1ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Hoofdstuk 16:Het BBP doorheen tijd en ruimte
Economie, een Inleiding
2ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte
Vorig hoofdstuk: nationale rekeningen Niveau van macro-economische grootheden
Dit hoofdstuk: evolutie van economische activiteit Reëel BBP (versus waarde en nominaal BBP) Verandering, groei
In euro’s Procentueel Met indexcijfer
3ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
4ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
5ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1. Nominaal en reëel BBP
Aandacht voor evolutie van kwantiteiten, welvaart Prijswijzigingen buiten beschouwing Reëel BBP
6ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen2. Kettingindices3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
7ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
8ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1.1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen
BBP tegen lopende prijzen, algemeen:
BBP tegen lopende prijzen, Tabel 16.1. (2011):
BBP tegen lopende prijzen = nominaal BBP
9ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1.1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen
Nominaal BBP Vraag: Veranderingen BBP afkomstig van:
Veranderingen in hoeveelheden? Veranderingen in prijzen? Veranderingen in beide factoren?
Reëel BBP Focus op veranderingen in hoeveelheden Vergelijking doorheen tijd
10ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1.1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen
BBP tegen prijzen basisjaar (reëel BBP), algemeen:
BBP tegen prijzen basisjaar, Tabel 16.1. (2013):
Vergelijk met nominaal BBP (2013):
11ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1.1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen
Tabel 16.2.: lopende en constante prijzen: Jaar 2000: nominaal BBP = reëel BBP Toename nominaal BBP mede door prijsstijgingen Jaar 2009:
Reëel BBP gedaald = recessie Maar ook nominaal BBP gedaald
12ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
13ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen2. Kettingindices
3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
14ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1.2. Kettingindices
Wegfilteren prijsveranderingen kan euvel worden over langere periode, omwille van Kwaliteitsverbetering doorheen tijd
Reële toegevoegde waarde Nood aan wegingscoëfficiënten
Relatieve waarde van economische activiteit Marktprijzen: bereidheid tot betalen
15ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1.2. Kettingindices
Preciezer beeld schetsen van (groei van) binnenlandse productie: Techniek van ‘kettingprijzen’
‘spreidstand’ tussen basisjaar en jaar waarvoor men reëel BBP berekent vermijden
Keuze van constante prijzen voor elk jaar t: prijzen van het jaar voordien
Voorbeeld: reëel BBP van 2012 in kettingprijzen, referentiejaar 2005
16ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen2. Kettingindices3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
17ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
Vergelijking doorheen ruimte: Hoge prijsverschillen BBP vergelijkbaar maken
Geproduceerde goederen en diensten in verschillende landen uitdrukken in gemeenschappelijke prijzen
Voorbeeld: Chinese yuan (‘CNY’) en Amerikaanse dollar
Of omgekeerd,
18ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
Vergelijkbaar BBP: Chinees BBP in eigen prijzen in Chinese yuan:
Chinees BBP in eigen prijzen in Amerikaanse dollar (of, wegens koopkrachtpariteit, in Amerikaanse prijzen):
19ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
Koopkrachtpariteit: Purchasing Power Parity (Theoretische) wisselkoers die ervoor zorgt dat aan
onderstaande gelijkheid wordt voldaan:
Nominale wisselkoersen geven immers niet noodzakelijk gelijkheid:
Voorbeeld: flesje parfum goedkoper in China dan in V.S.
20ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
In dergelijke gevallen PPP-dollarwisselkoers < nominale dollarwisselkoers
Bijgevolg: BBP China in PPP-dollars > BBP China in dollars via nominale wisselkoers:
21ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
Arme landen Koopkracht dollar vaak groter dan nominale wisselkoers
laat vermoeden BBP met nominale wisselkoersen vaak onderschat
22ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
23ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
Tabel 16.3.: Internationale vergelijking BBP’s per capita in 2011 Zonder en met correctie koopkrachtverschillen
Zonder PPP-correctie:Welvaartsniveau China 11% van dat van V.S.
Met PPP-correctie:Welvaartsniveau China 17% van dat van V.S.
24ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
25ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
2. De link tussen nominaal en reëel BBP
Nominaal BBP:
Reëel BBP:
26ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP
1. De BBP-deflator2. De Laspeyres-prijsindex3. De hoeveelheidindex van het BBP
3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
27ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
2.1. De BBP-deflator
BBP-deflator definiëren: Factor waar we volume-indicator Qt (reëel BBP) mee
moeten vermenigvuldigen om tot Yt (nominaal BBP) te komen:
BBP-deflator kan berekend worden als:
28ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
29ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
2.1. De BBP-deflator
BBP-deflator is prijsindex
Gewogen gemiddelde van prijsveranderingen van alle individuele goederen Paasche-index Gewichten: aandelen van goederen in BBP van lopend
jaar
30ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP
1. De BBP-deflator2. De Laspeyres-prijsindex3. De hoeveelheidindex van het BBP
3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
31ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
2.2. De Laspeyres-prijsindex
Alternatieve prijsindex
Gewogen gemiddelde van prijsveranderingen van alle individuele goederen Laspeyres-index Gewichten: aandelen van goederen in BBP van
basisjaar
32ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
2.2. De Laspeyres-prijsindex
Toepassing: consumptieprijsindex (CPI) Voorgedefinieerde lijst van hoeveelheden (korf van
goederen)
Meting van maandelijkse veranderingen in kosten van levensonderhoud Aan hand van kostprijs vastgelegde korf goederen en
diensten
Belangrijk om realistisch beeld te krijgen: Samenstelling getuigenkorf regelmatig bijstellen
33ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
2.2. De Laspeyres-prijsindex
Tabel 16.5.: CPI voor 2004 (basisjaar), 2008 en 2013 Jaarlijkse cijfers:
Gemiddelde van maandelijkse indexcijfers Gezondheidsindex: geen schadelijke goederen zoals
alcohol, tabak, autobrandstoffen, …
34ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
35ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
2.2. De Laspeyres-prijsindex
Prijsindex van consumptie geregeld onderwerp van discussie (in België basis voor aanpassing van lonen en salarissen aan prijsevolutie); kritiek; Consumptiekorf slechts om twee jaar aangepast
Systematische overschatting inflatie
Consumptieprijsindex meet ook prijsstijgingen ten gevolge van kwaliteitsverbetering
Eigenbelang regeringen
36ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP
1. De BBP-deflator2. De Laspeyres-prijsindex3. De hoeveelheidindex van het BBP
3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
37ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
2.3. De hoeveelheidindex van het BBP
Nominaal BBP in indexvorm:
Product van Paasche-prijsindex en Laspeyres-volume-index Qt:
38ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
2.3. De hoeveelheidindex van het BBP
Hoeveelheidindex Qt is Laspeyres-index:
39ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten
1. Absolute en relatieve toename2. Groeivoet en indexcijfers met basis 1003. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
40ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
41ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.1. Absolute en relatieve toename
Tabel 16.6.: Absolute toename (kolommen 2 en 6):
Voorbeeld: absolute verandering reëel BBP
Jaarlijks groeicijfer (kolommen 3 en 7): Voorbeeld: procentuele groei reëel BBP
Voorbeeld: procentuele groei nominaal BBP
42ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.1. Absolute en relatieve toename
Jaarlijks groeicijfer In procent: vermenigvuldiging met 100 Peruun: zonder vermenigvuldiging
43ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten
1. Absolute en relatieve toename2. Groeivoet en indexcijfers met basis 1003. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
44ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.2. Groeivoet en indexcijfers met basis 100
Groeivoeten ook anders te schrijven:
Bijgevolg:
45ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.2. Groeivoet en indexcijfers met basis 100
Indexcijfer: Qt/Qt-1 x 100 100, bij groeivoet in procent
Vertrekjaar/basisjaar gelijkgesteld aan 100 1, bij groeivoet in peruun
Toepassing: over meerdere jaren: Voorbeeld: indexcijfer met basis 2002=100
Observatie: over 10 jaar is BBP op wereldvlak dus met 30,9% toegenomen
46ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten
1. Absolute en relatieve toename2. Groeivoet en indexcijfers met basis 1003. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
47ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
Groei: Niet-lineair proces BBP jaar na jaar, met groeivoet in peruun:
Vertrekkend van 2002:
48ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
Relatie tussen Q2002 en Q2004:
Voor kleine groeipercentages en weinig periodes is productterm erg klein Groei tussen 2002 en 2004 wordt dan (relatief precies)
benaderd door som van jaarlijkse groeivoeten
49ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
Algemeen: gemiddelde jaarlijkse groeivoet Vergelijking steeds één jaar achteruit herschrijven tot in
vertrekjaar:
50ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
Algemeen: gemiddelde jaarlijkse groeivoet Introductie van denkbeeldige groeivoet g, laatste lijn van
vorige vergelijking wordt:
Bijgevolg: gemiddelde jaarlijkse groeivoet te berekenen als:
Ook toegepast om groei over kortere periodes (dan één jaar) te herrekenen alsof deze zich een jaar lang zou voordoen
51ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
Omzetten groei over kortere periodes naar jaarlijkse groei Groei derde kwartaal
Uitdrukken op jaarbasis (doel: vergelijkbaarheid met jaarlijkse groeicijfers)
52ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten
1. Absolute en relatieve toename2. Groeivoet en indexcijfers met basis 1003. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
53ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
Hierboven: groei berekend over periodes van zekere lengte Voorbeeld: kwartaal, jaar of meerdere jaren
Niet-lineair groeiproces kan ook weergegeven worden in continue vorm
54ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
Groeivoet g: ogenblikkelijke groeivoet die geldt op elk moment in tijd (‘instantaneous growth’) Verandering Q(t) bij voortschrijden tijd:
Illustratie exponentieel verband: bovenpaneel Figuur 16.1.
Relatieve verandering:
55ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
Sterkte van continue formulering:
Schatting mogelijk met regressietechniek:
Verloop van (logaritme van) BBP doorheen tijd Richtingscoëfficiënt: geschatte gemiddelde jaarlijkse
groeivoet Belgische economie tussen 1846 en 2014 Dit is trendgroei: groei over heel lange termijn
56ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
57ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
Figuur 16.1.: Wereldoorlog 1 Interbellum
‘Roaring twenties’ Maar dan: beurscrash
Wereldoorlog 2 ‘Gouden’ jaren zestig
Groei > Trendgroei
58ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
Aantal perioden nodig om grootheid te verdubbelen?
Voorbeeld: g = 3,5% Welvaartsverdubbeling in twintig jaar g = 1% Welvaartsverdubbeling in zeventig jaar
Conclusie: kleine verschillen in groeivoet hebben zware implicaties
59ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
60ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
Tabel 16.8.: Recentste groeicijfers van aantal landen in wereld-
economie Op wereldvlak lopen groeivoeten sterk uiteen Crisis 2009
Westerse landen: negatieve groeicijfers China en India: groeivertraging
Japan, VK en Duitsland: zwaar getroffen door recessie
61ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
62ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten
1. Absolute en relatieve toename2. Groeivoet en indexcijfers met basis 1003. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
63ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
Groei BBP tegen constante prijzen op te splitsen als:
Groei BBP = som groeivoeten van onderliggende componenten met wegingsfactor wi
Wegingsfactor: aandeel van component in aggregaat van jaar voordien
Figuur 16.2.: Illustreert ontleding van groei Spectaculaire inzinking vierde kwartaal 2008 en eerste
kwartaal 2009
64ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3.5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
Figuur 16.2.: Vierde kwartaal 2008:
Negatieve groei (-1,9%) in hoofdzaak te wijten aan scherpe daling investeringen en netto-uitvoer
Eerste kwartaal 2009: Voorraadwijzigingen sterk negatief
Einde terugval in tweede kwartaal 2009: Herneming netto-export
Pril herstel in derde kwartaal 2009: Groei voorraadvorming
65ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
66ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-2012
1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie2. Inflatie3. Reële groei4. De outputkloof
5. Groei van het BBP en welvaart
67ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
4.1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie
We vertrekken van: Overstap naar groeicijfers: verhouding t.o.v. waarde van
variabele in jaar voordien:
Herschrijven in vorm van groeivoeten:
68ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
4.1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie
Relatie tussen deze drie groeivoeten:
Bijgevolg bekomen we onderstaande benadering:
Voorbeeld: gt
N = 3,5% ∏t = 2% gt dan ongeveer = 1,5%
Benaderingsfout = 0,03 procentpunt (0,015 x 0,02)
69ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
4.1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie
Figuur 16.3.: Nominale en reële groei en inflatie voor Belgische
economie in periode tussen 1960 en 2014 Nominale groei = Reële groei + Inflatie
Recessie 2009: Reële groei sterk negatief (-3%) Beperkte inflatie (1%) Nominale groei negatief (-2%)
70ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
71ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-2012
1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie2. Inflatie3. Reële groei4. De outputkloof
5. Groei van het BBP en welvaart
72ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
4.2. Inflatie
Figuur 16.4.: Inflatie midden jaren zeventig in België ver boven 10%:
Hoge inflatie met lage reële groei stagflatie (stagnatie en inflatie)
Let wel: dalende prijzen op zijn minst even grote economische zorg als te sterk stijgende prijzen
73ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
74ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-2012
1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie2. Inflatie3. Reële groei4. De outputkloof
5. Groei van het BBP en welvaart
75ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
4.3. Reële groei
Figuur 16.5.: Reële groei voor België en wereld
Recessie = groeivertraging zo fors dat ze leidt tot inkrimping reëel BBP (en negatieve groei voor minstens twee kwartalen) 1975; 1981; 1993; 2009
Gouden jaren zestig Oliecrisis met devaluatie in 1982 Vertrouwenscrisis 1990 (Irak) Midden jaren negentig: opnieuw snelle groei Dotcom bubble barst in 2001 Financiële crisis 2007
76ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
77ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-2012
1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie2. Inflatie3. Reële groei4. De outputkloof
5. Groei van het BBP en welvaart
78ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
4.4. De outputkloof
Schommelingen van economische activiteit ook op andere manier te belichten
Feitelijk BBP versus potentieel BBP Potentieel BBP: BBP indien groei steeds op langetermijn-
gemiddelde zou gebleven zijn
Twee manieren om potentieel BBP te berekenen: Langetermijngroeivoet berekenen via regressie schatting
Trendgroei trend-BBP Potentieel BBP bepalen aan hand van productiefunctie die
rekening houdt met volume beschikbare productie-factoren en stand technologie
79ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
80ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
4.4. De outputkloof
Outputkloof: verschil tussen feitelijk en potentieel of trend-BBP (in procent potentieel BBP)
Figuur 16.7.: Outputkloof voor België en V.S.
Langetermijngroeivoet verandert zelf ook (onder invloed van structurele factoren), …
… doch potentieel BBP schommelt minder dan feitelijk BBP
Conjunctuuranalyse: studie van schommelingen rond trendlijn
81ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
82ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
4.4. De outputkloof
Hoogconjunctuur (feitelijk BBP > potentieel BBP): Vaak gepaard met lage werkloosheid en groeiende
internationale handel
Laagconjunctuur (feitelijk BBP < potentieel BBP): Vaak gepaard met hoge werkloosheid en dalende
internationale handel
Interessante vraag: zware recessie van 2009 enkel effect op feitelijk BBP, of werd langetermijngroei ook beïnvloed?
83ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP2. De link tussen nominaal en reëel BBP3. Van niveaus naar groeivoeten4. Conjunctuur verloop 1960-20125. Groei van het BBP en welvaart
84ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
5. Groei van het BBP en welvaart
Verantwoord welvaartsconclusies trekken: Internationale prijsverschillen en prijsveranderingen
doorheen tijd: correct in rekening brengen Nationaal inkomen in open economie verschilt van
binnenlandse productie Goede welvaartsindicator: reëel BNI per capita BNI: bruto nationaal inkomen
85ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
5. Groei van het BBP en welvaart
Reëel BNI per capita (PPP-dollars): Geschikte welvaartsindicator, maar niet perfect
Bepaalde goederen en diensten niet in rekening gebracht: huishoudelijk werk, zwartwerk, …
Andere goederen wel in rekening gebracht hoewel weinig zin
Welvaart heeft ook te maken met verdelingBelang van maatschappelijke voorkeuren
Duurzaamheid productie? Vrije tijd niet in rekening gebracht
86ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
5. Groei van het BBP en welvaart
Tabel 16.9.: Vergelijking van twee mogelijke welvaartsindicatoren:
BNI per capita HDI (Human Development Index)
Omvat ook levensverwachting en scholingsniveau
Merk op: Zuid-Afrika scoort beduidend slechter op HDI welvaartsindicator Aidsepidemie
87ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN