Drones en Natura 2000
samen lossen wij dit op
Deze brochure is een samenvatting van een onderzoek dat in 2019 is uitgevoerd 1. Behandeld wordt: de verantwoorde inzet van drones in Natura 2000-gebieden voor het uitvoeren van monitoring en/of metingen, technische handelingen en monstername. Het biedt de beheerder en het bevoegd gezag de noodzakelijke handvatten voor de beoordeling van het wel of niet toestaan van werkzaamheden met drones in Natura 2000-gebieden, zodat beoordeeld kan worden of er een reële kans bestaat dat het vliegen met drones boven een Natura 2000-gebied een nadelig effect heeft op de voorkomende natuurwaarden.
Natura 2000Planten en dieren laten zich niet tegenhouden door landsgrenzen. Natura 2000 richt zich daarom op het behoud en de ontwikkeling van biodiversiteit in heel Europa. Natura 2000 is de overkoepelende naam voor gebieden die worden beschermd vanuit de Vogel- en Habitatrichtlijn. Volgens deze Europese richtlijnen moeten lidstaten specifieke diersoorten en hun natuurlijke leefomgeving (habitat) beschermen om de biodiversiteit te behouden. Voor de Nederlandse gebieden staat in het aanwijzingsbesluit welke doelen worden nagestreefd per gebied, bijvoorbeeld welke planten en dieren binnen het gebied bescherming verdienen.
Elk Natura 2000-gebied, of cluster van Natura 2000-gebieden, heeft zijn eigen beheerplan. In een beheer-plan staat vermeld welke maatregelen nodig zijn om de instandhoudingsdoelstellingen voor dieren, planten en hun leefgebieden te behalen. Een beheerplan maakt ook duidelijk welke activiteiten zonder meer zijn toegestaan, welke activiteiten onder voorwaarden zijn toegestaan en voor welke activiteiten een vergunning op grond van de Wet natuurbescherming nodig is. In bepaalde gevallen gelden er beperkingen voor activiteiten, bijvoorbeeld ten tijde van het broedseizoen. Activiteiten met mogelijk nadelige effecten
Foto omslag: Fouragerende lepelaars in de Waddenzee. Bron Ecomare: Texel.1 Jeninga, S.K. & R.E. van der Vliet, 2019. Handreiking drones boven Natura 2000-gebieden. Rapport 19-206.
Bureau Waardenburg, Culemborg.
IntroductieIn Nederland zijn op land 163 en op zee 3 Natura 2000- gebieden aangewezen om specifieke diersoorten en hun natuurlijke leefomgeving te beschermen en zo de biodiversiteit te behouden. Door middel van een beheerplan worden activiteiten in deze gebieden gereguleerd. Daaruit volgt of activiteiten (onder voorwaarden) toegestaan zijn of dat een vergunning noodzakelijk is op grond van de Wet natuurbescherming (Wnb). Een activiteit die de laatste jaren steeds meer wordt uitgeoefend is het vliegen met drones. Uit de praktijk blijkt dat beheerders van de Natura 2000- gebieden zeer verschillend omgaan met het toelaten van drones in de gebieden.
| | Ministerie van IenW2
op de Natura 2000-doelen blijven vergunningplichtig. Het vliegen met drones is een relatief nieuwe activiteit die snel in omvang toeneemt en nog niet altijd wordt benoemd in beheerplannen. Omdat deze activiteit (afhankelijk van omvang, doel en tijd) potentieel nadelig zou kunnen zijn voor de Natura 2000-doelen, is deze in principe vergunningplichtig. De mogelijke effecten zijn vooral een verandering in gedrag (schrik- of vluchtgedrag) van dieren door auditieve en visuele verstoring. In de praktijk bestaan bij bevoegde gezagen en beheerders van Natura 2000-gebieden grote verschillen in de eisen voor het toelaten van drones boven een gebied. Deze brochure geeft richtlijnen voor een verantwoorde beoordeling van activiteiten met drones in Natura 2000-gebied.
Typen drones en effectenHet woord drone is een oud Nederlands (en Engels) woord voor een dar, de mannelijke bij. De twee belangrijkste typen drones zijn vliegtuig-type (fixed-wing) drones en rotor drones. De fixed-wing is het oertype, lijkend op een vliegtuig. Rotor drones zijn varianten op de helikopter met een veelvoud aan rotors. Keuze voor inzet van een drone is op basis van hun autonomie (volledig bestuurd of autonoom vliegend), wendbaarheid, grootte (ter grootte van een insect tot ter grootte van een klein vliegtuig), gewicht (van enkele grammen tot enkele kilo’s), vliegduur en energiebron (batterij of benzinemotor). In veel onder-zoeken worden elektrische drones ingezet. Specifiek voor natuuronderzoek is het goed te beseffen dat het silhouet van een fixed-wing drone enigszins lijkt op een roofvogel hetgeen kan leiden tot extra schrikreacties van dieren.
Wetgeving en beleidVanaf 31 december 2020 geldt in alle EU-landen dezelfde Europese regelgeving voor dronepiloten. Vliegbewegingen worden vanaf dat moment ingedeeld naar risico in een drietal categorieën: ‘open’, ‘specific’ en ‘certified’. Het merendeel van de dronevluchten valt in de lage risicocategorie ‘open’. In deze categorie moeten piloten van drones vanaf 250 gram hun drone laten registreren en een theorie-examen halen. Drones tot 500 gram mogen boven gebouwen vliegen mits geen personen overvlogen worden. Voor zwaardere drones gelden bepaalde afstanden tot bebouwing en mensen. De categorieën ‘specific’ en ‘certified’ betreffen vluchten met een (veel) hoger risico. Bij de categorie ‘specific’ kan worden gedacht aan vluchten boven mensen of in gecontroleerd luchtruim en bij de categorie ‘certified’ aan vluchten die buiten het zicht plaats vinden, dit mag straks ook in ‘specific’. In Nederland zijn circa 120 gespecialiseerde dronebedijven in de ‘certified’ categorie en circa 1000 in de open categorie (31-08-2020). Ook recreatieve dronevliegers vallen in de open categorie.
Verstoring van dieren door dronesVeel dieren leven verscholen op of in de waterbodem. Deze dieren worden niet verstoord door drones. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat slechts enkele diergroepen die in Nederland in Natura 2000-gebieden voorkomen verstoord kunnen worden door drones: vogels en zeehonden. Zeehonden komen alleen langs de kusten van de Waddenzee en het Deltagebied voor zodat in het grootste deel van Nederland alleen vogels verstoord kunnen worden door drones.
Stappenplan m.b.t. het vliegen met een drone Het beheerplan van een Natura 2000-gebied is de eerste ingang om te raadplegen voordat wordt gevlogen boven een Natura 2000-gebied. Er zijn twee opties:• dronegebruik is gereguleerd in het beheerplan. In dit geval is duidelijk waar en/of wanneer met een
drone gevlogen mag worden. Bij afwijken hiervan zal een vergunning moeten worden aangevraagd. • dronegebruik wordt niet als activiteit genoemd in het beheerplan. In beginsel moet dan een vergunning
worden aangevraagd. Gezien duur en kosten van dergelijke procedures is het aan te raden om eerst contact op te nemen met de ‘voortouwnemers’ van het betreffende gebied (te raadplegen op: www.bij12.nl/onderwerpen/natuur-en-landschap/natura-2000-beheerplannen/).
Drones en Natura 2000 | 3
Case 1: Fauna inventarisatie opeiland Tiengemeten
In 2018 is in opdracht van Natuurmonumenten onderzocht in hoeverre Schotse Hooglanders op het eiland Tiengemeten geteld kunnen worden met drones met warmtecamera’s. Dit eiland is sinds 2007 een wetland geworden en is circa 10km2 groot. Normaliter vindt deze telling te voet plaats waarbij diverse personen zich gedurende meerdere dagen over het eiland verplaatsten. Dit is relatief tijds- en arbeidsintensief. Het vergroot bovendien de kans dat runderen zich tussen-tijds verplaatsen zodat zij onterecht dubbel of juist helemaal niet worden geteld.
Case studies
| | Ministerie van IenW4
Omdat de runderen relatief groot zijn werden zij, ondanks de hoge vegetatie, zelfs vanaf grote hoogte (120 meter) en op ruime afstand (500 meter) opgepikt door de warmtecamera. De telling werd real-time uitgevoerd m.b.v. het live camerabeeld op de grond. De opnames kunnen echter ook naderhand worden uitgelezen voor een (her)telling via een computer. Dankzij de inzet van de drone werd binnen slechts drie uur ruim 2/3 van het totale oppervlak in beeld gebracht. Het uiteindelijk getelde aantal runderen bleek nagenoeg gelijk aan de laatste cijfers van de gebiedsbeheerders.
Zodoende blijkt de monitoring van fauna met drones niet alleen efficiënt en effectief maar biedt het ook een betrouwbaar kwantitatief (aantallen) én kwalitatief (spreiding) beeld van populaties. Door de telling te verplaatsen van de grond naar een drone op hoogte en de duur fors te verkorten wordt fysieke verstoring van flora en fauna gereduceerd. Tijdens de proef is ook gelet op de impact van drones op de aanwezige fauna. Alleen tijdens het opstijgen wordt de drone een korte blik toegeworpen, maar eenmaal op hoogte blijven dieren op hun plaats en ongestoord doorgaan met hun activiteiten.
Specificaties: • Natura 2000-gebied: Haringvliet• Beheerder: Natuurmonumenten, Beheereenheid Zuid-Hollandse Eilanden, contactpersoon: Gerwin
Geertse• Uitgevoerd door: GeoZICHT (i.s.m. Waternet en Waterschap Rivierenland), Utrecht, contactpersoon:
Bob van der Meij• Drone en sensor type: DJI Matrice 210-RTK (rotor drone), Zenmuse XT (thermische camera) en Zenmuse
X5S (visuele camera, RGB)
Drones en Natura 2000 | 5
Case 2: Inventarisatie dotterbloemen in de Biesbosch
Bureau Waardenburg onderzocht binnen het SPECTORS-project de mogelijkheden om via deep learning technieken plantensoorten op basis van dronebeelden te herkennen om zo veldinventarisaties te ondersteunen of te vervangen. In samenwerking met de Wageningen University & Research (WUR) werd in 2018 een algoritme ontwikkeld om de dotterbloem te identificeren op afbeeldingen verzameld door een drone in Natura 2000-gebied Biesbosch. Deze soort van wetlands bloeit in het vroege voorjaar met opvallende felgele bloemen. Wetlands zijn moeilijk begaanbaar, zodat drones een prima alternatief of aanvulling kunnen zijn voor vegetatiekarteringen.
Case studies
| | Ministerie van IenW6
De vluchten werden uitgevoerd boven open graslanden en wilgenbossen op een optimale vlieghoogte van 50 meter. Het bleek goed mogelijk om de soort te herkennen op de foto’s. Resultaten voor bos bleken beter dan voor grasland en moeras, waarschijnlijk vanwege een grotere trainingsset in bos. Het model had een nauwkeurigheid tussen 70-75%. Dit was lager dan verwacht en werd voornamelijk veroorzaakt door een lagere nauwkeurigheid in grasland en moeras. Aan een verbetering hiervan wordt gewerkt.
Specificaties: • Natura 2000-gebied: Biesbosch• Beheerder: Staatsbosbeheer• Uitgevoerd door: Bureau Waardenburg, Culemborg, contactpersoon: Rob van de Haterd• Drone en sensor type: Phantom 4 pro+ (rotor drone) met RGB-camera (true color)
Drones en Natura 2000 | 7
Case 3: In kaart brengen van afval voor de Groningse kust van de Waddenzee
Na de ramp met het containerschip MSC Zoe in de Waddenzee heeft Rijkswaterstaat een drone ingezet om de verspreiding van klein afval, zoals plastic en piepschuim, op de kwelders voor de Groningse vastelandskust in beeld te brengen. Deze informatie is gebruikt om plannen te maken voor opruim-acties. Rijkswaterstaat heeft deze inventarisatie uitgevoerd in opdracht van het Commando Plaats Incident (CoPI) en ter ondersteuning van het Groninger Landschap, Waterschap Noorderzijlvest, kweldereigenaren en gemeente het Hoogeland.
Case studies
| | Ministerie van IenW8
Het gehele gebied tussen Noordpolderzijl en Lauwersoog is afgevlogen. Om een goed overzicht te krijgen van de verspreiding van het afval werd op 50 tot 70 meter hoogte gevlogen. Door het vliegen met een drone kon snel een gedetailleerd beeld worden verkregen van de hoeveelheid afval en de hotspots. Door deze informatie kon snel en gericht afval worden opgeruimd.
Specificaties: • Natura 2000-gebied: Waddenzee• Beheerder: Rijkswaterstaat • Uitgevoerd door: Rijkswaterstaat, contactpersoon: Wopke Kuipers• Type drone: Phantom 4 en DJI Mavic
Drones en Natura 2000 | 9
Case 4: Monitoren waterkwaliteit met behulp van een drone
Case studies
Nederland heeft veel meren en rivieren waarin zich bij hogere temperaturen allerlei organismen ontwikkelen, zoals blauwalg en botulisme. Deze organismen kunnen volksgezondheid en veiligheid van het watermanagement bedreigen. Om de waterkwaliteit te kunnen monitoren worden handmatig watermonsters genomen die vervolgens vervoerd worden naar laboratoria. Het transport kan een negatief effect hebben op de kwaliteit van het monster. Daarnaast is het handmatig nemen van monsters een tijdsintensief en kostbaar proces. Het is daardoor nu nog niet mogelijk om het oppervlaktewater met een hoge frequentie en resolutie te controleren.
| | Ministerie van IenW10
Op initiatief van Rijkswaterstaat, TU Delft’s MAVLab en Cytobuoy company is daarom het Pelikaan drone project gestart met als doel de waterbemonstering te automatiseren. De Pelikaan drone is een drone die watermonsters kan nemen, ontwikkeld door de TU Delft. De drone analyseert de monsters direct bij terugkomst op het voorkomen van algen en micro-organismen. Deze worden gescand en gefoto grafeerd, waarna de data direct wordt verwerkt en geüpload op een online portaal. Hierbij zijn dus twee technieken aan elkaar gekoppeld (TU Delft MAVlab2-hybride drone en het analyseapparaat CytoSense flow-cytometer). Dit leidt tot een meetsysteem dat autonoom de waterkwaliteit real time en op verschillende plaatsen kan controleren. Hierdoor kan men ook vaker en sneller de waterkwaliteit bepalen. De verwachting is dat het systeem de controlestandaard van de waterkwaliteit aanzienlijk zal verbeteren, terwijl de kosten worden verlaagd ten opzichte van de traditionele aanpak. De drone is getest in het natuurgebied de Marker Wadden.
Specificaties: • Natura 2000-gebied: Markermeer & IJmeer• Beheerder: Natuurmonumenten• Uitgevoerd door: TU Delft; contactpersoon: Bart Remes• Type drone: TU Delft MAVlab2-hybride drone3
Drones en Natura 2000 | 11
Case 5: Filmopnames boven Natura 2000gebied Drentsche Aa
Case studies
Marketing Drenthe heeft op twee locaties in het Natura 2000 gebied Drentsche Aa filmopnamen laten maken met behulp van een drone. Het doel van de filmopnamen was het in beeld brengen van het landschap van Drenthe om dit ver-volgens in te zetten voor een commercial voor de NPO. De commercial was onderdeel van de Wereld(s) Erfgoed-campagne. Naast de Drentse Oernatuur waren ook de Koloniën van Weldadigheid, de hunebedden en de Hondsrug UNESCO Global Geopark zichtbaar in deze campagne.
| | Ministerie van IenW12
De dronevluchten in het Natura 2000-gebied Drentsche Aa vonden plaats langs wegen en paden boven het Balloërveld en langs de Drentsche Aa. Er werd gevlogen op een hoogte van respectievelijk 30 en 50 m voor maximaal 15 minuten. De opnames hebben geresulteerd in bruikbare beelden vanuit de lucht van de Drentse natuur. Deze opnames waren zonder drone niet mogelijk geweest.
Specificaties: • Natura 2000-gebied: Drentsche Aa• Beheerder: Staatsbosbeheer• Uitgevoerd door: Stunned• Type drone: DJI Mavic Pro met camera
Drones en Natura 2000 | 13
Risico op overtreding
Wnb nihil
Ja
Risico op overtreding Wnb nihil
Verblijfplaatsen of nesten aangewezen soorten (mogelijk) aanwezig?
Vliegplan conform uitgangspunten
(beschreven in de toelichting)?
Verstoring mogelijk aan de orde. Zijn er alternatieve locaties
(zie toelichting) in het gebied beschikbaar waar naar uitgewe-
ken kan worden?
Effecten op instandhoudings-doelstellingen niet
uit te sluiten. Nadere beoordeling
noodzakelijk.
Vliegplan in parallelle banen
of rechtlijnige overvlucht(en)?
Er wordt niet op één plek gebleven.
Geen risico op
overtreding Wnb
Risico op overtreding
Wnb nihil
Risico op overtreding
Wnb nihil
Geen risico op
overtreding Wnb
Geen risico op
overtreding Wnb
Aangewezen soorten (mogelijk) aanwezig in het te monitoren/onderzoeken gebied?
Aangewezen soorten (mogelijk) op locatie aanwezig?
Nee
Ja
Ja
Nee NeeJa
Nee
Nee
Ja
Nee
Ja
Professioneel dronegebruikLet op!: dit stroomschema heeft betrekking op de beoordeling van de effecten volgens de gebieds bescherming Wnb en gaat daarnaast uit van enkele andere uitgangspunten, beschreven in de toelichting 2.
Stroomschema
Lage en korte frequentieduur
Inspectie van bouwwerken en werkzaamheden
Monitoring en/of onderzoek van natuurwaarden
Fotografie, media en overige activiteiten
Ga verder op de volgende pagina
Vliegfrequentie en duur (definities in toelichting)
Doel van de vlucht Let op!: vanaf hier wordt ervan uitgegaan dat het vluchtplan vastligt en niet gewijzigd wordt, zie toelichting.
Hoge frequente en/of lange duur
| | Ministerie van IenW14
Effecten op instandhoudings-doelstellingen niet
uit te sluiten. Nadere beoordeling
noodzakelijk.
Risico op overtreding
Wnb nihil
JaNee
Risico op overtreding
Wnb nihil
Ja
VlieghoogteRotor: >50 m?
Fixed-wing: >50 m
Vlieghoogte Rotor: >50 m?
Fixed-wing: > 75?
Ja Ja
Nee Nee
Habitatrichtlijn- en vogelrichtlijngebied
Betreft het conform de uitgangspunten een dagvlucht (beschreven in de
toelichting)?
Verstoring mogelijk aan de orde.Zijn er alternatieve locaties
(zie toelichting) in het gebied beschik-baar waar naar uitgeweken kan worden?
Wordt er gevlogen over rustplaatsen van zeehonden?
VlieghoogteRotor: >60 m?
Fixed-wing: >70 m
VlieghoogteRotor: >50 m?
Fixed-wing: >50 m
Zeehonden in overvlogen gebied aanwezig?
Wordt er over broedende vogels (doelsoorten) (nesten/
broedkolonies) gevlogen?
Aangewezen soorten aanwezig op locatie betreffen zeehond, vleermuis, bever of
otter?
Zijn er verstoringsgevoelige soorten aanwezig op locatie of hoogwatervluchtplaats en/of
belangrijke slaapplaatsen
Geen risico op
overtreding Wnb
Risico op overtreding
Wnb nihil
Risico op overtreding
Wnb nihil
Risico op overtreding
Wnb nihil
Vinden de vluchten plaats in de periode? Broedperiode: ca. 1 maart t/m
ca. 15 augustus
Doorloop zowel het schema Habitatrichtlijngebied als het
Vogelrichtlijngebied
Nee Nee
Nee Ja
Nee
Ja Ja
Ja
Nee
Nee Nee
Ja Ja
Ja NeeNee Ja
Keuzeblokken Een vraagstelling die beantwoord moet worden met ja of nee Verschillende typen waaruit een keuze moet worden gemaakt
Resultaatblokken Geen/verwaarloosbaar risico op het niet behalen van instand-
houdingsdoelstellingen en dientengevolge overtreding van de Wnb Negatief effect op het behalen van de instandhoudings-
doelstellingen en dientengevolge overtreding van de Wnb niet op voorhand uit te sluiten
Vogelrichtlijngebied
In wat voor gebied gaat er gevlogen worden?
Habitatrichtlijngebied (met aanwijzing habitatsoorten)
2 Handreiking drones boven Natura 2000-gebieden. Rapport 19-206. Bureau Waardenburg, Culemborg.
Drones en Natura 2000 | 15
Worden hoogwater-vluchtplaatsen en/of
belangrijke slaap-plaatsen vermeden?
Geen risico op
overtreding Wnb
JaNee Nee
Nee
Risico op overtreding Wnb nihil
Recreatief dronegebruikLet op!: dit stroomschema heeft betrekking op de beoordeling van de effecten volgens de gebiedsbescherming Wnb en gaat daarnaast uit van enkele andere uitgangspunten, beschreven in de toelichting 3.
Stroomschema
Lage en korte frequentieduur
Vliegfrequentie en duur (definities in toelichting)
In wat voor gebied gaat er gevlogen worden?Let op!: vanaf hier wordt ervan uitgegaan dat het vluchtplan vastligt en niet gewijzigd wordt, zie toelichting.
Hoge frequente en/of lange duur
Habitatrichtlijn- en vogelrichtlijngebied
Worden rustplaatsen van zeehonden gemeden?
Vluchten vinden plaats in de periode: Broedperiode: ca. 1 maart t/m
ca. 15 augustus Winterperiode (ganzengebieden):
oktober t/m maart
Doorloop zowel het schema Habitatrichtlijngebied als het
Vogelrichtlijngebied
Vogelrichtlijngebied Habitatrichtlijngebied
(met aanwijzing habitatsoorten)
Ja
Risico op overtreding
Wnb nihil
Ja
Effecten op instandhoudings-doelstellingen niet
uit te sluiten. Nadere beoordeling
noodzakelijk.
Risico op overtreding
Wnb nihil
JaNee
Verstoring mogelijk aan de orde. Zijn er alternatieve locaties
(zie toelichting) in het gebied beschik-baar waar naar uitgeweken kan worden?
3 Handreiking drones boven Natura 2000-gebieden. Rapport 19-206. Bureau Waardenburg, Culemborg.
| | Ministerie van IenW16
38Rijntakken
38Rijntakken
71Loevestein, Pompveld & Kornsche Boezem
157Geuldal
38Rijntakken
1Waddenzee
72IJsselmeer
113Voordelta
7Noordzeekustzone
57Veluwe
73Markermeer & IJmeer
118Oosterschelde
122Westerschelde & Saeftinghe
115Grevelingen
112Biesbosch
163Vlakte van de Raan
8Lauwersmeer
109Haringvliet
35De Wieden
88Kennemerland-Zuid
145Maasduinen
114Krammer-Volkerak
34Weerribben
111Hollands Diep
78Oostvaardersplassen
30Dwingelderveld
157Geuldal
149Meinweg
119Veerse Meer
4Duinen Terschelling
27Drents-Friese Wold & Leggelderveld
33Bargerveen
13Alde Feanen
74Zwarte Meer
75Ketelmeer & Vossemeer
23Fochteloërveen
76Veluwerandmeren
127Markiezaat
38Rijntakken
128Brabantse Wal
29Holtingerveld
25Drentsche Aa-gebied
97Meijendel & Berkheide
87Noordhollands Duinreservaat
56Arkemheen
5Duinen Ameland
116Kop van Schouwen
93Polder Zeevang
140Groote Peel
42Sallandse Heuvelrug
39Vecht- en Beneden-Reggegebied
86Schoorlse Duinen
100Voornes Duin
120Zoommeer
150Roerdal
131Loonse en Drunense Duinen & Leemkuilen
95Oostelijke Vechtplassen
20Zuidlaardermeergebied
94Naardermeer
139Deurnsche Peel & Mariapeel
3Duinen Vlieland
12Sneekermeergebied
19Leekstermeergebied
14Deelen
110Oudeland van Strijen
44Borkeld
136Leenderbos, Groote Heide & De Plateaux
2Duinen en Lage Land Texel
89Eilandspolder
103Nieuwkoopse Plassen & De Haeck
32Mantingerzand
147Leudal
135Kempenland-West
40Engbertsdijksvenen
10Oudegaasterbrekken, Fluessen en omgeving
24Witterveld
9Groote Wielen
133Kampina & Oisterwijkse Vennen
53Buurserzand & Haaksbergerveen
45Springendal & Dal van de Mosbeek
18Rottige Meenthe & Brandemeer
160Savelsbos
90Wormer- en Jisperveld & Kalverpolder
138Weerter- en Budelerbergen & Ringselven
6Duinen Schiermonnikoog
77Eemmeer & Gooimeer Zuidoever
137Strabrechtse Heide & Beuven
83Botshol
117Manteling van Walcheren
101Duinen Goeree & Kwade Hoek
36Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht
43Wierdense Veld
99Solleveld & Kapittelduinen
54Witte Veen
61Korenburgerveen
152Grensmaas
37Olde Maten & Veerslootslanden
155Brunssummerheide
162Abtskolk & De Putten
91Polder Westzaan
79Lepelaarplassen
134Regte Heide & Riels Laag
58Landgoederen Brummen
15Van Oordt's Mersken
28Elperstroomgebied
130Langstraat
92Ilperveld, Varkensland, Oostzanerveld & Twiske
85Zwanenwater & Pettemerduinen
84Duinen Den Helder-Callantsoog
49Dinkelland
132Vlijmens Ven, Moerputten & Bossche Broek
11Witte en Zwarte Brekken
104Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein
106Boezems Kinderdijk
142Sint Jansberg
144Boschhuizerbergen
125Canisvliet
26Drouwenerzand
55Aamsveen
41Boetelerveld
50Landgoederen Oldenzaal
102De Wilck
96Coepelduynen
17Bakkeveense Duinen
107Donkse Laagten
121Yerseke en Kapelse Moer
69De Bruuk
108Oude Maas
159Sint Pietersberg & Jekerdal
126Vogelkreek
71Loevestein, Pompveld & Kornsche Boezem
105Zouweboezem
98Westduinpark & Wapendal
63Bekendelle
16Wijnjeterper Schar
51Lonnekermeer
70Lingegebied & Diefdijk-Zuid
60Stelkampsveld
148Swalmdal
158Kunderberg
129Ulvenhoutse Bos
141Oeffelter Meent
156Bemelerberg & Schiepersberg
124Groote Gat
146Sarsven en De Banen
65Binnenveld
123Zwin & Kievittepolder
47Achter de Voort, Agelerbroek & Voltherbroek
64Wooldse Veen
82Uiterwaarden Lek
143Zeldersche Driessen
153Bunder- en Elslooërbos
46Bergvennen & Brecklenkampse Veld
62Willinks Weust
48Lemselermaten
31Mantingerbos
22Norgerholt
154Geleenbeekdal
81Kolland & Overlangbroek
161Noorbeemden & Hoogbos
21Lieftinghsbroek
151Abdij Lilbosch & voormalig Klooster Mariahoop
legenda
Vogelrichtlijngebied (VR)
Habitatrichtlijngebied (HR)
VR+HR
HR groeve
0 20.000 40.000 60.000 80.00010.000Meters
164Doggersbank
166Friese Front
165Klaverbank
De grondslagen voor de begrenzing en de beschermingsstatus zijn de publicaties van definitieve Natura 2000-aanwijzingsbesluiten, wijzigingsbesluiten en ontwerpwijzigingsbesluiten in de Staatscourant tot d.d. 23-05-2017, met uitzondering van Krammer-Volkerak (114) en Zoommeer (120).Beide gebieden hebben van rechtswege (Wet natuurbescherming) de status van Natura 2000-gebied, maar de Natura 2000-aanwijzingsbesluiten zijn op dit moment niet gepubliceerd.De geodata van de Natura 2000-gebieden zijn beschikbaar via het Nationaal Georegister (NGR) http://nationaalgeoregister.nl
Overzichtskaart ligging Natura 2000-gebieden
Opdrachtgever :
RVO.nlMinisterie van Economische Zaken
Kaartproductie: Gis Competence Center, RVODatum: 23 mei 2017
38Rijntakken
38Rijntakken
71Loevestein, Pompveld & Kornsche Boezem
157Geuldal
38Rijntakken
1Waddenzee
72IJsselmeer
113Voordelta
7Noordzeekustzone
57Veluwe
73Markermeer & IJmeer
118Oosterschelde
122Westerschelde & Saeftinghe
115Grevelingen
112Biesbosch
163Vlakte van de Raan
8Lauwersmeer
109Haringvliet
35De Wieden
88Kennemerland-Zuid
145Maasduinen
114Krammer-Volkerak
34Weerribben
111Hollands Diep
78Oostvaardersplassen
30Dwingelderveld
157Geuldal
149Meinweg
119Veerse Meer
4Duinen Terschelling
27Drents-Friese Wold & Leggelderveld
33Bargerveen
13Alde Feanen
74Zwarte Meer
75Ketelmeer & Vossemeer
23Fochteloërveen
76Veluwerandmeren
127Markiezaat
38Rijntakken
128Brabantse Wal
29Holtingerveld
25Drentsche Aa-gebied
97Meijendel & Berkheide
87Noordhollands Duinreservaat
56Arkemheen
5Duinen Ameland
116Kop van Schouwen
93Polder Zeevang
140Groote Peel
42Sallandse Heuvelrug
39Vecht- en Beneden-Reggegebied
86Schoorlse Duinen
100Voornes Duin
120Zoommeer
150Roerdal
131Loonse en Drunense Duinen & Leemkuilen
95Oostelijke Vechtplassen
20Zuidlaardermeergebied
94Naardermeer
139Deurnsche Peel & Mariapeel
3Duinen Vlieland
12Sneekermeergebied
19Leekstermeergebied
14Deelen
110Oudeland van Strijen
44Borkeld
136Leenderbos, Groote Heide & De Plateaux
2Duinen en Lage Land Texel
89Eilandspolder
103Nieuwkoopse Plassen & De Haeck
32Mantingerzand
147Leudal
135Kempenland-West
40Engbertsdijksvenen
10Oudegaasterbrekken, Fluessen en omgeving
24Witterveld
9Groote Wielen
133Kampina & Oisterwijkse Vennen
53Buurserzand & Haaksbergerveen
45Springendal & Dal van de Mosbeek
18Rottige Meenthe & Brandemeer
160Savelsbos
90Wormer- en Jisperveld & Kalverpolder
138Weerter- en Budelerbergen & Ringselven
6Duinen Schiermonnikoog
77Eemmeer & Gooimeer Zuidoever
137Strabrechtse Heide & Beuven
83Botshol
117Manteling van Walcheren
101Duinen Goeree & Kwade Hoek
36Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht
43Wierdense Veld
99Solleveld & Kapittelduinen
54Witte Veen
61Korenburgerveen
152Grensmaas
37Olde Maten & Veerslootslanden
155Brunssummerheide
162Abtskolk & De Putten
91Polder Westzaan
79Lepelaarplassen
134Regte Heide & Riels Laag
58Landgoederen Brummen
15Van Oordt's Mersken
28Elperstroomgebied
130Langstraat
92Ilperveld, Varkensland, Oostzanerveld & Twiske
85Zwanenwater & Pettemerduinen
84Duinen Den Helder-Callantsoog
49Dinkelland
132Vlijmens Ven, Moerputten & Bossche Broek
11Witte en Zwarte Brekken
104Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein
106Boezems Kinderdijk
142Sint Jansberg
144Boschhuizerbergen
125Canisvliet
26Drouwenerzand
55Aamsveen
41Boetelerveld
50Landgoederen Oldenzaal
102De Wilck
96Coepelduynen
17Bakkeveense Duinen
107Donkse Laagten
121Yerseke en Kapelse Moer
69De Bruuk
108Oude Maas
159Sint Pietersberg & Jekerdal
126Vogelkreek
71Loevestein, Pompveld & Kornsche Boezem
105Zouweboezem
98Westduinpark & Wapendal
63Bekendelle
16Wijnjeterper Schar
51Lonnekermeer
70Lingegebied & Diefdijk-Zuid
60Stelkampsveld
148Swalmdal
158Kunderberg
129Ulvenhoutse Bos
141Oeffelter Meent
156Bemelerberg & Schiepersberg
124Groote Gat
146Sarsven en De Banen
65Binnenveld
123Zwin & Kievittepolder
47Achter de Voort, Agelerbroek & Voltherbroek
64Wooldse Veen
82Uiterwaarden Lek
143Zeldersche Driessen
153Bunder- en Elslooërbos
46Bergvennen & Brecklenkampse Veld
62Willinks Weust
48Lemselermaten
31Mantingerbos
22Norgerholt
154Geleenbeekdal
81Kolland & Overlangbroek
161Noorbeemden & Hoogbos
21Lieftinghsbroek
151Abdij Lilbosch & voormalig Klooster Mariahoop
legenda
Vogelrichtlijngebied (VR)
Habitatrichtlijngebied (HR)
VR+HR
HR groeve
0 20.000 40.000 60.000 80.00010.000Meters
164Doggersbank
166Friese Front
165Klaverbank
De grondslagen voor de begrenzing en de beschermingsstatus zijn de publicaties van definitieve Natura 2000-aanwijzingsbesluiten, wijzigingsbesluiten en ontwerpwijzigingsbesluiten in de Staatscourant tot d.d. 23-05-2017, met uitzondering van Krammer-Volkerak (114) en Zoommeer (120).Beide gebieden hebben van rechtswege (Wet natuurbescherming) de status van Natura 2000-gebied, maar de Natura 2000-aanwijzingsbesluiten zijn op dit moment niet gepubliceerd.De geodata van de Natura 2000-gebieden zijn beschikbaar via het Nationaal Georegister (NGR) http://nationaalgeoregister.nl
Overzichtskaart ligging Natura 2000-gebieden
Opdrachtgever :
RVO.nlMinisterie van Economische Zaken
Kaartproductie: Gis Competence Center, RVODatum: 23 mei 2017
Drones en Natura 2000 | 17
Noord-HollandOmgevingsdienst Noord-Holland Noord (voert namens Provincie Noord-Holland de vergunning- en ontheffingsverlening Wnb uit)
Telefoonnummer: 088-10 21 300E-mailadres: [email protected]: Postbus 2095, 1620 EB Hoorn
Online informatie (toegespitst op drones): https://www.odnhn.nl/Ondernemers/Melding_of_vergunning/Vliegen_met_een_drone
Zuid-HollandOmgevingsdienst Haaglanden(voert namens Provincie Zuid-Holland de vergunning- en ontheffingsverlening Wnb uit)
Telefoonnummer (afdeling vergunningen): (070) 21 899 02E-mailadres: [email protected]: Postbus 14060, 2501 GB Den Haag
Online informatie (vergunning Wnb):omgevingsdiensthaaglanden.nl/natuur bescherming.html
ZeelandProvincie ZeelandAfdeling Personeel, Omgeving en Juridische Zaken (POJZ), team natuurbescherming
Telefoonnummer: 0118 631011.E-mailadres: [email protected]: Postbus 6001, 4330 LA Middelburg
Online informatie (Wnb en vergunningen):www.zeeland.nl/natuur-en-landschap/wet-natuurbescherming(doorverwijzing naar meer informatie over gebieds-bescherming en checklists voor vergunningsaanvraag)
Noord-BrabantOmgevingsdienst Brabant Noord(voert namens Provincie Noord-Brabant de vergunning- en ontheffingsverlening Wnb uit)
Telefoonnummer: 088-7430 000E-mailadres: [email protected]: Victorialaan 1, 5213 JG ‘s-Hertogenbosch
Online informatie (Wnb en vergunningen): www.odbn.nl/vergunningen/groene-wetgeving(doorverwijzing naar meer informatie over gebieds-bescherming en voor vergunningsaanvraag)
Contacten van vergunning verleners in de verschillende provincies
| | Ministerie van IenW18
Vergunningsaanvraag:www.brabant.nl/applicaties/producten/wet_natuurbescher-ming_vergunning_gebieden_natura_2000_16408.aspx
LimburgProvincie Limburg
Telefoonnummer: 043 389 99 99E-mailadres: [email protected]: Postbus 5700, 6202 MA Maastricht
Online informatie (Wnb en vergunningen):www.limburg.nl/loket/vergunningen-0/ vergunningen-0/@1820/natura2000-gebieden/
GelderlandProvincie Gelderland
Telefoonnummer: 026 359 91 11E-mailadres: [email protected]: Postbus 9090, 6800 GX Arnhem
Online informatie (vergunningen Wnb):www.gelderland.nl/Wet-Natuurbescherming-Vergunning-voor-Natura-2000-gebieden
UtrechtProvincie UtrechtTeam Vergunningverlening Natuur en Landschap (VVN)
Telefoonnummer: 030 258 91 11 E-mailadressen: [email protected] (voor vragen), [email protected] (voor aanvragen)Postadres: Postbus 80300, 3508 TH Utrecht
Online informatie (vergunningen Wnb):www.provincie-utrecht.nl/loket/vergunningen- ontheffingen/ontheffing-voor-beschermde-dieren- en-planten-wet-natuurbescherming#aan_welke
OverijsselProvincie Overijssel, natuurtelefoon
Telefoonnummer: 038 499 88 99E-mailadres: [email protected]: Postbus 10078, 8000 GB Zwolle
Online informatie (Wnb en vergunningen): www.overijssel.nl/loket/vergunning/milieu-natuur/wet/(doorverwijzingen naar meer informatie over gebieds-bescherming en voor aanvraagformulier wet natuur -bescherming)
FlevolandProvincie FlevolandCluster Natuur
Telefoonnummer: 0320- 265 346E-mailadres: [email protected]: Postbus 55, 8200 AB Lelystad
Online informatie (Wnb en vergunningen): www.flevoland.nl/loket/loketoverview/wet- natuur bescherming-gebiedsbescherming-19347
DrentheProvincie DrentheTeam Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving
Telefoonnummer: (0592) 36 55 55E-mailadres: [email protected]: Postbus 122, 9400 AC Assen
Online informatie (Wnb en vergunningen):www.provincie.drenthe.nl/onderwerpen/natuur-milieu/natuur/wnb/wet/(doorverwijzingen naar meer informatie over gebieds-bescherming en voor aanvraagformulier vergunning)
FrieslandProvincie FryslânGroen Fryslân, afdeling omgevingszaken
Telefoonnummer: 058 - 292 59 25E-mailadres: [email protected] Postadres: Postbus 20120, 8900 HM Leeuwarden
Online informatie (Wnb en vergunningen):www.fryslan.frl/beleidsthemas/wet-natuur-bescherming_3532/ (doorverwijzingen naar meer informatie over gebieds-bescherming en voor aanvraagformulier vergunning)
GroningenProvincie Groningen
Telefoonnummer: 050 - 316 46 10E-mailadres: [email protected]: Postbus 610, 9700 AP Groningen
Online informatie (Wnb en vergunningen):www.provinciegroningen.nl/vergunningen/wet-natuurbescherming/
Drones en Natura 2000 | 19
Vanuit Rijkswaterstaat werd deze opdracht begeleid door Aad van den Burg en Ilse Jonker. De begeleidingscommissie bestond verder uit de leden Jeroen Reinhold van Landschaps beheer Flevoland, Bob Rietveld van Float360/DARPAS en Bart Suntjens van de Omgevingsdienst West en Midden Brabant. Insprekers op de Landelijke drone- en datadag te Hoek van Holland op 5 november 2019 deden enkele waardevolle inhoudelijke suggesties.
Dit is een uitgave van
Rijkswaterstaat
www.rijkswaterstaat.nl 0800 - 8002
september 2020 | del0920001