Download - Donanım Sunusu - 6
![Page 1: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/1.jpg)
Ege BKDonanım Kursu
![Page 2: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/2.jpg)
BelleklerBellek, bilgi depolama üniteleridir. Bilgisayarımızda bulunan temel bellek türleri;
Ön BellekAna bellekKalıcı Bellek (Örn. Sabit Disk)
![Page 3: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/3.jpg)
Bellekler
![Page 4: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/4.jpg)
Bellekler
![Page 5: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/5.jpg)
BelleklerTipik bir bilgisayar üzerinde;
L1 ve L2 tampon bellekler, Ana bellek, sanal bellek,sabit disk (kalıcı bellek) bulunur.
İşlemciler, performanslarını mümkün olduğunca artırmak için veriye kolay ve hızlı erişmek ister. Eğer işlemci, gereken veriyi alamazsa doğal olarak durur ve beklemeye başlar.
![Page 6: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/6.jpg)
BelleklerKalıcı bellek, verilerin uzun süreler
saklanabildiği belleklere verilen isimdir. Okuma/yazma yapabilen en ucuz bellek çeşidi
sabit disklerdir.
![Page 7: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/7.jpg)
BelleklerSanal bellek, normal sistem belleğinin (RAM)
yetmediği koşullarda kullanılmak üzere işletim sistemi tarafından sabit disk üzerinde oluşturulan bir çeşit bellektir.
![Page 8: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/8.jpg)
BelleklerAna bellek, işlemcinin istediği bilgi ve
komutları maksimum hızda işlemciye ulaştıran ve üzerindeki bilgileri geçici olarak tutan depolama birimleridir.
İşlemciler her türlü bilgiyi ve komutu bellek üzerinden alır.
Bilgisayarın açılışından kapanışına kadar sağlıklı bir şekilde çalışmak zorunda olan en önemli bilgisayar bileşenlerinden biri bellektir.
![Page 9: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/9.jpg)
BelleklerBellek sisteminin görevi ise bu büyük
miktarlardaki verinin işlemciye aynı hızda ulaşabilmesini sağlamaktır.
Bilgisayarın ana belleği, tek başına bu hızı karşılamaya yetmez. İşte bu sebeple tampon (ön) bellekler kullanılır (L1, L2).
![Page 10: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/10.jpg)
BelleklerÖn bellek, işlemcinin hemen yanında
bulunan ve ana belleğe oranla çok düşük kapasiteye sahip olan bir yapıdır.
Cache bellek, işlemcinin sık kullandığı veri ve uygulamalara en hızlı biçimde ulaşmasını sağlamak üzere tasarlanmıştır.
İşlemcinin ön belleğe erişmesi, ana belleğe erişmesine oranla çok kısa bir süredir.
![Page 11: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/11.jpg)
BelleklerBelleğin ÇalışmasıBilgisayar açılış verilerini ROM'dan okur ve açılış
testlerini (POST- Power On Self Test) bütün aygıtların doğru çalıştığından emin olmak için yapmaya başlar. Bu testin bir parçası olarak bellek denetleyicisi, bütün bellek adreslerini hızlı bir okuma/yazma işlemiyle test eder.
Bilgisayar basit giriş/çıkış sistemini (BIOS Basic Input/Output System) ROM'dan yükler.
BIOS bilgisayar hakkında depolama aygıtları, açılış sırası, güvenlik, tak ve çalıştır özelliği gibi en temel bilgileri sisteme sunar.
![Page 12: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/12.jpg)
BelleklerBelleğin ÇalışmasıBilgisayar işletim sistemini sabit diskten ana
belleğe yükler. (sadece sistem için hayati olan kısım) Bunlar bellekte sistem kapanana kadar kalır.
Herhangi bir uygulama başlatıldığında bu öncelikle ana belleğe yüklenir.
CPU’ nun performansını artırabilmek için CPU’ nun işleyeceği komutlar ana bellekten ön belleğe alınır.
Dosyayı kaydedip kapattığınız zaman dosya, uygun olan depolama birimine (sabit disk) yazılır ve uygulama bellekten silinir.
![Page 13: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/13.jpg)
Bellekler
![Page 14: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/14.jpg)
Belleklerİşlemcinizin bit değeri, onun aynı anda ne
kadar veriyi işleyebileceğini gösterir. Örneğin 16 bit'lik bir işlemci, aynı anda 2 byte veriyi işleyebilir (1 byte = 8 bit -> 16 bit = 2 byte ) ve 64 bit'lik bir işlemci de 8 byte.
Megahertz ise işlemcinin bir işlemi yapma hızıdır.
32 bit PIII-800 Mhz bir işlemci saniyede kaç byte'ı kaç kere işleyebilir?
![Page 15: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/15.jpg)
BelleklerBellek hızı, veri yolu genişliği (bus width) ve
veri yolu hızıyla (bus speed) doğru orantılıdır. Veri yolu genişliği belleğin işlemciye saniyede
aynı anda gönderebildiği bit sayısıdır. (Bit)Veriyolu hızı ise saniyede gönderilen bit
grupları miktarıdır. (Mega Hertz)Bir veriyolu turu (bus cycle) verinin işlemciye
gidip belleğe geri döndüğünde gerçekleşir. (nano sn.)
![Page 16: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/16.jpg)
BelleklerÖrneğin 100 Mhz 32 bit veriyolu teorik olarak 4
byte (32 bit = 4 byte) veriyi saniyede 100 milyon kere gönderebilirken,
66 Mhz 16 bit veriyolu 2 byte'lık bir veriyi saniyede 66 milyon kere gönderebilir.
![Page 17: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/17.jpg)
BelleklerBellekler normalde denendikleri en yüksek kararlı
hızlarıyla isimlendirilirler. ilk önce yonga üreticisinin belirlediği tur zamanı
(nano saniye cinsinden ölçülür, ns) sonra da üreticinin uyguladığı frekans (megahertz veya MHz) yazılır.
Tur zamanı ve frekans arasında ters orantı olduğundan, basitçe tek bir yonga için belirlenen frekansı bulmak için tur zamanını terse çevirip ondalık basamağı kaydırabilirsiniz.
Örneğin, 200 MHz SDRAM 5 ns'ye eşittir. 5 nanosaniye 0.005 milisaniyeye eşittir ve 1 bölü 0.005 işlemi 200 sonucunu verir.
![Page 18: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/18.jpg)
BelleklerYüksek hızlı bellekler daha yavaş hızları
destekleyen sistemlerde çalışabilirler.
Örneğin, 133 MHz SDRAM bellek sisteminizin ona ne kadar sürede bir eriştiğine bağlı olarak 133 MHz, 100 MHz, 66 MHz hatta 1 MHz hızında bile çalışabilir.
![Page 19: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/19.jpg)
Bellekler
![Page 20: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/20.jpg)
Bellekler
RAM Bellekler,ROM Bellekler.
![Page 21: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/21.jpg)
BelleklerRAM (Random Access Memory-Rastgele
Erişimli Bellekler)RAM; işletim sisteminin, çalışan uygulama
programlarının veya kullanılan verinin işlemci tarafından hızlı bir biçimde erişebildiği yerdir.
![Page 22: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/22.jpg)
BelleklerRAM’ler birbirinden tamamen bağımsız
hücrelerden oluşur. Bu hücrelerin her birinin kendine ait
sayısal bir adresi vardır. RAM’deki herhangi bir bellek hücresine
istenildiği anda diğerlerinden tamamen bağımsız olarak erişilebilir.
Rastgele erişimli bellek adı da buradan gelmektedir. RAM’de istenen kayda ya da hücreye anında erişilebilir.
![Page 23: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/23.jpg)
BelleklerBellek kapasitesi,
1 Byte = 8 Bit1 Kilo Byte (KB) = 1024 Byte1 Mega Byte (MB) = 1024 Kilo Byte1 Giga Byte (GB) = 1024 Mega Byte1 Tera Byte (TB) = 1024 Giga Byte
![Page 24: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/24.jpg)
BelleklerBill Gates 1981 yılında bilgisayar belleği için
"640K kapasite, bilgisayar kullanıcıları için yeterli olacaktır.“ demiştir.
![Page 25: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/25.jpg)
BelleklerRAM'lerin YapısıRAM'ler hem okunabildiği hem de yazılabildiği
için kontrol girişine ek olarak okuma ve yazma girişleri de bulunur.
![Page 26: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/26.jpg)
BelleklerRAM'in kapasitesine göre veri yolu ve adres
yolunu oluşturan bacak sayıları belirlenir.Veri yolundaki iki yönlü ok RAM'e verilerin
aktarılabileceğini, aynı zamanda da RAM'den verilerin okunabileceğini göstermektedir.
Adres yolu tek yönlüdür ve istenen adres RAM'e iletilir.
![Page 27: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/27.jpg)
BelleklerRAM genellikle ana kart üzerindeki SIMM
(Single Inline Memory Modules) veya DIMM (Dual Inline Memory Modules) adı verilen yuvalara takılır.
![Page 28: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/28.jpg)
Bellekler
Read Only Memory-Sadece Okunabilir Bellekler: ROM, PROM, EPROM, EEPROM,
FLASH ROM Bellekler
![Page 29: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/29.jpg)
BelleklerROM ( Read Only Memory )ROM üzerindeki bilgiler kalıcıdır. Standart
ROM üzerindeki bilgiler hiçbir yol ile değiştirilemez veya silinemez.
BIOS gibi bilgisayarınız için önemli bilgilerin tutulduğu bir yapıda, özel yöntemlerle silinebilen ROM çeşidi kullanılır.
![Page 30: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/30.jpg)
BelleklerROM’un bilgisayar başlatıldığında yerine
getirdiği görevleri:POST (Power On Self Test): Bütün komutların
test edilmesi işlemidir.CMOS komutlarına bağlı olarak Setup
komutlarını işletir.Donanımla bağlı olan BIOS komutlarını yerine
getirir.İşletim sistemini çağıran BOOT komutlarını
yürütür.
![Page 31: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/31.jpg)
BelleklerROM çeşitleri
![Page 32: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/32.jpg)
BelleklerPROM (Programable Read Only Memory-
Programlanabilir Yalnızca Okunur Bellek)
PROM’un özellikleri temelde ROM’la aynıdır. Bir kez programlanır ve bir daha programı değiştirilemez ya da silinemez.
Ancak PROM’un üstünlüğü yonganın fabrikada yapılırken programlanmak zorunda olmayışıdır.
![Page 33: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/33.jpg)
BelleklerEPROM (Erasable Programmable Read Only
Memory – Silinebilir Programlanabilir Yalnızca Okunur Bellek)
ROM ve PROM’ların yalnızca bir kez programlanabilmeleri bazı uygulamalar için sorun oluşturmuştur. Bu sorunların çözümü için EPROM’lar ortaya çıkmıştır.
EPROM programlayıcı aygıt yardımı ile bir EPROM defalarca programlanabilir, silinebilir.
![Page 34: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/34.jpg)
BelleklerEEPROM (Electrically Erasable Read Only
Memory - Elektiksel Olarak Silinebilen Programlanabilen Yalnızca Okunur Bellek)
Günümüz bilgisayarının BIOS'unda kullanılan ROM tipi genel olarak EEPROM'dur. EPROM'a benzer olarak EEPROM'da silinebilir ve yazılabilir.
Silme işi elektriksel olarak yapılabilir.
![Page 35: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/35.jpg)
BelleklerFlash ROM BelleklerBu tip hafızalar, bir çeşit EEPROM dur. Aralarındaki fark EEPROM’a bilgilerin byte byte
yazılması Flashlara ise bilgilerin sabit bloklar hâlinde yazılmasıdır. Örneğin flash ROM belleklere 512 byte’lık bilgi aynı anda yenilenebilmektedir. EEPROM’larda ise 1 byte’lık değişiklik yapılabilmektedir.
Bu özelliğinden dolayı Flash Memory’i EEPROM’a göre daha hızlı çalışmaktadır.
EEPROM’larda olduğu gibi Flash Memory’nin de yaşam süresi 100.000-300.000 arası yazmaya denktir.
![Page 36: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/36.jpg)
Bellekler
RAM Bellek Çeşitleri
![Page 37: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/37.jpg)
BelleklerRAM Bellek ÇeşitleriSRAM (Static Random Access Memory-Statik Rastgele
Erişimli Bellek)DRAM ( Dynamic Ramdom Access Memory-Dinamik
Rastgele Erişimli Hafıza)FPM DRAM (Fast Page Mode DRAM-Hızlı Sayfa Modu
DRAM)EDO DRAM (Extended Data Out–Genişletilmiş Veri
Çıkışı)SDRAM (Senkronize DRAM) DDR SDRAM (Double Data Rate SDRAM)DRD RAM ( Direct Rambus DRAM) Diğer RAM Çeşitleri
![Page 38: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/38.jpg)
BelleklerSRAM (Static Random Access Memory-
Statik Rastgele Erişimli Bellek)SRAM, DRAM’den daha hızlı ve daha
güvenilir olan, ama onun kadar yaygın olmayan bir hafıza çeşididir.
SRAM’lere statik denmesinin sebebi, DRAM’lerin ihtiyaç duyduğu tazeleme operasyonuna ihtiyaç duymamalarıdır; çünkü elektronik yükü DRAM’daki gibi orijinal konumunda tutan bir depolama hücresi esasına dayanmayıp, akımın belli bir yönde sürekli taşınması prensibine göre çalışırlar.
![Page 39: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/39.jpg)
BelleklerSRAM (Static Random Access Memory-
Statik Rastgele Erişimli Bellek)
SRAM’ler-genellikle-sadece ön hafıza (cache) olarak kullanılır. SRAM’ler DRAM’lerden daha hızlıdır.SRAM’lerin üretim maliyetlerinin
DRAM’lerinkine oranla çok daha yüksek olması.
![Page 40: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/40.jpg)
BelleklerDRAM ( Dynamic Ramdom Access
Memory-Dinamik Rastgele ErişimliHafıza)
Bu tür hafızalar veriyi tutabilmek için sabit elektrik akımına ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden depolama hücrelerinin belli sürelerde tazelenmesi yani elektronik yüklerle yeniden yüklenmesi gerekir.
Bu tazeleme işlemi saniyede binlerce kez yapılır.
DRAM’in dinamiklik özelliği buradan gelmektedir.
![Page 41: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/41.jpg)
Bellekler
Bellek hücre yapısı
![Page 42: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/42.jpg)
BelleklerDRAM’lerin, kullanılmasının, özellikle de
bellek büyük tasarlanacağı zaman, en önemli üç nedeni; Yüksek Yoğunluk: Tek bir yonga içine daha çok
bellek hücresi (transistör ve kondansatör) yerleştirilebilir ve bir bellek modülünü uygulamaya koymak için gerekli olan bellek yongalarının sayısı azdır. Bu yüzden caziptir.
Düşük Güç Tüketimi:Dinamik RAM’in bit başına güç tüketimi, static RAM’le karşılaştırıldığında oldukça düşüktür.
Ekonomi:Dinamik RAM, static RAM’den daha ucuzdur.
![Page 43: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/43.jpg)
BelleklerFPM DRAM (Fast Page Mode DRAM-Hızlı
Sayfa Modu DRAM)Bellek bir çok satır ve sütundan oluşan bir
dizi gibi düşünülebilir. Satır ve sütunların kesiştiği yerlerde bellek hücreleri bulunur. Bellek kontrolcüsü belleğin içindeki herhangi bir yere ulaşmak için o yerin hem satır hem de sütun olarak adresini vermek zorundadır.
![Page 44: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/44.jpg)
BelleklerDRAM dizinindeki bir yeri okumak için ilk
önce satır, sonra da sütunu seçmek için elektrik sinyali gönderir. Bu sinyallerin bir dengeye kavuşması bir miktar zaman alır. Bu süre içinde de verilere ulaşılamaz.
Fast Page Mode (kısaca FMP) RAM’ler bu süreci hızlandırmak için okuyacağınız bir sonraki verinin aynı satırın bir sonraki sütununda olduğunu varsayar. Çoğu zaman bu varsayım doğrudur ve bu da satır sinyalinin dengeye kavuşmasını beklemeye gerek kalmadığı anlamına gelir.
![Page 45: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/45.jpg)
Belleklerİşlemci verileri çok hızlı istediğinde bu
yöntemin güvenilirliği azalır. Bu sorunu çözmek için EDO RAM’ler geliştirilmiştir.
![Page 46: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/46.jpg)
BelleklerEDO DRAM (Extended Data Out–Genişletilmiş
Veri Çıkışı)EDO RAM’ler belleğe erişim süresini daha da
kısaltmak ve bu arada da güvenilirlik sorununu çözmek üzere geliştirilmiştir.
72-pin SIMM konfigürasyonu EDO RAM’in genelde 60 ns’lik versiyonları satılır.
Günümüzde kullanılmamaya başlanmıştır.
![Page 47: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/47.jpg)
BelleklerSDRAM (Senkronize DRAM)1996 yılının sonlarına doğru piyasa çıkmıştır. Daha önceki teknolojilerden farklı olarak kendisini
işlemcinin zamanı ile senkronize edecek şekilde tasarlanmıştır. Böylece işlemcinin bellek erişimleri sırasında daha az beklemesi sağlanmıştır.
DIMM modüllerini kullanır.SDRAM modülleri kullanılacakları sisteme göre
farklı hızlarda üretilmektedirler. Böylece sistemin saat hızı ile en iyi biçimde senkronize olmaktadırlar.
Örnek olarak PC66 SDRAM 66MHz'de, PC100 SDRAM 100MHz, PC133 SDRAM 133MHz'de çalışır.
![Page 48: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/48.jpg)
BelleklerBellekler, dizeler ve sütunlardan oluşan hücrelerden
oluşur. Bilgiler bu hücrelerdeki dizelere ve sütunlara kaydedilir.
Bir bilgi işleneceği zaman bu dize ve sütunlara erişim yapılır. Bir bilginin işlenirken toplam üç farklı gecikme yaşanır. Bunlar RAS, RAS-to-CAS ve CAS tır.
RAS (Row Address Strobe) : Aranan bilginin kayıtlı olduğu dizeye ulaşırken yaşanan gecikmedir.
CAS (Column Adress Strobe): Bilginin kayıtlı olduğu sütuna ulaşılırken yaşanan gecikmedir.
RAS-to-CAS : Bilginin var olduğu dizeden sütuna geçerken yaşanan gecikmedir.
![Page 49: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/49.jpg)
BelleklerDDR SDRAM (Double Data Rate
SDRAM)Teorik olarak DDR SDRAM bellekler, SDRAM
belleğin bant genişliğinin iki katına sahiptir.Bant genişliğini iki katına çıkaran özellik ise saat
vuruşlarının yükselen ve alçalan noktalarından bilgi okuyabilme yeteneğinin olmasıdır.
Teorik olarak 133 MHz hıza sahip olan DDR bellek 266 MHz hıza sahip olan SD bellek ile aynı performanstadır.
![Page 50: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/50.jpg)
BelleklerDIMM modüllerini kullanır.DIMM'in yapısı gereği, geniş veri çıkışı ve
hızı sunan 64 bit'lik veri bağlantısı kullanılır.
DDR SDRAM'ler günümüzdeki SDRAM kontrolcüleri ile uyumlu değildir.
DDR SDRAM'leri kullanabilmek için çipset ve anakartın DDR SDRAM için uyumlu olması gerekmektedir.
![Page 51: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/51.jpg)
BelleklerDDR RAM'in faydalarını şöyle
sıralayabiliriz:DDR belleğin yüksek veri transferi oranı
sayesinde performans artışı sağlanır. (DDR RAM'in sunduğu veri bant genişliği SDRAM'den daha fazladır.) 100 MHz’de çalışan SDRAM 800 MB/sn, 100 MHz’de çalışan DDR RAM 1600 MB/sn bant genişliğine sahiptir.
![Page 52: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/52.jpg)
BelleklerÜretim maliyeti olarakta SDRAM’lerden pek bir
farkı olmayan DDR RAM'ler, geniş veri yolu gerektiren multimedya uygulamalarında çok olumlu sonuçlar vermiştir.
Grafik işlemciyle bellek arasındaki veri yolu yetersizliği DDR RAM’lerle aşılmıştır.
DDR RAM belleklerin sağladığı geniş veri yolu, ekran kartlarının en yüksek çözünürlüklerde bile performans kaybına uğramadan görüntü oluşturmalarına imkân sağlamaktadır.
DDR SDRAM geleneksel SDRAM gibi "paralel veri yolu" mimarisini kullanır, fakat daha az güç harcar.
![Page 53: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/53.jpg)
BelleklerDIMM DDR SDRAM belleklerin takıldığı
soket 184 pin SDRAM’lerle de ise 168 pin’dir
![Page 54: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/54.jpg)
BelleklerDDR SDRAM’lerin isimlendirmesi ise iki
şekilde olmaktadır:Hızına göre; Hıza göre isimlendirilenler: Örneğin
DDR266 veya DDR333. 266 ve 333 gibi ifadeler, bu DDR SDRAM'lerin maksimum sırasıyla 266 ve 333 MHz’de çalışmak için üretildiğini belirtir.
Sunduğu bant genişliğine göre. Örneğin 266 MHz’de çalışan 64 bit veri yolu kullanan bir DDR SDRAM’in, sunduğu maksimum bant genişliği 2100 MB/sn (266x8 byte)’dir. PC2100 DDR SDRAM şeklinde isimlendirilir.
![Page 55: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/55.jpg)
BelleklerDRD RAM ( Direct Rambus DRAM)RDRAM, 16 bit geniş bir veri yolu hızı sunan
Direct Rambus Kanalı bellek hızının 400 Mhz'e kadar çıkmasına olanak tanımaktadır.
DDR SDRAM gibi çift taraflı okuma yapabileceğinden bu hız 800 Mhz'e eşit oluyor.
DIMM modüllerini kullanmaktadır.Veri yolu genişliği daha dar olmasına rağmen
daha fazla bant genişliğine izin vermektedir. Bu da Rambus'un çalıştığı hıza bağlıdır.
Teorik olarak RAMBUS 1,6GB/sn değerinde bir bant genişliği sunabiliyor.
![Page 56: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/56.jpg)
DDR2, DDR2, DDR2 laptop, DDR, DDR laptop
![Page 57: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/57.jpg)
BelleklerDiğer RAM ÇeşitleriEDRAM (Enhanced DRAM)Bedo RAM (Burst Edo RAM)
![Page 58: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/58.jpg)
Ana Belleğin Montajı
![Page 59: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/59.jpg)
BelleklerBelleğin takılması:Günümüzde kullanılan bilgisayarlar,
aşağıda belirtilen bellek modülleri standartlarına uygun yuvalara sahiptirler:
Masaüstü, iş istasyonu ve sunucular72-pin SIMM168-pin DIMM184-pin DIMM
Notebook ve taşınabilir bilgisayarlar144-pin SO DIMM
![Page 60: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/60.jpg)
Bellekler
72 pin SIMM takılması
168 pin DIMM takılması
![Page 61: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/61.jpg)
BelleklerStatik Elektriğin Bellek Modüllerine
Zararları (ESDElektrostatik Deşarj)Kuru bir havada çıplak ayağı yün halıya
sürtmek insana 50.000 volt statik elektrik yükleyebiliyor.
Fakat vücudumuzda taşıdığımız elektriğin akım gücü çok düşüktür.
![Page 62: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/62.jpg)
BelleklerBilgisayardaki cihazlar genelde 6-12 volt gibi
çok düşük voltajlarla çalışmak için tasarlanmıştır; yüksek bir voltajla karşılaştığında bozulabilir.
![Page 63: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/63.jpg)
BelleklerESD’ye Karşı alınacak Önlemler
TopraklamaESD Bileklik (wristband)
![Page 64: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/64.jpg)
Bellekler
Modül Yapısına Göre RAM Bellek Çeşitleri
![Page 65: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/65.jpg)
BelleklerAna karta bağlandıkları veri yolunun
genişliğine göre DIMM (Dual Inline Memory Module) ve SIMM (Single Inline Memory Module) olarak ayrılmaktadır. Bugünlerde en popüler olanı, üzerinde
genellikle bant genişliği yüksek ve dolayısıyla daha geniş veri yoluna ihtiyaç duyan DDR bellek yongalarını barındıran DIMM'lerdir.
Dizüstü bilgisayarlarda kullanılan ise SO-DIMM (Small Outline Dual Inline Memory Module) dir.
![Page 66: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/66.jpg)
BelleklerSIMM (Single Inline Memory Module)Üzerinde altın/kurşun temas noktaları ve
diğer bellek cihazlarının bulunduğu baskılı devre levhasıdır.
Bir SIMM üzerinde 30 ile 200 arasında pin bulunur.
![Page 67: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/67.jpg)
Belleklerİlk SIMM’lerde veri alışverişi
8 bit32 bit
Bu iki farklı SIMM türünü birbirinden ayırabilmenin en kolay yolu, pin ya da konnektörlerin sayısına bakmaktır.
![Page 68: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/68.jpg)
Bellekler
![Page 69: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/69.jpg)
BelleklerDIMM (Dual In-line Memory Module)DIMM, SIMM’e oldukça benzemektedir.
Tıpkı SIMM’ler gibi birçok DIMM belleklerde yuvalarına dikey olarak yerleştirilir.
168-pin DIMM’ler, bir defada 64 bit veri yolu kullanırlar.
İki bellek türü arasındaki temel fark: SIMM’de PCB’nin iki yüzündeki pinlerin elektrik
temasını birlikte alması, DIMM’de ise PCB’nin iki yüzündeki pinlerin elektrik
temasını ayrı ayrı almasıdır.
![Page 70: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/70.jpg)
Bellekler
168-pin DIMM’ler ile 72-pin SIMM’ler arasında bazı fiziksel farklar şöyle sıralanabilir:
Modül uzunluğu, Modül üzerindeki çentik sayısı, Modülün yuvaya takılma biçimi.
![Page 71: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/71.jpg)
Bellekler
(a) 72 pin SIMM (b) 168 pin DIMM
![Page 72: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/72.jpg)
BelleklerSODIMM (Small Outline DIMM)Genellikle notebook bilgisayarlarda kullanılan
bellek tipine SO DIMM adı verilir. DIMM ile SO DIMM arasındaki fark,
DIMM’den daha küçük olmasıdır. 72-pin SO DIMM 32 bit’i ve 144-pin SO
DIMM 64 bit’i destekler.
![Page 73: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/73.jpg)
Bellekler
(a) 72 pin SO DIMM (b) 144 pin SO DIMM
![Page 74: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/74.jpg)
Bellekler
![Page 75: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/75.jpg)
BelleklerÖn Bellek (CACHE MEMORY)Cache bellek, işlemcinin sık kullandığı veri ve
uygulamalara en hızlı biçimde ulaşmasını sağlamak üzere tasarlanmıştır.
İşlemcinin ön belleğe erişmesi, ana belleğe erişmesine oranla çok kısa bir süredir. Eğer aranan bilgi, ön bellekte yoksa işlemci ana belleğe başvurur.
![Page 76: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/76.jpg)
BelleklerÖn bellek kullanımında temel prensip "80/20"
kuralıdır. %20 oranındaki hemen kullanılan veri ve işlem
zamanının %80'ini kullanır. Bunun tersi olarak geri kalan %80'lik veri de
işlem zamanının %20'sini kullanır. Ön bellek sayesinde, işlemci tekrar tekrar
yaptığı işlemler için zaman kaybetmez.
![Page 77: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/77.jpg)
BelleklerÖn bellekler yerleşimi
![Page 78: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/78.jpg)
BelleklerÖn bellek, adeta işlemcinin "top 10" listesi gibi
çalışır. Bellek kontrolörü, işlemciden gelen istemleri
önbelleğe kaydeder. İşlemci her istemde bulunduğunda ön belleğe kaydedilir ve en fazla yapılan istem listenin en üstüne yerleşir.
Ön bellek dolduğunda ve işlemciden yeni istem geldiğinde sistem, uzun süredir kullanılmayan (listenin en altındaki) kaydı siler ve yeni istemi kaydeder.
Böylece sürekli kullanılan işlemler, daima ön bellekte tutulur ve az kullanılan işlemler ön bellekten silinir.
![Page 79: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/79.jpg)
BelleklerÖn bellek işlemci yongası üzerine
yerleştirilmiş olarak ve ya anakart üzerinde işlemci yakınında bulunan, ön bellek modülünü barındıran ön bellek soketi hâlinde de bulunabilir.
İşlemciye en yakın ön bellek Level 1 (L1-Birincil Ön Bellek-Primary Cache), bir sonraki Level 2 (L2-İkincil Ön Bellek-Secondary Cache), sonraki L3 biçiminde adlandırılır.
![Page 80: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/80.jpg)
Bellekler
Ön bellek madem bu kadar yararlı bir yapı, neden bütün belleklerde kullanılmıyor?
![Page 81: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/81.jpg)
Bellekler
Özel Boyutlular (RIMM, Özel Boyutlular C-RIMM)
![Page 82: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/82.jpg)
Bellekler RIMM’ler DIMM’lere benzerler; ancak pin sayıları ve çentik yapıları farklıdır. RIMM’ler, verileri 16-bitlik paketler hâlinde aktarırlar. Hızlı erişim ve aktarım hızı nedeniyle modüller daha fazla ısınır. RIMM modüllerinde her iki yüzünü kaplayan “ısı dağıtıcısı” adı verilen alüminyum kılıf kullanılır.
![Page 83: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/83.jpg)
BelleklerSO-RIMMSO DIMM’e benzer; fakat Rambus teknolojisi kullanılarak üretilmiştir.
![Page 84: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/84.jpg)
BelleklerC-RIMM RIMM sonlandırıcı olarak tanımlanabilir. RDRAM tabanlı sisteminizde bulunan RIMM slotlarına RDRAM’ları taktıktan sonra boş kalan slotlara C-RIMM modüllerini takmalısınız. Eğer RIMM slotlarının hepsi dolu ise, CRIMM modüllerine gerek kalmayacaktır. Eğer boşta RIMM modülleri var ise, C-RIMM modüllerini kullanmak zorundasınız.
![Page 85: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/85.jpg)
Bellekler
![Page 86: Donanım Sunusu - 6](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012922/5591cb531a28ab37678b45ae/html5/thumbnails/86.jpg)
Teşekkürler!