1. DKKAT 2. GR Tanmlamalar Nropsikolojik Kuramlar Biyolojik Btncl Yaklam 3. Tanm Dikkat, geerli, daha nemli (salient) bilginin saptanmas, bu uyaranlar zerine odaklanmann devam ve bunlarla yaran geersiz uyaranlarn gz ard edilmesi srelerini kapsar. Dikkat, evredeki birok uyarandan sadece o anki ihtiyalar ve amalar dorultusundakilerle ilgilenmeyi salayan bir ilev olarak tanmlanr. 4. Tanm SEC DKKAT (Selective Attention) BLNM DKKAT(Divided Attention) DEKEN DKKAT (Shifting Attention) SREKL DKKAT (Sustained Attention) 5. Tanm SEC DKKAT (Selective Attention): Dikkatin belli bir uyarcya ynelip, dier uyarclarn ihmali sonucu oluan durumdur. Kalabalk bir partide zel bir konumaya kulak kabartabilme ya da belli yzler zerinde durabilme seici dikkate rnek durumlardandr . aretleme Testi, z Srme Testi ve Stroop Testi Seici Dikkati len baz testler 6. Tanm BLNM DKKAT(Divided Attention): Uyarcnn bir zelliinden fazlasna, iki ya da daha fazla uyarcya ayn anda dikkatini ynlendirme durumudur. rnek olarak alverie gittiimizde rn fiyatlarna bakarken telefonla konumay, araba kullanrken telefonla konumay, ders dinleme esnasnda bir sonraki cmleyi dinleyip bir nceki cmleyi yazmay verebiliriz. TELEPHONE SEARCH DUAL TASK: Kiiden telefon rehberini aratrrken ayn anda teypten dinletilen sesleri saymas istenmesi ile oluan bir testle llebilir. 7. Tanm DEKEN DKKAT (Shifting Attention): Dikkati iki yada daha fazla bilgi kayna arasnda deitirme yeteneidir. Wisconsin Kart Eleme Testi, z Srme Testi deiken dikkati deerlendirmek iin kullanlan psikometrik lmlerdir. 8. Tanm SREKL DKKAT (Sustained Attention): Uyarlmlk durumun srdrlmesi ve dikkati belli bir grev stnde ara vermeden odaklayabilme yeteneidir. rnek olarak ders alrken ara vermeden belli bir sre o dersi srdrebilmedeki hz ve doruluk derecesi verilebilir. Srekli Performans Testi (CPT) ve T.O.V.A (Test of Variables Attention ) testleri srekli dikkati lmektedir. 9. Nropsikolojik Kuramlar Mesulamn Dikkat Modeli (1985) Posnerin Dikkat Modeli (1990) Mirskynin Dikkat Modeli (1996) 10. Nropsikolojik Kuramlar Mesulamn Dikkat Modeli Bu sinir a kuramnda dikkat, sa yarkrenin baskn role sahip olduu, kortikal odakl bir ala aklanmaktadr. Mesulama gre dikkatin duyu, motor ve gd olmak zere temel davransal bileeni bulunmaktadr. Dikkatin duyusal bileeni (sensory component), d mekann isel temsilini salamaktadr. Sa parietal lob dikkatin duyu bileenininden sorumludur. Dikkatin motor bileeni, mekandaki uyarcnn taranmas ve bulunmas davranlarn dzenlemektedir. Frontal gz alanlar dikkatin motor bileenini temsil eder. Dikkatin gdsel bileeni ise mekandaki uyarclara ilikin ilgilerin ve beklentilerin olumasn salar ve singulat girus tarafndan ynetilir. 11. Nropsikolojik Kuramlar Posner'in Dikkat Modeli: Bu modelde, n ve arka olmak zere iki dikkat sistemi tanmlanmtr. Arka Dikkat sistemi (Ynelim) -Arka paryetal korteks-dikkatin nceki hedefin bulunduu yerden ayrlmasnda -st kollikulus- dikkatin hedefe kaydrlmasnda -Pulvinar- dikkatin hedefte tutulmasnda n Dikkat Sistemi: Uyarann saptanmasnda, amaca ynelik davrann denetiminde etkilidir -n singulat girus ile orta hat frontal lob 12. Nropsikolojik Kuramlar Posner'in Dikkat Modeli (2000) 13. Nropsikolojik Kuramlar Mirskynin Dikkat Modeli: ok sayda kiinin nropsikolojik test verilerinin faktr analizi sonularna dayanarak, dikkat ilevlerini odaklanma/ynetme, srdrme, sabitleme, kaydrma, kodlama eklinde snflandrmaktadr. Bu model filogenetik olarak daha eski subkortikal yaplarn dikkate olan katksn vurgulamaktadr. Mirsky'nin dikkat modelindeki kodlama ilevi, birok bellek modelinin de nemli bir paras olarak yer almaktadr 14. Nrobiyolojik Kuram 15. Nrobiyolojik Kuram Duyusal Asosiyasyon Korteksi- nf. Temporal Korteks (ITC) ITC zellikle evredeki grsel zelliklere (renk gibi) odaklanmtr. Daha nemli grsel zellikler ITC nronlarndaki ateleme hzlarnda arta neden olur. (rn. canl renkler) Ancak bu grsel zellikler srekli tekrar ederse bu blgedeki nronlarda ateleme hz der; bu duruma tekrarlama supresyonu (repetition suppression) ad verilir. Bu durum ayrca yan yana duran iki farkl grsel uyarann daha nemli olana dikkati verip dierini gzard etmemize de neden olur. 16. Nrobiyolojik Kuram Posterior Parietal Asosoiyasyon Korteksi (PAC): Bu blge zellikle dikkat verme (paying attention) kritik rol alr. PAC; -yer-zaman oryantasyonunda, -evredekilerin ve kendinin uzaysal konumunda ve -hareket mekan ilikisinden sorumludur. Sa PAC Yer algs Sol PAC Zaman algs 17. Nrobiyolojik Kuram Prefrontal Korteks (PFC): PFC dardan gelen uyarlara kar hem ak cevaplarmz (hareketlerimiz, davranlarmz) hem de gizli cevaplarmz (dikkat) ynetir. (Godefroy and Rousseaux, 1996;) PFC ; dikkatin ayarlanmas, uygun olmayan uyarlarn gz ard edilmesi, dikkatin srekliliinin salanmas ve dikkati uygun yerlere blerek koordinasyonunu salar. 18. Nrobiyolojik Kuram Prefrontal Korteks (PFC): Dorsolateral PFC: Dikkatin kaydrlmas ve kurulumu tekrar dzenlemesinde VentralOrbital PFC : dl ile ilikili renme MedialOrbital PFC : uygunsuz afektif cevaplarn inhibisyonu ve sosyal renme 19. Nrobiyolojik Kuram Subkortikal Yollar Afektif Halka: Orbital PFC balayan dng Nc. Acc, amigdala ve hipokampus ve tekrar Orbital PFC Kognitif Halka: PFC,PAC ve TC den balayan dng kaudat nkleusa ve talamusa urayp tekrar kortekse Motor Halka: Premotor korteksten balayan halka putamen, talamus ve cerebelluma urayarak tekrar kortekse urar. Bu halka hareketin planlanmasnda, seilmesinde, balatlma- snda ve yrtlmesinde grevlidir 20. Nrobiyolojik Kuram Uyarlmln (Arousal) Dikkate Etkisi: Dikkatle yaplan ilk almalarda bile uyarlmln dikkate olan etkisi bilinmektedir. Dikkati bir spot na benzetirsek; -Dk uyarlmlkta (konfuzyon gibi) spot yaygn ve snk -Yksek uyarlmlkta (stressanksiyete) k ok dar ve hareketli -Optimal uyarlmlkta ise k iyi odaklanm ve uygun hareketli (Hockey (1970) 21. Nrobiyolojik Kuram Assendan uyarlmlk sistemi (The Ascending Arousal Systems): Bu sistem 4 temel nrotransmiter (DA,NE,Ach, 5HT) beyin sap ve talamus ve kortekse uzanan yolaklarla kontrol edilir. Ach ponstan talamusa, n beyinden kortekse ve hipokampusa uzanan yolaklarla DA Ventral tegmental alana NE Locus Ceralous 5HT Rafe Nuc. 22. Nrobiyolojik Kuram Duyusal Asosiyasyon Korteksin Modulasyonu: Duyusal Korteksin en nemli modulatr NE beta-adrenerjik stimulasyon alfa1- adrenerjik stimulasyon NE ayrca bu blgede plastisiteden de sorumlu modulatr Alfa 1 reseptrler plastisiteyi artrrken, alfa 2 reseptrleri palstisiteyi azaltmaktadr 23. Nrobiyolojik Kuram Posterior Parietal Asosoiyasyon Korteksin Modulasyonu: Ach ve Katekolaminler bu blgenin modulasyonundan sorumludur. Alzheimer hastalarnda kullanlan kolinerjik ajanlarn bu blgedeki nronlarn atelemelerini artrd ve dikkatin oryantasyonunu dzelttii bulunmutur. Maymun ve insan almalarnda da zellikle klonidinin NE reseptrleri bloke ederek bu blgenin ilevini azaltt ortaya konmutur. 24. Nrobiyolojik Kuram Prefrontal Korteksin Modulasyonu: Dopamin: Dopamin D1D5 ve D4 reseptrleri aracl ile prefrontal korteksin modulasyonunu yapar. 25. Nrobiyolojik Kuram Prefrontal Korteksin Modulasyonu: Norepinefrin: NE postsinaptik alfa2 reseptrler aracl ile PFC fonksiyonlarnda arta neden olur. Ancak NE fazla salnmas (stres) alfa1 reseptrleri aracl ile PFC zerinde fonksiyon azalmasna neden olur. (ters U etkisi) 26. Nrobiyolojik Kuram Prefrontal Korteksin Modulasyonu: Asetilkolin: Asetilkolin zellikle medialorbital PFC etkileyerek dikkat srasndaki uyankln devamn salamakta grevlidir. Yaplan almalarda ACH reseptr blokaj (M1- skopolamin) srdrlebilir dikkati bozduu gsterilmitir. Ayrca nikotinik reseptrlerin uyarmda dikkat performansn artrd tespit edilse de PFC nikotinik reseptrlerin Ach den daha ok dier katekolaminlerce uyarld bulunmutur.