Prof. Dr. Emine Gül Kapçı
“Makalenizin nasıl değerlendirilmesini istiyorsanız, siz de hakemlik yaptığınızda
makaleleri öyle değerlendirin”
İlk örnekleri 18. yy’da İngiltere’deStandart uygulama 20.yy son çeyrekYazar –hakem rolleri değişiyorBirden fazla hakemÇift yönlü kör hakemlikKarar editörde
hakem özellikleri ve sorumlulukları konusunda gerçekleştirilen araştırma sonuçları
bu alandaki güncel tartışmaları ve yaklaşımları değerlendirmektir.
BÖYLECE;akademik yayıncılığın en önemli unsurları
olan yazar, hakem ve editörlere farklı uygulamaların varlığından haberdar etmek,
geleceğin hakemlerine katkıda bulunma
Yetkin Hakemlerin Özellikleri Konusundaki Araştırmalar
Araştırılan Değişkenler
•derginin editörler kurulunda
bulunma
•desteklenen bir araştırmanın
yürütücüsü olma
•hakemlikle ilgili eğitim alma
•formal eğitimini
tamamladıktan sonra
geçirdiği süre
•cinsiyet
•yaş
•istatistik eğitimini alma
•akademik derece
•hakemlik yaptığı dergi sayısı
•hakemlik yapma süresi
•aday makaleyi değerlendirme süresi
Yetkin Hakemlerin Özellikleri Konusundaki Bulgular
Anlamlı Bulunan Değişkenler
Yaklaşık 3 saatte makaleyi değerlendirme ve genç
akademisyen
Diğer Bulgular
Değişkenler yetkin hakemliğin yalnızca %8’ini açıklamıştır
Editör ya da yazar önerisine dayalı hakemlikte farklılık yok
Sonuç
Yetkin hakemlerin özelliklerini ortaya koyan araştırmaları
yapmak kolay değil!
Yetkin Hakemlerin Özellikleri: Editör Görüşleri
•Hemen yanıt verme ve çabuk okuma
•Yapıcı değerlendirme
•Somut önerilerde bulunma
•Yazarı değil makaleyi değerlendirme
•Kendini okuyucunun yerine koyma
•Alelacele yapılan eleştirilerden kaçınma
•Sağlam gerekçelere dayanarak makaleyi reddetme
•Reddetse bile yapıcı önerilerde bulunma
1. Editörlerin, hakemlerin hakemliklerini değerlendirmeleri.
2. “Yayınlarsın ya da telef olursun” (publish or perish) anlayışından hızla uzaklaşılması gerektiği
3. Hakemlik için içsel motivasyon artık yeterli değil mi?
4. Yılın en iyi hakemleri ödülü5. Yazarlardan çalışmalarının neden
yayınlanması gerektiğini anlatan bir paragraf yazmaları istenmesi
6. En iyi hakemleri belirlemek amacıyla “hakem faktörü ” (HF) hesaplama önerilerinde bulunulmuştur.
7. Yazarın yazım kurallarına uyulduğuna ilişkin bir form doldurmasını beklemektedir .
8. Hakemlik formu, hakemin makale hakkındaki genel görüşlerini editörlere özetlemek amacıyla doldurulmaktadır.
9. “büyük değişiklikler yapıldıktan sonra aday makalenin yeni baştan değerlendirilmesi” seçeneğinin pek olmaması
10. “yalnızca editöre iletilecek gizli bilgi” (etik ihlaller, basılmaması gerektiği gibi)
11. “Körleme” (Blinding)“Maskelememe” (Unmasking) ve“Açık Hakemlik” (Open review)
“maskelememe” olduğunda, hakemlik yapmak istememekte-, kabul ettiklerinde ise makalelerin kabul oranları artmakta, hakemler daha özenli biçimde raporlarını yazmaktadırlar
Körlemenin olduğu uygulamalarda yanlılıkta azalma olmakta, bu makalelere daha fazla atıfta bulunulmaktadır.
12. “Açık hakemlik” uygulamasında, aday makaleler oldukça geniş bir hakem grubunun ve ilgilenen tüm bilim kişilerinin görüşlerine sunulmaktadır.tüm öneriler ve eleştiriler saydamilgili tüm bilim kişileri ve tüm araştırmacılar
getirilen önerileri ve eleştirileri izleyebilmektediren önemli avantajı belki de, tüm bilim kişilerini
eğitici / bilgilendirici olmasıentelektüel aşırmacılığın önüne geçilebileceğihakemlerin üzerindeki ağır yükü oldukça
hafifletmesidirSonuçta, dergiye ya çok iyi makaleler
gönderilmekte ya da “açık hakemlik” uygulaması aday makalenin niteliğini artırmaktadır
13. Aynı aday makaleyi değerlendiren hakemlerin birbirlerinin raporlarını görebilmeleriformel ya da informel hakemlik eğitimini
almayan hakemlere, bir anlamda, uygulamalı hizmet-içi eğitim
Hakemlerin birbiriyle çelişen eleştirileri ya da istekleri nin önüne geçilmesi
14. Çevrim-içi hakemlik eğitimi15. Genç akademisyenlerle birlikte aday
makaleyi değerlendirme16. Hakem olmaya karar verdim seçeneği
Bu sunum, akran-hakemlerin denetiminden geçmeden basılacağı bildirildiğinden, bu sunumun “reddedilme” olasılığı bulunmuyor…
sizlerden “küçük değişikliklerle kabul” almayı ümit ediyorum.
Teşekkürler…