12.12.2018 · Leestijd 9 - 12 minuten
Van een wasmachinefilter tot
kledingmateriaal van biologisch
afbreekbaar plastic: allerlei partijen
zoeken naar een oplossing om te
voorkomen dat microvezels het
milieu vervuilen.
Elke was die jedraait draagt bijaan deplasticsoep. Ditkunnen weeraan doen
Update
CorrespondentKleding
Emy DEMKES
1
Microscopische foto van synthetische microvezels. Foto: Lisa vanCasand (voor De Correspondent)
E en wasje draaien. Het klinkt zo onschuldig, maar dat
is het niet. Tijdens het wassen van synthetische
kleding – denk aan fleecevesten, polyester sportshirts
en truien van acryl – komen grote hoeveelheden plastic
deeltjes vrij. Die deeltjes, microvezels genoemd, zijn zo klein
dat ze met het blote oog niet te zien zijn. Via het afvalwater
komen ze in het milieu terecht.
De Ellen MacArthur Foundation becijferde dat jaarlijks zo’n
half miljoen ton microvezels alleen al door het wassen van
onze kleding in de oceanen terechtkomt. Omgerekend: meer
dan 50 miljard plastic flessen.
En die microvezels zitten niet alleen in de zee. De deeltjes
zijn inmiddels aangetroffen in algen en vissen, in
voedingsmiddelen als bier en honing, en zelfs in de lucht.
Kortom: ze zitten overal.
2
De laatste jaren wordt steeds meer
onderzoek gedaan naar de mogelijke
schadelijke gevolgen van al die
vezeltjes op mens, dier en milieu.
Verschillende laboratoriumstudies
laten een verontrustend beeld zien.
Van krabben die door het
binnenkrijgen van microvezels een
groeiachterstand oplopen tot
vissenlarven die als gevolg van een
hoge blootstelling aan plastic deeltjes kleiner, langzamer en
daarmee vatbaarder voor roofdieren worden.
Hoewel niet bekend is welke impact deze vezeltjes hebben op
onze gezondheid, zijn wetenschappers en deskundigen
ongerust. Want de hoeveelheid deeltjes die in ons milieu
terechtkomt, groeit gestaag.
De voorspellingen laten zien dat de vraag naar synthetische
kleding de komende jaren alleen maar zal toenemen, en niet
zo’n klein beetje ook. Werd in 1980 zo’n 5,8 miljoen ton
polyester geproduceerd, in 2007 was dat al 30,9 miljoen ton.
In 2025 is dat aantal naar verwachting al verdriedubbeld tot
90,5 miljoen ton.
De oplossing is simpel, zou je denken: stop gewoon met het
maken van kleding van synthetisch materiaal. Maar dat gaat
zo makkelijk niet. Want wat is het alternatief? Voor katoen
Werd in 1980 bijna 6miljoen ton polyestergeproduceerd, in 2007 wasdat al 31 miljoen ton. Endat aantal zal in 2025 zijnverdriedubbeld
Wat is het alternatief?
3
zijn veel water en landbouwgrond nodig, en grote
hoeveelheden insecticiden en pesticiden.
Bovendien wordt voorspeld dat de vraag naar kleding de
komende jaren een enorme vlucht zal nemen, door
opkomende markten in Afrika en Azië. Alleen natuurlijke
materialen kunnen onmogelijk aan deze groeiende vraag
voldoen.
Wat is dan wel de oplossing?
In een eerder verhaal behandelde ik
twee gadgets; de cora ball (een bal
met tentakels) en de guppy bag (een
waszak). De cora ball stop je samen
met je kleding in de wasmachine,
waarbij de vezeltjes aan de bal
blijven kleven, zo is het idee. De
guppy bag is een zak waarin je je
vuile was stopt, waarna je hem in z’n
geheel in de trommel stopt. De vezeltjes blijven in de zak
achter.
Voor beide gadgets geldt dat onduidelijk is hoe effectief ze
precies zijn. Bovendien roepen ze de vraag op: moeten wij als
consument wel betalen voor vervuiling die veroorzaakt wordt
door de kledingindustrie?
Leden vroegen zich onder mijn vorige verhaal dan ook af: hoe
zit het met de ontwikkeling van een wasmachinefilter? Wat
doen de waterschappen? En is het niet mogelijk om kleding
te maken van kunstvezels die wel afbreken; biologisch
afbreekbaar plastic dus? En heeft de overheid hier niet ook
een rol in?
Moeten wij als consumentwel betalen voorvervuiling die veroorzaaktwordt door dekledingindustrie?
4
Ik legde de vragen voor aan deskundigen en betrokken
instanties. Dit is wat ze me vertelden.
Een filter die de kledingvezeltjes tegenhoudt voordat ze via
het riool de oceaan in glippen, lijkt de meest
vanzelfsprekende oplossing voor het probleem. Hoe kijken
wasmachinefabrikanten aan tegen een filter? En zijn ze zich
überhaupt bewust van het probleem?
Sanneke Swen van BSH Huisapparaten, waaronder de
merken Bosch en Siemens vallen, laat in een reactie per mail
weten dat onderzoek naar vervuiling door microvezels nog in
de kinderschoenen staat. Zo is niet duidelijk waar de vezels
precies vandaan komen en wat de impact ervan is. ‘Voordat
we met individuele oplossingen komen, moeten we dit eerst
weten.’
Miele kijkt al wel naar de toepassing van een
wasmachinefilter, maar tot nog toe zonder succes. ‘Omdat de
filters heel kleine deeltjes moeten tegenhouden, zijn de
openingen vaak zo klein dat ze snel verstopt raken’, vertelt
Stefan Verhoeven, algemeen directeur bij Miele Nederland.
En mocht er een andere filtratie-oplossing worden gevonden,
bijvoorbeeld met behulp van een chemisch proces, dan zou
dit wasmachines vrijwel onbetaalbaar maken, stelt Miele.
Effectiever is om te voorkomen dat
dergelijke microplastics in het water
terechtkomen. En die
Oplossing 1: Een wasmachinefilter
Het Sloveense bedrijf kan
5
verantwoordelijkheid, zegt
Verhoeven, ligt bij de
kledingbedrijven. ‘Onze
wasprocessen zijn er al op gericht om
slijtage van textiel zo veel mogelijk
tegen te gaan.’
Er is een andere partij die claimt wel een goed werkende
wasmachinefilter te hebben ontwikkeld. Het Sloveense
bedrijf Planet Care heeft een serie filters ontwikkeld
waarmee 60 tot 80 procent van de vezels die vrijkomen
tijdens het wassen kunnen worden opgevangen. Interessant
is dat het Sloveense bedrijf met een 3D-printer bij wijze van
spreken voor elk type wasmachine een filter kan maken.
Bij de Plastic Soup Foundation (PSF) zijn ze enthousiast over
de innovatie van Planet Care. ‘Een filter moet blijven
functioneren zonder dat de wasmachine verstopt raakt. Bij
Planet Care is ze dat gelukt’, zegt programmahoofd Jeroen
Dagevos. Maar het duurt nog zeker een jaar voordat de eerste
filters van Planet Care voorbij het stadium van prototype
zijn. En dan, zo is het plan, wordt er eerst in de Verenigde
Staten met 1.500 wasserettes een pilot gedraaid om te kijken
hoe effectief de filter daadwerkelijk is.
Bij de Unie van Waterschappen laten ze weten bekend te zijn
met het probleem van microplastics die zo klein zijn dat ze
niet allemaal uit het rioolwater kunnen worden gefilterd.
met een 3D-printer bijwijze van spreken voor elktype wasmachine eenfilter maken
Oplossing 2:Waterzuiveringstechnieken
6
Ook hier wordt gedacht aan een filter om de deeltjes uit het
water te vissen. Cora Uijterlinde, programmamanager
afvalwatersystemen bij onderzoeksbureau Stowa:
‘Vooralsnog denken we aan filtratietechnieken met
membranen die de vezels uit rioolwater halen. Die
technieken zijn nu volop in ontwikkeling.’
Wat de kosten zijn van zo'n oplossing is volgens Uijterlinde
niet te zeggen. Jane Alblas, communicatieadviseur bij de
Unie van Waterschappen, spreekt van miljarden euro's.
‘Naast de ontwikkeling van een filter moet je alle
waterzuiveringsinstallaties in Nederland verbouwen.’ Maar
voordat dit aan de orde is, moet eerst duidelijk zijn in
hoeverre de deeltjes schadelijk zijn.
Daarvoor moet er eerst een betrouwbare methode komen om
monsters te maken en die te analyseren. Uijterlinde: ‘We
willen bijvoorbeeld weten wat er via afvalwater naar de
rioolzuiveringsinstallaties gaat. Maar ook wat er via de lucht
in het water terechtkomt. Daar zijn we nu druk mee bezig.’
Wat nu als we een plastic materiaal kunnen ontwikkelen dat
wel biologisch afbreekbaar is én waar je kleding van kunt
maken? Dan zijn die wasmachinefilters of betere
rioolwaterzuiveringstechnieken helemaal niet nodig.
Het goede nieuws: zoiets bestaat al.
Een manier om biobased plastics te maken is bijvoorbeeld
Oplossing 3: Biologisch afbreekbareplastics
7
door fermentatie van natuurlijke suikers uit maïs of
suikerriet. Voorbeelden hiervan zijn furanen zoals PEF (Poly
Ethyleen Furanoaat) en polymelkzuur (Poly Lactic Acid, of:
PLA). PLA is op dit moment de meest toegepaste biobased
kunststof. Vanwege de vochtregulerende eigenschappen is ze
heel geschikt voor kleding.
Het slechte nieuws: stof maken van
PLA kost veel energie en, net als bij
katoen, heb je voor het verbouwen
van de gewassen veel
landbouwgrond nodig (plus
pesticiden en kunstmest). Bovendien
breekt PLA pas af als het
blootgesteld wordt aan zeer hoge
temperaturen.
En er zijn nog meer kritiekpunten. ‘PLA wordt al gebruikt in
de kledingindustrie, maar het is kwalitatief gezien niet goed
genoeg’, vertelt Gert-Jan Gruter, hoogleraar Industrial
Sustainable Chemistry aan de Universiteit van Amsterdam.
Hij vond onder meer uit hoe je van zetmeel uit maïs en graan
een duurzame plasticsoort kunt maken, en is ook betrokken
bij onderzoek naar microvezels in zeewater en sediment.
‘Tijdens de Olympische Spelen in Beijing werd er kleding
gemaakt van PLA. Binnen de kortste keren was die niet
draagbaar meer.’ Het materiaal is gevoelig voor bacteriën en
een hoge luchtvochtigheid.
Gruter denkt dan ook niet dat hierin de oplossing schuilt.
‘Daarvoor moet je eerder denken aan een wasmachinefilter,
of het ontwikkelen van materialen die veel minder snel
slijten.’
Het slechte nieuws: stofmaken van het biologischafbreekbare polymelkzuurkost veel energie en vergtveel landbouwgrond
8
Uit onderzoek van het Europese consortium Mermaids blijkt
dat de manier waarop garens zijn ontworpen grote invloed
heeft op het (af)breken ervan. In het rapport wordt een
aantal aanbevelingen gedaan aan garenproducenten en
kledingbedrijven om het loslaten van microvezels tegen te
gaan.
Daarbij gaat het onder meer om vezellengte (hoe korter de
vezels, hoe groter de kans dat het garen gaat pillen en
loslaten tijdens het wassen), garenwinding (hoe compacter
en steviger het garen wordt gedraaid door hogere
twistwaarden, hoe minder kans op het vrijkomen van
deeltjes) en stofdichtheid (hoe hoger het aantal garens, hoe
steviger de structuur en hoe minder de kans op vezelafgifte).
De Nederlandse Monique Maissan, eigenares van
Waste2Wear, een textielproducent in Shanghai die van
petflessen kledingstoffen maakt, brengt de aanbevelingen al
in de praktijk. ‘We weten al een tijdje dat fleecestoffen met
mindere twistings veel meer deeltjes loslaten dan strak
gedraaide.’ Om die reden maakt Maissan naar eigen zeggen
geen fleece-stof.
Toch is ook Maissan ervan overtuigd dat de oplossing
uiteindelijk zit in een filter. ‘Denk aan een membraam-
achtige filter die op elke wasmachine aan te brengen is.’ Op
verschillende plekken worden hier momenteel testen mee
gedaan, in samenwerking met grote kledingbedrijven.
Oplossing 4: Stoffen die mindermicrovezels loslaten
9
Namen wil ze niet noemen. ‘Er is al heel veel ontdekt. Het
duurt niet lang voordat de oplossing er is.’
Dat onze polyester sportleggings, fleecevesten en acryl truien
bijdragen aan de plasticsoep is al een aantal jaar bekend.
Een goede oplossing is er nog niet. Wordt het niet tijd dat de
overheid zich gaat bemoeien met het probleem?
In Nederland wordt er al een tijd over het microplastic-
probleem gepraat. Zo dienden Stientje van Veldhoven van
D66 en PvdA-Kamerlid Manon Fokke in 2012 een motie in
waarin ze de regering oproepen om te zorgen dat er minder
microscopisch kleine deeltjes plastic in het water
terechtkomen. ‘Microplastics komen in het water terecht,
waardoor ze een bedreiging zijn voor het drinkwater. De
kosten van waterzuivering zouden door de plastic deeltjes
ook kunnen gaan stijgen’, luidde een van de argumenten.
In 2016 ondertekende de toenmalige minister van
Infrastructuur en Milieu Melanie Schultz van Haegen (VVD)
een verklaring waarin ze beloofde de waterkwaliteit in
Nederland te verbeteren. Microplastics werden genoemd als
een steeds groter risico.
De Gezondheidsraad waarschuwde in een brief aan de
toenmalige staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu,
Sharon Dijksma (PvdA) in 2016 dat de kleine plastic deeltjes
mogelijk een gevaar vormen voor de volksgezondheid als ze
terechtkomen in voedsel, drinkwater en de lucht. Maar ze
constateerde dat meer onderzoek nodig is voordat ze met
Oplossing 5: regelgeving
1 0
voorstellen kon komen om het beleid aan te scherpen. Om te
beginnen moeten er 'betrouwbare meetmethoden' komen en
'een meetprogramma' om beter in beeld te krijgen wat het
effect is van 'blootstelling aan deze deeltjes’, schrijft ze.
In het regeerakkoord is voor deze
kabinetsperiode een bedrag van 10
miljoen euro gereserveerd voor
maatregelen tegen de verspreiding
van microplastics. In juni stuurde
Van Veldhoven een brief aan de
Tweede Kamer over het tegengaan
van microplastics. Hierin schrijft ze
hoe 'complex' het is om 'emissies van
microplastics door slijtage' te voorkomen 'omdat slijtage
inherent is aan het gebruik van het product’. Hiermee doelt
ze onder meer op synthetische textielvezels, zoals fleece en
polyester, die slijten tijdens een wasbeurt.
Verder schrijft ze dat het RIVM niet naar potentie�
le
maatregelen voor emissies van microplastics door slijtage
van kleding en textiel heeft gekeken. ‘Ik ga nu eerst
verkennen met de textielbranche welke innovatieve
oplossingen zij ziet om de emissies van vezels naar het water
te voorkomen en om nadere afspraken hierover te maken’,
aldus de minister.
Jeroen Dagevos van Plastic Soup Foundation ziet het liefst
dat het Europees geregeld wordt. ‘Een Europese norm die
een maximum stelt aan het aantal synthetische microvezels
die vrij mogen komen per was zou helpen.’ Fabrikanten
worden zo gedwongen vezelverlies mee te wegen in de
ontwerpkeuzes van de draden en textiel.
Emissies van microplasticsdoor slijtage voorkomen'is complex omdat slijtageinherent is aan het gebruikvan het product’
1 1
Dagevos denkt dat het vaststellen van een standaard op meer
manieren effectief kan werken. Het zou innovatie stimuleren.
‘Als de Europese Commissie zegt: er komt een norm, dan is er
belang bij om erin te investeren. Dan komt er een markt voor
oplossingen. De ontwikkeling van een wasmachinefilter kan
dan ineens in een stroomversnelling terechtkomen.’
Je las de pdf-v ersie v an dit v erhaal. Voor het v olledige artikel
met links, infocards, ev entuele v ideos en ledenbijdragen, ga
naar: https://decorrespondent.nl/9010/elke-was-die-je-draait-
draagt-bij -aan-de-plasticsoep-dit-kunnen-we-eraan-
doen/1170195932620-1401419b
De Correspondent is een dageli jks, advertentievri j medium met als
belangrijkste doelstell ing om de wereld van meer context te voorzien.
Door het nieuws in een breder perspectief of in een ander l icht te
plaatsen, wil len wij het begrip 'actualiteit' herdefiniëren: niet om je
aandacht te trekken, maar om je inzicht te bieden in hoe de wereld
werkt.
Alle v erhalen lezen? Dat kan v oor €7 per maand op:
decorrespondent.nldecorrespondent.nl
1 2