Download - Dünyada ve Türkiye'de Buğday
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
1/42
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
2/42
I S T A N B U L T I C A R E T
O D A S ı M E C M U A S ı
A y r ı B a s ı l a n : 10
D Ü N Y A D A ve TÜRKİYE DE
B U Ğ D A Y
Y a z a n :
Z i y a ÇEKEL
Ege Bölgesi Snlu Ziraat Araştırma Eııstitnsti Müdürü.
I S T A N B U L
I 9 6 0
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
3/42
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
4/42
B İ R İ N C İ K I S I M
D Ü N Y A D A B U Û D A Y
1 — Buğdayın ist ihsal safhaları:
A — BUĞD AYIN TARİHÇESİ:
B u ğ d a y m e d e n i y e t i n i n k i ş a f ı n d a i lk z a m a n l a r d a m e v c u t o l a n
ö n e m l i b i r z i r a a t m a h s u l ü d ü r . İ n s a n g ı d a s ı o l a r a k d i ğ e r m a h s u l l e r e
n a z a r a n d a i m a b i r i n c i d e r e c e d e z i r a a t ı y a p ı l a n b i r m a h s u l o l a r a k t a r i h
b o y u n c a g ö r ü l m e k t e d i r . E l d e m e v c u t d e l i l l e r e g ö r e b u ğ d a y g i l l e r z i r a
a t ı n ı n " P a l e o l i t h i c " t a ş d e v r i n d e m e v c u t o l m a d ı ğ ı m a l û m o l m a k l a
b e r a b e r 6 0 0 0 - 7 0 0 0 s e n e e v v e l ** N eo li th ic " d e v i r d e z i r a a t ı n ı n b a ş l a m ı ş
o l m a s ı m u h t e m e l d i r .
M ı s ı r d a y a p ı l a n k a z ı l a r d a e h r a m l a r i ç e r i s in d e b u ğ d a y t a n e l e r i n e
r a s t l a n m ı ş o l m a s ı , b u ğ d a y ı n e s k i M ı s ı r h l a r d e v r i n d e ( 3 0 0 0 s e n e
e v v e l ) z i r a a t ı y a p ı l a n b i r m a h s u l o l d u ğ u fi k r in i k u v v e t l e n d i r m i ş t i r .
F i l v a k i y a p ı l a n i n c e l e m e l e r d e , e s k i M ı s ı r l ı l a r d e v r i n d e b u ğ d a y z i r a a t ı
n ı n g e n i ş m i k y a s t a y a p ı l m a k t a o l d u ğ u v e I s k e n d e r i y e n i n , o z a m a n l a r
b i r b u ğ d a y t i c a r e t m e r k e z i b u l u n d u ğ u , R o m a v e d i ğ e r m e m l e k e t l e r e
b u r a d a n b u ğ d a y i h r a c a t ı y a p ı l d ı ğ ı n e t i c e s i n i v e r m e k t e d i r .
B u n d a n b a ş k a , y i n e k a z ı l a r n e t i c e s i n d e , ç o k e s k i t a r i h l e r d e Y a
f a v e K ü d u s d o l a y l a r ı n d a I b r a n i l e r t a r a f ı n d a n b u ğ d a y z i r a a t ı n ı n y a
p ı l m a k t a o l d u ğ u . M i l a t t a n " 5 0 0 , , s e n e e v v e l B a b i l l i l e r i n v e " A s u r i , ,
l e r in v e d a h a s o n r a l a r ı e s k i Y u n a n v e R o m a l ı l a r ı n d a g e n i ş m i k y a s t a
b u ğ d a y z i r a a t ı y a p m ı ş o l d u k l a r ı ö ğ r e n i l m i ş t i r .
D i ğ e r t a r a f t a n , A s y a ' d a " T ü r k i s t a n , , d a y a p ı l a n k a z ı l a r ı s o n u n d a ,
M i l â t t a n ( 3 0 0 ) s e n e e v v e l e a i t d e v i r l e r d e b u ğ d a y d a n e l e r i g ö r ü l m ü ş
o l m a k l a b u r a d a d a b u ğ d a y a g e r e ğ i ş e k i l d e ö n e m v e r i l m i ş o l d u ğ u , v e
y i n e M i l â t t a n ( 2 8 0 0 ) s e n e e v v e l * *Ç in " d e v e ( 2 0 0 0 ) s e n e e v v e l d e
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
5/42
O r t a A v r u p a ' d a b u ğ d a y y e t i ş t i r i l m i ş v e t i c a r e t i n i n y a p ı l m ı ş o l d u ğ u
t e s p i t o l u n m u ş t u r .
B i l â h a r e m e d e n i y e t i n i l e r l e m e s i y l e z i r a a t m a k i n a l a r ı n m i c ad ı , ç e
ş it li n a k i l v a s ı t a l a r ı n ı n ke ş f i m e m l e k e t l e r a r a s ı n d a k i m ü n a s e b e t l e r i n
t e s i s i n i m ü m k ü n k ı l m ı ş v e m a k i n e l i b u ğ d a y z i r a a t ı n a g i r iş i lm i ş
o l m a s ı b u ğ d a y e k i m s a h a s ı n ı n d a h a f a z l a g e n i ş l e m e s i n e v e h a s ı l a t ı n
d a a r t m a s ı n a b i r i n c i d e r e c e d e a m i l o l m u ş t u r .
A m e r i k a n ı n k e ş f i n d e n s o n r a , A m e r i k a d a d a b u ğ d a y z i r a a t ı n a
b a ş l a n m ı ş t ı r . İ lk d e f a A m e r i k a ' d a A t l a n t i k s a h i l l e r i n d e 1 6 1 8 s e n e s i n
d e C o l a n e y V i r g i n i a , , d a y e t i ş t i r i lm i ş t i r . B u n d a n s o n r a m u h t e l i f ş e
h i r v e e y a l e t l e r e d a ğ ı l m ı ş t ı r .
1 8 3 9 s e n e s i n d e A m e r i k a n ı n b u ğ d a y i s t ih s a l i 8 4 , 8 2 3 , 2 7 2 b u ş e l
o l a r a k t e s p i t e d i l m i ş t i r . B u z a m a n d a V i r g i n i a , N ew ^ Y o r k , P e n s y l v a -
n i a v e O h i o e y a l e t l e r i m e c m u i s t i h sa l i n
%60 m
y e t i ş t i r m e k t e i d i. S o n
y i r m i s e n e z a r f ı n d a b u ğ d a y z i r a t ı s ü r ' a t l e g a r b a d o ğ r u y a y ı l m ı ş t ı r .
1 9 3 9 y ı h n d a A m e r i k a B i r l e ş i k D e v l e t l e r i n i n g e n e l i s t i h sa l i
7 4 1 . 1 1 8 . 0 0 0 b u ş e l e , C) n i h a y e t 1 9 4 9 d a 1 . 1 4 6 . 4 6 3 . 0 0 0 b u ş e l e b a l i ğ
o l m u ş t u r .
B — BUĞD AYIN BİYOLOJİK HUSU SİYETLERİ:
N e b a t s i s t a m a t i ğ i n d e b u ğ d a y " G r a m i n e a e , , f a m i l y a s ı n d a n b i r o t
o l u p * T r i t i c u m " c i n s i n d e n d i r . B u ğ d a y n e b a t ı * *b aş ak ' ' , s a p , " k ö k " o l
m a k ü z e r e ü ç k ı s m a m a l i k t i r . K ö k l e r n e b a t ı n * * t o p r a k t a " b e s l e n m e s i
n e , s a p t a t o p r a k t a n k ö k l e r v a s ı t a s ı y l e a l m a n g ı d a m a d d e l e r i n i b a ş a k
l a r a i l e t m e s i n e v e a y n i z a m a n d a m a h s u l ü n d i k d u r m a s ı n a h i z m e t e d e r .
B u ğ d a y m a h s u l ü b a ş a ğ a k a l k ı n c a e v v e l â ç i ç e k l e r k e m a l e g e l i r .
B e h e r ç i ç e k i ç e r i s i n d e b u l u n a n e r k e k o r g a n l a r , d i ş i o r g a n ı d ö l l e y e r e k
b u ğ d a y t a n e s i n i n t e ş e k k ü l ü n e h i z m e t e d e r . D ö l l e n m e , i l k a h k e n d i k e n
d i n e d i r . Y a n i b a ş k a b u ğ d a y ç iç e ğ i v e n e b a t ı n a i h t iy a ç h a s ı l o l m a d a n
b i r b u ğ d a y ç iç e ğ i i ç e r i s i n d e k i e r k e k o r g a n d i şi o r g a n ı d ö l l e y e b i l i r . D ö l
l e n m e ( 1 5 ) s a n t i g r a t d e r e c e d e s a b a h e r k e n s a a t l e r d e v a k i o l u r .
B u ğ d a y b a ş a k l a r ı 5 - 1 0 s a n t i m e t r e u z u n l u k t a o l u p b i r ç o k b a ş a k -
ç ı k l a r d a n m ü t e ş e k k i l d i r . H e r b a ş a k ç ı k t a o r t a l a m a ü ç ç i ç e k v a r d ı r . B u
ç i ç e k l e r k a v u z l a r l a i h a t a e d i l m i ş l e r d i r .
(O Buşel ölçü, İngiltere ve Amerikada kullamlan hacim ölçüsiidür. Buğday
tanesmin iriliğiyie göre bir buşel buğdayın ağırlığı değişmekle beraber takriben
27.100 kilo olarak kabul edilir.
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
6/42
B ü t ü n D ü n y a m e m l e k e t l e r i n e y ü z l e r c e ç e ş i t o l a r a k d a ğ ı l m ı ş b u
l u n a n b u ğ d a y l a r g e n e l o l a r a k s e k i z g u r u p a l t m d a s m ı f l a n d ı r ı lm ı ş t ı r .
1 ) T r i t i c u m V u l g a r e V i l l , A d i B u ğ d a y
2 ) " C o m p a c t u m H o s t , T o p a ç b u ğ d a y
3 ) " T u r g i d u m L . i n g i l i z b u ğ d a y
4 ) " D u r u m Dosf. S e r t b u ğ d a y
3 ) " D i c o c c u m s e h r
6 ) " S p e l t a L
7 ) " P o l o n i c u m , P o l o n y a B u ğ d a y ı
3 ) " M o n o c o c c u m , k a p l ı c a ,
/ — Triticum Vulgare — Adi buğday
B a ş a k n i s b e t e n u z u n c a , b i r ç o k ç e ş i t l e r i n d e b a ş a k ç ı k l a r s e y r e k v e
b a ş a k ç ı k l a r d a 2 - 3 v e b a z a n d a h a f a z la ç i ç e k b u l u n u r . B a ş a k ç ı ğ ı
k a p l ı y a n d ı ş k a v u z u n a l t k ı s m ı n ı n k u b b e l i v e ü s t k ı s m ı n ı n i se k e s k i n
o l m a s ı e n k a r e k t e r i s t i k v a s f ı d ı r . G ö v d e n i n i çi b o ş t u r . Y a z l ı k v e y a
k ı ş l ı k e k i l e n ç e ş i t l e r i o l d u ğ u g i b i h e m y a z l ı k v e h e m d e k ı ş l ı k e k i l e n
ç e ş i t le r i d e v a r d ı r . B u g u r u b u t e ş k i l e d e n b u ğ d a j ^ l a r m u t e d i l i k l i m
l e r d e i y i m a h s u l v e r i r .
T , V u l g a r e b u ğ d a y l a r ı b a ş a k l a r ı ü z e r i n d e k i b a ş a k ç ı k l a r ı n m s e y
r e k v e y a s ı k o t u r m a l a r ı n a , b a ş a k l a r ı n ı n r e n g i n e , t ü y l ü o l u p o l m a d ı
ğ ı n a g ö r e d e :
a ) Y a z h k k ı r m ı z ı s e r t
b ) K ı ş l ı k k ı r m ı z ı s e r t
c ) K ı ş l ı k k ı r m ı z ı y u m u ş a k
d ) B e y a z a d i
b u ğ d a y o l a r a k ç e ş i t l e r e a y r ı l m ı ş t ı r .
a — Y a z l ı k k ı r m ı z ı s e r t b u ğ d a y l a r :
K ı ş a m u k a v i m d i r . B ü y ü k b i r t i ca r î d e ğ e r e m a l i k t i r . Y ü k
s e k p r o t e i n i h t i v a e d e r v e e k m e k i m a l i n e e l v e r i ş
l id i r . B u s e b e p t e n d ü n y a d a k a l i t e s i d ü ş ü k b u ğ d a y l a r l a
k a r ş ı l a ş t ı r ı l a r a k k u l l a n ı l m a k t a d ı r .
b — K ı ş l ı k k ı r m ı z ı s e r t b u ğ l a y l a r :
B ü y ü k b i r t i c a r î d e ğ e r e m a l i k t i r . M u t e d i l v e s ı c a k b ö l g e -
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
7/42
l e r d e y e t i ş i r . T a n e s i s e r t v e u m u m i y e t l e y ü k s e k p r o t e i n
i h t i v a e d e r . İyi bi r e k m e k l i k b u ğ d a y o l a r a k 'V^ızkk k ı r
m ı z ı s e r t " b u ğ d a y l a r d a n s o n r a g e l i r .
K ı ş l ı k k ı r m ı z ı y u m u ş a k b u ğ d a y l a r :
G e n i ş m i k t a r d a 750 m m . y a ğ ı ş ı o l a n r u t u b e t l i b ö l g e l e r d e
y e t i ş i r . F a z l a s o ğ u k
v e
k ı ş t a n h o ş l a n m a z .
B e y a z adi b u ğ d a y l a r :
B u b u ğ d a y l a r d a h a z i y a d e h a m u r
v e
e k m e k s a n a y i i n d e
k u l l a n ı l m a k t a d ı r . H a r m a n d a
adi
b u ğ d a y ç e ş i t l e r i n i n t a n e
l e r i b a ş a k ç ı k t a n k o l a y c a a y r ı l ı r l a r .
2 — Triticum Com pactum Host.
—
Topba§:
B a ş a k k ı s a
v e
g e n i ş t i r .
B u
s e b e p t e n
t o p baş
d e n i l m i ş t i r . G ö v d e
n i n b ü y ü k v e k ı s a o l m a s ı y a t m a ğ a m u k a v e m e t i n i a r t t ı r m ı ş t ı r . B a ş a k -
ç ı k l a r a r a s ı n d a k i m e s a f e ç o k s ı k t ı r . T a n e l e r i k ü ç ü k v e y u v a r l a k t ı r .
K ı r m ı z ı v e b e y a z t a n e o l a r a k b i r ç o k ç e ş i t l e r i v a r d ı r . H a r m a n d a
İ a n e l e r b a ş a k ç ı k t a n k o l a y c a a y r ı l ı r .
3 — Triticum Turgiclıım L. — ingiliz buğdayı
B a ş a k l a r ı k ı l ç ı k l ı o l u p k ı l ç ı k l a r k ı s a v e t o p l u bi r v a z i y e t t e d i r .
T a n e l e r b ü y ü k , g l ü t e n m i k t a r ı a z d ı r .
B u
s e b e p t e n e k m e k ç i l i k b a k ı m ı n
d a n i n g i l t e r e h a r i ç d ü n y a d a b ü y ü k
bi r
e k o n o m i k d e ğ e r i y o k t u r . Y a l
n ı z n i ş a s t a
v e
i r m i k s a n a y i i n d e k u l l a n ı l ı r . H a s t a l ı k l a r a ,
geç
e k i m e
v e y a t m a y a k a r ş ı o l d u k ç a m u k a v i m d i r . H a r m a n d a t a n e l e r i b a ş a k ç ı k
t a n k o l a y c a a y r ı l ı r .
4 — Triticum Durum Desf — Sert buğday veya makarna buğdayı''
B a ş a k y a s s ı
v e
ü z e r i n e t a n e l e r
s ık
o t u r m u ş t u r . K ı l ç ık l a r
dik ve
u z u n d u r
v e
y e l p a z e ş e k l i n d e a ç ı l m ı ş t ı r . T a n e l e r i n s ı r t ı k a m b u r c a d ı r .
F a z l a m i k t a r d a g l ü t e n i h t i v a e d e r l e r . B u b a k ı m d a n m a k a r n a s a n a y i i
n e e n m ü s a i t bir b u ğ d a 3 ^ d ı r . K ı ş a , p a s h a s t a l ı ğ ı n a v e k u r a ğ a m u k a
v i m d i r . H a r m a n d a t a n e l e r i b a ş a k ç ı k t a n k o l a y c a a y r ı l ır .
5
—
Triticum D icoccum Sehr,
B a ş a k o r t a u z u n l u k t a
v e
y a s s ıd ı r . H a r i ç t e n
iki
s ı r a h g ö z ü k ü r
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
8/42
B a ş a k ç ı k l a r b a ş a k t a ç o k s e y r e k o t u r m u ş l a r d ı r . H e r b a ş a k ç ı k t a i k i
t a n e v e i k i k ı l ç ı k v a r d ı r . Y a t m a ğ a , k ı ş a v e h a s t a l ı k l a r a m u k a v i m d i r .
B a ş a k l a r ı n ı n r e n g i n e g ö r e m u h t e l i f ç e ş i t l e r i v a r d ı r . H a r m a n d a t a n e l e r
b a ş a k ç ı k t a n g ü ç a y r ı l ı r .
6 —
Triticum Spelta L, -—
B u g u r u p b u ğ d a y l a r s o ğ u k i k l i m l e r d e d e y e t i ş e b i l i r l e r . B a ş a k l a r ı
d ö r t k ö ş e m a n z a r a s ı n ı g ö s t e r i r . B a ş a k ç ı k l a r b a ş a k t a s e y r e k o t u r m u ş
l a r d ı r . B a ş a k l a r e t r a f ı n d a b u l u n a n k a v u z l a r b a ş a k ç ı k l a r ı ç o k s ı k ı s a r
m ı ş o l d u k l a r ı n d a n h a r m a n e s n a s ı n d a t a n e l e r d e n k o l a y k o l a y a y r ı l
m a z l a r v e k a v u z l a b e r a b e r ç ı k a r l a r . Y a z l ı k v e k ı ş l ı k ç e ş i t l e r i v a r d ı r .
H a r m a n d a t a n e l e r b a ş a k ç ı k t a n g ü ç a y r ıl ı r .
7 — Triticum Polonicum — Polonya buğdayı
B u g u r u b a d a h i l b u ğ d a y l a r ı n g ö v d e l e r i u z u n v e s a z g i b id i r . B a
ş a k l a r ı d a o l d u k ç a u z u n d u r . T a n e l e r i b ü y ü k v e s e r t t i r . B ü y ü k b i r i k
t i s a d î d e ğ e r i y o k t u r . B a ş a k v e t a n e r e n k l e r i n e g ö r e ç e ş i t l e r e a y r ı l ır .
H a r m a n d a t a n e l e r b a ş a k ç ı k t a n k o l a y c a a y r ı l ı r .
8 — Triticum Monococcum — Kaplıca
B a ş a k ç ı k l a r i ç e r i s i n d e t e k b i r t a n e v a r d ı r . B a ş a ğ ı k ü ç ü k v e y a s s ı
d ı r . B a ş a k ç ı k l a r b a ş a k ü z e r i n d e s ı k o t u r u r l a r . K ı l ç ık l a r ı u z u n d u r .
G ö v d e s i e l â s t i k î v e i çi b o ş t u r .
S e r t i k l i m l e r d e , z a y ı f t o p r a k l a r d a v e d a ğ l ı k y e r l e r d e y e t i ş i r .
C ~ BUĞD AY YETÎSTİRÎLMESÎ:
B u ğ d a y i h t i v a e t t i ğ i f a z l a ç e ş i t l e r i n d e n d o l a y ı d ü n y a d a 2 0 - 6 0
ş i m a l a r z d a i r e s i y l e 3 0 - 4 0 c e n u p a r z d a i r e l e r i a r a s ı n d a y e t i ş i r . D e n i z
s e v i y e s i n d e n i t i b a r e n 3 0 0 0 m e t r e i r t i f a a m a l i k y e r l e r d e d e b u ğ d a y
z i r a a t i y a p ı l a b i l m e k t e d i r . 3 0 0 - 1 0 0 0 m m . s e n e l i k y a ğ ı ş a m a l i k y e r
l e r b u ğ d a y z i r a a t i n e e l v e r i ş l i d i r .
B u ğ d a y A m e r i k a d a
* * 5 0 ' ' ,
İ s v e ç t e
* * 5 8 ' \
R u s y a d a
* * 6 0 * \
I s k a n -
d i n a v y a d a d a ** 6 4" Ş i m a l a r z d a i r e l e r i n e y a y ı l m ı ş t ı r . A l p d a ğ l a r ı n d a
'M 6 0 0 ' ' m e t r e y ü k s e k l i k t e b u ğ d a y y e t i ş m e k t e d i r .
B u ğ d a y z i r a a t ı n d a t o p r a k t a k i r u t u b e t i n ç o k b ü y ü k b i r r o l ü v a r
d ı r . Ç ü n k ü h e r n e b a t t a o l d u ğ u g i b i b u ğ d a y d a g ı d a s ı n ı , t o p r a k iç e -
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
9/42
v i s i nd e m e v c u t r u t u b e t s a y e s i n d e , s u i ç i n d e e r i m i ş o l a r a k a l ır . B u b a
k ı m d a n t o p r a k t a k i r u t u b e t i n m e v c u d i y e t i e h e m m i y e t l i d i r . B i l h a s s a
k a m ı ş l a n m a d e v r e s i n d e y a ğ a n y a ğ m u r l a r b u ğ d a y ı n i y i b i r h a s ı l a t v e r
m e s i n e y a r d ı m e d e r .
B u ğ d a y , t a r l a s ı n ı n i y i h a z ı r l a n m a s ı n ı i s t e r . T a r l a n ı n n a d a s k a l m a
s ı h a s ı l a t ı n a r t m a s ı n a v e k a l i t e n i n y ü k s e l m e s i n e a m i l o l u r .
A m e r i k a d a G a r b i K a n s a s t a y a p ı l a n ( 1 9 0 7 ^ 1 9 2 7 ) y ı l l a r ı n d a k i
t e c r ü b e v a s a t i l e r i n e
S2före:
Y a p ı l a n n a d a s
O r t a l a m a m a h s û l
K g .
G e ç S o n b a h a r n a d a s ı 6 8 . 6
E r k e n S o n b a h a r n a d a s ı 1 0 6 . 7
Y a z n a d a s ı 1 6 5 . 0
Ş u h a l d e n a d a s a b ı r a k ı l a n t a r l a l a r ı y a z ı n s ü r m e k v e o t l a n d ı k ç a
i k i l e m e k m u h a k k a k k i i yi m a h s u l a l m a d a m ü h i m b i r â m i l o l m a k t a d ı r .
O r t a d e r e c e d e h ü m ü s i h t i v a e d e n t m l ı v e t m l ı k il li t o p r a k l a W a
b u ğ d a y g a y e t g ü z e l y e t i ş m e k t e d i r . K u m l u t o p r a k l a r a z r u t u b e t t u t t u k
l a r ı n d a n b u ğ d a y z i r a a t i i ç in i d e a l t o p r a k l a r d e ğ i l d i r . B u ğ d a y , y e t i ş t i ğ i
t o p r a k l a r d a k i r e ç m i k t a r ı n ı n u y g u n n i s b e t t e o l m a s ı n ı a r z u l a r .
Ç o k a ğ ı r k i l l i , t u z l u t o p r a k l a r i y i b u ğ d a y y e t i ş t i r e m e z l e r . B u
t o p r a k l a r d a n iy i b u ğ d a y m a h s u l ü a l m a k iç i n t o p r a k l a r ı n ı s l a h e d i l m e s i
b i l h a s s a ç i f tl i k g ü b r e s i v e y e ş i l g ü b r e i le t a k v i y e g ö r m e s i l â z ı m d ı r .
B u ğ d a y ı t a r l a y a a r k a a r k a y a e k m e k iy i d e ğ i l d i r . B u ğ d a y y a n a
d a s t a n v e y a b a k l a g i l l e r v e y a h u t t a ç a p a n e b a t l a r ı n d a n s o n r a g e l i r s e
i y i m a h s u l v e r i r . B u s u r e t l e t a r l a d a y a b a n i o t l a r d a t e m i z l e n m i ş o l u r .
B u ğ d a y t a r l a s ı n ı i y i i ş l e t m e k l â z ı m d ı r . N a d a s a b ı r a k ı l a n t a r l a l a r ı
}/az m e v s i m i n d e b i r i k i d e f a d e r i n s ü r m e k v e m u h t e l i f k e r e l e r i k i le
m e k s u r e t i y l e t o p r a ğ ı n h a v a l a n m a s ı n ı v e k u v v e t l e n m e s i n i s a ğ l a m a k
l â z ı m d ı r .
B u ğ d a y e k i m i n d e n e v v e l t a r l a d a k ı ş y a ğ m u r l a r ı n ı n b i r i k m e s i n e
m ü s a i t ç u k u r y e r l e r i d ü z l e m e k , y a ğ m u r s u l a r ı n ı n t a r l a s a t h ı n d a ç u k u r
y e r l e r d e b i r i k m e s i n d e n m ü t e v e l l i t b u ğ n e b a t c ı k l a r ı n ı n z a r a r g ö r m e
m e s i i ç in l ü z u m l u d u r .
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
10/42
B u ğ d a y t o p r a k h a r a r e t i 1 2 - 1 5 d e r e c e o l d u ğ u z a m a n t a v d a e k i
l ir . E k i m d e r i n l i ğ i 5 - 1 0 s a n t i m a r a s m d a o l m a s ı l â z ı m d ı r . 2 0 s a n t i m
s ı r a l a r a r a s m d a m a k i n a i le e k i l m e s i ş a y a n ı t a v s i y e d i r . B u s u r e t l e h e m
d ü z g ü n b i r ç i m l e n m e v e h e m d e t o h u m d a n t a s a r r u f t e r h i n e d i l m i ş
o l u r .
K u l l a n ı l a c a k b u ğ d a y t o h u m u n u n d a s a f, t e m i z , g ü b r e s i z v e i l âç lı
o l m a s ı n a a z a m i d e r e c e d e d i k k a t e t m e k i c a p e d e r . T o h u m l u k l a r ı Z i r a
a t V e k â l e t i M ü e s s e s e l e r i n d e n a l m a k d a h a e m n i y e t l i d i r . A k s i h a l d e
e k i l e c e k t o h u m u m u h a k k a k s e l e k t ö r d e n g e ç i r m e k v e i l a ç l a m a k f a y
d a y ı m u c i p t i r .
D e k a r a 1 5 - 2 0 k i lo o l a r a k t a r l a y a e k i l e n b u ğ d a y t o h u m u u y g u n
ş a r t l a r d a 5 1 0 g ü n z a r f ı n d a ç i m l e n i r . B i l â h a r e n e ş v ü n e m a y a v a ş l a r
v e b i r m ü d d e t s o n r a t e k r a r h ı z l a n ı r .
G ü z l ü k e k i l e n b u ğd a 3^ 1 ar y a z l ı k l a r a n a z a r a n d a h a ç o k m a h s u l
v e r i r l e r . B u n u iç i n g ü z l ü k b u ğ d a y ç eş i d i k u l l a n m a k f a y d a l ı d ı r . G ü z
l ü k b u ğ d a y l a r ı n u m u m İ 3̂e t l e e k i m a y ı n d a t o p r a ğ a a t ı l m a l a r ı l â z ı m d ı r .
B u ğ d a y , t o p r a ğ ı n o l d u k ç a k u v v e t l i o l m a s ı n ı a r z u l a r . Y a p ı l a n d e
n e m e l e r e g ö r e b i r d e k a r b u ğ d a y t a r l a s ı n d a n ( 3 0 0 ) k g . b u ğ d a y t a n e s i
R İ m d ı ğ ı z a m a n t o p r a k t a n 8 k i l o a z o t ** N" , 4 k i l o f o s f o r **P>Oi ' v e
7 k i l o p o t a s^ ^ K i O ' ' m a d d e s i s a r fe d i ld i ğ i g ö r ü l m ü ş t ü r .
B u ğ d a y t o p r a k t a n a l d ığ ı b u b e s i n m a d d e l e r i n d e n a z o t v e p o t a s ı
b a ş a k l a n m a d e v r i n e k a d a r a k s a m ı ş a h s i y e s i n i y a p m a d a , b u n a m u k a
b i l f o s f o ru b a ş a k l a n m a d e v r e s i n d e n s o n r a t a n e l e r i n t e ş e k k ü l ü n d e k u l
l a n ı r .
B u s e b e p t e n b u ğ d a y t a r l a s ı n d a m i k t a r ı k â f i a z o t , p o t a s v e f o s f or
m a d d e l e r i n i n b u l u n m a s ı l â z ı m d ı r .
D — BUĞDAYIN HASAT VE HARMANI:
B u ğ d a y h a s a d ı n d a , h a s a t z a m a n ı n ı n i y i s e ç i lm i ş o l m a s ı l â z ı m d ı r .
Z a m a n m d a n e v v e l b i ç i l e n b u ğ d a y t a n e l e r i , h e n ü z k e m a l d e v r e s i n e
g e l m e d i ğ i i ç i n z a y ı f k a l ı r l a r . G e ç b i ç i l e n b u ğ d a y m a h s u l ü d e t a m a
m e n k u r u y a c a ğ ı n d a n t a n e l e r i n b ü y ü k b i r k ı sm a d ö k ü l m e t e h l i k e s i n e
m _ a r u z k a l ı r .
E n u y g u n h a s a t z a m a n ı n e b a t v e b a ş a k l a r ı n t a m a m e n s a r a r d ı ğ ı ,
t a n e l e r i n d e o l g u n l u k d e v r e s i n e u l a ş t ı ğ ı , e l e a l ı n d ı k t a o l d u k ç a s e r t b i r
d u r u m a g e ld i ğ i z a m a n d ı r .
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
11/42
D ü n y a m e m l e k e t l e r i n i n b a ş k a b a ş k a i k l im m m t a k a l a r ı n a d a h i l
b u l u n m a l a r ı d o l a y i s i y l e s e n e i ç i n d e h e r a y h a s a t y a p ı l m a k t a d ı r . B u n a
g ö r e a ş a ğ ı d a h a n g i a y l a r d a h a n g i m e m l e k e t l e r d e h a s t a o l d u ğ u n a i ş a r e t
e d i l m i ş t i r .
O c a k A y ı n d a : A r j a n t i n , U r u g u a y , Ş il i v e A v u s t r a l y a .
Ş u b a t " . Y u k a r ı M ı s ı r v e C e n u b î H i n d i s t a n .
M a r t " : M ı s ı r , T r a b l u s g a r p , F a s v e H i n d i s t a n .
N i s a n " : İ r a n , K ü ç ü k A s y a v e M e k s i k a .
M a y ı s " : C e z a y i r , T u n u s , M e r k e z v e C e n u b î A s y a , G e o r g i a ,
T e k s a s , C e n u b î A r i z o n a , C e n u b î K a l i f o r n i a v e
E g e v e C e n u b î A n a d o l u .
H a z i r a n " : Y u n a n i s t a n , İ t a ly a , i s p a n y a , F r a n s a , C e n u b i
A . B . D . v e E g e .
T e m m u z " : F r a n s a , M e r k e z î A v r u p a , C e n u b î R u s y a , M e r k e z î ,
A . B . D , O r t a A n a d o l u .
A ğ u s t o s " . Ş i m a l î A . B . D , C e n u b î K a n a d a , R u s y a , İ n g i l t e r e ,
A l m a n y a , B e l ç i k a , H o l l a n d a , D a n i m a r k a , O r t a
v e Ş a r k î A n a d o l u .
E y l ü l " : İ s v eç , N o r v e ç , S i b i r y a , K a n a d a , M u n i a s o t a n ı n ,
S i m o i l k ı s m ı . C e n u b î D a k o t a v e M o n t a n a v e Ş a r
k î A a n a d o l u .
E k i m : İ s k o ç y a , İ s v e ç , N o r v e ç , Ş i m a l î R u s y a , Ş i m a l î K a
n a d a .
K a s ı m ' : P e r u v e C e n u b î A f r i k a .
A r a h k : B u r m a v e A r j a n t i n .
B u ğ d a y h a s a d ı y a o r a k v e y a t ı r p a n i le v e y a o r a k m a k i n a s ı
v e y a b i ç e r b a ğ l a r m a k i n a s i y l e v e y a h u t t a b i ç e r d ö ğ e r m a k i n a l a r ı i le
3 ^ a p ı l m a k t a d ı r .
O r t a v e t ı r p a n i le y a p ı l a n h a s a t t a m a l i y e t y ü k s e k t i r . B u n a m u
k a b i l o r a k v e y a b i ç e r b a ğ l a r m a k i n a l a r ı i le y a p ı l a n h a s a t l a r d a m a l i y e t
n i s b e t e n d ü ş ü k t ü r . E n e k o n o m i k h a s a t b i ç e r d ö ğ e r m a k i n a l a r ı i le y a
p ı l a n h a s a t t ı r .
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
12/42
G e r e k t ı r p a n v e y a o r a k , g e r e k o r a k m a k i n a s ı v e y a b i ç e r b a ğ
l a r i le y a p ı l a n h a s a t n e t i c e s i n d e e l d e e d i l e n s a p l a r d ü v e n v e y a h a r
m a n m a k i n a l a r m d a n g e ç i r i l m e k s u r e t i y l e b u ğ d a y t a n e s i e l d e e d il i r .
B u n a m u k a b i l b i ç e r d ö ğ e r i le y a p ı l a n h a s a t t a b i r t a r a f t a n b u ğ d a y
b iç i l ir v e d i ğ e r t a r a f t a n a y n ı m a k i n a d a h a r m a n y a p ı l a r a k t a n e l e r t a
ş ı t l a r a y ü k l e n i r . B u s u r e t l e h a s a t v e h a r m a n m a l i y e t i a s g a r i y e d ü ş ü
r ü l m ü ş v e a y n ı z a m a n d a , z a m a n d a n d a k a z a n ı l m ı ş o l u r .
D i ğ e r t a r a f t a n h a r m a n m a k i n a l a r ı i l e y a p ı l a n b u ğ d a y h a r m a n ı n
d a , h a r m a n m a k i n a l a r m d a m e v c u t b u l u n a n h a ş p a y v a s ı t a s i y le s a p l a r
k ü ç ü k k ü ç ü k p a r ç a l a r a b ö l ü n e r e k s a m a n h a l i n e g e t i r i l m i ş o lu r l a r .
T o h u m l u k o l a r a k k u l l a n ı l a c a k b u ğ d a y t a n e l e r i n i m u h a k k a k s e
l e k t ö r d e n g e ç i r m e k s u r e t i y l e c ıl ız v e k ı r ı k t a n e l e r l e y a b a n c ı m a d d e l e
r i n a y r ı l m a s ı h e m g ü r b ü z t o h u m e l d e e t m e k v e h e m d e ç i m l e n m i y e -
c e k t a n e l e r i a y ı r a r a k k ı y m e t l e n d i r m e k b a k ı m ı n d a n l ü z u m l u d u r .
E k i l e c e k t o h u m l a r ı m a n t a r ı h a s t a l ı k l a r d a n k o r u n m a k i ç i n m u h a k
k a k i l a ç l a m a k l â z ı m d ı r .
H a r m a n n e t i c e s i n d e e l d e e d i l e n b u ğ d a y t a n e s i n i n t o p r a k v e ik
l i m ş a r t l a r ı n a , ç e ş i t l e r e g ö r e s a p a n i s p e t i % 2 5 - 4 0 a r a s ı n d a
d e ğ i ş m e k t e d i r . T a t b i k e d i l e n z i r a a t u s u l l e r i n i n u y g u n l u k d e r e c e s i n e ,
t o p r a ğ ı v e r i m l i l i ğ i n e g ö r e b i r d e k a r b u ğ d a y t a r l a s ı n d a n 7 5 - 3 5 0 k i l o y a
k a d a r t a n e m a h s u l ü e l d e e d i l e b i li r .
B i r k ı s ı m A v r u p a D e v l e t l e r i n d e b i r d e k a r a r a z i d e n i s t i h sa l e d i l e n
o r t a l a m a b u ğ d a y t a n e s i n i g ö s t e r i r a ş a ğ ı d a k i r a k a m l a r b u k o n u d a
b i z e b i r f i k i r v e r e b i l i r .
M e m l e k e t l e r
H o l l a n d a
D a n i m a r k a
B e l ç i k a
İ s v i ç r e
D ö n ü m e b u ğ d a y
t a n e s i M e m l e k e t l e r
k g .
3 6 5 A l m a n y a
3 5 6 İ s v e ç
3 3 3 T ü r k i y e
2 5 1
D ö n ü m e b u ğ d a y
t a n e s i
k g .
2 2 4
2 1 4
97
(Türk Ansiklopedisi Sayfa 516)
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
13/42
I I .
B U Ğ D A Y İ S T İ H S A L İ N İ N D Ü N Y A M E M L E K E T L E R İ N E
G Ö R E D A Ğ I L I Ş I
B u ğ d a y , d ü n y a d a m e v c u t m i l y o n l a r c a i n s a n m b i r in c i d e r e c e g ı
d a m a d d e l e r i n d e n e n ö n e m l i s i n i t e ş k i l e t m e s i i t i b a r i y l e , g e n i ş m i k y a s t a
y a y ı l m ı ş v e k e s i f b i r z i r a a t s a h a s ı n a m a l i k b i r m a h s u l d ü r .
D ü n y a n ı n h e m e n h e r y e r i n d e m u h t e l i f m i l l e t le r t a r a f ı n d a n z i r a
a t i y a p ı l a n b u ğ d a y ı n k a p l a d ı ğ ı e k i m s a h a s ı m u h t e l i f s e n e l e r e g ö r e
a ş a ğ ı d a g ö s t e r i lm i ş t i r . ( R a k a m l a r : B u l l e t i n M e n s u e l E c o n o m i c e t
S t a t i s t i q u e s A g r i c o l e s , v o l , M a r s , 1 9 5 9 d a n a l ı n m ı ş t ı r . )
( 1 0 0 0 H e k t a r o l a r a k )
1 9 4 8 - 1 9 5 2 1 9 5 6
1 9 5 7
1 9 5 8
A v r u p a
2 7 9 8 0 2 7 1 8 0
2 9 7 1 0
2 9 5 9 0
A m e r i k a
4 5 8 Ö 0 3 8 8 2 0
3 4 9 2 0
3 3 1 9 9
A f r i k a
6 0 5 0 7 3 4 0
7 3 3 0
7 2 8 0
A s y a 4 8 7 0 0 6 1 2 8 0 6 2 0 8 0 5 9 5 6 0
O k y a n u s y a
4 6 7 0 3 2 1 0
3 5 1 0
4 0 7 0
1 3 3 . B 0 0 1 3 7 . 8 3 0 1 3 7 . 5 5 0
1 3 3 . 6 9 9
D i ğ e r t a r a f t a n a y n ı s e n e l e r z a r f ı n d a b u b e ş d ü n y a k ı t a s ı n d a n
e l d e e d i l e n t a n e b u ğ d a y h as ı l a t ı , y i n e a y n ı k a y n a k t a n a l m a n r a k a m
l a r a g ö r e , a ş a ğ ı d a k i c e t v e l d e g ö s t e r i l m e k t e d i r .
( 1 0 0 0 T o n o l a r a k )
K ı t a l a r 1 9 5 1 / 5 2 1 9 5 6 1 9 5 7 1 9 5 8
A v r u p a
4 1 3 4 0
4 2 8 4 0
5 3 7 4 0
5 1 0 4 0
A m e r i k a
5 2 5 0 0
5 4 4 9 0
4 6 5 9 0
6 0 8 0 0
A f r i k a
4 3 0 0
5 8 9 0 5 2 4 0
5 3 5 0
A s y a
3 6 9 0 0
5 2 2 1 0
5 4 6 2 0
6 7 5 8 0
O k y a n u s y a
5 3 0 0
3 7 4 0
2 7 0 0
5 3 9 0
1 4 0 . 3 4 0
1 5 9 . 1 7 0
1 6 2 . 8 1 0
1 9 0 . 1 6 0
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
14/42
G ö r ü l ü y o r k i k ı t a l a r a r a s m c İ a e n f a z l a b u ğ d a y e k i m s a h a s ı o l a r a k
A s y a , b i l â h a r e , s ı r a i le A m e r i k a , A v r u p a , A f r i k a v e O k y a n u s y a g e l
m e k t e d i r .
D i ğ e r t a r a f t a n k ı t a l a r a r a s ı n d a i s t i h s a l e d i l e n y e k û n b u ğ d a y t a n e
s i h a s ı l a t ı o l a r a k b i r i n c i d e r e c e d e A m e r i k a , m ü t e a k i b e n s ı r a i le A s y a ,
A v r u p a , A f r i k a v e O k y a n u s y a g e l m e k t e d i r .
K ı t a l a r a g ö r e e k i m s a h a s ı v e i s t ih s a l e d i l e n b u ğ d a y m i k t a r l a r ı n ı
b u ş e k i l d e k ı s a c a t e b a r ü z e t t i r d i k t e n s o n r a d ü n y a d a b u ğ d a y z i r a a t i
i le t a n ı n m ı ş m e m l e k e t l e r ü z e r i n d e d e b i r a z d u r m a k f a y d a l ı o l a c a ğ ı
k a n a a t m d a y ı z .
B u ğ d a y e k i m s a h a l a r ı
( 1 0 0 0 H e k t a r o l a r a k )
M e m l e k e tl e r 1 9 4 8 / 5 2
1 9 5 6 1 9 5 7
1 9 5 8
V a â a t î
A m e r i k a
2 7 7 5 6 2 0 1 4 7 1 7 7 2 7
2 1 6 8 2 2 1 8 2 8
Ç i n 2 3 2 3 4 2 8 6 0 0 2 7 5 7 0 2 6 7 3 0 2 6 5 3 4
K a n a d a
1 0 5 1 3
9 2 1 9 8 5 1 1
8 4 5 7 9 1 7 5
H i n d i s t a n
9 2 9 0
1 2 3 6 7
1 3 5 8 9
1 2 0 0 2
1 1 8 1 2
T ü r k i y e
4 7 7 0
7 4 5 8 7 2 7 5 7 5 7 0
6 7 6 8
A v u s t r a l y a
4 6 2 0
3 1 8 6 3 4 8 0
4 0 4 7 3 8 3 3
P a k i s t a n
4 2 1 7 4 5 6 1
4 7 2 5
4 7 6 1 4 5 6 6
A r j a n t i n
4 4 8 7
5 3 9 2 4 3 9 4
. . . .
4 7 5 8
İ t a l y a
4 7 0 5
4 8 7 7
4 9 1 1
4 8 3 8
4 8 3 3
F r a n s a
4 2 6 4
2 7 4 5 4 6 6 8
4 6 0 9 4 0 7 1
9 7 8 5 6
9 7 5 5 2 9 6 8 5 0
1 3 4 6 9 6
Y u k a r ı d a m u h t e l i f m e m l e k e t l e r i n e k i m s a h a l a r ı n d a n e l d e e d i l e n
İ a n e b u ğ d a y h a s ı l a t ı y i n e o y n ı s e n e l e r d e o l m a k ü z e r e , a ş a ğ ı d a k i c e t
v e l d e t e b a r ü z e t t i r i l m i ş t i r .
T a n e b u ğ d a y i s t i h s â li
( i f 0 0 T o n o l a r a k )
D e v l e t l e r
1 9 5 1 / 5 2
1 9 5 6
1 9 5 7
1 9 5 8
V a s a t i
R u s y a
—
7 5 3 0 0
A m e r i k a
3 1 0 6 6
2 7 3 3 2
2 5 8 7 3
3 9 7 9 6
3 1 0 1 7
Ç i n
1 5 9 1 5
2 4 8 0 0
2 3 6 5 0 3 9 5 0 0 2 5 9 6 6
K a n a d a
1 3 4 7 2
1 5 5 9 6
1 0 0 8 4
1 0 0 3 5
1 2 2 9 7
H i n d i s t a n
6 0 8 7
8 7 6 0
9 4 6 3
7777
8 0 2 2
T ü r k i y e
4 7 7 1
6 5 1 0 8 4 1 9
8 6 7 0
7 0 9 2
A v u s t r a l y a
5 1 6 1
3 6 5 9
2 6 1 3
5 3 0 7
4 1 8 5
P a k i s t a n
3 6 8 2
3 3 9 0
3 6 4 2
3 7 1 5
3 6 0 7
A r j a n t i n
5 1 7 5
7 1 0 0
5 8 1 0 6 4 5 0
6 1 3 4
İ t a l y a 7 1 7 0
8 6 8 4
8 4 4 9
9 8 1 5
8 5 2 9
F r a n s a
7 7 9 1
5 6 8 3 1 1 0 8 2
9 5 7 7
8 5 3 3
1 0 0 2 9 0
1 1 1 5 1 4
1 0 9 0 8 5 2 1 5 9 4 2
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
15/42
G e r e k e k i li ş s a h a l a r ı v e g e r e k i s t i h sa l e d i l e n b u ğ d a y b a k ı m ı n
d a n h e r i k is i a r a s ı n d a b i r m u k a y e s e y a p m a k f a y d a d a n h a l i d e ğ i l d i r .
D ü n y a d a b u ğ d a y i s t i h s a l e d e n b a ş l ı c a m e m i e k e t İ e r a r a s ı n d a
1 9 4 8 - 1 9 5 2 o r t a l a m a s ı i le 1 9 5 6 , 1 9 5 7 v e 1 9 5 8 y ı l la r ı y e k û n o r t a l a
m a s ı n a g ö r e e k i ş , i s t ih s a l v e h e k t a r b a ş ı n a d ü ş e n t a n e i s t ih s a l i a ş a ğ ı
d a k i c e t v e l d e t e b a r ü z e t t i r i l m i ş t i r .
M e m l e k e t l e r E k i l i ş
İ s t i h s a l
H e k t a r
l O O O H e k t a r
lüOO Ton
K i l o
A m e r i k a
2 1 8 1 8
3 1 0 1 7
1 4 2 1
Ç i n
2 6 5 3 4
2 5 9 6 6
9 7 8
K a n a d a
9 1 7 5
1 2 2 9 7
1 3 4 0
H i n d i s t a n
1 1 8 1 2 8 0 2 2
670
T ü r k i y e
6 / 6 8 7 0 9 2
1047
A v u s t r a l y a
3 8 3 3
4 1 8 5
1 0 9 2
P a k i s t a n
4 5 6 6 3 6 0 7
7 9 0
A r j a n t i n
4 7 5 8 6 1 3 4
1 2 8 9
i t a l y a
4 8 3 3
8 5 2 9
1 7 6 5
F r a n s a
4 0 7 1
8 5 3 3
2 0 9 6
M u h t e l i f m e m l e k e t l e r d e e k i l i ş s a h a s ı v e t a n e i s t ih s a l i c e t v e l l e r i
t e t k i k e d i l i r s e A m e r i k a B i r le ş i k D e v l e t l e r i n d e , 1 9 4 0 - 1 9 5 2 y ı l
l a n v a s a t i s i n e g ö r e 1 9 5 6 , 1 9 5 7 v e 1 9 5 8 y ı l l a r ı n d a e k i l iş s a h a l a r ı n d a
a z a l m a l a r g ö r ü l m ü ş v e 1 9 4 8 - 1 9 5 2 y ı l l ar ı v a s a t i e k i l iş s a h a s ı 1 0 0
k a b u l e d i l i r se b u a z a l m a l a r 1 9 5 6 d a % 3 7 , 1 9 5 7 % 6 4 v e 1 9 5 8 d e
% 7 8 n i s b e t i n d e t a h a k k u k e t m i ş t i r . B u n a m u k a b i l i s t ih s a l , 1 9 4 8 - 1 9 5 2
v a s a t i s i 1 0 0 o l d u ğ u n a g ö r e , 1 9 5 6 d a % 8 8 , 1 9 5 7 d e % 8 3 v e 1 9 5 8 d e
% 1 2 8 d i r .
E k i l i ş t e k i a z a l m a l a r y ü z d e n i s p e t l e r i i t i b a r i y l e , m a h s u l h a s ı l a t ı n -
d a k i n i s b i a z a l m a l a r l a p a r a l e l g i t m e m e k t e d i r . H a t t â 1 9 5 8 y ı l ı n d a e k i -
l i ş t e a z a l m a % 7 8 o l m a s ı n a r a ğ m e n is t ih s a l % 1 2 8 e b a l i ğ o l m a k t a d ı r k i
b u d a h e k t a r b a ş ı n a e l d e e d i l e n h a s ı l a t ı n y ü k s e k o l m a s ı n d a n m ü t e
v e l l i t A m e r i k a z i r a a t i n d e b i r h a y l i i n k i ş a f m e v c u t b u l u n d u ğ u h a k i k a
t i n i o r t a y a k o y m a k t a d ı r .
B u n a m u k a b i l A s y a ' d a , " Ç i n ' ' d e 1 9 5 6 , 1 9 5 7 v e 1 9 5 8 y ı l l a r ı n d a
e k i li ş s a h a l a r ı , 1 9 5 8 - 1 9 5 2 y ı l la r ı v a s a t i s i n e g ö r e a ş a ğ ı y u k a r ı a y n ı ,
n i s b e t t e b i r y ü k s e l m e g ö s t e r m i ş o l m a s ı n a r a ğ m e n , i d r a k e d i l m i ş b u l u
n a n t a n e b u ğ d a y h a s ı l a t ı n d a 1 9 4 8 - 1 9 5 2 y ı l l a r ı v a s a t i s i n e g ö r e o l d u k -
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
16/42
ç a a r t ı ş k a y d e d i l m i ş b i l h a s s a 1 9 5 8 y ı l ı n d a t a n e b u ğ d a y i s t ih s a l i
d i ğ e r s e n e l e r e n a z a r a n ç o k d a h a fa z l a a r t m ı ş b u l u n m a k t a d ı r . F a k a t
o r t a l a m a b i r k ı y m e t o l a r a k i f a d e e d i l d i ğ i n d e i s t i h s a l i n h e k t a r b a ş ı n a
9 7 8 k i l o y u g e ç m e k t e o l d u ğ u g ö r ü l m e k t e d i r .
C e t v e l i n t e t k i k i n d e n d e a n l a ş ı l a c a ğ ı ü z e r e , ek i l iş s a h a s ı i le i s t ih s a l
e d i l e n t a n e b u ğ d a y h a s ı l a t ı b a k ı m ı n d a n , o n m e m l e k e t a r a s ı n d a b i
r in c i d e r e c e d e F r a n s a " h e k t a r a 2 0 9 6 k i l o o l a r a k " , i k i n c i d e r e
c e d e İ t a l y a * * h e kt a ra 1 7 6 5 k i l o o l a r a k ' ' , ü ç ü n c ü d e r e c e d e A m e r i k a
" h e k t a r a 1 4 2 1 k i l o o l a r a k ' ' , d ö r d ü n c ü d e r e c e K a n a d a " h e k t a r a 1 3 4 0
k i l o o l a r a k " , b e ş i n c i d e r e c e d e A r j a n t i n " h e k t a r a 1 2 8 9 k i l o o l a r a k "
v e n i h a y e t y e d i n c i d e r e c e d e T ü r k i y e " h e k t a r a 1 0 4 7 k i l o o l a r a k " y e r
a l m ı ş b u l u n m a k t a d ı r .
H e r z i r a a t m a h s u l ü n d e o l d u ğ u g i b i b u ğ d a y z i r a a t ı n d a d a h e k t a r a
e l d e e d i l e n t a n e b u ğ d a y h a s ı l a t ı n e k a d a r f a z l a o l u r s a b u t a k t i r d e o
m e m l e k e t t e is t i h sa l i n e k o n o m i k v e r a s y o n e l b i r y o l t a k i p e t t i ğ i v e a y n ı
z a m a n d a k a l i t e n i n d e y ü k s e l m e k t e o l d u ğ u k a n a a t i m d o ğ u r m a k t a d ı r .
N e t i c e o l a r a k d e n i l e b i l i r k i : y u k a r d a k i c e t v e l l e r d e z i k r e d i l e n v e
b u ğ d a y y e t i ş t i r e n m e m l e k e t l e r a r a s ı n d a 1 9 4 8 - 1 9 5 2 , 1 9 5 6 , 1 9 5 7 v e
1 9 5 8 y ı l la r ı u m u m î v a s a t i s i n e g ö r e , e k i l iş s a h a l a r ı i t i b a r i y l e Ç i n , A m e
r i k a v e H i n d i s t a n b a ş t a g e l m e k t e t a n e b u ğ d a y i s t i h s a l i n d e i s e s ı r a
A m e r i k a , Ç i n v e K a n a d a ş e k l i n d e d e ğ i ş m e k t e d i r . H e k t a r b a ş ı n a t a n e
b u ğ d a y i s t i h s a l i n d e i s e F r a n s a , İ t a l y a v e A m e r i k a B i r l e ş i k D e v l e t l e r i
g e l m e k t e o l d u ğ u c e t v e l l e r i n t e t k i k i n d e n a n l a ş ı l m a k t a d ı r .
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
17/42
m u k a b i l i s t ih l â k h u s u s u n d a h e r ü ç d e v l e t t a r a f m d a n i s t i h s a l e d i l e n
b u ğ d a y m h e m e n h e p s i 1 9 5 8 y ı h n d a k e n d i m e m l e k e t l e r i n d e i s t i h l â k
e d i l m i ş v e a y r ı c a i t h a l â t s u r e t i y l e d ı ş a r ı d a n g i r e n b u ğ d a y i le b i r l i k t e
d ü n y a i s t i h s a l i n in % 2 1 i Ç i n , % 5 . 6 s ı H i n d i s t a n v e % 4 . 7 s i d e T ü r
k i y e t a r a f ı n d a n i s t i h l â k e d i l m i ş b u l u n m a k t a d ı r .
A v r u p a k ı t i a s ı n d a e n f a z la b u ğ d a y is t ih s a l e d e n m e m l e k e t l e r m e -
y a n m d a 1 9 5 8 y ı l ı D ü n y a i s t i h s a l i n i n % 5 i i t i b a r i y l e F r a n s a v e y i n e
% 5 i i t i b a r i y l e İ t a l y a g e l m e k t e d i r . B u n a m u k a b i l D ü n y a d a i s t i h s a l e d i
l e n b u ğ d a y ı n % 4 ü F r a n s a d a v e % 5 i d e i t a l y a ' d a i s t i h l â k e d i l m i ş t i r .
A m e r i k a B i r l e ş i k D e v l e t l e r i d ü n y a i s t i h s a l i n i n % 2 2 s i n i
y e t i ş t i r m i ş o l m a s m a r a ğ m e n % 1 5 i n i i s t i h l â k e t m i ş t i r . K a n a d a % 5
i s t ih s a l i n e m u k a b i l % 0 . 7 s in i , A r j a n t i n d e % 3 i s t ih s a l i n e m u k a b i l
% 2 s i n i i s t i h l â k e t m i ş t i r .
D i ğ e r k ı t a l a r d a k i i s t ih s a l v e i s t i h l â k d ü n y a i s t i h s a l i n e g ö r e
c ü z î d i r .
N e t i c e o l a r a k d e n e b i l i r k i 1 9 5 8 y ı h n d a , b a ş l ı c a b u ğ d a y i h r a ç e d e n
m e m l e k e t l e r a r a s ı n d a b i r i n c i A m e r i k a , i k i n c i K a n a d a v e ü ç ü n c ü
F r a n s a , A r j a n t i n v e A v u s t u r a l y a g e l m e k t e d i r . B u n a m u k a b i l İ n g i l
t e r e , A l m a n y a v e H i n d i s t a n g i b i m e m l e k e t l e r d e b u ğ d a y i h t i y a ç l a r ın ı
h a r i ç t e n i t h a l e t m e k s u r e t i y l e k a r ş ı l a m a k t a d ı r l a r .
I V . ~ D Ü N Y A D A B U Ğ D A Y T İ C A R E T İ
B u ğ d a y t a n e le r i , t a r l a d a b u ğ d a y m a h s û l ü n ü n h a s a t v e h a r m a n ı n
d a n s o n r a e ld e e d i l i r . B u t a n e l e r ç u v a l l a r a d o l d u r u l a r a k p i y a s a y a s e v k
e d i l i r l e r .
B u ğ d a y a l ı ş v e v e r i ş l e r i n d e c a r i o l a n b e l i b a ş l ı i k i t i c a r e t s a h a s ı
m e v c u t t u r .
a . — D a h i l î t i c a r e t ( p i y a s a )
b . — M i l l e t l e r a r a s ı t i c a r e t ( P i y a s a )
D a h i l î t i c a r e t t e n k a s t e d i l e n m â n a b u ğ d a y t a n e s i n i n i s t i h s a l e d i l
d i ğ i m e m l e k e t d a h i l i n d e m u h t e l i f g a y e l e r e g ö r e i s t ih l â k i n i t e m i n e d e n
a l i ş v e r i ş t i r .
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
18/42
B u ğ d a y , ç i f t ç il e r t a r a f ı n d a n i s t i h sa l e d i l d i k t e n s o n r a , t ü c c a r l a r ı n
e l i n e g e ç e r . B u b u ğ d a y l a r m e m l e k e t i h t i y a c ı n ı k a r ş ı l a m a k iç i n d a h i l î i s
t i h l â k e a r z e d i l m e k ü z e r e t ic a r i m u a m e l e y e t â b i t u t u l d u ğ u g i b i a y r ı c a
i h t i y a ç f a z l a sı d i ğ e r m e m l e k e t l e r e s a t ı l m a k ü z e r e i h r a c a t a h a z ı r b i r
v a z i y e t e g e t i r i l i r .
B i r ç o k m e m l e k e t l e r d e g ö r ü l d ü ğ ü g i b i i s t i h s a l e d i l e n b u ğ d a y t a
n e l e r i d a h i l d e o m e m l e k e t ç i f t ç i le r i n i n t e ş k i l e t t i k l e r i k o o p e r a t i f l e r d e
t o p l a n a r a k d a h i l î v e h a r i c i p i y a s a l a r a a r z o l u n u r .
B u ğ d a y g e r e k m e m l e k e t d a h i l i v e g e r e k h a r i c i , y a n i m i l l e t l e r
a r a s ı p a z a r l a r d a m ü h i m b i r t i c a r e t m a d d e s i d i r . V e d ü n y a m e m -
1; e t l e r i n d e c a r i o l a n p a z a r l a m a p r o b l e m l e r i h e r m e m l e k e t t e a y n ı d e
ğ i l d ir . N a s ı l k i b u ğ d a y ı n i s t i h l â k v e s a n a 3 â i m u h t e l i f i s e p a z a r ş a r t l a r ı
d a m u h t e l i f t i r . P a z a r a s e v k e d i l e n b v ı ğ d a y t i p l e r i p a z a r ş a r t l a r ı n a t e s i r
e d e r .
B u ğ d a y t a n e l e r i n i n ö z e l l i k l e r i , s t a n d a r t l a r l a te s b i t e d i li r v e h e r
b u ğ d a y v a r y e t e s i v e t ip i p a z a r l a r d a m u a y e n e e d i l e r e k , t a n e n i n i h t i v a
e t t i ğ i ş a r t l a r l a m ü t e n a s i p o l a r a k i h t i v a e t t iğ i r u t u b e t , m u a y y e n h a
c i m d e k i a ğ ı r h ğ ı , h a ş e r e m e v c u d i y e t i , z a r a r l a r ı , s ü r m e v e s a i r h a s t a l ı k
l a r ı v e i ç i n d e k i d i ğ e r k ı s ı m v e y a y a b a n c ı m a d d e l e r e g ö r e , t a y i n e d i l
m i ş h u d u t l a r d a h i l i n d e , s a t ı ş m u a m e l e s i g ö r ü r . Y a n i k ı s a c a b u ğ d a y
t a n e l e r i g ö r ü l e n , g ö s t e r i l e n n u m u n e y e v e d e r e c e y e g ö r e s a t ı n a l ı n ı r
v e y a s a t ı l ı r .
A m e r i k a B i r l e ş ik D e v l e t l e r i n d e Ş i k a g o d a k i f i y a t l a ra g ö r e b u ğ
d a y f i y a t l a r ı t a y i n v e t a k d i r e d i l i r . F a z l a b u ğ d a y is t i h s a l e d e n y e r l e r
d e f i y a t l a r u c u z d u r . F a k a t b u ğ d a y l a r p a z a r a k a d a r s e v k e d i l d i ğ i z a
m a n n a k l i y e ü c r e t l e r i d e b u ğ d a y f i y a t ı n a i l â v e e d i l m e k s u r e t i y l e f i y a t
l a r d a a r t m a g ö r ü l ü r .
D i ğ e r t a r a f t a n Ş i k a g o d a n b a ş k a m a h a l l e r e s e v k e d i l e n b u ğ d a y f i
y a t l a r ı Ş i k a g o f i y a t l a r ı n a n a z a r a n m u a y y e n b i r a r t ı ş k a y d e d e r . M i l
l e t le r a r a s ı b u ğ d a y t i c a r e t i n d e b u ğ d a y l a r b i r l i m a n d a n d i ğ e r b i r l i m a
n a s e v k e d i l d i ğ i n d e n f iy a t l a r d a i m a m u a y y e n h u d u t l a r d a h i l i n d e d e
ğ i ş m e k t e d i r .
A m e r i k a n ı n K a n s a s , N e b r o s k a v e O r e g o n e y a l e t l e r i n d e b u ğ d a y
k o m i s y o n l a r ı t e ş k i l e d i l m i ş t i r . B u k o m i s y o n l a r ı n m a l î p o r t e l e r i , o
m e m l e k e t t e i s t ih s a l e d i l e n b u ğ d a y ı n b e h e r b u ş e l i n d e n k ü ç ü k b i r v e r -
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
19/42
g i a l ı n m a k s u r e t i y l e t a n z i m e d il ir . B u k o m i s y o n l a r b o r s a l a r d a b u ğ d a y
t i c a r e t i n i g e l i ş t i r m e k v e a y r ı c a d ı ş m e m l e k e t l e r d e y e n i p a z a r l a r a r a
m a k s u r e t i y l e b u ğ d a y i h r a c a t ı n ı n a r t m a s ı n d a g a y r e t s a r f e d e r l e r .
i k i n c i D ü n y a h a r b i n d e n s o n r a b u ğ d a y i h r a ç e d e n b a ş l ı c a m e m
l e k e t l e r m e y a n m d a A m e r i k a B i r l e ş i k D e v l e t l e r i , K a n a d a , A r j a n t i n ,
A v u s t r a l y a v e b a z ı s e n e l e r d e F r a n s a g e l m e k t e d i r .
i k i n c i D ü n y a H a r b i n d e n e v v e l K a n a d a d i ğ e r m e m l e k e t l e r e n a z a
r a n b u ğ d a y i h r a c a t ı n d a b a ş t a g e l m e k t e i d i . 1 9 3 4 - 1 9 3 8 s e n e l e r i a r a s ı n
d a K a n a d a 4 . 6 7 1 . 0 0 0 t o n b u ğ d a y i h r a ç e d e r k e n A m e r i k a B i r l e ş i k
D e v l e t l e r i 5 4 0 . 0 0 0 t o n i h r a ç e t m e k t e id i .
i k i n c i C i h a n H a r b i n d e n s o n r a , 1 9 4 5 - 1 9 5 5 y ı l l a r ın d a , A m e r i k a
B i r l e ş i k D e v l e t l e r i n i n i h r a c a t ı s e n e l i k o l a r a k
5 . 6 9 7 . 0 0 0
- 1 3 . 5 0 0 . 0 0 0
t o n i d i .
i k i n c i h a r p t e n s o n r a b u ğ d a y i t h a l e d e n b a ş l ı c a m e m l e k e t l e r m e -
}7anında
B r i t a n y a v e ş i m a l î i r l a n d a , A l m a n y a B i r l e ş i k C u m ( h u r i y e c -
l e r i , B r e z i l y a , H o l l a n d a , B e l ç i k a v e L ü k s e n b u r g b e l ir l i b i r y e r i ş g al
e t m i ş t i r .
B u ğ d a y i h r a ç e d e n b a ş l ı c a d ü n y a m e m l e k e t l e r i
İ h r a c a t
(ICOO T on o l ar ak )
1 9 4 8 / 1 9 5 1
M e m l e k e t l e r
1 9 3 4 - 3 8
1 9 4 8
1 9 4 9
1 9 5 0
1 9 5 1
O r t a l a m a s ı
A . B .
D . 766 .6
8913 3
9 2 5 9 . 3
5 6 0 8 . 2
1 1 5 1 3 . 6
8 8 2 3 . 6
S. S. C. B.
6 5 8 . 8
1 1 5 0 . 0
1 4 0 0 . 0
4 0 0 . 0
7 0 0 . 0
9 1 2 . 5
K a n a d a
7 2 8 2 . 8
3 6 9 1 . 6
5 7 2 5 . 8
4 4 3 6 . 0
6 4 5 1 . 0
5 0 7 6 . 3
Ç i n 2 5 . 8
~
—
5.0
5.0
H i n d i s t a n
2 2 7 . 8
0.5
0.6 0.8
—
0.6
A f r i k a ( Y e k û n )
4 5 0 . 0
30 .0
2 4 0 . 0
2 2 0 . 0
1 3 0 . 0
15 .5
A v u s t r a l y a
2 0 3 2 . 0
2 3 8 7 . 4
2 2 2 4 . 1 2 3 0 7 . 1
2 2 4 1 . 0
2 2 8 5 . 1
i t a l y a
1.3
1.4
0.3
0.1
10 .9
3 .2
A r j a n t i n 3 2 1 8 . 4 2 1 7 3 . 9 1 8 4 7 . 1 5 7 6 7 . 1 2 4 5 4 . 9 2 3 1 0 . 7
F r a n s a
3 1 6 . 5
8 8 . 2
2 7 5 . 6
679 .7
5 1 0 . 1
3 8 8 . 4
İ s p a n y a
4.4 8 .1
5.7
2 7 . 0
11 .3
P a k i s t a n
—
0.2
2 3 . 6
1 4 2 . 8
4 L 6
T ü r k i y e
79.1
— —
2 0 . 3
2 0 . 3
Y e k û n
1 5 0 5 9
1 8 4 4 1
2 1 0 0 4
1 9 5 6 9
2 4 0 6 4
1 9 8 9 4
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
20/42
C e t v e l d e h a r p t e n e v v e l b u ğ d a y i h r a ç e d e n m e m l e k e t l e r i n b a ş n ı -
d a K a n a d a , A r j a n t i n , A v u s t u r a l y a v e d ö r d ü n c ü o l a r a k da AmerİKa
B i r l e ş i k D e v l e t l e r i g e l m e k t e ise d e İ k i n c i C i h a n H a r b i n d e n s o n r a
buğday
i h r a c a t ı b a k ı m ı n d a n b i r i n c i d e r e c e d e A m e r i k a , m ü t e a k i b e n
K a n a d a , A r j a n t i n
v e
A v u s t r a l y a b a ş l ı c a i h r a c a t y a p a n m e m l e k e t l e r
a r a s ı n d a b u l u n m a k t a d ı r .
i k i n c i C i h a n H a r b i n d e n s o n r a A m e r i k a B i r l e ş i k D e v l e t l e r i n i n
b u ğ d a y i h r a c a t ı n ı a r t t ı r a r a k b i r i n c i d e r e c e d e i h r a c a t y a p a n
bir
m e m l e
ket h a l i n e g e l m e s i n i d a h a z i y a d e , h a r p t e n ç ı k m ı ş v e y a g e r i k a l m ı ş
m e m l e k e t l e r e y a r d ı m p r o j e l e r i ç e r ç e v e s i d a h i l i n d e b u ğ d a y s e v k e t m i ş
o l m a s i y l e
izah
e d e b i l i r i z .
B u ğ d a y
i t h a l e d e n b a ş l ı c a d ü n y a m e m l e k e t l e r i
( 1 0 0 0 ) T o n o l a r a k
M e m l e k e t l e r
1 9 3 4
1 9 3 8
1 9 4 8
1 9 4 9
1 9 5 0 1 9 5 1
O r t a l a m a
1 9 4 8 / 1 9 5 1
B e l ç i k a -
L ü k s e n b u r g -
1 1 5 9 . 8
7 7 6 . 5 6 4 4 . 5
6 3 6 . 6
9 5 8 . 8
754 .1
F r a n s a
5 7 9 . 3
7 9 3 . 2
5 9 2 . 9 2 2 2 . 2
2 7 8 . 4 4 7 1 . 7
A l m a n y a
6 7 3 . 3 3 0 1 8 . 0 2 6 5 0 . 8 1 7 2 4 . 4 2 7 6 1 . 1 2 5 3 8 . 6
Y u n a n i s t a n
1 2 9 . 2
3 8 0 . 4
2 9 9 . 9
3 3 3 . 4
5 5 4 . 2 3 9 2 . 0
İ t a l y a
700 .5
1 8 8 6 . 2
1 6 5 4 , 7
1 0 3 6 . 1
1 5 4 5 . 2 1 5 3 0 . 0
H o l l a n d a
5 4 1 . 4
6 1 5 . 8
4 3 2 . 4 6 2 4 . 7
7 6 5 . 2
6 0 9 . 5
i n g i l t e r e
5 1 1 1 . 8 4 2 9 8 . 7
4 8 6 0 . 9
3 3 1 4 . 4
4 1 3 5 . 3
4 1 5 2 , 3
A .
B. D.
7 1 8 . 2
2 . 8
2 4 6 . 4
4 0 5 , 7
8 6 0 . 3
378 .5
B r e z i l y a
9 1 5 . 9
3 1 3 . 0 8 0 2 . 7 1 2 2 8 . 4
1 0 3 5 . 6
8 4 4 . 9
H i n d i s t a n
4 9 . 2
1 1 7 1 . 1
2 0 8 0 . 0 1 3 2 9 . 3
3 0 1 6 . 7
1 8 9 9 . 3
J a p o n y a
3 0 4 . 8
7 3 7 . 1
1 9 2 1 . 6 1 5 6 6 . 5
1 6 5 3 . 6 1 4 6 9 . 7
M ı s ı r
11 .6
2 8 2 . 6
4 5 7 . 9 442 .5
^
1 0 2 7 . 8
5 5 2 . 7
T ü r k i y e
—
9 .3
1 7 0 . 8 1 8 9 . 4
9 6 . 2
1 1 6 . 6
Y e k û n
11195
14285
16815
13053 18688 15710
İ t h a l â t c e t v e l l e r i n d e h a r p t e n e v v e l b i r i n c i d e r c e d e i n g i l t e r e
m ü t e a k i b e n B e l ç i k a - L ü k s e n b u r g , B r e z i l y a
ve A. B. D. ye r
a l d ı ğ ı h a l d e
i k i n c i C i h a n H a r b i n d e n s o n r a i n g i l t e r e b u ğ d a y i t h a l e d e n m e m l e k e t
l id e r l iğ i n i m u h a f a z a e t m e k l e b e r a b e r m ü t e a k i b e n A l m a n y a , H i n d i s -
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
21/42
I m , i t a l y a , J a p o n y a , B r e z i l y a , B e l ç i k a - L ü k s e n b u r g , H o l l a n d a g i b i
i . a r b e g i r m i ş m e m l e k e t l e r y e r a l m ı ş b u l u n m a k t a d ı r .
D . ™̂ B U Ğ D A Y F I Y A T L A R ı N ı N T E Ş E K K Ü L Ü V E
F I Y A T P O L I T I K A S ı
B u ğ d a y e k i m v e s a t ı m ı y a p ı l a n m a h a l l e r d e v e y a b o r s a l a r d a b u ğ
d a y f i y a t l a r ı ü z e r i n e t e s i r e d e n m u h t e l i f f a k t ö r l e r v a r d ı r . S a t ı n a l m a -
c c \ k b u ğ d a y l a r a l ı c ı t a r a f ı n d a n k u l l a n ı l a c a k g a y e l e r e g ö r e , m u a y y e n
v a s ı f l a r ı i h t i v a e t m e s i l â z ı m g e l i r .
M e s e l â , e k m e k s a n a y i i n d e i s t im a l e d i l m e k ü z e r e s a t ı n a h n a -
c a k b i r b u ğ d a y ı n f iz i k î v e k i m y e v i v a s ı f l a r ı n d a n m a a d a b i r d e e k
m e k ç i l i k k a b i l i y e t i a r a n ı r . A y n ı z a m a n d a g l u t e n i t i b a r i y l e z e n g i n b i r
b u ğ d a y ç e ş i d i f ı r ı n d a i y i k a b a r m ı y o r s a v e f ı r ı n c ı l ı k i s t i f a d e s i n e m a t u f
y ü k s e k r a n d ı m a n d a e k m e k y a p ı l m a s ı n a m ü s a i t d e ğ i ls e b u b u ğ d a y ç e
ş id i o f ı rı n c ı i ç in ö n e m l i b i r k ı y m e t t a ş ı m a z . F a k a t b u n u n l a b e r a b e r b u
ç e ş it b u ğ d a y d i ğ e r b i r b u ğ d a y k ı y m e t l e n d i r m e s a h a s ı n d a m a k b u l s a y ı
l a b i l i r .
Ş u h a l d e b u ğ d a y f iy a t l a r ı ü z e r i n e b u ğ d a y ı n k ı y m e t l e n d i r m e s a h a
l a r ı t e s i r e t t i ğ i g i b i a y n i z a m a n d a p a z a r l a r d a m e v c u t a r z v e t a l e p k a i
d e s i n i n d e f i y a t t e ş e k k ü l ü n d e b ü y ü k r o l ü v a r d ı r .
U m u m î k a i d e o l a r a k a l ıc ı la r ın i s t e ğ i n d e n d a h a f a z la m i k t a r d a
p i y a s a y a m a l s e v k ed i ld i ğ i e k s e r i z a m a n l a r d a f i y a t l a r ı n d ü ş t ü ğ ü , b u n a
m u k a b i l m a l ı n a z l ığ ı v e t a l e b i n f a z la l ı ğ ı v u k u ' u n d a f i y a t l a r ı n a r t t ı ğ ı
g ö r ü l e b i l i r .
P i y a s a l a r a f a z l a b u ğ d a y ş e v k i n e a m i l o l a n i s t i h s a l d i r . B u ğ d a y i s
t i h s a l i n i n b o l o l d u ğ u s e n e l e r d e p i y a s a l a r a f a z l a m a l g e li r , d o l a y i s i y l e
f i y a t l a r d a d ü ş m e l e r g ö r ü l ü r .
B u n a m u k a b i l k u r a k , f e n a m a h s u l y ı l l a r ı n d a v e y a i k t i s a d î k o n j o k -
t ö r ü n y ü k s e l d i ğ i d e v r e l e r l e h a r b v e h a r b s o n r a s ı d e v r e l e r i g i b i a n o r
m a l a n l a r d a f i y a t l a r y ü k s e l m e t e m a y ü l ü n d e b u l u n u r l a r .
B ö y l e k r i t ik d e v r e l e r d e f i y a t l a r ı n a l a b i l d i ğ i n e y ü k s e l m e s i n e m â
n i o l m a k ü z e r e h ü k ü m e t l e r p i y a s a l a r a m ü d a h a l e e d e r e k k a n u n î y o l
l a r d a n g i t m e k s u r e t i y l e f i y a t l a r ı n s a b i t t u t u l m a s ı n a g a y r e t e d e r l e r ,
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
22/42
M ü s t a h s i l
m e m l e k e t l e r d e
s e n e l e r e
g ö r e b u ğ d a y f i a t la r ı
( D o l ;
ar / T on )
S e n e l e r
F r a n s a
A . B . D
K a n a d a
A r j a n t i n
A u s t r a j y a
T ü r k i y e
1 9 3 6 - 9 4 0 55 .7 28 8 2 8 . 8 3 0 . 2 2 6 . 2
3 7 . 6
1 9 4 1 - 1 9 4 5
69.5
46 .4
4 2 . 4
2 2
. 6 23
. 0
2 1 4 . 0
1 9 4 6 ^ 1 9 5 0
8 7 . 6
73.4
6 0
.0
5 7
. 6
3 2 . 0
87.2
1 9 5 1 - 1 9 5 5
1 0 1
. 6
85 .1
72 .1
8 0
. 0
6 9
.4
1 1 8 . 0
1 9 5 6
1 0 7 . 0
8 1
.3
6 1
. 8
4 2 . 0
57 .0
128.0
1 9 5 7
8 0
. 0
79 .1
5 9
. 6
45 .5
59 .0
1 6 0 . 0
1 9 5 8
8 2 . 5
77.3 59.9
5 8 . 0
59 .6
1 2 1
,0
M e s e l â , B i r i n c i v e İ k i n c i D ü n y a h a r b l e r i n d e v e K o r e H a r b i s ı r a
s ı n d a m ü s t e h l i k m a d d e f i y a t l a r ı n d a g ö r ü l e n a n o r m a l a r t ı ş l a r k a y d e
d i l m i ş v e b u a r t ı ş l a n n b i r k ı s m ı b u g ü n e k a d a r b i r k ı s ı m d e v l e t l e r d e
d u r d u r u l a m a m ı ş t ı r .
C e t v e l g ö z d e n g e ç i r i l i r s e , 1 9 3 6 - 1 9 4 0 y ı l l a r ı n a a i t f i y a t l a r d ü
ş ü k t ü r . B u n a m u k a b i l , 1 9 3 9 İ k i n c i C i h a n H a r b i t e s i r l e r i d o l a y i s i y l e
1 9 4 1 - 1 9 4 5 v e b u n d a n s o n r a d a K o r e H a r b i s ı r a l a r ı n d a v e m ü t e a k i
b e n y ü k s e l m e l e r k a y d e d i l m i ş t i r . F r a n s a v e T ü r k i y e ' d e f i y a t l a r d a d a l
g a l a n m a l a r v e y a g ö z e h e m e n ç a r p a n y ü k s e l m e l e r 1 9 5 8 y ı l m a k a d a r
d e v a m e t m i ş t i r . A . B . D . , A r j a n t i n v e A v u s t r a l y a g ib i m ü s
t a h s i l m e m l e k e t l e r d e f i y a t l a r g a y e t k ü ç ü k d a l g a l a n m a l a r k a y d e t m e k l e
b e r a b e r o l d u k ç a d ü ş ü ş t e m a y ü l ü g ö s t e r m i ş t i r .
M ü s t e h l i k
m e m l e k e t l e r d e
s e n e l e r e g ö r e b u ğ d a y
f i a t l a r ı
İ t a l y a
A l m a n y a
i n g i l t e r e
Y ı l l a r
Lireti Kental
DM 1 Kental
Dolar/Ton
1 9 3 6 - 1 9 4 0 145
2 0
. 6
4 7 . 4
1 9 4 1 - 1 9 4 5
550
2 0 . 7
6 8 . 8
1 9 4 6 - 1 9 5 0
4 1 7 0
2 9 . 5
8 0 . 6
1 9 5 1 - 1 9 5 5
3 5 3 0 , 0
2 0 . 1
83 .0
1 9 5 6 3 4 2 5 . 0 2 0 . 1 8 3 . 0
1 9 5 7
3 4 7 5 . 0
2 1 . 0
78 .0
1 9 5 S
3 3 1 0 . 0
2 2 . 0
58 .0
Y u k a r ı d a k i c e t v e l İ t a l y a , A l m a n y a v e İ n g i l t e r e g i b i b u ğ d a y i s t ih
l â k e d e n m e m l e k e t l e r d e b e l ir l i s e n e l e r d e f i y a t l a r h a k k ı n d a f i k ir e d i n
m e m i z e y a r d ı m e t m e k t e d i r .
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
23/42
i t a l y a ' d a m e m l e k e t d a h i l i n d e 1 9 3 3 v e 1 9 3 4 y ı U a r m d a b e h e r k e n -
t a h ( 5 0 k i l o ) 9 1 v e 9 5 li r e t g i b i d ü ş ü k b i r f i y a t s e v i y e s i n d e b u l u n a n
b u ğ d a y f i y a t la r ı m ü t e a k i p s e n e l e r d e k ı s m e n u f a k d a l g a l a n m a l a r
k a y d e d e r e k s e y r e d e r k e n 1 9 3 9 h a r b i n d e n s o n r a 1 3 5 l i r e t t e n 1 3 5
l i r e t e , 1 9 4 4 y ı l ı n d a 3 5 0 , 1 9 4 5 t e 7 5 0 , 1 9 4 6 d a 2 2 6 0 , 1 9 4 7 d e 4 0 0 0
v e n i h a y e t 1 9 4 8 - 1 9 5 0 y ı l l a r ı n d a 6 2 5 0 l i r e t e k a d a r y ü k s e l m i ş o l d u ğ u
g ö r ü l m e k t e d i r .
D i ğ e r t a r a f t a n , A l m a n y a ' d a b u ğ d a y f i y a tl a r ı 1 9 4 6 y ı h n a k a d a r
2 0 A l m a n m a r k ı o l a r a k k e s i r l e r i n d e g a y e t c ü z ' i d a l g a l a n m a l a r g ö s t e r
m i ş o l d u ğ u , f a k a t 1 9 4 8 y ı h n d a b i r d e n b i r e 2 6 m a r k a , 1 9 5 0 d e d e 3 3
m a r k a u l a ş m ı ş b u l u n d u ğ u g ö r ü l m ü ş o l m a s ı n a m u k a b i l m ü t e a k i p s e
n e l e r d e y i n e d a l g a l a n m a l a r k a y d e d e r e k 1 9 5 6 y ı l ı n d a 2 0 . 1 m a r k a
k a d a r d ü ş t ü ğ ü g ö r ü l m e k t e d i r .
î n g i l t e r e d e is e 1 9 4 0 y ı l m a k a d a r k ı s m e n u f a k y ü k s e l m e v e a l -
( ; a l m a la r la b u ğ d a y f i y a t l a r ı d e v a m e d e r k e n 1 9 4 1 y ı l ı n d a t o n u n u n
3 8 d o l a r a v e m ü t e a k i p s e n e l e r d e y a n i
1
9 4 2 d e 6 3 ,
1
9 4 3 t e 7 0 ,
1
9 4 4 t e
7 5 , 1 9 4 5 t e 7 8 v e n i h a y e t 1 9 4 8 d e d e 9 4 d o l a r a k a d a r y ü k s e l d i ğ i m ü
ş a h e d e e d i l m i ş t i r . B u n a m u k a b i l , m ü t e a k i p s e n e l e r d e d ü ş ü ş l e r g ö s t e r
m e k s u r e t i y l e 1 9 5 8 y ı h n d a 5 8 d o l a r a k a d a r i n d i ğ i g ö r ü l m e k t e i se d e
d a h a h e n ü z m u a y y e n b i r d u r a k l a m a t e m a y ü l ü n ü n m e v c u t o l m a d ı ğ ı
k a n a a t i m d o ğ u r m a k t a d ı r .
M e m l e k e t i m i z d e i se b u ğ d a y f i y a d a r ı n m 1 9 4 0 y ı l ın a k a d a r b e
h e r k i l o f i y a t ı 8 , 5 k u r u ş g i b i d ü ş ü k b i r k ı y m e t t a ş ı r k e n 1 9 4 2 d e
2 5 , 5 e 1 9 4 3 t e 5 6 , 4 e ( k u r u ş a ) y ü k s e l m i ş f a k a t a r a d a m u h t e l i f d ü ş
m e l e r g ö s t e r e r e k n i h a y e t 1 9 5 8 y ı l ı n ı n X I c i a y ı n d a 4 8 k u r u ş a k a d a r
ç ı k t ı ğ ı m ü ş a h e d e e d i l m e k t e d i r .
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
24/42
İ K Î N C I K I S I M
T Ü R K I Y E D E B U Ğ D A Y
1. — Buğdayın ist ihsal safhaları:
A — BUĞD AY ZİRAATININ TARİHÇESİ:
4 5 0 0 y ı l e v v e l e s k i M ı s ı r l ı l a r t a r a f ı n d a n b i l i n e n b u ğ d a y , A n a -
d o l u d a e v v e l c e
3
^ a şa m ı ş o l a n E t i l e r i le S ü m e r ' l e r i n d e m a l û m u i d i .
B u ğ d a y e s k i ç a ğ l a r d a n b e r i F ı r a t v e D i c l e k e n a r l a r ı n d a e k i l i p b i ç i l d iğ i
B a b i l v e N i n i v a h a r a b e l e r i c i v a r ı n d a y a p ı l a n k a z ı l a r d a b u l u n a n b u ğ
d a y a r t ı k l a r ı n d a n a n l a ş ı l m ı ş t ı r . E s k i d e v i r l e r d e . E t i v e S ü m e r ' l i l e r
z a m a n ı n d a v e b u d e v i r d e n d a h a s o n r a l a r d a s a l t a n a t v e h a ş m e t i n b ü
y ü k l ü ğ ü z i r a a t v e b i l h a s s a b u ğ d a y z i r a a t ı n ı n g e n i ş l i ğ i i le ö l ç ü l ü r d ü .
M i l â t t a n ç o k ö n c e E t i h a k i m i y e t i n d e n k v ı r t u la n F i r i k y a ' l ı l a r m
t a r i h t e g ö z e ç a r p a n s o s y a l d u r u m l a r ı h u b u b a t v e b i l h a s s a b u ğ d a y z i r a
a t ı n d a g ö s t e r d i k l e r i m a h a r e t t e n il e ri g e l m e k t e id i .
N i h a y e t O s m a n l ı d e v i r l e r i n d e n e v v e l A n a d o l u ' d a S e l ç u k î l e r v e
I l h a n î l e r t a r a f ı n d a n d a m e b z u l e n y e t i ş t i r i l e r e k z i r a a t v e t i c a r e t i n e
ö n e m v e r i l e n b u ğ d a y O s m a n l ı İ m p a r a t o r l u ğ u z a m a n ı n d a d a ö n e m l i
b i r g ı d a v e t i c a r e t m a d d e s i i d i .
T ü r k i y e C u m h u r i y e t i d e v r i n d e d e 1 9 3 0 v ç 1 9 3 9 y ı ll a r ı v a s a t i
s i n e g ö r e m e m l e k e t t e 7 , 0 9 0 , 9 9 9 h e k t a r l ı k e k i l i ş s a h a s ı k a p l ı y a n h u b u
b a t m a h s u l l e r i i ç e r i s in d e e n m ü h i m y e r i b u ğ d a y ı n iş g a l e t m e k t e o l d u
ğ u g ö r ü l m e k t e d i r .
B — BUĞDAY ZİRAATININ YAYGIN OLDUĞU YERLER:
T ü r k i y e n i n g e r e k A n a d o l u v e g e r e k T r a k y a k ı s ı m l a r ı n d a m e v
c u t k a b i l i z i r a a t a r a z i l e r i n h e m e n h e p s i b u ğ d a y z i r a a t ı n a e l v e
r iş l i b i r k a r a k t e r e m a l i k t i r .
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
25/42
M e m l e k e t i m i z Ş a r k ' t a n G a r b a d o ğ r u ç e ş i t l i i k l i m b ö l g e l e r i y l e
f a r k l ı r a k ı m l a r a m a l i k t i r . B u k a d a r g e n i ş b i r i k l i m v e y ü k s e k l i k k a
r a k t e r l e r i n i b ü n y e s i n d e b u l u n d u r a n b i r s a h a d a b u ğ d a y z i r a a t ı b a k ı -
k ı m m d a n f a r k l ı h u s u s i y e t l e r d e m e v c u t t u r . M e s e l â i k l i m b a k ı m ı n d a n
b u s a h a l a r ı k ı s a c a k a r a k t e r i z e e t m e k l â z ı m g e h r s e y ı l d a ( 2 0 0 ) m m .
y a ğ ı ş a m a l i k o l u p t a d r y - f a r m i n g ş a r t l a r ı n d a b u ğ d a y z i r a a t i y a p a n
y e r l e r o l d u ğ u g ib i ( K o n y a , A n k a r a , T u z g ö l ü c i v a r ı ) y i n e m . e v s i m l e r e
g ö r e i y i t a k s i m e d i l m i ş v e s e n e l i k o r t a l a m a 1 2 0 0 m m . d e n
f a z l a y a ğ ı ş a m a l i k b u l u n a n ( K a r a d e n i z B ö l g e s i g i b i ) y e r l e r d e d e
k o l a y l ı k l a y e t i ş m e k t e d i r .
B u n u n l a b e r a b e r b u ğ d a y z i r a a t i y a p ı l a n y ü k s e k y a y l a l a r d a y ı l
l ık h a r a r e t o r t a l a m a s ı ( 4 ) v e y a b u n d a n a ş a ğ ı o l a n y e r l e r d e b u ğ d a y
y e t i ş t iğ i g ib i a y n ı z a m a n d a c e n u b î A n a d o l u ' d a Ç u k u r o v a ' d a y ı l l ık o r
t a l a m a h a r a r e t d e r e c e s i ( 1 9 ) o l a n y e r l e r d e d e b u ğ d a y v e r i m l i b i r şe
k i l d e y e t i ş m e k t e d i r .
İ s t a t i s t i k U m u m M ü d ü r l ü ğ ü n ü n n e ş r i y a t ı n a g ö r e m e m l e k e t i
m i z d o k u z z i ra î b ö l g e y e a y r ı l m ı ş t ı r . B i z b u r a d a g e r e k b u ğ d a y e k i i iş
v e i s t ih s a l i n i v e " ge re k b u ğ d a y ç e ş i t le r i n i b u b ö l g e l e r e g ö r e m ü t a l a a
e t m e n i n , m e m l e k e t i m i z i n b u ğ d a y y ö n ü n d e n h u s u s i y e t l e r i n i n k a v r a n
m a s ı n d a d a f a y d a l ı o l a c a ğ ı k a n a n a t ı n d a y ı z .
B u b ö l g e l e r v e b u b ö l g e l e r e d a h i l v i l â y e t l e r a ş a ğ ı d a g ö s t e r i l
m i ş t i r :
B i r i n c i B ö l g e : O r t a - K u z e y A n a d o l u B ö l g e s i :
A n k a r a , B i l ec i k , B o l u , Ç a n k ı r ı , Ç o r u m , E s k i ş e h i r , K ü t a h y a ,
U ş a k v e Y o z g a t .
İ k i nc i B ö l g e : B a t ı A n a d o l u y a n i E g e B ö l g e s i :
İ z m i r , A y d ı n , , M u ğ l a , D e n i z l i , B u r d u r , İ s p a r t a , M a n i s a , B a l ı k e
s i r v e Ç a n a k k a l e .
Ü ç ü n c ü B ö l g e : M a r m a r a B ö l g e s i :
B u r s a , K o c a e l i , S a k a r y a , İ s t a n b u l , K ı r k l a r e l i , E d i r n e v e T e k i r d a ğ ,
D ö r d ü n c ü B ö l g e : A k d e n i z B ö l g e s i :
A n t a l y a , İç el , A d a n a , H a t a y , G a z i a n t e p v e M a r a ş .
B e ş i n c i B ö l g e : K u z e y D o ğ u A n a d o l u B ö l g e s i :
E r z i n c a n , E r z u r u m , A r t v i n , K a r s v e A ğ r ı .
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
26/42
A l t ı n c ı B ö l g e : G ü n e y D o ğ u A n a d o l u B ö l g e s i :
U r f a , M a r d i n , D i y a r ı b a k ı r , B i n g ö l , B i t l i s , S i i r t , V a n , M u ş v^e
H a k k â r i . >
Y e d i n c i B ö l g e : K a r a d e n i z B ö l g e s i :
Z o n g u l d a k , K a s t a m o n u , S i n o p , S a m s u n , O r d u , G i r e s u n , T r a b
z o n , R i z e v e G ü m ü ş h a n e .
S e k i z i n c i B ö l g e : O r t a d o ğ u A n a d o l u B ö l g e s i :
E l a z ı ğ , T u n c e l i , A d ı y a m a n , M a l a t y a , S i v a s , A m y a s y a v e T o k a t .
D o k u z u n c u B ö l g e : O r t a - G ü n e y A n a d o l u B ö l g e s i :
A f y o n , K o n y a , N e v ş e h i r , N i ğ d e , v e K a y s e r i v i l â y e t l e r i n i i ç e ri s i
n e a î ı r .
Ş i m d i B u ğ d a y z i r a a t i n i n 3̂ay gı n o l d u ğ u y e r l e r i t e t k i k e d e b i l m e
m i z i ç in b u b ö l g e l e r e a i t y a n i e v v e l â s e n e l e r i t i b a r i y l e b ü t ü n m e m l e
k e t i e k i m , i s t i h sa l v e h e k t a r b a ş ı n a d ü ş e n v e r i m o l a r a k g ö z d e n g e ç i
r e l i m .
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
27/42
Türkiyede 1926-1958 y ıUannda buğday eki l i s i ,
ist ihsali ve hektara verim randımanı
S e n e l e r
E k i l i ş
H e k t a r
İ s t i h s a l
T o n
H e k t a r a
K g
1 9 2 6 3 541 9 8 4 2 469 367
1 9 2 7
2
4 3 9
8 3 8
l
333
1 5 1
1 9 2 8
2
8 4 2
500
1
741
0 7 2
1 9 2 9
2
7 7 4 4 2 0
2 718
143
1 9 3 0
2
809 300
2
5 8 6
377
1 9 3 1
2
9 0 2
2 9 0
2 9 9 2
631
1 9 3 2
2 656
467
1
935
800
1 9 3 3
2 686
4 7 2
2
671
2 1 2
1 9 3 4
3 155 761
2 713
7 3 2
1 9 3 5 3 4 2 9 4 0 4 2 571 2 7 7
1 9 3 6
3 5 3 0 2 5 7
3
853
2 9 0
1 0 9 2
1937
3
303 109
3 693
8 1 2
1 118
1 9 3 8
3
8 3 0
340 4
2 7 8
815
1 117
1939
3 973
133
4
2 0 4
170
1 0 4 2
1 9 4 0
4
381
4 2 0
4
067 950
9 2 8
1941
4
394
073 3
4 8 3
147
792
1 9 4 2
4
369
455 4
2 6 3
2 8 2
9 75
1943
3
5 0 2
2 0 4
3
509
507 1 002
1 9 4 1
3 740 452 3 148
196 841
1945
3
742
006
2
189
318
585
1 9 4 6
3
8 3 0 5 0 4
3 648
383
9 5 2
1917
4
176
913
3
2 4 5
904
777
1 9 4 8
4 53 8 190 4
867
093
1 086
1949
4
007 810
2
5 1 6
6 2 3 6 2 8
1 9 5 0
4
477
191
3
871
9 2 6
8 6 4
1 9 5 1
4
789
8 0 0
5
600
0 0 0
1 169
1 9 5 2 5 4 0 0 0 0 0 6 447 0 0 0 1 194
1 9 5 3
6
4 1 0
0 0 0
8 000
0 0 0
1 2 4 8
1 9 5 4
6
405
0 0 0
4
9 0 0
000 765
1955
7
0 6 0 0 0 0
6
900
0 0 0
977
19Ö6
7
335
000
6
4 0 0
000
8 7 2
1 9 5 7
7
157 000
8
300
000
1 159
1 9 5 8
7
450
000
550
000
1 147
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
28/42
Y u k a r ı d a k i c e d v e l d e 3 3 s e n e z a r f ı n d a b u ğ d a y e k il is i , i s t ih s a l i v e
h e k t a r a r a n d ı m a n ı g ö r ü l m e k t e d i r . B u r a d a d i k k a t e d i l i r se b i r k ı s ı m
s e n e l e r d e r a n d ı m a n h e k t a r a ( 1 0 0 0 ) k i l o d a n a ş a ğ ı d ü ş m ü ş t ü r . B u d a
o s e n e l e r i n b u ğ d a y m a h s u l ü n e u y g u n b i r h a v a ş a r t l a r ı n a m a l i k o l m a
m a s ı n d a n i le r i g e l m e k t e d i r .
İ y i b i r z i r a a t s i s t e m i t a t b i k e t m e k s u r e t i y l e h e k t a r a r a n d ı m a n ı
h i ç d e ğ i l s e 1 5 0 0 - 2 0 0 0 k i l o y a ç ı k a r m a k m u h a k k a k i b u ğ d a y z i r a a t i
m a l i y e t i n i n d ü ş ü r ü l m e s i n e v e d o l a y i s iy l e i k t i s a d î d u r u m u m u z u n d a
h a i y i b i r i s t i k a m e t a l m a s ı n a y a r d ı m e d e c e k t i r . B u d a ç i f t ç i le r i m i z t a r a
f ı n d a n d a h a i y i z i r a a t s i s t e m l e r i n i n t a t b i k e d i l m e s i , s u l a m a v e t a r l a
l a r ı n g ü b r e l e m e v e z i r a î r o t a s y o n a t â b i k ı l ı n m a s i y l e m ü m k ü n o l ab i li r .
Ş i m d i b i r d e b u ğ d a y z i r a a t i n i n v e i s t ih s a l i n i n b ö l g e l e r e n e ş e k i l
d e y a y d ı ğ ı n ı t e t k i k e d e l i m .
.2.7
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
29/42
cd
-O
D
Q
C
(d
f t
(d
X
>
1
3 ^
« A
CO c6
t—
cO
NO
l -
.rH
(>j
CM
d
VD
On
O O
L O
o
30
r-.
00
ON
csı O
0^
CO
0 ̂ CO
CO
S û
ı-H
-S §
RO •-0
^.
C O oo
^
^ . '
.
VO
On*
rH
ô
O
D
VD
ON* CO*
-C ^
lO
t--
l O
co
O S
ON
l O
T F VO C O
o -
CM
-m
C O -
00
o
VO
CNİ
CM
C O
-
o
LO*
L-
00
CO*
L O
CO
00
t--
o
0 0
O
0 0
L O
CO t--
C O
VO
l O
L ü
O
—T
•-H
O
0
g
l —
ON
t-- O N .
I—( VO
-
Ov
CO lO
oo
VO
d -
VO*
L O
4)
00
0 0
OA
ı-H
NO
•
1—1
VO
ur»
t—
^
t -
O O
00
(M
ı-̂
m csı 00
L O
VO
«o
VO
V O
CN
«T
C^
oT
ı -
VO* C O VD
o*
lO
od
r
-i
00
C O
c ı̂
r f
CO CM
1 ^
1
.0
l O
L O
CO
l O
C O
CO CO
LO CM
m
RH
CO
â
LO
\n
C O
ON
t— L O
^ .
rH
CM
C?N
c^
CNİ
CO LO
LO CO VO* NO*
CM
oo'
-
r—(
C O
VO
L O
ON
00
t -
C O
CNJ
LO LO
ĉ^
VO VO
rH
ON
ı-H
O N
( M
O
C O
rH CO
>•
O
irs
>
©
^
l
—
C O
od
P H
00 o
O N
C O
Ov
t -
o
U O
CO
L O
CO CM
co
co
irs
F—T
ON
o
I-H
p—
1
00
>o
RH
VO
ON
(M*
LO lO
O
CM*
l O
VO*
ON
d
O
00
VO VO
C O
C M
CM
V O
C O
LO CO
CO
V O
I-H
rH
ON
vO
ON
O
l O
r-(
VO
tn
^.
o
CSI
U O
r H
0 0
V O
ON
ON
©0
C M
o
rH
C O
lO
oo
L O T ?
O C
CO
o.
V O
in
»—T
»-H
On
mm
l-p*
P H
.M
in
^ O
ON
C O
«
VO
ov
O
CM
VO
w
ON
ô
CO
eo
Ĉ * L O
O^ lO*
w
Os
0 0
CM
O V
VO VO
l/î
On
0 0
F—T
L O
CO i-
ro
VO L O
TF*
t o
rH
I N C O
O 0 0
t-
t—
LO
0\
P H
vd"
CO
rH
00
t-*
o
ON
CO*
l O
-«^
N O L O
0 0
co
«VÎ
NO lO
C O
CM
L O
co
lO
I-H I-H
o>
a:
0)
bo
W
D
3
>ı
3
>N
o o N
'c
TJ
o
N
sö
kı
g
N
5
V
Û
>̂
D
o
>N
D
N
'c
TJ
o
a
CD
a
:3
O
o
4-»
^<
O
00
<
N
3
a
:3
o
-M
o
(0
O
5 > >
>
>
>
-
8/16/2019 Dünyada ve Türkiye'de Buğday
30/42
B ö l g e l e r e a i t 1 9 5 3 - 1 9 5 4 , 1 9 5 7 - 1 9 5 8 a l a r a k d ö r t y ı ll ık b u ğ d a y
e k i l i ş , i s t ih s a l v e h e k t a r a r a n d ı m a n ı i n c e l e y e n y u k a r ı d a k i c e t v e l i n t e t
k i k i h e r d ö r t s e n e l i k v a s a t i y e g ö r e e n f a z l a b u ğ d a y e k i l e n s a h a s ı n ı n b i
r i n c i b ö l g e o l d u ğ u n u g ö s t e r i r . İ k i n c i o l a r a k d o k u z u n c u b ö l g e g e l m e k
t e d i r . D i ğ e r b ö l g e l e r e k i l i ş s a h a s ı n a g ö r e s ı r a s ı i le a l t ı n c ı , s e k i z i n c i ,
d ö r d ü n c ü , i k i n c i , ü ç ü n c ü , b e ş i n c i o l a r a k y e r a l m a k t a d ı r .
i s t i h s a l d e i s e y u k a r ı d a k i s ı r a y a g ö r e e k i l i ş s a h a l a r ı i le i s t i h s a l
m i k t a r ı p a r a l e l o l m a k l a b e r a b e r y a l n ı z A k d e n i z b ö l g e s i i le O r t a d o ğ u
A n a d o l u b ö l g e s i y e r d e ğ i ş t i r m i ş t i r . B u n a m u k a b i l h e k t a r a r a n
d ı m a n t e t k i k e d i l i r s e e k i l iş v e i s t i h s a l s ı r a s ı b u r a d a t a m a m e n
d e ğ i ş m e k t e d i r . M e s e l â , e k i l iş v e i s t i h s a l f a z l a lı ğ ı b a k ı m ı n d a n b i r i n c i
d e r e c e d e o l a n b i r i n c i b ö l g e r a n d ı m a n d a b e ş i n c i d e r e c e y i , b u n a m u
k a b i l E g e B ö l g e s i b i r i n c i d e r e c e y i , A k d e n i z ik i n c i , M a r m a r a ü ç ü n c ü ,
K a r a d e n i z d ö r d ü n c ü d e r e c e l e r i a l m a k t a d ı r . B u d a g ö s t e r i y o r k i b u r a d a
g e r e k i k l i m ş a r t l a r ı v e g e r e k ç i f t ç il e r i n k ü l t ü r l e r i k ı s m e n d i ğ e r B ö l
g e l e r d e k i i k l i m ş a r t l a r ı n a v e ç i f t ç i l e re n a z a r a n f a r k l ı l ı k a r z e t m e k t e d i r .
G ö r ü l ü y o r k i b u b ö l g e l e r d e y a n i E g e , A k d e n i z v e M a r m a r a B ö l g e l e
r i n d e r a n d ı m a n ı n H e k t a r a ( 1 0 0 0 ) k i l o g r a m ı n ü s t ü n d e o l m a s ı b u ğ d a y
m