Yasemin ATEŞ1, Nezehat Özgül ÜNLÜER1
1Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü, Etlik Doğu Kampüsü, Ankara
Multipl Sklerozlu Kadınlarda Erken Foliküler Fazda Pozisyon Duyusu ve
Dengenin İncelenmesi - Pilot Çalışma
GirişMS’in nedeni tam bilinmemekle birlikte multifaktöriyeldir.Genetik, çevresel ve hormonal faktörlerin rol oynadığı otoimmünbir mekanizmaya sahiptir.
Kadın > Erkek
Cinsiyet hormonlarının nöral ve immün sistemi etkilemesi,
Diyet ve beslenme alışkanlıkları,
Sigara kullanımı,
Kadınların iş alanında ve sosyal hayatta farklı rollere sahipolması
*Press C. Handbook of multiple sclerosis: CRC Press; 2001.
*Mirza M. The etiology and the epidemiology of multiple sclerosis. Erciyes Medical Journal. 2002;24(1):40-7.
Giriş Kadınlarda menstrual siklusa bağlı olarak hormonal
dalgalanmaların meydana gelmesi; üreme sistemi dışındamerkezi sinir sistemi etkileyerek fizyolojik, nörolojik ve motorfonksiyonlar üzerinde değişimlere neden olmaktadır.
• Postural kontrol, nöromuskuler koordinasyon, propriosepsiyon gibi parametreler üzerinde meydana getirdiği değişimlerle fiziksel performansı etkilemektedir.
* Constantini NW, Dubnov G, Lebrun CM. The menstrual cycle and sport performance. Clinics in sports medicine. 2005;24(2):e51-e82.
* Fridén C, Hirschberg AL, Saartok T, Renström P. Knee joint kinaesthesia and neuromuscular coordination during three phases of the menstrual cycle in
moderately active women. Knee Surgery, Sports Traumatology, Arthroscopy. 2006;14(4):383-9.
Giriş
MS hastalarında cinsiyet hormonlarının beyin hasarına veiyileşmeye etkisi MRG’de hastalık aktivitesini etkilemektedir.
Hastalık aktivitesinin hamilelikte baskılanması ve doğumsonrasında artış görmesi cinsiyet hormonlarınındalgalanmasından kaynaklanmaktadır.
*Tomassini V, Onesti E, Mainero C, Giugni E, Paolillo A, Salvetti M, et al. Sex hormones modulate brain damage in multiple sclerosis: MRI evidence.
Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry. 2005;76(2):272-5.
*Vukusic S, Hutchinson M, Hours M, Moreau T, Cortinovis‐Tourniaire P, Adeleine P, et al. Pregnancy and multiple sclerosis (the PRIMS study):
clinical predictors of post‐partum relapse. Brain. 2004;127(6):1353-60.
Amaç
Çalışmanın amacı; gonadal hormonların MS semptomlarıüzerindeki etkilerine bağlı olarak MS’li kadınlarda erkenfoliküler fazda diz pozisyon duyusu ve dengesini incelemekti.
Materyal Yöntem
MS grubu için;
Nörolog tarafından MS tanısı alan,
Farklı nörolojik problemi olmayan,
Standardize Mini Mental Durum Test puanı 24 ve üzeri olan,
Son 6 ayda atak geçirmemiş ,
Son 6 ay içerisinde alt ekstremiteye ait kas iskelet problemi olmayan,
Oral kontraseptif veya hormon tedavisi almayan,
Düzenli menstrul siklusa sahip,
Çalışmaya katılmaya gönüllü kadınlar dahil edilecektir.
Çalışmaya dahil edilme kriterleri;
Kontrol grubu için;
• Herhangi bir nörolojik problemi olmayan,
• Son 6 ay içerisinde alt ekstremiteye ait kas iskelet problemi olmayan,
• Oral kontraseptif veya hormon tedavisi almayan,
• Düzenli menstrul siklusa sahip,
• Çalışmaya katılmaya gönüllü kadınlar dahil edilecektir.
Çalışmamızda MS tanısı almış 8 ve sağlıklı 7 kadındeğerlendirildi.
MS’li hastaların tanı süresi 7,3±1,3 yıl ve EDSS median (IQR 25-75) değerleri 1.0 (1,00-1,50) idi.
BKİ: Beden Kitle İndeksi
p<0.05
MS (n= 8)
X±SD
Kontrol (n=7 )
X±SD
p
Yaş (yıl) 36,7±2,6 32,8±3,2 0,36
Boy (cm) 162,1±1,7 162,7±2,3 0,84
Kilo (kg) 62,7±2,93 23,9±2,5 0,99
BKİ (kg/m2) 23,9±1,2 62,71±5,7 0,99
Menstruasyon Süresi (gün) 5,6±0,4 5,8±0,3 0,68
Siklus Süresi (gün) 29,62±1,76 30,00±1,73 0,68
Tablo 1. Bireylerin Tanımlayıcı Özellikleri
Yöntem
Kanamanın başladığı gün menstrual siklusun birinci günü kabuledildi. 1-3. günler arası erken folikül faz olarak belirlendi.
1. Pozisyon duyusu
2. Denge
Dinamik Denge
Statik Denge
Biodex-BioSway™ Portatif Denge Sistemi
ACUMAR™ dual dijital inklinometre
Yöntem
İstatistiksel Analiz
Verilerin analizinde SPSS versiyon 22 yazılımı kullanıldı.
Verilerin normal dağılıma uyup uymadığı örneklem sayısınauygun olarak tanımlanmış Shapiro-Wilks testi ile incelendi.
Normal dağılıma uymayan veriler için Mann Withney U testikullanıldı. Normal dağılıma uyan veriler için T- testi kullanıldı.
Normal dağılım gösteren sayısal değişkenler ortalama ±standart sapma (X±SS), normal dağılım göstermeyendeğişkenler ortanca ve çeyrekler arası uzaklık (IQR) tanımlayıcıistatistikleri ile ifade edildi.
Verilerin analizinde istatistiksel anlamlılık değeri p<0.05 olarakalındı.
Bulgular
MS (n=8 )
X±SD
Kontrol (n=7 )
X±SD
p
Pozisyon Duyusu (ᵒ) Sağ diz 60ᵒ 5,8 ±0,84 3,1±0,32 0,014*
Sol diz 60ᵒ 5,2±0,84 3,5±1,0 0,25
Dinamik Denge (%) Total puan 49,62±4,03 70,14±0,001 0,001*
MS (n=8 )
IQR 25-75
Kontrol (n=7 )
IQR 25-75
p
Statik Denge (puan) Gözler açık 0,4 (0,3-0,4) 0,2 (0,2-0,3) 0,021*
Gözler kapalı 1,05 (0,6-1,5) 0,6 (0,3-0,6) 0,009*
MS: Multipl Skleroz
p<0.05
Tablo 2. Grupların Diz Pozisyon Duyusu ve Denge Parametrelerinin
Karşılaştırılması
Tartışma
MS’li kadınların erken folikül fazında diz pozisyon duyusunun
bozulduğu, statik ve dinamik denge parametrelerinin arttığı
gözlemlendi.
John ve arkadaşları sağlıklı kadınlarda menstrual siklusun nöromuskulerkontrol ve biomekanik yapılara olan etkisi incelemişler. Menstrualsiklusun üç fazında da nöromuskuler kontrol ve biomekanik yapılardaherhangi bir değişiklik olmadığını raporlamışlardır.
• Derya ve arkadaşları sağlıklı kadınlarda yaptıkları çalışmada, ovulasyondöneminde östrojene bağlı ligament elastikiyetindeki artışın dinamikdengeyi olumsuz etkilediğini ancak statik dengede farkoluşturmadığını bildirmiştir.
Tartışma
Kadınlarda otoimmün hastalıklara duyarlılığı arttıran östrojeninMS’de hastalığın başlangıcı ve seyri üzerinde etkileri olduğubilinmektedir.
Östrojenin gebelik, menstrual siklusun değişik fazlarında vemenopoz gibi geçiş dönemlerinde hastalık aktivitesini etkileyeceğiraporlanmıştır. Östrojenin ani düşüş gösterdiği dönemlerde atakların2-3 kat arttığı bilinmektedir
Limitasyon
Çalışmamızın birkaç limitasyonu bulunmaktadır.
1- Sonuçlarımız sadece erken folikül fazını içermektedir.
2- Katılımcıların medeni durumu, gebelik öyküsü gibifaktörlerinin etkisi daha detaylı şekilde ortaya konulabilirdi.
3- Son olarak da menstruasyon her kadında farklı şiddette ağrıyaneden olmaktadır.
Sonuç
Çalışmamızda östrojenin düşüşü ile diz pozisyon duyusununkorunamadığı ve denge kaybının meydana geldiği gözlenmiştir.
1- MS’li kadınların cinsiyet hormonlarındaki düşüşe bağlınörolojik semptomlarında artışa neden olacağını düşünmekteyiz.
2- Erken folikül fazda östrojen düşüşünün kognisyon üzerindekiolumsuz etkilerine bağlı pozisyon duyusu ve buna bağlı dengeyietkileyebilmesidir.
3-Son olarak da kanamaya bağlı vücutta meydana gelen fizikselve psikolojik değişikliklerin de fonksiyonel performans üzerindeolumsuz etkilere sahip olabileceğini düşünmekteyiz.
Sonuç
Sonuç olarak MS’li kadınlarda menstrual siklusun erken
foliküler fazında diz pozisyon duyusu ve denge etkilenmektedir.
Cinsiyet hormonlarındaki düşüşe bağlı olarak pozisyon duyusu
ve dengede meydana gelen değişiminin kadınları yaralanmalara
daha açık hale getirebileceğini düşünmekteyiz.
MS’li kadınlarda fizyoterapi ve rehabilitasyon
değerlendirmelerinde ve buna bağlı olarak tedavi
programlarının oluşturulmasında menstrual siklusun dikkate
alınması gerektiğini düşünmekteyiz.