Gedragsstoornissen
Cursus “Frail and Elderly”
15 en 17 september 2008
M.J. Abbink-de Roos
Verpleeghuisarts
Inhoud cursus
• SOORTEN GEDRAGSSTOORNISSEN• OORZAKEN• ONDERZOEK• BEHANDELINGSMOGELIJKHEDEN
Soorten gedragsstoornissen
• POSITIEVE GEDRAGSSTOORNISSEN• NEGATIEVE GEDRAGSSTOORNISSEN
Positieve gedragsstoornissen
• Wanen en hallucinaties
• Agressie
• Zwerven
• Ontremming
• Rusteloosheid
• Claimen
• Verwardheid
Negatieve gedragsstoornissen
• Depressie– Lusteloosheid– Slapeloosheid– Eetlustverlies
• Angst
Oorzaken
• Omgeving/Opvoeding
• Psychiatrisch ziektebeeld
• Lichamelijk ziektebeeld
Beelden
Omgeving/opvoeding
• Gedrag is de manier waarop wij in contact komen en zijn met de mensen om ons heen, we leren het van onze omgeving/opvoeders.
• Door ons gedrag worden wij gezien.
Psychiatrische ziektes
• DEPRESSIE
• MANIE
• PSYCHOSES
• DELIER
• DEMENTIE
Depressie
• SLAAPSTOORNISSEN
• LUSTELOOSHEID (APATHIE)
• EETLUSTVERLIES
Manie
• ONRUST
• AGITATIE
• SLAAPSTOORNISSEN
Psychoses
• PARANOIA
• BORDERLINE
Delier
• VERWARDHEID• OMFLOERST BEWUSTZIJN• GEEN INPRENTINGSSTOORNISSEN• LICHAMELIJKE AANDOENING
Dementie
• INPRENTINGSSTOORNISSEN• PROBLEMEN BIJ MAATSCHAPPELIJK
FUNCTIONEREN• VERLIES VAN (ZIEKTE)INZICHT
• VERLIES VAN OVERZICHT
• DECORUMVERLIES
Lichamelijke ziektes
• INFECTIES• SUIKERZIEKTE• SCHILDKLIERAANDOENINGEN• CEREBROVASCULAIR ACCIDENT
Infecties
VEROORZAKEN DELIER
DENK AAN:
URINEWEGINFECTIES
LUCHTWEGINFECTIES
Suikerziekte
Bedenk dat zowel hypo- als hyperglycaemie gedragsstoornissen kan uitlokken.
Schildklieraandoeningen
• HYPOTHYREOÏDIE KAN APATHIE VEROORZAKEN
• HYPERTHYREOÏDIE KAN LIJKEN OP EEN MANIE
Cerebrovasculair accident
Veroorzaakt afhankelijk van de plaats diverse gedragsproblemen.
Bij een verstoring van het evenwicht tussen linker en rechter hersenhelft kan een houding van laissez faire of een onbehandelbare depressie ontstaan
Wanen en hallucinaties
• WANEN VAAK HET GEVOLG VAN EEN PSYCHIATRISCHE AANDOENING (GEORGANISEERD)
• HALLUCINATIES VAAK DOOR LIHAMELIJKE OORZAKEN (VISUS, MEDICATIE)
Agressie
Gevolg van:opvoeding
ontremming
onbegrip
Ontremming
• DIVERSE GEBIEDEN:
• DECORUM• EETLUST• SEXUEEL
Zwerven
Bij bejaarden vaak een teken van het verlies van oriëntatie in plaats, dus van dementie.
Rusteloosheid
VAAK DOOR VERLIES VAN ORIËNTATIE IN TIJD EN PLAATS, DUS BIJ DEMENTIE
Claimen
• VERLIES VAN ORIËNTATIE IN PERSOON
• BORDERLINE PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS
Verwardheid
ZOEK NAAR KOORTS, BLOEDARMOEDE EN SCHILDKLIERANDOENINGEN
Apathie, eetlustverlies
Dit kunnen de eerste verschijnselen van een depressie zijn, maar ook wijzen op een c.v.a. of problemen in maag of slokdarm
Angst
• VERLIES VAN DURF• TERUGTREKKEN• SOMS LEIDEND TOT POSITIEVE
GEDRAGSSTOORNISSEN ALS CLAIMEN EN AGRESSIE
Onderzoek
• Observatie
• Anamnese (m.n. medicatie )
• Laboratoriumdiagnostiek
• Beeldvormend onderzoek
Observatie
• GEBRUIK EEN OBSERVATIE INSTRUMENT (R.A.I., G.I.P.,
7 STAPPENPLAN)
• RAPPORTEER HET WAARGENOMEN GEDRAG
Medicatie anamnese
Medicijnen die het functioneren van de hersenen beïnvloeden:
• Psychofarmaca• Anti-parkinson medicatie• Anti-hypertensiva• Cytostatica• cimetidine
Algemeen onderzoek
• TEMPERATUUR, BLOEDDRUK,POLS• BLOEDONDERZOEK• URINEONDERZOEK
Bloedonderzoek
Bloedonderzoek op: Hb, Ht, BSE,TSH,
Vitamine B12, foliumzuur, kreatinine, ureum, ALAT, GGT, glucose
Bij verdenking op anaemie toevoegen:
MCV, MCHC,MCH, leuco’s, ery’s, thrombo’s
Bij gebruik van diuretica toevoegen: Na, K
Bij verdenking op infecties toevoegen: VDRL
Beeldvormend onderzoek
• E.E.G.• RÖNTGEN ONDERZOEK• C.T. SCAN• M.R.I. SCAN
Electro Encephalo Grafie
differentiatie tussen M.Alzheimer en
M. Creutzfeldt-Jacob
aantonen van epilepsie
Computer Tomografie
aantonen vasculaire dementie
differentiatie met:
hersentumor
subduraal haematoom
normal pressure hydrocephalus
Magnetic resonance Imaging
differentieert tussen M. Alzheimer en
vasculaire dementie
Behandeling
• OMGANGSADVIES
• MEDICAMENTEn
Omgangsadvies
Vermijd zo mogelijk het uitlokken van het storend gedrag door consequente omgang met de patiënt van het hele team
Neurotransmitters
• Acetylcholine
• Dopamine
• Norepinefrine
• Serotonine
• Glutamaat
Effecten
• Verwardheid,hallucinaties en agressie bij gebrek aan acetylcholine
• Geheugenverlies en depressie bij gebrek aan dopamine en norepinefrine
• Depressie, agitatie en agressie bij gebrek aan serotonine
• Psychosen door gebrek aan glutamaat
Medicatie
• Benzodiazepinen
• Antipsychotica
• Antidepressiva
• Cholinesteraseremmers
• Anti-epileptica
Benzodiazepinen
bij voorkeur kortwerkend: (oxazepam, temazepam,lorazepam)
bruikbaar bij angst en agitatie
Antipsychotica
bij voorkeur klassiek met aangrijpingspunt op alle neurotransmitters: (haldol, dipiperon, cisordinol )
Bruikbaar bij: wanen, hallucinaties, agressie, gestoordwaak/slaapritme
Antidepressiva
• Bij voorkeur Selectieve Serotonine Reuptake Inhibitors (paroxetine), als spoedig ontslag te verwachten is, anders zijn ook tricyclische antidepressiva (amitryptiline en nortryptiline) bruikbaar.
• Bij alle depressive symptomen en agressie
Choline-esterase remmers
• Bij Lewy Body disease:
• Bij apathie, wanen en hallucinaties bij andere vormen van dementie
Anti-epileptica
Bij agitatie kan een anti-epilepticum rust bieden, het gaat dan met name om carbamazepine (Tegretol)en valproinezuur (Depakine)
Conclusie
Vermijd zo mogelijk het uitlokken van het storend gedrag door consequente omgang met de patiënt van het hele team en gebruik alleen als het niet anders kan medicatie