GENEL MAKRO EKONOMİK DEĞERLENDİRMEVE
2009 YILI BÜTÇESİ
HASAN BASRİ AKTANMALİYE MÜSTEŞARI
30 Ocak 2009 – İSTANBUL
T.C. MALİYE BAKANLIĞI
2
Gündem
• Dünyadaki Son Ekonomik Gelişmeler
• Türkiye’deki Son Ekonomik Gelişmeler
• 2008 Yılı Bütçe Gerçekleşmeleri
• Merkezi Yönetim Bütçe Performansı (2002-2008)
• 2009 Yılı Bütçesi
• Varlık Barışı
DÜNYA EKONOMİSİ
DÜNYADA BÜYÜME
DÜNYADA ENFLASYON
DÜNYADA CARİ İŞLEMLER DENGESİ
YÜKSELEN PİYASALARA SERMAYE HAREKETLERİ
DÜNYADA İŞSİZLİK
DÜNYADA BÜTÇE DENGESİ
TÜRKİYE EKONOMİSİ
MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE AÇIĞI
BANKACILIK SEKTÖRÜ
KREDİ HACMİ
MEVDUAT HACMİ
KREDİ MEVDUAT ORANI
KAMU BORÇ YÜKÜ MAASTRICHT KRİTERİ
DÜNYADA BORÇ GÖSTERGELERİ
KAMU BORÇLARI DÖVİZ RİSKİ
BÜYÜME
GSYH Büyümesi(Yüzde)
BÜYÜME
BÜYÜME
DIŞ TİCARET
CARİ İŞLEMLER DENGESİ
ENERJİ İTHALATI
HAM PETROL İTHALATI
Ham Petrol İthalatı (Bin $)
Ham Petrol İthalatı (Ton)
Ton Fiyatı ($) Varil Fiyatı ($)2002 Fiyatları İle
Ham Petrol İthalatı (Bin $)
Fiyat Artışının Ek Maliyeti (Bin $)
2002 4.087.775 23.707.589 172,4 23,4 4.087.775 0
2003 4.776.536 24.028.667 198,8 26,9 4.143.136 633.399
2004 6.091.544 23.917.019 254,7 34,5 4.123.886 1.967.659
2005 8.649.477 23.389.647 369,8 50,1 4.032.954 4.616.524
2006 10.706.466 23.786.875 450,1 61,0 4.101.446 6.605.020
2007 11.784.210 23.445.764 502,6 68,1 4.042.630 7.741.581
2008 Ocak-Eylül 13.836.599 17.711.486 781,2 105,9 3.053.898 10.782.701
Ham Petrol İthalatı
DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE GİRİŞİ
UZUN VADELİ KREDİ KULLANIMLARI
MERKEZ BANKASI REZERVLERİ
POLİTİKA FAİZ ORANLARI
2008 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri
3131
2008 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri
Artış Oranı (%)
Bütçe Giderleri 204.068 225.967 10,7
Faiz Hariç Giderler 155.315 175.306 12,9
Faiz Harcamaları 48.753 50.661 3,9
Bütçe Gelirleri 190.360 208.898 9,7
Vergi Gelirleri 152.835 168.087 10,0
Özel Bütçeli İdarelerin Öz Gelirleri 3.972 4.369 10,0
Düzen. ve Denet. Kurumların Gelirleri 1.585 1.740 9,7
Bütçe Dengesi -13.708 -17.069 -24,5
Faiz Dışı Denge (Maliye Tanımlı) 35.045 33.592 -4,1
Milyon TL 20082007
3232
2008 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri
Artış Oranı (%)
Bütçe Giderleri 204.068 225.967 10,7
Faiz Hariç Giderler 155.315 175.306 12,9
Personel Giderleri 43.569 48.825 12,1
Sosyal Güv.Kur. Devlet Primi 5.805 6.402 10,3
Mal ve Hizmet Alımları 22.258 23.941 7,6
Cari Transferler 63.292 70.116 10,8
Sermaye Giderleri 13.003 18.441 41,8
Sermaye Transferleri 3.542 3.173 -10,4
Borç Verme 3.846 4.411 14,7
Yedek Ödenekler 0 0
Faiz Harcamaları 48.753 50.661 3,9
Milyon TL 20082007
3333
2008 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri
Artış Oranı (%)
Bütçe Gelirleri 190.360 208.898 9,7
Genel Bütçe Gelirleri 184.803 202.790 9,7
Vergi Gelirleri 152.835 168.087 10,0
Teşebbüs ve Mülkiyet Geliri 8.239 7.297 -11,4
Özel Gelirler ile Alınan Bağışlar ve Yardımlar 1.845 869 -52,9
Faizler, Paylar ve Cezalar 15.706 17.026 8,4
Sermaye Gelirleri 6.080 9.105 49,8
Alacaklardan Tahsilat 98 405 314,6
Özel Bütçeli İdarelerin Öz Gelirleri 3.972 4.369 10,0
Düzen. ve Denet. Kurumların Gelirleri 1.585 1.740 9,7
Milyon TL 20082007
3434
2008 Yılı Vergi Gelirleri
Artış Oranı (%)
VERGİ GELİRLERİ 152.835 168.087 10,0
GELİR VERGİSİ 34.447 38.028 10,4
KURUMLAR VERGİSİ 13.751 16.905 22,9
MOTORLU TAŞITLAR VERGİSİ 3.521 3.944 12,0
DAHİLDE ALINAN KDV 16.793 16.799 0,0
ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ 39.111 41.832 7,0
İTHALATTA ALINAN KATMA DEĞER VERGİSİ 26.493 29.968 13,1
DAMGA VERGİSİ 3.642 3.945 8,3
HARÇLAR 4.744 5.043 6,3
DİĞER VERGİLER 10.333 11.623 12,5
Milyon TL 20082007
Merkezi Yönetim Bütçe Performansı (2002-2008)
3636
BÜTÇE AÇIĞI
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
26.913
45.167 45.836
29.138
13.99616.830 17.997
40.184 40.210
29.173
6.9034.643
13.70817.069
BÜTÇE AÇIĞI HEDEF-GERÇEKLEŞME(Milyon TL)
Hedef Gerçekleşme
3737
BÜTÇE AÇIĞI
2002 2008
11,5
1,7
BÜTÇE AÇIĞININ GSYH'YE ORANI(%)
3838
FAİZ DIŞI FAZLA
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
11.543
18.317
27.318
38.77741.320
35.04533.592
FAİZ DIŞI FAZLANIN GELİŞİMİ(Milyon TL)
3939
FAİZ YÜKÜ
2002 2008
14,8
5,1
FAİZ GİDERİNİN GSYH'YE ORANI(%)
4040
FAİZ GİDERLERİ VE VERGİ GELİRLERİ
2002 2008
85,9
30,1
FAİZ GİDERLERİNİN VERGİ GELİRLERİNE ORANI(%)
4141
SAĞLIK HİZMETLERİ
2002 2008
537
4.031
YEŞİL KART ÖDEMELERİ(Milyon TL)
4242
ÇİFTÇİ DESTEKLERİ
2002 2008
1.868
5.809
TARIMSAL DESTEKLEMELER(Milyon TL)
4343
VERGİ GELİRLERİ
2002 2008
75,8
80,5
VERGİ GELİRLERİNİN BÜTÇE GELİRLERİNE ORANI(%)
2009 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi
4545
2009 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi
Bütçe Giderleri 259.156
Faiz Hariç Giderler 201.656
Faiz Harcamaları 57.500
Bütçe Gelirleri 248.759
Vergi Gelirleri 202.090
Özel Bütçeli İdarelerin Öz Gelirleri 3.878
Düzen. ve Denet. Kurumların Gelirleri 1.924
Bütçe Dengesi -10.397
Faiz Dışı Denge (Maliye Tanımlı) 47.103
Milyon TL 2009
4646
2009 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri
Bütçe Giderleri 259.156
Faiz Hariç Giderler 201.656
Personel Giderleri 57.211
Sosyal Güv.Kur. Devlet Primi 7.243
Mal ve Hizmet Alımları 25.454
Cari Transferler 87.956
Sermaye Giderleri 14.839
Sermaye Transferleri 2.825
Borç Verme 4.661
Yedek Ödenekler 1.468
Faiz Harcamaları 57.500
Milyon TL 2009
4747
2009 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri
Bütçe Gelirleri 248.759
Genel Bütçe Gelirleri 244.171
Vergi Gelirleri 202.090
Teşebbüs ve Mülkiyet Geliri 7.362
Özel Gelirler ile Alınan Bağışlar ve Yardımlar 2.460
Faizler, Paylar ve Cezalar 19.120
Sermaye Gelirleri 13.139
Alacaklardan Tahsilat 600
Özel Bütçeli İdarelerin Öz Gelirleri 3.878
Düzen. ve Denet. Kurumların Gelirleri 1.924
Milyon TL 2009
4848
2009 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi Vergi Gelirleri
VERGİ GELİRLERİ 202.090
GELİR VERGİSİ 45.253
KURUMLAR VERGİSİ 20.148
MOTORLU TAŞITLAR VERGİSİ 4.700
DAHİLDE ALINAN KDV 19.974
ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ 49.376
İTHALATTA ALINAN KATMA DEĞER VERGİSİ 38.500
DAMGA VERGİSİ 4.717
HARÇLAR 5.970
DİĞER VERGİLER 13.452
Milyon TL 2009
49
VARLIK BARIŞI
5811 sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması
Hakkında Kanun
50
5811 sayılı Kanun
22/11/2008 tarihli ve 27062 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren bu Kanunun amacı,
Yurt dışında bulunan;
-bazı varlıkların Türkiye’ye getirilerek & transfer edilerek,
-taşınmazların ise kayda alınarak
ekonomiye kazandırılmasını,
Türkiye’de bulunan ancak işletmelerin özkaynakları içinde yer almayan
bu türden varlıkların sermaye olarak konulmak suretiyle işletmelerin
sermaye yapılarının güçlendirilmesini
sağlamaktır.
Kanuna ilişkin Genel Tebliğ 6/12/2008 tarihli ve 27076 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
51
Kapsam
1/10/2008 tarihi itibarıyla yurt dışında sahip olunan ve yurt dışında bulunan;
Para, Döviz, Altın, Menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları, Varlığı kanaat verici bir belgeyle ispat edilen taşınmazlar
Türkiye’de bulunan ancak 1/10/2008 tarihi itibarıyla işletmelerin özkaynakları içinde yer
almayan; Para, Döviz, Altın, Menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları,Taşınmazlar
Yurt dışı Türkiye
52
Kapsam
•Yurt dışı iştirak ve şubelerden elde edilen kazançlar,
•Yurt dışı iştirak hisselerinin satışından doğan kazançlar,
•Yurt dışında bulunan kurumların tasfiyesinden doğan kazançlar
Bir kısım İstisna kazançlar
53
Taşınmaz ifadesi
Kanun uygulamasında taşınmazlar
Medeni Kanunun 704 üncü maddesinde belirlenen;
Arazi, Tapu siciline ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar, Kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümler
54
Yurt dışındaki varlıklar için bildirim/beyan ve ödeme
Gerçek veya tüzel
kişi
Bankalara bildirim (Form: Ek.1) (Tüm varlıklar)
Aracı kurumlara bildirim (Form: Ek.3) (Menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları)
Vergi dairelerine beyan (Form: Ek.2)
Varlıklar(TL) değeriyle
%2 oranında vergi
Bankalar ve aracı kurumlar sorumlu sıfatıyla izleyen ayın
15’ine kadar ödeme
Beyanda bulunanlar izleyen ayın sonuna kadar ödeme
2 Mart 2009 Pazartesi akşamına kadar2 Mart 2009 Pazartesi akşamına kadar
2 Mart 2009 Pazartesi akşamına kadar
Beyan ve bildirim üzerine herhangi bir belge istenmeyecek, taşınmazlarla ilgili, yurt dışında sahip olunduğuna ilişkin
belgenin ibrazı yeterli olacaktır.
55
Türkiye’de bulunan varlıklar için beyan ve ödeme
Gelir veya kurumlar vergisi
mükellefleri
Bağlı olunan vergi dairesine beyan
(Form: Ek.2)Varlıklar
(TL) değeriyle
%5 oranında vergi
İzleyen ayın sonuna kadar ödenecektir.
2 Mart 2009 Pazartesi akşamına kadar
56
Bankaların ve Aracı kurumların yapacakları işlemler
Bankalar
Müşteri adına açılan hesaba kayıt edecek ve müşteri portföyüne dahil
edecekler
Aracı kurumlar
Bildirim tarihinden itibaren 1 ay içinde Türkiye’ye getirilen &
transfer edilen
VarlıklarıMenkul kıymet ve diğer sermaye
piyasası araçlarını
Bildirim değeri üzerinden %2 oranında hesaplanan vergi, izleyen ayın 15’ine kadar kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine yatırılacaktır.
57
Bildirilen/beyan edilen yurt dışı varlıkların kayıtlara intikali
Gerçek ve tüzel kişilerce;
Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler,Yasal defterlerine kaydedebileceklerdir.
Serbest meslek kazanç defteri ile işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler,
Yasal defterlerinde gösterebileceklerdir.
Yasal defterlere kaydedilen bu varlıklar, Dönem kazancının tespitinde gelir unsuru olarak dikkate alınmayacaktır.
58
Beyan edilen Türkiye’deki varlıkların kayıtlara intikali
Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince;
Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler
Serbest meslek kazanç defteri ile işletme hesabı esasına göre defter
tutan mükellefler
Yasal defterlere kaydedilen bu varlıklar, Dönem kazancının tespitinde gelir unsuru olarak dikkate alınmayacaktır.
Defter tutma yükümlülüğü bulunmayanlar
59
Bildirim ve Beyanın Vergi İncelemesi Karşısındaki Durumu
Doğrudan inceleme Diğer nedenlerle inceleme
Bildirim & Beyandan hareketle 1/1/2008 tarihinden önceki
dönemlere ilişkin vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmayacaktır.
Diğer nedenlerle 1/1/2008 tarihinden önceki dönemlere ilişkin olarak vergi incelemesi
yapılması halinde; beyan edilen tutar, gelir, kurumlar ve
KDV’den mahsup edilecektir.
22/11/2008 tarihinden önce başlamış incelemeler ile 1/1/2008 tarihinden sonraki dönemlere ilişkin incelemeler ise kapsam dışı.
60
5811 sayılı Kanun kapsamında istisna kazançlar
Yurt dışı iştirak hisselerinin satışından doğan kazançlar
Yurt dışı iştirak kazançları
Yurt dışı şube kazançları
Yurt dışı tasfiye kazançları
1
2
3
4
61
5811 sayılı Kanun kapsamında istisna kazançlar
İstisna uygulamasından yararlanılabilmesi için
22/11/2008 tarihi ile 30/4/2009 tarihleri arasında elde edilen; Yurt dışı iştirak kazancının, Yurt dışı iştirak hissesi satış kazancının ve Yurt dışı şube kazancının31/5/2009 tarihine kadar Türkiye’ye transfer edilmiş olması gerekmektedir.
Kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan kurumların tasfiyesinden doğan kazancın ise;31/10/2009 tarihine kadar Türkiye’ye transfer edilmiş olması gerekmektedir.
62