EmendaHo nes. Ta citi nae.
Antequam. ad loc08 aliquot in TacitiAnnaliurn lihris XU~XIII. XIV emendandos pregl'celial', liccat milli el'l'oris men.
tionem iniicere, pcromncs l'ccentiofcs eelitioncs propagati,
oe Waltheri quidcm ct novissima Bekkeri editione excepta.NimiI;um res inde ab initio lihri XII usque ael cap. 4 de
scriptae, qmle gestae e1'ant A. ViteIlio et L. Vipstano coosulibus, anno 801 V. C. 48 p. ChI'. n., ternere refe1'untorad annum 80::& V. C. 4gp. ChI'. D. unde factum est, utex_l
tremo Iibl'o.XlI cap. 69 Nel'O 111. idus OctoJ)1'i8 8nni 808
V. C. 55 p~ ChI'. 110 imperator consalutatus esse fingeretlU',
quanquam 1'e vera iel factum esse anno 807 = 54 constnt in':'
tel' omnes, Etsic per seql1cntes (lllOquC liJ>l'oS tempol'um i'aHoconfllsa est, ita in iustum ordillem re(ligcllda, ut· ultimus
Armalium am1ll5 lib. XVI, 35 restituatur 819 v; C.66
p. ChI'. u. pm numero 8~w 67 hodie vulgato, eodemque1110(tO redeatur tlsque adanoum 80 I = 48 , qui complectiturextrcmum lihl'lllll XI atque ioitiulll l~bri XII.
Lib. XII, 20 med. Quin arriperet oblata.et servareteX8ulem? 'Quin· inopi quanto --.före. Sic 1'eponcudus est hic
10eus ex codice lflorentino, omnium 8ntiquissimo, quem cum
Dekkero hrevitatis causa designabimus Ma. Etiam COlt Guel
fel'bytanus (G) et l'eliqui, ut videtur, omnes consent.itmt in
partieula quin bis posita, quae in priori membro idem valet
quod cur non, ut saepius, cum vi interrogativa, io altcl'O
ielern quod quin etiam., ja sogar. Itaque nimis indulgenter
Lipsio obsequnti sunt editores l'ccentiol'es, contra codicmnallctoritatelll pro altel'Of{uin supponentes cui.
X[I, 35. extra fratresque in deditionf:.m, accepti.Sie l'eponendulll ex: Ma. pro vulgata lectioue fratres qual/ue,cx glossemate hand dubie profecta. Sic enim Tacitus subindeverhis suhllectit particulam lltc. uhi plel'llJ1l<lue ponitur ct,etiam, quoque. ExclDpla all ipso Tacito rt~petita in pl'om~
354 E m e D cl a t ion e s Ta c i tin a e.
ptu snot: Ann. I , 65 et eodemque. JI, 5,] censusque iuvit.
IV, 74 donce idque vetÜum. VI, 5) dat PartllOrumque.XIV, 28 allxitquc patrum IlOnorem. XIV, 42 usqllC ad se~
ditionem ventum est senatusqlle. Bist. IlI, 48 ut fracto Pitelli llxereittturbemqllcfame urgeret. Agl'. 17- super l'irtutemhostium locorumque dijJi.cullales elu.ctatlls: sie Mss. sed editoJ'csiode ah Rlwnano hic qUOCjll6 eorrupcl'unt locorum quoque:quemadmodllin c:eLcris quoque Iocis scquuti sumus anctol'itatcm~odicis Ma. nOIl editorcs I'cceotiol'cs. cf. Heinrich. ud Ciceron.
I de rc pu». p. 167. Ramshol'n. Gramm. Lat. p•. 812 not. 4.XII, 40 eXil'. lle divisa ltaudproinde ad memoriam sui
valerent. Sic legitur in eorl. Ma. pro vulg. perintle. Seu Tacitum
promiscuae uSllIn esse particulisproinde ct peritule (i. q. op.o{ror;)
plul'ibus Iods comproJ>atur, primum cx eod. 1\la. emendatis.
I'aulo ioferius eap. 60 decretaque. eorum proinde ltabe.ri iussc
rat. XIII, 21 neque mim. proi/lde a parentibus liberi quam
ab impudica adulteri Tnlttantllr. XIII, 47 proinde tarnen, quasi(;onvictuf: esset, cedere patria iubetltr. XV, 44, luwd proindein crimine inccndii quam odio humani gcncris conlJicli sunt.lIist. I, 3Q proinde a nabis tlonativlmt ob fidem quam ab
aUis pro j(fA:illorc accipietis. 11, 97 proinde socii dc limperioutriusque coniectabant. Agr. 10 mare ne l'entis quidem pro
inde. attolli. Germ. 5 passcssione cl ltSU haud proinde atJicilmtltr. cf. Passov. ud Germ. p. ']. Waich. ad Agr. p. J 91.
Lz'b. XlII, 8. med. C01Wltibus aliis quaequc Cappadoda ltiem(Lballt, Ha sCl'ihentluJU ex eod. :Ma i. c. atlditis ct
aliis cohOl'tihns ct iis potissiumm, qQae in Cappadocia hie
ma}Jant. cf. XV, 6. Attractionis genus Tacito familial'issimum. Similitel' 11, 41 lritullpltal'it de .Angrivariis quaequcaliac nationcs llsque ad Albim colunl. II, 74 consultatum,inter legalos qllique alii senatorum ad6rant. XI, 5 percllrsisAsiatici q/ficiis quaeque alia con.ciliandae misericordiae 'lJidebant'tr. XIV, 31 commotis Trinobantiblls ct qui alii pepi/j'era/lt. Eatlem loqllutione sexeenties utitur ,Tacitus, eius-
E P1 end a t ion e s T a c i t in a e. 355
qua originem s~gaeiter explanavit G. T. A. Kriigerus in liuraoptimae frugis plcnissimo, qui iuseribitur Untersuchungen allS
dem Gebiete der Lateinischen Sprachlehre fase. III r. 18l
seqq. - Cappadocia dieitur pro i1~ Cappadocia, velut Ann.XII, 56 stetere in armis practoriae Cohortes campo. Hist.IlI, '9 colOrtiam plano silam. - Vulgo hie editur cohortilmsali'squc quae apud Cappadociam l~. Bekkerus ex conieeturadeditin Cappadocia; cet.eroquin vulgatam sequutus, invito eodice l\1a. cllills veram lectionem primus puhlicavit. - MOI cap.9 ex codem eGd. Ma restituelldum ad Yo!ogesflffl regem eett. quam
quidem argutam dicendi brevitatem qUllm libral'ii non intelle
xarint, in cetel'is Hbris omittitm' praepositio ad, hodierluc vulgosie editur. ExpIica: utcrque nuntUs ad Vologesem missis eummonebant. lam quia notio mittenrli iam iuest in substantivanuntiis, Tacitus ipse quod siM abundare videbatur omisit.
XIII, 46 at Neronem pellicem. aneillam, sc. esse,quibus verMs Nel'O opponitl1r Othoni, qllem animo ef cllitumagnifleum praedicavit Poppaea. Germanam Taciti sententi·am ~ qualis Poppaeae menti ae moribus maxime cOl1venit, reposuimus ex eod. Ma petlieem anei!lant, VictOl'io teste, undevulgo exlricarunt pellice ancilla: quibus verhls ineptam prodire tautologiam vere perspexit Waltherus, quam(fllam ipseviam sequutus videtur satis lubricarn atque vix ad finernducentern. "Namquae est, inquit, pe/lex ancilla? Scilicet" Acte. Igitur Nero peUice ancilla. }J. e. Actc. et aclsuctudine" Actes, h. e. peUicis al1cillac, devincttl5 dicitur." -: Adhas ineptias haud duhic illecti sunt librm'ii ct editores proptereaquod pellicem mldierem tamtummodo, non simul ViJ.'Uffi esseputarul1t: sed eos docere poterat Festtls de significatione verborum Hb. XIV p. i2t ed. Lindemann. Pellices mmc quidem
appel!antur alienis sltccumbentes non so!wn fimiizae. aed etiammares. Iam vide, quanta acerbitate l~oppaea Neronem nuncupaverit pelUcem. Etiam Dolahella Iulium Caesarem pelticem
'l'egillae Rl}pellasse memol'iae proditUl' a SuelQuio c•. 49.
356 Emcndatiolles 'racitinae•.
XIII, 49 quin tie bello - suadere dissuadereve?Sie legilur in eorl. lVIa ct reliquis libris hucusque accuratiusinspectis, Budensi et Guelfcrhytano, unde Lipsio auetore vvl.go eaunt suaderet dl:~suaderelve., Taeitinae videlicet loquell
di rationis parum intelligentes. C. F. Heinrichius. etiam apudCiccl'onem Je rc puh. p. [7 constl'Uctiollem notavit .. quae fit
pcr infinitivum, praeg\'csso relativo pl'Onomine. " Qua, con~"strllctioncLatini utuntu\' haetcnus: Graeci ulterius, qui."tales infinitivos etiam partieulis subnectunt relativis." lamexempla eiusmodi apud Tacitum extant haud pallca, Ann.I, 5 quod Maximuni !lxori lI:farciae aperuisse. IV, 40 deinimicitiis. primum Agrippinae, qua.~ longe acrius arsuras.VI,. 28 eique vim genitalem affiuzdere ex qua fetum oriri.IV, 41 quis abesse taedia et '!ffinsiones., VI, 29 llX.Ore,quam periculi expertem fitisse. XI, 15 accitos, quorun~
mohitu redintegratas caerimonias cl· in posterum rcctius haZ,itas:- quod mutc segnius fieri. lam Heinrichius qllidem,quum dieeret ea eonstructiol1e 'uti Latino$ hactcnus" sinl(dubio Cicerollem ante oculos halJUit ct elegantissimum qucrnque aetatis aureae scriptorem, non Tacitum (n~ Livium qlli:dem) J qui Graecomm, ut passim, exemplar sequutus, cliam particulas rclativas , ubi, unde, quanqllam, q«in, i. (I.cur non, cum infinivo iunxit. Sie Ann. III, 61. ubi Lalonam edidisse ca llumina. IV, 65 unde T~lscum vicum e vocabulo advenaruna dictum. XII, 65 quanquam na impudicitiam quidem nune abesse. Ad haee cxempla aeeedit 'id ,quotlin fronte huius animadversionis propositum est. In hissententiis particulae relativae ita explieandac sunt, ut eas adinstarpronominis J'elativi ex particula copulativa et demonstrativa conglutinatas esse ponamus, «bi ex el iM, unde ex d
inde, qllallquam ex ct tarnen, qutiz ex neque eam ob rem.De eadem apud Graecos structura praeter Hermannum adVigerum consule Mutthiae Grammaticum p. 1057 sq.
XIII, 55 vdlctnc contucri, sie eod. Ma ad unicmn
E m end a t ion es Ta ci tin a e. 357
liolem spectans. non simul ad reliqua sidera, quorum ratiolIem hahentes ceterOl'Um codicum libral'ii finxerunt vellentllo,ljlloll hodie vulgat'lr. Frustra. Nam mud mlllto \fortius at
que simplidus , propterea quod soUs calore agri ad hominumusum praecipue aptos sese praeheant. - Etiam paulo inferius Cl: eodem codice l\'Ilj, scribendum: potius mari super-
.fiuulere, .i,e. sol potius vellet mare fmiltere super eoS agros,
pro vulg. sllperfimdcl'ent, sc. sol atque sidera.
Xlr. 35 feminarum dictll, sie Ma pro vulgo duettt, Notum estquidem ex Agr. 16 Bt'itannos Bomlicea gene
ris regii .femina duee ul1iversos helIum sumpsisse, neque se:Ium iil impel'iis discel'llere j porro C. 3 [ Brigantes femina{[uee eXUl'ere co/aniam. expu'Jnarc cast1'4. Sed ibo C. 5':Aconiuges dicuntur acccndere maritos alt pugl1andnm, quemädmodum Germ. '1 conillges ltortamina pugnantibus gestant.Hine illtelligitur Britannos non solnmftminan,m duetu, sedctiam didtt, i. e. femillis adhortantilms vel accendentibus. (m!fZ urcdendcr Frauen) hellal'e solitos. Similiter Germ. 8 memo~
riae proditur quasdam acies inclinatas iam ct labantes a ftmi-:nis l'cstitutas constantia precum cl obieetu pectorll",. Ac nequem offendat supinum cum genitivo hmctum vel potins ablutivus su})stantivi verbalis, prohibent exempla, qualiasuntA·nn. I,6omissu Germanici. III. 21 missupatris. B, 80 e(trtlllt
lIedlll. Bist. IlI, 81 admonitll modestissimi cuiusqrle. Livius IU,6'1 eonsultu collegae. Cicero de orat. III, 1 l'ocatu Drusi..cf. Boetticlleri Prolegomena ad Lex. Tacit. p. LVII.
Xlr j 4':& llSque ad seditionem vtmtum est senatusque,in quv ipsv erant studia cett. Sie eod. :Ma eum ceteris MSS.Explica: usque aa seditionem ventnm est non solum plebis,sed etiam senatns, in qua ipso erant studia nimiam severi.
tatem aspernantium, qllae tamen seditio (vel potius dissidium)senatus itacomparataerat, ut pltlres nihil mutandum esse censerent. Senatus igitur genitivus est, dependens a voce seditio, ad
ie<;ta particula que, de cuius vi supra disputuvimus ud Iib.XII, 55.
358 E m e D d at ion es Ta ci t i D a e.
Iam neseio an supersedel'i possit Lipsii coniectUl'll senatuqll(~ in
ipso, quae pe!' omnes editiones recentiores propagata est.XIV, 46 qui acCllsatUTn ab eo Statilium Taurulll
pro consule iTlJius meminerant. Ha scriptllm est iu cod. Mnpro vulg. Taumm proconslllem, ipsius. Sed iHa Jeclio defeuditur .cx consuetudine dictiollis Tacitinae, ab editoribusquidem subinde turbatae, attamen cx optimis vetustissimisquc codieibus restituendae. Sie Ann. 11, 52 pro conSIlia /.Ift;,cae. II, 66 pro praetore Moesiae. IlI, 32 Ele ligendum
pro cOllsute gnarum militia6. III , 38 Caesium Cordllm J
pro consule Crelae. IV, 21 pro cOnsule eius anni P. nolabe/la relinere aU$llS era!. IV, 73 L. Äpronio il!fil'ioris Germaniae pro praelore. XI, '23 in ha'le provincianl pro con
sule. venies. XII, 31 Ostorium pro praetore turbidae res excepere. Duhia est leotio Aml. IV, [3, ubi codex Florcntinus compendio scriptum exhibet prmxms. ulterioris Hispaniac, uude ct procons/,l et pro C01l$ule extriea['i Beet. Ernestiiratio, qui pro cOllsulesemper absolute dici cOlltendit, non eumgenitivo provineiae, l'eflltatur exemplis supra propositis.
lam denique animi causa refingamus locum in omni~
bus editionibus miro modo ~orruptllm, Ann. VI, 45 obvivium: impuleratque - uxol'em suam Enniam imitandoamore
iuvcnem illicere pactol/ue patrimonio vlnciroe. Sie enim soribendum t sensu etiam atqna etiam flagitante, ex IectiOlla codicis Florentini pactoque matrimollii palrimonio vi/teere, unde editores ad unum omnes hucusc{ue clicuerunt pactoquematrimonii vincire (durch Eltet1erspreclwn fesseln). Sed expHees mihi velim, quomodo Ennia, 1\1:aol'onis uxor, paetomatrimoniiCaligulam ita vincil'c potuel'it, ut nihil abnueret,dummodo dominationis adipisee!'etur. Quid multa? Vul
garis leetio, si ulla, Tacito indigoa est. Veram ae germanam lectionem supra restitutam sie rere expedies : jj[acro
IJ,xorem suam impulerat, primran ut imitalldo amore lUV/!
ru:m illiceret, deinde ut pacto patrimonio (i. c, promis&o
E m end a ti 0 ne s Ta ci tin a e. 359
principatu) eundem I'ineiret , nihil almucntem , dllmmodo dominationem adipisccretltr. Macro enim iuxta amoris iIlecebr8s promiss8 etiam ~,uccessione imperii Caligulam vincire studebat, ad quam quidem spem in iuvenis animo Dutriendamuxori5 intercessione usus esl. Iam patrimonium, qtlOd pro.prie est res familiaris a patre relicta, commodissime tr8n5ferre lioet ad p~'iucipatum, cuius succcssio a Germanico patre Caligulae fjIio tanquam hel'editate erat tradita. Macro igiluruna.cum uxore Caligulae gl'atiam ita potissimum sibi conciliavit, ut ipsum legitimum' imperii Romani heredem ct Tiheriisuccessorem,nuncuparet, 'eique ad principatum capessendumopem Buam promitteret, eam quidem minima contemnendam,propterea quod Macro ut praefectus ,praetorii (. cf. VI, t 5 )insigni potenti8 florehat , etiamsi non prorsus aadem, Seianitarnen paene simili. Et Maero postea praestitit etiam opemmBuam in summo diserimine, ut relatum est Ann. VI, 50.Ex eodem eod. scribendum imitanda amore, .dadurcl~ dasssie Liebe heuchelte, nisiquod in cpd. ipso anwrem legitur,inter vicinos accusativos lt.1;Orem, izwenem h. I. vix toleran"dum : in margine tamen appictum est immittendo I quodpraetel' Bekkerum omues editores receperunt, lieet iidem' beue intelligentes, quam amhiguam hae.c glossa reddat seu4
tentiam. Ceterum impulerat - itlicere Graeeo more dieitur, ut saepissime apud Taeitum. Restat explieandum, quomodo verbum matrimonii in textumh'l'epserit. Haud dubielihrarius nescio quis hoe loeo, velul omnes editores, pl'OpterEnniae amorem etiam de matrimonio· eogitavit, et eonieetu4
ram matrimonii pro patri11lQnio margini appinxit, quam codicis olim Corbeiensis, hodie Florentini librarius una cnmTaciti patrimonio in ordinem recepit.
Scripsi Vratislaviae cxtremo mense Ianuario aooi:MDCCCXXXII.
N icolaus Bachiu5.