Werkgroep energetische renovatie
Ing. Carl-peter Goossen BNA
Ontwerpmanager
21-09-2011
Samen aan de slag! Duurzaam bouwen, renoveren en beheer in de regio Arnhem-Nijmegen
Oog voor samenhang
1
September 2011
Deelnemer Buro
Wim Kol Architectenburo WPP KolTeun Biemans DKC TotaaltechniekMarius van Genugten AVGSystemsCarl-Peter Goossen BouwquestHuub Pollmann Architectenbureau PollmannMark Evers Van Campen bouwgroepKoen Wissing W&W InstallatiesRick van Viersen Leds do it nowClarence Rose Azimut BouwbureauGeorges Plat Azimut BouwbureauJeroen Koudijs KoudijsarchitectenPeter van der Kleij Aannemersbedrijf van der KleijTheo de Groot Dutechpro
21-09-2011
Samen aan de slag! Duurzaam bouwen, renoveren en beheer in de regio Arnhem-Nijmegen
Werkgroep energetische renovatie
Oog voor samenhang
2
21-09-2011
Onze uitgangspunten:
- gebouw en levensduur
- duurzame oplossingen
- reduceren faalkosten
- alle adviseurs belangrijk
- integraal ontwerpen
- inhoudelijk aansturen
- grip op besluitvorming
- heldere communicatie
3
ONTWERPMANAGEMENT
21-09-2011
Onze Gereedschappen:
- Morfologisch ontwerpen
- Building Information Modeling
- DCBA Methode
4
ONTWERPMANAGEMENT
21-09-2011
verschillende
oplossingsrichtingen
5
21-09-2011
verschillende
oplossingsrichtingen
6
21-09-2011
verschillende
oplossingsrichtingen
7
21-09-2011
BIM-model bevat informatie voor:- plattegronden- doorsneden- gevels- details- terrein- hoeveelheden tbv kostenramingen- besteksinformatie- planning- etc. etc.
Ik ben echt intelligent !
Onderdelen bevatten bijvoorbeeld
informatie over materiaal, klimaat,
isolatie, kleur, ruimten, etc.
2. Building Information Model
8
21-09-2011
Ik ben echt intelligent !
Onderdelen bevatten bijvoorbeeld
informatie over materiaal, klimaat,
isolatie, kleur, ruimten, etc.
2. Building Information Model
9
21-09-2011
People, Planet, Prosperity
PPPP
10
21-09-2011
People, Planet, Prosperity, Project
PPPP
11
21-09-2011
Peoplesociale kwaliteitgezondheidveiligheidleefbaarheid(keuze)vrijheidparticipatiesociale samenhangcomfort
PlanetmilieukwaliteitenergiewatermateriaalmobiliteitafvalNatuur &landschap
Prosperityeconomische kwaliteitwinstwelvaartbetaalbaarheidtransparantiewerkgelegenheidbereikbaarheidbeheersbaarheid
Projectruimtelijke kwaliteitrelatie met omgevingflexibiliteitdegelijkheidvisuele kwaliteitimagoruimtelijke opbouw
3. DCBA Methode
12
21-09-2011
Peoplesociale kwaliteitgezondheidveiligheidleefbaarheid(keuze)vrijheidparticipatiesociale samenhangcomfort
PlanetmilieukwaliteitenergiewatermateriaalmobiliteitafvalNatuur &landschap
Prosperityeconomische kwaliteitwinstwelvaartbetaalbaarheidtransparantiewerkgelegenheidbereikbaarheidbeheersbaarheid
Projectruimtelijke kwaliteitrelatie met omgevingflexibiliteitdegelijkheidvisuele kwaliteitimagoruimtelijke opbouw
3. DCBA Methode
13
21-09-2011
Landelijk top 24 lijst1. Energie2. Gezondheid3. Participatie4. Natuur & landschap5. Sociale samenhang6. Degelijkheid7. Beheersbaarheid8. Betaalbaarheid9. Materiaal10.Water11.Relatie met omgeving12.Flexibiliteit
13. Comfort14. Bereikbaarheid15. Mobiliteit16. Visuele kwaliteit17. Ruimtelijke opbouw18. Imago19. Afval20. Levensloop bestendigheid21. Veiligheid22. Werkgelegenheid23. Transparantie24. Welvaart
3. DCBA Methode
14
21-09-2011
Landelijk top 24 lijst1. Energie2. Gezondheid3. Participatie4. Natuur & landschap5. Sociale samenhang6. Degelijkheid7. Beheersbaarheid8. Betaalbaarheid9. Materiaal10.Water11.Relatie met omgeving12.Flexibiliteit
13. Comfort14. Bereikbaarheid15. Mobiliteit16. Visuele kwaliteit17. Ruimtelijke opbouw18. Imago19. Afval20. Levensloop bestendigheid21. Veiligheid22. Werkgelegenheid23. Transparantie24. Welvaart
3. DCBA Methode
15
21-09-2011
Isoleren versus Ventileren
PPPP
16
21-09-2011
1. Reduceer de vraag (energie besparing)
2. Zet duurzameenergie bronnen in
3. Gebruik fossiele brandstoffen zo schoon mogelijk
Energie vraag
Trias energetica
17
21-09-2011
1. Reduceer de vraag (energie besparing)
2. Zet duurzameenergie bronnen in
3. Gebruik fossiele brandstoffen zo schoon mogelijk
Energie vraag
Trias energetica
18
21-09-2011
1. Reduceer de vraag (energie besparing) Passief bouwen
2. Zet duurzameenergie bronnen in
3. Gebruik fossiele brandstoffen zo schoon mogelijk
Energie vraag
Trias energetica
19
21-09-2011
1. Reduceer de vraag (energie besparing) Passief bouwen
2. Zet duurzameenergie bronnen inWarmtepomp
3. Gebruik fossiele brandstoffen zo schoon mogelijk
Energie vraag
Trias energetica
20
21-09-2011
2006 - EPC ≤ 0,82011 - EPC ≤ 0,62015 - EPC ≤ 0,42020 - EPC ≈ ≤ 0 (energieneutraal)
2050 – alle gebouwen in Nederland energieneutraalOm dit te kunnen berekenen komt er een EPG (energie prestatie gebouwen) NEN 7120.Deze wordt van kracht in bouwbesluit 2012
Doelstellingen overheid
} Europees beleid
Definitie energieneutraal:
Output duurzaam opgewekte energie Input fossiele brandstof ≥ 1
Kijk dan naar trias energetica:
21
Trias energetica
21-09-2011
Passief Bouwen
22
21-09-2011
l Concept bedacht in Zweden: Prof. Bo Adamson van de Universiteit van Lund.
l Verder ontwikkeld en verspreid door het Passiv Haus Institut (PHI) in Darmstadt onder leiding van Dr.Wolfgang Feist.
l Meer dan 5000 passiefhuizen gebouwd in Duitsland, Zweden, Oostenrijk en Zwitserland.
l Ook in Nederland, Denemarken, België, Italië en Frankrijk zijn de afgelopen zes jaar al vele passiefhuizen gerealiseerd.
Passief Bouwen
Passiefhuis Concept
23
21-09-2011
1 Warmteverliezen beperken door maximaal Isoleren2 Luchtdichtheid verhogen om infiltratie te voorkomen3 Passieve Warmte winsten4 Luchtkwaliteit waarborgen door Ventileren5 Efficiënte apparaten6 Hernieuwbare energie
In 6 stappen:
Passief Bouwen
24
21-09-2011
Passief Bouwen Veldhuizerschool
25
21-09-2011
Passief Bouwen Veldhuizerschool
26
21-09-2011
Conceptrenovatie
verschillende
oplossingsrichtingen
27
21-09-2011
Concept renovatie3 woningen anno 1905
Conceptrenovatie
28
Concept renovatie3 woningen anno 1905
21-09-2011 29
3 Varianten:
Basis
Comfort
EcoComfort
Conceptrenovatie
Concept renovatie3 woningen anno 1905
21-09-2011 30
3 Varianten:
Basis
Comfort
EcoComfort
• Eenvoudig niets te veel makkelijk zelf te doen
• Mooi, Behaaglijk, Alles geregeld
• Ecologische materialen, Hernieuwbare energie
Conceptrenovatie
Concept renovatie3 woningen anno 1905
21-09-2011 31
3 Varianten:
Basis • Glaswol binnenisolatie• Achterzet ramen straatkant• Houten passiefhuis kozijnen• Dakkapel op zuid• Argex korrels BG vloer• Verdiepingsvloer “los” gezaagd• Brink Compact passiefhuis toestel• Zonnepanelen en zonneboiler• Extra ventilatie Zomernacht• Hotfill aansluiting wasmachine en vaatwasser
Conceptrenovatie
Concept renovatie3 woningen anno 1905
21-09-2011 32
3 Varianten:
Comfort
Conceptrenovatie
• Glaswol binnen isolatie straatkant• Buitenisolatie glaswol op HSB en houtvezelplaat• Buiten stuc• Nieuwe ramen in “oude” stijl passiefhuis kozijnen• Dakkapel voor en achter op het dak• Neopor BG vloer• Verdiepingsvloer bestaand los gehouden straatkant• Comfoair 500 WTW van Storkair• Nathan Warmtepomp SWC 80 hk (collectief)• Zonnepanelen en zonneboiler• Extra ventilatie Zomernacht dmv. bypass• Hotfill aansluiting wasmachine en vaatwasser
Concept renovatie3 woningen anno 1905
21-09-2011 33
3 Varianten:
EcoComfort
Conceptrenovatie
• Cellulose binnen isolatie• met Leemstuc op stucanet en kraftpapier• Achterzet ramen passiefhuis kozijnen• Dakramen• OSB cellulose tussen balklaag Begane grond• Verdiepingsvloer “los” gezaagd• Brink Renovent Excelent• Pelletkachel KWB (collectief)• Heatpipes en zonneboiler 1000 l (collectief)• Extra ventilatie Zomernacht dmv. bypass• Hotfill aansluiting wasmachine en vaatwasser
Concept renovatie3 woningen anno 1905
21-09-2011 34
3 Varianten:
Basis
Comfort
EcoComfort
Conceptrenovatie
Kosten
• Bouwkundig € 103.155,-- Installatie € 17.000,-- Totaal € 120.155,--
• Bouwkundig € 121.032,-- Installatie € 26.667,-- (collectief) Totaal € 147.699,--
• Bouwkundig € 110.228,-- Installatie € 28.334,-- (collectief) Totaal € 138.562,--
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 35
Conceptrenovatie
21-09-2011 36
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 37
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 38
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 39
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 40
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 41
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 42
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 43
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 44
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 45
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 46
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 47
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 48
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 49
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 50
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 51
Conceptrenovatie
Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011
Conceptrenovatie
52
21-09-2011
West
Noord
PHPP: Vliesgevel verwijderenWest eruit = + 2 kWh/m2 jaar Noord eruit = – 5 kWh/m2 jaar
Conceptrenovatie
53
Concept renovatie3 woningen anno 1905
PHPP:
21-09-2011 54
Conceptrenovatie
3 Varianten:
Basis
Comfort
EcoComfort
• 18 kWh/(m2a)
• 22 kWh/(m2a)
• 20 kWh/(m2a)
Concept renovatie3 woningen anno 1905
21-09-2011 55
Conceptrenovatie
Basis Comfort* Ecomfort*
investering € 120.155,27 € 147.699,03 € 138.562,17 verbruik kWh/a 2048 2552 2275besparing kWh/a 20130 19626 19903
Kosten Baten renovatiewoningen
* met gezamenlijke warmtebron per drie woningen
Totale renovatiekosten vallen niet “terug te verdienen” (bijvoorbeeld, wat is de terugverdientijd van een trap of een afgewerkt plafond?)rendementsonderzoek wel mogelijk op maatregelen-niveau:
Concept renovatie3 woningen anno 1905
21-09-2011 56
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendement uitgaande van:
• 4% rente op investering • 6% stijging energieprijs• een huidige prijs van € 0,06 per kWh• de rekenmethodiek van het “Gesamtkostenmodel” van de
gemeente Frankfurt, • gemiddelde kosten per kWh de komende 30 jaar €0,1418
Concept renovatie3 woningen anno 1905
21-09-2011 57
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendementvoorbeeld gevelisolatie basisvariant:
huidige gevel (+/-) na isolatietransmissie (kWh/a) 14403,80 721jl. energiekosten € 2.041,81 € 102,21
investeringskosten (gem. per jaar)
besparing energiekosten (gem. per jaar)
€ 1.544 € 1.940
geïndexeerde energieprijs € 0,14
prijs bespaarde energie/kWh € 0,11
€ 0
€ 500
€ 1.000
€ 1.500
€ 2.000
€ 1.940
€ 1.544
Binnenisolatie gevel netto-‐CW over 30 jaar
Concept renovatie3 woningen anno 1905
21-09-2011 58
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendementvoorbeeld gevelisolatie basisvariant:
investeringskosten besparing energiekosten
Concept renovatie3 woningen anno 1905
21-09-2011 59
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendementvoorbeeld dakisolatie basisvariant:
huidig dak na isolatie
energieverbruik (kWh/a) 19888,84 541jl. energiekosten € 2.819,33 € 76,69
investeringskosten (gem. per jaar)
besparing energiekosten (gem. per jaar)
€ 891 € 2.743
geïndexeerde energieprijs € 0,14
prijs bespaarde energie/kWh € 0,05
€ 0
€ 750
€ 1.500
€ 2.250
€ 3.000
€ 2.743
€ 891
Dakisolatie netto-‐CW over 30 jaar
Concept renovatie3 woningen anno 1905
21-09-2011 60
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendementvoorbeeld dakisolatie basisvariant:
investeringskostenbesparing energiekosten
Concept renovatie3 woningen anno 1905
21-09-2011 61
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendementvoorbeeld kozijnen basisvariant:
huidige ramen passief gevel ramen
energieverbruik (kWh/a) 7692,00 1492jl. energiekosten € 1.090,38 € 211,50
investeringskosten (gem. per jaar)
besparing energiekosten (gem. per jaar)
€ 1.053 € 879
geïndexeerde energieprijs € 0,14
prijs bespaarde energie/kWh € 0,17
€ 0
€ 375
€ 750
€ 1.125
€ 1.500
€ 879
€ 1.053
Passief-‐ en achterzetramen NCW 30jr
Concept renovatie3 woningen anno 1905
21-09-2011 62
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendementvoorbeeld kozijnen basisvariant:
investeringskostenbesparing energiekosten
21-09-2011 63
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendement
economisch optimale isolatie-dikt (bij buitengevelisolatie), uit: „Wirtschaftlichkeit vonWärmedämm-Maßnahmen im Gebäudebestand 2005“ PHI
21-09-2011
Alles integraal in een BIM model ontworpen met alle adviseurs te samen. Dat noemen conceptdenken!
Bouwkosten ex BTW € 1.800.000,--Subsidie € 100.000,--Bijdrage school € 100.000,--
Meerkosten Passiefhuis 8 %
Passief Bouwen
64
21-09-2011
Passief Bouwen
65
21-09-2011 66
21-09-2011
Passief Bouwen
67
21-09-2011
Let op de Lineaire warmtedoorgangscoëfficiëntψ < 0,01 W/mK is hier niet
haalbaar!
68
21-09-2011
Samen aan de slag! Duurzaam bouwen, renoveren en beheer in de regio Arnhem-Nijmegen
Bedankt voor uw aandacht
U kunt deze presentatie vinden via mijn
Profiel
Deelnemer Buro
Wim Kol Architectenburo WPP KolTeun Biemans DKC TotaaltechniekMarius van Genugten AVGSystemsCarl-Peter Goossen BouwquestHuub Pollmann Architectenbureau PollmannMark Evers Van Campen bouwgroepKoen Wissing W&W InstallatiesRick van Viersen Leds do it nowClarence Rose Azimut BouwbureauGeorges Plat Azimut BouwbureauJeroen Koudijs KoudijsarchitectenPeter van der Kleij Aannemersbedrijf van der KleijTheo de Groot Dutechpro
69
21-09-2011
Samen aan de slag! Duurzaam bouwen, renoveren en beheer in de regio Arnhem-Nijmegen 70