Download - Dossier Elektrośmieci
Co to są elektrośmieCi?
Jakie urządzenia zaliCzamy do elektrośmieCi?
oznakowanie sprzętu elektryCznego i elektroniCznego
dlaCzego elektrośmieCi są szkodliwe dla środowiska?
Co znaJduJe się w elektrośmieCiaCh?
dlaCzego warto selektywnie zbierać elektrośmieCi? Co dzieJe się daleJ z elektrośmieCiami? Co można odzyskać ze elektrośmieCi?
4
5
10
11
12
15
16
17
20
21
22
23
25
Co zrobić z niepotrzebnym sprzętem elektryCznym i elektroniCznym?
Ciekawostki o elektrośmieCiaCh
elektrośmieCi w liCzbaCh
wiedza polaków
rady, porady… Co zrobić, by zmnieJszyć ilość elektrośmieCi?
dowiedz się więCeJ – podstawy prawne
Co to są elektrośmieCi?Elektrośmieci, elektroodpady czyli
Zużyty Sprzęt Elektryczny
i Elektroniczny (ZSEE).
Tą nazwą określa się wszystkie
zużyte, niesprawne, przestarzałe, zniszczone, a przede wszystkim
niepotrzebne sprzęty elektryczne lub elektroniczne, działające
kiedyś na prąd lub na baterie, np.: zepsute komputery, zabawki
i gadżety elektroniczne, stare pralki, lodówki, a także zużyte
świetlówki. Elektrośmieci klasyfikowane są jako odpady niebezpieczne,
ponieważ zawierają trujące substancje. Powinny być więc zbierane
selektywnie, a następnie poddane procesom odzysku (recyklingu) oraz
unieszkodliwienia substancji niebezpiecznych. Uzyskane w ten sposób
produkty przekazywane są do zakładów przetwarzania, dzięki czemu
mogą być wykorzystywane do produkcji nowych przedmiotów, np.
żagli, misek żaroodpornych, mebli czy urządzeń RTV i AGD.
Jakie urządzenia zaliCzamy do elektrośmieCi?Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami sprzęt elektroniczny
i elektryczny dzielimy na:
Wielkogabarytowe urządzenia AGD, np.: urządzenia chłodnicze
lodówki, zamrażarki, pralki, suszarki do ubrań zmywarki, elektryczne
kuchenki, piekarniki, elektryczne urządzenia grzewcze urządzenia
wentylacyjne i klimatyzacyjne
Małogabarytowe urządzenia AGD,
np.: odkurzacze, maszyny do szycia,
maszyny dziewiarskie żelazka,
tostery, frytkownice, rozdrabniacze,
miksery młynki do kawy, noże
elektryczne, urządzenia do pielęgnacji ciała np. suszarki, depilatory,
golarki zegarki, zegary i inne czasomierze, wagi
czy wiesz, że…Dzięki procesom recyklingu pralki,
jej szklane drzwiczki mogą zostać
przerobione na praktyczną miskę
żaroodporną, a odzyskane i przetworzone
włókna karbonowe posłużą do produkcji
wytrzymałych żagli lub namiotów.
Sprzęt oświetleniowy, np.:
oprawy oświetleniowe do lamp
fluorescencyjnych, z wyjątkiem
opraw oświetleniowych
stosowanych w gospodarstwach domowych liniowe lampy
fluorescencyjne, kompaktowe lampy fluorescencyjne wysokoprężne
lampy wyładowcze, w tym ciśnieniowe lampy sodowe oraz lampy
metalohalogenkowe niskoprężne lampy sodowe, pozostałe urządzenia
oświetleniowe służące do celów rozpraszania i kontroli światła.
Zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy,
np.: kolejki elektryczne lub tory
wyścigowe, kieszonkowe konsole do gier
video, gry video, komputerowo sterowane
urządzenia do uprawiania sportów
rowerowych, nurkowania, biegania, wiosłowania, sprzęt sportowy
z elektrycznymi lub elektronicznymi częściami składowymi automaty
uruchamiane monetą, banknotem (pieniądzem papierowym), żetonem
lub innym podobnym artykułem
Przyrządy do nadzoru i kontroli, np.: czujniki dymu, regulatory
ciepła, termostaty urządzenia pomiarowe ważące lub używane
w gospodarstwie domowym lub jako sprzęt laboratoryjny pozostałe
przyrządy nadzoru i kontroli używane w obiektach i instalacjach
przemysłowych (np. w panelach sterowniczych)
Sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny,
np.: komputery, drukarki, laptopy, notepady,
kopiarki, kalkulatory, terminale faksy, telefony,
komórki
Sprzęt audiowizualny, np.: radioodbiorniki, telewizory, dyktafony,
magnetofony, kamery i odtwarzacze video dvd, sprzęty hi-fi,
wzmacniacze dźwięku, instrumenty muzyczne
Narzędzia elektryczne i elektroniczne z wyjątkiem
wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych:
wiertarki, piły, maszyny do szycia urządzenia do skręcania,
mielenia, piaskowania, przemiału, piłowania, cięcia, nawiercania,
robienia otworów, nabijania, składania, gięcia lub podobnych metod
przetwarzania drewna, metalu narzędzia do nitowania, przybijania
lub przyśrubowania lub usuwania nitów, gwoździ, śrub lub podobnych
zastosowań narzędzia do spawania, lutowania lub podobnych
zastosowań urządzenia do rozpylania, rozprowadzania, rozpraszania
lub innego typu nanoszenia cieczy lub substancji gazowych innymi
metodami narzędzia do koszenia trawy lub innych prac ogrodniczych
Przyrządy medyczne z wyjątkiem
wszystkich wszczepianych
i skażonych produktów: sprzęt
do radioterapii, sprzęt do badań
kardiologicznych, sprzęt do
dializoterapii sprzęt do wentylacji
płuc urządzenia medyczne wykorzystujące technikę nuklearną
sprzęt laboratoryjny do diagnozowania in-vitro, zamrażarki
laboratoryjne, testy płodności pozostałe urządzenia do wykrywania,
zapobiegania, monitorowania, leczenia, łagodzenia choroby i urazów
Automaty do wydawania, np.: automaty do wydawania napojów
gorących, automaty do wydawania butelek lub puszek z zimnymi
i gorącymi napojami automaty do wydawania produktów stałych
automaty do wydawania pieniędzy-bankomaty inne automaty wydające
wszelkiego rodzaju produkty
czy wiesz, że…
Metale, w tym złot
o, srebro, c
zy miedź,
odzyskane
z zużytych
telefonów
komórkowych
można wykorz
ystać do w
ytwarzania cza
jników,
plomb dentysty
cznych, a n
awet instrumentów
muzycznych.
czy wiesz, że…Plastikowe elementy z zużytej lodówki mogą posłużyć do produkcji kołpaków samochodowych.
oznakowanie sprzętu elektryCznego i elektroniCznego
Na wszystkich urządzeniach elektrycznych i elektronicznych
wyprodukowanych po 2005 roku (czasami na
opakowaniach) powinien znajdować się symbol
selektywnego zbierania.
Symbol, składający się z przekreślonego,
kołowego kontenera na odpady wskazuje, że dany sprzęt elektryczny
i elektroniczny nie może być wyrzucany wraz z innymi odpadami.
dlaCzego elektrośmieCi są szkodliwe dla środowiska?Sprzęt elektryczny i elektroniczny zawiera liczne substancje, które
mogą być niebezpieczne. Gdy elektrośmieci nie zostaną prawidłowo
zabezpieczone, substancje przedostają się do gleby, wody i tą drogą
włączane się w łańcuchy pokarmowe roślin, zwierząt i człowieka.
W skrajnych przypadkach mogą spowodować zatrucie tych
organizmów i ciężkie choroby,
np.: uszkodzenia systemu
nerwowego, zmiany w układzie
genetycznym, a nawet choroby
nowotworowe. Są to tylko
niektóre poważne schorzenia,
które mogą być spowodowane
substancjami zawartymi w
sprzęcie elektrycznym i elektronicznym.
czy wiesz, że…
Najbardziej efektywny jest recykling zużytego
oświetlenia– dzięki nowoczesnej technologii
aż 90% elementów i surowców ze starej
świetlówki można wykorzystać do produkcji
nowej.
czy wiesz, że…
Poddając recyklingowi komputer z monitorem
o wadze 27 kg, możemy odzyskać: sz
kło (6,8
kg), tworzywa sztuczne (6,2 kg), stal (
5,6 kg),
aluminium (3,8 kg), miedź (1,9 kg)
, ołów (1,7 kg),
cynk (0,6 kg), cyn
ę (0,3 kg) oraz nikiel (0
,2 kg).
Co znaJduJe się w elektrośmieCiaCh?Oto lista niektórych substancji niebezpiecznych zawartych
w elektroodpadach:
rtęć – zawarta jest m.in. w niektórych świetlówkach. Objawy
zatrucia to pogorszenie wzroku i słuchu, zaburzenia koordynacji
ruchu, konwulsje i drgawki. Najcięższe przypadki mogą objawiać się
paraliżem, głuchotą, ślepotą, a nawet śmiercią.
ołów – wykorzystywany jest w elektronice przy stopach
lutowniczych, także w lampach kineskopowych, świetlówkach
i akumulatorach. Kumuluje się w szkielecie, wątrobie, nerkach mózgu.
Ma silne działanie neurotoksyczne i rakotwórcze.
związki bromu – stosowane są w komputerach. Działanie toksyczne
jest spowodowane wypieraniem chlorków z osocza krwi, co prowadzi
do zamroczenia, a w zatruciach ostrych do nudności, zawrotów
głowy, bólu brzucha, wymiotów, śpiączki czy porażenia.
polichlorobifenyl (PCB) – w urządzeniach pełni funkcje chłodzące,
smarujące i izolujące. Może być przyczyną m.in. uszkodzeń wątroby,
zaburzeń funkcji rozrodczych, neurologicznych i hormonalnych,
osłabienia odporności, a także opóźnień rozwoju u niemowląt.
azbest – ze względu na słabe przewodnictwo ciepła i prądu
w urządzeniach elektrycznych i elektronicznych jest stosowany
jako materiał izolacyjny. Szkodliwość włókien azbestowych zależy
od średnicy i długości włókien. Najbardziej niebezpieczne są włókna
cienkie, gdyż przenikają one do dolnych dróg oddechowych, wbijają
się w płuca i w wyniku wieloletniego drażnienia komórek wywołują
nowotwory.
czy wiesz, że…Telefon komórkowy może zawierać ponad 40 różnych
pierwiastków chemicznych (np. miedź, cyna, kobalt, ind,
antymon) oraz metale szlachetne (np. pallad, srebro, złoto)?
W jednym telefonie jest ich mało – od kilku do kilkuset
miligramów, ale już z jednego miliona telefonów komórkowych
odzyskać można około: 34 kg złota, 350 kg srebra, 15 kg
palladu, 15,87 ton miedzi!.
chrom – używany jest do powlekania elementów metalowych, dla
ochrony przed korozją i ze względów estetycznych. Powoduje
zaburzenia układu krążenia, choroby skóry i alergie.
freon (R-12) – stosowany jest w klimatyzatorach i lodówkach,
w których pełni funkcję chłodniczą.
Freony łatwo ulatniają się do atmosfery z nieszczelnych instalacji,
bez pozostawiania widocznych śladów wycieku, gdyż są nietoksyczne
i niepalne, co powoduje, że nieszczelności takie trudno jest wykryć.
Emisja freonów do atmosfery powoduje niszczenie warstwy
ozonowej. Od 1998 roku nie wolno stosować freonu w urządzeniach
elektrycznych.
kadm – zawarty jest w bateriach
urządzeń elektrycznych. Zaburza
czynności nerek, funkcje
rozrodcze, powoduje chorobę
nadciśnieniową. Wywołuje
zmiany nowotworowe oraz zaburza metabolizm wapnia, powodując
deformację szkieletu kostnego.
nikiel – gdy w dużym stężeniu przedostanie się do organizmu
uszkadza błony śluzowe, obniża poziom magnezu oraz cynku
w wątrobie. Powoduje zmiany w szpiku kostnym oraz może
przyczyniać się do zmian nowotworowych.
dlaCzego warto selektywnie zbierać elektrośmieCi?Elektrośmieci to grupa odpadów, których liczba w ostatnich latach
dynamicznie rośnie. Poprzez ich recykling zachowujemy cenną
przestrzeń, zamiast czynić z niej składowisko.
Cenne metale zawarte w ZSEE mogą być odzyskane, dzięki czemu
zmniejszamy ich wydobycie i oszczędzamy zasoby naturalne Ziemi,
redukując również zanieczyszczenia związane z eksploatacją
surowców.
Jednocześnie oszczędzamy energię oraz zmniejszamy emisję
gazów cieplarnianych, gdyż do wtórnego przetworzenia odzyskanego
surowca potrzeba zdecydowanie mniej energii niż do obróbki
bezpośrednio wydobytych zasobów.
Do środowiska nie przedostają się niebezpieczne substancje, dzięki
czemu człowiek nie jest narażony na ich negatywne oddziaływanie.
Co dzieJe się daleJ z elektrośmieCiami? Co można odzyskać ze elektrośmieCi?Zużyty sprzęt RTV, AGD, IT i oświetleniowy, przekazany
do przetworzenia, poddawany jest demontażowi, a pozyskane
z niego surowce do odzysku i recyklingu. Selektywna zbiórka,
demontaż w wyspecjalizowanych zakładach przetwarzania oraz
unieszkodliwienie niebezpiecznych substancji i pierwiastków, chroni
środowisko naturalne przed skażeniem. Natomiast odzysk surowców
i wykorzystanie ich do produkcji nowych urządzeń zdecydowanie
zmniejsza stopień wykorzystania zasobów naturalnych oraz
przyczynia się do obniżenia kosztów technologicznych.
Ideą selektywnej zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego
i elektronicznego jest nie tylko unieszkodliwienie niebezpiecznych
substancji, ale także odzyskanie i ponowne wykorzystanie cennych
surowców.
Metale szlachetne stanowią niewielką, ale cenną zawartość zużytego
sprzętu elektrycznego i elektronicznego.
Co zrobić z niepotrzebnym sprzętem elektryCznym i elektroniCznym?Zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego nie wolno
wyrzucać do zwykłego śmietnika, ponieważ grozi za to kara
grzywny nawet do 5 000 złotych!
Nie należy go przetrzymywać w domu czy w piwnicy, a bezpłatnie
oddać do punktu zbierania elektrośmieci.
Adresy takich punktów oraz
godziny ich działania można
sprawdzić na stronie
www.NaTropieElektrosmieci.pl/
mapa.
Dane te powinny być również
zamieszczone na stronach internetowych gmin.
W przypadku dużych wielkogabarytowych elektrośmieci (np. pralek,
lodówek, telewizorów powyżej 24 cali, zamrażarek) w niektórych
miastach istnieje możliwość bezpłatnego odbioru elektrośmieci
bezpośrednio z domu.
Elektrośmieci można zostawić także w sklepie o powierzchni
powyżej 400 m2 .
Od lipca 2013 r. gminy będą miały obowiązek zapewnienia swoim
mieszkańcom dostępu do specjalnych punktów zbiórki, gdzie każdy
będzie mógł oddać swój zużyty sprzęt.
Na stronach internetowych gmin, a także na
www.NaTropieElektrosmieci.pl/mapa, dostępne będą listy takich
punktów.
W przypadku, gdy zdecydujemy się na naprawę zużytego sprzętu
elektrycznego i elektrycznego, lecz okaże się, że jest ona
niemożliwa lub jej koszt przekracza wartość urządzenia, możemy
taki sprzęt zostawić w punkcie naprawczym.
Coraz częściej spotyka się także zbiórki elektrośmieci,
organizowane podczas publicznych akcji ekologicznych.
Osobom, które przynoszą elektrośmieci, rozdawane są wówczas
drobne ekologiczne upominki,
owoce lub sadzonki roślin.
Ciekawostki o elektrośmieCiaCh
1. Wszystkie telefony komórkowe, które co roku wymieniamy
na nowe, ustawione jeden na drugim, miałyby wysokość 1000 razy
większą niż Pałac Kultury i Nauki w Warszawie.
To dlatego tak ważne jest, by kupując nową „komórkę”, starą
zostawić w sklepie, skąd trafi do zakładu przetwarzania i zostanie
poddana recyklingowi.
2. W czasie produkcji energii, jaką przeciętny telefon
komórkowy zużywa w czasie rocznej eksploatacji, do atmosfery
jest emitowane około 50 kg dwutlenku węgla CO2.
3. Jeden telefon komórkowy zawiera w sobie prawie całą
tablicę Mendelejewa m.in.: kadm, ołów, rtęć, polichlorek winylu, złoto,
tantal, chrom.
4. Medale na Olimpiadzie
Zimowej w Vancuver były wykonane
między innymi z metali szlachetnych
odzyskanych z telefonów
komórkowych i komputerów.
* Źródło: „Raport o funkcjonowaniu systemu gospodarki zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w 2011 roku”, GIOŚ, Warszawa 2012 oraz „Raport Głównego Inspektora Ochrony Środowiska o funkcjonowaniu gospodarki bateriami i akumulatorami oraz zużytymi bateriami i zużytymi akumulatorami w 2011 r.”, GIOŚ, Warszawa 2012.
elektrośmieCi w liCzbaCh* 516 tys. ton – tyle sprzętu elektrycznego i elektronicznego
wprowadzono w ciągu roku na rynek polski
246 tys. ton – tyle wielkogabarytowych urządzeń gospodarstwa
domowego wprowadzono w ciągu roku na rynek polski
143 tys. ton – tyle zużytego sprzętu elektrycznego i
elektronicznego zebrano w ciągu roku w Polsce
152 tys. ton – tyle zużytego sprzętu przetworzono w ciągu roku
3,55 kg – tyle zużytego sprzętu zebrano (w przeliczeniu na jednego
mieszkańca) w 2011 roku. W porównaniu do 2010 roku oznacza to
wzrost o prawie 1 kilogram.
** Na podstawie badań Millward Brown SMG/KRC zleconych przez ElektroEko Organizację Odzysku Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego SA. Badanie przeprowadzono w październiku 2009 r.
wiedza polaków **27% Polaków pozbywa się
elektrośmieci zgodnie z prawem
38% Polaków słyszało o
Ustawie o ZSEE
51% Polaków wie, czym są elektrośmieci
ponad połowa badanych najczęściej wyrzuca świetlówki do śmietnika;
główne motywy to niewiedza gdzie się ich pozbyć (50%) oraz
wygoda (47%).
82% badanych wyraziło chęć oddawania świetlówek do miejsc do tego
przeznaczonych
najbardziej preferowanym miejscem do pozbycia się zużytej
świetlówki jest teren osiedla/wspólnoty (52%), w drugiej kolejności
sklep (29%)
Pamiętaj!
kupuj odpo
wiedzialnie –
upewnij si
ę, że
taki elektro
sprzęt jes
t Ci potrzebn
y, czy
jego posz
czególne el
ementy nadaj
ą się do
recyklingu,
czy da się
ten sprzę
t naprawiać,
czy jest p
rzyjazny ś
rodowisku
Pamiętaj! nie wyrzucaj elektroodpadów
gdziekolwiek – sprawdź, gdzie w
najbliższej okolicy możesz oddać
swoje elektrośmieci
rady, porady… Co zrobić, by zmnieJszyć ilość elektrośmieCi?korzystaj z elektrourządzeń racjonalnie – używaj sprzętu
elektrycznego i elektronicznego zgodnie z instrukcją, konserwuj go
systematycznie, dzięki czemu przedłużasz jego sprawność, a także
oszczędzasz pieniądze i środowisko
nie naprawiaj i nie demontuj samodzielnie – w elektrośmieciach
jest sporo szkodliwych substancji, które mogą przedostać się do
środowiska, gdy się z nimi postępuje niewłaściwie
Pamiętaj! kupując nowy elektrosprzęt oddawaj stary w sklepie
nie wyrzucaj pochopnie zepsutego sprzętu – sprawdź, czy w
Twojej okolicy jest specjalistyczny punkt naprawczy i skorzystaj
z jego usług
nie trzymaj w domu niepotrzebnego sprzętu – nie gromadź w domu
sprzętu, z którego nie będziesz korzystać, lecz oddaj go do punktu
zbiórki nie wyrzucaj elektroodpadów gdziekolwiek – sprawdź, gdzie
w najbliższej okolicy możesz oddać swoje elektrośmieci
edukuj innych – jeżeli już wiesz jak postępować z elektrośmieciami,
dziel się tą wiedzą z innymi np.: włączaj się w działania edukacyjne
popularyzujące selektywną zbiórkę elektrośmieci
bądź świadomym konsumentem i postępuj zgodnie z prawem,
kupuj odpowiedzialnie – upewnij się, że taki elektrosprzęt jest Ci
potrzebny, czy jego poszczególne elementy nadają się do recyklingu,
czy da się ten sprzęt naprawiać, czy jest przyjazny środowisku
kupując nowy elektrosprzęt oddawaj stary w sklepie
Opracowanie: Centrum UNEP/GRID-Warszawa i ElektroEko Organizacja Odzysku Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego SA.
Zdjęcia udostępnione przez: ElektroEko Organizacja Odzysku Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego SA. oraz.Zdjęcie 4 (strona 6) autorstwa Peter Pearson (http://www.flickr.com/photos/peterpearson/4372855532/)Zdjęcie 5 (strona 6) autorstwa Jennifer C. (www.metaphoricalplatypus.com)
dowiedz się więCeJ – podstawy prawne:Dyrektywa Nr 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
27 stycznia 2003r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego
i elektronicznego (WEEE)
Ustawa z 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o zużytym sprzęcie
elektrycznym i elektronicznym oraz zmianie niektórych innych ustaw
(Dz.U. z 2008 r. nr 223, poz. 1464)
Ustawa z 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym
i elektronicznym (Dz.U. 2005 nr 180, poz. 1495)
Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. nr 39,
poz. 251, z późn. zm.)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31 grudnia 2010 r.
w sprawie minimalnych rocznych poziomów zbierania zużytego
sprzętu (Dz. U. nr 3, poz. 5)
organizator:
patronat honorowy:
patronat medialny:
partner strategiCzny:
partner: partner it:
partner medialny:
Kontakt:Centrum UNEP/GRID-Warszawa
Ul. Sobieszyńska 800-764 Warszawa
Tel.: 22 840 66 64Faks: 22 851 62 01
e-mail: [email protected]; www.gridw.pl