Diagnoza potrzeb i możliwości uczniów objętych kształceniem specjalnym – jako
podstawa do planowania pracy z uczniem posiadającym orzeczenie o potrzebie
kształcenia specjalnego
Łódź; październik 2016
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ)
z dnia 24 lipca 2015 r.
w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i
opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych
społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ
z dnia 30 kwietnia 2013 r.
w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-
pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach
Kształcenie specjalne organizuje się dla uczniów posiadających
orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane przez
publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną
Pojęcie specjalnych potrzeb edukacyjnych
Specjalne potrzeby edukacyjne wg Pani prof. M. Bogdanowicz
odnoszą się do grupy uczniów, która:
• ma znacznie większe trudności w uczeniu się niż ich rówieśnicy.
• potrzebuje pomocy pedagogicznej w formie specjalnego
programu nauczania i wychowania, specjalnych metod,
dostosowanych do ich potrzeb, możliwości i ograniczeń.
• powinna być nauczana przez specjalistyczną kadrę pedagogiczną
• w odpowiednich warunkach bazowych przy uwzględnieniu
odmiennych rozwiązań organizacyjnych
1. NIEPEŁNOSPRAWNI
•niesłyszący,
•słabo słyszący,
•niewidomy,
•słabo widzący,
•z niepełnosprawnością ruchową (w tym z afazją),
•z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, w
stopniu umiarkowanym lub znacznym,
•z autyzmem (w tym z zespołem Aspergera)
2.UCZNIOWIE ZAGROŻENI NIEDOSTOSOWANIEM SPOŁECZNYM
Dzieci i młodzież wychowujące się w warunkach niekorzystnych
dla rozwoju psychospołecznego, na który negatywny wpływ
wywierają takie środowiska jak: rodzina (własna), grupa
rówieśnicza i inne, a także u której rejestrowane objawy
zaburzeń występują sporadycznie.
3.UCZNIOWIE NIEDOSTOSOWANI SPOŁECZNIE
Dzieci i młodzież, u których na skutek zaburzeń wewnętrznych lub
niekorzystnych warunków środowiskowych występują utrwalone
(powtarzające się) zaburzenia w zachowaniu;
Zachowania osób niedostosowanych społecznie są sprzeczne z
powszechnie uznawanymi wartościami i oczekiwaniami
społeczeństwa, pozostające w wyraźnej opozycji do
obowiązujących norm obyczajowych, moralnych i prawnych.
Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydaje się na
• okres roku szkolnego,
• etapu edukacyjnego,
• albo okresu kształcenia w danej szkole.
Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dla uczniów
szkół podstawowych z niepełnosprawnością intelektualną
w stopniu lekkim wdaje się na okres każdego etapu
edukacyjnego w tej szkole.
Orzeczenie zawiera najbardziej zalecaną formę kształcenia.
-wynika z art. 71b ust. 3 u.o.s.o.
Kształcenie specjalne może być organizowane we wszystkich typach
i rodzajach szkół.
Przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne,
• ogólnodostępne,
• integracyjne,
• specjalne,
Kształcenie uczniów niepełnosprawnych jest prowadzone nie
dłużej niż do ukończenia przez ucznia:
- 18 roku życia - w przypadku szkoły podstawowej;
- 21 roku życia - w przypadku gimnazjum;
- 24 roku życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej.
Przedszkola, inne formy wychowania przedszkolnego, szkoły,,
zapewniają:
• realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia
specjalnego;
• warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne,
odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i
edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne dzieci lub uczniów;
• zajęcia specjalistyczne, o których mowa w przepisach wydanych
na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 11 ustawy z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty, zwanej dalej „ustawą”;
• inne zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne
potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psycho-
fizyczne dzieci lub uczniów, w szczególności zajęcia
rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne;
• integrację dzieci lub uczniów ze środowiskiem rówieśniczym,
w tym z dziećmi lub uczniami pełnosprawnymi;
• przygotowanie uczniów do samodzielności w życiu dorosłym.
WIELOSPECJALISTYCZNA OCENA POZIOMU FUNKCJONOWANIA UCZNIA:
Określenie wielospecjalistyczna ocena oznacza, że
ostateczna diagnoza jest wspólnie wypracowana przez
nauczycieli i specjalistów pracujących z uczniem.
• Zespół, co najmniej dwa razy w roku szkolnym, dokonuje
okresowej wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania
dziecka lub ucznia, uwzględniając ocenę efektywności pomocy
psychologiczno-pedagogicznej udzielanej dziecku lub uczniowi
zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 11
ustawy, oraz, w miarę potrzeb, dokonuje modyfikacji programu.
• Oceny poziomu funkcjonowania dziecka lub ucznia i modyfikacji
programu dokonuje się, w zależności od potrzeb, we współpracy z
poradnią psychologiczno-pedagogiczną, w tym poradnią
specjalistyczną.
• Zespół, tworzą odpowiednio nauczyciele, wychowawcy grup
wychowawczych i specjaliści, prowadzący zajęcia z dzieckiem
lub uczniem, zwany dalej „zespołem”.
• Pracę zespołu koordynuje odpowiednio wychowawca
oddziału lub wychowawca grupy wychowawczej, do której
uczęszcza dziecko lub uczeń, albo nauczyciel lub specjalista,
prowadzący zajęcia z dzieckiem lub uczniem, wyznaczony
przez dyrektora przedszkola, szkoły
• Rodzice dziecka lub ucznia albo pełnoletni uczeń mają prawo
uczestniczyć w spotkaniach zespołu, a także w opracowaniu i
modyfikacji programu oraz dokonywaniu oceny.
• Dyrektor zawiadamia rodziców dziecka lub ucznia albo
pełnoletniego ucznia o terminie każdego spotkania zespołu
i możliwości uczestniczenia w nim.
W spotkaniach zespołu mogą także uczestniczyć:
• na wniosek dyrektora przedszkola, szkoły - przedstawiciel
poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni
specjalistycznej, asystent lub pomoc nauczyciela
• na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka lub ucznia albo
pełnoletniego ucznia – inne osoby, w szczególności lekarz,
psycholog, pedagog, logopeda lub inny specjalista.
Wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania ucznia =
diagnoza funkcjonalna
Jest złożonym procesem rozpoznania, którego celem jest ocena
• poziomu wiedzy i umiejętności,
• potrzeb, zakresu możliwości i ograniczeń,
• jest prowadzona w sytuacjach naturalnych w ciągu całego
okresu kształcenia
oraz zaprojektowanie i monitorowanie procesu wspierania ucznia
Diagnozując rozwój ucznia rozpatrujemy trzy płaszczyzny:
I - rozwój fizyczny dziecka
• rozwój kondycji i sprawności
• stan zdrowia
II – rozwój społeczno – emocjonalny
• zachowania i emocje w stosunku do siebie, innych ludzi, przyrody
III – rozwój intelektualny, osiągnięcia edukacyjne dziecka
w zakresie :
• umiejętności: czytania, pisania, mówienia, słuchania,
rachowania, rozumowania, zdobywania informacji,
• rozwoju indywidualnych uzdolnień i zainteresowań
WIELOSPECJALISTYCZNA OCENA POZIOMU FUNKCJONOWANIA UCZNIA
Celem - zgromadzenie informacji o uczniu w sposób
kompleksowy
Wielospecjalistyczną ocenę poziomu funkcjonowania ucznia należy
opracować na podstawie informacji o dziecku i jego specjalnych
potrzebach z następujących źródeł:
• z orzeczeń wydawanych przez poradnie psychologiczno-
pedagogiczne, zawierających specjalistyczną diagnozę
• z wywiadów i rozmów z rodzicami,
• od lekarzy i specjalistów leczących dziecko, z dokumentacji
medycznej dostarczonej przez rodziców,
• od innych specjalistów pracujących z dzieckiem (np. rehabilitantów,
terapeutów, kuratorów sądowych),
• z obserwacji nauczycieli, które dotyczą funkcjonowania ucznia w
klasie, szkole (między innymi z analizy wytworów dziecka),
• z badań specjalistycznych (psychologicznych, pedagogicznych,
logopedycznych) prowadzonych w szkole,
• z dokumentacji prowadzonej przez wychowawcę klasy.
ANALIZA ORZECZENIA
Pierwszy etap rozpoznania specjalnych potrzeb dzieckiem
niepełnosprawnego to zapoznanie się z orzeczeniem dziecka,
wydanym przez poradnię psychologiczno – pedagogiczną.
Diagnoza przeprowadzana w poradniach psychologiczno-
pedagogicznych ma na celu:
• rozpoznanie niepełnosprawności,
• wydanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.
ORZECZENIE O POTRZEBIE KSZTAŁCENIA SPECJALNEGO
W orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego znajdują się:
• DIAGNOZA,
• ZALECENIA,.
• UZASADNIENIE,
DIAGNOZA, zawiera ogólne informacje o możliwościach,
ograniczeniach i potencjale rozwojowym dziecka.
W diagnozie zawarte są informacje dotyczące ;
1. Poziomu rozwoju intelektualnego.
2. Poziomu rozwoju poszczególnych funkcji poznawczych.
3. Cechy funkcjonowania społecznego ucznia.
4. Może być dołączona diagnoza logopedyczna.
SCHEMAT DIAGNOZY
Diagnoza psychologiczna
Diagnoza pedagogiczna
Diagnoza logopedyczna
Inne diagnozy specjalistyczne ( np.badanie słuchu i wzroku)
Podsumowanie zawierające rozpoznanie i opis mechanizmów
wyjaśniających funkcjonowanie badanego.
ZALECENIA;
• warunki realizacji potrzeb edukacyjnych,
• formy stymulacji,
• rewalidacji,
• terapii,
• usprawniania,
• rozwijania potencjalnych możliwości i mocnych stron dziecka oraz
• inne formy wsparcia psychologiczno-pedagogicznego,
• najkorzystniejsze formy kształcenia specjalnego.
UZASADNIENIE
• uzasadnienie zalecanych form kształcenia
• spodziewane efekty działań.
Należy wziąć pod uwagę, że w treści dokumentu podane są
wyniki diagnozy przeprowadzonej w kategoriach orzecznictwa.
Orzeczenie nie dostarcza kompletu informacji o uczniu.
Badanie przeprowadzone w gabinecie psychologicznym nie
pozwala zaobserwować np. funkcjonowania ucznia w grupie
rówieśniczej .
ANALIZA ORZECZENIA O POTRZEBIE KSZTAŁCENIA SPECJALNEGO
Co wiemy o dziecku?
• Grupa A - cechy korzystne dla rozwoju w zakresie warunków,
przebiegu i wyników uczenia się;
• Grupa B - cechy niekorzystne dla rozwoju w zakresie warunków,
przebiegu i wyników uczenia się;
• Grupa C - potrzeby w zakresie dostosowania otoczenia, rodzaju
pomocy i wsparcia przez inne osoby (np. specjalistów)
• określenie przyczyn trudności ucznia (pierwotnych i wtórnych).
Czego nie wiemy?
Informacje do pozyskania w wyniku wielospecjalistycznej oceny
poziomu funkcjonowania
ROZMOWA Z RODZICAMI ( OPIEKUNAMI) UCZNIA
• Rodzice znają najlepiej własne dziecko, najlepiej je rozumieją,
znają ich mocne i słabe strony, to oni je wychowują i za nie
odpowiadają.
• Biorą oni udział w ocenie funkcjonowania dziecka i tworzeniu
indywidualnego programu edukacyjnego, a także w miarę
możliwości w realizowaniu pewnych jego elementów w domu.
• Warunkiem powodzenia edukacji jest współpraca z rodziną
dziecka.
Informacje od specjalistów:
• logopedy,
• psychologa,
• pedagoga,
• rehabilitanta,
• nauczyciela gimnastyki korekcyjnej.
SZCZEGÓŁOWA ANALIZA DOKUMENTÓW UCZNIA
Dodatkowymi dokumentami mogą być
• opinie,
• oceny funkcjonowania dziecka, wykonane w innych
placówkach (przedszkola, ośrodek wczesnej interwencji,
ośrodek wczesnego wspomagania rozwoju dziecka),
• karty zdrowia dziecka,
• wyniki badań psychologicznych dokonanych przez
psychologów w innych placówkach,
• dodatkowe dokumenty dostarczone przez rodziców.
WIELOSPECJALISTYCZNA OCENA FUNKCJONOWANIA UCZNIA
Wybór formy dokumentowania może być zróżnicowany (np.
arkusz, karta, zeszyt) i może zależeć od potrzeb wynikających
z dokonanego rozpoznania lub wzoru wypracowanego w
szkole
WIELOSPECJALISTYCZNA ocena poziomu funkcjonowania
może stanowić załącznik albo pierwszą cześc indywidualnego
programu edukacyjno-terapeutycznego.
WIELOSPECJALISTYCZNA OCENA POZIOMU FUNKCJONOWANIA UCZNIA
Przyjmuje się następujący podział wyników rozpoznania:
cechy korzystne dla rozwoju w zakresie warunków, przebiegu i
wyników uczenia się – grupa A;
cechy niekorzystne dla rozwoju w zakresie warunków, przebiegu i
wyników uczenia się – grupa B;
grupa potrzeb w zakresie dostosowania otoczenia, rodzaju
pomocy i wsparcia przez inne osoby (np. specjalistów) oznaczana
jest na schematach literą C.
Po ustaleniu przyczyn trudności rozwojowych i edukacyjnych
(z uwzględnieniem warunków środowiskowych) oraz prognoz
rozwojowych określane są specjalne potrzeby edukacyjne, w tym
potrzeby w zakresie dostosowania otoczenia ucznia.
Źródło informacji Rozpoznanie ABC Potrzeby ucznia
Orzeczenie analiza
A
B
C
Nauczyciele obserwacja ucznia dokonana przez nauczyciela,
A
B
C
Rodzice wywiad i rozmowy z rodzicami,
A
B
C
Lekarze i specjaliści pracujący
z dzieckiem, dokumentacja medyczna
A
B
C
Inni specjaliści pracujący z dzieckiem A
B
C
Badania specjalistyczne
prowadzone w szkole w tym wyniki testów
kompetencji, sprawdzianów, egzaminów
A
B
C
Dokumentacja prowadzona przez
wychowawcę klasy,
Informacje dotyczące szkolnego
funkcjonowania dziecka,
A
B
C
Inne
A
B
C
Wielospecjalistyczna ocena poziomu
funkcjonowania ucznia (dokonana w innym
okresie)
A
B
C
Data:
Podpisy członków Zespołu: Podpis rodziców:
Legenda: A -mocne strony dziecka:
Jego zdolności, wiedza i umiejętności potrzebne do realizacji poszczególnych przedmiotów czy zadań, które mogą być przed nim stawiane, także jego ulubionych form aktywności i zainteresowań,
Cechy korzystne dla rozwoju w zakresie:
warunków, przebiegu i wyników uczenia się: (np. spostrzegawczość, dobra pamięć wzrokowa, zdolności komunikacyjne)
B- trudności edukacyjne lub rozwojowe ucznia w zakresie:
emocji i funkcjonowania społecznego (np. w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami, wyrażaniu uczuć w sposób społecznie akceptowany, umiejętności werbalizowania uczuć),
sprawności motorycznej dziecka, w tym możliwości samoobsługi (szczególnie ważne w przypadku dzieci niepełnosprawnych),
komunikowania się (np. w przypadku dzieci obcokrajowców możliwość porozumiewania się w języku polskim, w przypadku niektórych dzieci niepełnosprawnych – konieczność stosowania metod komunikacji alternatywnej),
funkcjonowania poznawczego (np. koncentracja uwagi, pamięć, myślenie),
wiedzy z poszczególnych przedmiotów i umiejętności szkolnych (czytanie, pisanie, liczenie),
motywacji, Cechy niekorzystne dla rozwoju w zakresie:
warunków, przebiegu i wyników uczenia się: (np. niewielki zasób wiedzy ogólnej, niedojrzałość społeczna, zaburzona integracja sensoryczna, wzmożona męczliwość, nadwrażliwość i labilność emocjonalna, podwyższony poziom lęku, trudności interpersonalne)
C- warunki zewnętrzne:
organizacja przestrzeni klasy czy szkoły (np. oznakowanie niebezpiecznych miejsc, gdy w klasie jest dziecko słabo widzące), pracy na lekcji, sposobu oceniania dziecka,
sytuacja rodzinna dziecka, w tym informacje przekazane przez rodziców (np. że nie mają oni wystarczającej wiedzy, by pomóc dziecku w nauce),
dodatkowe informacje i zalecenia (np. dotyczących noszenia aparatu słuchowego, okularów, butów ortopedycznych, nietypowych zachowań dziecka).
Grupa potrzeb w zakresie dostosowania otoczenia, rodzaju pomocy, wsparcia:
(podjazd dla wózka, miejsce do aplikowania insuliny, stolik z podwyższeniem, pomoc diabetologa, zatrudnienie pomocy nauczyciela).