geconcentreerd
metingen in 2007 zijn aldehyde concentraties bepaald van 0,3 en 0,5 mg/m3 bij 3 vol-% O
concentraties zijn duidelijk lager dan de in 2009 gemeten aldehyde concentraties van > 4,5 en > 7,0 mg/m
Aanscherping methaan
zijn in 2009 metingen gedaan aan een gasmotor met naverbranding (KEMA,
. Het gemiddelde
is 99,7% (en voor CO 99,6%), zie
. Het methaangehalte van de koolwaterstoffen in het uitlaatgas van de
motor voor de naverbrander ligt op 89%. Er zijn bij de motor ook aldehyde metingen
worden naverbrand en dalen met 96%. De
e beschrijving
niet veel technische details.
Hy
(uitgedrukt in C)
Trap Catalysis’ van het Oak Ridge National
op, en breekt gelijktijdig ook ca.
gesproken over het
verbranden in een gasturbine (in plaats van een oxidatiekatalysator tussen de
warmtewisselaars) of een eerste processtap waarbij de methaan eerst geconcentreerd
% O2. Deze
7,0 mg/m3 bij 3
Aanscherping methaan-eis bij gasmotoren
Enkele andere opties
eis bij gasmotoren 75
Enkele andere opties
75
76
Waterstoftoevoeging aan aardgas ofwel het HALO-concept, zoals besproken in
Paragraaf 3.2, zou ook de emissies van onverbrande koolwaterstoffen moeten
reduceren. Er worden in de betreffende studie geen emissieresultaten met betrekking
tot dit concept gerapporteerd, maar de verbranding vindt vollediger plaats (TIAX, 2006).
Experimenten worden uitgevoerd tot 15% H2, wat relatief hoge bijmengpercentages
zijn. Toepassing in de markt is daarmee niet eenvoudig; ook bevindt het HALO-concept
zich nog in de demonstratiefase.
6.4 Wetgeving methaanemissie gasmotoren
Op dit moment heeft Nederland, voor zover bij ECN bekend, de scherpste eisen aan
koolwaterstofemissies voor stationaire gasmotoren geformuleerd. Met de eisen aan
groen label kassen, welke verderop nader worden toegelicht, wordt zelfs alvast een
voorschot genomen op de voorgenomen aanscherping. Alleen in Denemarken zijn ook
emissie-eisen voor methaan bekend. Deze zijn ruimer dan in Nederland en gelden ook
voor biogasmotoren.
Er zijn wel landen met eisen ten aanzien van koolwaterstoffen of vluchtige organische
stoffen, maar de definitie omvat vaak niet de methaanemissie (VDMA, 2011a). Ook de
eisen in sommige regio’s in de VS sluiten de methaanemissie uit (SCAQMD, 2012).
Hoewel concrete wetgeving in de meeste landen ontbreekt, is er wel sprake van
belangstelling voor de CH4-emissies bij het gebruik van biogas in gasmotoren. Het CO2-
effect komt terug in ketenstudies, maar ook in EU-rapporten wordt de methaanslip ten
gevolge van het gebruik van gasmotoren aangekaart (Arcadis, 2010).
In deze context is het relevant om te vermelden dat de uitstoot van formaldehyde als
problematisch voor de luchtkwaliteit wordt gezien. Denemarken noemt een gemiddelde
uitstoot van 67 mg/Nm3; verderop wordt de formaldehyde-eis in Denemarken
beschreven. In Duitsland is de emissie-eis inmiddels aangescherpt naar 45 mg/Nm3 bij
3% O2. Metingen in Nederland laten een veel lagere uitstoot zien. Het is niet duidelijk
hoe dit komt. Maatregelen die de methaan-uitstoot reduceren, doen dit ook voor
formaldehyde. Andersom is dit niet noodzakelijk het geval22.
Denemarken is één van de weinige landen die expliciet een emissie-eis voor de
koolwaterstofemissie van gasmotoren heeft. Het niveau is 1500 mg C/Nm3 bij 5%
zuurstof en een elektrisch rendement van 30% (De Wit & Mofid, 2005) voor motoren
> 120kW. Dit komt overeen met 470 g C/GJ brandstof (1688 mg C/Nm3 bij 3%); hier gaat
nog een rendementscorrectie overheen van het elektrische rendement gedeeld door 30
(Denemarken, 2005). In Paragraaf 6.1 zijn karakteristieken gegeven voor twee
gasmotorcases. Op basis van de genoemde rendementen kan de Deense eis worden
omgerekend voor de case kleine gasmotor naar een eis van 1913 mg C/Nm3 (bij 3% O2)
en voor de case grote gasmotor naar een eis van 2307 mg C/Nm3 (bij 3% O2). Dit is
aanzienlijk ruimer dan de Nederlandse eis. In 2006 zijn de eisen ook gaan gelden voor
xxxxxxxxxxxxssssssssxxxxxxxxxxxxxx
22 In http://www.gasteknik.dk/gasteknik/pdf/gasteknik04_4.pdf uit 2004 is bijvoorbeeld sprake van een absorptie
proces dat 66% van de formaldehyde verwijdert.
Formaldehyde-eisen
Methaan-eis in Denemarken
ECN
bestaande gasmotoren. Deze eis geldt ook voor biogasmotoren (bij
Deense eisen aan biogasmotoren wel ruimer dan voor aardgasmotoren).
In Figuur 14
emissiefactor bij biogas is (aanvankelijk) lager
gebruik van
zoals bij aardgas het geval is. Ook de grootte van de motoren
overigens niet in de publicatie
Figuur 14: Ontwikkeling methaanemissiefac
In 2003 is er
(> 5 MWe) van 10
rendementscorrectie, van het
onderzoek was gebleken dat de gemiddelde emissie op 67 mg/Nm
andere bronnen maxima van 5
10% O2). Volgens informatie uit 2003 gaan er dr
die formaldehyde reduceren: Enmaco Motorer, Jenbacher en Rolls Royce. De
fabrikanten betalen zelf de noodzakelijke aanpassingen (Denemarken
website wordt eveneens vermeld dat de inwerkingstrededatum van
eis is uitgesteld tot 1 januari 2006. Voor zover achterhaalbaar, is de hier vermelde eis
nog steeds van kracht.
Indien een ondernemer in de glastuinbouw voor een nieuw
voldoet, kan
MIA en VAMIL en het Borgstellingsfonds.
Groen Label Kas (GLK) certificatieschema een
max. 240 g/GJ (1,2% niet
320 g/GJ (1,6% niet verbrand) voor grotere motoren met ‘voorkamerontsteking’. In het
Certificatieschema Groen Label Kas van eind 2007 w
koolwaterstofemissie
certificeringschema van 2010
koolwaterstofemissies op
ECN-E--13-029
bestaande gasmotoren. Deze eis geldt ook voor biogasmotoren (bij
Deense eisen aan biogasmotoren wel ruimer dan voor aardgasmotoren).
14 is de emissie
emissiefactor bij biogas is (aanvankelijk) lager
gebruik van lean-burn ope
zoals bij aardgas het geval is. Ook de grootte van de motoren
niet in de publicatie
Ontwikkeling methaanemissiefac
In 2003 is er in Denemarken
) van 10 mg/Nm
rendementscorrectie, van het
onderzoek was gebleken dat de gemiddelde emissie op 67 mg/Nm
andere bronnen maxima van 5
). Volgens informatie uit 2003 gaan er dr
die formaldehyde reduceren: Enmaco Motorer, Jenbacher en Rolls Royce. De
fabrikanten betalen zelf de noodzakelijke aanpassingen (Denemarken
website wordt eveneens vermeld dat de inwerkingstrededatum van
eis is uitgesteld tot 1 januari 2006. Voor zover achterhaalbaar, is de hier vermelde eis
nog steeds van kracht.
Indien een ondernemer in de glastuinbouw voor een nieuw
voldoet, kan hij deelnemen aan de Regeling groenprojecten, de overheidsregelingen
MIA en VAMIL en het Borgstellingsfonds.
Groen Label Kas (GLK) certificatieschema een
max. 240 g/GJ (1,2% niet
320 g/GJ (1,6% niet verbrand) voor grotere motoren met ‘voorkamerontsteking’. In het
Certificatieschema Groen Label Kas van eind 2007 w
koolwaterstofemissie-eis van 1100 mg
certificeringschema van 2010
koolwaterstofemissies op
bestaande gasmotoren. Deze eis geldt ook voor biogasmotoren (bij
Deense eisen aan biogasmotoren wel ruimer dan voor aardgasmotoren).
is de emissie-ontwikkeling van gasmotoren in Denemarken zichtbaar. De
emissiefactor bij biogas is (aanvankelijk) lager
burn open kamer motoren en geen voorverbrandingskamer motoren
zoals bij aardgas het geval is. Ook de grootte van de motoren
niet in de publicatie is aangegeven.
Ontwikkeling methaanemissiefactor van gasmotoren in Denemarken
in Denemarken een formaldehyde eis ingevoerd voor nieuwe gasmotoren
mg/Nm3 bij 5% O2 (11 mg/Nm
rendementscorrectie, van het elektrische rendement gedeeld door 30, overheen. Uit
onderzoek was gebleken dat de gemiddelde emissie op 67 mg/Nm
andere bronnen maxima van 5 mg/Nm
). Volgens informatie uit 2003 gaan er dr
die formaldehyde reduceren: Enmaco Motorer, Jenbacher en Rolls Royce. De
fabrikanten betalen zelf de noodzakelijke aanpassingen (Denemarken
website wordt eveneens vermeld dat de inwerkingstrededatum van
eis is uitgesteld tot 1 januari 2006. Voor zover achterhaalbaar, is de hier vermelde eis
Indien een ondernemer in de glastuinbouw voor een nieuw
elnemen aan de Regeling groenprojecten, de overheidsregelingen
MIA en VAMIL en het Borgstellingsfonds.
Groen Label Kas (GLK) certificatieschema een
max. 240 g/GJ (1,2% niet verbrand) voor kleine motoren met directe ontsteking en max.
320 g/GJ (1,6% niet verbrand) voor grotere motoren met ‘voorkamerontsteking’. In het
Certificatieschema Groen Label Kas van eind 2007 w
eis van 1100 mg
certificeringschema van 2010 en 2012
koolwaterstofemissies op 1200 mg/Nm
bestaande gasmotoren. Deze eis geldt ook voor biogasmotoren (bij
Deense eisen aan biogasmotoren wel ruimer dan voor aardgasmotoren).
ontwikkeling van gasmotoren in Denemarken zichtbaar. De
emissiefactor bij biogas is (aanvankelijk) lager. Dit kan worden verklaard door het
n kamer motoren en geen voorverbrandingskamer motoren
zoals bij aardgas het geval is. Ook de grootte van de motoren
is aangegeven.
tor van gasmotoren in Denemarken
een formaldehyde eis ingevoerd voor nieuwe gasmotoren
(11 mg/Nm3 bij 3% O
elektrische rendement gedeeld door 30, overheen. Uit
onderzoek was gebleken dat de gemiddelde emissie op 67 mg/Nm
mg/Nm3 tot 20 mg/Nm
). Volgens informatie uit 2003 gaan er drie fabrikanten katalysatoren uittesten
die formaldehyde reduceren: Enmaco Motorer, Jenbacher en Rolls Royce. De
fabrikanten betalen zelf de noodzakelijke aanpassingen (Denemarken
website wordt eveneens vermeld dat de inwerkingstrededatum van
eis is uitgesteld tot 1 januari 2006. Voor zover achterhaalbaar, is de hier vermelde eis
Indien een ondernemer in de glastuinbouw voor een nieuw
elnemen aan de Regeling groenprojecten, de overheidsregelingen
MIA en VAMIL en het Borgstellingsfonds. Sinds januari 2005 werd in het kader van het
Groen Label Kas (GLK) certificatieschema een methaan
verbrand) voor kleine motoren met directe ontsteking en max.
320 g/GJ (1,6% niet verbrand) voor grotere motoren met ‘voorkamerontsteking’. In het
Certificatieschema Groen Label Kas van eind 2007 w
eis van 1100 mg/Nm3 (bij 3% O
en 2012 staat de emissielimiet voor
1200 mg/Nm3 (bij 3% O2) (SMK, 2010
bestaande gasmotoren. Deze eis geldt ook voor biogasmotoren (bij
Deense eisen aan biogasmotoren wel ruimer dan voor aardgasmotoren).
ontwikkeling van gasmotoren in Denemarken zichtbaar. De
. Dit kan worden verklaard door het
n kamer motoren en geen voorverbrandingskamer motoren
zoals bij aardgas het geval is. Ook de grootte van de motoren kan
tor van gasmotoren in Denemarken
een formaldehyde eis ingevoerd voor nieuwe gasmotoren
bij 3% O2); hier gaat nog een
elektrische rendement gedeeld door 30, overheen. Uit
onderzoek was gebleken dat de gemiddelde emissie op 67 mg/Nm
mg/Nm3 worden voorgeschreven (bij
ie fabrikanten katalysatoren uittesten
die formaldehyde reduceren: Enmaco Motorer, Jenbacher en Rolls Royce. De
fabrikanten betalen zelf de noodzakelijke aanpassingen (Denemarken
website wordt eveneens vermeld dat de inwerkingstrededatum van
eis is uitgesteld tot 1 januari 2006. Voor zover achterhaalbaar, is de hier vermelde eis
Indien een ondernemer in de glastuinbouw voor een nieuwe kas aan het GLK
elnemen aan de Regeling groenprojecten, de overheidsregelingen
Sinds januari 2005 werd in het kader van het
methaan-eis aan gasmotoren gesteld van
verbrand) voor kleine motoren met directe ontsteking en max.
320 g/GJ (1,6% niet verbrand) voor grotere motoren met ‘voorkamerontsteking’. In het
Certificatieschema Groen Label Kas van eind 2007 werd gesproken over een
(bij 3% O2) (SMK, 2007).
de emissielimiet voor
) (SMK, 2010; SMK, 2012
bestaande gasmotoren. Deze eis geldt ook voor biogasmotoren (bij NOx en CO zijn de
Deense eisen aan biogasmotoren wel ruimer dan voor aardgasmotoren).
ontwikkeling van gasmotoren in Denemarken zichtbaar. De
. Dit kan worden verklaard door het
n kamer motoren en geen voorverbrandingskamer motoren
kan verschillen, wat
tor van gasmotoren in Denemarken
een formaldehyde eis ingevoerd voor nieuwe gasmotoren
); hier gaat nog een
elektrische rendement gedeeld door 30, overheen. Uit
onderzoek was gebleken dat de gemiddelde emissie op 67 mg/Nm3 lag, terwijl voor
worden voorgeschreven (bij
ie fabrikanten katalysatoren uittesten
die formaldehyde reduceren: Enmaco Motorer, Jenbacher en Rolls Royce. De
fabrikanten betalen zelf de noodzakelijke aanpassingen (Denemarken, 2003).
website wordt eveneens vermeld dat de inwerkingstrededatum van de formaldehyde
eis is uitgesteld tot 1 januari 2006. Voor zover achterhaalbaar, is de hier vermelde eis
kas aan het GLK-
elnemen aan de Regeling groenprojecten, de overheidsregelingen
Sinds januari 2005 werd in het kader van het
aan gasmotoren gesteld van
verbrand) voor kleine motoren met directe ontsteking en max.
320 g/GJ (1,6% niet verbrand) voor grotere motoren met ‘voorkamerontsteking’. In het
rd gesproken over een
) (SMK, 2007). In het
de emissielimiet voor
; SMK, 2012). Volgens de
Aanscherping methaan
en CO zijn de
ontwikkeling van gasmotoren in Denemarken zichtbaar. De
. Dit kan worden verklaard door het
n kamer motoren en geen voorverbrandingskamer motoren
, wat
een formaldehyde eis ingevoerd voor nieuwe gasmotoren
); hier gaat nog een
elektrische rendement gedeeld door 30, overheen. Uit
lag, terwijl voor
worden voorgeschreven (bij
ie fabrikanten katalysatoren uittesten
die formaldehyde reduceren: Enmaco Motorer, Jenbacher en Rolls Royce. De
2003). Op de
de formaldehyde
eis is uitgesteld tot 1 januari 2006. Voor zover achterhaalbaar, is de hier vermelde eis
-label
elnemen aan de Regeling groenprojecten, de overheidsregelingen
Sinds januari 2005 werd in het kader van het
aan gasmotoren gesteld van
verbrand) voor kleine motoren met directe ontsteking en max.
320 g/GJ (1,6% niet verbrand) voor grotere motoren met ‘voorkamerontsteking’. In het
). Volgens de
Aanscherping methaan-eis bij gasmotoren
Formaldehyde-
Groen label kas Nederland
eis bij gasmotoren 77
-eis Denemarken
Groen label kas Nederland
77
eis Denemarken
78
voorgeschreven meetprocedure en berekening in de regeling gaat het hierbij om het
gewicht aan koolstof dat in de koolwaterstoffen aanwezig is. De eis komt daarmee exact
overeen met het voorstel dat hier onderzocht wordt. Navraag bij Stichting Milieukeur
(SMK) leert dat:
In 2012 zijn 22 voorlopige certificaten afgegeven aan kassen met een WKK-
gasmotor, op een totaal van 31 certificaten.
In 2011 zijn 18 voorlopige certificaten afgegeven aan kassen met een WKK-
gasmotor, op een totaal van 28 certificaten.
In 2010 zijn 18 voorlopige certificaten afgegeven aan kassen met een WKK-
gasmotor, op een totaal van 39 certificaten.
Omdat de methaan-eis een verplichte basiseis is om een GLK-label te verkrijgen voor
kassen met een WKK-gasmotor, geldt dat voornoemde aantallen WKK-gasmotoren aan
de voorgestelde methaan-eis voldoen.
In Duitsland geldt een emissie-eis voor formaldehyde van 60 mg/Nm3 bij 5% O2 (67
mg/Nm3 bij 3% O2) en in 2009 is deze eis aangescherpt naar 40 mg/Nm3 bij 5% O2 (45
mg/Nm3 bij 3% O2) voor biogasmotoren (Elsenbruch, 2009; VDMA, 2011b). Daarbij is
voor biogasmotoren (< 500 kW) een extra subsidie van 1 ct/kWe beschikbaar gekomen
ter compensatie van extra investeringen. Maatregelen zoals een na-oxidatiesysteem om
de formaldehyde uitstoot te beperken, hebben ook effect op de emissie van methaan
(Elsenbruch, 2009).
6.5 Verwachte kosten en effecten
In scenarioberekeningen van ECN en PBL is een verwachte methaanslip in 2020 van
gasmotoren in de sector land- & tuinbouw berekend van ongeveer 1 Mton CO2-eq
(Daniëls & Kruitwagen, 2010). Doorrekening van het effect van de voorgestelde eis,
1200 mg/Nm3 bij 3% O2, levert een reductiepotentieel op van ongeveer 0,1 Mton CO2-
eq in 2020. Voor een deel van de aardgasmotoren met hoge methaanemissies zal
nageschakelde techniek, zoals naverbranders, toegepast moeten worden om aan een
dergelijke eis te voldoen. Vanwege de zeer hoge verwijderingsgraad van de
naverbranders zal de gerealiseerde reductie in dat geval aanzienlijk groter zijn dan hier
berekend.
De diverse meetcampagnes laten zien dat voor veel vermogensklassen motoren op de
markt beschikbaar zijn, die aan de voorgestelde eis kunnen voldoen zonder enige
aanpassing. Verder lijkt het motorbedrijf bij zeer hoge lambda ook te resulteren in een
kritisch motorbedrijf, waardoor methaanemissies gemiddeld genomen toenemen. Door
nieuwe afstelling van deze motoren en hoge NOx-emissies, ten gevolge van deze nieuwe
afstelling, te verwijderen met een SCR en een eenvoudige oxidatiekatalysator, zou een
deel van de bestaande motoren aan de voorgestelde norm kunnen voldoen. Het
opnieuw afstellen van motoren moet voor beperkte kosten uitvoerbaar zijn. Een nieuwe
afstelling bij lagere lambda zal in een aantal gevallen ook gepaard gaan met een
efficiëntieverbetering.
Formaldehyde-eis Duitsland
ECN
Een ander optie is dat bij
wordt geplaatst. Jenbacher noemt
kosten van
een dergelijk systeem inclusief benodigde extra energie
karakteristieken voor een regeneratieve naverbrander is gehanteerd volgens
(Elsenbruch, 2009).
gereduceerd.
betekent dit een reductiepotentieel van 0,95 Mton CO
karakteristieken van een grote gasmotor (zie Paragraaf
zijn de reductiekosten
motoren gerapporteerd op een structureel hoger niveau dan de bestaande eis. Emis
op het niveau van 2
kosteneffectiviteit van
er vanuit gegaan dat gasmotoren op dit emissieniveau en hoger, een naverbrander
zullen moeten
besluitvorming omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te
inventariseren.
6.6 Conclusie
Nederland loopt voorop met de bestaande methaan
Alleen in Denemarken
dan de Nederlandse B
effect van de methaanslip van deze motoren, vormt echter een belangri
eisen aan deze installaties op te leggen.
Technisch is ook d
goed haalbaar
waarschijnlijk dat een aantal
deze niet meer aan zal bieden op de Nederlandse markt. Voor bestaande motoren is
het technisch
bijvoorbeeld
oxidatiekatalysator
motorzijdige aanpassingen, in het bijzonder de lambda
het bestaande gasmotorpark voldoende mogelijkheden te
methaanemissies tot beneden gewenste niveau’s te reduceren. Een mogelijke toename
van de NOx
technieken die toch veelal toegepast dienen te worden voor nieuwe motoren, alsnog
gereduceerd worden.
Een belangrijke afweging bij de keuze voor de methaan
aanpassingen gewenst zijn, of dat ook end
overwegen om de voorgestelde
motoren, zodat reeds bij aanschaf, zonder toepassing van nageschakelde technieken,
een beperktere methaanslip wordt gecreëerd. Voor bestaande motoren zou een
ECN-E--13-029
en ander optie is dat bij
geplaatst. Jenbacher noemt
kosten van 0,4-0,525 €ct
een dergelijk systeem inclusief benodigde extra energie
karakteristieken voor een regeneratieve naverbrander is gehanteerd volgens
(Elsenbruch, 2009). Er is hier aangenomen dat de methaanuitstoot met 95% wordt
gereduceerd. Bij volledige toepassing van deze technologie op het gasmotorpark,
betekent dit een reductiepotentieel van 0,95 Mton CO
karakteristieken van een grote gasmotor (zie Paragraaf
zijn de reductiekosten 60
motoren gerapporteerd op een structureel hoger niveau dan de bestaande eis. Emis
op het niveau van 2000 mg/Nm
kosteneffectiviteit van 44
er vanuit gegaan dat gasmotoren op dit emissieniveau en hoger, een naverbrander
zullen moeten toepassen.
besluitvorming omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te
inventariseren.
Conclusie
Nederland loopt voorop met de bestaande methaan
Denemarken is eveneens een
dan de Nederlandse Bems
effect van de methaanslip van deze motoren, vormt echter een belangri
eisen aan deze installaties op te leggen.
Technisch is ook de aangescherpte koolwaterstof
goed haalbaar voor nieuwe motoren zonder nageschakelde technieken
waarschijnlijk dat een aantal
deze niet meer aan zal bieden op de Nederlandse markt. Voor bestaande motoren is
echnisch mogelijk om
bijvoorbeeld door het plaatsen van een
oxidatiekatalysator in combinatie met verhitting middels warmte
motorzijdige aanpassingen, in het bijzonder de lambda
het bestaande gasmotorpark voldoende mogelijkheden te
methaanemissies tot beneden gewenste niveau’s te reduceren. Een mogelijke toename
x-emissie door motorzijdige aanpassingen kan, door nageschakelde
technieken die toch veelal toegepast dienen te worden voor nieuwe motoren, alsnog
uceerd worden.
Een belangrijke afweging bij de keuze voor de methaan
aanpassingen gewenst zijn, of dat ook end
overwegen om de voorgestelde
motoren, zodat reeds bij aanschaf, zonder toepassing van nageschakelde technieken,
een beperktere methaanslip wordt gecreëerd. Voor bestaande motoren zou een
en ander optie is dat bij motoren met een te ho
geplaatst. Jenbacher noemt voor een regeneratieve naverbrander
€ct/kWhe. Er is hier een kosteffectiviteit bereke
een dergelijk systeem inclusief benodigde extra energie
karakteristieken voor een regeneratieve naverbrander is gehanteerd volgens
Er is hier aangenomen dat de methaanuitstoot met 95% wordt
Bij volledige toepassing van deze technologie op het gasmotorpark,
betekent dit een reductiepotentieel van 0,95 Mton CO
karakteristieken van een grote gasmotor (zie Paragraaf
0-80 €/ton CO
motoren gerapporteerd op een structureel hoger niveau dan de bestaande eis. Emis
00 mg/Nm3 bij 3% O
44-58 €/ton CO
er vanuit gegaan dat gasmotoren op dit emissieniveau en hoger, een naverbrander
toepassen. Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij
besluitvorming omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te
Conclusie methaan
Nederland loopt voorop met de bestaande methaan
is eveneens een
ems-eis. Het aantal gasmotoren dat in Nederland staat en het
effect van de methaanslip van deze motoren, vormt echter een belangri
eisen aan deze installaties op te leggen.
aangescherpte koolwaterstof
voor nieuwe motoren zonder nageschakelde technieken
waarschijnlijk dat een aantal motorfabrikanten of
deze niet meer aan zal bieden op de Nederlandse markt. Voor bestaande motoren is
mogelijk om aan de eis te voldoen
het plaatsen van een
in combinatie met verhitting middels warmte
motorzijdige aanpassingen, in het bijzonder de lambda
het bestaande gasmotorpark voldoende mogelijkheden te
methaanemissies tot beneden gewenste niveau’s te reduceren. Een mogelijke toename
emissie door motorzijdige aanpassingen kan, door nageschakelde
technieken die toch veelal toegepast dienen te worden voor nieuwe motoren, alsnog
Een belangrijke afweging bij de keuze voor de methaan
aanpassingen gewenst zijn, of dat ook end
overwegen om de voorgestelde eis, 1200 mg
motoren, zodat reeds bij aanschaf, zonder toepassing van nageschakelde technieken,
een beperktere methaanslip wordt gecreëerd. Voor bestaande motoren zou een
met een te hoge
voor een regeneratieve naverbrander
Er is hier een kosteffectiviteit bereke
een dergelijk systeem inclusief benodigde extra energie
karakteristieken voor een regeneratieve naverbrander is gehanteerd volgens
Er is hier aangenomen dat de methaanuitstoot met 95% wordt
Bij volledige toepassing van deze technologie op het gasmotorpark,
betekent dit een reductiepotentieel van 0,95 Mton CO
karakteristieken van een grote gasmotor (zie Paragraaf
/ton CO2-eq. In de diverse meetcampagnes zijn enkele
motoren gerapporteerd op een structureel hoger niveau dan de bestaande eis. Emis
bij 3% O2 (560 g/GJ)
/ton CO2-eq. Voor de kosteneffectiviteitsberekeningen is
er vanuit gegaan dat gasmotoren op dit emissieniveau en hoger, een naverbrander
Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij
besluitvorming omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te
methaan-eis bij gasmotoren
Nederland loopt voorop met de bestaande methaan
is eveneens een emissie-eis geformuleerd, die echter
Het aantal gasmotoren dat in Nederland staat en het
effect van de methaanslip van deze motoren, vormt echter een belangri
eisen aan deze installaties op te leggen.
aangescherpte koolwaterstof-eis van 1200 mg
voor nieuwe motoren zonder nageschakelde technieken
motorfabrikanten ofwel
deze niet meer aan zal bieden op de Nederlandse markt. Voor bestaande motoren is
aan de eis te voldoen met nageschakelde technieken
het plaatsen van een (regeneratieve)
in combinatie met verhitting middels warmte
motorzijdige aanpassingen, in het bijzonder de lambda
het bestaande gasmotorpark voldoende mogelijkheden te
methaanemissies tot beneden gewenste niveau’s te reduceren. Een mogelijke toename
emissie door motorzijdige aanpassingen kan, door nageschakelde
technieken die toch veelal toegepast dienen te worden voor nieuwe motoren, alsnog
Een belangrijke afweging bij de keuze voor de methaan
aanpassingen gewenst zijn, of dat ook end-of-pipe technieken acceptabel zijn. Men kan
eis, 1200 mg C/Nm
motoren, zodat reeds bij aanschaf, zonder toepassing van nageschakelde technieken,
een beperktere methaanslip wordt gecreëerd. Voor bestaande motoren zou een
e emissie een
voor een regeneratieve naverbrander
Er is hier een kosteffectiviteit bereke
een dergelijk systeem inclusief benodigde extra energie-inzet, waarbij de
karakteristieken voor een regeneratieve naverbrander is gehanteerd volgens
Er is hier aangenomen dat de methaanuitstoot met 95% wordt
Bij volledige toepassing van deze technologie op het gasmotorpark,
betekent dit een reductiepotentieel van 0,95 Mton CO2-eq in 2020. Uitgaande van de
karakteristieken van een grote gasmotor (zie Paragraaf 6.1 en (Hers & Wetzels, 2009
eq. In de diverse meetcampagnes zijn enkele
motoren gerapporteerd op een structureel hoger niveau dan de bestaande eis. Emis
(560 g/GJ), resulteren in een
. Voor de kosteneffectiviteitsberekeningen is
er vanuit gegaan dat gasmotoren op dit emissieniveau en hoger, een naverbrander
Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij
besluitvorming omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te
bij gasmotoren
Nederland loopt voorop met de bestaande methaan-eis aan stat
eis geformuleerd, die echter
Het aantal gasmotoren dat in Nederland staat en het
effect van de methaanslip van deze motoren, vormt echter een belangri
eis van 1200 mg
voor nieuwe motoren zonder nageschakelde technieken
wel hun motor aan moet passen of
deze niet meer aan zal bieden op de Nederlandse markt. Voor bestaande motoren is
met nageschakelde technieken
eratieve) naverbrander of
in combinatie met verhitting middels warmte
motorzijdige aanpassingen, in het bijzonder de lambda-afstelling, lijkt voor een deel van
het bestaande gasmotorpark voldoende mogelijkheden te bieden om de
methaanemissies tot beneden gewenste niveau’s te reduceren. Een mogelijke toename
emissie door motorzijdige aanpassingen kan, door nageschakelde
technieken die toch veelal toegepast dienen te worden voor nieuwe motoren, alsnog
Een belangrijke afweging bij de keuze voor de methaan-eis is of alleen motorzijdige
pipe technieken acceptabel zijn. Men kan
C/Nm3 bij 3% O2, in te voeren voor nieuwe
motoren, zodat reeds bij aanschaf, zonder toepassing van nageschakelde technieken,
een beperktere methaanslip wordt gecreëerd. Voor bestaande motoren zou een
nageschakelde techniek
voor een regeneratieve naverbrander gemiddelde
Er is hier een kosteffectiviteit berekend op basis van
inzet, waarbij de
karakteristieken voor een regeneratieve naverbrander is gehanteerd volgens
Er is hier aangenomen dat de methaanuitstoot met 95% wordt
Bij volledige toepassing van deze technologie op het gasmotorpark,
eq in 2020. Uitgaande van de
en (Hers & Wetzels, 2009
eq. In de diverse meetcampagnes zijn enkele
motoren gerapporteerd op een structureel hoger niveau dan de bestaande eis. Emis
, resulteren in een
. Voor de kosteneffectiviteitsberekeningen is
er vanuit gegaan dat gasmotoren op dit emissieniveau en hoger, een naverbrander
Indien de kosten en effecten zwaar meewegen bij
besluitvorming omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te
bij gasmotoren
eis aan stationaire gasmotoren.
eis geformuleerd, die echter soepel
Het aantal gasmotoren dat in Nederland staat en het
effect van de methaanslip van deze motoren, vormt echter een belangrijke drijfveer om
eis van 1200 mg C/Nm3 bij 3% O
voor nieuwe motoren zonder nageschakelde technieken. Dit betekent
hun motor aan moet passen of
deze niet meer aan zal bieden op de Nederlandse markt. Voor bestaande motoren is
met nageschakelde technieken
naverbrander of een
in combinatie met verhitting middels warmte-uitwisseling
afstelling, lijkt voor een deel van
bieden om de
methaanemissies tot beneden gewenste niveau’s te reduceren. Een mogelijke toename
emissie door motorzijdige aanpassingen kan, door nageschakelde
technieken die toch veelal toegepast dienen te worden voor nieuwe motoren, alsnog
eis is of alleen motorzijdige
pipe technieken acceptabel zijn. Men kan
, in te voeren voor nieuwe
motoren, zodat reeds bij aanschaf, zonder toepassing van nageschakelde technieken,
een beperktere methaanslip wordt gecreëerd. Voor bestaande motoren zou een
Aanscherping methaan
nageschakelde techniek
gemiddelde
nd op basis van
Er is hier aangenomen dat de methaanuitstoot met 95% wordt
Bij volledige toepassing van deze technologie op het gasmotorpark,
eq in 2020. Uitgaande van de
en (Hers & Wetzels, 2009)),
eq. In de diverse meetcampagnes zijn enkele
motoren gerapporteerd op een structureel hoger niveau dan de bestaande eis. Emissies
. Voor de kosteneffectiviteitsberekeningen is
er vanuit gegaan dat gasmotoren op dit emissieniveau en hoger, een naverbrander
besluitvorming omtrent aanscherping, verdient het aanbeveling deze nauwkeuriger te
ionaire gasmotoren.
soepeler is
Het aantal gasmotoren dat in Nederland staat en het
jke drijfveer om
bij 3% O2
. Dit betekent
hun motor aan moet passen of
deze niet meer aan zal bieden op de Nederlandse markt. Voor bestaande motoren is
met nageschakelde technieken,
uitwisseling. Ook
afstelling, lijkt voor een deel van
methaanemissies tot beneden gewenste niveau’s te reduceren. Een mogelijke toename
emissie door motorzijdige aanpassingen kan, door nageschakelde
technieken die toch veelal toegepast dienen te worden voor nieuwe motoren, alsnog
eis is of alleen motorzijdige
pipe technieken acceptabel zijn. Men kan
, in te voeren voor nieuwe
motoren, zodat reeds bij aanschaf, zonder toepassing van nageschakelde technieken,
een beperktere methaanslip wordt gecreëerd. Voor bestaande motoren zou een
Aanscherping methaan-eis bij gasmotoren
Eis welke het Ministerie kan
overwegen
Berekende kosten
eis bij gasmotoren 79
Eis welke het Ministerie kan
osten-effectiviteit
79
80
overgangsregeling overwogen kunnen worden. Het niveau van de bestaande eis vormt
daarvoor een goede basis, zodanig dat in ieder geval een deel van de motoren met
motorzijdige afstelling tot methaanreductie kan komen. Motoren met een extreem
hoge methaanslip zullen waarschijnlijk een naverbrander moeten toepassen in dat
geval. Tenslotte is gebleken op grond van een van de meetcampagnes dat de
voorgeschreven meetmethode resulteert in een overschatting van de methaanemissie
met ongeveer 12%. Het Ministerie kan overwegen de meetmethode te herzien.
ECN
Invoering methaanbiogasmotoren en kleine
7.1 Invoering m
kleine aardgasmotoren
In de Bems-
vastgesteld voor motoren op biogas en voor aardgasmotoren kleiner dan
MWth. In dit hoofdstuk is een technische basis voor invoering van een methaan
nader geanalyse
voor grote gasmotoren (1500 mg C/Nm
Hoofdstuk 6
De emissie-
geformuleerd voor verbranding van vergistingsgas. De definitie van vergistingsgas
volgens Bems is beschreven in Paragraaf
verbrandingswaarde dan aardgas en heeft vaak ook een wisselende samenstelling
(KIWA, 2008). Dit vormt mogelijk een complicatie om biogasmotoren aan methaan
eisen te laten voldoen.
In een aanzienlijk deel van de gevallen zou een groot gedeelte van het spontaan
ontstane biogas bij afwezigheid van een nuttige aanwending, zijn geëmitteerd. Dit is
bijvoorbeeld het geval bij mestopslag, waar door spontane vergisting het gas diffuus
wordt geëmitteerd. Nuttige aanwending van dit gas resulteert in deze gevallen dus in
een reductie van methaanemissie van bijvoorbeeld mest. Ook als de nuttige
aanwending van biogas plaatsvindt in een biogasmotor, waar methaanslip plaatsvindt,
resulteert dit in een netto reductie van diffuse biogas
ECN-E--13-029
Invoering methaanbiogasmotoren en kleine
aardgasmotoren
Invoering m
kleine aardgasmotoren
-wetgeving is geen eis ten aanzien van emissies van koolwaterstoffen
vastgesteld voor motoren op biogas en voor aardgasmotoren kleiner dan
. In dit hoofdstuk is een technische basis voor invoering van een methaan
nader geanalyseerd. Een eventuele methaan
voor grote gasmotoren (1500 mg C/Nm
6 beschreven aangescherpte eis (1200 mg C
-eisen in Bems voor biogasmotoren ten aanzien van NO
geformuleerd voor verbranding van vergistingsgas. De definitie van vergistingsgas
volgens Bems is beschreven in Paragraaf
dingswaarde dan aardgas en heeft vaak ook een wisselende samenstelling
(KIWA, 2008). Dit vormt mogelijk een complicatie om biogasmotoren aan methaan
eisen te laten voldoen.
In een aanzienlijk deel van de gevallen zou een groot gedeelte van het spontaan
tstane biogas bij afwezigheid van een nuttige aanwending, zijn geëmitteerd. Dit is
bijvoorbeeld het geval bij mestopslag, waar door spontane vergisting het gas diffuus
wordt geëmitteerd. Nuttige aanwending van dit gas resulteert in deze gevallen dus in
reductie van methaanemissie van bijvoorbeeld mest. Ook als de nuttige
aanwending van biogas plaatsvindt in een biogasmotor, waar methaanslip plaatsvindt,
resulteert dit in een netto reductie van diffuse biogas
Invoering methaanbiogasmotoren en kleine
aardgasmotoren
Invoering methaan
kleine aardgasmotoren
wetgeving is geen eis ten aanzien van emissies van koolwaterstoffen
vastgesteld voor motoren op biogas en voor aardgasmotoren kleiner dan
. In dit hoofdstuk is een technische basis voor invoering van een methaan
erd. Een eventuele methaan
voor grote gasmotoren (1500 mg C/Nm
eschreven aangescherpte eis (1200 mg C
eisen in Bems voor biogasmotoren ten aanzien van NO
geformuleerd voor verbranding van vergistingsgas. De definitie van vergistingsgas
volgens Bems is beschreven in Paragraaf
dingswaarde dan aardgas en heeft vaak ook een wisselende samenstelling
(KIWA, 2008). Dit vormt mogelijk een complicatie om biogasmotoren aan methaan
In een aanzienlijk deel van de gevallen zou een groot gedeelte van het spontaan
tstane biogas bij afwezigheid van een nuttige aanwending, zijn geëmitteerd. Dit is
bijvoorbeeld het geval bij mestopslag, waar door spontane vergisting het gas diffuus
wordt geëmitteerd. Nuttige aanwending van dit gas resulteert in deze gevallen dus in
reductie van methaanemissie van bijvoorbeeld mest. Ook als de nuttige
aanwending van biogas plaatsvindt in een biogasmotor, waar methaanslip plaatsvindt,
resulteert dit in een netto reductie van diffuse biogas
7Invoering methaanbiogasmotoren en kleine
aardgasmotoren
ethaan-eis bij biogasmotoren
kleine aardgasmotoren
wetgeving is geen eis ten aanzien van emissies van koolwaterstoffen
vastgesteld voor motoren op biogas en voor aardgasmotoren kleiner dan
. In dit hoofdstuk is een technische basis voor invoering van een methaan
erd. Een eventuele methaan-eis zou op
voor grote gasmotoren (1500 mg C/Nm3 bij 3 vol-% O
eschreven aangescherpte eis (1200 mg C
eisen in Bems voor biogasmotoren ten aanzien van NO
geformuleerd voor verbranding van vergistingsgas. De definitie van vergistingsgas
volgens Bems is beschreven in Paragraaf 3.1. Biogas kent een lagere
dingswaarde dan aardgas en heeft vaak ook een wisselende samenstelling
(KIWA, 2008). Dit vormt mogelijk een complicatie om biogasmotoren aan methaan
In een aanzienlijk deel van de gevallen zou een groot gedeelte van het spontaan
tstane biogas bij afwezigheid van een nuttige aanwending, zijn geëmitteerd. Dit is
bijvoorbeeld het geval bij mestopslag, waar door spontane vergisting het gas diffuus
wordt geëmitteerd. Nuttige aanwending van dit gas resulteert in deze gevallen dus in
reductie van methaanemissie van bijvoorbeeld mest. Ook als de nuttige
aanwending van biogas plaatsvindt in een biogasmotor, waar methaanslip plaatsvindt,
resulteert dit in een netto reductie van diffuse biogas
Invoering methaan
Invoering methaan-biogasmotoren en kleine
aardgasmotoren
bij biogasmotoren
wetgeving is geen eis ten aanzien van emissies van koolwaterstoffen
vastgesteld voor motoren op biogas en voor aardgasmotoren kleiner dan
. In dit hoofdstuk is een technische basis voor invoering van een methaan
eis zou op het niveau van
% O2) of op het niveau van de in
eschreven aangescherpte eis (1200 mg C/Nm3 bij 3% O
eisen in Bems voor biogasmotoren ten aanzien van NO
geformuleerd voor verbranding van vergistingsgas. De definitie van vergistingsgas
. Biogas kent een lagere
dingswaarde dan aardgas en heeft vaak ook een wisselende samenstelling
(KIWA, 2008). Dit vormt mogelijk een complicatie om biogasmotoren aan methaan
In een aanzienlijk deel van de gevallen zou een groot gedeelte van het spontaan
tstane biogas bij afwezigheid van een nuttige aanwending, zijn geëmitteerd. Dit is
bijvoorbeeld het geval bij mestopslag, waar door spontane vergisting het gas diffuus
wordt geëmitteerd. Nuttige aanwending van dit gas resulteert in deze gevallen dus in
reductie van methaanemissie van bijvoorbeeld mest. Ook als de nuttige
aanwending van biogas plaatsvindt in een biogasmotor, waar methaanslip plaatsvindt,
resulteert dit in een netto reductie van diffuse biogas-emissie.
Invoering methaan-eis bij biogasmotoren en kleine aardgasm
-eis bij biogasmotoren en kleine
aardgasmotoren
bij biogasmotoren
wetgeving is geen eis ten aanzien van emissies van koolwaterstoffen
vastgesteld voor motoren op biogas en voor aardgasmotoren kleiner dan 1 MW
. In dit hoofdstuk is een technische basis voor invoering van een methaan
het niveau van de bestaande eis
) of op het niveau van de in
bij 3% O2) kunnen liggen
eisen in Bems voor biogasmotoren ten aanzien van NOx en SO2 zijn
geformuleerd voor verbranding van vergistingsgas. De definitie van vergistingsgas
. Biogas kent een lagere
dingswaarde dan aardgas en heeft vaak ook een wisselende samenstelling
(KIWA, 2008). Dit vormt mogelijk een complicatie om biogasmotoren aan methaan
In een aanzienlijk deel van de gevallen zou een groot gedeelte van het spontaan
tstane biogas bij afwezigheid van een nuttige aanwending, zijn geëmitteerd. Dit is
bijvoorbeeld het geval bij mestopslag, waar door spontane vergisting het gas diffuus
wordt geëmitteerd. Nuttige aanwending van dit gas resulteert in deze gevallen dus in
reductie van methaanemissie van bijvoorbeeld mest. Ook als de nuttige
aanwending van biogas plaatsvindt in een biogasmotor, waar methaanslip plaatsvindt,
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasm
eis bij biogasmotoren en kleine
bij biogasmotoren en
wetgeving is geen eis ten aanzien van emissies van koolwaterstoffen
MWe/2,5
. In dit hoofdstuk is een technische basis voor invoering van een methaan-eis
de bestaande eis
) of op het niveau van de in
) kunnen liggen.
zijn
geformuleerd voor verbranding van vergistingsgas. De definitie van vergistingsgas
dingswaarde dan aardgas en heeft vaak ook een wisselende samenstelling
(KIWA, 2008). Dit vormt mogelijk een complicatie om biogasmotoren aan methaan-
In een aanzienlijk deel van de gevallen zou een groot gedeelte van het spontaan
tstane biogas bij afwezigheid van een nuttige aanwending, zijn geëmitteerd. Dit is
bijvoorbeeld het geval bij mestopslag, waar door spontane vergisting het gas diffuus
wordt geëmitteerd. Nuttige aanwending van dit gas resulteert in deze gevallen dus in
aanwending van biogas plaatsvindt in een biogasmotor, waar methaanslip plaatsvindt,
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasm
Voorstel aanscherping
Biogasmotoren
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren 81
Voorstel aanscherping
Biogasmotoren
81
82
Men dient zicht echter ook bewust te zijn dat bij stortgas affakkelen als referentie geldt,
in lijn met (Buck et al, 2010). Hier zou vrije methaanemissie dus niet hebben
plaatsgevonden, als het biogas niet nuttig zou zijn aangewend. Door het affakkelen van
stortgas vindt immers volledige verbranding van methaan plaats.
Tenslotte wordt bij mest-covergisting extra biogas geproduceerd door de inzet van het
co-substraat. Dit extra biogas wordt vanwege een nuttige toepassing geproduceerd en
zou anders niet zijn geproduceerd. Onvolledige verbranding van vergistingsgas in een
biogasmotor verdient in een aanzienlijk deel van de gevallen dus de voorkeur boven
vrije methaanemissie, maar er zijn ook diverse situaties waarin vrije methaanemissie
geen correcte referentie is. Vanuit deze optiek valt een emissie-eis voor dit type
biogasmotoren te rechtvaardigen.
Aardgasmotoren worden veel toegepast als WKK-installatie. Deze toepassing bespaart
ten opzichte van gescheiden opwekking van warmte en kracht, energie en CO2-emissies.
Emissie van het broeikasgas methaan resulteert echter in vernietiging van een
aanzienlijk deel van deze CO2-reductie. In een rekenvoorbeeld in Paragraaf 6.1 is het
effect van methaanemissies op de totale CO2-emissie verder uitgewerkt. Uit dat
rekenvoorbeeld blijkt dat bij gelijke methaanemissie voor kleine aardgasmotoren de
CO2-besparing door WKK-toepassing meer wordt gereduceerd dan voor grote
aardgasmotoren. Kleine aardgasmotoren met hoge methaanemissies zijn dan ook
minstens zo ongewenst vanuit dat perspectief, als grote aardgasmotoren met hoge
methaanemissies. Het emissiepatroon van kleine aardgasmotoren wijkt wel sterk af van
grote aardgasmotoren: naar het zich laat aanzien is de methaanemissie uit kleine
aardgasmotoren lager dan uit grote aardgasmotoren, zie ook Figuur 15 in Bijlage B.
7.2 Technische analyse methaanemissie
biogasmotoren en kleine gasmotoren
In hoofdstuk 6, paragraaf 6.3 is een uitvoerige beschrijving gegeven van technische
mogelijkheden om methaanemissies te reduceren. Rookgaszijdige en motorzijdige
maatregelen voor reductie van methaanemissies zijn aldaar beschreven. Daarnaast kan
reeds bij aanschaf van de motor rekening worden gehouden met methaanemissies.
Door KEMA zijn in de meetcampagne van 2009 een drietal biogasmotoren doorgemeten
met koolwaterstofemissies van 1174, 1442 en 190 mg C/Nm3 bij 3% O2 (KEMA, 2009).
De bijbehorende vermogens bij deze emissies zijn respectievelijk 1400, 1000 en 360
kWe. Daarnaast is in de meetcampagne van 2011 ook een biogasmotor gemeten van
360 kWe, welke een emissie van 292 en 295 mg C/Nm3 bij 3 vol-% O2 liet zien tijdens de
twee metingen (KEMA, 2011).
In Tabel 25 is een aantal metingen aan Deense biogasmotoren opgenomen (Nielsen &
Thomsen, 2010). De tabel maakt duidelijk dat er grote verschillen zijn tussen de diverse
motoren. Omdat de Bems-eis voor NOx ongeveer 95 g NOx/GJaardgas of 104 g
NOx/GJbiogas12 is, zijn deze cijfers niet direct te vertalen naar de Nederlandse situatie: de
Kleine aardgasmotoren
Metingen aan biogasmotoren
ECN
extra arme (
NOx eis te voldoen,
Jenbacher motor
voldoen met enkel een lean
afstelling vermoedelijk niet resulteren in de gewenste emissieniveau’s. Het is voor de
Jenbacher-
voldoen en zo
O2 te voldoe
behandelen dan aardgasmotoren met betrekking tot methaanemissies.
Tabel 25: Emissiecijfers van
2010)
Motorfabrikant
Deutz/MWM
MAN
Jenbacher
Rolls Royce
Tijdens de diverse meetcampagnes in Nederland zijn niet veel kleine gasmotoren
doorgemeten. Er zijn in totaal 6 metingen verzameld voor motoren kleiner
waarvan een aantal biogasmotoren zijn (KEMA, 2009, 2011; Dueck et al, 2008), zie
eventueel ook
3% O2). De overige metingen lieten methaanemissies zien die daar aanzienlijk onder
liggen. Methaanemissies lijken over het algemeen dus geen gr
voor deze vermogenscategorie. Meer gegevens in deze vermogenscategorie zijn
wenselijk om een beter inzicht te krijgen in het emissiepatroon van deze gasmotoren.
Daarnaast zouden
afstelling noodzakelijk
kleine motoren
geanalyseerd moeten worden. Overigens is het goed mogelijk dat kleine motoren
een driewegkatalysator (zie
gebrek aan meetresultaten aan dit type motoren kan dit echter niet verde
onderbouwd
7.3 Wetgeving methaan
In Hoofdstuk
emissie-eisen. Alleen Denemarken heeft op dit moment m
biogasmotoren, die gelijk zijn aan die voor aardgasmotoren
tot 120 kW
aardgasmotoren van 1500 mg C/Nm
in Denemarken
biogasmotoren.
mogelijke problemen
ECN-E--13-029
extra arme (lean-burn) afstelling
eis te voldoen, resulteert veelal in
motor zowel aan de NO
met enkel een lean
afstelling vermoedelijk niet resulteren in de gewenste emissieniveau’s. Het is voor de
en MAN-motor ook mogelijk met behulp
voldoen en zonder verdere aanpassingen aan een
oen. De metingen geven geen directe aanleiding om biogasmotoren anders te
andelen dan aardgasmotoren met betrekking tot methaanemissies.
Emissiecijfers van bio
Motorfabrikant
Deutz/MWM
Tijdens de diverse meetcampagnes in Nederland zijn niet veel kleine gasmotoren
doorgemeten. Er zijn in totaal 6 metingen verzameld voor motoren kleiner
waarvan een aantal biogasmotoren zijn (KEMA, 2009, 2011; Dueck et al, 2008), zie
eventueel ook Figuur 15
). De overige metingen lieten methaanemissies zien die daar aanzienlijk onder
liggen. Methaanemissies lijken over het algemeen dus geen gr
voor deze vermogenscategorie. Meer gegevens in deze vermogenscategorie zijn
wenselijk om een beter inzicht te krijgen in het emissiepatroon van deze gasmotoren.
Daarnaast zouden NOx-eis
afstelling noodzakelijk kunnen
motoren in de toekomst kan toenemen
geanalyseerd moeten worden. Overigens is het goed mogelijk dat kleine motoren
iewegkatalysator (zie
gebrek aan meetresultaten aan dit type motoren kan dit echter niet verde
onderbouwd.
Wetgeving methaan
oofdstuk 6, Paragraaf
eisen. Alleen Denemarken heeft op dit moment m
biogasmotoren, die gelijk zijn aan die voor aardgasmotoren
tot 120 kW. Deze eis is soepeler dan de
aardgasmotoren van 1500 mg C/Nm
in Denemarken wel een eis aangekondigd voor aardgasmotoren
ogasmotoren. Wellicht
problemen met
burn) afstelling die veelvuldig wordt toegepast om aan de Nederlandse
resulteert veelal in
aan de NOx-eis
met enkel een lean-burn afstelling
afstelling vermoedelijk niet resulteren in de gewenste emissieniveau’s. Het is voor de
motor ook mogelijk met behulp
nder verdere aanpassingen aan een
n. De metingen geven geen directe aanleiding om biogasmotoren anders te
andelen dan aardgasmotoren met betrekking tot methaanemissies.
biogasmotoren gemeten in Denemarken
NOx (g/GJ)
228
365
161
205
Tijdens de diverse meetcampagnes in Nederland zijn niet veel kleine gasmotoren
doorgemeten. Er zijn in totaal 6 metingen verzameld voor motoren kleiner
waarvan een aantal biogasmotoren zijn (KEMA, 2009, 2011; Dueck et al, 2008), zie
in Bijlage B. De hoogste gemeten emissie is 1205 mg/Nm
). De overige metingen lieten methaanemissies zien die daar aanzienlijk onder
liggen. Methaanemissies lijken over het algemeen dus geen gr
voor deze vermogenscategorie. Meer gegevens in deze vermogenscategorie zijn
wenselijk om een beter inzicht te krijgen in het emissiepatroon van deze gasmotoren.
eisen voor kleine gasmotoren
kunnen maken
in de toekomst kan toenemen
geanalyseerd moeten worden. Overigens is het goed mogelijk dat kleine motoren
iewegkatalysator (zie Paragraaf
gebrek aan meetresultaten aan dit type motoren kan dit echter niet verde
Wetgeving methaan
, Paragraaf 6.4 is een uitvoerig
eisen. Alleen Denemarken heeft op dit moment m
biogasmotoren, die gelijk zijn aan die voor aardgasmotoren
is soepeler dan de
aardgasmotoren van 1500 mg C/Nm3
wel een eis aangekondigd voor aardgasmotoren
Wellicht heeft dit te maken met
met de gebruikte oxidatiekatalysator.
die veelvuldig wordt toegepast om aan de Nederlandse
resulteert veelal in hogere koolwaterstofemissie.
eis in Bems als aan een mogelijke
afstelling. Voor de overige motoren zal lean
afstelling vermoedelijk niet resulteren in de gewenste emissieniveau’s. Het is voor de
motor ook mogelijk met behulp
nder verdere aanpassingen aan een m
n. De metingen geven geen directe aanleiding om biogasmotoren anders te
andelen dan aardgasmotoren met betrekking tot methaanemissies.
gasmotoren gemeten in Denemarken
UHC ( g C/GJ) [omrekening
naar mg C/Nm
525 [1720]
121 [400]
284 [930]
535 [1750]
Tijdens de diverse meetcampagnes in Nederland zijn niet veel kleine gasmotoren
doorgemeten. Er zijn in totaal 6 metingen verzameld voor motoren kleiner
waarvan een aantal biogasmotoren zijn (KEMA, 2009, 2011; Dueck et al, 2008), zie
. De hoogste gemeten emissie is 1205 mg/Nm
). De overige metingen lieten methaanemissies zien die daar aanzienlijk onder
liggen. Methaanemissies lijken over het algemeen dus geen gr
voor deze vermogenscategorie. Meer gegevens in deze vermogenscategorie zijn
wenselijk om een beter inzicht te krijgen in het emissiepatroon van deze gasmotoren.
en voor kleine gasmotoren
, waardoor de methaanemissie van
in de toekomst kan toenemen. Het resultaat van dit effect zou nader
geanalyseerd moeten worden. Overigens is het goed mogelijk dat kleine motoren
aragraaf 2.2) aan methaan
gebrek aan meetresultaten aan dit type motoren kan dit echter niet verde
Wetgeving methaanemissie
uitvoerige beschrijving gegeven ten aanzien van
eisen. Alleen Denemarken heeft op dit moment m
biogasmotoren, die gelijk zijn aan die voor aardgasmotoren
is soepeler dan de Nederlandse
bij 3% O2. Ten aanzien van
wel een eis aangekondigd voor aardgasmotoren
heeft dit te maken met het zwavelgehalte in biogas en
de gebruikte oxidatiekatalysator.
Invoering methaan
die veelvuldig wordt toegepast om aan de Nederlandse
hogere koolwaterstofemissie.
als aan een mogelijke
Voor de overige motoren zal lean
afstelling vermoedelijk niet resulteren in de gewenste emissieniveau’s. Het is voor de
motor ook mogelijk met behulp van SCR aan sc
methaan-eis van 1200 mg/Nm
n. De metingen geven geen directe aanleiding om biogasmotoren anders te
andelen dan aardgasmotoren met betrekking tot methaanemissies.
gasmotoren gemeten in Denemarken (Tabel 21 uit Nielsen & Thomsen,
UHC ( g C/GJ) [omrekening
naar mg C/Nm3
bij 3% O
525 [1720]12
121 [400]12
284 [930]12
535 [1750]12
Tijdens de diverse meetcampagnes in Nederland zijn niet veel kleine gasmotoren
doorgemeten. Er zijn in totaal 6 metingen verzameld voor motoren kleiner
waarvan een aantal biogasmotoren zijn (KEMA, 2009, 2011; Dueck et al, 2008), zie
. De hoogste gemeten emissie is 1205 mg/Nm
). De overige metingen lieten methaanemissies zien die daar aanzienlijk onder
liggen. Methaanemissies lijken over het algemeen dus geen groot probleem te vormen
voor deze vermogenscategorie. Meer gegevens in deze vermogenscategorie zijn
wenselijk om een beter inzicht te krijgen in het emissiepatroon van deze gasmotoren.
en voor kleine gasmotoren een extra arme (lean b
waardoor de methaanemissie van
Het resultaat van dit effect zou nader
geanalyseerd moeten worden. Overigens is het goed mogelijk dat kleine motoren
aan methaan-eisen kunnen
gebrek aan meetresultaten aan dit type motoren kan dit echter niet verde
emissie
beschrijving gegeven ten aanzien van
eisen. Alleen Denemarken heeft op dit moment methaan
biogasmotoren, die gelijk zijn aan die voor aardgasmotoren, inclu
Nederlandse methaan-eis voor grote
Ten aanzien van
wel een eis aangekondigd voor aardgasmotoren,
het zwavelgehalte in biogas en
de gebruikte oxidatiekatalysator. In Duitsland zijn wel
Invoering methaan-eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren
die veelvuldig wordt toegepast om aan de Nederlandse
hogere koolwaterstofemissie. Wellicht kan
als aan een mogelijke methaan
Voor de overige motoren zal lean
afstelling vermoedelijk niet resulteren in de gewenste emissieniveau’s. Het is voor de
aan scherpe NOx
van 1200 mg/Nm
n. De metingen geven geen directe aanleiding om biogasmotoren anders te
andelen dan aardgasmotoren met betrekking tot methaanemissies.
(Tabel 21 uit Nielsen & Thomsen,
UHC ( g C/GJ) [omrekening
bij 3% O212
]
CO (g/GJ)
306
228
344
240
Tijdens de diverse meetcampagnes in Nederland zijn niet veel kleine gasmotoren
doorgemeten. Er zijn in totaal 6 metingen verzameld voor motoren kleiner dan 1 MW
waarvan een aantal biogasmotoren zijn (KEMA, 2009, 2011; Dueck et al, 2008), zie
. De hoogste gemeten emissie is 1205 mg/Nm
). De overige metingen lieten methaanemissies zien die daar aanzienlijk onder
oot probleem te vormen
voor deze vermogenscategorie. Meer gegevens in deze vermogenscategorie zijn
wenselijk om een beter inzicht te krijgen in het emissiepatroon van deze gasmotoren.
een extra arme (lean burn)
waardoor de methaanemissie van een aantal
Het resultaat van dit effect zou nader
geanalyseerd moeten worden. Overigens is het goed mogelijk dat kleine motoren
en kunnen voldoe
gebrek aan meetresultaten aan dit type motoren kan dit echter niet verder worden
beschrijving gegeven ten aanzien van
ethaan-eisen aan
, inclusief kleine vermogens
eis voor grote
formaldehyde wordt er
, maar niet voor
het zwavelgehalte in biogas en
In Duitsland zijn wel
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren
die veelvuldig wordt toegepast om aan de Nederlandse
Wellicht kan de
ethaan-eis
Voor de overige motoren zal lean-burn
afstelling vermoedelijk niet resulteren in de gewenste emissieniveau’s. Het is voor de
x-eisen te
van 1200 mg/Nm3 bij 3%
n. De metingen geven geen directe aanleiding om biogasmotoren anders te
(Tabel 21 uit Nielsen & Thomsen,
CO (g/GJ)
Tijdens de diverse meetcampagnes in Nederland zijn niet veel kleine gasmotoren
dan 1 MWe,
waarvan een aantal biogasmotoren zijn (KEMA, 2009, 2011; Dueck et al, 2008), zie
. De hoogste gemeten emissie is 1205 mg/Nm3 (bij
). De overige metingen lieten methaanemissies zien die daar aanzienlijk onder
oot probleem te vormen
voor deze vermogenscategorie. Meer gegevens in deze vermogenscategorie zijn
wenselijk om een beter inzicht te krijgen in het emissiepatroon van deze gasmotoren.
urn)
een aantal
Het resultaat van dit effect zou nader
geanalyseerd moeten worden. Overigens is het goed mogelijk dat kleine motoren met
oen; bij
r worden
beschrijving gegeven ten aanzien van
sief kleine vermogens
formaldehyde wordt er
maar niet voor
het zwavelgehalte in biogas en
In Duitsland zijn wel
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren
Metingen aan kleine
gasmotoren
Wetgeving in Denemarken en
Duitsland
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren 83
Metingen aan kleine
Wetgeving in Denemarken en
83
84
formaldehyde eisen van kracht voor biogasmotoren en aardgasmotoren, waarbij voor
aardgasmotoren, voor zover bij ECN bekend, geen ondergrens aan het vermogen is
gegeven, zie ook Paragraaf 6.4.
7.4 Verwachte kosten en effecten
Recente rapportage omtrent hernieuwbare energie in Nederland laat zien dat in 2010
1,9 PJ RWZI-gas op circa 80 locaties, 0,9 PJ stortgas (berekend bij benadering), 5,7 PJ
biogas uit mest(co)vergisters op 97 locaties en 2,2 PJ overig biogas op circa 45 locaties,
is toegepast voor elektriciteitsopwekking (CBS, 2012). Dit vindt vrijwel volledig
toepassing in gasmotoren en betreft dus ongeveer 10,7 PJ biogas. De productie van
biogas zal in de toekomst waarschijnlijk toenemen, maar toepassing van biogas kan ook
plaatsvinden als aardgas substituut of voor de opwekking van hernieuwbare warmte.
Recente aanvragen voor Stimulering Duurzame Energie (SDE) geven een beeld dat alle
drie de technieken toegepast zullen worden. De recente aanvragen voor SDE laten
eveneens zien dat diverse vermogens gasmotoren zijn gerealiseerd dan wel
aangevraagd; een aanzienlijk deel hiervan zit boven 1 MWe. Naar verwachting zal de
toepassing van biogas in gasmotoren blijven bestaan. Uitgaande van 10,7 PJ biogas, een
gelijk emissiepatroon als dat bij aardgasmotoren en de energie-inzet behorend bij de
berekende methaanslip in paragraaf 6.5, is de methaanslip voor biogasmotoren hier
ingeschat op 0,13 Mton CO2-eq. Verder is hier ingeschat dat een eis van 1500 deze
emissie reduceert met circa 0,02 en een eis van 1200 dit reduceert met circa 0,03 Mton
CO2-eq. Plaatsing van naverbranders zal 95% van de methaanslip verwijderen. Voor de
kosten van deze technologie wordt hier verwezen naar berekeningen in paragraaf 6.5.
Het Nederlandse gasmotorpark is in 2008 geïnventariseerd voor een studie van ECN
(Kroon & Wetzels, 2008). Uit de inventarisatie van diverse vermogensklassen bleken
toen ruim 3000 gasmotoren kleiner dan 1 MWe opgesteld te staan; daarvan stonden
meer dan 1650 gasmotoren in de sector Land- & Tuinbouw en ongeveer 450
gasmotoren in de sector Gezondheid en ongeveer 450 gasmotoren in de sector
Diensten. De CBS statistieken van de productiemiddelen elektriciteit laten zien dat het
gemiddelde gasmotorvermogen is toegenomen in de Land- & Tuinbouw (van 0,44 MWe
in 1998 naar 1,09 MWe in 2010), maar voor de overige sectoren is het gemiddelde
vermogen over deze periode niet of slechts beperkt toegenomen (CBS, 2013). Voor de
sectoren Gezondheid en Overige Producenten, waar de sector Diensten onder is
gebracht door CBS, is het gemiddelde motorvermogen over deze periode vrijwel
constant (gemiddeld 0,33 MWe per motor). Het overgrote deel van het gasmotorpark,
bij benadering dus 3000 van de in totaal ongeveer 4250 gasmotoren, is dus kleiner dan
1 MWe (statistieken berekend op basis van (CBS, 2013)).
Zoals beschreven in Paragraaf 7.2 zal op basis van de meetcampagnes, naar het zich laat
aanzien, een methaan-eis voor kleine aardgasmotoren een beperkt effect sorteren,
tenzij deze eis geformuleerd zou worden op een scherper niveau dan 1200 mg C/Nm3
bij 3% O2. Wegens de hogere reductiekosten voor kleine vermogens, lijkt het stellen van
een eis scherper dan 1200 mg C/Nm3 bij 3% O2 niet voor de hand liggend. Vanwege het
beperkte effect van een methaan-eis op het niveau van 1200 mg C/Nm3 bij 3% O2, is het
Kosten en effecten
biogasmotoren
Kosten en effecten kleine
aardgasmotoren
ECN
reductiepotentieel hier niet verder kwantitatief uitgewerkt. Mogelijk dat enkele
motoren met een excessief hoge methaanemissie aanwezig zijn in het
Middels een eis kan bij deze motoren methaanreductie worden afgedwongen. Een
belangrijke reden om methaan
mogelijke toekomstige wijzigingen in het gasmotorpark ten gevolge van nieuwe
technologie en het mogelijke effect van emissie
methaanemissies uit kleine gasmotoren. Zoals berekend in Paragraaf
methaanemi
reductie. Daarnaast is het overgrote deel van het gasmotorpark kleiner dan 1 MW
zodat het voornoemde effect mogelijk grote gevolgen heeft voor de totale hoeveelheid
methaanemissie
lijkt te geven om methaan
toekomst toch methaan
7.5 Conclusie
In het buitenland worden vrijwel geen methaan
Alleen Denemarken
metingen zijn verricht aan biogasm
motoren aan een methaan
methaanslip van dit type motoren ongewenst en kan in de toekomst, door extra arme
afstelling om aan NO
staat dat voor een deel van de biogasmotoren onvolledige verbranding de voorkeur
heeft boven een veel grotere methaanemissie door natuurlijke vergisting als het biogas
niet nuttig wordt aangewend. Ook de wisselende samenstellin
inventarisatie van de prestaties van biogasmotoren maken dat een methaan
vooralsnog niet op een scherp niveau geformuleerd kan worden. Op basis van de
huidige inzichten kan men overwegen een methaan
1500 mg C/Nm
probleemloos haalbaar zijn. Voor de meeste bestaande motoren zal een eis op dit
niveau ook haalbaar zijn zonder technische maatregelen te moeten nemen. Voor deze
categorie kan een overgangsregeling worden overwogen. Tenslotte is een uitgebreidere
inventarisatie van het biogasmotorpark in Nederland en de methaanemissies, ook ten
gevolge van andere emissie
In het buitenland worden vrijwel geen methaan
opgelegd. A
minimumvermogen van 120 kW. De eis is relatief
methaanemissie uit kleine aardgasmotoren aanzienlijk lager dan de methaanemissie uit
grote aardgasmotoren. De methaanemissie uit kleine aardgasmotoren kan in de
toekomst toenemen door een extra lean
eisen te vol
aardgasmotoren in Nederland en het negatieve effect van hoge methaanemissies op de
CO2-besparing, rechtvaardigt de formulering van een emissie
worden om een methaan
niveau als dat voor grote aardgasmotoren. Overeenkomstig de conclusies in hoofdstuk
ECN-E--13-029
reductiepotentieel hier niet verder kwantitatief uitgewerkt. Mogelijk dat enkele
motoren met een excessief hoge methaanemissie aanwezig zijn in het
Middels een eis kan bij deze motoren methaanreductie worden afgedwongen. Een
belangrijke reden om methaan
mogelijke toekomstige wijzigingen in het gasmotorpark ten gevolge van nieuwe
gie en het mogelijke effect van emissie
methaanemissies uit kleine gasmotoren. Zoals berekend in Paragraaf
methaanemissies uit kleine gasmotor
reductie. Daarnaast is het overgrote deel van het gasmotorpark kleiner dan 1 MW
zodat het voornoemde effect mogelijk grote gevolgen heeft voor de totale hoeveelheid
methaanemissies. Ondanks dat het bestaande gasmotorpark geen directe aanleiding
lijkt te geven om methaan
toekomst toch methaan-
Conclusie
In het buitenland worden vrijwel geen methaan
lleen Denemarken kent
metingen zijn verricht aan biogasm
motoren aan een methaan
methaanslip van dit type motoren ongewenst en kan in de toekomst, door extra arme
afstelling om aan NOx-eisen te voldoen, de methaanemis
staat dat voor een deel van de biogasmotoren onvolledige verbranding de voorkeur
heeft boven een veel grotere methaanemissie door natuurlijke vergisting als het biogas
niet nuttig wordt aangewend. Ook de wisselende samenstellin
inventarisatie van de prestaties van biogasmotoren maken dat een methaan
vooralsnog niet op een scherp niveau geformuleerd kan worden. Op basis van de
huidige inzichten kan men overwegen een methaan
1500 mg C/Nm3 bij 3% O
probleemloos haalbaar zijn. Voor de meeste bestaande motoren zal een eis op dit
niveau ook haalbaar zijn zonder technische maatregelen te moeten nemen. Voor deze
tegorie kan een overgangsregeling worden overwogen. Tenslotte is een uitgebreidere
inventarisatie van het biogasmotorpark in Nederland en de methaanemissies, ook ten
gevolge van andere emissie
In het buitenland worden vrijwel geen methaan
opgelegd. Alleen Denemarken
minimumvermogen van 120 kW. De eis is relatief
methaanemissie uit kleine aardgasmotoren aanzienlijk lager dan de methaanemissie uit
grote aardgasmotoren. De methaanemissie uit kleine aardgasmotoren kan in de
toekomst toenemen door een extra lean
eisen te voldoen. Dit effect, gecombineerd met een aanzienlijk aantal kleine
aardgasmotoren in Nederland en het negatieve effect van hoge methaanemissies op de
besparing, rechtvaardigt de formulering van een emissie
worden om een methaan
niveau als dat voor grote aardgasmotoren. Overeenkomstig de conclusies in hoofdstuk
reductiepotentieel hier niet verder kwantitatief uitgewerkt. Mogelijk dat enkele
motoren met een excessief hoge methaanemissie aanwezig zijn in het
Middels een eis kan bij deze motoren methaanreductie worden afgedwongen. Een
belangrijke reden om methaan-eisen te stellen voor kleine aardgasmotoren zijn
mogelijke toekomstige wijzigingen in het gasmotorpark ten gevolge van nieuwe
gie en het mogelijke effect van emissie
methaanemissies uit kleine gasmotoren. Zoals berekend in Paragraaf
ssies uit kleine gasmotor-
reductie. Daarnaast is het overgrote deel van het gasmotorpark kleiner dan 1 MW
zodat het voornoemde effect mogelijk grote gevolgen heeft voor de totale hoeveelheid
s. Ondanks dat het bestaande gasmotorpark geen directe aanleiding
lijkt te geven om methaan-eisen te stellen, vormt dit een belangrijk motief om in de
-eisen te stellen voor kleine gasmotoren.
Conclusie methaan
In het buitenland worden vrijwel geen methaan
kent een methaan
metingen zijn verricht aan biogasmotoren, is het technisch mogelijk om dit type
motoren aan een methaan-eis te laten voldoen. Daarnaast is ongelimiteerde
methaanslip van dit type motoren ongewenst en kan in de toekomst, door extra arme
eisen te voldoen, de methaanemis
staat dat voor een deel van de biogasmotoren onvolledige verbranding de voorkeur
heeft boven een veel grotere methaanemissie door natuurlijke vergisting als het biogas
niet nuttig wordt aangewend. Ook de wisselende samenstellin
inventarisatie van de prestaties van biogasmotoren maken dat een methaan
vooralsnog niet op een scherp niveau geformuleerd kan worden. Op basis van de
huidige inzichten kan men overwegen een methaan
bij 3% O2 voor nieuwe motoren. Voor deze categorie zal deze eis vrijwel
probleemloos haalbaar zijn. Voor de meeste bestaande motoren zal een eis op dit
niveau ook haalbaar zijn zonder technische maatregelen te moeten nemen. Voor deze
tegorie kan een overgangsregeling worden overwogen. Tenslotte is een uitgebreidere
inventarisatie van het biogasmotorpark in Nederland en de methaanemissies, ook ten
gevolge van andere emissie-eisen, gewenst.
In het buitenland worden vrijwel geen methaan
lleen Denemarken kent een m
minimumvermogen van 120 kW. De eis is relatief
methaanemissie uit kleine aardgasmotoren aanzienlijk lager dan de methaanemissie uit
grote aardgasmotoren. De methaanemissie uit kleine aardgasmotoren kan in de
toekomst toenemen door een extra lean
doen. Dit effect, gecombineerd met een aanzienlijk aantal kleine
aardgasmotoren in Nederland en het negatieve effect van hoge methaanemissies op de
besparing, rechtvaardigt de formulering van een emissie
worden om een methaan-eis voor kleine aardgasmotoren te formuleren op een gelijk
niveau als dat voor grote aardgasmotoren. Overeenkomstig de conclusies in hoofdstuk
reductiepotentieel hier niet verder kwantitatief uitgewerkt. Mogelijk dat enkele
motoren met een excessief hoge methaanemissie aanwezig zijn in het
Middels een eis kan bij deze motoren methaanreductie worden afgedwongen. Een
eisen te stellen voor kleine aardgasmotoren zijn
mogelijke toekomstige wijzigingen in het gasmotorpark ten gevolge van nieuwe
gie en het mogelijke effect van emissie-eisen, met name voor NO
methaanemissies uit kleine gasmotoren. Zoals berekend in Paragraaf
-WKK’s een sterk negatief effect op de totale CO
reductie. Daarnaast is het overgrote deel van het gasmotorpark kleiner dan 1 MW
zodat het voornoemde effect mogelijk grote gevolgen heeft voor de totale hoeveelheid
s. Ondanks dat het bestaande gasmotorpark geen directe aanleiding
eisen te stellen, vormt dit een belangrijk motief om in de
eisen te stellen voor kleine gasmotoren.
methaan-eis bij biogasmotoren
In het buitenland worden vrijwel geen methaan-eisen aan biogasmotoren opgelegd.
ethaan-eis, die relatief
otoren, is het technisch mogelijk om dit type
eis te laten voldoen. Daarnaast is ongelimiteerde
methaanslip van dit type motoren ongewenst en kan in de toekomst, door extra arme
eisen te voldoen, de methaanemis
staat dat voor een deel van de biogasmotoren onvolledige verbranding de voorkeur
heeft boven een veel grotere methaanemissie door natuurlijke vergisting als het biogas
niet nuttig wordt aangewend. Ook de wisselende samenstellin
inventarisatie van de prestaties van biogasmotoren maken dat een methaan
vooralsnog niet op een scherp niveau geformuleerd kan worden. Op basis van de
huidige inzichten kan men overwegen een methaan
voor nieuwe motoren. Voor deze categorie zal deze eis vrijwel
probleemloos haalbaar zijn. Voor de meeste bestaande motoren zal een eis op dit
niveau ook haalbaar zijn zonder technische maatregelen te moeten nemen. Voor deze
tegorie kan een overgangsregeling worden overwogen. Tenslotte is een uitgebreidere
inventarisatie van het biogasmotorpark in Nederland en de methaanemissies, ook ten
eisen, gewenst.
In het buitenland worden vrijwel geen methaan-eisen aan kleine aardgasmotoren
een methaan-eis voor aardgasmotoren met een
minimumvermogen van 120 kW. De eis is relatief ruim
methaanemissie uit kleine aardgasmotoren aanzienlijk lager dan de methaanemissie uit
grote aardgasmotoren. De methaanemissie uit kleine aardgasmotoren kan in de
toekomst toenemen door een extra lean-burn afstelling van de motoren om aan NO
doen. Dit effect, gecombineerd met een aanzienlijk aantal kleine
aardgasmotoren in Nederland en het negatieve effect van hoge methaanemissies op de
besparing, rechtvaardigt de formulering van een emissie
r kleine aardgasmotoren te formuleren op een gelijk
niveau als dat voor grote aardgasmotoren. Overeenkomstig de conclusies in hoofdstuk
Invoering methaan
reductiepotentieel hier niet verder kwantitatief uitgewerkt. Mogelijk dat enkele
motoren met een excessief hoge methaanemissie aanwezig zijn in het
Middels een eis kan bij deze motoren methaanreductie worden afgedwongen. Een
eisen te stellen voor kleine aardgasmotoren zijn
mogelijke toekomstige wijzigingen in het gasmotorpark ten gevolge van nieuwe
eisen, met name voor NO
methaanemissies uit kleine gasmotoren. Zoals berekend in Paragraaf
WKK’s een sterk negatief effect op de totale CO
reductie. Daarnaast is het overgrote deel van het gasmotorpark kleiner dan 1 MW
zodat het voornoemde effect mogelijk grote gevolgen heeft voor de totale hoeveelheid
s. Ondanks dat het bestaande gasmotorpark geen directe aanleiding
eisen te stellen, vormt dit een belangrijk motief om in de
eisen te stellen voor kleine gasmotoren.
bij biogasmotoren
eisen aan biogasmotoren opgelegd.
relatief ruim is. Hoewel er niet veel
otoren, is het technisch mogelijk om dit type
eis te laten voldoen. Daarnaast is ongelimiteerde
methaanslip van dit type motoren ongewenst en kan in de toekomst, door extra arme
eisen te voldoen, de methaanemissie toenemen. Daar tegenover
staat dat voor een deel van de biogasmotoren onvolledige verbranding de voorkeur
heeft boven een veel grotere methaanemissie door natuurlijke vergisting als het biogas
niet nuttig wordt aangewend. Ook de wisselende samenstelling van biogas en de matige
inventarisatie van de prestaties van biogasmotoren maken dat een methaan
vooralsnog niet op een scherp niveau geformuleerd kan worden. Op basis van de
huidige inzichten kan men overwegen een methaan-eis te stellen op het nivea
voor nieuwe motoren. Voor deze categorie zal deze eis vrijwel
probleemloos haalbaar zijn. Voor de meeste bestaande motoren zal een eis op dit
niveau ook haalbaar zijn zonder technische maatregelen te moeten nemen. Voor deze
tegorie kan een overgangsregeling worden overwogen. Tenslotte is een uitgebreidere
inventarisatie van het biogasmotorpark in Nederland en de methaanemissies, ook ten
eisen aan kleine aardgasmotoren
eis voor aardgasmotoren met een
ruim. Over het algemeen is
methaanemissie uit kleine aardgasmotoren aanzienlijk lager dan de methaanemissie uit
grote aardgasmotoren. De methaanemissie uit kleine aardgasmotoren kan in de
burn afstelling van de motoren om aan NO
doen. Dit effect, gecombineerd met een aanzienlijk aantal kleine
aardgasmotoren in Nederland en het negatieve effect van hoge methaanemissies op de
besparing, rechtvaardigt de formulering van een emissie-eis. Overwogen kan
r kleine aardgasmotoren te formuleren op een gelijk
niveau als dat voor grote aardgasmotoren. Overeenkomstig de conclusies in hoofdstuk
Invoering methaan-eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren
reductiepotentieel hier niet verder kwantitatief uitgewerkt. Mogelijk dat enkele
motoren met een excessief hoge methaanemissie aanwezig zijn in het bestaande park.
Middels een eis kan bij deze motoren methaanreductie worden afgedwongen. Een
eisen te stellen voor kleine aardgasmotoren zijn
mogelijke toekomstige wijzigingen in het gasmotorpark ten gevolge van nieuwe
eisen, met name voor NOx, op
methaanemissies uit kleine gasmotoren. Zoals berekend in Paragraaf 6.1, hebben hoge
WKK’s een sterk negatief effect op de totale CO
reductie. Daarnaast is het overgrote deel van het gasmotorpark kleiner dan 1 MW
zodat het voornoemde effect mogelijk grote gevolgen heeft voor de totale hoeveelheid
s. Ondanks dat het bestaande gasmotorpark geen directe aanleiding
eisen te stellen, vormt dit een belangrijk motief om in de
eisen te stellen voor kleine gasmotoren.
bij biogasmotoren
eisen aan biogasmotoren opgelegd.
. Hoewel er niet veel
otoren, is het technisch mogelijk om dit type
eis te laten voldoen. Daarnaast is ongelimiteerde
methaanslip van dit type motoren ongewenst en kan in de toekomst, door extra arme
sie toenemen. Daar tegenover
staat dat voor een deel van de biogasmotoren onvolledige verbranding de voorkeur
heeft boven een veel grotere methaanemissie door natuurlijke vergisting als het biogas
g van biogas en de matige
inventarisatie van de prestaties van biogasmotoren maken dat een methaan-eis
vooralsnog niet op een scherp niveau geformuleerd kan worden. Op basis van de
eis te stellen op het nivea
voor nieuwe motoren. Voor deze categorie zal deze eis vrijwel
probleemloos haalbaar zijn. Voor de meeste bestaande motoren zal een eis op dit
niveau ook haalbaar zijn zonder technische maatregelen te moeten nemen. Voor deze
tegorie kan een overgangsregeling worden overwogen. Tenslotte is een uitgebreidere
inventarisatie van het biogasmotorpark in Nederland en de methaanemissies, ook ten
eisen aan kleine aardgasmotoren
eis voor aardgasmotoren met een
. Over het algemeen is
methaanemissie uit kleine aardgasmotoren aanzienlijk lager dan de methaanemissie uit
grote aardgasmotoren. De methaanemissie uit kleine aardgasmotoren kan in de
burn afstelling van de motoren om aan NO
doen. Dit effect, gecombineerd met een aanzienlijk aantal kleine
aardgasmotoren in Nederland en het negatieve effect van hoge methaanemissies op de
eis. Overwogen kan
r kleine aardgasmotoren te formuleren op een gelijk
niveau als dat voor grote aardgasmotoren. Overeenkomstig de conclusies in hoofdstuk
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren
reductiepotentieel hier niet verder kwantitatief uitgewerkt. Mogelijk dat enkele
bestaande park.
Middels een eis kan bij deze motoren methaanreductie worden afgedwongen. Een
eisen te stellen voor kleine aardgasmotoren zijn
mogelijke toekomstige wijzigingen in het gasmotorpark ten gevolge van nieuwe
, op
, hebben hoge
WKK’s een sterk negatief effect op de totale CO2-
reductie. Daarnaast is het overgrote deel van het gasmotorpark kleiner dan 1 MWe,
zodat het voornoemde effect mogelijk grote gevolgen heeft voor de totale hoeveelheid
s. Ondanks dat het bestaande gasmotorpark geen directe aanleiding
eisen te stellen, vormt dit een belangrijk motief om in de
bij biogasmotoren
eisen aan biogasmotoren opgelegd.
. Hoewel er niet veel
otoren, is het technisch mogelijk om dit type
methaanslip van dit type motoren ongewenst en kan in de toekomst, door extra arme
sie toenemen. Daar tegenover
staat dat voor een deel van de biogasmotoren onvolledige verbranding de voorkeur
heeft boven een veel grotere methaanemissie door natuurlijke vergisting als het biogas
g van biogas en de matige
eis
vooralsnog niet op een scherp niveau geformuleerd kan worden. Op basis van de
eis te stellen op het niveau van
voor nieuwe motoren. Voor deze categorie zal deze eis vrijwel
probleemloos haalbaar zijn. Voor de meeste bestaande motoren zal een eis op dit
niveau ook haalbaar zijn zonder technische maatregelen te moeten nemen. Voor deze
tegorie kan een overgangsregeling worden overwogen. Tenslotte is een uitgebreidere
inventarisatie van het biogasmotorpark in Nederland en de methaanemissies, ook ten
eisen aan kleine aardgasmotoren
eis voor aardgasmotoren met een
. Over het algemeen is de
methaanemissie uit kleine aardgasmotoren aanzienlijk lager dan de methaanemissie uit
grote aardgasmotoren. De methaanemissie uit kleine aardgasmotoren kan in de
burn afstelling van de motoren om aan NOx-
aardgasmotoren in Nederland en het negatieve effect van hoge methaanemissies op de
eis. Overwogen kan
r kleine aardgasmotoren te formuleren op een gelijk
niveau als dat voor grote aardgasmotoren. Overeenkomstig de conclusies in hoofdstuk
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren
Eis welke het Ministerie kan
overwegen voor
biogasmotoren
Eis welke het Ministerie kan
overwegen voor kleine
aardgasmotoren
eis bij biogasmotoren en kleine aardgasmotoren 85
Eis welke het Ministerie kan
overwegen voor
biogasmotoren
Eis welke het Ministerie kan
voor kleine
aardgasmotoren
85
86
6 is dat dus een eis van 1200 mg C/Nm3 bij 3% O2. Voor nieuwe aardgasmotoren zal
formulering van een dergelijke eis naar verwachting niet problematisch zijn. Ook voor
de meeste bestaande motoren zal een dergelijke eis haalbaar zijn zonder toepassing
van technische maatregelen. Tenslotte is het wenselijk om de bestaande, kleine
aardgasmotoren uitgebreider te inventariseren ten aanzien van methaanemissies,
inclusief inventarisatie van het effect van een lean-burn afstelling om aan
aangescherpte NOx-eisen te voldoen. Naast de voornoemde inventarisatie zouden ook
emissieprestaties van kleine gasmotoren met een driewegkatalysator (zie Paragraaf 2.2)
geïnventariseerd kunnen worden.
ECN
Agritica (2008):
http://www.agritica.com/show_news.asp?v=1&jaar=8&id=11992&lang
bezocht o
Arcadis (2010):
the European Union.
Website:
http://ec.europa.eu/environment/waste/compost/pdf/ia_biowaste%20
%20ANNEX%20F%20
Attainment Technologies (2004):
Technologies, L.L.C, EPA CHP Partnership, May 2004.
http://www.attainmenttech.com/solutions.html#lean
2013)
Austin, A. (2010):
dairy digester implementation in California?
Avesco Swissmotor (2009a):
Abgasrückführung
Zwitserland, op internet in 2009.
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/070719_bh
.1..pdf
Avesco Swissmotor (2009b):
(Brochure).
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/kompakt.pdf
Avesco Swissmotor (2012a):
(Brochure).
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/070719_bhkw2
.1..pdf
Avesco Swissmotor (2012b):
(Brochure).
http://www.avesco.ch/fileadmin/Dokumente/News/Energiesysteme/BHKW
MAILING_d_LOW_31.3..pdf
ECN-E--13-029
Agritica (2008): SQ2 rookgasreiniger praktijkrijp
http://www.agritica.com/show_news.asp?v=1&jaar=8&id=11992&lang
bezocht oktober 2012)
Arcadis (2010): Assessment of the options to improve the management of bio
the European Union.
Website:
http://ec.europa.eu/environment/waste/compost/pdf/ia_biowaste%20
%20ANNEX%20F%20
Attainment Technologies (2004):
Technologies, L.L.C, EPA CHP Partnership, May 2004.
http://www.attainmenttech.com/solutions.html#lean
2013)
Austin, A. (2010): Methane Migraine
dairy digester implementation in California?
Avesco Swissmotor (2009a):
Abgasrückführung
Zwitserland, op internet in 2009.
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/070719_bh
.1..pdf
Avesco Swissmotor (2009b):
Brochure). Avesco AG, Langenthal, Zwitserland, op internet in 2009. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/kompakt.pdf
Avesco Swissmotor (2012a):
Brochure). Avesco AG, Langenthal, Zwitserland. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/070719_bhkw2
.1..pdf (laatst bezocht
Avesco Swissmotor (2012b):
(Brochure). Avesco AG, Langenthal, Zwitserland. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Dokumente/News/Energiesysteme/BHKW
MAILING_d_LOW_31.3..pdf
Referenties
SQ2 rookgasreiniger praktijkrijp
http://www.agritica.com/show_news.asp?v=1&jaar=8&id=11992&lang
ktober 2012)
Assessment of the options to improve the management of bio
the European Union. Arcadis, Duerne, Belgium, 12 februari 2010.
http://ec.europa.eu/environment/waste/compost/pdf/ia_biowaste%20
%20ANNEX%20F%20-%20environmental%20assumptions.pdf
Attainment Technologies (2004): Emission Solutions For Today
Technologies, L.L.C, EPA CHP Partnership, May 2004.
http://www.attainmenttech.com/solutions.html#lean
Methane Migraine -
dairy digester implementation in California?
Avesco Swissmotor (2009a): Erdgas Kompakt
Abgasrückführung; Biogas Module auf Anfrage. Avesco AG, Langenthal,
Zwitserland, op internet in 2009.
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/070719_bh
Avesco Swissmotor (2009b): Avesco Kompakt BHKW 50
Avesco AG, Langenthal, Zwitserland, op internet in 2009. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/kompakt.pdf
Avesco Swissmotor (2012a): Avesco Kompakt BHKW 30
Avesco AG, Langenthal, Zwitserland. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/070719_bhkw2
(laatst bezocht november 2012)
Avesco Swissmotor (2012b): Avesco-Blockheizkraftwerke für Klär
Avesco AG, Langenthal, Zwitserland. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Dokumente/News/Energiesysteme/BHKW
MAILING_d_LOW_31.3..pdf (laatst bezocht
Referenties
SQ2 rookgasreiniger praktijkrijp. Nieuwbericht 24 oktober 2008.
http://www.agritica.com/show_news.asp?v=1&jaar=8&id=11992&lang
Assessment of the options to improve the management of bio
Arcadis, Duerne, Belgium, 12 februari 2010.
http://ec.europa.eu/environment/waste/compost/pdf/ia_biowaste%20
%20environmental%20assumptions.pdf
Emission Solutions For Today
Technologies, L.L.C, EPA CHP Partnership, May 2004.
http://www.attainmenttech.com/solutions.html#lean
- Are stringent air quality regulations impeding
dairy digester implementation in California?
Erdgas Kompakt-BHKW mit patentierter, geregelter
; Biogas Module auf Anfrage. Avesco AG, Langenthal,
Zwitserland, op internet in 2009. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/070719_bh
Avesco Kompakt BHKW 50
Avesco AG, Langenthal, Zwitserland, op internet in 2009. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/kompakt.pdf
Avesco Kompakt BHKW 30
Avesco AG, Langenthal, Zwitserland. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/070719_bhkw2
ovember 2012)
Blockheizkraftwerke für Klär
Avesco AG, Langenthal, Zwitserland. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Dokumente/News/Energiesysteme/BHKW
(laatst bezocht
Referenties
. Nieuwbericht 24 oktober 2008.
http://www.agritica.com/show_news.asp?v=1&jaar=8&id=11992&lang
Assessment of the options to improve the management of bio
Arcadis, Duerne, Belgium, 12 februari 2010.
http://ec.europa.eu/environment/waste/compost/pdf/ia_biowaste%20
%20environmental%20assumptions.pdf
Emission Solutions For Today. Attainment
Technologies, L.L.C, EPA CHP Partnership, May 2004.
http://www.attainmenttech.com/solutions.html#lean (laatst bezocht
stringent air quality regulations impeding
dairy digester implementation in California?, Biomass Magazine,
BHKW mit patentierter, geregelter
; Biogas Module auf Anfrage. Avesco AG, Langenthal,
Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/070719_bh
Avesco Kompakt BHKW 50 - 280 kW elektrische Leistung
Avesco AG, Langenthal, Zwitserland, op internet in 2009. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/kompakt.pdf
Avesco Kompakt BHKW 30 - 280 kW elektrische Leistung
Avesco AG, Langenthal, Zwitserland. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/070719_bhkw2
Blockheizkraftwerke für Klär
Avesco AG, Langenthal, Zwitserland. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Dokumente/News/Energiesysteme/BHKW
(laatst bezocht november 2012)
. Nieuwbericht 24 oktober 2008.
http://www.agritica.com/show_news.asp?v=1&jaar=8&id=11992&lang
Assessment of the options to improve the management of bio
Arcadis, Duerne, Belgium, 12 februari 2010.
http://ec.europa.eu/environment/waste/compost/pdf/ia_biowaste%20
%20environmental%20assumptions.pdf
. Attainment
(laatst bezocht
stringent air quality regulations impeding
Biomass Magazine, January 2010.
BHKW mit patentierter, geregelter
; Biogas Module auf Anfrage. Avesco AG, Langenthal,
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/070719_bh
280 kW elektrische Leistung
Avesco AG, Langenthal, Zwitserland, op internet in 2009. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/kompakt.pdf
280 kW elektrische Leistung
Avesco AG, Langenthal, Zwitserland. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/070719_bhkw2
Blockheizkraftwerke für Klär-/Biogasanlagen
Avesco AG, Langenthal, Zwitserland. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Dokumente/News/Energiesysteme/BHKW
ovember 2012)
. Nieuwbericht 24 oktober 2008.
http://www.agritica.com/show_news.asp?v=1&jaar=8&id=11992&lang (laatst
Assessment of the options to improve the management of bio-waste in
http://ec.europa.eu/environment/waste/compost/pdf/ia_biowaste%20-
(laatst bezocht maart
stringent air quality regulations impeding
January 2010.
BHKW mit patentierter, geregelter
; Biogas Module auf Anfrage. Avesco AG, Langenthal,
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/070719_bhkw2
280 kW elektrische Leistung
Avesco AG, Langenthal, Zwitserland, op internet in 2009. Website:
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/kompakt.pdf
280 kW elektrische Leistung
http://www.avesco.ch/fileadmin/Bilder/Energiesysteme/bhkw/070719_bhkw2
/Biogasanlagen
http://www.avesco.ch/fileadmin/Dokumente/News/Energiesysteme/BHKW-
8787
88
Basel (2012): Verordnung über die Verschärfung von Emissionsbegrenzungen für
stationäre Anlagen. Vom 14. August 1990. Umweltschutz, Kanton Basel.
http://www.baselland.ch/786-14-htm.294384.0.html (download november
2012)
Baxter, L. (2005): Biomassa impact on SCR catalyst; Technical report. IEA Bioenergy Task
32, Brigham Young University, Provo, UT, USA, October 2005.
BFE (2005): Biogasanlage Reidermoos Energie- und Düngerproduktion. EnergieSchweiz
Bundesamt für Energie BFE, Bern, juni 2005. Website:
http://www.biomasseenergie.ch/Portals/0/1_de/01_Wie_produzieren/Pdf/bio
gas-reidermoos.pdf
BHKW (2011): BHKW-Kenndaten 2011 – Module, Anbieter, Kosten. Arbeitsgemeinschaft
für Sparsamen und Umweltfreundlichen Energieverbrauch E.V. Berlin.
http://asue.de/themen/blockheizkraftwerke/broschueren/bhkw_kenndaten_2
011.html (download november 2012)
Bining, A (2006): California Advanced Reciprocating Internal Combustion Engine (ARICE)
Program and Collaborative – Status and Update. 3rd Annual Advanced
Stationary Reciprocating Engines Meeting, Argonne, 2006.
http://lasersparkpluginc.com/uploads/sp1.pdf (laatst bezocht oktober 2012)
BIOX (2006): Betreft definitieve vergunningaanvraag BIOX krachtens de Wet
milieubeheer, de Wet verontreiniging oppervlaktewateren en de Wet op de
waterhuishouding. Ten behoeve van de voorgenomen bouw van een terminal
en biomassa-installatie op het Sloehavengebied te Vlissingen. BioX Group B.V.,
De Bilt, 12 mei 2006.
Blizman, B.J, D.B. Makel, J.H. Mack, R.W. Dibble (2006): Landfill Gas Fueled HCCI
Demonstration System. Proceedings of ICEF2006 ASME Internal Combustion
Engine Division 2006, Fall Technical Conference, Sacramento, California, USA,
November 2006. Website: http://escholarship.org/uc/item/0qp039sp
BluePoint (2005a): Online informatie. Website:
http://www.energysolutionscenter.org/resources/PDFs/GT_SP04_SmallEngine
_CHP.pdf
BluePoint (2005b): The Lean-One™; Solving Tomorrow’s Energy Needs Today Solving
Tomorrow’s Energy Needs Today. BluePoint Energy inc Carson City, NV, USA,
2005. Website:
http://www.energysolutionscenter.org/distgen/AppGuide/DataFiles/BluePoint
260Spec.PDF
BluePoint (2005c): Online informatie. Website:
http://www.energysolutionscenter.org/distgen/AppGuide/Manf/BluePoint.ht
ml
BMWA (2001): Technische Grundlage für die Beurteilung von Emissionen aus
Stationärmotoren. BMWA, 2001.
http://www.bmwfj.gv.at/Unternehmen/gewerbetechnik/Documents/Emission
en%20aus%20Stationaermotoren.pdf (download november 2012)
BMWA (2007): Technische Grundlage für die Beurteilung van Biogasanlagen. BMWA
Oostenrijk, 2007.
ECN
http://www.lea.at/download/Biogas/TechnischeGrundlageBiogasanlagen_BM
WA_2007.pdf
Boom, T. (2008):
install
Brown, D., R. Holtbecker (2007):
low
Website:
http://www.wartsila.com/Wartsila/global/docs/en/about_us/in_detail/1_200
7/indetail1_07_LR_final.pdf
BTG (2005):
Buck, S. te, B. van Keulen, L. Bosselaar, T. Gerlagh (2010):
Hernieuwbare Energie Update 2010
Publicatienummer 2DENB1013. Website:
http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/Protocol%20Monitori
ng%20Hernieuwbare%20Energie%20Update%202010%20DEN.pdf
bezocht
Buderus (2012):
Website:
Burgess, J. (
2009.
Emission
California (2006a):
California Environmental Protection Agency.
Website:
http://www.empi
ngines_atcmfaq.pdf
California (2006b):
California
Website:
http://www.arb.ca.gov/planning/gmerp/march21plan/march22_plan.pdf
California (2012):
measure for stationary compression ignit
May 19, 2011.
(laatst bezocht
Cargnello, M,
Calvino Gámez
methane combustion over modular Pd@CeO
Science, 10 augustus 2012,
10.1126/science.1222887
Caterpillar (2012):
release van Augustus 2011. Website:
www.cat.com/cda/files/2988453/7/M11PR6.doc
2012)
ECN-E--13-029
http://www.lea.at/download/Biogas/TechnischeGrundlageBiogasanlagen_BM
WA_2007.pdf (laatst bezocht
Boom, T. (2008): Internationale verkenning aanscherping emissie
installaties. Concept rapport, InfoMil, 14 maart 2008.
Brown, D., R. Holtbecker (2007):
low-speed engines.
Website:
http://www.wartsila.com/Wartsila/global/docs/en/about_us/in_detail/1_200
7/indetail1_07_LR_final.pdf
BTG (2005): BTG-Factsheet biogas
Buck, S. te, B. van Keulen, L. Bosselaar, T. Gerlagh (2010):
Hernieuwbare Energie Update 2010
Publicatienummer 2DENB1013. Website:
http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/Protocol%20Monitori
ng%20Hernieuwbare%20Energie%20Update%202010%20DEN.pdf
bezocht januari 2013)
Buderus (2012): Warmtekrachtkoppelingen. SES WKK
Website: http://www.buderus.nl/
Burgess, J. (2009): Low Emission Gas Engine Technology
2009. Website:
Emission-Bus-Technology
California (2006a): Frequently Asked
California Environmental Protection Agency.
Website:
http://www.empi
ngines_atcmfaq.pdf
California (2006b): Proposed Emission Reduction Plan for Ports and Goods Movement in
California. California Environmental Protection Agency, 21 maart 2006.
Website:
http://www.arb.ca.gov/planning/gmerp/march21plan/march22_plan.pdf
California (2012): Final Regulation Order, amendments to the airborne toxic control
measure for stationary compression ignit
May 19, 2011. http://www.arb.ca.gov/diesel/documents/FinalReg2011.pdf
(laatst bezocht
Cargnello, M, J. J. Delgado Jaén
Calvino Gámez,
methane combustion over modular Pd@CeO
Science, 10 augustus 2012,
10.1126/science.1222887
Caterpillar (2012): Caterpillar to offer 3500C Tier 3 Marine Power Solutions
release van Augustus 2011. Website:
www.cat.com/cda/files/2988453/7/M11PR6.doc
2012)
http://www.lea.at/download/Biogas/TechnischeGrundlageBiogasanlagen_BM
(laatst bezocht
Internationale verkenning aanscherping emissie
Concept rapport, InfoMil, 14 maart 2008.
Brown, D., R. Holtbecker (2007): Next steps in exhaust emissions control for Wärtsilä
speed engines. In Detail Wärtsilä Technical Journal, issue no 1, 2007.
http://www.wartsila.com/Wartsila/global/docs/en/about_us/in_detail/1_200
7/indetail1_07_LR_final.pdf
Factsheet biogas. Biomass
Buck, S. te, B. van Keulen, L. Bosselaar, T. Gerlagh (2010):
Hernieuwbare Energie Update 2010
Publicatienummer 2DENB1013. Website:
http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/Protocol%20Monitori
ng%20Hernieuwbare%20Energie%20Update%202010%20DEN.pdf
uari 2013)
Warmtekrachtkoppelingen. SES WKK
http://www.buderus.nl/
Low Emission Gas Engine Technology
Website: http://divacreative.com/biomethane/downloads/Low
Technology-John%20Burgess
Frequently Asked Questions Regarding the Stationary Diesel Engine
California Environmental Protection Agency.
http://www.empirecat.com/cm/emissionssolutions/FAQ_Stationary_Diesel_E
ngines_atcmfaq.pdf
Proposed Emission Reduction Plan for Ports and Goods Movement in
. California Environmental Protection Agency, 21 maart 2006.
http://www.arb.ca.gov/planning/gmerp/march21plan/march22_plan.pdf
Final Regulation Order, amendments to the airborne toxic control
measure for stationary compression ignit
http://www.arb.ca.gov/diesel/documents/FinalReg2011.pdf
(laatst bezocht november 2012)
J. J. Delgado Jaén, J. C. Hernández
, R. J. Gorte, P. Fornasiero
methane combustion over modular Pd@CeO
Science, 10 augustus 2012, Vol. 337
10.1126/science.1222887
Caterpillar to offer 3500C Tier 3 Marine Power Solutions
release van Augustus 2011. Website:
www.cat.com/cda/files/2988453/7/M11PR6.doc
http://www.lea.at/download/Biogas/TechnischeGrundlageBiogasanlagen_BM
(laatst bezocht november 2012)
Internationale verkenning aanscherping emissie
Concept rapport, InfoMil, 14 maart 2008.
Next steps in exhaust emissions control for Wärtsilä
l Wärtsilä Technical Journal, issue no 1, 2007.
http://www.wartsila.com/Wartsila/global/docs/en/about_us/in_detail/1_200
. Biomass technology group, Enschede, 2005.
Buck, S. te, B. van Keulen, L. Bosselaar, T. Gerlagh (2010):
Hernieuwbare Energie Update 2010. AgentschapNL, Ministerie van EZ,
Publicatienummer 2DENB1013. Website:
http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/Protocol%20Monitori
ng%20Hernieuwbare%20Energie%20Update%202010%20DEN.pdf
Warmtekrachtkoppelingen. SES WKK
http://www.buderus.nl/
Low Emission Gas Engine Technology
http://divacreative.com/biomethane/downloads/Low
John%20Burgess
Questions Regarding the Stationary Diesel Engine
California Environmental Protection Agency.
recat.com/cm/emissionssolutions/FAQ_Stationary_Diesel_E
Proposed Emission Reduction Plan for Ports and Goods Movement in
. California Environmental Protection Agency, 21 maart 2006.
http://www.arb.ca.gov/planning/gmerp/march21plan/march22_plan.pdf
Final Regulation Order, amendments to the airborne toxic control
measure for stationary compression ignition engines.
http://www.arb.ca.gov/diesel/documents/FinalReg2011.pdf
ovember 2012)
J. C. Hernández Garrido
P. Fornasiero (2012):
methane combustion over modular Pd@CeO
Vol. 337 no. 6095
Caterpillar to offer 3500C Tier 3 Marine Power Solutions
release van Augustus 2011. Website:
www.cat.com/cda/files/2988453/7/M11PR6.doc
http://www.lea.at/download/Biogas/TechnischeGrundlageBiogasanlagen_BM
ovember 2012)
Internationale verkenning aanscherping emissie
Concept rapport, InfoMil, 14 maart 2008.
Next steps in exhaust emissions control for Wärtsilä
l Wärtsilä Technical Journal, issue no 1, 2007.
http://www.wartsila.com/Wartsila/global/docs/en/about_us/in_detail/1_200
technology group, Enschede, 2005.
Buck, S. te, B. van Keulen, L. Bosselaar, T. Gerlagh (2010): Protocol Monitoring
. AgentschapNL, Ministerie van EZ,
http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/Protocol%20Monitori
ng%20Hernieuwbare%20Energie%20Update%202010%20DEN.pdf
Warmtekrachtkoppelingen. SES WKK. Nefit B.V., Deventer, 2012.
Low Emission Gas Engine Technology. Cummins Westport, June
http://divacreative.com/biomethane/downloads/Low
John%20Burgess-Cummins.ppt
Questions Regarding the Stationary Diesel Engine
California Environmental Protection Agency. Air Resources Board. May 8, 2006.
recat.com/cm/emissionssolutions/FAQ_Stationary_Diesel_E
Proposed Emission Reduction Plan for Ports and Goods Movement in
. California Environmental Protection Agency, 21 maart 2006.
http://www.arb.ca.gov/planning/gmerp/march21plan/march22_plan.pdf
Final Regulation Order, amendments to the airborne toxic control
ion engines. Section 93115, effective
http://www.arb.ca.gov/diesel/documents/FinalReg2011.pdf
Garrido, K. Bakhmutsky
(2012): Exceptional activity for
methane combustion over modular Pd@CeO2 subunits on functionalized Al
no. 6095 pp. 713-717, DOI:
Caterpillar to offer 3500C Tier 3 Marine Power Solutions
www.cat.com/cda/files/2988453/7/M11PR6.doc (laatst bezocht
http://www.lea.at/download/Biogas/TechnischeGrundlageBiogasanlagen_BM
Internationale verkenning aanscherping emissie-eisen WKK
Next steps in exhaust emissions control for Wärtsilä
l Wärtsilä Technical Journal, issue no 1, 2007.
http://www.wartsila.com/Wartsila/global/docs/en/about_us/in_detail/1_200
technology group, Enschede, 2005.
Protocol Monitoring
. AgentschapNL, Ministerie van EZ,
http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/Protocol%20Monitori
ng%20Hernieuwbare%20Energie%20Update%202010%20DEN.pdf (laatst
. Nefit B.V., Deventer, 2012.
. Cummins Westport, June
http://divacreative.com/biomethane/downloads/Low
Cummins.ppt
Questions Regarding the Stationary Diesel Engine
Air Resources Board. May 8, 2006.
recat.com/cm/emissionssolutions/FAQ_Stationary_Diesel_E
Proposed Emission Reduction Plan for Ports and Goods Movement in
. California Environmental Protection Agency, 21 maart 2006.
http://www.arb.ca.gov/planning/gmerp/march21plan/march22_plan.pdf
Final Regulation Order, amendments to the airborne toxic control
Section 93115, effective
http://www.arb.ca.gov/diesel/documents/FinalReg2011.pdf
K. Bakhmutsky, T. Montini
Exceptional activity for
subunits on functionalized Al
717, DOI:
Caterpillar to offer 3500C Tier 3 Marine Power Solutions. Press
(laatst bezocht december
http://www.lea.at/download/Biogas/TechnischeGrundlageBiogasanlagen_BM
Next steps in exhaust emissions control for Wärtsilä
l Wärtsilä Technical Journal, issue no 1, 2007.
http://www.wartsila.com/Wartsila/global/docs/en/about_us/in_detail/1_200
technology group, Enschede, 2005.
Protocol Monitoring
. AgentschapNL, Ministerie van EZ,
http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/Protocol%20Monitori
(laatst
. Nefit B.V., Deventer, 2012.
. Cummins Westport, June
http://divacreative.com/biomethane/downloads/Low-
Questions Regarding the Stationary Diesel Engine
Air Resources Board. May 8, 2006.
recat.com/cm/emissionssolutions/FAQ_Stationary_Diesel_E
Proposed Emission Reduction Plan for Ports and Goods Movement in
. California Environmental Protection Agency, 21 maart 2006.
http://www.arb.ca.gov/planning/gmerp/march21plan/march22_plan.pdf
Final Regulation Order, amendments to the airborne toxic control
Section 93115, effective
http://www.arb.ca.gov/diesel/documents/FinalReg2011.pdf
T. Montini, J. J.
Exceptional activity for
subunits on functionalized Al2O3.
Press
ecember
8989
90
CBS (2012): Hernieuwbare energie in Nederland 2011. Centraal Bureau voor de
Statistiek, Den Haag/Heerlen, 2012. ISBN: 978-90-357-1658-2
CBS (2013): CBS Statline – Productie en Productiemiddelen Elektriciteit.
http://statline.cbs.nl/ (laatst bezocht januari 2013)
CleanAIR (2012): The CleanAIR PERMIT™ DPF – Catalyzed Particulate Filter for Diesel
Engines, CleanAIR systems, Caterpillar. Website:
http://www.cleanairsys.com/products/filters/index.htm (laatst bezocht
november 2012)
Coenen J. M., van Gastel, K. de Jong (2004): Potentieel voor duurzame energie met
stortgas uit afvalstorten. Cogen Projects en Energieprojecten.com in opdracht
van SenterNovem, Utrecht, September 2004.
Couch, P. (2007): Application of Hydrogen Assisted Lean Operation to a Biogas Engine
(BioHALO). 4th Annual Advanced Stationary Reciprocating Engines Conference,
Downey, CA. TIAX Company, September 2007. Website:
http://sites.energetics.com/recips07/pdfs/Day2_1pm_trackA/Couch_TIAX.pdf
Credner, M. (2004): Energetische und wirtschafliche Analyse des
Aufbereitungsverfahrens für Biogas zum Betreib einer Mikrogastrubine.
Fachhochschule Trier Umwelt Campus Birkenfeld, Birkenfeld. 2004.
Cummins (2007a): Low BTU gas generator sets; > 1570-1750 kW | GQ series. van
internet. Website: www.cumminspower.com (laatst bezocht december 2012)
Cummins (2007b): Lean-burn engine technology increases efficiency, reduces NOx
emissions. Paper written by Keith Packham, Power topic #7009, Cummins
Power Generarion. Website:
http://cumminspower.com/www/literature/technicalpapers/PT-7009-
LeanBurn-en.pdf (laatst bezocht december 2012)
Cummins (2009): Lean-Burn Gas Generator Sets. Van internet. Website:
http://www.cumminspower.com/en/products/generators/leanburn/ (laatst
bezocht december 2012)
Cummins (2011): Every Alternative ISL G, Natural gas engines for truck and bus. Bulletin
4103996, Cummins Westport Inc., 2011. (geraadpleegd december 2012)
Cummins (2012): Cummins Particulate Filter - Meeting Low Emissions With The Right
Technology. Website:
http://cumminsengines.com/sites/every/misc/Technology/tier4info/tier_4_inf
o_cpf_.page (laatst bezocht november 2012)
Dambrink, K. (2005): Onderzoek biogas/biodieselmotor met deNOx. Novem ref.: 2020-
04-11-14-004. HoSt B.V., Hengelo, 30 december 2005.
Daniëls, B.W., J.C.M. Farla, L.W.M Beurskens,. Y.H.A Boerakker,. H.C. de Coninck,
A.W.N. van Dril, R. Harmsen, H. Jeeninga, P. Kroon, P. Lako, H.M. Londo, M.
Menkveld, A.J. Seebregts, G.J. Stienstra, C.H. Volkers, H.J. de Vries, J.R. Ybema
(2006): Verkenning klimaatdoelstellingen en energiebesparing 2020; Analyses
met het Optiedocument energie en emissies 2005. ECN-C--05-106, Petten,
februari 2006.
Daniëls, B.W., S. Kruitwagen (2010): Referentieraming energie en emissies 2010-2020.
ECN-E--10-004, april 2010.
ECN
DCL (2012a):
Website:
inc.com/images/stories/PDF/Products/Product05/00.pdf
nove
DCL (2012b):
beschikbaar op internet.
inc.com/images/stories/PDF/DPFs%20for%20Large%20Stationary%20Engines.
DCL (2012c):
Website:
filters
DE solutions, (2004):
Subcontract
Website:
http://www.gulfcoastchp.org/Library/Type?id=Presentations&pageNumber=2
Denemarken (2003):
formaldehyd for gasmotorer i Luftvejledningen, vejledning nr. 2 2001 fra
Miljøsty
besvarelse, J.nr.M 4021
http://www.mst.dk/NR/rdonlyres/1D18DD3E
7144DA9ACDCF/0/2aEmissionsgr%C3%A6nsev%C3%A6rdienforformaldehydfo
rgasmotorerfortolkning.pdf
Denemarken (2005):
nitrogenoxider, uforbrændte carbonhydrider og carbonmonooxid m.v. fra
motorer og turbin
wetgeving. Miljøministeriet, 23 juni 2005.
https://www.retsinformation.dk/Forms/R0710.aspx?id=12836&exp=1
Dibble, R. (2006):
Stationary Reciprocating Engines Meeting, June 2006, Argonne, IL.
Engineering.
htt
Dieselnet (2006):
Cleaner Diesel
http://www.dieselforum.org/fileadmin/templates/Resources/RetrofitMaterials
FactSheets/Retrofitting_America_s_
Dieselnet (2012):
Engines
http://www.dies
http://www.dieselnet.com/standards/us/nonroad.php
Dijk, C.J. van, J.P. van der Knaap, T.J. Dijkstra, J.J. Hanemaaijer, A.E.G. Tonneijk (2003):
Rookgasschade in beeld Risico’s van NO
installaties
Dijk, G.H.J. van (2004):
aardgasmotoren.
Consultancy, Groningen, 17 februari 2004.
ECN-E--13-029
(2012a): MINE-X SOOTFILTER.
Website: http://www.dcl
inc.com/images/stories/PDF/Products/Product05/00.pdf
ovember 2012)
DCL (2012b): DPF Systems for Stationary Engines.
beschikbaar op internet.
inc.com/images/stories/PDF/DPFs%20for%20Large%20Stationary%20Engines.
pdf (laatst bezocht
DCL (2012c): Diesel Particulate Filters for Large Engines.
Website: http://www.dcl
filters-for-large
DE solutions, (2004): Clean
Subcontract Number: 4000026015. DE Solutions, Encinitas, CA, April 2004.
Website:
http://www.gulfcoastchp.org/Library/Type?id=Presentations&pageNumber=2
Denemarken (2003): 2. supplement til Luftvejledningen; Grænseværdien for
formaldehyd for gasmotorer i Luftvejledningen, vejledning nr. 2 2001 fra
Miljøsty-relsen.
besvarelse, J.nr.M 4021
http://www.mst.dk/NR/rdonlyres/1D18DD3E
7144DA9ACDCF/0/2aEmissionsgr%C3%A6nsev%C3%A6rdienforformaldehydfo
rgasmotorerfortolkning.pdf
Denemarken (2005): 621 af 23/06 2005. Bek. om begrænsning af emission af
nitrogenoxider, uforbrændte carbonhydrider og carbonmonooxid m.v. fra
motorer og turbin
wetgeving. Miljøministeriet, 23 juni 2005.
https://www.retsinformation.dk/Forms/R0710.aspx?id=12836&exp=1
e, R. (2006): Landfill Gas Fueled HCCI Demonstration System.
Stationary Reciprocating Engines Meeting, June 2006, Argonne, IL.
Engineering. Website:
http://sites.energetics.com/recips06/Presentations/Dibble.pdf
Dieselnet (2006): Retrofitting America’s Diesel Engines: A Guide to Cleaner Air Through
Cleaner Diesel. November 2006. Diesel Technology Forum.
http://www.dieselforum.org/fileadmin/templates/Resources/RetrofitMaterials
FactSheets/Retrofitting_America_s_
Dieselnet (2012): Emission Standards
Engines. November 2012, Diesel Technology Forum. Websites:
http://www.dies
http://www.dieselnet.com/standards/us/nonroad.php
Dijk, C.J. van, J.P. van der Knaap, T.J. Dijkstra, J.J. Hanemaaijer, A.E.G. Tonneijk (2003):
Rookgasschade in beeld Risico’s van NO
installaties. Nota 255, Plant Research International B.V., Wageningen, juli 2003.
Dijk, G.H.J. van (2004): Inventarisatie CH
aardgasmotoren.
Consultancy, Groningen, 17 februari 2004.
X SOOTFILTER. DCL International Inc., brochure van internet
http://www.dcl-
inc.com/images/stories/PDF/Products/Product05/00.pdf
mber 2012)
DPF Systems for Stationary Engines.
beschikbaar op internet. Website:
inc.com/images/stories/PDF/DPFs%20for%20Large%20Stationary%20Engines.
(laatst bezocht november 2012)
Diesel Particulate Filters for Large Engines.
http://www.dcl-inc.com/products/stationary/diesel
large-engines (laatst bezocht
Clean Distributed Generation Performance and Cost Analys
Number: 4000026015. DE Solutions, Encinitas, CA, April 2004.
http://www.gulfcoastchp.org/Library/Type?id=Presentations&pageNumber=2
2. supplement til Luftvejledningen; Grænseværdien for
formaldehyd for gasmotorer i Luftvejledningen, vejledning nr. 2 2001 fra
. Miljoministriet, Industrikontoret, Journalnr. bedes anført ved
besvarelse, J.nr.M 4021-0001,
http://www.mst.dk/NR/rdonlyres/1D18DD3E
7144DA9ACDCF/0/2aEmissionsgr%C3%A6nsev%C3%A6rdienforformaldehydfo
rgasmotorerfortolkning.pdf.
621 af 23/06 2005. Bek. om begrænsning af emission af
nitrogenoxider, uforbrændte carbonhydrider og carbonmonooxid m.v. fra
motorer og turbiner. Status volgens internetsite December 2012: geldende
wetgeving. Miljøministeriet, 23 juni 2005.
https://www.retsinformation.dk/Forms/R0710.aspx?id=12836&exp=1
Landfill Gas Fueled HCCI Demonstration System.
Stationary Reciprocating Engines Meeting, June 2006, Argonne, IL.
Website:
p://sites.energetics.com/recips06/Presentations/Dibble.pdf
Retrofitting America’s Diesel Engines: A Guide to Cleaner Air Through
November 2006. Diesel Technology Forum.
http://www.dieselforum.org/fileadmin/templates/Resources/RetrofitMaterials
FactSheets/Retrofitting_America_s_
Emission Standards
. November 2012, Diesel Technology Forum. Websites:
http://www.dieselnet.com/standards/us/stationary.php
http://www.dieselnet.com/standards/us/nonroad.php
Dijk, C.J. van, J.P. van der Knaap, T.J. Dijkstra, J.J. Hanemaaijer, A.E.G. Tonneijk (2003):
Rookgasschade in beeld Risico’s van NO
. Nota 255, Plant Research International B.V., Wageningen, juli 2003.
Inventarisatie CH
aardgasmotoren. RE 2003.R.0612. Gasunie Research, Energy Innovation &
Consultancy, Groningen, 17 februari 2004.
DCL International Inc., brochure van internet
inc.com/images/stories/PDF/Products/Product05/00.pdf
DPF Systems for Stationary Engines. DCL International Inc., presentatie
Website: http://www.dcl
inc.com/images/stories/PDF/DPFs%20for%20Large%20Stationary%20Engines.
ovember 2012)
Diesel Particulate Filters for Large Engines.
inc.com/products/stationary/diesel
(laatst bezocht november 2012)
Distributed Generation Performance and Cost Analys
Number: 4000026015. DE Solutions, Encinitas, CA, April 2004.
http://www.gulfcoastchp.org/Library/Type?id=Presentations&pageNumber=2
2. supplement til Luftvejledningen; Grænseværdien for
formaldehyd for gasmotorer i Luftvejledningen, vejledning nr. 2 2001 fra
Miljoministriet, Industrikontoret, Journalnr. bedes anført ved
0001, Ref.: ET/9, 30. september 2003. Website:
http://www.mst.dk/NR/rdonlyres/1D18DD3E
7144DA9ACDCF/0/2aEmissionsgr%C3%A6nsev%C3%A6rdienforformaldehydfo
621 af 23/06 2005. Bek. om begrænsning af emission af
nitrogenoxider, uforbrændte carbonhydrider og carbonmonooxid m.v. fra
. Status volgens internetsite December 2012: geldende
wetgeving. Miljøministeriet, 23 juni 2005.
https://www.retsinformation.dk/Forms/R0710.aspx?id=12836&exp=1
Landfill Gas Fueled HCCI Demonstration System.
Stationary Reciprocating Engines Meeting, June 2006, Argonne, IL.
p://sites.energetics.com/recips06/Presentations/Dibble.pdf
Retrofitting America’s Diesel Engines: A Guide to Cleaner Air Through
November 2006. Diesel Technology Forum.
http://www.dieselforum.org/fileadmin/templates/Resources/RetrofitMaterials
FactSheets/Retrofitting_America_s_Diesel_Engines_11
Emission Standards – USA, Stationary Diesel Engines / Nonroad Diesel
. November 2012, Diesel Technology Forum. Websites:
elnet.com/standards/us/stationary.php
http://www.dieselnet.com/standards/us/nonroad.php
Dijk, C.J. van, J.P. van der Knaap, T.J. Dijkstra, J.J. Hanemaaijer, A.E.G. Tonneijk (2003):
Rookgasschade in beeld Risico’s van NOx en etheen bij CO
. Nota 255, Plant Research International B.V., Wageningen, juli 2003.
Inventarisatie CH4- en NOx-emissiereductie voor
0612. Gasunie Research, Energy Innovation &
Consultancy, Groningen, 17 februari 2004.
DCL International Inc., brochure van internet
inc.com/images/stories/PDF/Products/Product05/00.pdf
DCL International Inc., presentatie
http://www.dcl-
inc.com/images/stories/PDF/DPFs%20for%20Large%20Stationary%20Engines.
Diesel Particulate Filters for Large Engines. DCL International Inc..
inc.com/products/stationary/diesel
ovember 2012)
Distributed Generation Performance and Cost Analys
Number: 4000026015. DE Solutions, Encinitas, CA, April 2004.
http://www.gulfcoastchp.org/Library/Type?id=Presentations&pageNumber=2
2. supplement til Luftvejledningen; Grænseværdien for
formaldehyd for gasmotorer i Luftvejledningen, vejledning nr. 2 2001 fra
Miljoministriet, Industrikontoret, Journalnr. bedes anført ved
Ref.: ET/9, 30. september 2003. Website:
http://www.mst.dk/NR/rdonlyres/1D18DD3E-CA63-4830
7144DA9ACDCF/0/2aEmissionsgr%C3%A6nsev%C3%A6rdienforformaldehydfo
621 af 23/06 2005. Bek. om begrænsning af emission af
nitrogenoxider, uforbrændte carbonhydrider og carbonmonooxid m.v. fra
. Status volgens internetsite December 2012: geldende
wetgeving. Miljøministeriet, 23 juni 2005. Website:
https://www.retsinformation.dk/Forms/R0710.aspx?id=12836&exp=1
Landfill Gas Fueled HCCI Demonstration System.
Stationary Reciprocating Engines Meeting, June 2006, Argonne, IL.
p://sites.energetics.com/recips06/Presentations/Dibble.pdf
Retrofitting America’s Diesel Engines: A Guide to Cleaner Air Through
November 2006. Diesel Technology Forum.
http://www.dieselforum.org/fileadmin/templates/Resources/RetrofitMaterials
Diesel_Engines_11-
USA, Stationary Diesel Engines / Nonroad Diesel
. November 2012, Diesel Technology Forum. Websites:
elnet.com/standards/us/stationary.php
http://www.dieselnet.com/standards/us/nonroad.php
Dijk, C.J. van, J.P. van der Knaap, T.J. Dijkstra, J.J. Hanemaaijer, A.E.G. Tonneijk (2003):
en etheen bij CO
. Nota 255, Plant Research International B.V., Wageningen, juli 2003.
emissiereductie voor
0612. Gasunie Research, Energy Innovation &
Consultancy, Groningen, 17 februari 2004.
DCL International Inc., brochure van internet
inc.com/images/stories/PDF/Products/Product05/00.pdf (laatst bezocht
DCL International Inc., presentatie
inc.com/images/stories/PDF/DPFs%20for%20Large%20Stationary%20Engines.
DCL International Inc..
inc.com/products/stationary/diesel-particulate
ovember 2012)
Distributed Generation Performance and Cost Analys
Number: 4000026015. DE Solutions, Encinitas, CA, April 2004.
http://www.gulfcoastchp.org/Library/Type?id=Presentations&pageNumber=2
2. supplement til Luftvejledningen; Grænseværdien for
formaldehyd for gasmotorer i Luftvejledningen, vejledning nr. 2 2001 fra
Miljoministriet, Industrikontoret, Journalnr. bedes anført ved
Ref.: ET/9, 30. september 2003. Website:
4830-B491-
7144DA9ACDCF/0/2aEmissionsgr%C3%A6nsev%C3%A6rdienforformaldehydfo
621 af 23/06 2005. Bek. om begrænsning af emission af
nitrogenoxider, uforbrændte carbonhydrider og carbonmonooxid m.v. fra
. Status volgens internetsite December 2012: geldende
https://www.retsinformation.dk/Forms/R0710.aspx?id=12836&exp=1
Landfill Gas Fueled HCCI Demonstration System. 3rd Annual Advanced
Stationary Reciprocating Engines Meeting, June 2006, Argonne, IL. Makel
p://sites.energetics.com/recips06/Presentations/Dibble.pdf
Retrofitting America’s Diesel Engines: A Guide to Cleaner Air Through
November 2006. Diesel Technology Forum. Website:
http://www.dieselforum.org/fileadmin/templates/Resources/RetrofitMaterials
-2006.pd
USA, Stationary Diesel Engines / Nonroad Diesel
. November 2012, Diesel Technology Forum. Websites:
elnet.com/standards/us/stationary.php
Dijk, C.J. van, J.P. van der Knaap, T.J. Dijkstra, J.J. Hanemaaijer, A.E.G. Tonneijk (2003):
en etheen bij CO2 dosering uit WKK
. Nota 255, Plant Research International B.V., Wageningen, juli 2003.
emissiereductie voor
0612. Gasunie Research, Energy Innovation &
DCL International Inc., brochure van internet
(laatst bezocht
DCL International Inc., presentatie
inc.com/images/stories/PDF/DPFs%20for%20Large%20Stationary%20Engines.
DCL International Inc..
particulate-
Distributed Generation Performance and Cost Analysis.
Number: 4000026015. DE Solutions, Encinitas, CA, April 2004.
http://www.gulfcoastchp.org/Library/Type?id=Presentations&pageNumber=2.
formaldehyd for gasmotorer i Luftvejledningen, vejledning nr. 2 2001 fra
Miljoministriet, Industrikontoret, Journalnr. bedes anført ved
Ref.: ET/9, 30. september 2003. Website:
7144DA9ACDCF/0/2aEmissionsgr%C3%A6nsev%C3%A6rdienforformaldehydfo
621 af 23/06 2005. Bek. om begrænsning af emission af
nitrogenoxider, uforbrændte carbonhydrider og carbonmonooxid m.v. fra
. Status volgens internetsite December 2012: geldende
https://www.retsinformation.dk/Forms/R0710.aspx?id=12836&exp=1
Annual Advanced
Makel
Retrofitting America’s Diesel Engines: A Guide to Cleaner Air Through
Website:
http://www.dieselforum.org/fileadmin/templates/Resources/RetrofitMaterials
USA, Stationary Diesel Engines / Nonroad Diesel
Dijk, C.J. van, J.P. van der Knaap, T.J. Dijkstra, J.J. Hanemaaijer, A.E.G. Tonneijk (2003):
dosering uit WKK-
. Nota 255, Plant Research International B.V., Wageningen, juli 2003.
0612. Gasunie Research, Energy Innovation &
9191
92
Donaldson (2012): Donaldson is now offering oxidation catalysts for compressed
natural gas engines. Download brochure:
http://www.asia.donaldson.com/en/exhaust/support/datalibrary/1053777.pdf
(laatst bezocht december 2012)
DTE Energy (2004): On-Site CHP Energy Systems emply CEGR technology. Press release
from DTE Energy, January 16, 2004. Website:
http://news.thomasnet.com/fullstory/29802 (laatst bezocht maart 2013)
Dueck, Th. A., C.J. van Dijk, F. Kempes, T. van der Zalm (2008): Emissies uit WKK-
installaties in de glastuinbouw. Methaan, etheen en NOx concentraties in
rookgassen voor CO2 dosering. Nota 505, Wageningen UR Glastuinbouw,
Wageningen, januari 2008.
Duplessis, N. (2009): Ventilation air methane oxidation using a VAMOXtm system at an
active coal mine in the USA. Biothermica Technolgies Inc, Montreal, Canada.
Website:
http://www.biothermica.com/brochure_pdf/vam_oxy_2009_05_08.pdf
Dusault, A. (2009): Difficulties Posed by Air District Permitting Practices for Dairy
Methane Digesters in San Joaquin and Sacramento Air Districts. Memorandum,
July 31st 2009, Docket 09-IEP-1G. Website: http://www.energy.ca.gov/
EBM (2004): WKK und Gaskessel; Birseckstrasse, Münchenstein. Elektra Birseck
Münchenstein, Münchenstein. Zwitserland, 2004. Website:
http://www.ebm.ch/fileadmin/Bilder/Waerme/W_rmekraftkopplung_und_Gas
kessel_Birseckstrasse_M_nchenstein.pdfin
Elsenbruch, T. (2009): Formaldehyd-Emissionen Status & Lösungen. GE Energy.
Jenbacher Gasmotoren, 26. Nov. 2009. Website: http://www.sachsen-
anhalt.de/fileadmin/Elementbibliothek/Bibliothek_Politik_und_Verwaltung/Bi
bliothek_LLFG/dokumente/KoNaRo/veranstaltungsbeitraege/FG_09_11_26/fo
rmaldehyd_.GEJppt.pdf (laatst bezocht maart 2013)
Energieprojecten (2004): Gasmotor met katalysator op waterzuivering Köttingen. Van
internet 2004. Website: http://www.Energieprojecten.com.
EPA (2006): Standards of Performance for Stationary Compression Ignition Internal
Combustion Engines. 40 CFR Parts 60, 85, 89, 94, 1039, 1065, and 1068 [EPA-
HQ-OAR-2005-0029, FRL- ] RIN 2060-AM82. 6560-50-p, Environmental
Protection Agency. Website:
http://www.epa.gov/ttnatw01/nsps/cinsps/cinspspg.html (laatst bezocht
december 2012)
EPA (2011): Standards of Performance for Stationary Compression Ignition and Spark
Ignition Internal Combustion Engines. 40 CFR Parts 60, 1039, 1042, 1065 and
1068 [EPA-HQ-OAR-2010-0295, FRL-9319-5] RIN 2060-AP67. Environmental
Protection Agency. Website:
http://www.epa.gov/ttnatw01/nsps/cinsps/cinspspg.html (laatst bezocht
december 2012)
EPA (2012): Nonroad Compression-Ignition Engines – Exhaust Emission Standards. Code
of Federal Regulations: 40 CFR 89.112, 40 CFR 1039.101, 40 CFR 1039.102.
http://www.epa.gov/otaq/standards/nonroad/nonroadci.htm (laatst bezocht
november 2012)
ECN
Factor (2003):
http://www.faktor.ch/pdf/1/16_17.pdf
Farrauto, R.J. (2012):
2012,
GE Jenbacher (2012):
http://www.ge
energy.com/products_and_services/products/gas_engines_power_generation
/ges_clair_exhaust_after_tre
2012)
Gélin,P (2009):
Lyon University. Presentation at Topsøe Catalysis Forum 2009
Genesys (2005):
Küssnacht.
für Energie,
Granger, P, V.I. Parvulescu (2011):
form t
2011, 111, p 3155
Groningen (2006):
Gedeputeerde Staten van Groningen, februari 2006.
Groningen (2007):
locatie Delfzijl, Gedeputeerde Staten van Groningen, Groningen, april 2007.
Gsgnet (2009):
www.dieselnet.com
http://www.gsgnet.net/gsgpdfs/09_EmisStandrds.pdf
Haldor Topsøe (2012):
http://www.topsoe.com/business_areas/air_pollution_control/processes/catal
ytic_oxidation.aspx
Haynes, W.M. (2013):
Chemistry and Physics, 93rd Edition (Internet Version 2013), CRC Press/Taylor
and Francis, Boca Raton, FL.
Hellén, G. (2006):
Göran Hellén is Hoofd van de Wärtsilä Af
Gepresenteerd tijdens FINE
talo, 13 en14 maart 2006. Website:
http://akseli.tekes.fi/opencms/opencms/OhjelmaPortaali/ohjelmat/FINE/fi/Do
kumenttiarkisto/Viestinta_ja_aktivointi/Seminaarit/Paatosseminaari_2006/Ain
eisto/Maanantai/Hellen.pdf
Hellén, G. (2007):
Solutions Seminar
Herdin, G.R. (2002):
Zukunftstechniken (Brennstoffzellen und
Biomasse gewonnenen Kraftstoffen
http://www.herzo
ECN-E--13-029
Factor (2003): Kleiner is besser
http://www.faktor.ch/pdf/1/16_17.pdf
Farrauto, R.J. (2012): Low
2012, Vol. 337,
GE Jenbacher (2012): GE’s CL.AIR Exhaust After
http://www.ge-
energy.com/products_and_services/products/gas_engines_power_generation
/ges_clair_exhaust_after_tre
2012)
Gélin,P (2009): Catalytic complete oxidation of methane at low temperature.
Lyon University. Presentation at Topsøe Catalysis Forum 2009
Genesys (2005): BHKW-Optimierung und SCR
Küssnacht. Projekt
für Energie, Genesys
Granger, P, V.I. Parvulescu (2011):
form three-way to lean burn after
2011, 111, p 3155
Groningen (2006): Vergunning Wet Milieubeheer, BIOX Vlissingen, location Delfzijl
Gedeputeerde Staten van Groningen, februari 2006.
Groningen (2007): Aanvullend
locatie Delfzijl, Gedeputeerde Staten van Groningen, Groningen, april 2007.
Gsgnet (2009): 2009 Global Sourcing Guide
www.dieselnet.com
http://www.gsgnet.net/gsgpdfs/09_EmisStandrds.pdf
Haldor Topsøe (2012): Catalytic oxidation
http://www.topsoe.com/business_areas/air_pollution_control/processes/catal
ytic_oxidation.aspx
Haynes, W.M. (2013): Flammability of Chemical Substa
Chemistry and Physics, 93rd Edition (Internet Version 2013), CRC Press/Taylor
and Francis, Boca Raton, FL.
Hellén, G. (2006): Hiukkaspäästöjen rajoitustarpeet ja haasteet moottorivalmistajalle
Göran Hellén is Hoofd van de Wärtsilä Af
Gepresenteerd tijdens FINE
talo, 13 en14 maart 2006. Website:
http://akseli.tekes.fi/opencms/opencms/OhjelmaPortaali/ohjelmat/FINE/fi/Do
kumenttiarkisto/Viestinta_ja_aktivointi/Seminaarit/Paatosseminaari_2006/Ain
eisto/Maanantai/Hellen.pdf
(2007): Marine Emission Control Technologies by Wärtsilä.
Solutions Seminar
Herdin, G.R. (2002): Standesanalyse des Gasmotors im Vergleich zu den
Zukunftstechniken (Brennstoffzellen und
Biomasse gewonnenen Kraftstoffen
http://www.herzo
Kleiner is besser. Factor Wärme&Kraft, no 1 2003. Website:
http://www.faktor.ch/pdf/1/16_17.pdf
Low-temperature oxidation of methane
Vol. 337, no. 6095, pp. 659
GE’s CL.AIR Exhaust After
-
energy.com/products_and_services/products/gas_engines_power_generation
/ges_clair_exhaust_after_tre
Catalytic complete oxidation of methane at low temperature.
Lyon University. Presentation at Topsøe Catalysis Forum 2009
Optimierung und SCR
Projekt Nr. 46598 Vertrag Nr. 86716, Im Auftrag des Bundesamtes
Genesys GmbH, Frauenfeld (Zwitserland) Dezember 2005.
Granger, P, V.I. Parvulescu (2011): Catalytic NO
way to lean burn after
2011, 111, p 3155-3207.
Vergunning Wet Milieubeheer, BIOX Vlissingen, location Delfzijl
Gedeputeerde Staten van Groningen, februari 2006.
Aanvullend besluit vergunning Wet Milieubeheer, BIOX Vlissingen
locatie Delfzijl, Gedeputeerde Staten van Groningen, Groningen, april 2007.
2009 Global Sourcing Guide
www.dieselnet.com. Website:
http://www.gsgnet.net/gsgpdfs/09_EmisStandrds.pdf
Catalytic oxidation
http://www.topsoe.com/business_areas/air_pollution_control/processes/catal
ytic_oxidation.aspx (laatst bezocht
Flammability of Chemical Substa
Chemistry and Physics, 93rd Edition (Internet Version 2013), CRC Press/Taylor
and Francis, Boca Raton, FL.
Hiukkaspäästöjen rajoitustarpeet ja haasteet moottorivalmistajalle
Göran Hellén is Hoofd van de Wärtsilä Af
Gepresenteerd tijdens FINE -
talo, 13 en14 maart 2006. Website:
http://akseli.tekes.fi/opencms/opencms/OhjelmaPortaali/ohjelmat/FINE/fi/Do
kumenttiarkisto/Viestinta_ja_aktivointi/Seminaarit/Paatosseminaari_2006/Ain
eisto/Maanantai/Hellen.pdf
Marine Emission Control Technologies by Wärtsilä.
Solutions Seminar, Gothenburg, 26 September 2007.
Standesanalyse des Gasmotors im Vergleich zu den
Zukunftstechniken (Brennstoffzellen und
Biomasse gewonnenen Kraftstoffen
http://www.herzo-agenda21.de/_PDF/AnalyseGasmotorMitBiomasse.pdf
. Factor Wärme&Kraft, no 1 2003. Website:
http://www.faktor.ch/pdf/1/16_17.pdf
temperature oxidation of methane
pp. 659-660, DOI:
GE’s CL.AIR Exhaust After-Treatment System.
energy.com/products_and_services/products/gas_engines_power_generation
/ges_clair_exhaust_after_treatment_system.jsp
Catalytic complete oxidation of methane at low temperature.
Lyon University. Presentation at Topsøe Catalysis Forum 2009
Optimierung und SCR-Katalysator
Nr. 46598 Vertrag Nr. 86716, Im Auftrag des Bundesamtes
GmbH, Frauenfeld (Zwitserland) Dezember 2005.
Catalytic NOx abatement systems for mobile sources:
way to lean burn after-treatment technologies
Vergunning Wet Milieubeheer, BIOX Vlissingen, location Delfzijl
Gedeputeerde Staten van Groningen, februari 2006.
besluit vergunning Wet Milieubeheer, BIOX Vlissingen
locatie Delfzijl, Gedeputeerde Staten van Groningen, Groningen, april 2007.
2009 Global Sourcing Guide. Uitgebracht door www.gsgnet.net en
Website:
http://www.gsgnet.net/gsgpdfs/09_EmisStandrds.pdf
Catalytic oxidation – removing volatile organic compounds.
http://www.topsoe.com/business_areas/air_pollution_control/processes/catal
(laatst bezocht december 2012
Flammability of Chemical Substa
Chemistry and Physics, 93rd Edition (Internet Version 2013), CRC Press/Taylor
Hiukkaspäästöjen rajoitustarpeet ja haasteet moottorivalmistajalle
Göran Hellén is Hoofd van de Wärtsilä Afdeling ‘Emission Control’.
-teknologiaohjelman päätösseminaari, Tampere
talo, 13 en14 maart 2006. Website:
http://akseli.tekes.fi/opencms/opencms/OhjelmaPortaali/ohjelmat/FINE/fi/Do
kumenttiarkisto/Viestinta_ja_aktivointi/Seminaarit/Paatosseminaari_2006/Ain
Marine Emission Control Technologies by Wärtsilä.
, Gothenburg, 26 September 2007.
Standesanalyse des Gasmotors im Vergleich zu den
Zukunftstechniken (Brennstoffzellen und Mikroturbine) bei der Nutzung von aus
Biomasse gewonnenen Kraftstoffen. Jenbacher AG, Austria, 2002.
agenda21.de/_PDF/AnalyseGasmotorMitBiomasse.pdf
. Factor Wärme&Kraft, no 1 2003. Website:
temperature oxidation of methane. Science, 10 augustus
660, DOI: 10.1126/science.1226310.
Treatment System.
energy.com/products_and_services/products/gas_engines_power_generation
atment_system.jsp (laatst bezocht
Catalytic complete oxidation of methane at low temperature.
Lyon University. Presentation at Topsøe Catalysis Forum 2009
Katalysator Kompaktbiogasanlage
Nr. 46598 Vertrag Nr. 86716, Im Auftrag des Bundesamtes
GmbH, Frauenfeld (Zwitserland) Dezember 2005.
abatement systems for mobile sources:
treatment technologies
Vergunning Wet Milieubeheer, BIOX Vlissingen, location Delfzijl
Gedeputeerde Staten van Groningen, februari 2006.
besluit vergunning Wet Milieubeheer, BIOX Vlissingen
locatie Delfzijl, Gedeputeerde Staten van Groningen, Groningen, april 2007.
. Uitgebracht door www.gsgnet.net en
http://www.gsgnet.net/gsgpdfs/09_EmisStandrds.pdf
removing volatile organic compounds.
http://www.topsoe.com/business_areas/air_pollution_control/processes/catal
ecember 2012)
Flammability of Chemical Substances. CRC Handbook of
Chemistry and Physics, 93rd Edition (Internet Version 2013), CRC Press/Taylor
Hiukkaspäästöjen rajoitustarpeet ja haasteet moottorivalmistajalle
deling ‘Emission Control’.
teknologiaohjelman päätösseminaari, Tampere
http://akseli.tekes.fi/opencms/opencms/OhjelmaPortaali/ohjelmat/FINE/fi/Do
kumenttiarkisto/Viestinta_ja_aktivointi/Seminaarit/Paatosseminaari_2006/Ain
Marine Emission Control Technologies by Wärtsilä.
, Gothenburg, 26 September 2007.
Standesanalyse des Gasmotors im Vergleich zu den
Mikroturbine) bei der Nutzung von aus
Jenbacher AG, Austria, 2002.
agenda21.de/_PDF/AnalyseGasmotorMitBiomasse.pdf
. Factor Wärme&Kraft, no 1 2003. Website:
. Science, 10 augustus
10.1126/science.1226310.
Treatment System. Website:
energy.com/products_and_services/products/gas_engines_power_generation
(laatst bezocht december
Catalytic complete oxidation of methane at low temperature. CNRS
Lyon University. Presentation at Topsøe Catalysis Forum 2009
Kompaktbiogasanlage
Nr. 46598 Vertrag Nr. 86716, Im Auftrag des Bundesamtes
GmbH, Frauenfeld (Zwitserland) Dezember 2005.
abatement systems for mobile sources:
treatment technologies. Chemical Reviews,
Vergunning Wet Milieubeheer, BIOX Vlissingen, location Delfzijl
besluit vergunning Wet Milieubeheer, BIOX Vlissingen
locatie Delfzijl, Gedeputeerde Staten van Groningen, Groningen, april 2007.
. Uitgebracht door www.gsgnet.net en
removing volatile organic compounds.
http://www.topsoe.com/business_areas/air_pollution_control/processes/catal
CRC Handbook of
Chemistry and Physics, 93rd Edition (Internet Version 2013), CRC Press/Taylor
Hiukkaspäästöjen rajoitustarpeet ja haasteet moottorivalmistajalle
deling ‘Emission Control’.
teknologiaohjelman päätösseminaari, Tampere
http://akseli.tekes.fi/opencms/opencms/OhjelmaPortaali/ohjelmat/FINE/fi/Do
kumenttiarkisto/Viestinta_ja_aktivointi/Seminaarit/Paatosseminaari_2006/Ain
Marine Emission Control Technologies by Wärtsilä. Wärtsilä Green
Standesanalyse des Gasmotors im Vergleich zu den
Mikroturbine) bei der Nutzung von aus
Jenbacher AG, Austria, 2002. Website:
agenda21.de/_PDF/AnalyseGasmotorMitBiomasse.pdf
. Science, 10 augustus
10.1126/science.1226310.
energy.com/products_and_services/products/gas_engines_power_generation
ecember
CNRS –
Kompaktbiogasanlage
Nr. 46598 Vertrag Nr. 86716, Im Auftrag des Bundesamtes
GmbH, Frauenfeld (Zwitserland) Dezember 2005.
abatement systems for mobile sources:
Chemical Reviews,
Vergunning Wet Milieubeheer, BIOX Vlissingen, location Delfzijl,
besluit vergunning Wet Milieubeheer, BIOX Vlissingen,
locatie Delfzijl, Gedeputeerde Staten van Groningen, Groningen, april 2007.
. Uitgebracht door www.gsgnet.net en
removing volatile organic compounds.
http://www.topsoe.com/business_areas/air_pollution_control/processes/catal
CRC Handbook of
Chemistry and Physics, 93rd Edition (Internet Version 2013), CRC Press/Taylor
Hiukkaspäästöjen rajoitustarpeet ja haasteet moottorivalmistajalle.
teknologiaohjelman päätösseminaari, Tampere-
http://akseli.tekes.fi/opencms/opencms/OhjelmaPortaali/ohjelmat/FINE/fi/Do
kumenttiarkisto/Viestinta_ja_aktivointi/Seminaarit/Paatosseminaari_2006/Ain
Wärtsilä Green
Mikroturbine) bei der Nutzung von aus
Website:
agenda21.de/_PDF/AnalyseGasmotorMitBiomasse.pdf
9393
94
http://www.wartsila.com/Wartsila/sweden/docs/locals/sweden/press/env_se
minar_2007/NOx_reduction_techniques.pdf
Hers, J.S., W. Wetzels (2009): Onrendabele top berekeningen voor nieuw WKK-
vermogen 2009. ECN-E--08-082, Februari 2009.
Humm, O. (2001): Blockheizkraftwerke Mehr Leistung, weniger Emissionen. Internet
artikel. Website:
http://www.energie.ch/themen/haustechnik/blockheizkraftwerke/index.htm
(laatst bezocht november 2012)
ICF (2007): Cleaner Diesels: Low Cost Ways to Reduce Emissions from Construction
Equipment. Gemaakt voor U.S Environmental Protection Agency, ICF
Interna.tional, Fairfax, maart 2007. Website:
http://www.epa.gov/cleandiesel/documents/100r07002.pdf
IenM (2012): Besluit van 31 oktober 2012 tot wijziging van het Activiteitenbesluit
milieubeheer en het Besluit omgevingsrecht en enkele andere besluiten
(nieuwe activiteiten, integratie Besluit emissie-eisen middelgrote
stookinstallaties milieubeheer, vereenvoudigingen en reparaties in het
Activiteitenbesluit milieubeheer). Staatsblad van het Koninkrijk der
Nederlanden, jaargang 2012, no. 558, 16 november 2012
IMO (2012): Nitrous Oxides - Regulation 13. Website:
http://www.imo.org/ourwork/environment/pollutionprevention/airpollution/
pages/nitrogen-oxides-(nox)-%E2%80%93-regulation-13.aspx (laatst bezocht
december 2012)
InfoMil (1999): NOx-bestrijding bij oude gasmotoren. InfoMil Nieuwsbrief, nummer 16
december 1999.
InfoMil (2012): Informatieblad Bems, Werkingssfeer. http://www.infomil.nl/ (laatst
bezocht november 2012)
InfoMil (2013): Meten luchtemissies, herleiding van meetgegevens.
http://www.infomil.nl/ (laatst bezocht maart 2013).
IPPC (2005): Reference Document on Best Available Techniques for Large Combustion
Plants. May 2005. Website: http://eippcb.jrc.es
Jensen, T.K. (2007): Faster CHP gas engine start with less emission. Project summary.
Report. File Number : 727-71, Danish Gas Technology Centre 30.09.2007.
Website: http://www.dgc.eu/publications/pdf/start_stop.pdf
JM (2010): Emissions Control Products for Stationary Diesel Engines. van internet,
Johnson Matthey, Londen. 2010. Website:
http://ect.jmcatalysts.com/site.asp?siteid=836&pageid=888&furtherid=945.
JM (2012): New NOx catalyst gives Chrysler’s Dodge ram the edge. Johnson Matthey,
laatst bezocht Oktober 2012.
http://www.matthey.com/sustainability/sustainability_2/sustainability_case_s
tudies_2009_10/new_nox_catalyst
Kanton Zürich (2012): Vollzug periodische Emissionskontrolle bei stationären Motoren
im Kanton Zurich. Stand 20101221, Baudirektion Kanton Zürich.
http://www.awel.zh.ch/internet/baudirektion/awel/de/betriebe_anlagen_bau
stellen/feuerungen.html (download november 2012)
ECN
Kaufmann, U. (2011):
(WKK) in der Schweiz
für die Bundesamt für Energie in Bern.
november 2012)
KEMA (2007):
op continu vollast
TOS/TCM 07
KEMA (2009):
op continu vollast
09
KEMA (2010):
- meetresultaten 31e motor bij HB Energy te Honselersdijk
Olthuis., 50964225
Rapport beschikbaar via:
http://www.rwsleefomgeving.nl/onderwerpen/broeikasgassen/wkk
installaties/
KEMA (2011):
program.
KEMA, Groningen, 28 Juni 2012. Rapport beschikbaar via:
http://www.rwsleefomgeving.nl/onderwerpen/broeikasgassen/wkk
installaties/
Kjemtrup, N. (2009):
Topsøe Catalysis Forum, 27/28 September 2009.
http://www.topsoe.com/sitecore/shell/Applications/~/media/PDF%20files/To
psoe_Catalysis_Forum/2009/Kjemtrup.ashx
KIWA (2008):
2008. GT
Knook (2008):
Nieuwsbericht Knook Energy Solutions International BV, Hoofddorp, 08
september
http://www.kesi.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=11
&Itemid=14
Knook (2012):
Solutions International BV, Hoofddorp. Website:
http://www.kesi.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=5&I
temid=8
Kristensen, P.G., B. Karll, G. Horstmann (2001):
gas engines through regenerative incineration and SNCR.
Technology Centre. Proceedings of the International Gas Research Conference,
Pages: IUO18
Kroon, P., W. Wetzels, (2008):
van de voorgenomen wijziging van het besluit emissie
ECN
ECN-E--13-029
Kaufmann, U. (2011): Thermische Stromproduktion inklusive Wärmekraftkopplung
(WKK) in der Schweiz
r die Bundesamt für Energie in Bern.
ovember 2012)
KEMA (2007): Overzichtsrapportage emissieonderzoek methaanemissies bij gasmotoren
op continu vollast
TOS/TCM 07-7080. KEMA, Arnhem, 4 September 2007.
KEMA (2009): Overzichtsrapportage vervolgonderzoek methaanemissies bij gasmotoren
op continu vollast
09-6715. KEMA, Arnhem, 3 november 2009.
KEMA (2010): Vervolgonderzoek gasvormige emissies bij gasmotoren op continu vollast
meetresultaten 31e motor bij HB Energy te Honselersdijk
Olthuis., 50964225
Rapport beschikbaar via:
http://www.rwsleefomgeving.nl/onderwerpen/broeikasgassen/wkk
installaties/ (laatst bezocht
KEMA (2011): Hydrocarbon em
program. Auteur: G.H.J. van Dijk, 74100741
KEMA, Groningen, 28 Juni 2012. Rapport beschikbaar via:
http://www.rwsleefomgeving.nl/onderwerpen/broeikasgassen/wkk
installaties/ (laatst bezocht j
Kjemtrup, N. (2009): Future emission control for marine vessels
Topsøe Catalysis Forum, 27/28 September 2009.
http://www.topsoe.com/sitecore/shell/Applications/~/media/PDF%20files/To
psoe_Catalysis_Forum/2009/Kjemtrup.ashx
KIWA (2008): Analyse van biogassen uit vergistingsinstallaties
2008. GT-080142
Knook (2008): Typegoedkeuring voor KNOOK SQ2 rookgasreiniger door Interpolis.
Nieuwsbericht Knook Energy Solutions International BV, Hoofddorp, 08
september 2008. Website:
http://www.kesi.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=11
&Itemid=14
Knook (2012): Binnenkort levert Knook ook een methaankatalysato
Solutions International BV, Hoofddorp. Website:
http://www.kesi.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=5&I
temid=8 (laatst bezocht
Kristensen, P.G., B. Karll, G. Horstmann (2001):
gas engines through regenerative incineration and SNCR.
Technology Centre. Proceedings of the International Gas Research Conference,
Pages: IUO18/1
Kroon, P., W. Wetzels, (2008):
van de voorgenomen wijziging van het besluit emissie
ECN-E--08-020, ECN, Petten, April 2008.
Thermische Stromproduktion inklusive Wärmekraftkopplung
(WKK) in der Schweiz – Ausgabe 2010
r die Bundesamt für Energie in Bern.
ovember 2012)
Overzichtsrapportage emissieonderzoek methaanemissies bij gasmotoren
op continu vollast – juli 2007.
7080. KEMA, Arnhem, 4 September 2007.
Overzichtsrapportage vervolgonderzoek methaanemissies bij gasmotoren
op continu vollast - voorjaar 2009
6715. KEMA, Arnhem, 3 november 2009.
Vervolgonderzoek gasvormige emissies bij gasmotoren op continu vollast
meetresultaten 31e motor bij HB Energy te Honselersdijk
Olthuis., 50964225-TOS/TCM 10
Rapport beschikbaar via:
http://www.rwsleefomgeving.nl/onderwerpen/broeikasgassen/wkk
(laatst bezocht januari 2013)
Hydrocarbon emissions from gas engine CHP
Auteur: G.H.J. van Dijk, 74100741
KEMA, Groningen, 28 Juni 2012. Rapport beschikbaar via:
http://www.rwsleefomgeving.nl/onderwerpen/broeikasgassen/wkk
(laatst bezocht januari 2013)
Future emission control for marine vessels
Topsøe Catalysis Forum, 27/28 September 2009.
http://www.topsoe.com/sitecore/shell/Applications/~/media/PDF%20files/To
psoe_Catalysis_Forum/2009/Kjemtrup.ashx
Analyse van biogassen uit vergistingsinstallaties
080142.
Typegoedkeuring voor KNOOK SQ2 rookgasreiniger door Interpolis.
Nieuwsbericht Knook Energy Solutions International BV, Hoofddorp, 08
2008. Website:
http://www.kesi.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=11
Binnenkort levert Knook ook een methaankatalysato
Solutions International BV, Hoofddorp. Website:
http://www.kesi.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=5&I
(laatst bezocht december 2012)
Kristensen, P.G., B. Karll, G. Horstmann (2001):
gas engines through regenerative incineration and SNCR.
Technology Centre. Proceedings of the International Gas Research Conference,
/1-IUO18/13, 2001.
Kroon, P., W. Wetzels, (2008): Onderbouwing actualisatie Bees B; Kosten en effecten
van de voorgenomen wijziging van het besluit emissie
020, ECN, Petten, April 2008.
Thermische Stromproduktion inklusive Wärmekraftkopplung
Ausgabe 2010. Dr. Eicher+Pauli AG, Liestal. Publication
r die Bundesamt für Energie in Bern. www.bfe.admin.ch/
Overzichtsrapportage emissieonderzoek methaanemissies bij gasmotoren
juli 2007. Auteurs H.J. Olthuis & P.A.C. Engelen, 50792926
7080. KEMA, Arnhem, 4 September 2007.
Overzichtsrapportage vervolgonderzoek methaanemissies bij gasmotoren
voorjaar 2009. Auteur: P.A.C. Engelen, 50964183
6715. KEMA, Arnhem, 3 november 2009.
Vervolgonderzoek gasvormige emissies bij gasmotoren op continu vollast
meetresultaten 31e motor bij HB Energy te Honselersdijk
TOS/TCM 10-5677, KEMA, Arnhem, 28 januar
http://www.rwsleefomgeving.nl/onderwerpen/broeikasgassen/wkk
anuari 2013)
issions from gas engine CHP
Auteur: G.H.J. van Dijk, 74100741
KEMA, Groningen, 28 Juni 2012. Rapport beschikbaar via:
http://www.rwsleefomgeving.nl/onderwerpen/broeikasgassen/wkk
anuari 2013)
Future emission control for marine vessels
Topsøe Catalysis Forum, 27/28 September 2009.
http://www.topsoe.com/sitecore/shell/Applications/~/media/PDF%20files/To
psoe_Catalysis_Forum/2009/Kjemtrup.ashx
Analyse van biogassen uit vergistingsinstallaties
Typegoedkeuring voor KNOOK SQ2 rookgasreiniger door Interpolis.
Nieuwsbericht Knook Energy Solutions International BV, Hoofddorp, 08
http://www.kesi.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=11
Binnenkort levert Knook ook een methaankatalysato
Solutions International BV, Hoofddorp. Website:
http://www.kesi.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=5&I
cember 2012)
Kristensen, P.G., B. Karll, G. Horstmann (2001): Reduction of emissions from lean
gas engines through regenerative incineration and SNCR.
Technology Centre. Proceedings of the International Gas Research Conference,
IUO18/13, 2001. ISSN: 0736
Onderbouwing actualisatie Bees B; Kosten en effecten
van de voorgenomen wijziging van het besluit emissie
020, ECN, Petten, April 2008.
Thermische Stromproduktion inklusive Wärmekraftkopplung
. Dr. Eicher+Pauli AG, Liestal. Publication
www.bfe.admin.ch/
Overzichtsrapportage emissieonderzoek methaanemissies bij gasmotoren
Auteurs H.J. Olthuis & P.A.C. Engelen, 50792926
7080. KEMA, Arnhem, 4 September 2007.
Overzichtsrapportage vervolgonderzoek methaanemissies bij gasmotoren
. Auteur: P.A.C. Engelen, 50964183
6715. KEMA, Arnhem, 3 november 2009.
Vervolgonderzoek gasvormige emissies bij gasmotoren op continu vollast
meetresultaten 31e motor bij HB Energy te Honselersdijk
5677, KEMA, Arnhem, 28 januar
http://www.rwsleefomgeving.nl/onderwerpen/broeikasgassen/wkk
issions from gas engine CHP-units 2011 measurement
Auteur: G.H.J. van Dijk, 74100741-GCS 12-1002 (anonymized report).
KEMA, Groningen, 28 Juni 2012. Rapport beschikbaar via:
http://www.rwsleefomgeving.nl/onderwerpen/broeikasgassen/wkk
Future emission control for marine vessels.
Topsøe Catalysis Forum, 27/28 September 2009. Website:
http://www.topsoe.com/sitecore/shell/Applications/~/media/PDF%20files/To
psoe_Catalysis_Forum/2009/Kjemtrup.ashx
Analyse van biogassen uit vergistingsinstallaties. KIWA, 2 September
Typegoedkeuring voor KNOOK SQ2 rookgasreiniger door Interpolis.
Nieuwsbericht Knook Energy Solutions International BV, Hoofddorp, 08
http://www.kesi.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=11
Binnenkort levert Knook ook een methaankatalysato
Solutions International BV, Hoofddorp. Website:
http://www.kesi.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=5&I
Reduction of emissions from lean
gas engines through regenerative incineration and SNCR.
Technology Centre. Proceedings of the International Gas Research Conference,
ISSN: 0736-5721.
Onderbouwing actualisatie Bees B; Kosten en effecten
van de voorgenomen wijziging van het besluit emissie-eisen stookinstallaties B
Thermische Stromproduktion inklusive Wärmekraftkopplung
. Dr. Eicher+Pauli AG, Liestal. Publication
www.bfe.admin.ch/ (laatst bezocht
Overzichtsrapportage emissieonderzoek methaanemissies bij gasmotoren
Auteurs H.J. Olthuis & P.A.C. Engelen, 50792926
Overzichtsrapportage vervolgonderzoek methaanemissies bij gasmotoren
. Auteur: P.A.C. Engelen, 50964183-
Vervolgonderzoek gasvormige emissies bij gasmotoren op continu vollast
meetresultaten 31e motor bij HB Energy te Honselersdijk. Auteur: H.J.
5677, KEMA, Arnhem, 28 januari 2010.
http://www.rwsleefomgeving.nl/onderwerpen/broeikasgassen/wkk-
units 2011 measurement
1002 (anonymized report).
KEMA, Groningen, 28 Juni 2012. Rapport beschikbaar via:
http://www.rwsleefomgeving.nl/onderwerpen/broeikasgassen/wkk-
. Gepresenteerd tijdens
Website:
http://www.topsoe.com/sitecore/shell/Applications/~/media/PDF%20files/To
. KIWA, 2 September
Typegoedkeuring voor KNOOK SQ2 rookgasreiniger door Interpolis.
Nieuwsbericht Knook Energy Solutions International BV, Hoofddorp, 08
http://www.kesi.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=11
Binnenkort levert Knook ook een methaankatalysator. Knook Energy
http://www.kesi.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=5&I
Reduction of emissions from lean
gas engines through regenerative incineration and SNCR. Danish Gas
Technology Centre. Proceedings of the International Gas Research Conference,
Onderbouwing actualisatie Bees B; Kosten en effecten
eisen stookinstallaties B
Thermische Stromproduktion inklusive Wärmekraftkopplung
. Dr. Eicher+Pauli AG, Liestal. Publication
(laatst bezocht
Overzichtsrapportage emissieonderzoek methaanemissies bij gasmotoren
Auteurs H.J. Olthuis & P.A.C. Engelen, 50792926-
Overzichtsrapportage vervolgonderzoek methaanemissies bij gasmotoren
-TOS/TCM
Vervolgonderzoek gasvormige emissies bij gasmotoren op continu vollast
. Auteur: H.J.
i 2010.
-
units 2011 measurement
1002 (anonymized report).
-
Gepresenteerd tijdens
http://www.topsoe.com/sitecore/shell/Applications/~/media/PDF%20files/To
. KIWA, 2 September
Typegoedkeuring voor KNOOK SQ2 rookgasreiniger door Interpolis.
Nieuwsbericht Knook Energy Solutions International BV, Hoofddorp, 08
http://www.kesi.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=11
Knook Energy
http://www.kesi.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=5&I
Reduction of emissions from lean-burn
Danish Gas
Technology Centre. Proceedings of the International Gas Research Conference,
Onderbouwing actualisatie Bees B; Kosten en effecten
eisen stookinstallaties B.
9595
96
Kroon, P., P. Lako, J.A.Z. Pieterse, (2009): Technologieverkenning. Kansrijke nieuwe
technieken voor minder emissies naar de lucht in 2030. ECN-E--09-047, ECN,
Petten, Juni 2009.
Lebbe, Y. (2008): (μ)-WKK voor residentieel gebruik; Hernieuwbare energie en
warmtekrachtkoppeling : haalbaarheid en rendabiliteit. Onderdeel van de
cursus Opleiding ‘Energieadviseurs’ 2007-2008, Brussel, 7 januari 2008.
Website: http://www.curbain.be/download/09_4_Cogen_nl.pdf
MAN (2001): Very Large Diesel Engines for Independent Power Producers and Captive
Power Plants. MAN Diesel, Copenhagen, 2001. Website:
http://www.new4stroke.com/large.pdf
MAN (2003): Emission Control MAN B&W Two-stroke Diesel Engines. MAN B&W Diesel
A/S, Copenhagen, Denmark.
MAN (2009): Two-stroke Low Speed Diesel Engines for Independent Power Producers
and Captive Power Plants. MAN Diesel, Copenhagen, May 2009. Website:
http://www.mandieselturbo.com/files/news/filesof11743/tech_paper_low%2
0speed.htm.pdf
MAN (2012): MAN Diesel & Turbo has launched the world’s first marine engine that
meets the IMO”s strictest Tier III emission standards. Bericht op internet van 28
maart 2011. http://www.dieselnet.com/news/2011/03man.php (laatst bezocht
december 2012)
Matsui, T, M. Hondo, A. Machino, K. Yokoyama, H. Sasaki, Y. Taniguchi, S. Matubayashi,
K. Nishimoto, T. Nakazono (2001): NOx storage reduction catalyst system for
lean-burn gas engines. Rapport op internet.
www.kgu.or.kr/download.php?tb=bbs_017&fn=Rcp30.pdf (laatst bezocht
oktober 2012)
MEGTEC (2010): VOCSIDIZERtm Regenerative thermal VOC oxidation. MEGTEC, brochure
van internet in 2010. Website:
http://www.megtec.com/documents/UK_Vocsidizer.pdf
Nellen, C., K. Boulouchos, (2000): Natural Gas Engines for Cogeneration: Highest
Efficiency and Near-Zero Emissions through Turbocharging, EGR and 3-way
Catalytic Convertor. I.C. Engines and Combusion Laboratory, Swiss Federland
Institue of Technology ETH Zurich, SAE paper 2001-01-2825, oktober 2000.
NERI (2010): Denmark’s National Inventory Report 2008; Emission Inventories 1990-
2008 - Submitted under the United Nations Framework Convention on Climate
Change. NERI Technical Report No. 667, 2008. Website:
http://www2.dmu.dk/Pub/FR784.pdf
Nielsen, M., O.K. Nielsen & Thomsen, M. (2010): Emissionskortlægning for decentral
kraftvarme, Energinet.dk miljøprojekt nr. 07/1882. Delrapport 5.
Emissionsfaktorer og emissionsopgørelse for decentral kraftvarme, 2006.
National Environmental Research Institute, University of Aarhus. April 2010.
Website: http://www2.dmu.dk/pub/fr781.pdf (laatst bezocht december 2012)
NHO (2012): The Business Sector’s NOX Fund. Website:
http://www.nho.no/nox/english/ (laatst bezocht december 2012)
ECN
Nussbaumer, T. (2010):
Emission Levels on Particulate Matter (PM)
University of Applied Sciences. Presentatie tijdens de Expert Group on Techno
Economic
Parks, J., J. Tassitano, J. Storey (2005):
Natural Gas Engine.
Stationary Reciprocating Engines Conference, Di
2005.
Pieterse, J.A.Z., R.W. van de Brink (2006):
exhaust gas of gas engines using unburned gas
advances toward long
06
Plage, F. (2007):
2, afdeling werktuigbouw, Hogeschool Rotterdam, 1 februari 2007. Website:
http://www.bartdijkman.nl/werktuigbouwkunde/ENH%20
%20Onderzoeksverslag%20
Roser, R. (2005):
Advanced Stationary Reciprocating Engines Conference, Diamond Bar, CA,
March 16, 2005.
http://events.energetics.com/rec
Ruch, D. (2005):
Küssnacht.
Frauenfeld, December 2005.
S&L Energieprojekte (2013):
http://www.sl
Sacramento (2012):
http://www.airquality.org/
San Joaquin (2012):
http://www.valleyair.org/Home.htm
Sapoundjiev, H. (2004):
Destruction of Dilute Methane Emissions and the Production of Useful Energy
Catalytic Solutions for Vents, Fugitives and Incomplete Combustion Emis
Calgary, Canada, 1 april
Sapoundjiev, H., J. Gilles (2005).
(CH4MIN) technology and its potential in China coal mines
Technology Centre, Varennes, Québec, Canada. 2005. Website:
http://www.coalinfo.net.cn/coalbed/meeting/2203/papers/coal
mining/CM051.pdf
SCAQMD (2012):
SCAQMD South Coast Air Quality Management District, Diamond Bar,
California, Amended September 7, 2012.
http://www.aqmd.gov/rules/rulesreg.html
Schmidt, E. (2007) Diese
ECN-E--13-029
Nussbaumer, T. (2010): Overview on Technologies for Biomass Combustion and
Emission Levels on Particulate Matter (PM)
University of Applied Sciences. Presentatie tijdens de Expert Group on Techno
Economic Issues, EGTEI, Meeting Zurich
Parks, J., J. Tassitano, J. Storey (2005):
Natural Gas Engine.
Stationary Reciprocating Engines Conference, Di
2005.
Pieterse, J.A.Z., R.W. van de Brink (2006):
exhaust gas of gas engines using unburned gas
advances toward long
06-053.
Plage, F. (2007): Onderzoeksverslag ‘Schone motor voor de binnenvaart’.
2, afdeling werktuigbouw, Hogeschool Rotterdam, 1 februari 2007. Website:
http://www.bartdijkman.nl/werktuigbouwkunde/ENH%20
%20Onderzoeksverslag%20
Roser, R. (2005): Ultra-Clean Engine
Advanced Stationary Reciprocating Engines Conference, Diamond Bar, CA,
March 16, 2005.
http://events.energetics.com/rec
Ruch, D. (2005): BHKW-Optimierung und SCR Katalysator Kompaktbiogasanlage
Küssnacht. In opdracht van Bundesamt für Energie, Genesys GmbH,
Frauenfeld, December 2005.
S&L Energieprojekte (2013):
http://www.sl-energie.com/index.php?id=2
Sacramento (2012): Sacramento Municipal Air Quality Management District
http://www.airquality.org/
San Joaquin (2012): San Joaquin Valley Air Pollution Control District.
http://www.valleyair.org/Home.htm
Sapoundjiev, H. (2004): CH4MIN Technology A Sustainable Energy Solution for
Destruction of Dilute Methane Emissions and the Production of Useful Energy
Catalytic Solutions for Vents, Fugitives and Incomplete Combustion Emis
Calgary, Canada, 1 april
Sapoundjiev, H., J. Gilles (2005).
(CH4MIN) technology and its potential in China coal mines
Technology Centre, Varennes, Québec, Canada. 2005. Website:
http://www.coalinfo.net.cn/coalbed/meeting/2203/papers/coal
mining/CM051.pdf
SCAQMD (2012): Rule 1110.2
SCAQMD South Coast Air Quality Management District, Diamond Bar,
California, Amended September 7, 2012.
http://www.aqmd.gov/rules/rulesreg.html
Schmidt, E. (2007) Diesel Emissions Control Systems, Donaldson, September 19 2007.
Overview on Technologies for Biomass Combustion and
Emission Levels on Particulate Matter (PM)
University of Applied Sciences. Presentatie tijdens de Expert Group on Techno
Issues, EGTEI, Meeting Zurich
Parks, J., J. Tassitano, J. Storey (2005):
Natural Gas Engine. Oak Ridge National Laboratory. 2nd Annual Advanced
Stationary Reciprocating Engines Conference, Di
Pieterse, J.A.Z., R.W. van de Brink (2006):
exhaust gas of gas engines using unburned gas
advances toward long-term stability.
Onderzoeksverslag ‘Schone motor voor de binnenvaart’.
2, afdeling werktuigbouw, Hogeschool Rotterdam, 1 februari 2007. Website:
http://www.bartdijkman.nl/werktuigbouwkunde/ENH%20
%20Onderzoeksverslag%20-%20PRG%202%20
Clean Engine Based CHP
Advanced Stationary Reciprocating Engines Conference, Diamond Bar, CA,
March 16, 2005. Website:
http://events.energetics.com/rec
Optimierung und SCR Katalysator Kompaktbiogasanlage
In opdracht van Bundesamt für Energie, Genesys GmbH,
Frauenfeld, December 2005.
S&L Energieprojekte (2013): Technische Daten S&L Erdgas
energie.com/index.php?id=2
Sacramento Municipal Air Quality Management District
http://www.airquality.org/ (laatst bezocht November 2012)
San Joaquin Valley Air Pollution Control District.
http://www.valleyair.org/Home.htm
CH4MIN Technology A Sustainable Energy Solution for
Destruction of Dilute Methane Emissions and the Production of Useful Energy
Catalytic Solutions for Vents, Fugitives and Incomplete Combustion Emis
Calgary, Canada, 1 april 2004.
Sapoundjiev, H., J. Gilles (2005). Introduction of catalytic flow
(CH4MIN) technology and its potential in China coal mines
Technology Centre, Varennes, Québec, Canada. 2005. Website:
http://www.coalinfo.net.cn/coalbed/meeting/2203/papers/coal
mining/CM051.pdf (laatst bezocht
Rule 1110.2 - Emissions from Gaseous
SCAQMD South Coast Air Quality Management District, Diamond Bar,
California, Amended September 7, 2012.
http://www.aqmd.gov/rules/rulesreg.html
l Emissions Control Systems, Donaldson, September 19 2007.
Overview on Technologies for Biomass Combustion and
Emission Levels on Particulate Matter (PM)
University of Applied Sciences. Presentatie tijdens de Expert Group on Techno
Issues, EGTEI, Meeting Zurich, 3 februari 2010.
Parks, J., J. Tassitano, J. Storey (2005): Lean NOx Trap Catalysis:NO
Oak Ridge National Laboratory. 2nd Annual Advanced
Stationary Reciprocating Engines Conference, Di
Pieterse, J.A.Z., R.W. van de Brink (2006): Selective catalytic reduction of NO
exhaust gas of gas engines using unburned gas
term stability. Report of ECN, Februar
Onderzoeksverslag ‘Schone motor voor de binnenvaart’.
2, afdeling werktuigbouw, Hogeschool Rotterdam, 1 februari 2007. Website:
http://www.bartdijkman.nl/werktuigbouwkunde/ENH%20
%20PRG%202%20
Based CHP. BluePoint Energy, Inc., 2nd Annual
Advanced Stationary Reciprocating Engines Conference, Diamond Bar, CA,
http://events.energetics.com/recip05/pdfs/presentations/roser.pdf
Optimierung und SCR Katalysator Kompaktbiogasanlage
In opdracht van Bundesamt für Energie, Genesys GmbH,
Technische Daten S&L Erdgas
energie.com/index.php?id=2
Sacramento Municipal Air Quality Management District
(laatst bezocht November 2012)
San Joaquin Valley Air Pollution Control District.
http://www.valleyair.org/Home.htm (laatst bezocht
CH4MIN Technology A Sustainable Energy Solution for
Destruction of Dilute Methane Emissions and the Production of Useful Energy
Catalytic Solutions for Vents, Fugitives and Incomplete Combustion Emis
2004.
Introduction of catalytic flow
(CH4MIN) technology and its potential in China coal mines
Technology Centre, Varennes, Québec, Canada. 2005. Website:
http://www.coalinfo.net.cn/coalbed/meeting/2203/papers/coal
(laatst bezocht december 2012)
Emissions from Gaseous
SCAQMD South Coast Air Quality Management District, Diamond Bar,
California, Amended September 7, 2012. Website:
http://www.aqmd.gov/rules/rulesreg.html
l Emissions Control Systems, Donaldson, September 19 2007.
Overview on Technologies for Biomass Combustion and
Emission Levels on Particulate Matter (PM). Verenum, Zurich/ Lucerne
University of Applied Sciences. Presentatie tijdens de Expert Group on Techno
3 februari 2010.
Trap Catalysis:NO
Oak Ridge National Laboratory. 2nd Annual Advanced
Stationary Reciprocating Engines Conference, Diamond Bar, CA, March 15
Selective catalytic reduction of NO
exhaust gas of gas engines using unburned gas – catalyst deactivation and
Report of ECN, Februar
Onderzoeksverslag ‘Schone motor voor de binnenvaart’.
2, afdeling werktuigbouw, Hogeschool Rotterdam, 1 februari 2007. Website:
http://www.bartdijkman.nl/werktuigbouwkunde/ENH%20
%20PRG%202%20-%20Vdef.pdf
. BluePoint Energy, Inc., 2nd Annual
Advanced Stationary Reciprocating Engines Conference, Diamond Bar, CA,
ip05/pdfs/presentations/roser.pdf
Optimierung und SCR Katalysator Kompaktbiogasanlage
In opdracht van Bundesamt für Energie, Genesys GmbH,
Technische Daten S&L Erdgas motoren bis 1225 kW.
energie.com/index.php?id=2 (laatst bezocht
Sacramento Municipal Air Quality Management District
(laatst bezocht November 2012)
San Joaquin Valley Air Pollution Control District.
aatst bezocht november 2012)
CH4MIN Technology A Sustainable Energy Solution for
Destruction of Dilute Methane Emissions and the Production of Useful Energy
Catalytic Solutions for Vents, Fugitives and Incomplete Combustion Emis
Introduction of catalytic flow-reversal reactor
(CH4MIN) technology and its potential in China coal mines
Technology Centre, Varennes, Québec, Canada. 2005. Website:
http://www.coalinfo.net.cn/coalbed/meeting/2203/papers/coal
ecember 2012)
Emissions from Gaseous- and Liquid
SCAQMD South Coast Air Quality Management District, Diamond Bar,
Website:
http://www.aqmd.gov/rules/rulesreg.html
l Emissions Control Systems, Donaldson, September 19 2007.
Overview on Technologies for Biomass Combustion and
. Verenum, Zurich/ Lucerne
University of Applied Sciences. Presentatie tijdens de Expert Group on Techno
3 februari 2010.
Trap Catalysis:NOx Reduction for Lean
Oak Ridge National Laboratory. 2nd Annual Advanced
amond Bar, CA, March 15
Selective catalytic reduction of NOx
catalyst deactivation and
Report of ECN, February 2006. ECN
Onderzoeksverslag ‘Schone motor voor de binnenvaart’. Projectgroep
2, afdeling werktuigbouw, Hogeschool Rotterdam, 1 februari 2007. Website:
http://www.bartdijkman.nl/werktuigbouwkunde/ENH%20-
%20Vdef.pdf.
. BluePoint Energy, Inc., 2nd Annual
Advanced Stationary Reciprocating Engines Conference, Diamond Bar, CA,
ip05/pdfs/presentations/roser.pdf.
Optimierung und SCR Katalysator Kompaktbiogasanlage
In opdracht van Bundesamt für Energie, Genesys GmbH,
motoren bis 1225 kW.
(laatst bezocht maart 2013)
Sacramento Municipal Air Quality Management District.
(laatst bezocht November 2012)
San Joaquin Valley Air Pollution Control District.
ovember 2012)
CH4MIN Technology A Sustainable Energy Solution for
Destruction of Dilute Methane Emissions and the Production of Useful Energy
Catalytic Solutions for Vents, Fugitives and Incomplete Combustion Emis
reversal reactor
(CH4MIN) technology and its potential in China coal mines. CANMET Energy
Technology Centre, Varennes, Québec, Canada. 2005. Website:
http://www.coalinfo.net.cn/coalbed/meeting/2203/papers/coal-
Liquid-Fueled Engines.
SCAQMD South Coast Air Quality Management District, Diamond Bar,
l Emissions Control Systems, Donaldson, September 19 2007.
Overview on Technologies for Biomass Combustion and
. Verenum, Zurich/ Lucerne
University of Applied Sciences. Presentatie tijdens de Expert Group on Techno-
Reduction for Lean
Oak Ridge National Laboratory. 2nd Annual Advanced
amond Bar, CA, March 15-16,
in real
catalyst deactivation and
y 2006. ECN-RX--
Projectgroep
2, afdeling werktuigbouw, Hogeschool Rotterdam, 1 februari 2007. Website:
. BluePoint Energy, Inc., 2nd Annual
Advanced Stationary Reciprocating Engines Conference, Diamond Bar, CA,
.
Optimierung und SCR Katalysator Kompaktbiogasanlage
motoren bis 1225 kW.
aart 2013)
ovember 2012)
CH4MIN Technology A Sustainable Energy Solution for
Destruction of Dilute Methane Emissions and the Production of Useful Energy.
Catalytic Solutions for Vents, Fugitives and Incomplete Combustion Emissions,
reversal reactor
CANMET Energy
Fueled Engines.
SCAQMD South Coast Air Quality Management District, Diamond Bar,
l Emissions Control Systems, Donaldson, September 19 2007.
9797
98
Schneeberger, L. (2006): Biogas - eine alternative Energiequelle mit Zukunft.
Maturaarbeit von Lucius Schneeberger, Klasse 1c,Gymnasium Köniz-
Lerbermatt, 14. September 2006. Website:
http://www.biomasseenergie.ch/Portals/0/1_de/01_Wie_produzieren/Pdf/bio
gas-reidermoos.pdf
Scholz, C.M.L. (2007): NOx storage and reduction over a lean-burn automotive catalyst.
Proefschrift Technische Universiteit Eindhoven, 2007.
Sklorz, M., et al. (2003): Katalysatoren an Biogasmotoren; Schlussbericht
Untersuchungen zum Einsatz von Oxidationskatalysatoren an
landwirtschaftlicchen Biogas-Verbrennungsmotoren. Nr. 182,
www.lfu.bayern.de, Bayerisches Landesamt für Umweltschutz (LfU), Augsburg,
oktober 2003.
Smekens, K.E.L., et al. (2010, in voorbereiding): Actualisatie Optiedocument 2009:
opties voor het verminderen van broeikasgas- emissies, energiegebruik en
luchtverontreiniging. ECN, Petten.
Smit, P.X., N.J.A. van der Velden (2008): Energiebenutting warmtekrachtkoppeling in de
Nederlandse glastuinbouw. Rapport 2008-019, Mei 2008, LEI, Den Haag.
https://www.wageningenur.nl/en/Publications.htm?publicationId=publication-
way-333636393139
SMK (2007): Certificatieschema Groen Label Kas. GLK.8-2007, Stichting Milieukeur, Den
Haag, ingaande 24 oktober 2007. Website:
http://www.milieukeur.nl/upload/schema/glkschema_nl8.pdf
SMK (2010): Certificatieschema Groen Label Kas; datum van ingang: 1 maart 2010;
geldig tot: 1 januari 2011. Code: GLK.9-2010, Stichting Milieukeur, Den Haag,
2009. Website:
http://www.smk.nl/files/categories/5/545/GLKSCHEMA_NL9%20versie%20201
0-2%20010310.pdf
SMK (2012): Certificatieschema Groen Label Kas; datum van ingang: 1 januari 2013;
geldig tot: 1 januari 2014. Code: GLK.10-2013, Stichting Milieukeur, Den Haag,
2012. Website:
http://www.smk.nl/files/categories/5/545/certificatieschema%20GLK%2010%
202013.pdf
Soltic, P., D. Edenhauser, A. Winkler (2008): Energetische Optimierung von Biogas -
BHKW'S; Schlussbericht. EMPA, Dübendorf, 10 juli 2008. Website:
http://www.bfe.admin.ch/
Stachowitz, R.W., D.E. Watson, D.M. Newburry (2005): Design and Development of
Waukesha’s Stoichiometric, Cooled EGR Engine for the California ARICE
Program. ASME 2005 Internal Combustion Engine Division Fall Technical
Conference, September 11-14, 2005, Canada, paper no ICEF2005-1329, pp 609-
619.
Stowa (2005): Potentieel voor Duurzame Energie met Biogas uit
Rioolwaterzuiveringsinstallaties. Rapport W03 2005, ISBN 90.5773.291.2,
Stowa, Utrecht, 2005.
ECN
Stowa (2011):
978.90.5773.549.3. Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA).
Tai, C., T. Reppert, J. Chiu, L.
Capable Prototype Volvo MG11 Natural Gas Engine Development: Final Report.
2003
Tallner, L. (1993):
noch aktuell), Diplomarbeit Fachhochschule Nordostniedersachsen, 1993.
Websites:
wolfsburg.de/cms/de/pws/wilhelms/downloads/et
verbrennungsmotoren.pdf
Thompson, J. Stewart, A (2003):
Garber, March 17, 2003.
http://dnr.wi.gov/air/pdf/attach5_final_WI_diesel_retrofit_tech_cost_analyis.
Tiangco, V. (2007):
Concepts in California
Forum, March 27
TIAX (2006):
Reciprocating Engines (HALO)
for US DoE, January 2006.
http://www.osti.gov/energycitations/serv
5UDKxt/885936.pdf
Toll Customs (2012):
Circular no. 14/2012 S, Oslo, 1 January 2012.
http://www.toll.no/templates_TAD/Article.aspx?id=219620&epslanguage=en
(laatst bezocht
Toom, B. den (2009):
kostenverlaging en ‘groen’imago.
http://www.unica.nl/documenten/publicaties/_imago.pdf
maart 2013)
Tower, P. (2003):
lower Maintenance Costs and air Quality Benefits in Power Generation
Equipment
Annual Technical Exhibition and Conference, October
http://www.appliedfiltertechnology.com/Userfiles/Docs/WEFTEC03AFTSAG.pd
f
VAR (2009):
VAR Magazine voorjaar 2009.
VDMA (2011a):
and Systems, Frankfurt am Main, November 2011.
http://www.cimac.com/cimac_cms/uploads/explorer/Working%20groups/bro
schuere_2011_en.pdf
VDMA (2011b) :
Systeme,
ECN-E--13-029
Stowa (2011): Optimalisatie WKK en Biogasbenutting.
978.90.5773.549.3. Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA).
Tai, C., T. Reppert, J. Chiu, L.
Capable Prototype Volvo MG11 Natural Gas Engine Development: Final Report.
2003-2006, NREL/SR
Tallner, L. (1993): Produktion und Nutzung von Deponiegas.
noch aktuell), Diplomarbeit Fachhochschule Nordostniedersachsen, 1993.
Websites: http://lotall.heim.at/dgas/index
wolfsburg.de/cms/de/pws/wilhelms/downloads/et
verbrennungsmotoren.pdf
Thompson, J. Stewart, A (2003):
Garber, March 17, 2003.
http://dnr.wi.gov/air/pdf/attach5_final_WI_diesel_retrofit_tech_cost_analyis.
Tiangco, V. (2007): Research, Development & Demonstration of Advanced
Concepts in California
Forum, March 27
TIAX (2006): Application of Hydrogen Assisted Lean Operation to Natur
Reciprocating Engines (HALO)
for US DoE, January 2006.
http://www.osti.gov/energycitations/serv
5UDKxt/885936.pdf
Toll Customs (2012): Excise duty on emissions of NO
Circular no. 14/2012 S, Oslo, 1 January 2012.
http://www.toll.no/templates_TAD/Article.aspx?id=219620&epslanguage=en
(laatst bezocht d
Toom, B. den (2009): Duurzame energieopwekking in Zwembaden; Structur
kostenverlaging en ‘groen’imago.
http://www.unica.nl/documenten/publicaties/_imago.pdf
aart 2013)
Tower, P. (2003): New Technology for Removal of Siloxanes in Digester gas Results in
lower Maintenance Costs and air Quality Benefits in Power Generation
Equipment. Applied Filter Technology. Snohomish, WA, USA, WEFTEC 03 78th
Annual Technical Exhibition and Conference, October
http://www.appliedfiltertechnology.com/Userfiles/Docs/WEFTEC03AFTSAG.pd
VAR (2009): Bouw gft-vergistingsinstallatie afgerond
VAR Magazine voorjaar 2009.
VDMA (2011a): Exhaust Emission Legislation Diesel
and Systems, Frankfurt am Main, November 2011.
http://www.cimac.com/cimac_cms/uploads/explorer/Working%20groups/bro
schuere_2011_en.pdf
VDMA (2011b) : Abgasgesetzgebung Diesel
Systeme, Frankfurt am Main, November 2011.
Optimalisatie WKK en Biogasbenutting.
978.90.5773.549.3. Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA).
Tai, C., T. Reppert, J. Chiu, L. Christensen, K. Knoll, J. Stewart, A. Williams (2006):
Capable Prototype Volvo MG11 Natural Gas Engine Development: Final Report.
2006, NREL/SR-540-40756, October 2006.
Produktion und Nutzung von Deponiegas.
noch aktuell), Diplomarbeit Fachhochschule Nordostniedersachsen, 1993.
http://lotall.heim.at/dgas/index
wolfsburg.de/cms/de/pws/wilhelms/downloads/et
verbrennungsmotoren.pdf
Thompson, J. Stewart, A (2003): Diesel Engine Retrofit Cost.
Garber, March 17, 2003. Website:
http://dnr.wi.gov/air/pdf/attach5_final_WI_diesel_retrofit_tech_cost_analyis.
Research, Development & Demonstration of Advanced
Concepts in California, Presentation for California Biomass Collaborative 4
Forum, March 27-28 2007. Obtained via:
Application of Hydrogen Assisted Lean Operation to Natur
Reciprocating Engines (HALO)
for US DoE, January 2006. Website:
http://www.osti.gov/energycitations/serv
5UDKxt/885936.pdf
Excise duty on emissions of NO
Circular no. 14/2012 S, Oslo, 1 January 2012.
http://www.toll.no/templates_TAD/Article.aspx?id=219620&epslanguage=en
december 2012)
Duurzame energieopwekking in Zwembaden; Structur
kostenverlaging en ‘groen’imago.
http://www.unica.nl/documenten/publicaties/_imago.pdf
Technology for Removal of Siloxanes in Digester gas Results in
lower Maintenance Costs and air Quality Benefits in Power Generation
. Applied Filter Technology. Snohomish, WA, USA, WEFTEC 03 78th
Annual Technical Exhibition and Conference, October
http://www.appliedfiltertechnology.com/Userfiles/Docs/WEFTEC03AFTSAG.pd
vergistingsinstallatie afgerond
VAR Magazine voorjaar 2009.
Exhaust Emission Legislation Diesel
and Systems, Frankfurt am Main, November 2011.
http://www.cimac.com/cimac_cms/uploads/explorer/Working%20groups/bro
schuere_2011_en.pdf (laatst bezocht
Abgasgesetzgebung Diesel
Frankfurt am Main, November 2011.
Optimalisatie WKK en Biogasbenutting.
978.90.5773.549.3. Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA).
Christensen, K. Knoll, J. Stewart, A. Williams (2006):
Capable Prototype Volvo MG11 Natural Gas Engine Development: Final Report.
40756, October 2006.
Produktion und Nutzung von Deponiegas.
noch aktuell), Diplomarbeit Fachhochschule Nordostniedersachsen, 1993.
http://lotall.heim.at/dgas/index
wolfsburg.de/cms/de/pws/wilhelms/downloads/et
Diesel Engine Retrofit Cost.
Website:
http://dnr.wi.gov/air/pdf/attach5_final_WI_diesel_retrofit_tech_cost_analyis.
Research, Development & Demonstration of Advanced
, Presentation for California Biomass Collaborative 4
28 2007. Obtained via: www.energy.ca.gov
Application of Hydrogen Assisted Lean Operation to Natur
Reciprocating Engines (HALO). Report for project contract
Website:
http://www.osti.gov/energycitations/serv
Excise duty on emissions of NO
Circular no. 14/2012 S, Oslo, 1 January 2012.
http://www.toll.no/templates_TAD/Article.aspx?id=219620&epslanguage=en
ecember 2012)
Duurzame energieopwekking in Zwembaden; Structur
kostenverlaging en ‘groen’imago. ISSO ThemaTech april 2009. Website:
http://www.unica.nl/documenten/publicaties/_imago.pdf
Technology for Removal of Siloxanes in Digester gas Results in
lower Maintenance Costs and air Quality Benefits in Power Generation
. Applied Filter Technology. Snohomish, WA, USA, WEFTEC 03 78th
Annual Technical Exhibition and Conference, October
http://www.appliedfiltertechnology.com/Userfiles/Docs/WEFTEC03AFTSAG.pd
vergistingsinstallatie afgerond
VAR Magazine voorjaar 2009.
Exhaust Emission Legislation Diesel
and Systems, Frankfurt am Main, November 2011.
http://www.cimac.com/cimac_cms/uploads/explorer/Working%20groups/bro
(laatst bezocht december 2012)
Abgasgesetzgebung Diesel- und Gasmotoren.
Frankfurt am Main, November 2011.
Optimalisatie WKK en Biogasbenutting. 2011, Rapport 33, ISBN
978.90.5773.549.3. Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA).
Christensen, K. Knoll, J. Stewart, A. Williams (2006):
Capable Prototype Volvo MG11 Natural Gas Engine Development: Final Report.
40756, October 2006.
Produktion und Nutzung von Deponiegas. (Stand 1993 aber immer
noch aktuell), Diplomarbeit Fachhochschule Nordostniedersachsen, 1993.
http://lotall.heim.at/dgas/index-d.htm; http://www.fh
wolfsburg.de/cms/de/pws/wilhelms/downloads/et-folien
Diesel Engine Retrofit Cost. AM/7, Memo voor Caroline
http://dnr.wi.gov/air/pdf/attach5_final_WI_diesel_retrofit_tech_cost_analyis.
Research, Development & Demonstration of Advanced
, Presentation for California Biomass Collaborative 4
www.energy.ca.gov
Application of Hydrogen Assisted Lean Operation to Natur
. Report for project contract
http://www.osti.gov/energycitations/servlets/purl/885936
Excise duty on emissions of NOx 2012. English Translation of
Circular no. 14/2012 S, Oslo, 1 January 2012. Website:
http://www.toll.no/templates_TAD/Article.aspx?id=219620&epslanguage=en
Duurzame energieopwekking in Zwembaden; Structur
ISSO ThemaTech april 2009. Website:
http://www.unica.nl/documenten/publicaties/_imago.pdf
Technology for Removal of Siloxanes in Digester gas Results in
lower Maintenance Costs and air Quality Benefits in Power Generation
. Applied Filter Technology. Snohomish, WA, USA, WEFTEC 03 78th
Annual Technical Exhibition and Conference, October 11
http://www.appliedfiltertechnology.com/Userfiles/Docs/WEFTEC03AFTSAG.pd
vergistingsinstallatie afgerond. VAR B.V., Wilp
Exhaust Emission Legislation Diesel- and Gas engines.
and Systems, Frankfurt am Main, November 2011. Website:
http://www.cimac.com/cimac_cms/uploads/explorer/Working%20groups/bro
ecember 2012)
und Gasmotoren. VDMA e.V., Motoren und
Frankfurt am Main, November 2011. Website:
2011, Rapport 33, ISBN
978.90.5773.549.3. Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA).
Christensen, K. Knoll, J. Stewart, A. Williams (2006):
Capable Prototype Volvo MG11 Natural Gas Engine Development: Final Report.
(Stand 1993 aber immer
noch aktuell), Diplomarbeit Fachhochschule Nordostniedersachsen, 1993.
http://www.fh-
folien-
AM/7, Memo voor Caroline
http://dnr.wi.gov/air/pdf/attach5_final_WI_diesel_retrofit_tech_cost_analyis.
Research, Development & Demonstration of Advanced Bioenergy
, Presentation for California Biomass Collaborative 4
www.energy.ca.gov
Application of Hydrogen Assisted Lean Operation to Natural Gas-
. Report for project contract DE-FC26-04NT42235
lets/purl/885936-
English Translation of
http://www.toll.no/templates_TAD/Article.aspx?id=219620&epslanguage=en
Duurzame energieopwekking in Zwembaden; Structurele
ISSO ThemaTech april 2009. Website:
http://www.unica.nl/documenten/publicaties/_imago.pdf (laatst bezocht
Technology for Removal of Siloxanes in Digester gas Results in
lower Maintenance Costs and air Quality Benefits in Power Generation
. Applied Filter Technology. Snohomish, WA, USA, WEFTEC 03 78th
11-15, 2003. Website:
http://www.appliedfiltertechnology.com/Userfiles/Docs/WEFTEC03AFTSAG.pd
. VAR B.V., Wilp-Achterhoek, In
and Gas engines. VDMA Engines
Website:
http://www.cimac.com/cimac_cms/uploads/explorer/Working%20groups/bro
VDMA e.V., Motoren und
Website: http://vdma
2011, Rapport 33, ISBN
978.90.5773.549.3. Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA).
Christensen, K. Knoll, J. Stewart, A. Williams (2006): US10
Capable Prototype Volvo MG11 Natural Gas Engine Development: Final Report.
(Stand 1993 aber immer
noch aktuell), Diplomarbeit Fachhochschule Nordostniedersachsen, 1993.
AM/7, Memo voor Caroline
http://dnr.wi.gov/air/pdf/attach5_final_WI_diesel_retrofit_tech_cost_analyis.
Bioenergy
, Presentation for California Biomass Collaborative 4th
-Fueled
04NT42235
English Translation of
http://www.toll.no/templates_TAD/Article.aspx?id=219620&epslanguage=en
ele
ISSO ThemaTech april 2009. Website:
(laatst bezocht
Technology for Removal of Siloxanes in Digester gas Results in
lower Maintenance Costs and air Quality Benefits in Power Generation
. Applied Filter Technology. Snohomish, WA, USA, WEFTEC 03 78th
15, 2003. Website:
http://www.appliedfiltertechnology.com/Userfiles/Docs/WEFTEC03AFTSAG.pd
chterhoek, In
VDMA Engines
http://www.cimac.com/cimac_cms/uploads/explorer/Working%20groups/bro
VDMA e.V., Motoren und
http://vdma-
9999
100
motoren.de/sites/www.vdma-
engines.com/files/emi_2011_teil2_stationaer_1.pdf (laatst bezocht december
2012)
Vermeulen, P.C.M. (2012): Kwantitatieve Informatie voor de Glastuinbouw, KWIN
edities 20 (2008), 21 (2010) en 22 (2012-2013). Wageningen UR Glastuinbouw.
Vreuls, H.H.J.; P.J. Zijlema (2011): Nederlandse lijst van energiedragers en standaard
CO2-emissiefactoren, versie Januari 2011. 20 Januari 2011, AgentschapNL,
Utrecht.
VROM (1998): Besluit emissie-eisen stookinstallaties milieubeheer B. Staatsblad 1998,
nr. 166, 18 maart 1998.
VROM (2008): Ontwerp-Besluit emissie-eisen middelgrote stookinstallaties
milieubeheer. Tweede Kamer, vergaderjaar 2008-2009, 29 383, nr. 119, 9
december 2008.
VROM (2009a): Meerjarenprogramma herijking van de VROM-regelgeving; Nr. 134 Lijst
van vragen en antwoorden inzake het Ontwerp-Besluit emissie-eisen
middelgrote stookinstallaties milieubeheer. Tweede Kamer, vergaderjaar 2008-
2009, 29 383, nr. 134, 15 juli 2009.
VROM (2009b): Besluit van 7 december 2009, houdende nieuwe regels voor de emissie
van middelgrote stookinstallaties (Besluit emissie-eisen middelgrote
stookinstallaties milieubeheer). Staatsblad 2009, nr. 547, 24 december 2009.
Vronay, J.C. (2007): Challenges Facing Developers of Air/Fuel Ratio Control Systems for
or High Speed, Spark-Ignited, Stationary Reciprocating Engines Fitted with NSCR
Systems. Continental Controls Corporation. 4th Annual Advanced Stationary
Reciprocating Engines Conference, Downey, California, 18-19 September 2007.
Website: http://sites.energetics.com/recips07/index.shtml
Wärtsilä (2012): Wärtsilä RT-flex50 Technology Review. Brochure uit 2008.
www.wartsila.com (laatst bezocht december 2012)
West, J. (2006): MAN Diesel Engines for Power Generation. MAN Unlimited. Annual
Customer Conference, October 18th & 19th, 2006, Dublin.
Wetzels, W., I. Blezer, J.M. Sipma (2011): Beleidsstudie naar WKK- en
warmtepomptechnologieën. Eindrapport 21 juni 2011. ECN-E--10-096, 21 juni
2011.
Widmann, B.A., et al. (2002): Pflanzenölbetrieben Blockheizkraftwerke; Betriebs- und
Emissionsverhalten ausgewählter bayerischer Anlagen Schwachstellenanalyse
aund Bewertung. Abschlussbericht 176, Bayerisches Landesambt für
Umweltschutz (LfU), Augsburg, Juli 2002.
Wit, J. de, K. Johansen, P.L. Hansen, H. Rossen, N.B. Rasmussen (2000): Catalytic
emission control with respect to CH4 and CO for highly efficient gas fueled
decentralized heat and power production. Paper at the 5th International
Conference on Furnaces and Boilers (INFUB), Porto, Portugal, April 2000.
Wit, J. de, I. Mofid. (2005): Methane Oxidation Catalyst for Gas Engines. Danish Gas
Technology Centre, Hørsholm, 2005. Project report, ISBN 87-7795-298-7.
http://www.dgc.eu/publications/pdf/catalyst.pdf (laatst bezocht december
2012)
ECN
Yao, M. (2009):
ignition (HCCI) engines.
437, 2009.
Zürich (2012):
Umwelt
zuerich.ch/content/gud/de/index/umwelt/luft/feuerungen/stationaere_verbre
nnungsmotoren.html
ECN-E--13-029
Yao, M. (2009): Progress and recent trends in homogeneous charge compression
ignition (HCCI) engines.
437, 2009.
Zürich (2012): Emissionsgrenzwerte Stationäre Verbrennungsmotoren
Umwelt- und Gesundheitsschutz.
zuerich.ch/content/gud/de/index/umwelt/luft/feuerungen/stationaere_verbre
nnungsmotoren.html
Progress and recent trends in homogeneous charge compression
ignition (HCCI) engines. Progress in Energy and Combustion Science, 35, p. 398
Emissionsgrenzwerte Stationäre Verbrennungsmotoren
und Gesundheitsschutz.
zuerich.ch/content/gud/de/index/umwelt/luft/feuerungen/stationaere_verbre
nnungsmotoren.html (download
Progress and recent trends in homogeneous charge compression
Progress in Energy and Combustion Science, 35, p. 398
Emissionsgrenzwerte Stationäre Verbrennungsmotoren
und Gesundheitsschutz. http://www.stadt
zuerich.ch/content/gud/de/index/umwelt/luft/feuerungen/stationaere_verbre
(download november 2012)
Progress and recent trends in homogeneous charge compression
Progress in Energy and Combustion Science, 35, p. 398
Emissionsgrenzwerte Stationäre Verbrennungsmotoren
http://www.stadt-
zuerich.ch/content/gud/de/index/umwelt/luft/feuerungen/stationaere_verbre
ovember 2012)
Progress and recent trends in homogeneous charge compression
Progress in Energy and Combustion Science, 35, p. 398
Emissionsgrenzwerte Stationäre Verbrennungsmotoren. Stadt Zürich,
zuerich.ch/content/gud/de/index/umwelt/luft/feuerungen/stationaere_verbre
Progress and recent trends in homogeneous charge compression
Progress in Energy and Combustion Science, 35, p. 398-
Stadt Zürich,
zuerich.ch/content/gud/de/index/umwelt/luft/feuerungen/stationaere_verbre
101101
102
Bijlage A. Afkortingen & Omrekeningen
bhp = brake horsepower. Bij motoren: eenheid voor output-vermogen oftewel het
asvermogen. Omrekening: 1 bhp = 745,70 W (Bron: Handbook of Chemistry and
Physics).
bhp-hr = brake horsepower-hour. Bij motoren: eenheid voor energie als kinetisch
output. Omrekening: 1 bhp-hr = 745,70 W/1000 = 0,746 kWh = 2,685 MJ
EGR = Exhaust Gas Recirculation oftwel rookgas recirculatie. Technologie waarbij (een
deel van) het rookgas/uitlaatgas van de motor wordt gemengd met de
verbrandingslucht en opnieuw door de verbrandingsmotor gaat, zie ook Paragraaf
2.2.
g/bhp-hr = gram per brake horsepower-hour; eenheid voor emissie. Omrekeningen van
g/bhp-hr naar g/GJ zijn bij benadering gegeven om een grootte-orde van emissies
aan te geven; bij de omrekening speelt namelijk het rendement van de motor een
rol, welke onbekend is en varieert van motor tot motor. Tenzij anders aangegeven,
is een motorrendement van 40% verondersteld (zie ook Paragraaf 1.2). Standaard
omrekening in dit rapport: 1 g/bhp-hr = 1/((745,70 W/40%) x 3600 sec) =
149,00 g/GJ. Indien met andere motorrendementen is gerekend, dient men in
voorgaande omrekening 40% te vervangen door het aangegeven motorrendement.
g/kWh = gram per kilowatt hour; eenheid voor emissie. De omrekening van g/kWh naar
g/GJ brandstofverbruik is uitgevoerd om een grootte-orde van de emissies aan te
geven. Bij de omrekening speelt namelijk het motorrendement een rol en deze
varieert van motor tot motor; een motorrendement van 40% is verondersteld (zie
ook Paragraaf 1.2). Voor de omrekening van g/kWhoutput naar g/GJinput is dus
vermenigvuldigd met 1000/3,6 x 40%. Indien met andere motorrendementen is
gerekend, dient men in voorgaande omrekening 40% te vervangen door het
aangegeven motorrendement.
kWh = kilowatt hour; eenheid voor energie. Bij motoren is dit meestal kinetisch output,
zie ook Paragraaf 1.2. Omrekening: 1 kWh = 3,6 MJ (Bron: Handbook of Chemistry
and Physics).
LHV = Lower Heating Value oftewel de onderste verbrandingswaarde. Bij deze
verbrandingswaarde wordt, in tegenstelling tot de bovenste verbrandingswaarde,
de mogelijke condensatiewarmte van het rookgas genegeerd.
ppm(vd) = parts per million (volumetric dry); eenheid voor emissies, zie ook Paragraaf
1.2.
Standaard omrekening:
g/kWh
Standaard omrekening:
g/bhp-hr
ECN
SCR = Selective Catalytic Reduction.
behulp van een katalysator.
THC = total hydrocarbons oftew
(zie ook UHC).
UHC = unburned hydrocarbons oftewel de totale hoeveelheid onverbrande
koolwaterstoffen (zie ook THC).
ECN-E--13-029
SCR = Selective Catalytic Reduction.
behulp van een katalysator.
THC = total hydrocarbons oftew
(zie ook UHC).
UHC = unburned hydrocarbons oftewel de totale hoeveelheid onverbrande
koolwaterstoffen (zie ook THC).
SCR = Selective Catalytic Reduction. Technologie waarbij NO
behulp van een katalysator. Als reductiemiddel wordt veelal urea gebruikt.
THC = total hydrocarbons oftewel de totale hoeveelheid onverbrande koolwaterstoffen
UHC = unburned hydrocarbons oftewel de totale hoeveelheid onverbrande
koolwaterstoffen (zie ook THC).
Technologie waarbij NO
Als reductiemiddel wordt veelal urea gebruikt.
el de totale hoeveelheid onverbrande koolwaterstoffen
UHC = unburned hydrocarbons oftewel de totale hoeveelheid onverbrande
Technologie waarbij NOx wordt gereduceerd met
Als reductiemiddel wordt veelal urea gebruikt.
el de totale hoeveelheid onverbrande koolwaterstoffen
UHC = unburned hydrocarbons oftewel de totale hoeveelheid onverbrande
wordt gereduceerd met
Als reductiemiddel wordt veelal urea gebruikt.
el de totale hoeveelheid onverbrande koolwaterstoffen
UHC = unburned hydrocarbons oftewel de totale hoeveelheid onverbrande
wordt gereduceerd met
Als reductiemiddel wordt veelal urea gebruikt.
el de totale hoeveelheid onverbrande koolwaterstoffen
103103
104
Bijlage B. Methaanemissie versus vermogen
Figuur 15: Gasmotormetingen uit (KEMA, 2007, 2009, 2011; Dueck, 2008) ingedeeld naar
methaanemissie (mg C/Nm3 bij 3% O2, droog) en motorvermogen (kWe). De vermogensgrens voor grote
versus kleine gasmotoren zoals beschreven in Paragraaf 1.2 ligt bij 1000 kWe in deze figuur.
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
0 2000 4000 6000
Hyd
roca
rbo
n e
mis
sio
n (
mg
C/N
m3
@ 3
% O
2)
Rating power (kWe)
KEMA Meetcampagne2007
KEMA Meetcampagne2009
KEMA MeetcampagneWinter 2011
KEMA MeetcampagneSpring 2011
WUR Meetcampagne2008
ECN
Bijlage C.
Commentaar van Platform Gasmotoren (PlaGaMo), vertegenwoordigd door dhr.
Schlatmann (Energy Matters) en dhr. Jacob Klimstra (Jacob
commentaar
Infrastructuur en Milieu. Een samenvatting van de hoofdpunten is hieronder
weergegeven.
PlaGaMo merkt ten aanzien van een NO
op:
De toepassing van SCR is te duur voor deze categorie motoren en wordt momenteel
alleen maar toegepast voor CO
bestrijding
De toepassing van een driewegkatalysator is alleen geschikt voor stoichiometrische
gasmotoren en is daarmee ongeschikt voor gasmotoren waarbij een hoog elektrisch
rendement wordt nagestreefd. Een hoog elektrisch rendement wordt namelijk
gerealisee
hoog elektrisch rendement kent veel toepassing in Nederland.
Andere methoden voor NO
gangbaar of commercieel beschikbaar. Daaronder
combinatie met een driewegkatalysator) en de SQ2 rookgasreiniger, die beide voor
de grotere gasmotoren alleen in proefopstellingen zijn toegepast met overwegend
onbevredigend resultaat.
De huidige Bems
gasmotoren. Met deze eis zit Nederland aan de onderkant van de range van emissie
eisen die wereldwijd worden gehanteerd. Aanscherping is op dit moment niet
mogelijk.
Reactie ECN:
De geciteerde kosten zijn 15
dient. Alleen indien de oude Bees B
bestaande motoren nog van toepassing is), zijn de reductiekosten 5
afhankelijk van het motorvermogen. Er is in een eerder
genomen van de kosteninschatting volgens PlaGaMo.
Zoals eerder beschreven kan het Ministerie kan een NO
O2) overwegen voor deze categorie motoren. Dit is enigszins soepeler dan het
initiële voorstel; nagesc
zijn om aan deze eis te voldoen. Er wordt echter wel ruimte gecreëerd om met
meerdere typen nageschakelde technologie deze eis te realiseren, inclusief de
goedkopere driewegkatalysator. De war
stoichiometrische gasmotoren, ligt inderdaad anders dan bij lean burn motoren.
Toepassing van gekoelde rookgasrecirculatie kan deze wel verbeteren.
ECN-E--13-029
Bijlage C.
Commentaar van Platform Gasmotoren (PlaGaMo), vertegenwoordigd door dhr.
Schlatmann (Energy Matters) en dhr. Jacob Klimstra (Jacob
commentaar ontvangen 25 februari 2013
Infrastructuur en Milieu. Een samenvatting van de hoofdpunten is hieronder
weergegeven.
PlaGaMo merkt ten aanzien van een NO
De toepassing van SCR is te duur voor deze categorie motoren en wordt momenteel
alleen maar toegepast voor CO
bestrijding liggen hoger
De toepassing van een driewegkatalysator is alleen geschikt voor stoichiometrische
gasmotoren en is daarmee ongeschikt voor gasmotoren waarbij een hoog elektrisch
rendement wordt nagestreefd. Een hoog elektrisch rendement wordt namelijk
gerealiseerd middels toepassing van lean burn technologie bij gasmotoren. Juist een
hoog elektrisch rendement kent veel toepassing in Nederland.
Andere methoden voor NO
gangbaar of commercieel beschikbaar. Daaronder
combinatie met een driewegkatalysator) en de SQ2 rookgasreiniger, die beide voor
de grotere gasmotoren alleen in proefopstellingen zijn toegepast met overwegend
onbevredigend resultaat.
De huidige Bems-eis is een waarde die
gasmotoren. Met deze eis zit Nederland aan de onderkant van de range van emissie
eisen die wereldwijd worden gehanteerd. Aanscherping is op dit moment niet
mogelijk.
Reactie ECN:
De geciteerde kosten zijn 15
dient. Alleen indien de oude Bees B
bestaande motoren nog van toepassing is), zijn de reductiekosten 5
afhankelijk van het motorvermogen. Er is in een eerder
genomen van de kosteninschatting volgens PlaGaMo.
Zoals eerder beschreven kan het Ministerie kan een NO
) overwegen voor deze categorie motoren. Dit is enigszins soepeler dan het
initiële voorstel; nagesc
zijn om aan deze eis te voldoen. Er wordt echter wel ruimte gecreëerd om met
meerdere typen nageschakelde technologie deze eis te realiseren, inclusief de
goedkopere driewegkatalysator. De war
stoichiometrische gasmotoren, ligt inderdaad anders dan bij lean burn motoren.
Toepassing van gekoelde rookgasrecirculatie kan deze wel verbeteren.
Bijlage C. Commentaar van PlaGaMo
Commentaar van Platform Gasmotoren (PlaGaMo), vertegenwoordigd door dhr.
Schlatmann (Energy Matters) en dhr. Jacob Klimstra (Jacob
ontvangen 25 februari 2013
Infrastructuur en Milieu. Een samenvatting van de hoofdpunten is hieronder
PlaGaMo merkt ten aanzien van een NO
De toepassing van SCR is te duur voor deze categorie motoren en wordt momenteel
alleen maar toegepast voor CO2 bemesting in de glastuinbouw.
liggen hoger dan alhier geciteerd
De toepassing van een driewegkatalysator is alleen geschikt voor stoichiometrische
gasmotoren en is daarmee ongeschikt voor gasmotoren waarbij een hoog elektrisch
rendement wordt nagestreefd. Een hoog elektrisch rendement wordt namelijk
rd middels toepassing van lean burn technologie bij gasmotoren. Juist een
hoog elektrisch rendement kent veel toepassing in Nederland.
Andere methoden voor NOx-reiniging of warmte
gangbaar of commercieel beschikbaar. Daaronder
combinatie met een driewegkatalysator) en de SQ2 rookgasreiniger, die beide voor
de grotere gasmotoren alleen in proefopstellingen zijn toegepast met overwegend
onbevredigend resultaat.
is een waarde die
gasmotoren. Met deze eis zit Nederland aan de onderkant van de range van emissie
eisen die wereldwijd worden gehanteerd. Aanscherping is op dit moment niet
De geciteerde kosten zijn 15-25 €/kg
dient. Alleen indien de oude Bees B
bestaande motoren nog van toepassing is), zijn de reductiekosten 5
afhankelijk van het motorvermogen. Er is in een eerder
genomen van de kosteninschatting volgens PlaGaMo.
Zoals eerder beschreven kan het Ministerie kan een NO
) overwegen voor deze categorie motoren. Dit is enigszins soepeler dan het
initiële voorstel; nageschakelde techniek zal, ook bij dit voorstel, veelal noodzakelijk
zijn om aan deze eis te voldoen. Er wordt echter wel ruimte gecreëerd om met
meerdere typen nageschakelde technologie deze eis te realiseren, inclusief de
goedkopere driewegkatalysator. De war
stoichiometrische gasmotoren, ligt inderdaad anders dan bij lean burn motoren.
Toepassing van gekoelde rookgasrecirculatie kan deze wel verbeteren.
Commentaar van PlaGaMo
Commentaar van Platform Gasmotoren (PlaGaMo), vertegenwoordigd door dhr.
Schlatmann (Energy Matters) en dhr. Jacob Klimstra (Jacob
ontvangen 25 februari 2013 en op 12 maart 2013
Infrastructuur en Milieu. Een samenvatting van de hoofdpunten is hieronder
PlaGaMo merkt ten aanzien van een NOx-eis bij gasmotoren o
De toepassing van SCR is te duur voor deze categorie motoren en wordt momenteel
bemesting in de glastuinbouw.
dan alhier geciteerd, in de orde
De toepassing van een driewegkatalysator is alleen geschikt voor stoichiometrische
gasmotoren en is daarmee ongeschikt voor gasmotoren waarbij een hoog elektrisch
rendement wordt nagestreefd. Een hoog elektrisch rendement wordt namelijk
rd middels toepassing van lean burn technologie bij gasmotoren. Juist een
hoog elektrisch rendement kent veel toepassing in Nederland.
reiniging of warmte
gangbaar of commercieel beschikbaar. Daaronder
combinatie met een driewegkatalysator) en de SQ2 rookgasreiniger, die beide voor
de grotere gasmotoren alleen in proefopstellingen zijn toegepast met overwegend
is een waarde die scherp is voor de gangbaar geleverde
gasmotoren. Met deze eis zit Nederland aan de onderkant van de range van emissie
eisen die wereldwijd worden gehanteerd. Aanscherping is op dit moment niet
€/kg NOx waarbij als referentie de Bems
dient. Alleen indien de oude Bees B-wetgeving als referentie dient (wat voor
bestaande motoren nog van toepassing is), zijn de reductiekosten 5
afhankelijk van het motorvermogen. Er is in een eerder
genomen van de kosteninschatting volgens PlaGaMo.
Zoals eerder beschreven kan het Ministerie kan een NO
) overwegen voor deze categorie motoren. Dit is enigszins soepeler dan het
hakelde techniek zal, ook bij dit voorstel, veelal noodzakelijk
zijn om aan deze eis te voldoen. Er wordt echter wel ruimte gecreëerd om met
meerdere typen nageschakelde technologie deze eis te realiseren, inclusief de
goedkopere driewegkatalysator. De warmte-kracht verhouding behorend bij
stoichiometrische gasmotoren, ligt inderdaad anders dan bij lean burn motoren.
Toepassing van gekoelde rookgasrecirculatie kan deze wel verbeteren.
Commentaar van PlaGaMo
Commentaar van Platform Gasmotoren (PlaGaMo), vertegenwoordigd door dhr.
Schlatmann (Energy Matters) en dhr. Jacob Klimstra (Jacob Klimstra Consultancy).
2 maart 2013 via het Ministerie van
Infrastructuur en Milieu. Een samenvatting van de hoofdpunten is hieronder
eis bij gasmotoren op aardgas <
De toepassing van SCR is te duur voor deze categorie motoren en wordt momenteel
bemesting in de glastuinbouw.
, in de orde van 10
De toepassing van een driewegkatalysator is alleen geschikt voor stoichiometrische
gasmotoren en is daarmee ongeschikt voor gasmotoren waarbij een hoog elektrisch
rendement wordt nagestreefd. Een hoog elektrisch rendement wordt namelijk
rd middels toepassing van lean burn technologie bij gasmotoren. Juist een
hoog elektrisch rendement kent veel toepassing in Nederland.
reiniging of warmte-kracht aandrijving zijn niet
gangbaar of commercieel beschikbaar. Daaronder vallen rookgasrecirculatie (in
combinatie met een driewegkatalysator) en de SQ2 rookgasreiniger, die beide voor
de grotere gasmotoren alleen in proefopstellingen zijn toegepast met overwegend
scherp is voor de gangbaar geleverde
gasmotoren. Met deze eis zit Nederland aan de onderkant van de range van emissie
eisen die wereldwijd worden gehanteerd. Aanscherping is op dit moment niet
waarbij als referentie de Bems
wetgeving als referentie dient (wat voor
bestaande motoren nog van toepassing is), zijn de reductiekosten 5
afhankelijk van het motorvermogen. Er is in een eerder stadium reeds kennis
genomen van de kosteninschatting volgens PlaGaMo.
Zoals eerder beschreven kan het Ministerie kan een NOx-eis van 140 mg/Nm
) overwegen voor deze categorie motoren. Dit is enigszins soepeler dan het
hakelde techniek zal, ook bij dit voorstel, veelal noodzakelijk
zijn om aan deze eis te voldoen. Er wordt echter wel ruimte gecreëerd om met
meerdere typen nageschakelde technologie deze eis te realiseren, inclusief de
kracht verhouding behorend bij
stoichiometrische gasmotoren, ligt inderdaad anders dan bij lean burn motoren.
Toepassing van gekoelde rookgasrecirculatie kan deze wel verbeteren.
Commentaar van
Commentaar van Platform Gasmotoren (PlaGaMo), vertegenwoordigd door dhr.
Klimstra Consultancy).
via het Ministerie van
Infrastructuur en Milieu. Een samenvatting van de hoofdpunten is hieronder
p aardgas < 2,5 MW
De toepassing van SCR is te duur voor deze categorie motoren en wordt momenteel
bemesting in de glastuinbouw. De kosten
van 10 €/kg en hoger
De toepassing van een driewegkatalysator is alleen geschikt voor stoichiometrische
gasmotoren en is daarmee ongeschikt voor gasmotoren waarbij een hoog elektrisch
rendement wordt nagestreefd. Een hoog elektrisch rendement wordt namelijk
rd middels toepassing van lean burn technologie bij gasmotoren. Juist een
hoog elektrisch rendement kent veel toepassing in Nederland.
kracht aandrijving zijn niet
vallen rookgasrecirculatie (in
combinatie met een driewegkatalysator) en de SQ2 rookgasreiniger, die beide voor
de grotere gasmotoren alleen in proefopstellingen zijn toegepast met overwegend
scherp is voor de gangbaar geleverde
gasmotoren. Met deze eis zit Nederland aan de onderkant van de range van emissie
eisen die wereldwijd worden gehanteerd. Aanscherping is op dit moment niet
waarbij als referentie de Bems-wetgeving
wetgeving als referentie dient (wat voor
bestaande motoren nog van toepassing is), zijn de reductiekosten 5-10 €/kg NO
stadium reeds kennis
eis van 140 mg/Nm
) overwegen voor deze categorie motoren. Dit is enigszins soepeler dan het
hakelde techniek zal, ook bij dit voorstel, veelal noodzakelijk
zijn om aan deze eis te voldoen. Er wordt echter wel ruimte gecreëerd om met
meerdere typen nageschakelde technologie deze eis te realiseren, inclusief de
kracht verhouding behorend bij
stoichiometrische gasmotoren, ligt inderdaad anders dan bij lean burn motoren.
Toepassing van gekoelde rookgasrecirculatie kan deze wel verbeteren.
Commentaar van
Commentaar van Platform Gasmotoren (PlaGaMo), vertegenwoordigd door dhr. Stijn
Klimstra Consultancy). Er is
via het Ministerie van
2,5 MWth
De toepassing van SCR is te duur voor deze categorie motoren en wordt momenteel
voor NOx-
hoger.
De toepassing van een driewegkatalysator is alleen geschikt voor stoichiometrische
gasmotoren en is daarmee ongeschikt voor gasmotoren waarbij een hoog elektrisch
rendement wordt nagestreefd. Een hoog elektrisch rendement wordt namelijk
rd middels toepassing van lean burn technologie bij gasmotoren. Juist een
kracht aandrijving zijn niet
vallen rookgasrecirculatie (in
combinatie met een driewegkatalysator) en de SQ2 rookgasreiniger, die beide voor
de grotere gasmotoren alleen in proefopstellingen zijn toegepast met overwegend
scherp is voor de gangbaar geleverde
gasmotoren. Met deze eis zit Nederland aan de onderkant van de range van emissie-
eisen die wereldwijd worden gehanteerd. Aanscherping is op dit moment niet
wetgeving
wetgeving als referentie dient (wat voor
€/kg NOx,
stadium reeds kennis
eis van 140 mg/Nm3 (bij 3%
) overwegen voor deze categorie motoren. Dit is enigszins soepeler dan het
hakelde techniek zal, ook bij dit voorstel, veelal noodzakelijk
zijn om aan deze eis te voldoen. Er wordt echter wel ruimte gecreëerd om met
meerdere typen nageschakelde technologie deze eis te realiseren, inclusief de
kracht verhouding behorend bij
stoichiometrische gasmotoren, ligt inderdaad anders dan bij lean burn motoren.
105105
106
In het rapport is omschreven wat de status is van de overige technieken voor NOx
reiniging of warmte-kracht aandrijving; diverse methoden bevinden zich inderdaad
in de demonstratiefase. In het bijzonder voor driewegkatalysatoren, al of niet in
combinatie met rookgasrecirculatie, wordt verwezen naar het betreffende
hoofdstuk, alwaar diverse referenties omtrent de beschikbaarheid van deze
technologie zijn gegeven.
PlaGaMo merkt ten aanzien van een NOx-eis bij gasmotoren op biogas op:
Voor aanscherping van de NOx-emissie-eis is een SCR nodig. Deze zijn zeer gevoelig
voor verontreinigingen; er zijn reinigingstechnologieën beschikbaar, maar die zijn
onvoldoende betrouwbaar. Actief kool is relatief betrouwbaar maar leidt tot
onacceptabel hoge kosten. De overige technologieën worden nog nergens op de
schaal van Nederlandse WKK’s commercieel toegepast.
Aanscherping van emissie-eisen voor biogasmotoren < 1 MWe zal het economisch
plaatje voor dit type installaties nog onaantrekkelijker maken.
De huidige Bems-eis is een waarde die scherp is voor de gangbaar geleverde
gasmotoren. Met deze eis zit Nederland aan de onderkant van de range van emissie-
eisen die wereldwijd worden gehanteerd. Het is zeer twijfelachtig of de
aangekondigde eis in Californië technisch haalbaar is, omdat toepassing van
vergistingsgas in gasmotoren nauwelijks plaatsvindt. Duitsland is toonaangevend
voor biogasmotoren en daar vindt de meeste technologieontwikkeling plaats. Het
voorstel is dan ook om de Duitse wetgeving te volgen.
Reactie ECN:
Er wordt verwezen naar het betreffende hoofdstuk waar de
gasreinigingstechnologie is beschreven en ook kostencijfers zijn opgenomen. De
kosten liggen in een range welke niet op voorhand als onacceptabel kan worden
bestempeld. Daarnaast wordt opgemerkt dat biogasmotoren in aanmerking komen
voor subsidie om een terugverdientijd te garanderen; de subsidiabele kosten dienen
aangepast te worden indien de emissie-eisen inderdaad aangescherpt worden,
zodanig dat de gehanteerde terugverdientijd gegarandeerd blijft.
PlaGaMo merkt ten aanzien van een Fijnstof-eis bij dieselmotoren op:
De genoemde reductietechnologie is niet gangbaar of commercieel beschikbaar.
De voorgestelde emissie-eis geldt niet voor grote motoren in de VS en is scherper
dan de eis in Duitsland. Voorgesteld wordt om niet de emissie-eisen in de VS als
uitgangspunt te nemen, wegens andere marktomstandigheden aldaar, maar de
Duitse regelgeving, dat is de TA-Luft. De Duitse markt is leidend in Europa en dit
leidt tot een beter level playing field.
ECN
Reactie ECN:
Er wordt verwezen naar het betreffende hoofdstuk waar de bes
noodzakelijke filters is beschreven. Ook wordt gewezen op het advies omtrent de
inwerkingstrededatum en niet vooruit te lopen op Amerikaanse wetgeving. De
genoemde reductietechnologie zal namelijk tegen die tijd zeer ruimschoots
beschikbaar zijn.
De voorgestelde eis is 15 mg fijnstof/Nm
fijnstof/Nm
PlaGaMo merkt ten aanzien van een NO
Veel fabrikanten van grote dieselmotoren werken aan LNG/aardgas
motoren in plaats van dieselmotoren om aan Tier eisen te kunnen voldoen. Er zijn
echter situaties waar gas als brandstof niet mogelijk is. De voorgestelde eis biedt
geen ruimte voor het to
kosten verbonden aan dieselolie zullen dergelijke motoren alleen sporadisch
toegepast worden. Het opleggen van belemmerende eisen aan deze kleine categorie
resulteert nauwelijks in emissiereducti
Voorgesteld wordt om niet de emissie
wegens andere marktomstandigheden aldaar, maar de Duitse regelgeving, dat is de
TA-Luft. De Duitse markt is leidend in Europa en dit leidt tot een beter level playing
field.
Reactie ECN:
Het reductiepotentieel is ingeschat en is, zoals beschreven in het betreffende
hoofdstuk, relatief beperkt. Het is technisch echter mogelijk aan een eis van 250 mg
NOx/Nm
werken voor deze categorie. De motoren die worden aangemerkt als noodvermogen
worden op grond van het jaarlijkse aantal vollasturen reeds uitgesloten van eisen in
de bestaande wetgeving.
PlaGaMo merkt ten aanzien van een Methaan
aardgas op:
Het CO2
1 Mton CO
0,66 Mton CO
totaal opgestelde vermogen (ca. 3600 MW
gemiddelde emissie op basis van de meetrapporten van KEMA en een afname van
het aantal draaiuren tot ca 3000.
De berekeningen in “
van de CO
Uitgaande van een moderne, grote gasmotor m
de CO2-besparing
gemiddelde Nederlandse elektriciteitspark als referentie wordt gehanteerd,
resulteert dit in een CO
toepassing van een kolencentrale als referentie zijn deze rekenresultaten nog
ECN-E--13-029
Reactie ECN:
Er wordt verwezen naar het betreffende hoofdstuk waar de bes
noodzakelijke filters is beschreven. Ook wordt gewezen op het advies omtrent de
inwerkingstrededatum en niet vooruit te lopen op Amerikaanse wetgeving. De
genoemde reductietechnologie zal namelijk tegen die tijd zeer ruimschoots
baar zijn.
De voorgestelde eis is 15 mg fijnstof/Nm
fijnstof/Nm3 (bij 3% O
PlaGaMo merkt ten aanzien van een NO
fabrikanten van grote dieselmotoren werken aan LNG/aardgas
motoren in plaats van dieselmotoren om aan Tier eisen te kunnen voldoen. Er zijn
echter situaties waar gas als brandstof niet mogelijk is. De voorgestelde eis biedt
geen ruimte voor het to
kosten verbonden aan dieselolie zullen dergelijke motoren alleen sporadisch
toegepast worden. Het opleggen van belemmerende eisen aan deze kleine categorie
resulteert nauwelijks in emissiereducti
Voorgesteld wordt om niet de emissie
wegens andere marktomstandigheden aldaar, maar de Duitse regelgeving, dat is de
Luft. De Duitse markt is leidend in Europa en dit leidt tot een beter level playing
Reactie ECN:
Het reductiepotentieel is ingeschat en is, zoals beschreven in het betreffende
hoofdstuk, relatief beperkt. Het is technisch echter mogelijk aan een eis van 250 mg
/Nm3 (bij 3% O2) te voldoen. Niet duidelijk is waarom deze eis belemmerend
werken voor deze categorie. De motoren die worden aangemerkt als noodvermogen
worden op grond van het jaarlijkse aantal vollasturen reeds uitgesloten van eisen in
de bestaande wetgeving.
PlaGaMo merkt ten aanzien van een Methaan
aardgas op:
2 equivalent van de totale methaan emissie wordt door ECN geschat op
Mton CO2-eq. Uitgaande van recente cijfers komt PlaGaMo op een emissie van
Mton CO2-eq voor de 3000 MW
totaal opgestelde vermogen (ca. 3600 MW
gemiddelde emissie op basis van de meetrapporten van KEMA en een afname van
het aantal draaiuren tot ca 3000.
De berekeningen in “
van de CO2-reductie”
Uitgaande van een moderne, grote gasmotor m
besparing 28,4%, 17,6% respectievelijk 14,9%. Als in plaats van een STEG, het
iddelde Nederlandse elektriciteitspark als referentie wordt gehanteerd,
resulteert dit in een CO
toepassing van een kolencentrale als referentie zijn deze rekenresultaten nog
Er wordt verwezen naar het betreffende hoofdstuk waar de bes
noodzakelijke filters is beschreven. Ook wordt gewezen op het advies omtrent de
inwerkingstrededatum en niet vooruit te lopen op Amerikaanse wetgeving. De
genoemde reductietechnologie zal namelijk tegen die tijd zeer ruimschoots
De voorgestelde eis is 15 mg fijnstof/Nm
(bij 3% O2) betekent. Het verschil tussen beide eisen is zeer beperkt.
PlaGaMo merkt ten aanzien van een NO
fabrikanten van grote dieselmotoren werken aan LNG/aardgas
motoren in plaats van dieselmotoren om aan Tier eisen te kunnen voldoen. Er zijn
echter situaties waar gas als brandstof niet mogelijk is. De voorgestelde eis biedt
geen ruimte voor het toepassen van dieselmotoren in dergelijke situaties. Gezien de
kosten verbonden aan dieselolie zullen dergelijke motoren alleen sporadisch
toegepast worden. Het opleggen van belemmerende eisen aan deze kleine categorie
resulteert nauwelijks in emissiereducti
Voorgesteld wordt om niet de emissie
wegens andere marktomstandigheden aldaar, maar de Duitse regelgeving, dat is de
Luft. De Duitse markt is leidend in Europa en dit leidt tot een beter level playing
Het reductiepotentieel is ingeschat en is, zoals beschreven in het betreffende
hoofdstuk, relatief beperkt. Het is technisch echter mogelijk aan een eis van 250 mg
) te voldoen. Niet duidelijk is waarom deze eis belemmerend
werken voor deze categorie. De motoren die worden aangemerkt als noodvermogen
worden op grond van het jaarlijkse aantal vollasturen reeds uitgesloten van eisen in
de bestaande wetgeving.
PlaGaMo merkt ten aanzien van een Methaan
equivalent van de totale methaan emissie wordt door ECN geschat op
eq. Uitgaande van recente cijfers komt PlaGaMo op een emissie van
eq voor de 3000 MW
totaal opgestelde vermogen (ca. 3600 MW
gemiddelde emissie op basis van de meetrapporten van KEMA en een afname van
het aantal draaiuren tot ca 3000.
De berekeningen in “Methaanslip bij WKK
reductie” in paragraaf 6.1 zijn zeer gevoelig voor uitgangspunten.
Uitgaande van een moderne, grote gasmotor m
28,4%, 17,6% respectievelijk 14,9%. Als in plaats van een STEG, het
iddelde Nederlandse elektriciteitspark als referentie wordt gehanteerd,
resulteert dit in een CO2-besparing van 37,8%, 28,5% respectievelijk 26,1%. Bij
toepassing van een kolencentrale als referentie zijn deze rekenresultaten nog
Er wordt verwezen naar het betreffende hoofdstuk waar de bes
noodzakelijke filters is beschreven. Ook wordt gewezen op het advies omtrent de
inwerkingstrededatum en niet vooruit te lopen op Amerikaanse wetgeving. De
genoemde reductietechnologie zal namelijk tegen die tijd zeer ruimschoots
De voorgestelde eis is 15 mg fijnstof/Nm3 (bij 3% O
) betekent. Het verschil tussen beide eisen is zeer beperkt.
PlaGaMo merkt ten aanzien van een NOx-eis bij (bio)dieselmotoren op:
fabrikanten van grote dieselmotoren werken aan LNG/aardgas
motoren in plaats van dieselmotoren om aan Tier eisen te kunnen voldoen. Er zijn
echter situaties waar gas als brandstof niet mogelijk is. De voorgestelde eis biedt
epassen van dieselmotoren in dergelijke situaties. Gezien de
kosten verbonden aan dieselolie zullen dergelijke motoren alleen sporadisch
toegepast worden. Het opleggen van belemmerende eisen aan deze kleine categorie
resulteert nauwelijks in emissiereductie.
Voorgesteld wordt om niet de emissie-eisen in de VS als uitgangspunt te nemen,
wegens andere marktomstandigheden aldaar, maar de Duitse regelgeving, dat is de
Luft. De Duitse markt is leidend in Europa en dit leidt tot een beter level playing
Het reductiepotentieel is ingeschat en is, zoals beschreven in het betreffende
hoofdstuk, relatief beperkt. Het is technisch echter mogelijk aan een eis van 250 mg
) te voldoen. Niet duidelijk is waarom deze eis belemmerend
werken voor deze categorie. De motoren die worden aangemerkt als noodvermogen
worden op grond van het jaarlijkse aantal vollasturen reeds uitgesloten van eisen in
PlaGaMo merkt ten aanzien van een Methaan-eis bij gasmotoren
equivalent van de totale methaan emissie wordt door ECN geschat op
eq. Uitgaande van recente cijfers komt PlaGaMo op een emissie van
eq voor de 3000 MWe in de tuinbouw en 0,8 Mton CO
totaal opgestelde vermogen (ca. 3600 MWe). Hierbij is uitgegaan van een gewogen
gemiddelde emissie op basis van de meetrapporten van KEMA en een afname van
Methaanslip bij WKK-gasmotoren vernietigt aanz
in paragraaf 6.1 zijn zeer gevoelig voor uitgangspunten.
Uitgaande van een moderne, grote gasmotor m
28,4%, 17,6% respectievelijk 14,9%. Als in plaats van een STEG, het
iddelde Nederlandse elektriciteitspark als referentie wordt gehanteerd,
besparing van 37,8%, 28,5% respectievelijk 26,1%. Bij
toepassing van een kolencentrale als referentie zijn deze rekenresultaten nog
Er wordt verwezen naar het betreffende hoofdstuk waar de bes
noodzakelijke filters is beschreven. Ook wordt gewezen op het advies omtrent de
inwerkingstrededatum en niet vooruit te lopen op Amerikaanse wetgeving. De
genoemde reductietechnologie zal namelijk tegen die tijd zeer ruimschoots
(bij 3% O2), terwijl de Duitse eis 22,5 mg
) betekent. Het verschil tussen beide eisen is zeer beperkt.
eis bij (bio)dieselmotoren op:
fabrikanten van grote dieselmotoren werken aan LNG/aardgas
motoren in plaats van dieselmotoren om aan Tier eisen te kunnen voldoen. Er zijn
echter situaties waar gas als brandstof niet mogelijk is. De voorgestelde eis biedt
epassen van dieselmotoren in dergelijke situaties. Gezien de
kosten verbonden aan dieselolie zullen dergelijke motoren alleen sporadisch
toegepast worden. Het opleggen van belemmerende eisen aan deze kleine categorie
eisen in de VS als uitgangspunt te nemen,
wegens andere marktomstandigheden aldaar, maar de Duitse regelgeving, dat is de
Luft. De Duitse markt is leidend in Europa en dit leidt tot een beter level playing
Het reductiepotentieel is ingeschat en is, zoals beschreven in het betreffende
hoofdstuk, relatief beperkt. Het is technisch echter mogelijk aan een eis van 250 mg
) te voldoen. Niet duidelijk is waarom deze eis belemmerend
werken voor deze categorie. De motoren die worden aangemerkt als noodvermogen
worden op grond van het jaarlijkse aantal vollasturen reeds uitgesloten van eisen in
eis bij gasmotoren
equivalent van de totale methaan emissie wordt door ECN geschat op
eq. Uitgaande van recente cijfers komt PlaGaMo op een emissie van
in de tuinbouw en 0,8 Mton CO
). Hierbij is uitgegaan van een gewogen
gemiddelde emissie op basis van de meetrapporten van KEMA en een afname van
gasmotoren vernietigt aanz
in paragraaf 6.1 zijn zeer gevoelig voor uitgangspunten.
Uitgaande van een moderne, grote gasmotor met 43% E-rend en 49% W
28,4%, 17,6% respectievelijk 14,9%. Als in plaats van een STEG, het
iddelde Nederlandse elektriciteitspark als referentie wordt gehanteerd,
besparing van 37,8%, 28,5% respectievelijk 26,1%. Bij
toepassing van een kolencentrale als referentie zijn deze rekenresultaten nog
Er wordt verwezen naar het betreffende hoofdstuk waar de beschikbaarheid van de
noodzakelijke filters is beschreven. Ook wordt gewezen op het advies omtrent de
inwerkingstrededatum en niet vooruit te lopen op Amerikaanse wetgeving. De
genoemde reductietechnologie zal namelijk tegen die tijd zeer ruimschoots
), terwijl de Duitse eis 22,5 mg
) betekent. Het verschil tussen beide eisen is zeer beperkt.
eis bij (bio)dieselmotoren op:
fabrikanten van grote dieselmotoren werken aan LNG/aardgas-gedreven
motoren in plaats van dieselmotoren om aan Tier eisen te kunnen voldoen. Er zijn
echter situaties waar gas als brandstof niet mogelijk is. De voorgestelde eis biedt
epassen van dieselmotoren in dergelijke situaties. Gezien de
kosten verbonden aan dieselolie zullen dergelijke motoren alleen sporadisch
toegepast worden. Het opleggen van belemmerende eisen aan deze kleine categorie
eisen in de VS als uitgangspunt te nemen,
wegens andere marktomstandigheden aldaar, maar de Duitse regelgeving, dat is de
Luft. De Duitse markt is leidend in Europa en dit leidt tot een beter level playing
Het reductiepotentieel is ingeschat en is, zoals beschreven in het betreffende
hoofdstuk, relatief beperkt. Het is technisch echter mogelijk aan een eis van 250 mg
) te voldoen. Niet duidelijk is waarom deze eis belemmerend
werken voor deze categorie. De motoren die worden aangemerkt als noodvermogen
worden op grond van het jaarlijkse aantal vollasturen reeds uitgesloten van eisen in
eis bij gasmotoren ≥ 2,5 MWth
equivalent van de totale methaan emissie wordt door ECN geschat op
eq. Uitgaande van recente cijfers komt PlaGaMo op een emissie van
in de tuinbouw en 0,8 Mton CO2-eq voor het
). Hierbij is uitgegaan van een gewogen
gemiddelde emissie op basis van de meetrapporten van KEMA en een afname van
gasmotoren vernietigt aanzienlijk deel
in paragraaf 6.1 zijn zeer gevoelig voor uitgangspunten.
rend en 49% W-rend wordt
28,4%, 17,6% respectievelijk 14,9%. Als in plaats van een STEG, het
iddelde Nederlandse elektriciteitspark als referentie wordt gehanteerd,
besparing van 37,8%, 28,5% respectievelijk 26,1%. Bij
toepassing van een kolencentrale als referentie zijn deze rekenresultaten nog
chikbaarheid van de
noodzakelijke filters is beschreven. Ook wordt gewezen op het advies omtrent de
inwerkingstrededatum en niet vooruit te lopen op Amerikaanse wetgeving. De
genoemde reductietechnologie zal namelijk tegen die tijd zeer ruimschoots
), terwijl de Duitse eis 22,5 mg
) betekent. Het verschil tussen beide eisen is zeer beperkt.
gedreven
motoren in plaats van dieselmotoren om aan Tier eisen te kunnen voldoen. Er zijn
echter situaties waar gas als brandstof niet mogelijk is. De voorgestelde eis biedt
epassen van dieselmotoren in dergelijke situaties. Gezien de
kosten verbonden aan dieselolie zullen dergelijke motoren alleen sporadisch
toegepast worden. Het opleggen van belemmerende eisen aan deze kleine categorie
eisen in de VS als uitgangspunt te nemen,
wegens andere marktomstandigheden aldaar, maar de Duitse regelgeving, dat is de
Luft. De Duitse markt is leidend in Europa en dit leidt tot een beter level playing
Het reductiepotentieel is ingeschat en is, zoals beschreven in het betreffende
hoofdstuk, relatief beperkt. Het is technisch echter mogelijk aan een eis van 250 mg
) te voldoen. Niet duidelijk is waarom deze eis belemmerend zou
werken voor deze categorie. De motoren die worden aangemerkt als noodvermogen
worden op grond van het jaarlijkse aantal vollasturen reeds uitgesloten van eisen in
th op
equivalent van de totale methaan emissie wordt door ECN geschat op
eq. Uitgaande van recente cijfers komt PlaGaMo op een emissie van
eq voor het
). Hierbij is uitgegaan van een gewogen
gemiddelde emissie op basis van de meetrapporten van KEMA en een afname van
ienlijk deel
in paragraaf 6.1 zijn zeer gevoelig voor uitgangspunten.
rend wordt
28,4%, 17,6% respectievelijk 14,9%. Als in plaats van een STEG, het
iddelde Nederlandse elektriciteitspark als referentie wordt gehanteerd,
besparing van 37,8%, 28,5% respectievelijk 26,1%. Bij
toepassing van een kolencentrale als referentie zijn deze rekenresultaten nog
107107
108
gunstiger. Ook moderne, kleine gasmotoren presteren beter dan de gehanteerde
referenties.
Katalytische of regeneratieve naverbranders zijn uitermate kostbaar.
Een groot gedeelte van de gasmotoren heeft een methaanemissie tussen 1200 en
1500 mg C/Nm3 terwijl een gewogen emissie (naar aantal toegepaste motoren)
dicht bij de 1200 mg C/Nm3 uitkomt. Door de eis op 1200 te zetten wordt nu een te
groot aantal motoren uitgesloten. Bovendien tonen de metingen van KEMA aan dat
de spreiding in emissie van één type motor aanzienlijk kan zijn. Dat vereist ook een
zekere marge in de harde emissie-eis. Daar komt nog bij dat de gaskwaliteit meer
gaat variëren, zelfs binnen de huidige voorgeschreven bandbreedte en dit leidt ook
tot ruimere afstelling met daarbij tevens hogere methaanemissies.
Met de huidige methaan-eis van 1500 mg C/Nm3 loopt Nederland internationaal
voorop. Met deze eis worden extreme hoge waarden van methaanemissie
voorkomen. Bij de huidige gemiddelde emissie van 1200 mg C/Nm3 wordt, zoals
hiervoor berekend, nog steeds een aanzienlijke CO2 emissiereductie gerealiseerd.
De CO2 prestatie van gasmotor-WKK is zelfs met deze methaanemissie van alle
fossiele bronnen nog superieur.
Reactie ECN:
Er is kennis genomen van de emissieberekening volgens PlaGaMo; overigens wordt
hier op gewezen dat de in het rapport geciteerde methaanslip een raming betreft
voor 2020. De onderliggende cijfers van PlaGaMo, met name het aantal vollasturen
van 3000, wijken naar beneden af in vergelijking met de geciteerde methaanslip in
dit rapport. Dit aantal vollasturen wijkt ook zeer sterk af van de bedrijfsvoering in de
glastuinbouw volgens recente statistieken. Er wordt melding gemaakt van 4140
vollasturen in 2010 en 4000 vollasturen in 2011, terwijl over de gehele periode
2005-2011 het minimum aantal vollasturen voor WKK in de glastuinbouw 3500 was
(Van der Velden & Smit, 2012). Niet uitgesloten wordt dat het geciteerde potentieel
van 1 Mton CO2-eq onder invloed van toekomstverwachtingen anders komt te
liggen.
Voor de berekeningen in “Methaanslip bij WKK-gasmotoren vernietigt aanzienlijk
deel van de CO2-reductie” is aangesloten bij (Wetzels et al, 2011). PlaGaMo vergelijkt
in de berekening moderne motoren met het gemiddelde, bestaande STEG-park over
2006-2011, waarbij voor het STEG-park ook is gecorrigeerd voor distributieverliezen.
De vergelijking van PlaGaMo zou echter met een moderne STEG (circa 59%, exclusief
distributieverliezen) uitgevoerd moeten worden. Ook de vergelijking met het
bestaande Nederlandse elektriciteitspark zou met het moderne deel van het
Nederlandse elektriciteitspark uitgevoerd moeten worden. Tenslotte kan men zich
afvragen of vergelijking van diverse brandstoftypes, namelijk kolen en gas, wel
opportuun is. Desalniettemin laten ook de berekeningen van PlaGaMo zien dat een
aanzienlijk deel van de gerealiseerde CO2-reductie, ondanks andere referenties,
wordt vernietigd.
Voor de kosten van de technologie wordt verwezen naar het betreffende hoofdstuk.
Naar verwachting zal echter een aanzienlijk deel van het gasmotorpark aan de
voorgestelde eis kunnen voldoen middels optimalisatie van de motorafstelling en
dus zonder nageschakelde techniek. Optimalisatie van de motorafstelling levert ook
een geringe brandstofbesparing op voor de motoreigenaar.
ECN
Met betrekking tot variatie in de gaskwaliteit wordt onder andere verwezen naar
het hoofdrapport van de Evaluatie Bems
InfoMil, ECN, Min
middelgrote
De effecten van de mogelijke variatie in aardgaskwaliteit zijn niet gestaafd met
praktijkgegevens. Aangezien de bandbreedte in de Wobbe
methaangetal) in het Nederlandse aardgasnet slechts in zeer
gebruikt, zijn er op dit moment geen of te weinig gegevens beschikbaar om een
uitspraak te doen in welke mate methaan
In een later stadium zal dit opnieuw worden onderzocht.
In het betreffende ho
voorop loopt met een methaan
methaanslip is eveneens uitgebreid beschreven in het betreffende hoofdstuk.
PlaGaMo merkt ten aanzien van een
motoren (< 2,5 MW
Er zijn onvoldoende metingen aan de methaanemissie van kleinere motoren
uitgevoerd om daadwerkelijk een uitspraak over de emissie te kunnen doen. Verder
gelden grotendeels dezelfde arg
methaanemissie voor deze categorie wat lager liggen dan voor grote motoren.
Daarom wordt voorgesteld geen emissie
grotere motoren zal geen effect hebben terwijl het we
leiden.
Reactie ECN:
Een opmerking omtrent het aantal metingen is eveneens genoteerd in het
betreffende hoofdstuk. Zowel PlaGaMo als ECN concluderen dat kleine gasmotoren
over het algemeen een lagere methaanslip zullen hebbe
Indien voor de meeste motoren niet problematisch, vormt dat voldoende grond om
wel een emissie
gasmotoren te reduceren, zoals ook opgemerkt in de conclusies. Onduidelijk is
waarom een emissie
ECN-E--13-029
Met betrekking tot variatie in de gaskwaliteit wordt onder andere verwezen naar
het hoofdrapport van de Evaluatie Bems
il, ECN, Ministerie van
middelgrote stookinstallaties.
De effecten van de mogelijke variatie in aardgaskwaliteit zijn niet gestaafd met
praktijkgegevens. Aangezien de bandbreedte in de Wobbe
methaangetal) in het Nederlandse aardgasnet slechts in zeer
gebruikt, zijn er op dit moment geen of te weinig gegevens beschikbaar om een
uitspraak te doen in welke mate methaan
In een later stadium zal dit opnieuw worden onderzocht.
In het betreffende ho
voorop loopt met een methaan
methaanslip is eveneens uitgebreid beschreven in het betreffende hoofdstuk.
PlaGaMo merkt ten aanzien van een
motoren (< 2,5 MWth) op:
Er zijn onvoldoende metingen aan de methaanemissie van kleinere motoren
uitgevoerd om daadwerkelijk een uitspraak over de emissie te kunnen doen. Verder
gelden grotendeels dezelfde arg
methaanemissie voor deze categorie wat lager liggen dan voor grote motoren.
Daarom wordt voorgesteld geen emissie
grotere motoren zal geen effect hebben terwijl het we
Reactie ECN:
Een opmerking omtrent het aantal metingen is eveneens genoteerd in het
betreffende hoofdstuk. Zowel PlaGaMo als ECN concluderen dat kleine gasmotoren
over het algemeen een lagere methaanslip zullen hebbe
Indien voor de meeste motoren niet problematisch, vormt dat voldoende grond om
wel een emissie-eis op te nemen om eventuele excessieve emissies bij kleine
gasmotoren te reduceren, zoals ook opgemerkt in de conclusies. Onduidelijk is
waarom een emissie-
Met betrekking tot variatie in de gaskwaliteit wordt onder andere verwezen naar
het hoofdrapport van de Evaluatie Bems
isterie van IenM (2013):
stookinstallaties. ECN
De effecten van de mogelijke variatie in aardgaskwaliteit zijn niet gestaafd met
praktijkgegevens. Aangezien de bandbreedte in de Wobbe
methaangetal) in het Nederlandse aardgasnet slechts in zeer
gebruikt, zijn er op dit moment geen of te weinig gegevens beschikbaar om een
uitspraak te doen in welke mate methaan
In een later stadium zal dit opnieuw worden onderzocht.
In het betreffende hoofdstuk is reeds beschreven dat Nederland internationaal
voorop loopt met een methaan-eis. Het belang van en de potentiële reductie van
methaanslip is eveneens uitgebreid beschreven in het betreffende hoofdstuk.
PlaGaMo merkt ten aanzien van een
) op:
Er zijn onvoldoende metingen aan de methaanemissie van kleinere motoren
uitgevoerd om daadwerkelijk een uitspraak over de emissie te kunnen doen. Verder
gelden grotendeels dezelfde argumenten als hierboven. Over het algemeen zal de
methaanemissie voor deze categorie wat lager liggen dan voor grote motoren.
Daarom wordt voorgesteld geen emissie
grotere motoren zal geen effect hebben terwijl het we
Een opmerking omtrent het aantal metingen is eveneens genoteerd in het
betreffende hoofdstuk. Zowel PlaGaMo als ECN concluderen dat kleine gasmotoren
over het algemeen een lagere methaanslip zullen hebbe
Indien voor de meeste motoren niet problematisch, vormt dat voldoende grond om
eis op te nemen om eventuele excessieve emissies bij kleine
gasmotoren te reduceren, zoals ook opgemerkt in de conclusies. Onduidelijk is
-eis voor kleine gasmotoren resulteert in een kostenverhoging.
Met betrekking tot variatie in de gaskwaliteit wordt onder andere verwezen naar
het hoofdrapport van de Evaluatie Bems:
IenM (2013): Evaluatie Besluit emissie
ECN-E--13-025, mei 2013.
De effecten van de mogelijke variatie in aardgaskwaliteit zijn niet gestaafd met
praktijkgegevens. Aangezien de bandbreedte in de Wobbe
methaangetal) in het Nederlandse aardgasnet slechts in zeer
gebruikt, zijn er op dit moment geen of te weinig gegevens beschikbaar om een
uitspraak te doen in welke mate methaan-eisen zouden moeten worden bijgesteld.
In een later stadium zal dit opnieuw worden onderzocht.
ofdstuk is reeds beschreven dat Nederland internationaal
eis. Het belang van en de potentiële reductie van
methaanslip is eveneens uitgebreid beschreven in het betreffende hoofdstuk.
PlaGaMo merkt ten aanzien van een Methaan-eis bij gasmotoren op biogas en kleine
Er zijn onvoldoende metingen aan de methaanemissie van kleinere motoren
uitgevoerd om daadwerkelijk een uitspraak over de emissie te kunnen doen. Verder
umenten als hierboven. Over het algemeen zal de
methaanemissie voor deze categorie wat lager liggen dan voor grote motoren.
Daarom wordt voorgesteld geen emissie-eis op te nemen. Een zelfde eis als voor
grotere motoren zal geen effect hebben terwijl het we
Een opmerking omtrent het aantal metingen is eveneens genoteerd in het
betreffende hoofdstuk. Zowel PlaGaMo als ECN concluderen dat kleine gasmotoren
over het algemeen een lagere methaanslip zullen hebbe
Indien voor de meeste motoren niet problematisch, vormt dat voldoende grond om
eis op te nemen om eventuele excessieve emissies bij kleine
gasmotoren te reduceren, zoals ook opgemerkt in de conclusies. Onduidelijk is
eis voor kleine gasmotoren resulteert in een kostenverhoging.
Met betrekking tot variatie in de gaskwaliteit wordt onder andere verwezen naar
Evaluatie Besluit emissie
025, mei 2013.
De effecten van de mogelijke variatie in aardgaskwaliteit zijn niet gestaafd met
praktijkgegevens. Aangezien de bandbreedte in de Wobbe-index (en het
methaangetal) in het Nederlandse aardgasnet slechts in zeer
gebruikt, zijn er op dit moment geen of te weinig gegevens beschikbaar om een
eisen zouden moeten worden bijgesteld.
In een later stadium zal dit opnieuw worden onderzocht.
ofdstuk is reeds beschreven dat Nederland internationaal
eis. Het belang van en de potentiële reductie van
methaanslip is eveneens uitgebreid beschreven in het betreffende hoofdstuk.
eis bij gasmotoren op biogas en kleine
Er zijn onvoldoende metingen aan de methaanemissie van kleinere motoren
uitgevoerd om daadwerkelijk een uitspraak over de emissie te kunnen doen. Verder
umenten als hierboven. Over het algemeen zal de
methaanemissie voor deze categorie wat lager liggen dan voor grote motoren.
eis op te nemen. Een zelfde eis als voor
grotere motoren zal geen effect hebben terwijl het wel tot een kostenverhoging zal
Een opmerking omtrent het aantal metingen is eveneens genoteerd in het
betreffende hoofdstuk. Zowel PlaGaMo als ECN concluderen dat kleine gasmotoren
over het algemeen een lagere methaanslip zullen hebben dan grote gasmotoren.
Indien voor de meeste motoren niet problematisch, vormt dat voldoende grond om
eis op te nemen om eventuele excessieve emissies bij kleine
gasmotoren te reduceren, zoals ook opgemerkt in de conclusies. Onduidelijk is
eis voor kleine gasmotoren resulteert in een kostenverhoging.
Met betrekking tot variatie in de gaskwaliteit wordt onder andere verwezen naar
Evaluatie Besluit emissie-eisen
De effecten van de mogelijke variatie in aardgaskwaliteit zijn niet gestaafd met
index (en het
methaangetal) in het Nederlandse aardgasnet slechts in zeer beperkte mate wordt
gebruikt, zijn er op dit moment geen of te weinig gegevens beschikbaar om een
eisen zouden moeten worden bijgesteld.
ofdstuk is reeds beschreven dat Nederland internationaal
eis. Het belang van en de potentiële reductie van
methaanslip is eveneens uitgebreid beschreven in het betreffende hoofdstuk.
eis bij gasmotoren op biogas en kleine
Er zijn onvoldoende metingen aan de methaanemissie van kleinere motoren
uitgevoerd om daadwerkelijk een uitspraak over de emissie te kunnen doen. Verder
umenten als hierboven. Over het algemeen zal de
methaanemissie voor deze categorie wat lager liggen dan voor grote motoren.
eis op te nemen. Een zelfde eis als voor
l tot een kostenverhoging zal
Een opmerking omtrent het aantal metingen is eveneens genoteerd in het
betreffende hoofdstuk. Zowel PlaGaMo als ECN concluderen dat kleine gasmotoren
n dan grote gasmotoren.
Indien voor de meeste motoren niet problematisch, vormt dat voldoende grond om
eis op te nemen om eventuele excessieve emissies bij kleine
gasmotoren te reduceren, zoals ook opgemerkt in de conclusies. Onduidelijk is
eis voor kleine gasmotoren resulteert in een kostenverhoging.
Met betrekking tot variatie in de gaskwaliteit wordt onder andere verwezen naar
De effecten van de mogelijke variatie in aardgaskwaliteit zijn niet gestaafd met
beperkte mate wordt
gebruikt, zijn er op dit moment geen of te weinig gegevens beschikbaar om een
eisen zouden moeten worden bijgesteld.
ofdstuk is reeds beschreven dat Nederland internationaal
eis. Het belang van en de potentiële reductie van
methaanslip is eveneens uitgebreid beschreven in het betreffende hoofdstuk.
eis bij gasmotoren op biogas en kleine
Er zijn onvoldoende metingen aan de methaanemissie van kleinere motoren
uitgevoerd om daadwerkelijk een uitspraak over de emissie te kunnen doen. Verder
umenten als hierboven. Over het algemeen zal de
methaanemissie voor deze categorie wat lager liggen dan voor grote motoren.
eis op te nemen. Een zelfde eis als voor
l tot een kostenverhoging zal
Een opmerking omtrent het aantal metingen is eveneens genoteerd in het
betreffende hoofdstuk. Zowel PlaGaMo als ECN concluderen dat kleine gasmotoren
n dan grote gasmotoren.
Indien voor de meeste motoren niet problematisch, vormt dat voldoende grond om
eis op te nemen om eventuele excessieve emissies bij kleine
gasmotoren te reduceren, zoals ook opgemerkt in de conclusies. Onduidelijk is
eis voor kleine gasmotoren resulteert in een kostenverhoging.
109109
110
Bijlage D. Commentaar van Platform Bio-energie
Commentaar van Platform Bio-Energie (PBE) op conceptrapport ‘De mogelijke
aanscherping van vijf eisen in het Besluit emissie-eisen middelgrote stookinstallaties’,
ontvangen 26 Februari 2013 via het Ministerie van Infrastructuur en Milieu
PBE heeft de wijze waarop ze de afgelopen periode heeft kunnen kennis nemen van de
ontwikkelingen rond de evaluatie van de Bems zeer gewaardeerd. Hierbij willen we kort
reageren op het conceptrapport ‘De mogelijke aanscherping van vijf eisen in het Besluit
emissie-eisen middelgrote stookinstallaties’.
In algemene zin vindt PBE dat bij het vaststellen van de hoogte van emissie-eisen dient
te worden uitgegaan van best bewezen technieken waarmee die eisen kunnen worden
gerealiseerd. In onze visie zijn dat technieken die hebben aangetoond in een normale
bedrijfssituatie (het specifieke proces, de specifieke schaalgrootte) voldoende
bedrijfsuren in de praktijk te functioneren. Op basis van de gepresenteerde studie zijn
we er niet van overtuigd dat die technieken er voor alle vijf situaties, waarvoor
mogelijke aanscherping van de emissie-eisen wordt overwogen, dat het geval is. De
studie hanteert regelmatig onderbouwing als ‘offerte’ informatie, of ad hoc
opmerkingen van leveranciers ‘dat geen problemen worden verwacht’, die in de politiek
als ‘boterzacht’ zou worden gekwalificeerd.
Daarnaast gaat het vanuit ons standpunt niet alleen om de technische haalbaarheid. De
economische consequenties zijn in het rapport slechts op hoofdlijnen aangetipt, waarbij
de kanttekening is gemaakt dat bij verdere besluitvorming daar uitgebreidere studie
naar dient te worden gedaan. Er wordt een aantal rookgasreinigingstechnieken
overwogen die vooral voor kleinschalige toepassingen ons inziens qua kosten buiten
proportie zijn en de ontwikkeling van biogasprojecten in bijvoorbeeld de agrarische
sector volledig zullen blokkeren.
Een aantal van de overwogen rookgasreinigingstechnieken, zoals SCR, is zeer complex
en vergt in de bedrijfsvoering extra kosten, inspanning en gespecialiseerde kennis die
niet kan worden gevraagd van de gemiddelde initiatiefnemer, dikwijls boeren.
Scherpere NOx-eis voor Biogasmotoren:
Volgens ECN hebben de meeste landen nog geen emissielimieten voor biogasmotoren
die bij de 100 mg NOx/Nm3 en 3% O2 in de buurt komen. De conclusie dat de eis
‘technisch implementeerbaar’ is, vinden wij te weinig onderbouwd met ervaringen en
resultaten uit de praktijk. Zoals ook door ECN zelf aangegeven, is voor verdere
besluitvorming een betere economische onderbouwing van de consequenties
noodzakelijk. Ons voorstel is een proefprogramma te ontwikkelen waarin
bedrijfservaringen en meetresultaten ons verder brengen op de weg naar wat
ECN
daadwerkelijk in de praktijk haalbaar is, alvorens besluiten worden genomen tot
aanscherping van emissie
Aanscherping fijnstof
Ook hier blijken volgens ECN de beoogde aangescherpte emissie
landen van kracht, die vergelijkbaar of s
praktijkervaring te zijn met rookgasreinigingstechnieken om aan die eisen te voldoen.
Daarmee is er ons in ziens nog geen sprake van een nu bewezen techniek om aan een
aanscherping van fijnstof
toekomstige ontwikkelingen in de VS voor tot aanscherping van eisen over te gaan,
waarbij niet exact de invoeringsdata van emissieregelgeving in de VS wordt gevolgd,
maar na-ijlend om de ervaringen te kunnen implementeren.
Invoering methaan
Het mogelijk stellen van methaan
methaanemissie
aangegeven, als technocratische benadering van emissie
vergistingsprocessen zou er een veel grotere methaan emissie plaatsvinden die niet
door emissie
Deelvraag 6: Biomassa en BEMS
Beschrijvingen als ‘inmiddels blijkt vloeibare biomassa nu eenduidig in het
Activiteitenbesluit onder biomassa te vallen’ en ‘pyrolyse olie (uit biomassa) (ook witte
lijst stoffen) staat niet in de witte lijst en valt derhalve niet onder biomassa’, laten zien
dat het met de definitie van ‘biomassa’ nog altijd lastig is. De vervolgvraag
voor: hoe zit het dan met getorreficeerde biomassa? Voor initiatiefnemers is de definitie
van biomassa in de verschillende contexten nog steeds ingewikkeld, hopelijk voor
bevoegde gezagen niet. PBE zou graag in overleg met u eraan willen bijdrage
een inzichtelijke, voor de markt hanteerbare definitie van ‘biomassa’ in de verschillende
contexten te komen.
Afsluitend willen wij aangeven graag met u een industrie gerichte dialoog te willen
opzetten waar, naast de hiervoor genoemde definitie
verbonden ervaringen worden betrokken in de ontwikkeling van emissieregelgeving,
van belang voor biomassa.
De voorliggende
van leveranciers van rookg
dan het geven van realistische praktijkwaarden. Een industrieel gerichte dialoog,
waardoor wijzigingen integraal op haalbaarheid worden getoetst en de
kosteneffectiviteit van de maatregelen wordt be
achtergronden van het Platform denken wij daar een bijdrage aan te kunnen leveren.
ECN-E--13-029
daadwerkelijk in de praktijk haalbaar is, alvorens besluiten worden genomen tot
rping van emissie
Aanscherping fijnstof-eis bij (bio)dieselmotoren
Ook hier blijken volgens ECN de beoogde aangescherpte emissie
landen van kracht, die vergelijkbaar of s
praktijkervaring te zijn met rookgasreinigingstechnieken om aan die eisen te voldoen.
Daarmee is er ons in ziens nog geen sprake van een nu bewezen techniek om aan een
aanscherping van fijnstof
toekomstige ontwikkelingen in de VS voor tot aanscherping van eisen over te gaan,
waarbij niet exact de invoeringsdata van emissieregelgeving in de VS wordt gevolgd,
ijlend om de ervaringen te kunnen implementeren.
Invoering methaan-eis bij biogasmotoren
Het mogelijk stellen van methaan
methaanemissie-reducerend proces als vergisting komt ons, zoals ook al eerder is
aangegeven, als technocratische benadering van emissie
vergistingsprocessen zou er een veel grotere methaan emissie plaatsvinden die niet
door emissie-regels wordt gelimiteerd.
Deelvraag 6: Biomassa en BEMS
Beschrijvingen als ‘inmiddels blijkt vloeibare biomassa nu eenduidig in het
teitenbesluit onder biomassa te vallen’ en ‘pyrolyse olie (uit biomassa) (ook witte
lijst stoffen) staat niet in de witte lijst en valt derhalve niet onder biomassa’, laten zien
dat het met de definitie van ‘biomassa’ nog altijd lastig is. De vervolgvraag
voor: hoe zit het dan met getorreficeerde biomassa? Voor initiatiefnemers is de definitie
van biomassa in de verschillende contexten nog steeds ingewikkeld, hopelijk voor
bevoegde gezagen niet. PBE zou graag in overleg met u eraan willen bijdrage
een inzichtelijke, voor de markt hanteerbare definitie van ‘biomassa’ in de verschillende
contexten te komen.
Afsluitend willen wij aangeven graag met u een industrie gerichte dialoog te willen
opzetten waar, naast de hiervoor genoemde definitie
verbonden ervaringen worden betrokken in de ontwikkeling van emissieregelgeving,
van belang voor biomassa.
De voorliggende studie is sterk gebaseerd op literatuur/internetonderzoek en ‘hear
van leveranciers van rookg
dan het geven van realistische praktijkwaarden. Een industrieel gerichte dialoog,
waardoor wijzigingen integraal op haalbaarheid worden getoetst en de
kosteneffectiviteit van de maatregelen wordt be
achtergronden van het Platform denken wij daar een bijdrage aan te kunnen leveren.
daadwerkelijk in de praktijk haalbaar is, alvorens besluiten worden genomen tot
rping van emissie-eisen voor nieuwe en mogelijk zelfs bestaande installaties.
eis bij (bio)dieselmotoren
Ook hier blijken volgens ECN de beoogde aangescherpte emissie
landen van kracht, die vergelijkbaar of s
praktijkervaring te zijn met rookgasreinigingstechnieken om aan die eisen te voldoen.
Daarmee is er ons in ziens nog geen sprake van een nu bewezen techniek om aan een
aanscherping van fijnstof-eisen te kunnen voldoen.
toekomstige ontwikkelingen in de VS voor tot aanscherping van eisen over te gaan,
waarbij niet exact de invoeringsdata van emissieregelgeving in de VS wordt gevolgd,
ijlend om de ervaringen te kunnen implementeren.
eis bij biogasmotoren
Het mogelijk stellen van methaan-eisen aan een per definitie juist sterk
reducerend proces als vergisting komt ons, zoals ook al eerder is
aangegeven, als technocratische benadering van emissie
vergistingsprocessen zou er een veel grotere methaan emissie plaatsvinden die niet
regels wordt gelimiteerd.
Deelvraag 6: Biomassa en BEMS
Beschrijvingen als ‘inmiddels blijkt vloeibare biomassa nu eenduidig in het
teitenbesluit onder biomassa te vallen’ en ‘pyrolyse olie (uit biomassa) (ook witte
lijst stoffen) staat niet in de witte lijst en valt derhalve niet onder biomassa’, laten zien
dat het met de definitie van ‘biomassa’ nog altijd lastig is. De vervolgvraag
voor: hoe zit het dan met getorreficeerde biomassa? Voor initiatiefnemers is de definitie
van biomassa in de verschillende contexten nog steeds ingewikkeld, hopelijk voor
bevoegde gezagen niet. PBE zou graag in overleg met u eraan willen bijdrage
een inzichtelijke, voor de markt hanteerbare definitie van ‘biomassa’ in de verschillende
Afsluitend willen wij aangeven graag met u een industrie gerichte dialoog te willen
opzetten waar, naast de hiervoor genoemde definitie
verbonden ervaringen worden betrokken in de ontwikkeling van emissieregelgeving,
van belang voor biomassa.
studie is sterk gebaseerd op literatuur/internetonderzoek en ‘hear
van leveranciers van rookgasreinigingsapparatuur die een ander belang kunnen hebben
dan het geven van realistische praktijkwaarden. Een industrieel gerichte dialoog,
waardoor wijzigingen integraal op haalbaarheid worden getoetst en de
kosteneffectiviteit van de maatregelen wordt be
achtergronden van het Platform denken wij daar een bijdrage aan te kunnen leveren.
daadwerkelijk in de praktijk haalbaar is, alvorens besluiten worden genomen tot
eisen voor nieuwe en mogelijk zelfs bestaande installaties.
eis bij (bio)dieselmotoren
Ook hier blijken volgens ECN de beoogde aangescherpte emissie
landen van kracht, die vergelijkbaar of scherper zijn. Tevens blijkt er weinig
praktijkervaring te zijn met rookgasreinigingstechnieken om aan die eisen te voldoen.
Daarmee is er ons in ziens nog geen sprake van een nu bewezen techniek om aan een
eisen te kunnen voldoen.
toekomstige ontwikkelingen in de VS voor tot aanscherping van eisen over te gaan,
waarbij niet exact de invoeringsdata van emissieregelgeving in de VS wordt gevolgd,
ijlend om de ervaringen te kunnen implementeren.
eis bij biogasmotoren
eisen aan een per definitie juist sterk
reducerend proces als vergisting komt ons, zoals ook al eerder is
aangegeven, als technocratische benadering van emissie
vergistingsprocessen zou er een veel grotere methaan emissie plaatsvinden die niet
regels wordt gelimiteerd.
Beschrijvingen als ‘inmiddels blijkt vloeibare biomassa nu eenduidig in het
teitenbesluit onder biomassa te vallen’ en ‘pyrolyse olie (uit biomassa) (ook witte
lijst stoffen) staat niet in de witte lijst en valt derhalve niet onder biomassa’, laten zien
dat het met de definitie van ‘biomassa’ nog altijd lastig is. De vervolgvraag
voor: hoe zit het dan met getorreficeerde biomassa? Voor initiatiefnemers is de definitie
van biomassa in de verschillende contexten nog steeds ingewikkeld, hopelijk voor
bevoegde gezagen niet. PBE zou graag in overleg met u eraan willen bijdrage
een inzichtelijke, voor de markt hanteerbare definitie van ‘biomassa’ in de verschillende
Afsluitend willen wij aangeven graag met u een industrie gerichte dialoog te willen
opzetten waar, naast de hiervoor genoemde definitie
verbonden ervaringen worden betrokken in de ontwikkeling van emissieregelgeving,
studie is sterk gebaseerd op literatuur/internetonderzoek en ‘hear
asreinigingsapparatuur die een ander belang kunnen hebben
dan het geven van realistische praktijkwaarden. Een industrieel gerichte dialoog,
waardoor wijzigingen integraal op haalbaarheid worden getoetst en de
kosteneffectiviteit van de maatregelen wordt bekeken. Vanuit de verschillende
achtergronden van het Platform denken wij daar een bijdrage aan te kunnen leveren.
daadwerkelijk in de praktijk haalbaar is, alvorens besluiten worden genomen tot
eisen voor nieuwe en mogelijk zelfs bestaande installaties.
Ook hier blijken volgens ECN de beoogde aangescherpte emissie
cherper zijn. Tevens blijkt er weinig
praktijkervaring te zijn met rookgasreinigingstechnieken om aan die eisen te voldoen.
Daarmee is er ons in ziens nog geen sprake van een nu bewezen techniek om aan een
eisen te kunnen voldoen. Ons voorstel is om te leren van
toekomstige ontwikkelingen in de VS voor tot aanscherping van eisen over te gaan,
waarbij niet exact de invoeringsdata van emissieregelgeving in de VS wordt gevolgd,
ijlend om de ervaringen te kunnen implementeren.
eisen aan een per definitie juist sterk
reducerend proces als vergisting komt ons, zoals ook al eerder is
aangegeven, als technocratische benadering van emissie-regelgeving voor. Zonder de
vergistingsprocessen zou er een veel grotere methaan emissie plaatsvinden die niet
Beschrijvingen als ‘inmiddels blijkt vloeibare biomassa nu eenduidig in het
teitenbesluit onder biomassa te vallen’ en ‘pyrolyse olie (uit biomassa) (ook witte
lijst stoffen) staat niet in de witte lijst en valt derhalve niet onder biomassa’, laten zien
dat het met de definitie van ‘biomassa’ nog altijd lastig is. De vervolgvraag
voor: hoe zit het dan met getorreficeerde biomassa? Voor initiatiefnemers is de definitie
van biomassa in de verschillende contexten nog steeds ingewikkeld, hopelijk voor
bevoegde gezagen niet. PBE zou graag in overleg met u eraan willen bijdrage
een inzichtelijke, voor de markt hanteerbare definitie van ‘biomassa’ in de verschillende
Afsluitend willen wij aangeven graag met u een industrie gerichte dialoog te willen
opzetten waar, naast de hiervoor genoemde definitie van biomassa, ook meer praktijk
verbonden ervaringen worden betrokken in de ontwikkeling van emissieregelgeving,
studie is sterk gebaseerd op literatuur/internetonderzoek en ‘hear
asreinigingsapparatuur die een ander belang kunnen hebben
dan het geven van realistische praktijkwaarden. Een industrieel gerichte dialoog,
waardoor wijzigingen integraal op haalbaarheid worden getoetst en de
keken. Vanuit de verschillende
achtergronden van het Platform denken wij daar een bijdrage aan te kunnen leveren.
daadwerkelijk in de praktijk haalbaar is, alvorens besluiten worden genomen tot
eisen voor nieuwe en mogelijk zelfs bestaande installaties.
Ook hier blijken volgens ECN de beoogde aangescherpte emissie-eisen slechts in enkele
cherper zijn. Tevens blijkt er weinig
praktijkervaring te zijn met rookgasreinigingstechnieken om aan die eisen te voldoen.
Daarmee is er ons in ziens nog geen sprake van een nu bewezen techniek om aan een
Ons voorstel is om te leren van
toekomstige ontwikkelingen in de VS voor tot aanscherping van eisen over te gaan,
waarbij niet exact de invoeringsdata van emissieregelgeving in de VS wordt gevolgd,
eisen aan een per definitie juist sterk
reducerend proces als vergisting komt ons, zoals ook al eerder is
eving voor. Zonder de
vergistingsprocessen zou er een veel grotere methaan emissie plaatsvinden die niet
Beschrijvingen als ‘inmiddels blijkt vloeibare biomassa nu eenduidig in het
teitenbesluit onder biomassa te vallen’ en ‘pyrolyse olie (uit biomassa) (ook witte
lijst stoffen) staat niet in de witte lijst en valt derhalve niet onder biomassa’, laten zien
dat het met de definitie van ‘biomassa’ nog altijd lastig is. De vervolgvraag doet zich
voor: hoe zit het dan met getorreficeerde biomassa? Voor initiatiefnemers is de definitie
van biomassa in de verschillende contexten nog steeds ingewikkeld, hopelijk voor
bevoegde gezagen niet. PBE zou graag in overleg met u eraan willen bijdragen om tot
een inzichtelijke, voor de markt hanteerbare definitie van ‘biomassa’ in de verschillende
Afsluitend willen wij aangeven graag met u een industrie gerichte dialoog te willen
van biomassa, ook meer praktijk
verbonden ervaringen worden betrokken in de ontwikkeling van emissieregelgeving,
studie is sterk gebaseerd op literatuur/internetonderzoek en ‘hear
asreinigingsapparatuur die een ander belang kunnen hebben
dan het geven van realistische praktijkwaarden. Een industrieel gerichte dialoog,
waardoor wijzigingen integraal op haalbaarheid worden getoetst en de
keken. Vanuit de verschillende
achtergronden van het Platform denken wij daar een bijdrage aan te kunnen leveren.
daadwerkelijk in de praktijk haalbaar is, alvorens besluiten worden genomen tot
eisen voor nieuwe en mogelijk zelfs bestaande installaties.
eisen slechts in enkele
praktijkervaring te zijn met rookgasreinigingstechnieken om aan die eisen te voldoen.
Daarmee is er ons in ziens nog geen sprake van een nu bewezen techniek om aan een
Ons voorstel is om te leren van
toekomstige ontwikkelingen in de VS voor tot aanscherping van eisen over te gaan,
waarbij niet exact de invoeringsdata van emissieregelgeving in de VS wordt gevolgd,
reducerend proces als vergisting komt ons, zoals ook al eerder is
eving voor. Zonder de
vergistingsprocessen zou er een veel grotere methaan emissie plaatsvinden die niet
teitenbesluit onder biomassa te vallen’ en ‘pyrolyse olie (uit biomassa) (ook witte
lijst stoffen) staat niet in de witte lijst en valt derhalve niet onder biomassa’, laten zien
doet zich
voor: hoe zit het dan met getorreficeerde biomassa? Voor initiatiefnemers is de definitie
van biomassa in de verschillende contexten nog steeds ingewikkeld, hopelijk voor
n om tot
een inzichtelijke, voor de markt hanteerbare definitie van ‘biomassa’ in de verschillende
Afsluitend willen wij aangeven graag met u een industrie gerichte dialoog te willen
van biomassa, ook meer praktijk
verbonden ervaringen worden betrokken in de ontwikkeling van emissieregelgeving,
studie is sterk gebaseerd op literatuur/internetonderzoek en ‘hear-say’
asreinigingsapparatuur die een ander belang kunnen hebben
dan het geven van realistische praktijkwaarden. Een industrieel gerichte dialoog,
keken. Vanuit de verschillende
achtergronden van het Platform denken wij daar een bijdrage aan te kunnen leveren.
111111
112
Reactie ECN:
De (cursief afgedrukte) paragraaf “Deelvraag 6: Biomassa en Bems” is niet van
toepassing op dit rapport, maar op het samenvattend rapport van de Evaluatie Bems,
alwaar het is behandeld. Daartoe wordt verwezen naar:
InfoMil, ECN, Ministerie van IenM (2013): Evaluatie Besluit emissie-eisen middelgrote
stookinstallaties. ECN-E--13-025, mei 2013.
PBE maakt enkele, algemene opmerkingen ten aanzien van de bronnen en
referenties waarop het rapport is gebaseerd en stelt vraagtekens bij de kwaliteit
ervan. ECN wijst erop dat de gevonden informatie is onderbouwd met referenties,
welke duidelijk zijn opgenomen in het rapport met bijbehorende detailinformatie,
zoals gebruikelijk in een onderzoeksrapport. PBE onderbouwt deze statements
verder niet.
PBE merkt op dat de economische consequenties voor biogasprojecten summier zijn
behandeld, maar een fors effect zal hebben op de financiële haalbaarheid van
projecten. ECN verwijst naar het betreffende hoofdstuk waar de
gasreinigingstechnologie is beschreven en uit referenties blijkt dat de kosten
acceptabel zijn. Daarnaast wordt opgemerkt dat een deel van de biogasmotoren in
aanmerking komt voor subsidie om een terugverdientijd te garanderen; de
subsidiabele kosten dienen aangepast te worden indien de emissie-eisen inderdaad
aangescherpt worden, zodanig dat de gehanteerde terugverdientijd gegarandeerd
blijft. De wijze van subsidiëring en de voorwaarden voor subsidietoekenning voor
hernieuwbare energie is in de afgelopen jaren diverse malen gewijzigd.
Kostprijsverhoging resulteert in een hogere, benodigde subsidie om een
terugverdientijd te garanderen. Onder eerdere subsidiestelsels had dit geen
nadelige consequenties voor de toekenning. Onder de huidige SDE+ systematiek
resulteert een hogere, benodigde subsidie in een lagere kans op subsidietoekenning.
PBE merkt op dat de genoemde technologie niet kan worden gevraagd van de
initiatiefnemer. Ten aanzien van kosten wordt verwezen naar het voorgaande punt.
Ten aanzien van de benodigde inspanning en gespecialiseerde kennis die niet van de
initiatiefnemer kan worden gevergd volgens PBE, kan men zich afvragen of
dergelijke argumenten geëigend zijn om de milieubelasting te vergroten.
Ten aanzien van een scherpere NOx-eis voor biogasmotoren verwijst ECN naar het
betreffende hoofdstuk, alwaar een overzicht met diverse projecten voor
biogasmotoren is opgenomen. Ook wordt verwezen naar de diverse fabrikanten die
technologie aanbieden om aan de betreffende eisen te voldoen. Uiteraard staat het
PBE vrij om een aanvullend proefprogramma te bepleiten.
Ten aanzien van een aanscherping fijnstof-eis bij (bio)dieselmotoren merkt ECN op
dat de landen met vergelijkbare of strengere wetgeving, onder meer Duitsland en de
VS omvat. Diverse partijen zien dit als toonaangevende landen. Uiteraard staat het
PBE vrij om een latere inwerkingtrededatum te bepleiten
Ten aanzien van invoering methaan-eis bij biogasmotoren verwijst ECN naar het
betreffende hoofdstuk, waar een gedeelte is opgenomen omtrent de vrije
methaanemissie ten gevolge van spontane (mest)vergisting. Dit argument is
gedeeltelijk terecht. Echter, juist co-vergisting, wat wordt uitgevoerd door substraat
aan mest toe te voegen in de vergister, wordt bewust uitgevoerd om meer biogas te
ECN
produceren dan het geval zou zijn geweest door spontane vergisting in de
mestopslag. Daarnaast wordt in het bijzonder stortgas gefakkeld, indien niet nuttig
aangewend. De referentie van volled
gedeeltelijk terecht. Daarnaast vormt dit direct een reden om de emissie
soepeler te formuleren dan voor aardgasmotoren, zoals opgenomen in het
betreffende hoofdstuk. Tenslotte zal de emissie
zonder nageschakelde techniek gerealiseerd kunnen worden. De betere
energetische benutting van het biogas in de installatie brengt tenslotte ook een
voordeel voor exploitant met zich mee, omdat het rendement van de installatie
enigszins toeneemt
ECN-E--13-029
produceren dan het geval zou zijn geweest door spontane vergisting in de
mestopslag. Daarnaast wordt in het bijzonder stortgas gefakkeld, indien niet nuttig
aangewend. De referentie van volled
gedeeltelijk terecht. Daarnaast vormt dit direct een reden om de emissie
soepeler te formuleren dan voor aardgasmotoren, zoals opgenomen in het
betreffende hoofdstuk. Tenslotte zal de emissie
zonder nageschakelde techniek gerealiseerd kunnen worden. De betere
energetische benutting van het biogas in de installatie brengt tenslotte ook een
voordeel voor exploitant met zich mee, omdat het rendement van de installatie
enigszins toeneemt.
produceren dan het geval zou zijn geweest door spontane vergisting in de
mestopslag. Daarnaast wordt in het bijzonder stortgas gefakkeld, indien niet nuttig
aangewend. De referentie van volled
gedeeltelijk terecht. Daarnaast vormt dit direct een reden om de emissie
soepeler te formuleren dan voor aardgasmotoren, zoals opgenomen in het
betreffende hoofdstuk. Tenslotte zal de emissie
zonder nageschakelde techniek gerealiseerd kunnen worden. De betere
energetische benutting van het biogas in de installatie brengt tenslotte ook een
voordeel voor exploitant met zich mee, omdat het rendement van de installatie
produceren dan het geval zou zijn geweest door spontane vergisting in de
mestopslag. Daarnaast wordt in het bijzonder stortgas gefakkeld, indien niet nuttig
aangewend. De referentie van volledig diffuse methaanemissie is dus slechts
gedeeltelijk terecht. Daarnaast vormt dit direct een reden om de emissie
soepeler te formuleren dan voor aardgasmotoren, zoals opgenomen in het
betreffende hoofdstuk. Tenslotte zal de emissie
zonder nageschakelde techniek gerealiseerd kunnen worden. De betere
energetische benutting van het biogas in de installatie brengt tenslotte ook een
voordeel voor exploitant met zich mee, omdat het rendement van de installatie
produceren dan het geval zou zijn geweest door spontane vergisting in de
mestopslag. Daarnaast wordt in het bijzonder stortgas gefakkeld, indien niet nuttig
ig diffuse methaanemissie is dus slechts
gedeeltelijk terecht. Daarnaast vormt dit direct een reden om de emissie
soepeler te formuleren dan voor aardgasmotoren, zoals opgenomen in het
betreffende hoofdstuk. Tenslotte zal de emissie-eis voor biogasmoto
zonder nageschakelde techniek gerealiseerd kunnen worden. De betere
energetische benutting van het biogas in de installatie brengt tenslotte ook een
voordeel voor exploitant met zich mee, omdat het rendement van de installatie
produceren dan het geval zou zijn geweest door spontane vergisting in de
mestopslag. Daarnaast wordt in het bijzonder stortgas gefakkeld, indien niet nuttig
ig diffuse methaanemissie is dus slechts
gedeeltelijk terecht. Daarnaast vormt dit direct een reden om de emissie-eis
soepeler te formuleren dan voor aardgasmotoren, zoals opgenomen in het
eis voor biogasmotoren veelal
zonder nageschakelde techniek gerealiseerd kunnen worden. De betere
energetische benutting van het biogas in de installatie brengt tenslotte ook een
voordeel voor exploitant met zich mee, omdat het rendement van de installatie
produceren dan het geval zou zijn geweest door spontane vergisting in de
mestopslag. Daarnaast wordt in het bijzonder stortgas gefakkeld, indien niet nuttig
ig diffuse methaanemissie is dus slechts
eis
soepeler te formuleren dan voor aardgasmotoren, zoals opgenomen in het
ren veelal
energetische benutting van het biogas in de installatie brengt tenslotte ook een
voordeel voor exploitant met zich mee, omdat het rendement van de installatie
113113
114
ECN
Westerduinweg 3 Postbus 1
1755 LE Petten 1755 ZG Petten
T 088 515 4949
F 088 515 8338
www.ecn.nl