![Page 1: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/1.jpg)
Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: http://openfontlibrary.org/en/font/pfennig
Otwarte zasoby edukacyjne i wiedzyInfrastruktura publiczna XXI w.Alek Tarkowski, Kamil Śliwowski
![Page 2: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/2.jpg)
Otwartość?
![Page 3: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/3.jpg)
Dostępnośćtreści
![Page 4: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/4.jpg)
Swobody użytkowników
![Page 5: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/5.jpg)
(z pomocą technologii cyfrowych)
![Page 6: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/6.jpg)
KontekstOtwarte modele udostępniania zasobów są od 10-20 lat nasilającym się trendem w nauce, edukacji i kulturze
![Page 7: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/7.jpg)
KontekstBank Światowy - Strategia Open Access“Szerokie udostępnienie naszych zasobów pozwoli innym znaleźć rozwiązania dla największych globalnych problemów”
![Page 8: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/8.jpg)
KontekstWellcome Trust (UK): polityka Open Access dla grantobiorców:“maksymalna dystrybucja wyników badań … wspiera bogatą kulturę badawczą”
![Page 9: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/9.jpg)
KontekstUSA: $2mld na otwarte zasoby edukacyjne dla koledży: otwarte zasoby mają “poszerzyć szanse edukacyjne … umożliwiając dostęp do edukacji pozwalającej na wejście / powrót na rynek”
![Page 10: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/10.jpg)
Jaki zakres otwartości?Udostępnianie wszystkich treści według jednej zasady ogranicza płynące z tego zyski – potrzeba różnych modeli dostępu dla różnych treści.
![Page 11: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/11.jpg)
Jaki zakres otwartości?Dwa czynniki:•czas: okres od powstania•rodzaj treści
![Page 12: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/12.jpg)
Czas•czy utwory „żyją” 70 lat dłużej, niż ich twórcy?- komercyjnie?- kulturowo / społecznie
![Page 13: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/13.jpg)
Czas•ok. 15% książek jest wznawiane•(85% nie jest wznawiane)
![Page 14: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/14.jpg)
Czas• jaki jest status książek, które nie są wznawiane po pierwszym wydaniu? • utwory niedostępne w druku, utwory osierocone – co w ich wypadku chroni prawo autorskie?
![Page 15: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/15.jpg)
Rodzaj treści• treści publiczne i finansowane ze środków publicznych
![Page 16: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/16.jpg)
Rachunek zysków i stratzyski nie tylko finansowe
![Page 17: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/17.jpg)
Stopnie otwartości
• otwartość ekonomiczna – dostępne za darmo• otwartość techniczna – efektywne wykorzystanie przez ludzi oraz maszyny• otwartość prawna – swoboda wykorzystania, brak praw zastrzeżonych
![Page 18: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/18.jpg)
Stopnie otwartości
• otwartość ekonomiczna – dostępne za darmo• otwartość techniczna – efektywne wykorzystanie przez ludzi oraz maszyny• otwartość prawna – swoboda wykorzystania, brak praw zastrzeżonych
![Page 19: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/19.jpg)
Jaka regulacja na rzecz otwartości?
![Page 20: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/20.jpg)
Regulacja „tradycyjna”•skrojona na potrzeby czasów analogowych: ograniczonej liczby twórców, utworów, kanałów dystrybucji oraz możliwości kopiowania
![Page 21: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/21.jpg)
Regulacja „tradycyjna”•anachroniczna w czasach cyfrowych: mnogości twórców, utworów, kanałów dystrybucji oraz powszechności kopiowania
![Page 22: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/22.jpg)
Co w zamian?•reforma prawna•regulacja alternatywna
![Page 23: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/23.jpg)
Regulacja na rzecz otwartości•dobrowolne modele uzupełniające regulację ustawową, oparte na mechanizmie wolnych licencji - np. Creative Commons
![Page 24: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/24.jpg)
Otwarte licencje
Różne normy otwartości, wyrażane poprzez regulacje, obowiązują w różnych środowiskach – różnice pomiędzy otwartą edukacją, otwarty dostępem do czasopism naukowych, dostępem do danych, itd.Rosnące przeświadczenie, że niezbędna jest pełna otwartość.
![Page 25: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/25.jpg)
![Page 26: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/26.jpg)
“nowe modele [...] choć niepozbawiające znaczenia przepisów prawa autorskiego, wpłyną na ich modyfikację i interpretację. Chodzi tu o zmiany łagodzące rygoryzm ochrony interesów twórców i producentów”prof. prof. Janusz Barta i Ryszard Markiewicz
![Page 27: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/27.jpg)
Dozwolony użytek (publiczny i prywatny)
Art. 27:„Instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych lub prowadzenia własnych badan, korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłuma- czeniu oraz sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów rozpowszechnionego utworu”.
![Page 28: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/28.jpg)
Rola zasobów i usług publicznych- koegzystencja z rynkiem•Transport miejski – taksówki•Szkoły publiczne – szkoły prywatne•Telewizja publiczna – stacje prywatne
![Page 29: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/29.jpg)
Otwarte zasoby publiczne współwystępują z ofertą komercyjną – dodatkowo umożliwiając generowanie wartości dodanej na ich podstawie
![Page 30: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/30.jpg)
Potencjał ekonomiczny wykorzystania otwartych zasobówRaport Vickery’ego:Publiczne zasoby edukacyjne, naukowe i kulturowe, udostępnione publicznie, posiadają potencjał wykorzystania rynkowego i nie-rynkowego, i służą produkcji produktów komercyjnych
![Page 31: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/31.jpg)
Instytucje publiczne powinny kierować się kategorią dobra wspólnego
![Page 32: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/32.jpg)
Dobro wspólne•Nie oznacza komunizmu•Dobro publiczne to kategoria ekonomiczna – typ dóbr•Także “rzecz pospolita”•Dzięki technologiom cyfrowym dobro wspólne generuje dodaną wartość społeczną i ekonomiczną.
![Page 33: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/33.jpg)
Potencjał zasobów będących dobrem wspólnym: Tim Berners-Lee i sieć World Wide Web (wyobraźmy sobie rozwój Sieci w warunkach płacenia opłat za każde wykorzystanie HTML)
![Page 34: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/34.jpg)
Open Access• Zielony: repozytoria, samo-archiwizacja• Złoty: czasopisma Open Access, kwestia opłat za publikacje
• OA gratis – OA libre
![Page 35: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/35.jpg)
Przykłady strategii OA: USA•2008: National Institute of Health Public Access Policy• OA gratis po 12
mies.
![Page 36: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/36.jpg)
Przykłady strategii OA: USA•2013: ustawa FASTR: polityka OA gratis po 6 mies. dla instytucji badawczych z budżetem $100m+, strategia wdrażania OA libre+ dyrektywa Białego Domu
![Page 37: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/37.jpg)
Przykłady strategii OA: W. Brytania•kwiecień 2013: nowa polityka OA Research Councils UK•OA libre: CC BY•Preferencja dla Złotego OA
![Page 38: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/38.jpg)
Złote czy Zielone?•Krytyka Złotego OA jako oficjalnej polityki•Złoty / Zielony OA w Polsce•Model hybrydowy•Strategia narodowa - Strategia instytucjonalna
![Page 39: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/39.jpg)
Złote czy Zielone?•Houghton i Swan:
• Złote OA korzystniejsze przy pełnej, globalnej adopcji
• W okresie przejściowym instytucja płacąca subskrypcje wdroży Zielone OA za 10 - 20% kosztów Złotego OA ( + zaleta: możliwość jednostronnej adopcji)
![Page 40: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/40.jpg)
Polityki OA•Poziom narodowy•Poziom instytucji publicznej (uczelnia, instytucja badawczo-rozwojowa, itd.)•Poziom grantodawcy (publiczny – NCN; lub prywatny – FNP)
![Page 41: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/41.jpg)
OA w Polsce – jakie zasoby otwierać?• artykuły naukowe• monografie naukowe• dane badawcze
![Page 42: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/42.jpg)
OA w Polsce• MNiSW: ekspertyza ICM• PAN – Komisja ds. OA• NCN: Global Research Council OA Action Plan• ustawa o otwartości zasobów publicznych
![Page 43: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/43.jpg)
OA w Polsce a otwartość zasobów publicznych• założenia ustawy – trzy obszary• stopniowalny model otwartości• specyfika nauki
![Page 44: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/44.jpg)
OA w Polsce a otwartość zasobów publicznych• założenia ustawy – trzy obszary• stopniowalny model otwartości• specyfika nauki
![Page 45: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/45.jpg)
Polska: akademicka wiosna czy babie lato?
![Page 46: Fot. minciusodas@Flickr, CC BY / krój Pfennig: openfontlibrary/en/font/pfennig](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062806/56814f87550346895dbd4068/html5/thumbnails/46.jpg)
Open Access: bierzmy sprawy w swoje ręce.