Download - dr inż. Łukasz Paluch
![Page 1: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/1.jpg)
UWARUNKOWANIA ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO GMIN WIEJSKICH
MAŁOPOLSKI A PERSPEKTYWY PRZEKAZANIA
GOSPODARSTWA ROLNEGO NASTĘPCY
- studium przypadkudr inż. Łukasz PaluchZakład Ekonomii i Polityki Gospodarczej,
Zakład Ekonomiki i Organizacji RolnictwaInstytut Ekonomiczno-Społeczny
Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie
MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.”Projekt opracowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 -
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
![Page 2: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/2.jpg)
22 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
1. Wprowadzenie
2. Cel główny badań
3. Organizacja i metodyka badań
4. Lokalizacja badań
5. Wyniki badań
6. Wnioski
PLAN WYSTĄPIENIAPLAN WYSTĄPIENIA
![Page 3: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/3.jpg)
33 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
WPROWADZENIEWPROWADZENIE
Na przeobrażenia obszarów wiejskich coraz większy wpływ wywierają procesy globalizacji i urbanizacji, których skutkiem są nie tylko zmiany struktury podmiotowej gospodarki narodowej przejawiające się w zmniejszaniu znaczenia rolnictwa w tworzeniu wartości dodanej, ale również zmiany w strukturze społeczno-zawodowej, w tym wzrost zatrudnienia w sektorze pozarolniczym, a także porzucanie działalności rolniczej.
Rozwój pozarolniczej działalności gospodarczej zmienia często profil funkcjonalności gmin w wymiarze społeczno-gospodarczym, a możliwość znalezienia atrakcyjniejszej pracy w sektorze usług lub przemyśle sprawia, że zainteresowanie młodych ludzi pracą w rolnictwie jest bardzo znikome.
![Page 4: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/4.jpg)
44 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
WPROWADZENIEWPROWADZENIE
Dynamika procesów dezagraryzacyjnych w sferze społeczno-gospodarczej, tj. niosących ze sobą zmniejszanie zatrudnienia w rolnictwie, a także zamieranie tradycyjnej kultury chłopskiej i wiejskiej są jednak uzależnione również od szeregu uwarunkowań obiektywnych, w tym położenia obszarów wiejskich względem większych miast.
Bliskość dużego miasta, o wyraźnie bogatszej strukturze rynku pracy od strony popytowej, przyczynia się do zmniejszenia znaczenia rolnictwa w strukturze gospodarki danej jednostki samorządu terytorialnego. Ponadto napływ ludności miejskiej do gmin położonych w strefach podmiejskich (subrubanizacja) powoduje zmianę ich dotychczasowego profilu funkcjonalności w wymiarze społeczno-gospodarczym.
![Page 5: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/5.jpg)
55 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
WPROWADZENIEWPROWADZENIE
W literaturze przedmiotu wskazuje się, iż procesy dezagraryzacji wsi są zatem obecnie najsilniejsze w regionach o najwyższym poziomie rozwoju gospodarczego, a także w regionach bardzo rozdrobnionych agrarnie.
Można zatem postawić tezę, iż szczególnie nasilone procesy dezagraryzacyjne, w tym problem braku następców w gospodarstwach rolnych Małopolski dotyczy szczególnie jednostek samorządu terytorialnego o najwyższym poziomie rozwoju gospodarczego, a także położonych w bliskiej odległości od ośrodków miejskich.
![Page 6: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/6.jpg)
66 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
CEL GŁÓWNYCEL GŁÓWNY
Celem opracowania jest próba oceny wpływu poziomu rozwoju gospodarczego gmin wiejskich województwa małopolskiego oraz ich położenia względem ośrodków miejskich na stan rolnictwa i perspektywy sukcesji gospodarstw rolnych, zlokalizowanych na ich obszarze.
![Page 7: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/7.jpg)
77 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
Zdefiniowanie problemu badawczego
I ETAP
Analiza danych (2004-2010) (BDL, SAS)
Zastosowanie metody unitaryzacji zerowanej
Wyznaczenie syntetycznych miar rozwoju (125 gmin wiejskich)
II ETAP
Analiza zebranego materiału
S T
U D
I U M
L I T
E R
A T
U R
Y
Wywiad z kwestionariuszem (13 gmin dobranych w sposób celowy)
Podział 125 gmin wiejskich ze względu na poziom rozwoju gospodarczego (4 grupy)
Podział gmin o najwyższym poziomie rozwoju ze względu na położenie (grupa I)
Rysunek 1. Organizacja badańŹródło: opracowanie
własne.
![Page 8: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/8.jpg)
88 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
ORGANIZACJA I METODYKA ORGANIZACJA I METODYKA BADAŃBADAŃ
Zestaw zmiennych charakteryzujący poziom rozwoju gospodarczego:
x1(s) - wskaźnik serwicyzacji gospodarki w 2010 r.,
x2(s) - liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON przypadających na 1000 mieszkańców w 2010 r., x3(s) - wielkość dochodów własnych na 1 mieszkańca w latach 2004 - 2010 [zł], x4(s) - udział wydatków majątkowych inwestycyjnych w wydatkach ogółem w latach 2004 - 2010 [%],x5(s) - wielkość środków pozyskanych z budżetu UE na 1000 mieszkańców w latach 2007 – 2010 [zł],x6(s) - wielkość wpływów do budżetu z tytułu podatków na 1 mieszkańca w 2010 r. [zł].
![Page 9: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/9.jpg)
99 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
LOKALIZACJA BADAŃLOKALIZACJA BADAŃ
Tabela 1. Podział gmin wiejskich w zależności od poziomu rozwoju gospodarczego
Tabela 2. Podział gmin wiejskich o najwyższym poziomie rozwoju gospodarczego ze względu na położenie
Grupa Rodzaj Liczba gmin Udział w
zbiorowości
IIIIIIIV
Najwyższy poziom rozwojuŚredni poziom rozwoju Niższy poziomie rozwojuNajniższy poziom rozwoju
17 33 63 12
13,626,450,4 9,6
Źródło: opracowanie własne.
Grupa GminyPołożenie w bliskim sąsiedztwie Krakowa
Kłaj, Lanckorona, Michałowice, Sułoszowa, Wielka Wieś, Zabierzów, Zielonki
Położenie peryferyjneKościelisko, Poronin, Sękowa, Spytkowice, Szerzyny, Wietrzychowice
Wykluczenie z badań Spytkowice, Przeciszów, Bolesław, Wieprz
![Page 10: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/10.jpg)
1010 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
WYNIKI BADAŃWYNIKI BADAŃ
Tabela 3. Wybrane charakterystyki gospodarstw rolnych badanych gmin wiejskich
Źródło: obliczenia własne na podstawie: danych PSR 2010.
Wyszczególnienie
Gminy o najwyższym poziomie rozwoju gospodarczego Województwo
małopolskie ogółemogółem
gminy peryferyjne
gminy położone w bliskim sąsiedztwie
KrakowaUdział UR gospodarstw rolnych w powierzchni ogółem gmin [%]
36,8 30,8 45,4 43,5
Wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej [pkt.]
66,1 50,0 88,7 65,5
Udział UR wyłączonych z produkcji rolnej [%] 21,4 23,6 19,2 18,5
Udział UR w gospodarstwach o powierzchni do 1 ha UR 9,2 6,7 12,1 9,4
![Page 11: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/11.jpg)
1111 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
WYNIKI BADAŃWYNIKI BADAŃ
Tabela 4. Wybrane charakterystyki struktury agrarnej badanych gmin wiejskich
Źródło: obliczenia własne na podstawie: danych PSR 2010.
Wyszczególnienie
Gminy o najwyższym poziomie rozwoju gospodarczego Województw
o małopolskie
ogółemogółem
gminy peryferyjne
gminy położone w bliskim sąsiedztwie
Krakowa
Udział gospodarstw rolnych o powierzchni do 1 ha UR 46,9 42,3 51,5 43,2
Przeciętna powierzchnia UR gospodarstwa rolnego 2,37 2,45 2,29 2,96
Przeciętna powierzchnia UR gospodarstwa rolnego powyżej 1 ha UR
4,03 3,96 4,11 4,72
Udział gospodarstw rolnych o wielkości powyżej 8 tys. euro SO
7,4 6,0 8,5 8,5
Udział gospodarstw rolnych nie prowadzących działalności rolniczej
20,1 16,4 24,1 22,4
Udział gospodarstw rolnych nie utrzymujących zwierząt 56,3 49,1 61,5 54,3
![Page 12: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/12.jpg)
1212 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
WYNIKI BADAŃWYNIKI BADAŃ
Tabela 5. Główne źródła dochodu gospodarstw rolnych badanych gmin wiejskich
Źródło: obliczenia własne na podstawie: danych PSR 2010.
Udział gospodarstw indywidualnych
Gminy o najwyższym poziomie rozwoju gospodarczego Województ
wo małopolskie ogółem
ogółemgminy
peryferyjne
gminy położone w bliskim sąsiedztwie
Krakowa
Dochody rolnicze >50% dochodów 11,9 13,4 10,6 13,1Dochody z pracy najemnej >50% dochodów 37,6 32,3 41,6 36,9
Emerytura i renta >50% dochodów 24,3 24,4 24,1 26,2Dochody pozarolnicze >50% dochodów 12,7 13,1 12,3 10,9
![Page 13: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/13.jpg)
1313 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
WYNIKI BADAŃWYNIKI BADAŃ
Tabela 6. Struktura wiekowa i wykształcenie kierowników gospodarstw rolnych badanych gmin wiejskich
Źródło: obliczenia własne na podstawie: danych PSR 2010.
Wyszczególnienie
Gminy o najwyższym poziomie rozwoju gospodarczego Województw
o małopolskie
ogółemogółem
gminy peryferyjn
e
gminy położone w bliskim sąsiedztwie
Krakowa
Udział gospodarstw, w których kierownik jest w wieku do 44 lat 27,0 30,7 24,4 27,4Udział gospodarstw, w których kierownik jest w wieku powyżej 55 lat
29,1 28,4 29,6 28,1
Udział kierowników gospodarstw posiadających co najmniej średnie wykształcenie rolnicze
4,1 3,6 4,4 4,5
![Page 14: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/14.jpg)
1414 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
WNIOSKIWNIOSKI
Wyraźnie rozdrobniona struktura agrarna oraz występowanie niekorzystnych warunków do gospodarowania ziemią, generujące ograniczone możliwości uzyskania parytetowych dochodów z małopolskiego rolnictwa, które są znacznie niższe niż średnio w kraju powoduje, ograniczenie w sukcesji gospodarstw rolnych Małopolski, gdzie dla ponad 25% gospodarstw wiek ich kierowników przekroczył 55 lat.
![Page 15: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/15.jpg)
1515 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
WNIOSKIWNIOSKI
Trudności w skutecznym przekazaniu gospodarstw Małopolski związane są jednak nie tylko ze specyficznymi uwarunkowaniami natury środowiskowej, ale wynikają one także z problemu odpływu młodzieży z obszarów peryferyjnych regionu w kierunku intensywnie rozwijających się ośrodków miejskich, o wyraźnie bogatszej strukturze rynku pracy od strony popytowej, zjawiska wzmożonej emigracji zagranicznych oraz napływu ludności miejskiej do gmin położonych w strefach podmiejskich, co powoduje zmianę ich dotychczasowego profilu funkcjonalności w wymiarze gospodarczym.
![Page 16: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/16.jpg)
1616 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
WNIOSKIWNIOSKI
Prowadzone badania w jednostkach samorządu terytorialnego, o statusie wiejskim, zlokalizowanych na obszarach peryferyjnych Małopolski wykazały, iż zjawisko intensywnych emigracji zarobkowych w kierunku miast i zagranicę jest czynnikiem destymulującym rozwój produkcji rolniczej, a tym samym perspektywy przekazania gospodarstw rolnych następcy. Większość z pytanych respondentów stwierdziła bowiem, że spośród 23% gospodarstw uznanych za potencjalnie rozwojowe, w co piątym z nich istnieją możliwości skutecznego przekazania gospodarstwa następcy.
![Page 17: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/17.jpg)
1717 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
WNIOSKIWNIOSKI
Analiza pozyskanego materiału empirycznego wskazała, iż w gminach wiejskich, usytuowanych w strefach podmiejskich województwa małopolskiego spośród 14% gospodarstw potencjalnie rozwojowych, zaledwie co ósme posiada ewentualnego następcę. Rolnictwo ulega tu zatem nasilonym procesom dezagraryzacji, co związane jest z kolei, z napływem ludności miejskiej, której działalność gospodarcza zmienia często profil funkcjonalności gminy w wymiarze gospodarczym, a gospodarstwo rolne nie stanowi głównego źródła dochodu, ograniczając tym samym zainteresowanie młodych ludzi jego przejęciem i prowadzeniem produkcji rolnej.
![Page 18: dr inż. Łukasz Paluch](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022050819/56814c67550346895db98c57/html5/thumbnails/18.jpg)
dr inż. Łukasz Paluch
Zakład Ekonomii i Polityki Gospodarczej,Instytut Ekonomiczno-Społeczny
Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie
MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na obszarach
wiejskich Europy”wiejskich Europy”
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ