![Page 1: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/1.jpg)
1
InspiratieverslaguitdelerendenetwerkenHefbomennaarrijkekansen.
Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil
![Page 2: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/2.jpg)
2
ColofonInspiratieverslaguitdelerendenetwerken’Kleinekinderen,grotekansen’.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.Redactie:JanDeMets,medewerkerbijhetSteunpuntDiversiteitenLeren(SDL-UGent).Dezepublicatiekwamtotstandbinnenhetproject‘KleineKinderenGroteKansen’dattussen2016en2018liepengerichtwasophetprofessionaliserenvandocentenentoekomstigeleerkrachteninhetaanpakkenvan(kinder)armoedeensocialeongelijkheid.Hetprojectteamvanditprojectbestonduit:JanDeMets,steunpuntDiversiteitenlerenUGent,ElsMertens,Odisee,JoVandewegheKareldeGrote-hogeschoolenSofieVerschaeve,ArteveldehogeschoolenMichelVanLaere,Klasse.Opdrachtgevers:DepartementonderwijsenKoningBoudewijnstichtingIllustraties:LauraJanssens
![Page 3: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/3.jpg)
3
InhoudstafelVoorwoordInleidingLeeswijzerDemeerwaarde
KwaliteitsvolleInteractiesInleiding
1–Deprofessionalmaakthetverschil2–Focussenopkwetsbaarheid:themaverkenningandersaanpakken
1–Rijketaal!Hefboom‘taalontwikkelendeinteractievaardigheden’
1–Vééltaal!2–Talensensibilisering:échtegesprekkenvoeren3–Focusopkansengroepen:nógmeerinteractienodig4–Thuistaalenmeertaligheid:positiefbenaderen
2–DenkenenonderzoekenHefboomdenk-enonderzoekstimulerendeinteractievaardigheden
1–Detaal-denkhand:elkevingereenvaardigheid2–ExecutieveFuncties:zelfsturendevaardighedenversterken3–“Filozoo”:dierenhelpenjefilosoferen
3–WarmeRelatiesHefboom‘relatiebevorderendeinteractievaardigheden’
1-Welbevindenenbetrokkenheid:eenverschilvoorkansarmekinderen?2–Talentgerichtebenadering:talent+context+gedrag3–Relatietussenprofessionalenkind:‘Samen-Spel’
4-ExpressieDemuzisch-creatievehefboom
1–Speelseexpressieernstignemen:veiligheid,vrijheid,véletalen2–Hetmuzisch-creatieve-expressieve:focusophetproces
![Page 4: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/4.jpg)
4
BeeldvormingInleiding
1–‘Professional’-iseren2–Hoekijkenwenaararmoede:de12brillen3-‘FragielManifesttegenkinderarmoede’-KinderrechtencommissarisBrunoVanobbergen4-Beeldvorming:doorloopdehelecirkel!
4a.Professionaliseringvanlectoren–enviahenookstudenten4b.Driebeeldvormingshefbomenméteffectmeting
1–GeraaktwordenHefboom‘ontmoeten–ondergedompeldworden’
1–Docenten-enstudentenstages:doorleefdprogramma2–Meteenervaringsdeskundigevoordeklas3–Aandachtvoorstudenteninarmoedeindeeigenlerarenopleiding
2–KenniseninzichtenHefboom‘kaders,concepteneninzichtenlerenkennenoverarmoedeensocialeongelijkheid’
Focusoppotentiesvanarmen3–Handelen/reflecterenHefboom‘kritischlerenreflecterenovereigenhandelen,aanpassenvanjegedrag’
1-Inservice-learning:kwaliteitsvolreflecteren2–Videocoaching:metVerBEELDingaandeslag
![Page 5: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/5.jpg)
5
Verbindendeconcepten1-Basishouding2–Omgaanmetdiversiteit3–Partnerschappen
3a–MetoudersEenpedagogiekindialoogmetouders
3b–Metbuurtenexterneorganisaties4-Krachtigeleef-enleeromgeving
Kinderrechtenalsomvattendkader1-Kinderrechtenverbindenalleuitdagingen2-TrajectKinderrechtenindelerarenopleiding
![Page 6: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/6.jpg)
6
VoorwoordKindereninarmoedekrijgennietdezelfdekansenalsanderekinderen.Zehebbenvanbijhungeboorteeenachterstand.Endieachterstandwordttijdensdeeerstelevensjarenalleenmaargroter.Kinderopvangenkleuteronderwijskunnendeeffectenvankansarmoedeopdeontwikkelingvaneenkindverminderen.Zekunnendeachterstandverkleinen,alsdebegeleidersvankinderenendelerarenvoldoendeinzichthebbeninkinderarmoedeenhoeermeeomtegaan.Hoebeterdekwaliteitvankinderopvangenkleuteronderwijs,hoegroterheteffect.DaaromzethettrajectKleineKinderen,GroteKansen,georganiseerddoorhetDepartementOnderwijsenVormingenKoningBoudewijnstichting,inopdeprofessionaliseringvankleuterleraren.Extraaandachtgingnaartransitie:waaromisdiezobelangrijkenhoekanjedeovergangenvandeinformelezorgnaardegeorganiseerdezorgendekleuterklaszowarmenkwaliteitsvolmogelijkmaken.Hiervoorwerdenallerleitoolsontwikkelddieinspiratiebiedenomsamenaandeslagtegaanvanuitdeinvesteringsgedachteindevroegekinderjaren.Zezijnsamengebrachtopdewebsitewww.grotekansen.be.Erisbewustingezetopco-creatie.VoorheteerstwerdenállelerarenopleidingenkleuteronderwijséndepedagogischebegeleidingsdienstensamengebrachtineenLerendNetwerk.Ookdeinbrengvananderepartners(NetwerktegenArmoede,KindenGezin,BewegingvanMensenmeteenLaagInkomenenKinderen,UNICEFBelgië,Welzijnszorg,VBJK,Minderhedenforum,VVOB,OnderwijscentrumGent,OnderwijsbeleidStadAntwerpen,OnderwijscentrumBrusselenhetKinderrechtencommissariaat)enlastbutnotleastKlasseboodeenduidelijkemeerwaarde.Hetprojectteambrachtsamenmetdeverschillendepartnershunbehoefteninkaartengingmetdeanalyseervanaandeslag.Doorintezettenopcommunicatieenfeedbackcreëerdenzeeenbreeddraagvlak.Allebetrokkenendroegenhunsteentjebijaandeinvullingvandevisieenhetalgemeenkaderdatprofessionalswilondersteunenommetkinder-enkansarmoede,metdiversiteitensocialeongelijkheidbijkinderenomtegaan.Hetzijnimmersdeprofessionalsdiehetverschilkunnenmaken.Dekennisendeervaringuitdelerendenetwerkenvormendebasisvoorditinspiratieverslag..Doelisomdezekennisuittedragenenverderteverspreidennaarhetonderwijsveldtoe.Daarnaastzullenerinhetnajaarvan2018eenevaluatieenbeleidsaanbevelingengeformuleerdwordendievoorgesteldwordeninhetfinaaleindrapportKleinekinderen,grotekansen..
![Page 7: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/7.jpg)
7
InleidingJanDeMetsenPietVanAvermaet,SteunpuntDiversiteitenLeren,UGentProjectleidervan‘KleineKinderen,GroteKansen’Injehandenligtheteindresultaatvaneenboeiendprojectmetvelepartners.Deambitiewasenisnietmin:(toekomstige)leerkrachtenstevigerendoordachtervoorbereidenopéénvandehardnekkigstefenomeneninhetVlaamseonderwijs:desocialeongelijkheid,nogversterktdoordetoenemendekinder-enkansarmoedeindeVlaamsesamenleving.Ditiswerkvanlangeadem,duswekomenbestgoedgetraindaandestart.Hetproject‘KleineKinderen,GroteKansen’(KKGK)gafaanallebetrokkenendekanszo’nhoogtestagetevolgen.Wegelovenimmersdathetonderwijshetverschilkanenmoetmakenvoorkinderendieomwillevanheeldiverseoorzaken–waaronderschool-enomgevingsgerelateerde–nietmetvolwaardigekansenkunnenstarten.Hieronderbeschrijvenweinenkelezinnenhoewedathebbenopgebouwdenaangepakt.
Vijfkerncompetenties.Demissievanhetprojectwashetintegrerenenverankerenvanvijfcompetenties,zoalsontwikkelddoorhetSteunpuntDiversiteitenLeren1,inhetcurriculumvandeVlaamseopleidingenbachelorinhetonderwijsKleuteronderwijs:
1. Armoedezienendiversiteitpositiefbenaderen2. Werkenaankwaliteitsvolleinteracties3. Kinderenbegeleidentotkwaliteitsvolleinteracties4. Diversiteitintegrereninhettotaleontwikkelingsproces5. Maatschappelijkeverantwoordelijkheidzienenernaarhandelen
AanpakinLerendeNetwerkenenProfessioneleLeergemeenschappen.Webrachtendaarvoorallebacheloropleidingeninhetonderwijs:kleuteronderwijs(verderaangeduidalsbacheloropleidingenKleuteronderwijs)sameninLerendeNetwerken,samenmetandereinstellingenenorganisaties.De8LerendeNetwerken–tussenseptember2016enmaart2018–haddentotdoelonderzoeksresultaten,praktijkbevindingeneninzichtenuitallerleihoekenintebrengenomzoelkaarteinspireren.IndeProfessioneleLeergemeenschappenkwamendeopleidingendriemaalperacademiejaarsamen,verdeeldoverdriedeelthema’s:studentencompetentmakeninhetzienvanarmoedeendiversiteitpositiefbenaderen,hetzelfdethemamaardanbijdocenten,enstudentencompetentermakeninkwaliteitsvolleinteractiesmetkleuters.Hetdoelwas:uitdiepenvanwatdocenten/opleidingenaldoen,devertaalslagvandethema’senhefbomendieuitdeLerendeNetwerkenkwamen,uitwisselingvangoodpracticesensamennadenkenoverdeimplementatievankerncompetentiesenhefbomenindelerarenopleiding.Uitkomst:een‘hefbomenkader’.Zevenhefbomenzijngerichtopderelatietussendebegeleiderendekinderen(‘kwaliteitsvolleinteracties’aangaan)enophethandelendenreflecterendvermogen
1Voordeverfijningindeelcompetentiesverwijzenwenaardepublicatie“KleineKinderen,GroteKansen.Hoekleuterleerkrachtenlerenomgaanmetarmoedeenongelijkheid”,Roose,I.,Pulinx,R.,VanAvermaet,P.,SteunpuntDiversiteitenLeren(UGent).KBS,2014.
![Page 8: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/8.jpg)
8
vandebegeleiderinzijn/haarrelatiesmetdekinderen(‘Beeldvorming’).‘De’kinderen?Jazeker,àllekinderen,maarmetspecialeaandachtenfocusopde(meest)kwetsbare–watdefocusvanhetKKGK-projectwas.Vierconceptenverwijzennaarwatdezevenhefbomenmetelkaarverbindt(partnerschappenmetouders,eenwaarderendebasishouding,e.a.).Hetkinderrechterkaderbiedthouvastensamenhangvooronspraktijkhandelen.Resultaat1:dezepublicatie.Ditboekiseencombinatievaneenverslagboekeneeninspiratiegids.Hetbevatdebevindingen,deinstekenendeinspiratiedieuitdieLNzijngekomen.Resultaat2:dewebsite.Depublicatieisinnigverbondenmetdenieuwewebsitewww.grotekansen.be.Dezesiteisgerichtopallebegeleidersvankinderenvan0tot6jaar(enmeer),zijhetindekinder-enbuitenschoolseopvang,indekleuterklas,…Wewilleneenportaalsitevormgevendiealleactorenkaninspireren.Doelvandepublicatieendesite.Wewillenverandering,nietmeerennietminder.Wewillenmetdezepublicatieendewebsiteprofessionalsenhunteamsbeïnvloedeneninspirerenmettalrijkeresultatenuitonderzoeken,praktijkeneninzichten.Wezijnerzekervandatwehiermeebijdragenaanonderwijsveranderingen-vernieuwing,omzodieprofessionalsteversterkeninhetrealiserenvangelijkeonderwijskansen.Tegelijkwetenwedatveranderingstapvoorstapgebeurt.Daaromvindenwehetbegrip‘hefboom’eengoedemetafoor.Wanthefbomenkunnenmeteenkleinekrachtgrotezakendoenbewegen.Neemjedeuitdagingaan?
AllebetrokkenBacheloropleidingenKleuteronderwijs,organisaties,begeleidingsdiensten,centraeninstellingendielidwarenvanhetLerendNetwerkvanhetproject‘KleineKinderen,GroteKansen’BacheloropleidingenKleuteronderwijsArtesisPlantijnHogeschoolAntwerpenArteveldehogeschoolErasmushogeschoolBrusselHogeschoolGentHogeschoolWest-VlaanderenKareldeGrote-HogeschoolKatholiekeHogeschoolVivesNoordenZuidOdiseecampusAalstenBrusselHogeschoolPXLThomasMoreMechelenAntwerpen,campusMechelenThomasMoreKempen,campusVorselaarUCLeuven-LimburgExternepartnersKindenGezinKinderrechtencommissariaatMinderhedenforum
![Page 9: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/9.jpg)
9
NetwerktegenArmoedeStudioGloboUNICEFBelgiëVVOBEducationforDevelopmentVernieuwingenindeBasisvoorzieningenvoorJongeKinderen(VBJK)WelzijnszorgPedagogischeBegeleidingsdienstenvanhetGemeenschapsonderwijs(GO!)KatholiekOnderwijsVlaanderen(KOV)OnderwijsvanStedenenGemeenten(OVSG)OnderwijscentraOnderwijscentrumBrusselOnderwijscentrumGentOnderwijsNetwerkAntwerpenKlasse,multimediaalmagazinevooronderwijs
LeeswijzerBegrippenWeschrijvenoverdekleuteronderwijzerinde‘zij’-vorm.Wegebruikensomsook‘professional’,omdatwedegebodeninspiratieèlkebegeleidervanjongekinderenkanaanspreken.Wesprekenover‘hefbomen’omdatwegelovendatze–alsjezesamenneemt–hetinzichhebbenomgelijkeonderwijskansenindepraktijk(vankleuterklasenlerarenopleiding)tebrengen.Wegebruikenvaakdeafkorting‘hetKKGK-project’wanneerweschrijvenoverhetproject‘KleineKinderen,GroteKansen’.
TekstenstructuurZogoedalsalleteksteneninstekenzijningebrachtinendoorgepraatopdeLerendeNetwerken.Indiezinkunjepraktischelkonderdeelbeschouwenals‘inspiratieuithetKKGK-project’.De7hefbomen,vierconceptendievoorverbindingzorgen,enheteneomvattendekadervormenzoweldestructuurvandezepublicatiealsdestructuurenhomepagevandewebsite.Allehefbomenenconceptenvormenéénholistischgeheel.Jekuntdehefbomennietvanelkaarscheidenenzezijnonderlingsterkverbonden.LinknaardesiteDezepublicatiefocustvooralopdeinspiratieeninbrengdieindeLerendeNetwerkenaanbodzijngekomen.Dezetekstvindjeookintegraalopdewebsite(aangevuldmetbijdragenvanandereledenvanhetLerendNetwerk).Opdesite‘verknippen’wedetekstookenplaatsendieonderhetkernthemaofderelevantehefboom.
![Page 10: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/10.jpg)
10
Demeerwaardevanhetproject‘KleineKinderen,GroteKansen’JanDeMetsenPietVanAvermaet,SteunpuntDiversiteitenLeren,UGentProjectleidervan‘KleineKinderen,GroteKansen’
Deambitievanhetproject‘KleineKinderen,GroteKansen’wasnietgering:toekomstigeleerkrachtenstevigerendoordachtervoorbereidenophetomgaanmetkinder-enkansarmoede,metsocialeongelijkheid.Endusmeteenook:lerarenopleidingenversterkenineenaanpakdiedieambitiekanwaarmaken.
Zijnwehieringeslaagd?Hebbenwestappengezetdieonsdichterbijonzedoelenbrengen?Krijgenwebinnenenkelejareneengeneratieleerkrachtenkleuteronderwijsopdewerkvloerdiemeteenscherpereblikeneendoordachterhandelenkwetsbarekinderenkanbegeleidenrichtingeensuccesvolleschoolloopbaan?
OphetmomentvanschrijvenishetSteunpuntDiversiteitenLeren(UGent),alsprojectleidervanhetKKGK-project,volopbezigmetdeeindevaluatieopbasisvandiepgaandegesprekkenmet(ondermeer)delerarenopleidingenzelf.Hetisdustevroegomhiermeetegevenhoezijdaarzelfopterugkijken.Erkomteenrapportdatookonlineopdenieuwewebsitewww.grotekansen.bekomt.Maarwewillenhiertochalenkelebeschouwingenenvaststellingenmeegeven,ondermeeropbasisvanwatdeledenvanenopdeLerendeNetwerkenenProfessioneleLeergemeenschappenhebbenaangereikt.
1–Allelerarenopleidingensamen.HetfeitdatèlkeopleidingKleuteronderwijsinVlaanderenwerduitgenodigdinhetprojecttestappen,zorgdeuiteraardalvooreenkrachtigeuitgangspositie.Zowasiedereenbetrokkenbijdeuitbouwvandegemeenschappelijkconcepten.DesfeervanopenheidenbetrokkenheidindeLerendeNetwerkenenProfessioneleLeergemeenschappenzorgdeervoordatiedereenbereidwasinspiratietebieden,elkaartebevragenenteinspireren.HetKKGK-projectheefter–wellichtvoordeeerstekeer–voorgezorgddatdelerarenopleidingenelkaarbeterleerdenkennen,netwerkenkondenuitbouwen(zowelformeelalsinformeel).Wehopendatvervolgtrajectenopditelanverderzulleninzetten.
2–Demethode‘LerendNetwerk’.HetstramienvandeLerendeNetwerken(LN),gekoppeldaandeProfessioneleLeergemeenschappen(enkellerarenopleidingen)datvooralinde6laatstebijeenkomstenwerdgebruikt,bleekaanteslaan.Systematischbrachtenweonderzoeksresultatenin,zowelvandeopleidingenzelf,vanuniversiteiten,externepartners(aldannietbetrokkenindieLN),gecombineerdmetmooiepraktijktoepassingen.TelkenszorgdenwevoorvoldoendetijdvooreenstevigeinteractietussenalleLN-betrokkenen.Zogroeidendeconceptendiein‘hefbomen’veranderden,kregenzeleven.Ditwerderggesmaakt.DeLerendeNetwerkenzorgenvooreenhanteerbareeneffectievemanieromsamentewerken.Heteigenaarschaplagsteedsbijdeopleidingendiezelfhunleerpaduitstippelden.BovendienzorgdedeuitdiepingvandehefbomenindeProfessioneleLeergemeenschappenvooreenverdereverankering.
![Page 11: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/11.jpg)
11
Uiteraardhebbenwebinnenhettijdsbesteknietallesevenintensiefkunnenuitwerken.Wezijnerwelvanovertuigddatweeenbasis,eenfondgelegdhebben.Alservervolgtrajectenkomen,kunnendieverderàllehefbomenblijvendverrijkenenuitdiepen.
3–Versterktdoorexterneorganisaties,instellingen,pedagogischebegeleidingsdienstenenKlasse.Vanbijdeaanvangwerdenorganisatiesmetexpertiseinbegeleiding,inhetthemakinder-enkansarmoede,inkinderrechten,indemondialearmoede-problematiekbetrokkenbijdeLerendeNetwerken.Zijbrachtenandereperspectievenbinnen,zorgdenervoordatwemetdevoetenopdegrondblevenenreiktenookzelfconceptenaan.Zoishetomvattendekader–deKinderrechten–hetresultaatvaneenapartebijeenkomstmetdeexternepartners,toenweopzoekwarennaareen‘ietsdatalleconceptenmetelkaarverbindt’.
Klassezorgdeerinartikels,filmmateriaaleninstrumentariavoordatdiverseideeënenconcepteneenvertaalslagkregennaarhetbredeonderwijsveld.Ditleverteenschataanmateriaalopdatmenigeleerkrachtenopleidersterkzalinspireren.
4–Eenstevighefbomenkader.VanuitdevijfkerncompetentieszijnindeLerendeNetwerken‘hefbomen’ontwikkelddiedetoetsvanonderzoekenpraktijkhebbendoorstaan.Voorvelebetrokkenenisditeenhelderenoverzichtelijkschema.Helderinzijneenvoud(opgebouwdrond2kernthema’s),krachtiginzijnpotentieelomtoekomstigeleerkrachtenvoortebereidenophetaanpakkenvankinder-enkansarmoede,enbreder:inhetkwaliteitsvolbegeleidenvanàllekinderen.Hethefbomenkaderiseeninstrumenténeenprogramma.Metelkehefboomkunjestevigelanglopendetrajectenenconsistenteleerlijnenuitzetten.
Mededoorhetprojectplandatiedereopleidinginhetacademiejaar2017-18uitvoerde,zijnopleidingenexplicietergaannadenkenoverde5kerncompetentiesenhunuitwerkingindediversehefbomen.Sommigeopleidingenzijngesprekkengestartmetalledocentenomdevertaalslagtemakenhoe‘kwaliteitsvolleinteracties’inélkeleerlijnteverankeren.Anderenwillenalvasteenvoorbeeldfunctiezijnendeeigenopleidingscreeneninwelkematezijrekeninghoudenmetdeobstakelsdiestudenteninkansarmoedeervaren.Weeranderenwarenalvóórhetprojectmetstevigehervormingenbezigenkregenextrainspiratieomdituitterollen.Hoedanook,iedervanuitzijnhuidigesituatievindtinhethefbomenkaderinspiratieomdeeigenopleidingteversterken.
5–Inspiratievoorandereopleidingenendomeinen.DoorheenhetKKGK-projectwerdduidelijkdatwemetdithefbomenkaderookdesprongkondenmakennaar‘belendendepercelen’,metnamedevoorschoolsesector–enwellichtzelfshetlagerensecundaironderwijs.GesprekkenmetorganisatieszoalsKindenGezin,dedrieopleidingenPedagogievanhetJongeKindenhetVBJK(VernieuwingindeBasisvoorzieningenvoorhetJongeKind–VBJK)bevestigdenditvermoeden.DaaromheefthetKKGK-projectteamookbeslotenomdefocusvandeeindproductenteverruimen.De‘transitie-loze’websitewww.grotekansen.beheeftalsbaselineendoelgroep:élkebegeleidervankinderenvan0tot6jaarénmeer.Alseerstestapnaareensterkesamenwerkingentoenaderingtussendevoorschoolsesectorenhetkleuteronderwijskandittellen.Wehebbenhetimmersvaakoverhetbelangvaneenzachtetransitietussenthuis/kinderdagverblijfendekleuterklas,maarditgaatverder:wehebbenmethethefbomenkadereenbasisomdekomendejarenverdertezoekennaaroverlappingeninonspedagogischdenkenenhandelen.
OokdedocentenuitdebacheloropleidingenLagerOnderwijsdieoccasioneelaanwezigwarenopdeLerendeNetwerken,gavenaandathethefbomenkadervoorhenzeerbruikbaaris.Dezelfdegeluidenkomenvandepedagogischebegeleidingsdiensten,dieondermeeroverwegenditopte
![Page 12: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/12.jpg)
12
nemeninbeleidsplannen,indepraktijkvanhetbegeleidenvanscholen…Dereden:netomdatdeleerkrachtzocentraalinhetkaderstaat.
Watbrengtdetoekomst?Kunnendocentenhieropverderbouwen?Hoegaandestudentenzelfreagerenophetgeleverdewerk?Watkanditbetekenenvoorhetbeginvanhunschoolcarrière?Watmetdeconfrontatietussenwatzeaangereiktkrijgenendebijwijlenharderealiteitinschoolteamswaarderealisatievandemooiedoelennietevidentlijkt?Metanderewoorden:éénvandeuitdagingenzalzijn:hoekunnenweookdeschoolteamsmeenemenindithefbomen-bad?Hoekunnenwehenversterkeninhetomgaanmetkinder-enkansarmoede?Nietalleenomtewetenhoejebestomgaatmeteenlegebrooddoos,maarookhoejedequasi-onzichtbaresignalenvanarmoedeenmaatschappelijkekwetsbaarheidkuntzienenhoejeeralsteameffectiefkuntopreageren.Hoejealsleerkrachtmetjeteameenvisiekuntontwikkelenomiedereeneffectiefgelijkeonderwijskansentegeven,enwatdatindepraktijkvanhandelenveronderstelt.Pedagogischebegeleidersenandereschoolnabijeenexternepartnerskunnenscholenhierinondersteunenmaarzijnmisschienookvragendepartijomhierinversterktteworden.
TegelijkkomenuithetKKGK-projectookbeleidsuitdagingen:hoezorgenwevooreenbeterimagovanhet‘beroepkleuteronderwijzer’?Hoebehoudenweonzesterkeleerkrachten?Hoezorgenweervoordatdestructureleconditiesvandienaardzijndaterkwaliteitsvolleinteractiesmogelijkzijn,datermeertijdkomtomalsprofessionalmetjecollega’senteamtereflecterenopheteigenhandelen?
Wenemendekomendemaandendetijdomdiepgaandteevalueren.Maarwaarwealvaststerkingelovenisdatwemethethefbomenkader–endeveruitwendiginghiervan:dezepublicatie,eennieuwewebsite,Klasse-materiaal,enz.–eensterkenuitdagendinstrumenthebben.BovendienhebbenwemethetLN-formateensterkemethodeomsamencompetentiesteontwikkelen,kennistedelen,omsamenteleren.Ditallesheeftonstocheenstapdichtergebrachtbijdieblijvendedoelstelling:elkkinddesterke(start)kansengevenopeenmooieschoolloopbaan,opeenuitdagendeontdekkingstochtnaarzichzelfennaareenplaatsinonzesamenleving.
![Page 13: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/13.jpg)
13
KwaliteitsvolleInteracties
[illustratie-hierdetekeningvande4KI-hefbomensamen]
Inleiding
1–Deprofessionalmaakthetverschil‘Werkenaankwaliteitsvolleinteracties’en‘kinderenbrengentotkwaliteitsvolleinteracties’zijntweevandevijfkerncompetentiesdiehetproject‘KleineKinderen,GroteKansen’(KKGK-project)naarvorenschuiftinhetomgaanmetdiversiteit,kinder-enkansarmoede.Uithetinternationaleonderzoekwetenwedatvoordejongekinderendeleerkracht–enbijuitbreidingélkebegeleider/professional–hetverschilkanmaken.Ditgeldtzowelindeomgangmethetindividuelekind,metdegroepkinderenenmetdeouders,alsinhetcreërenvaneenveiligeenkrachtigeleef-enleeromgeving.Bovendienwetenwedat“ECEC2-voorzieningenvanhogekwaliteitvooraleenpositieveimpacthebbenvoorsociaalkwetsbaregroepen,wantzowordtdespiraalvanachterstellingdoorbroken.”Deinteractiekwaliteitvandeprofessionaliséénvandebelangrijkesleutelstotvolwaardigegroeienontwikkelingvanallekinderen,eninhetbijzondervan(demeest)kwetsbarekinderen.DoorheenhetleerprocesinhetKKGK-projectkwamenwetotdevolgendevaststelling:
interactiewordtkwaliteitsvolleinteractiewanneerdeprofessionalstimulerendwerktinzaketaal,relaties,denkenenonderzoeken,hetexpressieve(muzisch-creatieve).
Datbetekentnietdatdeprofessionaldeenigeexpertisoferalleenvoorstaat.Zijzoektenvindtexpertiseenondersteuningbijdeouders,decollega’s,bijdeinstellingenenpartnersbinnendeeigenkinderopvang-,gezinsondersteuningofonderwijscontext.
2–Focussenopkwetsbaarheid:themaverkenningandersaanpakken
2EarlyChildhoodEducationandCare–allevoorzieningendieopvoeding,onderwijsenzorgverschaffenaankinderenvanaf0jaartotaandeleerplicht.
![Page 14: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/14.jpg)
14
Elkkindheefteigenkwetsbaarheden,ontstaanvanuitheeldiverseoorzaken:opvoedingssituatiethuis,overlevingsmodus,prikkelarmeomgeving,weiniguitdagingenenexpressiekansen...Deuitdagingvoordeprofessionalishieranticiperendencompenserendoptetreden.Alnaargelangdespecifiekeoorzakenzaldeprofessionalditbestcompenserenenanticiperendooréxtraervaringen,prikkelsenbevestigingaantereiken.Enkelerichtvragenhierrondzijn:
Isdeinteractievandeprofessionalmetelkkindevenfrequent?Heeftdeprofessionaloverzichtopde(potentiële)kwetsbaarhedenvanelkkind?Heeftzedehandvateninhandenomopelkvandiekwetsbaarhedenanticiperend/compenserendoptetreden?Watheeftzenodigomhierinondersteuningtekrijgen(vanhetteamenexternepartners)?…
OphetLerendNetwerkvan18januari2018brachtLienDeConinck3,lectorenonderzoekerbijdeKareldeGrote-Hogeschool-lerarenopleidingkleuteronderwijs,eenmooipraktijkvoorbeeldbinnenhoejemeteendoordachteaanpak(een)kwetsbare(groep)kinderenkuntbereikenenvoorbereiden,nl.werkenmetthemaverkenning.DeaanpakdieDeConinckvoorsteltvoordeoudstekleuters(4-en5-jarigen)werkt.Voordejongstekleutersloopthetonderzoekopmomentvanschrijvennog.Hierondereenkorteneerslag:“Werkenmeteenthemaverkenningplaatstkinderencentraalenvertrektvanuithunervaringen,ideeënenbelevingvandewerkelijkheid.Inbrengvandegroepzorgtdathetzelfvertrouwenvankleutersgroeitenhunspelrijkerwordt.Leerkrachtenlerennaarthema’skijkenvanuiteenanderebril,namelijkdievandekleuters.Jethemasamenmetdekleutersverkennenwerktomdebetrokkenheidteverhogenvanzowelkleutersuitkansarmealskansrijkemilieus.
Figuur:Themaverkenningindriestappen
STAP1:Pre-teaching,saywhat?Alsjealsleerkrachtjethemavoorafverkentmeteengroep‘kwetsbare’kinderenzorgtdatvoormeerbetrokkenkleuterstijdensdethemaweek.‘Pre-teaching’gaatdanomhetgevenvanvoorsprongaandezekinderen.Tijdensdepre-teachingversterkjedekinderendoorjeaandacht
3DezetekstisgebaseerdopPWO-onderzoek:“HogeBetrokkenheidbijkleutersmetlageSES!”VandeWeghe,J.,DeConinck,L.,DeGreve,H.,&VandeWiele,J.Kleuters&ik,34(2),2017,pp.20-24.
1.Pre-teaching
• Kleinegroepkleutersmetweinigspreekdurf
• Herkenbaarheidindevolgendefasenastreven
• Startenmetvoorsprongaandeklassikaleverkenning
• inbrenginkaartbrengen
2.Klassikaleverkenning
• Heleklasgroep• Zichtkrijgenopwatkleutersreedswetenoverhetthemaenwatzewillenbelevenenervaren
• Inbrengverderinkaartbrengenengrbuikenjjdensthemaweek
3.Verbredenenverdiepen
• Kleinegroepen/ofheleklasgroep
• Eendeelaspectvanhetthemaofeenspecifiekeinteresseverderverkennen
![Page 15: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/15.jpg)
15
gerichttefocussenophunbeleving.Jegeeftwoordenenbegrippenterug.Jemaakthenwarmvooreenthemadoorsterkeimpressiesénjeblijftsteedsbinnenhuncomfortzone.Inalledeelnemendeklassenvanhetonderzoeksteldenleerkrachtenvastdatdepre-teachingeenpositiefeffecthadopdeinbrengvanstillekleuters.Doordatdezekinderenenhunideeënexplicietwerdenaangehaaldtijdensdealgemeneverkenningerna,steeghunzelfvertrouwenentoondenzemeerspreekdurf.Zewerdendoordeleerkrachtaangespoordomhunideeënmetdeanderentedelenenditzorgdevaakvooreenverdiepingenverbredingervan.Bovendienpiktenzeookmeerinopideeënvandeanderen.STAP2:IdeeënsprokkelenmetdeheleklasgroepTijdensdeklassikalethemaverkenninggevenallekinderenaanwatzemetbetrekkingtothetthemawillenwetenenervaren.Dejufnoteertbijvoorbeeldalleideeënopgelepost-its.Daarnamaaktzeereentekeningbij.Zeplaatsthetsymbooltjevandekleuterbijzijnofhaaridee.Zoweetzedaarnanogvanwiehetideekwam.Indezefasewordteengelijkaardigewerkvormalsindepre-teachinggehanteerd.Doordiegroepkinderenaantehalen(enexplicietteverwijzennaarhunvoorstellenuitdevorigefase)ervarenzeeenvoorsprong.Tijdenshetpraktijkonderzoekmerktendeleerkrachtenopdatdezekinderenzichhierdoorgesterktvoeldenenvakeralsvoordienhetwoordnamen.Tijdensdeklassikaleverkenningkiesjevooreenopzetdatgelijkaardigisaandepre-teaching.Jegebruiktdezelfdematerialenengaatdooropconceptenenbegrippendiejeeerderaanhaalde.Binnenhetpraktijkonderzoekbleekditzeereffectiefbijdegroepkinderendieandersstilengedweehetverbaalgeschermtijdenskringmomentenondergingen.Ookzijkondenduidelijkmakenwateenthemavoorhenbetekendeenwelkeactiviteitenzehelemaalzagenzitten.STAP3:BijzondereinteresseomteverdiepenIndezefasekunjeinspelenopwaterzichverderindethema-uitvoeringaandient.Eenvoorbeeld:jufKatrienenjufClaireverteldentijdenshetonderzoekdatkleuterszichgaandewegafvroegenwathetverschilistusseneenakoestischeeneenelektrischegitaar.Datbrachthennaadloosbijelektriciteitenzokwamtechniekonverwachtookaanbod.”
![Page 16: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/16.jpg)
16
1–Rijketaal!Hefboom‘taalontwikkelendeinteractievaardigheden’[illustratie-hefboomrijketaal]Taaliskapitaal,cultureelensymbolisch.Wanneerkinderenuitgedaagdwordenominéénofzelfsmeerderetalenhungedachtentevormenentecommuniceren,danhebbenzijeenbelangrijkinstrumentinhandenomtegroeien,teleren.Hierkunnengezinscontextenkinderopvang/kleuteronderwijselkaarperfectaanvullenenversterken.Deuitdagingenzijnnietmin:hoegajealsprofessionalenalsteamommetmeertaligheid?Hoeprikkelje28kleuterstottaligeinteractiewanneerjeeralleenvoorstaat?Hoegajeommetdeheeldiversethuistalendiekinderenenhunoudersspreken?Hoezettenweonscommunicatie-entaalbeleidzoopdatiederebetrokkenezichgerespecteerdengewaardeerdvoelt?Hetiseenbeetjeartificieelomdezetaal-hefboomtescheidenvandeandere.Erisomtebeginneneenonbreekbarelinkmetdehefboom‘denk-enonderzoekstimulerendeinteracties’.Taaliserookomrelatiesvormtegeven.Positiefomgaanmetdeveletaalrepertoiresvandekinderenengezinnenmaaktdeeluitvanjebasishouding.Enjeuitenviakunstencreatievewerkvormenisooktaal,toch?Wehoudendushetbeststeedsdeverbindingenmetdieanderehefbomenvoorogen.
1–Vééltaal!Kinderenwillenspreken,willenlerenspreken,willenuitgedaagdwordenominwoordenhunemoties,verlangensenmeninguittespreken.Voorelkeouder,opvoederofprofessionalisditdeevidentiezelve.Maarhoeverlopendeprocessenvantaalverwervingprecies?Watkunnenwelerenuittaalonderzoek?Hoezetjedatalsprofessionalindedagelijksepraktijkom?Enwatmetmeertaligheidendeplaatsvandethuistaalalsdieverschiltvandeinstructietaal?Bijprocessenvantaal-entweedetaalverwervingblijken,zobesluitinternationaalonderzoek,devolgendeconceptensteedsterugtekeren:taalinput,taaloutput,taligeinteractie,feedbackenhypothese.Met‘hypothese’wordtbedoelddatkinderenuitproberenenoefenen,enzodoordetaalinputdiezekrijgenzichdetaalstructuren(impliciet)eigengaanmaken.Hetsamenspelvandezevieringrediëntenmakenvaneentaalomgevingeenkwaliteitsvolleenrijketaalomgeving.
![Page 17: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/17.jpg)
17
Hetgaatzowelomhettaalverwervingsprocesindekleuterklasalsindekinderopvang:“Hetisbelangrijkdatje[alsprofessional]hierbijeenrijkeengevarieerdetaalgebruikt,dekinderenveelspreekkansengeeftengoedinspeeltopdetaaluitingenvandekinderen.”(MeMoQ,deelovertaalbij‘dimensie4-educatieveondersteuning’4).Wekunnendeonderzoeksresultatenen-aanbevelingenalsvolgtsamenvatten:
1-Véélvanalles!Taalaanbod+spreekkansen+feedbackvormensamendeingrediëntenvankwaliteitsvolleinteractie.2-Taallerenverlooptvolgensgrilligepatronenennietuniformvoorelkkind.Datzorgtvoorindividueleverschillen,teneersteomdatkinderenopvlakvanvoorkennis,anderetaalkennis,geheugencapaciteit,enz.verschillen,ententweedeomdatzijonbewustopzoekgaanompatronenenverbindingenteleggenmeteerderverworvenconceptenentaalkennis.Metanderewoorden,iederkindmoetopzijneigenmanier,patroonentempotaal-gestimuleerdworden.Daarommoetjealsprofessionalniettesnelontgoocheldzijndat–alsmenzichuitslooftmetsuperrijketaal,gevenvanveelspreekkansenenprachtigefeedback–bepaaldekinderentoch(nog)nietdirectvooruitgangblijkenteboeken.Taalverwervingiseengrilligproces,ennietallekinderenzijnophetzelfdemomentbezigmethetverfijnenvandezelfdehypotheses.3–Hetverwervenvaneentweedetaalverschiltnietergmetdeprocessenvande‘eerste’-taal-verwerving.Ookhiergaathetdusomdezelfdeaandachtspunten.4–Enerzijnbovendienvelelinkenmetdeanderehefbomen:taalalsmotorvoordenkenenonderzoeken,desocialeenrelatie-drijfveerdietaallerenaanzwengelt5,enz.
KLASSE:FILM-Indereeks‘DeklasvanjufJelke’Rijketaalindekleuterklas:hoewerkjeeraan?Hoemaakjealsleraarhetverschilvoorkwetsbarekindereninjeklas?TaaldocentMarliesAlgoetenprof.PietVanAvermaetzoekenhetuitindeklasvanjufJelke.Hoewerktzijaaneenrijketaalomgevinginhaarkleuterklas?Enwatdoetdatmetdekinderen?MarliesenPietkijkenencoachen.BekijkhetopKlasse.www.klasse.be
2–Focusopkansengroepen:nógmeerinteractienodigOnderzoektoontaandatkinderenmeteenlagesocio-economischestatus(SES)dthuis(veel)mindertaalgroeimiddelenaangebodenkrijgen.GezinnenmeteenlageSEShanterenandereinteractiepatronenenbogenbijvoorbeeldmeeropmondelingeoverdracht.Dezekinderenhebbendusweleentaalrepertoire,maardatisniethettaalrepertoiredathetbestmatchtmetenvoorbereidtopdatvandeschool.Bovendienkrijgendezetaalgroeimiddelenbijdezekinderenvaakminderaandacht.Dezekinderenbeginnendusineennadeligepositie.
4Hetzelfevaluatie-instrumentMeMoQkwamtotstandinopdrachtvanKindenGezin.Onderzoeksleiding:prof.MichelVandenbroeck,VakgroepSociaalWerkenSocialePedagogiek,UGent,enprof.FerreLaevers,ExpertisecentrumErvaringsgerichtOnderwijsKULeuven.5Zieook“TaalLeren.Vankleuterstotvolwassenen”.KoenJaspaertenCarolienFrijns.LannooCampus,2017.
![Page 18: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/18.jpg)
18
Hoekunnenwekinderenuitmaatschappelijkkwetsbaregezinnenopnemeningelijkwaardigeenzinvollegroei-enleerprocessen?Onderzoekwijstnamelijkuitdatergroteverschillenzijntussenpeutersenkleutersdieineentaalrijkedanweltaalarmeomgevingopgroeien.Hetgaatomstudiesdiezowelpeilennaardegroeivandehersenenalsnaardewoordenschatdiedekinderenbeheersen.EenbelangrijkonderzoekinditverbandisdatvanBrechtPeleman6,medewerkerbijVBJK(VernieuwingindeBasisvoorzieningenvoorJongeKinderen)endeVakgroepSociaalWerkenSocialePedagogiek,UGent:“Watkunnenweviadedagelijkseervaringenvaninstappendekleutersuitkansengroepenlerenover(on)gelijkeleerkansenvanbijdeaanvangvandekleuterschool?”Debevindingenenresultatenvanzijnonderzoek7stemmentotnadenkenoverhoeweinstapklassen–enbijuitbreidingkleuterklassen–taalrijkerkunnenmaken.
Uitgangspuntis–zoalsdegrafiekuit‘GroeivanWoordenschat,dedrieeerstejaren’verduidelijkt–dateentaalrijkeenkwaliteitsvolleinteractieindekinderopvang-enschoolcontextvoorondermeerkinderenuitgezinnenmetlagesocio-economischestatusnodigisomtecompenserenwatzeindeomgevingscontextmissen.HetonderzoekvanPelemanrichttezichopdeeersteschoolervaringenvanachtkinderenmeteenmaatschappelijkkwetsbareachtergrondinvierVlaamsekleuter-instapklassen.Overeenperiodevantienmaandenfilmdenhijenzijncollega-onderzoekersvanuittweecamerastandpuntenverschillendemomentenvandedag.Defocusvandevideo-observatieslagophetwelbevinden,deinteractiesendeleerkansenvandekinderen.PelemanpubliceerdezijnbevindingeninKIDDO(2018,nr.1,p.20-22).Enkeleparagrafenhieruit.
6LerendNetwerk,9februari2017en18januari2018.7Promotorenprof.PietVanAvermaet–SteunpuntDiversiteit&Lerenenprof.MichelVandenbroeck–VakgroepSociaalWerkenSocialePedagogiek,beideUniversiteitGent.Financiering:Kinderarmoedefondsi.s.m.FondsvoorWetenschappelijkOnderzoek(FWO)
![Page 19: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/19.jpg)
19
“Wefilmdenkringmomenten,momentenwaaropkinderenhunjasaan-enuitdoenenhunboekentasmaken,koek-enfruitmomenten,vrijespelmomentenindespeelzonesindeklas,speeltijdenopdespeelplaatsenmiddagpauzes.Weziendatkwaliteitsvolleindividueleinteractiesnietzovaakvoorkomen.TaaltussendrukteenlawaaiKleuterleerkrachtenzijnenormbegaanmetallesingoedebanenleiden.Vankringgesprektotkoek,vanjasaantrekkentotspeeltijd,vannogietsdrinkentotboekentasmaken…Hetvraagttelkensdenodigeorganisatie.Datuitzichindetaal.Kinderenwordenaangespoordom‘sneldoortedoen’,omstiltezijnentewachtentotdeanderekinderenklaarzijn.Drukteenlawaaizorgentijdensdezemomentenvoormeerinstructietaal.‘Jassenaan!’‘Doeeensvoort’.Naarmatededruktetoeneemt,wordendeinteractiesvinniger.Erheersteenopgejaagdesfeereniedereenmoetvoortmaken:ditmomentmoetzosnelmogelijkvoorbijzijn,zodatdeklasaanhetvolgendekanbeginnen.InteractiesonderdrukKinderendieverbaalsterkzijn,slagenersomsinombovendedrukteuittekomen.Zijeisenalshetwaretaalrijkeinteractiemetdekleuterleerkrachtop.Kinderendiemeerteruggetrokkenofonzekerzijnofverbaalmindersterk,slagendaarnietin.Ookopanderemomentenhebbenmondigekinderendemeestekansopindividueleinteractiemetdeleerkracht.Tijdenseenrustigkoek-offruitmomentslagenzijerbijvoorbeeldinomdestilte-regeltedoorbrekenenpositieveaandachtvandeleerkrachttekrijgen.Zijkennenhetgedragdatdekleuterleerkrachtwaardeertenkunnendusnogeenkeerindividueelininteractie,krijgenopdiemanierextraleerkansen.Omgekeerdisermeer‘negatievetaal’(zoalsberispingenofsturendetaal)voorkinderendiegedragstellendatdeleerkrachtnietwaardeert.Hetzijnvaakkinderendie,bijvoorbeeldomwillevandetaal,nietbegrijpenwatertijdenseenbepaalderoutinevanhenverwachtwordt.”
DezebevindingenliggenindelijnvanwatMarliesAlgoet8vaststelde:ooktijdensmomentenvanroutineenovergangzijnermogelijkhedenvoortaligeinteractie.Deuitdagingisdus:hoemakenwevandezemomentenookzinnige‘leertijd’?Eengroteuitdagingvoorhetkleuteronderwijsligtuiteraardinhetstructurelekarakter:hoekomjemetkleuterstotkwaliteitsvolleindividueleinteractiesineencontextvangrotegroepen,dieinvelesituatiesookeencontextisvangrotetaaldiversiteit?“Deklemtoonkomthaastvanzelfteliggenoporganiserenenroutine”,schrijftPeleman.“Kinderenuitmaatschappelijkkwetsbaregezinnenenmeteenanderetaalachtergrondwordendaardoorveelminderindividueelaangesproken.”Isvoordeprofessionalderuimtetothandelenbeperktzolangaandiestructurelecontextnietsverandert?Wellicht,maardatbeletnietdatdebeschikbaretijdenruimtebestzo‘talig’mogelijkwordtingevuld.Pelemandraagtenigeideeënaan:“Belangrijkisalvastdatwemetz’nallenhetperspectiefvandejongekleutersinnemen.Vanuitkinderogenenopkindhoogtekunnenwegaannadenkenoverdeorganisatievaneenschooldag,metaandachtvoordeverschillendetussenmomenten.Hoekunnenwedeindividueleinteractiesmetkinderenzokwalitatiefentaalrijkmogelijkmaken?Wathebbenmedewerkershiervoornodig?Enhoekunnenweditdoenvoorelkkind?”3–TaalLeren:échtegesprekkenvoerenSchoolsevsauthentiekegesprekken
8“MaximaalMegataal”,p.11-13.Zieookhefboom“denkenenonderzoeken”,p.[xxx]
![Page 20: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/20.jpg)
20
EenanderaspectbijhettaalleerprocesinmeertaligecontextiswatCarolienFrijns9,doctorindeTaalkunde(KULeuven,CentrumvoorTaalenOnderwijs)enlerarenopleider(Arteveldehogeschool),‘echte’authentiekegesprekkennoemt.“Kleutersboekenmeervooruitgangmetechte,authentiekegesprekkenindeklasdanmet‘schoolse’gesprekken”,steltzevast10.
EenjaarlangvolgdeFrijns11lerarenen109Turksekleutersindederdekleuterklas.Zefilmdedegesprekkentussendelerarenendekleutersenbrachtdetaalontwikkelingvandekindereninkaart.Zeanalyseerdedeinteractieindeklasenkoppeldedieaandetaalvaardigheidsgroeivandekleuters.
“Anderstaligekleutersdieindeklasaanechtegesprekkendeelnemen,lerenmeer[deNederlandse]taaldankinderendievooralaan‘schoolse’gesprekkendeelnemen”,besluitFrijns.“Bijschoolsegesprekkensteltdeleraareenvraagenmoethetkinddaarhetjuisteantwoordopgeven,engeenander.Bij‘echte’gesprekkenzorgjevoorveeleigeninbrengenideeën.Jesteltopenvragenwaaropnietaltijdeenjuistantwoordmogelijkis.Bijdatsoortvangesprekkenmakendekleutersdegrootstetaalvaardigheidsgroei.”Kinderendieveelopenvragenbeantwoordenenveelruimtekrijgenomeigenideeënintebrengen,makendegrootstetaalvaardigheidsgroei.Ditinvergelijkingmetkinderendievoornamelijkaantypischschoolsegesprekkendeelnemen.
Zelfs‘afluisteren’istoegestaan!Frijns’onderzoektoontaandatkinderendienietaanauthentiekegesprekkendeelnemen,maarweldemogelijkheidhebbenomdiegesprekkentussendeleerkrachtenanderekinderen‘afteluisteren’,zoalsvaakinhoekenwerkindekleuterklashetgevalis,eveneenstaalleren.
TijdensgesprekkenmetlerarenvielhetFrijnsopdatslechtseenminderheidvandelerarenveel‘echte’gesprekkenvoertindeklas.“Lerarenmeteenmeer‘controlerende’stijlgelovendatkinderenpreciesdoormeersturingviaschoolsegesprekkenookmeertaalleren.”Enkeletips
9Frijnsdeed,onderbegeleidingvanprof.dr.KoenJaspaertenprof.dr.KrisVandenBranden,onderzoeknaarderelatietussenintersubjectievefactorenentaallerenbijanderstaligekinderen.Zieook“Taalleren.Vankleuterstotvolwassenen”.Jaspaert,K.enFrijns,C.Tielt,LannooCampus,2017.Deillustratiesindezetekst:SophieWillems,o.c.p.49.10LerendNetwerk,18januari2018.CitatenuithetinterviewinKlasse.
![Page 21: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/21.jpg)
21
Frijnsbesluitdatlerarennietbanghoeventezijnomhun‘controlerende’stijllostelatenendatweopschoolzoveelmogelijkmoetenaansluitenbijdesocialeengroepsgebondendrijfveervantaalleren,metnamehetzogenaamdeinteractieveinstinctdatmenseninzichdragen.“Alsjeechtvooruitwilkomenmetanderstaligeenvaakkwetsbarekinderen”,zegtFrijns,“moetjekijkennaarwatzijnodighebben.Hoekanjediekinderendoengroeien?Echtegesprekkenineenemotioneelveiligeleeromgevingkunnendaarbijhelpen.”
- “Brengauthentiekegesprekkennaardeklasengeefkinderenveelvertelruimte.Kinderendieaanauthentiekegesprekkenmogendeelnemenvoelenzichgehoordengezien.Zijboekendemeestevooruitgangophetvlakvantaalvaardigheid.”11
- “Maakvanelkeklaseenexperimenteerkwartier,eenveiligehavenwaarin(anderstalige)kinderenvolopmogenexperimenterenenparticiperenomsamenNederlandsteleren.”
- “Devertelhoekkrijgthetbesteencentraleplaatsindekleuterklas.Zokunnenkinderendieverderopaanhetspelenzijneenauthentiekgesprektussendeleerkrachtenanderekleutersafluisteren.Ookdaaruitlerenkleutersnieuwewoorden.”
- “Schotelkindereneenverhaalofeenbetekenisvolletaakvoor.Zorgdatjehenmotiveertenlokveelinteractieuit.Ondersteundatverhaalofdietaakvisueel,bijvoorbeeldmetverhaalprentenen/ofhandpoppen.”
‘Echte’gesprekkenhelpenkleutersNederlandslerenWelksoortgesprekkenmoetjevoerenomanderstaligekleuterszogoedmogelijktehelpenNederlandsleren?DatonderzochtCarolienFrijns(KULeuven)inhaardoctoraat.“Kleutersboekenmeervooruitgangmetechte,authentiekegesprekkenindeklasdanmet‘schoolse’gesprekken”,steltzevast.LeeshetinKlasse.www.klasse.be
4–Thuistaalenmeertaligheid:positiefbenaderenNaasthetkennenenuitwerkenvandezeprincipesinzaketaalverwerving,ishethele‘klimaat’datdeprofessionalenzijnteamopzetvancruciaalbelang.Eencultuurwaarbijoudersenkinderenverplichtwordenhun‘anderetaaldanhetNederlands’aanhethekofdedeurachtertelaten,isnietbevorderlijkvoorwelbevindenenbetrokkenheid,nochvandeouders,nochvandekinderen.Talensensibiliseringbetekent:nadenkenoverhoejeelkethuistaalindekinderopvangenkleuterklaspraktijkeenwarme,zicht-enhoorbareplaatskangeven,enoverhoejemetdekinderenmetmeertaligheidaandeslagkan.CarolienFrijnsbrachtophetLerendNetwerkvan18januari2018,enkelebelangrijkeaspectenhiervanin.Frijnsdeedonderzoeknaarhoejeanderstaligekleuterszogoedmogelijkkunthelpen
11Deeerstedriecitatenkomenuit:Frijns,C.(2017).“‘Echte’gesprekkenstimulerenanderstaligekleuters”.EOSWetenschap.Onlineraadpleegbaarviawww.eoswetenschap.eu.HetlaatstecitaatkomtuitheteerdergeciteerdeinterviewverscheneninKlasse.
![Page 22: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/22.jpg)
22
Nederlandsteleren.Talensensibilisering12draaitvolgensFrijnsindeeersteplaatsomsocialerelaties.
“Dewegwaarbijweonsineersteinstantienietoptaalrichtenmaarophetuitbouwenvansocialerelaties.Schoolisdaneenplaatswaarkinderen(enhunouders)zichmetelkaarverbondenmogenvoelen,waarruimteisvoorhunvolledigeidentiteitenwaardenadrukligtopsamendingendoen.Bijdieweghoorteenflexibelehoudingtenopzichtevanalletalen.OfhetnuStandaardnederlands,LimburgsofTurksis.Vanuiteendoorleefdtalensensibiliserendperspectief.(…)Talensensibiliserendlesgevengaatoverhetuitdragenvaneenpositievebasishouding,eenhoudingwaarbijwemeertaligheidalseenjokerzienendiejokerdurvenintezettenindeklas.”(inBasis,3oktober2015,Schoolwijzer,p.22-24,onlineraadpleegbaarviawww.cteno.be)
HetideedatdeinzetvaneenanderetaaldanhetNederlandsvoorpeutersenkleuterseenstruikelblokisomtekunnengroeienenleren,kloptdusniet.Hoegoedbedoeldenhardnekkigdemytheookleeft:dethuistaalverbiedendraagtnietbijaanhetbeterlerenbeheersenvanhetNederlands.Integendeel,dethuistaalkaneenopstapzijnindatleerprocesenzorgtvooreenpositiefgevoelenwelbevinden.Detaalvandekinderenissterkdidactischkapitaaldatjekuntbenuttenindeopstapnaarnieuwekennis.Diverseonderzoeken,zoalshetGentseThuistaalproject13,concluderendat,wanneerscholendemeertaligediversiteitvandeleerlingerkenneneninzetten,zijdaardoorhunschoolloopbaansucceskunnenversterken.Hetbelangrijksteaspecthierbijisdeerkenningvandemeertaligediversiteitalseen‘meerwaarde’eneen‘leerbron’,eerderdaneen‘probleem’of‘deficit’.Erisondertussenalveelmateriaaluitgewerkthoejeineenmeertaligecontextdethuistaaleenplaatsinhetleerprocesvankinderenkuntgeven14.
12Vooreenuitgebreidebeschrijvingvan‘talensensibilisering,ziepublicatievandeVLOR,https://www.vlor.be/publicaties/praktijkgericht-onderzoek/die-taal-van-ver-van-hier13Project‘Thuistaalinonderwijs’(2009-2012),maart2013.OnderzoekinopdrachtvanhetDepartementOnderwijsenOpvoedingvandeStadGent.Zieookhttp://www.cteno.be/assets/downloads/cteno/nieuwsbrief/15/nieuwsbrief_15_powerpoint_thuistaalproject.pdf14www.meertaligheid.be,www.metrotaal.be,www.cteno.be,…
![Page 23: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/23.jpg)
23
2–DenkenenonderzoekenHefboomdenk-enonderzoekstimulerendeinteractievaardigheden[illustratie-hefboom‘denkenenonderzoeken’]Probleemoplossenddenken,lerenplannen,reflecterenophetproces,focussenopgoedevragen,redeneren,zelfsturendhandelen,emotiesreguleren.Wegevenhettoe,datlijkt‘zwaargeschut’inhetdoorgaansvrijspeelse‘strijdperk’vaneenkinderdagverblijfofkleuterklas.Entochkunnenjongekinderenalergvroeggeprikkeldenuitgedaagdwordenbij(deaanvangvan)dezeprocessen.Daaromgaanwebijdezehefboomdieperinhoewekinderenlerendenken,ontdekken,vooruitblikken…Devlag‘denkenenonderzoeken’dekteenbonteladingdekt.Dichtstbijdekerngedachteligtfilosoferenmetkinderen(‘Filozoo’).Executievefuncties(EF)slaatmeerophet(zelf)sturenvangedragdanopdenkenenonderzoekenansich.Tochishethiergeplaatstomdatkinderenenvolwassenenhungedraglerensturenvanuithundenken.Zedoenaan‘meta-cognitie’.AanEFwerken,heeftallestemakenmetinteractievaardigheden.Dedenk-enonderzoekinsteekkunnennietlosgekoppeldwordenvananderehefbomenenconcepten.Taalbevorderendeinteractievaardighedenverdienenexplicieteaandacht.Kandenkenenonderzoekenzondertaligeinteractie,zoalsde‘taal-denkhand’aangeeft?
1–Detaal-denkhand:elkevingereenvaardigheidEénvandeonderzoeksvragendieMarliesAlgoet,praktijkonderzoekerendocentbijOdiseeBrussel,encollega’sin22VlaamseenBrusselsetweedeenderdekleuterklassenaanpakte(2014-15),betrofdeinteractiekwaliteitvandekleuteronderwijzersbijdezeleeftijdsgroep.ZijsteldehaarbevindingenvoorophetLerendNetwerkvan9februari2017.Zoweldetaligeinteractie,zoalsbeschrevenbijdehefboom‘RijkeTaal’,alshetstimulerenvantaal-denkenentaal-denkrelaties,werdgemeten.Deresultatenpubliceerdezeinhetboekje‘MaximaalMegataal’15ensteldezevoorophetLerendNetwerk.Aandehandvande‘taal-denkhand’-methodiekinspireertzeprofessionalsombijdevier-envijfjarigendeinteractienietalleenoptaalvlakteverrijken,maarookopdenkvlak.
15MaximaalMegataal.Eenboekvoltipsvoormeertaal,meerdenkenenmeeronderwijstijdindetweedeenderdekleuterklas.”Algoet,M.&VanWichelen,R.(ill.).Garant2016.Dehieropgenomenillustratieskomenuithetboek.
![Page 24: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/24.jpg)
24
Elkevingervandetaal-denkhandstaatvoorinteractievaardigheden,gebaseerdopdeelementenvanrijkeinteractie(ziehefboom‘Rijketaal!’)
1-focusbewust(taalaanbod)2-geefbetekenis(taalaanbod)3-breiduit(spreekkansen)4-bevorderzelfsturing(spreekkansen)5-maakbekwaam(feedback)
Dezeinteractievaardighedenverrijkendeinteractienietalleentalig,maarstimulerenookhetdenkprocesbijkinderen.Devaardighedenkunnenzowelindividueelalstijdensgroepsinteractieingezetworden.InhetboeklegtAlgoetaandehandvanconcreteklassituatiesuithoejealsprofessionalelkvande5vaardighedenkuntuitwerkenenverfijnen.Zogaathetbij‘uitbreiden’omvolgendedeelvaardigheden:
![Page 25: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/25.jpg)
25
Elkvandezevaardighedenvraagtomtrainingencoaching.Wezoomeneveninophetactiverenvande‘hogeredenkvaardigheden’:
a–bijhetstellenvanhoe-enwaaromvragenlerendekleuterso.a.oorzaakengevolgverwoorden,enlerenredenerenenanalyseren;b–bijhet‘loopen’houdtdeprofessionalhetnietbijeeneerstedenkimpuls,tijdenseenheen-en-weer-gespreklaatzehetdenkennietloswaardoorhetdenkprocesverderendiepergaat;c–bij‘vergelijken,classificeren,associëren’leggendekleuterslinkenenverwoordenzeverbanden;bij‘voorspellenstellendekleuterseenhypotheseopvooraleerdeactiewordtuitgevoerd;d–bij‘voorspellen’laatzedekleuterseenhypotheseopstellen,vooraleerdeactiewordtuitgevoerd,ennadeuitvoeringvolgteenkleineevaluatie,eenmini-onderzoekje;e–‘verbazingenonwetendheidveinzen’daagtdekleutersuitomallesgoeduitteleggen;enzoverder.
Ookbijde‘vinger’‘Bevorderzelfsturing’wordenopdezelfdemanierdenkvaardighedengeprikkeld:dekleutersleverenideeënaan,expliciterenenverwoordenhundenkproces(voor,tijdens,na),blikkenterug,leggenuitwaaromzebepaaldekeuzesmaakten,evaluerenensturenbij,...
![Page 26: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/26.jpg)
26
2–ExecutieveFuncties:zelfsturendevaardighedenversterkenMethetproject‘ZetjeEF-brilop’zettendeStadAalst,OdiseeHogeschoolendeKULeuveninophetversterkenvanzelfsturendevaardighedenbijkansarmejongekindereninhetkleuteronderwijs.TijdenshetLerendNetwerklichtteonderzoekerSanneFeryn16,OdiseeHogeschoolcampusAalst,toewatdieEF-brilinhoudtvoordeinteractiestussenkinderenonderlingenmetdeleerkracht.
“Opdezemanierwillenweervoorzorgendatdeonderwijsleerresultatenvan(kans)armekinderenduurzaamverbeterenenwillenwedekansenverhogendatookdezekinderenlatereensuccesvollevenkunnenleiden.Hoewelhetprojectextraaandachtheeftvoorkwetsbarekinderen,richthetprojectzichtotallekleutersindeklas.Deextraaandachtvoorzelfsturingkomtimmersallekleuterstengoede.”(SanneFeryn)
Uitonderzoekblijktdatdezeskillsalvanafdegeboortekunnengeprikkeldworden,maardatdeontwikkelingversnelttijdensdekleuterleeftijd.Kwetsbarekinderen,bijvoorbeeldkinderendieinstressvollesituatieszoalskansarmoedeopgroeien,lopendanvaakeenachterstandop.Zijkunnenhetmeestprofiterenvangerichteinterventieindekleuterklas.Watzijnexecutievefuncties?
16LerendNetwerk,9februari2017.Meerinfo(ookvoorstudiedagenenprofessionaliseringsinitiatieven),ziewww.ef-bril.be
![Page 27: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/27.jpg)
27
Executievefuncties(EF)zijndedenkprocessendiehetzelfsturendgedragbevorderen.Executieffunctionereniseenverzameltermvooreensetvanhogerementaleprocessen:impulscontrole,werkgeheugenencognitieveflexibiliteit.RecentneemtookdeaandachttoevoorhetmeeraffectieveaspectvanEF:emotieregulatie.Wenemenzeallevierevenonderdeloep.Impulscontrole
Impulscontrole(ofinhibitie)houdtindatjeinstaatbentomenerzijdsongepastgedragofniet-relevanteprikkelsteonderdrukkenenanderzijdsselectiefjeaandachtterichten.Afleidendeprikkelskunnenintern(afleidendegedachten,storendeemoties,drangomtebewegen)ofexternzijn(afleidendgedragvananderekleutersindeklas,storendegeluiden,aantrekkelijkspeelgoed).Lowiekanmeteenstoppenmetbewegenalsdemuziekstopt.
IndevertelkringroeptAminahetantwoordnogvoorzewordtaangeduidohetantwoordtegeven.
NaïmakanomgaanmeteenreactievanjufElisezoals“Evenewachten,ikkomzobijjou.“
Mohammedlaatzichtijdenseenwiskundigspelvaakafleidendoorwatkleutersinanderehoekenaanhetdoenzijn.
Werkgeheugen
Hetwerkgeheugensteltjeinstaatominformatietijdelijkvasttehouden,terwijljetegelijkertijdanderehandelingenofbewerkingenuitvoert.Yassirheeftmoeiteommeerdereinstructiesnaelkaarteonthouden.bv.“Ganaarhettoilet,neemjejasenganaardespeelplaats.”
Jamalweettijdenshetspelenvaneengezelschapsspelzeergoedwieertelkensaandebeurtis.
Sarablijfttijdenshetrollenspelophetpiratenschipinhaarrol.
WanneerSofieaandebeurtkomttijdenseenkringgesprek,weetzenietmeerwatzewouvertellen.
Cognitieveflexibiliteit
![Page 28: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/28.jpg)
28
Decognitieveflexibiliteitverwijstnaarhetvlotkunnenaanpassenenwisselenvanregelsinnieuwesituaties.Dezeskillhebjenodigals:
•desituatieverandert(enjijdusookietsmoetaanpassen),
•deinstructievandeleerkrachtverandert,
•jeeenandereaanpakmoetproberenomdatietsnietluktofwerktzoalsjeverwachthad,
•jeietsvanuiteenanderstandpuntmoetbekijken,
•jejewiltinlevenindeander.Kewanraakthelemaalvanstreekalsereennieuweonbekendejufindeklaskomt.
AlsFinneenprobleemondervindt,kanhijgemakkelijkeenanderemanierbedenkenomhetprobleemoptelossen.
Leonkanzichmoeilijkinlevenineenanderekleuterbijeenconflictopdespeelplaats.
BrambegintmeteenmetopruimenalsjufEllenhetbelletjelaatrinkelen.
Emotieregulatie
Ditgaatoverdekennisdiekleutershebbenoverhuneigenemotiesendestrategieëndiezeaanlerenomdezeemotiesondercontroletehouden.EF-interactieEenbelangrijkelementinhetbegeleidenvanleerkrachtenbijhetstimulerenvandeontwikkelingvanEFis‘scaffolding’,letterlijk:‘indesteigerszetten’.Datiseenverwarrendbegripomdatsteigersopbouwenslechtseendeelvanhetverhaalis.Nahetopbouwenvandesteigersmoetenzevolgenshetprincipevande‘scaffolding’ookweerafgebrokenworden.Wewillenkindereneennieuwevaardigheidlerenzonderhenafhankelijktemakenvanspreekwoordelijkesteigers.
![Page 29: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/29.jpg)
29
Hetkomterdusopaantijdelijkleeftijdsaangepastebegeleidingaantebiedenwanneerhetkindgeconfronteerdwordtmeteenprobleemofmoeilijkheid.Goedebegeleidingvandeleerkrachtiseenopstap,eenleerfasedienodigisomdekleutertoetelatenvervolgensautonoomtehandelen.Datgaatvaaknoginstapjes.Eerststuurthijzichzelfluidopmetexternespraakomtenslottevoldoendetehebbenaaninnerlijkespraak.Dezeevolutiebegintdusmettaalstimulatiedoordeleerkrachtdiemethetkindinterageert.Leerkrachtenverlenenkinderendewoordenschatwaarmeezijhunemoties,gedragingenengedachtenkunnencontroleren.
“JeEF-brilopzettenenkwaliteitsvolleinteractiestoepassen,isnietaltijdvanzelfsprekendinjedagelijkseklaspraktijk.(…)HangdaaromeenlegeEF-brilopinjeklasenkiesiedereweekofmaandtweenieuweinteractieglaasjeszodatjenaenigetijdalleglaasjesuitgeprobeerdhebtenzespontaankunttoepassen.”(Feryn,2017)
Welke‘glaasjes’passenondermeerindelegeEF-bril?Eenoverzicht:
ToonhetgoedevoorbeeldDenkluidopGebruikspiegelspraakLeerdeSTOP-DENK-DOE-strategieaanDoealsofjezelfhetantwoordnietweetenwachtafRichtdeaandachtvandekleuteropdezintuigen
Externespraakvanleerkracht
Externespraakvankleuter
Innerlijkespraakvankleuter
![Page 30: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/30.jpg)
30
CreëerrustStimuleerhetrollenspelendoeaanspelplanningReflecteersamenmetdekleutersBegeleiddeovergangsmomenten
3extratipsterondersteuningvanhetwerkgeheugen:LaatdekleutersdeinstructieherhalenDeelmeervoudigeinstructiesopindeelinstructiesHerhaaldeinstructiemeermaals
Erzijnookhierduidelijkelinkenteleggenmetdehefboom‘RijkeTaal!’.Zogaathetbij‘gebruikspiegelspraak’omhetbeschrijvenvanwatjezietgebeurenbijhetkind:“Ikziedatje…”.Dathelptbijdebewustwordingvanheteigengedrag,zodatdekleuterzichzelfinde‘juiste’richtingstuurt.Ookbij‘reflecteren’isereenlinkmettaalbevorderendeinteractie,bijvoorbeelddoorhetstellenvandevragendietaaluitlokken.
![Page 31: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/31.jpg)
31
De4skillsvanEFzijndeopstapnaarde‘hogere-orde-vaardigheden’:probleemoplossenddenken,plannen,redeneren.Dieophunbeurtweerleidentotbetereleerprestatieslater.
“IktrainkleuteronderwijzersomhunEF-briloptezettenentekijkenhoezijkleutersbegeleiden,hoezehunklaskunnenorganiserenenwelkeactiviteitenzekunnenaanbiedenomdieexecutievefunctiestestimuleren.Alskinderenmeesterzijnoverhungedrag,kunnenzeactieflerenenzijnzenietlangerslaafvanhunomgeving.Wieaanexecutievefunctieswerkt,verbeterthetlerenvan(kans)armekinderenduurzaam.Enzoverhoogjedekansdatzelatereensuccesvollevenleiden.”(SanneFeryn,inKlasse)
FILM-Indereeks‘DeklasvanjufJelke’Hoeleerjekinderenhungedrag,emotiesengedachtensturen?Hoemaakjealsleraarhetverschilvoorkwetsbarekindereninjeklas?DocentkleuteronderwijsSanneFerynzoekthetuitindeklasvanjufJelke.Hoewerktzijaanprobleemoplossenddenken,aanimpulscontrole,emotiesreguleren…?Samenmetprof.orthopedagogiekDieterBaeyenslegtzeuitwatexecutievefunctieszijn.BekijkhetopKlasse.“Omopschoolenindemaatschappijtefunctioneren,redeneringenoptebouwen,problemenoptelossenofteplannen,hebjegoedontwikkeldeexecutievefunctiesnodig.Zezorgenervoordatjejegedrag,jeemotiesengedachtenkansturenengerichtkaninzetten.Wewordennietmetdieskillsgeboren,maarkunnenzevanafdekleuterklasontwikkelenviakrachtigeinteractiesenoefeningen.”(DieterBaeyens)www.klasse.be
3–“Filozoo”:dierenhelpenjefilosoferenLeefteenappel?Magjeinsecteneten?Iseenparknatuurlijk?Kaneenboomzwangerworden?Kinderenformulerenregelmatigvragendieblijkgevenvanverwonderingovernatuur,wetenschapentechniek.Demethodiekvanhetfilosoferenlaattoedevragentegebruikenalsstartpuntvooreenonderzoek.Over‘filosoferenmetkinderen’bestaateldersalveelinspiratie.JelleDeSchryverenEefCornelissen17,beidenonderzoekerenfilosofischgespreksleiderbijOdiseeHogeschoolcampusBrussel,gaveneensessiewaarbijwezelfkondenondervindenwatdeuitgewerktemethodiek‘filozoo’inhoudt.‘Filozoo’wildedenk-enonderzoeksvaardighedenbijkinderenstimulerenindomeinenalsnatuurentechniek.Demethodiekbevateenkaartspelopgebouwdrond5‘denkdieren’eneengekko:
- alsfilokikkersteljegrotevragen(bijv.“ikvraagmeaf…”),- alsexplorafvraagjehoejeietskanonderzoeken(bijv.“ikwileenexperimentdoen…”),- alstwijfelschaaptwijfeljeaanalles(bijv.“misschien…”),
17LerendNetwerk,18januari2018
![Page 32: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/32.jpg)
32
- alskenniskonijndenkjenaoverwatje(nogniet)weet(bijv.“ikkanuitleggendat…”),- alsargumenteerbeerlegjeuitwaaromjeietsdenkt(bijv.“als…dan…”),- alsgekkospringjeuithetspelendenkjeaanietshelemaalanders(bijv.“hetisgekdat…”).
Debegeleiderlegteengrotevraaginhetmidden.Dekinderenreagerenmetéénvandedenkdier-kaartenindehand.Hunreactiebegintmethetaangeduidewoord.Uitdezesessiekwameninteressantebeschouwingen:
- Hetbelangvanhetstellenvangoedevragenzondereeneigenmeningoptedringenéntegelijkhetgesprekgaandetehouden,iscruciaal;
- Uittrajecteninscholenmetvooralanderstaligekinderenkanveelbeeld-ondersteuninghandigzijn,bovendienblijktdatkinderenmetdezemethodieksnellerdeinstructietaalleren.DatwordtbevestigddooronderzoekinGroot-Brittannië:filosoferendoetkinderengrotesprongenmakeninwiskundeentaal;
- Mooiisookomdittecombinerenmetmuzisch-creatievewerkvormen.Zieook:www.filozoo.be
![Page 33: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/33.jpg)
33
3–WarmeRelatiesHefboom‘relatiebevorderendeinteractievaardigheden’[illustratie–hefboomwarmerelaties]Kinderenontwikkelenenlerenineenveilige,gestructureerdeentegelijkuitdagendecontextdievolwassenenbieden.Relatiesmetoudersenprofessionalsbepalenhungroei.Peutersenkleutershebbenwarmeenconsistenteinteractiesnodigmetdevolwasseneninhunomgeving.Tegelijklerenzehoezerelatiesmetanderekinderenleggen,hoezelerensamen-levenensamen-werken.Eigengroei(autonomie,zelfsturing)gelinktaansocialerelaties(verbondenheid).Opbeideaspectengaatdezehefboomin.Welbevinden,betrokkenheidentalentenliggenmooiinelkaarsverlengde.Eenkwaliteitsvollerelatietussenkindenprofessionaliseencrucialefactorisinde(leer)groeivankinderen.Hetgaathierooknietuitsluitendomhet‘individuele’welbevindenentalent.Ditspeeltookophetniveauvandegroep.Menzouvaneen‘collectiefwelbevinden’eneen‘collectievebetrokkenheid’kunnenspreken,waarbijkinderensocialeencommunicatievaardighedenkrijgenaangeleerdtijdenshetsamen-leven,-spelenen-werken.
1-WelbevindenenbetrokkenheidDebegrippen‘welbevinden’en‘betrokkenheid’zijninhetVlaamseonderwijslandschap–enondertussenookindekinderopvangsector-doorendoorgekend.DatisdeverdienstevanhetCentrumvoorErvaringsgerichtOnderwijs(CEGO)(KULeuven,prof.FerreLaevers).Deomschrijvingervanmaaktonmiddellijkhunbelangduidelijkindeze‘relationele’hefboom:
Welbevinden:Alskinderenzichthuisvoelen,spontaanzijn,openstaanvoordewereld,innerlijkrustigenontspannenzijn,zelfvertrouwenenvitaliteituitstralen,metvolleteugengenieten…danwetenwedatzezichemotioneelgoedontwikkelen.Welbevindengeeftaandatdesociaal-emotioneleontwikkelingonbedreigdverloopt,datkinderenerinslagenopzulkeenwijzemetdeomgevingomtegaandatbasisbehoeftenbevredigdworden.Betrokkenheid:Alskinderengeconcentreerdzijnenopgeslorpt,geboeid,gemotiveerd,gefascineerd,intensmentaalbezig,gewaarwordingenengedachtentenvolleervaren,gedrevenzijndoordedrangomteexploreren,zichaandegrensvanhunkunnenbewegen…danwetenwedatzediepgaandleren.Betrokkenheidísde‘zonevannaasteontwikkeling’.
![Page 34: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/34.jpg)
34
LudoHeylen,directeurvanCEGOVormingenConsultenonderzoekerCEGOvzw,brachttijdenshetLerendNetwerk18zijnonderzoekenervaringenbinnenvanuithetperspectief:maakteenbenaderingwaarbijwelbevindenenbetrokkenheidcentraalstaaneenverschilindegroei-enleerontwikkelingbijkinderen?Enmeer:maaktheteenverschilvoorkansarmekinderen?HijverwijstnaarbevindingenvandeOESOdieineennotatweepedagogischemodellenmetelkaarvergelijkt:
“Algemeengesteldnemenwetweeverschillendemodellenwaarbijdiverselanden.FrankrijkendeEngelstaligelandenneigenpartnerschap[tussenkinderopvangenkleuteronderwijs]tezienvanuithetstandpuntvandeschool:earlyeducationdientbestdedoelstellingenvanhetonderwijsenvoorzietdekinderenbestvan‘klaarvoorschool’-vaardigheden.Integenstellinghiermeezienlandendiede‘procesmatigebenadering(‘socialpedagogytradition’)aanhangen(deNoordelijkeenCentraal-Europeaanselanden)kinderopvangalseeneigeninstelling,meergerichtophetondersteunenvandegezinnenenopdebredeontwikkelingsbehoeftenvanjongekinderen.”19
Deprocesmatigebenaderinglegtdeklemtoonopwelbevinden,sociaal-emotioneleontwikkelingenmotivatievoorleren,opaandachtvoorsocialerelaties,spelenvrijemomentenwaarineigenkeuzeskunnengemaaktworden.Heylenstelt–bevestigddoorinternationaalonderzoek–datdezebenaderingbeterwerktvoorhetlerenvanjongekinderen.Inhetkleuteronderwijszijnerviertoonaangevendemodellen,metondermeerReggioEmilia(eenaanpakwaarindebeeldendeexpressiecentraalstaat)endeaanpakvanCEGO.Datdit‘werkt’,toontHeylenaanvanuitbetrokkenheidsonderzoekinVlaams-BrabantenvanuitdesamenwerkingmetenkeleLimburgsehogescholenronddethematiek.Deresultatenzijnophetmomentvanschrijvennogniethelemaalrond,maarwelveelbelovend.
“Werkenaanarmoede?Eerstwerkenaangoedgevoel”"Ikhebmijnkinderenthuisgehoudenomdatikzegeenboterhamkonmeegeven",hoortAuroreSirjacq,directeurvanbasisschooldeKameleoninAnderlechtopeenoudergesprek.Dehelftvanhaarleerlingenleeftinarmoede.Eengoedgevoelisprioriteitnummeréénophaarschool.LeeshetinKlasse.www.klasse.be
2–Talentgerichtebenadering:talent+context+gedragTalentencoachLukDewulf20gafinhetLerendNetwerkenkeleideeënmeeovertalentgerichtkijken.KijkennaardegroeivankinderenkunjevolgensDewulfoptweemogelijkemanieren:
18LerendNetwerk,28september2017.Presentatie:“Hetverschilmakenvoorkansarmeninjeklas.Hetkan!”19OESO,“EducationToday2010:TheOECDPerspective”,p.13,eigenvertaling20LerendNetwerk,18januari2018,ziewww.grotekansen.be,bijhefboom‘Warmerelaties’
![Page 35: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/35.jpg)
35
- kijkennaarwater(nog)nietis:inditperspectiefisalleseenprobleem;deprofessionallegtdelatenhanteertnormen,vanwaaruitzijnaargedragkijkt.Groeiishier:tekortenwegwerken.Ditiseenvalideperspectief,hetmaaktdeeluitvanhetlevenvanonderwijs(eindtermen,leerplannen,curricula);
- kijkennaarwater(inpotentie)aanwezigis:successen,passie,talenten.Hierisgeensprakevaneennorm,welvanambitieenaspiraties.Hiergaathetomontplooienenuitbouwenvantalenten,alsontwikkelingsstapinderichtingvanwatzewillenbereiken.
“Bijdeontwikkelingvankinderengaathetaltijdomeencombinatievanbeideperspectieven”,zegtDewulf,“hetiseenen-en-verhaal.”Hettweedeperspectiefbiedtdeenergie,weerbaarheidenveerkrachtommetdeeisenvanheteersteperspectiefomtegaan.
DeomschrijvingdieCEGO(CentrumvoorErvaringsgerichtOnderwijs)aan‘betrokkenheid’geeft,ligtindelijnvanwatDewulfals‘talent’beschouwt.TalentisvoorDewulfniethetzelfdealsdehobby,deinteresse,devoorkeur,deactiviteitwaariniemanduitblinkt.Talentwordtzichtbaarindieactiviteitendievooreenkind(envolwassene)moeiteloosgaatenenergieoplevert.Hetgevoel‘dathetvanzelfgaat’,waardoorjedat–paradoxaalgenoeg–nietaltijdbijjezelfopmerkt.Jehebtdusmensenrondomjounodig–‘context’–omhettalenttezienennaarboventehalen.“TALENTINACTIE=TALENT+CONTEXT+GEDRAG”,isDewulfsformule:kinderenzullenimmersookeengedragmoetenlerenontwikkelenwaardoorhettalentzichtbaarwordtinverschillendeactiviteiten.
“Zoherkenjetalentmomenten:- Hetzijnactiviteitenwaarkinderenenormnaaruitkijkenenverlangenomhettedoen.- Zegenietenintensvandezemomentenenhalenvoldoeninguitwatzedoen.- Zehebbengeenstorendegedachtenzoals‘magikditweldoen?’of‘watgaandeanderen
daaroverdenken?’.- Zegetuigenvaneenonuitputtelijkeenergie.(…)- Zebelevenplezierenvragennietomeennegatievemaniervanaandacht.(…)- Zelerenheelsnelenveelbijindatwaarzemeebezigzijn.(…)”.21
Dewulfonderscheidt39talentenen5talentengebieden:(1)drive(2)kennisverwervingenprobleemoplossing,(3)relationeel,(4)andereninbewegingbrengenen(5)creërenenorganiseren.Hijheefteenmethodeentoolsontwikkeld22omtalentenbijjezelfenbijkinderenteontdekken.Alsprofessionalkunjejedusoefenenomtalententelerenzienentestimuleren(=interactietussenprofessionalenkind)enkunjetalentenhelpenontplooiendoorkinderenininteractiemetanderekinderentebrengen(=interactietussendekinderen).
Talentenspel-FocusopkwetsbarekinderenontwikkelddoorhetKKGK-projectteamBijhettalentenspelproberenwetekijkennaartalentenenkrachtenvankinderendieniet(goed)matchenmettalentendiemakkelijkerindeonderwijscontextgedijen.Zekerbijkinderenuitkwetsbaregezinnen,meteenlaagzelfbeeldofkwetsurenindeeerstelevensjarenkunnendetalentenondereendikkelaagstofliggen.Immers,bijtalentenenkwaliteitenhorenookvalkuilen.Wemerkendatdezekinderenineenonderwijscontextregelmatiginhunvalkuilkomenennietmeerinhunkrachtstaan.Metditspelwillenweleerkrachtenkrachtgerichtlerenkijkennaarenwerkenmetkinderen.21Uit:handleidingbijde“Ikkiesvoormijntalent.Toolboxvoorjongtalent.”Dewulf,Beschuyt&Pronk,LannooCampus,2012,p.1122Meerinfo:www.talentinactie.be
![Page 36: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/36.jpg)
36
Tegelijkkunnenwehierdelinkleggenmethetverbindendconcept‘KrachtigeLeef-enLeeromgeving’:dieomgevingkanimmersrijkekansenbiedenomtalentennaarboventezienkomen(ditishet‘context-gedeelte’uitdeformulevanDewulf).Hoemeervariatieindieleeromgeving,meteenbredewaaieraanactiviteitenenimpulsen(muzisch-creatief,technisch,sportief,explorerendindenatuurlijkeomgeving…),hoegroterdiekansen.Zekervoorwieuiteenprikkelarmegezinscontextkomt,isdieverbredingvanhunleefwereldcruciaalinhunontwikkeling.Variatieisooknodigvoorwiealinzijntalent‘staat’.Eenkinddatgoedkantekenen,wordtbestookopanderedomeinengeprikkeld.Deprofessionalmaakthierdusinhetcreërenvaneenheeldiverseleef-enleeromgevinghetverschil:zijbiedtzichzelfdekansomalertteobserverennaar(verborgen)talenten.Hetisdantegelijkzaakomdieobservatiestecapteren(inbijv.‘portretten’vankinderen,zoalsCEGOuitwerkt).Bijditspelvertrekkenwevaneenbelevingvanhoekinderenzichkunnenvoelenbijreactiesvanvolwassenenophungedrag.Weproberendittekaderenintheoretischeinzichten.Daarnaleggenwedefocusopdekrachtenenzoekenwenaarmogelijkhedenomdezekrachteneenplaatstegevenindeonderwijspraktijk.Meerinfo:ziewww.grotekansen.be,bijhefboom‘Warmerelaties’.
3–Relatietussenprofessionalenkind:‘Samen-Spel’Uitonderzoekwetenwedatkinderenmeteengoedebandmetdeprofessionalinstaatzijnomhunomgevinguitgebreiderteexploreren,nieuwedingenteproberen,eenhogerspelniveautebereikenenmeerautonomieenzelfstandigheidteontwikkelen.Eenkwaliteitsvollerelatietussenkindenprofessionalisduseencrucialefactorinde(leer)groeivankinderen.Ditstrooktookgeheelmetonzeintuïtie.Maarhoedoejedatnu,eenkwaliteitsvollerelatieopbouwenmetjekinderen?
Veiligekind-leerkrachtrelatie
Methet‘Samen-Spel’-programmavoorkwetsbarekleutersleverdenDr.CarolineVancraeyveldtenMaaiHuyse23,praktijkonderzoekersUCLLDiest-Heverlee,hiervoorinspiratie.Aanleidingvoorhetprogrammawashetomgaanmetkleutersmetstorendgedragzoalsvaakdrukdoen,roepen,schelden,stampen…HetdoelvanSamen-Spel,ishetverminderenvanditstorendgedrag,doortefocussenopeenwarme,veiligerelatietussenleerkrachtenkindendoorleerkrachtentoolstegevenommetditstorendgedragindeklasomtegaan.DitprogrammawerdSamen-Spelgenoemdomdatnabijheid,verbondenheidenaanvaardinggerealiseerdwerdendoorhetsamenspelenvandeleerkrachtendekleuter.AandeKULeuven(2009-2013)werdSamen-Speluitgetestin46scholendoorheenVlaanderen.Leerkrachtenrapporteerdeneenbetererelatiemetdekleuterdiehetmoeilijkhadenminderstorendgedrag.
AandeUCLLlerarenopleiding(2013-2015)werdSamen-Spelnadienverderuitgewerktnaareenhaalbaareneffectiefprogrammaindekleuterklaswaarbijdefocuswerduitgebreidvaninterventienaarpreventie.Nietenkeldekinderendiehetmoeilijkhebbenmaarallekinderenprofiterenvanhetinvesterenineenkwaliteitsvolleleerkracht-kindrelatie.Onderzoektoontbovendienaandathet
23LerendNetwerk,9februari2017.UCLeuven-Limburg.Website:http://samen-spelen.weebly.com.
![Page 37: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/37.jpg)
37
stressniveauvanlerarenenkinderennaarbenedengaatalslerarenheelbewustaaneenresponsieve,sensitieve,warmerelatiewerkenmetkinderen.
Watwemerkenisdatleerkrachtenvaaksturendbezigzijnindeklas,waarbijzeopdrachtengevenendekleutersdieopdrachtenmoetenuitvoeren.Gerichteontwikkelingsdoelenstaancentraal,zoalsbijvoorbeelddenk-oftaalontwikkelingstimuleren.Ditiszeergoedenbroodnodigindeklaspraktijk.Echter,opbepaaldemomentenzoudehoofddoelstellingookkunnenzijn:werkenaaneenbetererelatiemetdekleuters.
Relatie-Spel
DetoolsdieSamen-Speldaarvoorbiedtzijndevolgende:gabijhetkindzittenenvolgzijnspel,speelmee,observeer,beschrijfzijnspel,benoemzijngevoelensengazijnspelspiegelenterwijljenaasthemzit.Hetisdaarbijbelangrijkomnategaanwathetkindnodigheeftinrelatietotjou.Sommigekinderenhebbennoodaanstructuur,anderendanweernoodaanwarmteenknuffelsenz.Weproberendusalsleerkrachtdezerelationelebehoefte(n)vandekleutersinteschattenendaaropintespelen.Ditvolgenvanhetspelvanhetkindeninspelenopzijnrelationelebehoefte(n)noemenweRelatie-Spel(=hetkindheeftdebalinhanden).Jelaatzovoelendatjevoorhetkindopenstaatenzijnkeuzessteunt:watjedoetisinteressant,ikvindjouenjespelwaardevol,jijmagerzijn.Zocreëerjeeenveiligebasisvanwaaruithetkindkanbeginnenleren.BovendienleerdehetonderzoekonsookdatSamen-Spelnietalleenéén-op-één(leerkracht-kind)gerealiseerdkanworden,maarookmetgroepjeskinderenindeklas.Hierbijverschuiftdefocusvaninterventienaarpreventie.
Regel-Spel
SomsisRelatie-Spelvoldoendevoordekleuter(s).Maarsomswildeleerkrachteenstapjeverdergaanbijkleuter(s)dievakerstorendgedragvertonen.Deleerkrachtneemtdandeleidingoverhetspel.Hijkiesthetspel.Hetkindleertomgaanmetderegelsenopdrachtendiedeleraarintroduceert.Deleerkrachtbekrachtigt,prijstgoedgedrag,steltduidelijkeregelsengrijptinwaarnodig.DitnoemenweRegel-Spel(=deleerkrachtheeftdebalinhanden).
Watblijkt?Alsjeinzetopdiewarmeenveiligeleerkracht-kindrelatie,verminderjehetstorendegedragvankleuters.Erontstaateenpositieveenveiligesfeerindeklas.Eenoptimaalklimaatwaarinwelbevindencentraalstaatenkinderenkunnenontwikkelen.
![Page 38: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/38.jpg)
38
Samen-Spel
Relatie-Spel Regel-SpelVolgen Sturen
Focusop:Kwaliteitleerkracht-kindrelatie Gedragsmanagementleerkracht
GebaseerdopGehechtheidstheorie
(Pianta,Hamre,&Stuhlman,2001)Leertheorie
(Cowan&Sheridan,2009)illustraties©2010,Samen-Spel
Conclusie
![Page 39: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/39.jpg)
39
Investeerzoveelmogelijkinpositieveervaringen,inpositievesamen-tijd.Zekerkinderendieanderekinderenpijndoenofscheldenbekijkenwemakkelijkeropeennegatievemanier.Hierdoorontstaatweersnellernegatiefgedragvanhetkind.Probeerdezecirkeltedoorbrekenenpositievetijdsamendoortebrengen.PlaninjeweekSamen-Spel24in,gerichtmeteenbepaaldekleuterdiehetmoeilijkheeftofpreventiefmetallekleutersomeenfijnesfeerenklimaatinjeklasterealiseren.
FILM-Indereeks‘DeklasvanjufJelke’Hoemaakjealsleraarhetverschilvoorkwetsbarekindereninjeklas?PedagoogMaaiHuyseenschoolpsycholoogCarolineVancraeyveldtzoekenhetuitindekleuterklasvanjufJelke.HoebouwtJelkeaaneenwarme,kwaliteitsvollerelatieinhaarkleuterklas.Enluktdatookmetkinderendiestorendgedragstellen?MaaienCarolinekijkenencoachen.BekijkhetopKlasse.www.klasse.be
24Meerlezen?Huyse,M.,Vancraeyveldt,C.,Bertrands,E.,Vastmans,K.,Peeters,E.,Borghgraef,F.,Colpin,H.,&Verschuren,K.(2016).Samen-Spelindeklas.Kleuters&ik,Themanummer:Deleerkrachtmaakthetverschil,32(4),6-10.Meerreferentiesvindjeinditartikelzoalshetopdewebsitewww.grotekansen.bestaat,bijhefboom‘Warmerelaties’
![Page 40: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/40.jpg)
40
4–ExpressieDemuzisch-creatievehefboom[illustratie–hefboomexpressie]Detaal,ofbeterde‘talen’vanhetmuzischezijnuniverseel.Watnodigisomdieteontwikkelen,blijktverrassendsimpel:eenopen,authentiekeenstimulerendehoudingvaneenprofessionaldiezorgtvooreenpakprikkelsenvooralhetprocesvanexpressieencreativiteitbenadrukt.Iemanddiedekunstwereldkanbinnenbrengenalsinspiratie.Iemanddiedeveiligeleef-enleeromgevingkanscheppenomvrijheidvanhandelentecreëren.Dathetmuzischevele‘talen’heeft,biedteenboeiendaantalvoordelenvoorhetbegeleidenvankwetsbarekinderendiebijvoorbeeld,altebevooroordeeld,als‘taal-arm’wordenbeschouwd.Hetmuzischealsbelangrijkehefboomtegensocialeuitsluiting.Tegelijkheeftdezehefboomvelemogelijkelinkenmetdeandere:taaluitlokken,denkenenonderzoekeninbrengen,reflectiestimulerenenonderwoordenbrengen,…
1–Speelseexpressieernstignemen:veiligheid,vrijheid,véletalen
KoenCrulisverbondenaandeVIVES-hogeschoolcampusBruggealsdocentmuzischevorming.Zijnmissie:vanuitervaringenindekunsteducatieenhet(figuren)theaterdekwaliteitvanmuzischevorminginhetonderwijsversterken.Hijschreefhetboek“Zeppelin.Didactiekvoormuzischevorming”(PelckmansPro,2014).Bijhetschrijvenvandezepublicatiewerkthijaaneennieuwboek,“DeKleineZeppelin”25,gerichtopkleuteronderwijs.Crulwasbereidomvoorhetproject‘KleineKinderen,GroteKansen’enkelehoofdlijnenmeetegevenwatvoorhemmuzischevorminginhoudtenhoehetvooràllekinderennieuwetalenkanopenen.
Veiligheidenvrijheid
Muzischevormingbestaatvoormijuittweeelementen- zichauthentiekuitdrukkenindrama,dans,beeldenmuziek;- kennismakenmetdeboeiendewereldvandekunsten.
Beideelementenversterkenelkaar.Expressieheeftveelmogelijkhedenvoorkinderenomzichauthentiekuittedrukken.Jekomtmakkelijkertotcreativiteitenexpressiewanneerjegoedinjevelzit(linkmethefboom‘warmerelaties’en‘welbevinden’).Wenoemendit‘veiligheid’.Alsleerkrachtvangjehierbestdesignalenvanop,neemjeeventuelestresswegenzorgjevooreenveiligeomgeving.Authentiekeexpressieisvaakkwetsbaar,daarommoetjehetomarmenmeteenveiligklimaat,moetjededrempelsomtotcreativiteitenexpressietekomen,verlagen.
25Deillustratiedieindezetekstisgebruikt,komtuithetnieuweboek.
![Page 41: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/41.jpg)
41
‘Vrijheid’isderuimtekrijgenomjeuittedrukkenenjeeigendingtedoen,bijvoorbeeld:paardenmogenblauwzijn.Deinhoudvande(authentieke)expressievankinderenisinsegoed,mitszijindevormgevingooklerenrekeninghoudenmetdeanderen.Alsleerkrachtmoetjehierrespectvolmeeomgaan.Hetgaatnietoverhetproductopzich–wemoetenhetresultaatvandeexpressienietontkennen–maarhetinteressantezitheminhetproces.Ermogenindatprocesvoldoendeuitdagingenzijn.Kinderenkunnenmeerdanweopheteerstezichtdenken.
Diverse‘talen’
Inhetmuzischezijnerveletalen,vb.beeld,drama,dans,muziek,…Endatzijnuniverseletalendiekinderenookspontaanontdekken.Daarinschuiltookeensterkekracht:iederheefthetinzichomconnectietehebbenmetéénofmeerderevandietalen.Kinderendieinhunthuisomgevingcontextenrondéénofmeerderevandietalenkrijgenaangeboden,zijnalaaneeneigenproces/zoektochtbegonnen.Wijhebbendeneigingomkinderendieverbaalnietsterkstaanofthuisniettaliggestimuleerdworden,‘taal-arm’tenoemen.Indiezinzoujedanookmoetensprekenover‘beeld-arm’,‘muziek-arm’,‘bewegings-arm’.WijinhetWestenzijnbijvoorbeeld‘lichaams-armer’danandereculturelecontexten,maarvindendie‘talige’taalzobelangrijk.Maarhetiskrachtigeromvanuit‘potenties’en‘talenten’tespreken,zoalsLukDewulfdoet.
Expressiekanuitdekinderenzelfkomen(zelfsturend)ofvandeleerkracht(gestuurd,gecoacht,geleidomveelinteractieuittelokken).Expressiekandusopverschillendemanierenontstaan.Eensleuteliswerkenmet‘openopdrachten’enditvormtdeessentievanhetmuzische:opdrachtendieprikkelen,goestinggeven.Diekunnenviadiversedomeineningevuldworden,zowelinbeeld,drama,dans,muziekenmedia.‘Openopdrachten’lokkencreativiteituitenstaantegenoverdegeslotenopdrachtenwaarweinigruimteisvooreigeninvulling.Creatiefdansenisietshelemaalandersdan‘eendansjeaanleren’.
Vijffuncties
Devoorbeeldfunctiebinnenexpressieiscruciaal:alsleerkrachtzélftotexpressiekomen,zelfcreatiefzijn!Ditislevenslangleren.Jekuntjeeigencreatiefprocesmetdekinderendelen,hoejeerzelfoverhebtnagedacht.Jekanditprocesversterkendoorpartnerschappenaantegaan,metouders,hetcultureelcentrum…Jemoetdusalsleerkrachtgoedinjevelzittenomkinderenexpressiefteprikkelenenpositiefintespelenophunexpressie.
Deleerkrachtheefteenbelangrijkevoorbeeldfunctie.Datbestaatuit
![Page 42: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/42.jpg)
42
• muzischenthousiasme:oprechtnieuwsgierigzijn,eenopenhoudingaannemen,echtheid,overalmogelijkhedenzienomjezelfuittedrukken…
• creativiteit:jeeigenverbeeldingaanspreken,nieuweoplossingenbedenken,dingeneensandersaanpakken,jecreatievevermogensverfijnen…
• eenhartvoorkunst:kunnengenietenvanmuziek,beeld,beweging,…eentaalhebbenomoverkunsttecommuniceren…
• eigenexpressie:zichzelfauthentiekmuzischuiten,wetenhoejekrachtigkanuitdrukkendoorgebruiktemakenvandebouwstenenvandans,drama,muziekenbeeld,
• muzischevaardigheden:nieuwetechniekenontdekken,technischsterkstaanindedomeinen:improviseren,tekenen,muziekmaken,zingen,verhalenverzinnen…
Totslot
Dezemuzisch-creatieve-expressievehefboomheeftvelemogelijkelinkenmetdeanderehefbomen:taaluitlokken(kinderenlatenvertellenoverhetproces,watzedoen/zien),hetdenkenenonderzoekenbinnenbrengen(‘watbetekentdatvoorjou?watdenkjedaarnubij?enwatzegthetovervandekunstenaarzelf?…’),reflecterenophetwerkvankinderen(foto’s,beeldendwerk…),heneroverlatencommuniceren(bijv.samenmetdeouders)…
Hoekunnenweditalsprofessionalbijresp.kinderenenstudentenuitlokken?Werkenaanexpressievraagttijd.Kinderenenstudentenmoetenzélfhetbelangervanondervindenenervaren:‘geraaktworden’doorkunst,samenwerkendleren,coaching,metreflectieeraangekoppeld.
2–Hetmuzisch-creatieve-expressieve:focusophetprocesSebastiaanWinkelervan‘Sapperlootjes’26deeddeledenvanhetLerendNetwerkaandenlijveondervindenhoedezehefboomeengroepinbewegingkankrijgen.Nietevidentomditinwoordenweertegeven.KernideeëndieWinkeleronsmeegaf:1-Bijeenmuzischeactiviteitvraagjebijkindereneerdernaarhetprocesenhoedatverlopenisdanteoordelenoverhet(eind)product.Kinderenhebbendikwijlsdevraag“Ishetmooi?”.Speeldievraaggewoonterugenlaathetkindvertellen.2–Zetinopgroeigerichteprocesfeedback(mindset).Geeffeedbackophetproces,demoeite,defocusvanhetkind.Nietophetresultaat.“Watbenjijhardaanhetschilderen”“Hoehebjeditstukjegemaakt?”Ditkanzowelverbaalalsnon-verbaal.Reikextramateriaalaan,zonderietstezeggen.Vraaghenofzenogietsnodighebben.3–Erzijnverschillendemanierenomcreatiefdenkenaantewakkeren.Gebruiktechniekenzoalsdivergentdenken,flexibeldenken,associëren,combineren…omjeopdrachtenopvoorhandgoedtebepalen.Kijkenobserveergoedwaarhetkindnoodheeftaaneennieuweimpulsenmaakgebruikvandecreatievedenkcapaciteitenvanhetkind.
26ziehttp://sapperlootjes.be/home/contact.html.LerendNetwerk,18januari2018
![Page 43: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/43.jpg)
43
4–Probeerdekindereninde‘flow’tekrijgen.Indezefaseishetkindvollediginfocusmetzijnproces.Datwilzeggendatdeuitdaginggrootgenoegisvoordevaardighedendiehetkindalbezit.Ditisbijelkkindanders.Daaromishetbelangrijkgoedteobserverenendeuitdagingteverhogenalshetaangereikteteeenvoudigisvoorhetkind.Ditkanmeteeneenvoudigevraag,ofanderematerialentegeven.5–Vergeetinaljeobservatiewerk,vragenstellen…niettegenietenvanhetgeenrondomjegebeurt:deverwonderingvandekinderen,hetuitwisselenvanideeën,ontdekkingenentechniekenonderelkaarénmetdebegeleider.
![Page 44: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/44.jpg)
44
Beeldvorming[illustratie–dedrieBV-hefbomensamen]
Inleiding
1–‘Professional’-iseren
Waarhetkernthema‘kwaliteitsvolleinteracties’focustopderelatietussenprofessionalenkinderen,zethetkernthema‘beeldvorming’meerinophetmeta-niveau:hoekunnenwealsprofessionallerenkijkennaaronszelf,naaronseigenreferentiekader?Hoekijkenwenaarkinderen?Hoelerenwedaarkritischopreflecteren,hoelerenweonshandelenafstemmenopervaringeneninzichtenwatbetreftkwetsbaarheid,kans-enkinderarmoede?
Dehefbomenvan‘kwaliteitsvolleinteracties’gaanvooràllekinderenop.‘Beeldvorming’zoomtinop:kinder-enkansarmoedezienenherkennen,doenwatwealsprofessional(enhaarteam)kunnendoenomiedereengelijkeontwikkelingskansentebieden.VoorhetKKGK-projectisditdevertalingvan3vande5kerncompetenties:
- armoedezienendiversiteitpositiefbenaderen,- diversiteitintegrereninhettotaleontwikkelingsproces,- maatschappelijkeverantwoordelijkheidzienenernaarhandelen.
Deredenwaarom‘heteigenreferentiekaderinvraagkunnenstellen’zobelangrijkis,istevindeninhetzogenaamde‘Pygmalion-effect’:leerkrachtenvormenzicheenbeeldvandeleerlingen,vormenzich(vaakonbewust)bepaaldeverwachtingenoverdieleerlingenendragendit(opnieuw:vaakonbewust)aanhenover.Leerlingenbeantwoordendezeinteractieophunbeurtdoorzichnavenanttegedragen.Zokrijgjehetmechanismevande‘self-fulfillingprophecy’:watjeverwacht,iswatjekrijgt.
Daaromzijnleerkrachtenzichbestbewustvanhunimpact.TijdenseenstudiedagvandeErasmushogeschoolover‘Beeldvorming’(27november2017)verwoorddeMiekeVanHoutte,hoogleraarSociologieUGent,hetzo:
“Delerarenopleidingmoetaandachtbestedenaan:
![Page 45: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/45.jpg)
45
vormingvanbepaaldeideeëngebaseerdopstereotypes,vormingvancultureninscholendieleerkrachtenbeïnvloeden,belangvanideeënenculturenvooruitkomstenbijleerlingen.”
Binnenditkernthemawerdendriehefbomenbepaald:- dehefboom‘geraaktworden’:ontmoetingmetenervaring(‘ondergedompeldworden’)in
dewereldvanarmoedeenkwetsbaarheid,- dehefboom‘kennis,concepteneninzichten’:kadersentheorieëninzakemaatschappelijke
kwetsbaarheidenmechanismenvansocialeuitsluiting,- dehefboom‘handelenenreflecteren’:viasterkemethodesals(toekomstige)professional
geprikkeldwordenomeigenhandelenvoortdurendinvraagtestellenenbijtesturen.
Erzijnbovendienopmerkelijkelinkentussendezedriehefbomenendedrieaspectenvan‘CommunityServiceLearning’(CSL):sociaalengagement,praktijkenkadersenconcepten.
2–Hoekijkenwenaararmoede:de12brillenTijdensdeKick-OffvanhetKKGK-project27steldeprof.BaldwinVanGorp(InstituutvoorMediastudies,KUL)hetonderzoek“Wegvanhetstigma”28voor.Daarinstelthijdat“(…)demaatschappelijkebeeldvormingoverarmoede,kindereninarmoedebijkomendkanbelasten.Zowelzijzelfalshunouderswordenmetstereotypengeconfronteerd.Zelfsalsdatmetdebestebedoelingengebeurt,kunnendiehunhandelingscapaciteitenbeperken.”Hetonderzoekintroduceertdenkkaders–frames,perspectieven,‘brillen’–hoenaararmoedegekekenwordt.Framingwilzeggendatjebewustofonbewustvooreenperspectiefofinvalshoekkiestomnaareenonderwerptekijken.“Naargelangvanhetgeselecteerdeframezalkinderarmoedeeenanderebetekeniskrijgen,enmeerofnetminderalsproblematischwordenervaren.”VanGorpstelt12‘brillen’voor,
- vijfframesbelichtenwelbepaaldeaspectenvankinderarmoedewaardoordieeen- problematiserendeinvullingkrijgt,- zevencounterframes‘ont-problematiseren’kinderarmoedeenbiedenhierdooreen
alternatievekijkophetcomplexefenomeen.Hijbenadruktdathetnietgaatom‘goede’of‘foute’frames.Beidegecombineerdkunneneenmeergenuanceerdenevenwichtigerbeeldvankinderarmoedebieden.Wiezoektnaareenmogelijkeaanpakvanarmoede,moetbeseffendatdekwaliteitvandeoplossingmedeafhangtvandekwaliteitvandeprobleemformulering.Demeerwaardevandezeframing-benaderingvoorbegeleidersvankinderenengezinnenenvoorlerarenopleiderszitindeperspectievendiehetaanbiedt.De12brillensamenvormen:
1-een‘gereedschapskoffer’,concreetinzetbareinstrumentendiedebeeldenoverkinderarmoedevertegenwoordigen,2-eenverbredingvanhetblikveld,biedeneenruimere,meerevenwichtigeengenuanceerdekijkopkinderarmoede.
27OfficiëlestartvanhetKKGK-project,29februari2016,inhetdept.Onderwijs.Illustratieindetekst:uitdepptvanProf.VanGorp.28“Wegvanhetstigma.Hoekunnenweanderscommunicerenoverkinderarmoede?”,Prof.dr.BaldwinVanGorpenDr.GregoryGourdin,InstituutvoorMediastudies–KULeuven.
![Page 46: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/46.jpg)
46
Voorelkvande12‘brillen’koosVanGorpvooreenmetafoor.
Voorbeeldvaneen‘problematiserendframe’“Hetistocherg,ikhebzoveelcompassiemetSarah.Ocharme,datkind.”
Frame1:Uitmedelijdenschietjedekindereninarmoedetehulp,wantzezijnzelfnietinstaatzichteredden.Hetkindishetonschuldigeslachtofferenzitvastinderolvandezwakke,deafhankelijkediemoetgeholpenworden.Ditframebekijkt‘dearme’alseenhulpelooswezen,hetvergeetzijn‘kracht’en‘potentie’.
Voorbeeldvaneen‘deproblematiserendcounterframe’“HetisnietomdatSaraharmisdatzegeentalentenheeftenhetlaternietkanmaken.”
Frame3:Armoedeisgeeneigenschapvanhetkind,maarvanzijnomgeving.Ookeenkindinarmoedezitboordevolpit.Hetkindiseensterkekiem.Alswewerkenaandevoedingsbodemgroeithetuittoteensterkeboomofmooiebloem.Ditframeispositief,toekomstgericht.Hetloontomteinvesterenindestrijdtegenarmoede.
12brillenomnaarkinderarmoedetekijken
IndeboekentasvanSarahzitaltijdeenlegebrooddoos,maarhetmeisjedraagtweldenieuwsteK3-schoenen.Hoekijkjijnaarhaararmoede?Jouwbrilbepaaltwelkprobleemjezietenwateenmogelijkeoplossingis.ProfessorBaldwinVanGorpontdekte12brillenommeenaarkinderarmoedetekijken.Wiedetoelichtingvanelkemetafoorwilkennen,zoektonlinenaarhetonderzoekofleesthetsamenvattendeartikelinKlasse.Klasseontwikkeldeook12kijkkaartjesdieuitprintbaarzijn.Zekunnenhelpenomsamenmetcollega’sopeenanderemaniernaararmoedetekijkeneneengenuanceerderarmoedebeleiduittetekenen.
Zieopwww.klasse.be:“12brillenomnaarkinderamoedetekijken”en“Eenklikenpuntvande12bruillenomnaararmoedetekijken”.
![Page 47: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/47.jpg)
47
©KLASSE
3-‘FragielManifesttegenkinderarmoede’-KinderrechtencommissarisBrunoVanobbergenOokBrunoVanobbergengafinhetLerendNetwerkvan23maart2017aandatreferentiekadersoverarmoedemeebepalenofdesamenlevingaldannietvooreenstructureleaanpakkiest.Hijwaarschuwdevoorperspectievendiedearmegezinnenzelfculpabiliseren:armenkrijgenvaaktehorendatzezelfverantwoordelijkheidmoetennemenomaanhunsituatieietstedoen.Nogeenstapverdergaatdandeveroordelingdathuneigenschuldis.Hijomschrijftditreferentiekaderals:"Zijwordenzelfverantwoordelijkofschuldiggeachtvoordearmoedewaarinzelevenenverdienendusminderbijstandofondersteuning".Alsditperspectiefeengrootmaatschappelijkdraagvlakkrijgt,zalhetdeaanpakvanarmoedenavenantzijn.Hijzietenkelesignalenvandeze‘vermaatschappelijking’:
- Eensteedsgroterevraagverlegenheidvanuitarmegezinnen,- Toenemendegevoelensvanschaamteenmachteloosheid;- Eenzichterugtrekkendeprofessionalversuseensteedsverdergaandeprofessionalisering
vanhetouderschap.InteressantinditverbandishetonderzoekvanEvelienTonkensinNederland.Zijtoontaanhoedeprofessionelehulpverlenermetethischevragenworsteltoverwathijtenaanzienvandehulpvragernogmagenkan.Tegelijkverwachtenwevanouderssteedsmeerexplicietekennisenvaardighedenwaardoorzijaltevaakmethetgevoelworstelenofzewel‘goedgenoeg’bezigzijn;
- Verdwijnendeaandachtvoormensenrechtenalskadervoordezorgtenvoordelevaneenfocusoprelationeelwerk.Vermaatschappelijkinglegtdeklemtoonophetbelangvaneennetwerkenophethebbenvangoederelatiesmetdedirecteomgeving.Hierdoorbestaathetgevaardathulpverleningsterkhieropgaatfocussenenminderopstructureleoorzakenvanarmoede.
OphetLerendNetwerksteldeVanobbergenzijnboek“Speleninzwartesneeuw”29voor.Daarinstelthijzichkritischevragenoverhet'zelfredzaamheids'-ideezoalsdatinhetVlaamsActieplanArmoedebestrijding2015-2019beschrevenstaat."Hetisdusnietzelfredzaamheiddiecentraalmoetstaanindestrijdtegenarmoede,maarweldestructureleuitsluitingsmechanismen".Hijwaarschuwtvoorhetfeitdat"veelleerkrachtenendirectieszichinderdaadweinigbewustzijnvanfactoreninhet
29“Speleninzwartesneeuw.Fragielmanifesttegenkinderarmoede.”BrunoVanobbergen,LannooCampus,2016.
![Page 48: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/48.jpg)
48
onderwijssysteemzelfdieongelijkheidbevorderen."Hijverwijsthierverdernaarhetdeficitdenken,"metalletastbaregevolgen"vandien.Vanobbergenhoudteenpleidooiombijarmoedebestrijdingopnieuweenkinderrechten-perspectiefintenemen.“Kinderrechten”biedeneenzinvolenbruikbaarreferentiekaderommaatschappelijkevraagstukkentebenaderen”.Eenbelangrijkperspectiefhierinis‘participatie’:kindereneenstemgevenenhenmede-eigenaarschapgevenoverdeaanpak.UitonderzoekvanKindenSamenleving30blijktdatkinderenvooralverwijzennaarsocialeuitsluiting:
“Ikvindmijneigengewoonnietleuk.Doejedandingendiejenietleukvindtofzegjedingendiejenietleukvindt?Ikweethetniet.Hoevoeljedat,datjenietleukbent?Datikernietbijhoor.Benjeandersdananderekinderen?Iedereenisanders,maarvoormijlijkikalsofikvaneenanderUniversumkom.Ikhebbijnaniksgemeenmetniemand.”
Vanobbergensteltdateenkinderrechtenbenaderinginbijvoorbeeldschoolcontextenvoormeeraandachtvoordekwetsbarenzorgt.“Vooreensterkereverankeringvankinderrechtendenkikzowelaankwaliteitskadersvanoverheidenonderwijskoepels,evaluatiesdoordeonderwijsinspectieennatuurlijkookopleidingenvormingvanleerkrachtenendirecties”.
4-Beeldvorming:doorloopdehelecirkel!UitdeveleervaringendieindeLerendeNetwerkenwerdeningebracht,werdonssteedsduidelijkerdatalledriedehefbomeninditkernthemavanbelangzijn.Hetmaaktopzichnietuitmetwelkehefboomjeineenopleidingofprofessionaliseringstrajectrondbeeldvormingzoubeginnen:alsjeookdetweeandereermaarbijneemt!Datnoemenwe‘dehelecirkeldoorlopen’.
UitgesprekkenindeLerendeNetwerkenblijktdatwiezichenkelop‘geraaktworden’richt,merktdatdieervaringenkunnenverwateren.Wieenkeldetheorieënenconceptenoversocialeuitsluiting‘leert’,mistdebelevingenderealiteitvanarmoedeenuitsluiting.Empathiegaanhandinhandmetkennisenreflectie/gedragsverandering.
Webiedenjehierenkeleinspirerendevoorbeeledendiedecirkelrondmaken.a.Professionaliseringvanlectoren–enviahenookstudentenAlidaPierards,opleidingshoofdBachelorKleuteronderwijsPXL-hogeschool,lichtteophetLerendNetwerkvan23maart2017,toehoedeopleidingstudentenversterktinhuncompetentiesm.b.t.hetomgaanmetarmoedeensocialeongelijkheiddoordocententeprofessionaliseren.HettrajectlooptmetsteunvandeProvincieLimburg.Hetbetrefteenlangdurigtraject,gespreidoverdriejaar,bedoeldvoorlectorenvanzoweldeopleidingKleuter-alsLagerOnderwijs.Bijelkeactiviteitgaathetdustelkensomgemengdeteams.Hetgelopentraject
30J.VANGILSENT.WILLEKENS,Belevingsonderzoekbijkinderenenjongerendieinarmoedeleven.Deel2:DebelevingvankinderendieleveninarmoedeinVlaanderen,Meise,OnderzoekscentrumKindenSamenlevingvzw,2010,76p.
![Page 49: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/49.jpg)
49
Hettrajectstarttein2016meteen‘kick-offnamiddag’voorhetheleteamvandeopleidingenkleuter-enlageronderwijs.Inhetprogrammawerdgezorgdvooreeninsteekvanuitelkvandedrie‘Beeldvormings’-hefbomen:
• Uiteenzettingoverkadersenconcepten–‘kenniseninzichten’;• Getuigenissenvanervaringsdeskundigen–‘geraaktworden’;• Gesprekovereigenreferentiekaders,percepties,vooroordelen–‘handelenenreflecteren’;• Afnamenulmeting• …
DeopleidinggebruiktehetDisco-screeningsinstrument31vanhetSteunpuntDiversiteitenLeren,UGent,omeennulmetingbijdelerarenopleidersoptezettenmetbetrekkingtot‘omgaanmetdiversiteit’.Inmei-juni2018wordtdaneenpostmetingbijdielerarenopleidersafgenomen.UitdevergelijkingvanbeidemetingenwilPXLzienwelkeimpacthettrajectheeft(gehad),ofertendensenwaarneembaarzijn,oflectorenzichbekwaam/bekwamerachten,…Ookhierkomenaspectenuitdiedriehefbomenaanbod.Ookbijstudenteniseennulmetingafgenomenenzaleenpostmetingwordengeorganiseerd.Devolgendestapinhettrajectwashetorganiserenvandriereeksen‘ervaringsgesprekken’rondverschillendethema’s.Delectorenkondeneenthemakiezenenkleinegroepjesvormen.Bijdezegesprekkenwarensteedservaringsdeskundigenenookcollega’suithetwerkveld(kleuterleerkrachten,zorgcoördinatoren,…).Over2academiejarengespreidwarenditdethema’s:
• Eenreeksrondcommunicatiemetouders/studenten,• Eenreeksrondmaterialenenkosten,• Eenreeksrondhuiswerkbeleidenthuisopdrachten(klaspopmeenemen,materialen
meebrengenvoorknutselactiviteit,samenmetdeoudersietsmoetendoenenmeebrengen,…)
Uitdezegesprekkenpuurdedeopleidingaanbevelingendievertaaldwerdeninafsprakenkadersvoordediverseniveausvandehogeschool(departement,hogeschoolniveau,…).PXLtrachtzodeaanbevelingentevertaleninconcreetbeleideneenaanpakvoordeeigenstudentenopvlakvanmaterialen,onkosten,tweedehandsboeken,transparantieininformatie,enz..EenanderinitiatiefinhettrajectwasdedeelnameaandeGOK-Academie,eenreeksprofessionaliseringsactiviteitengeorganiseerddoordeprovincieLimburgdatkadertinhetLimburgseSALK-programma“Versterkenvandelerarenopleidingeninhetomgaanmetarmoedeenuitsluiting”.Doelwashieropnieuwomvialezingenvanexpertenendialoogmetervaringsdeskundigendedocentenverderteprofessionaliseren.DeGOK-AcademiestondopenvoordeelnemersvanalleLimburgselerarenopleidingen.EenstudiedagsamenmetlectorenuitdebacheloropleidingenLagerenSecundairOnderwijsenwelzijnsorganisatiesuitdebuurt,zorgdevooreenstevigenetwerking.Ditkanleidentothetversterkenvandestructurelesamenwerkingmetdezeorganisatiesentothetuitbreidenvanstagemogelijkhedeninhetkadervanmaatschappelijkekwetsbaarheidenvoorhetopleidingsonderdeel“Maatschappelijkengagement”.
b.Driebeeldvormingshefbomenméteffectmeting
31http://screening.steunpuntdiversiteitenleren.be
![Page 50: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/50.jpg)
50
Kompanjonvzworganiseertstudie-enopvoedingsondersteuningaanhuisbijkansarmegezinnenencreëertverbindingtussenouders(enhunkinderen)enstudentenvanhogescholen/universiteiten.InhetLerendNetwerkvan23maart2017,gafKatelijneBéatse,coördinatorencoachbijKompanjonvzw,toelichtingbijdezewerking,alspraktijkvoorbeeldomtewerkenrondbeeldvormingbijtoekomstigeleerkrachten.
Kompanjonheeft4doelstellingen:- versterkenvandeonderwijskansenbijdekinderen,- verhogenvandeouderbetrokkenheidenverbeterenvandecommunicatietussenoudersen
school,- vormenvantoekomstigeleerkrachtenenwelzijnswerkersviaeensterke
ervaringsmethodiek,- ijverenvoorstructureleaandachtvoorarmoedeengelijkeonderwijskansenbinnencurricula
vanhethogeronderwijs.
Deondersteuningindegezinnengebeurtenkelopvraagvandeoudersendusmethunexplicietetoestemmingenmotivatie.Dedoelgroepvankinderenisruim:vande3dekleuterklastotenmetde1stegraadvanhetmiddelbaaronderwijs(5–14jaar).Allekinderenvanhetgezinwordenbetrokken.65%vandezekinderenheeftminstenséénjaarleerachterstand,ervaartproblemenmettaal,welbevinden,motivatie,studievaardigheden…Vooraldeovergangsmomentenvankleuternaarlageronderwijsenvanlagernaarmiddelbaaronderwijsvragenextraondersteuning.Kompanjonvzwwerktmet14verschillendeopleidingenvanhogescholenenuniversiteiten.Studentenverzorgengedurende3maandenwekelijkseondersteuningaanhuis,eenintensiefprocesmetschriftelijkeopdrachtenenvorming.Kompanjonvoorzieteencoachalscrucialeschakeltussenhetgezinendestudent.
Studentenervareneencombinatievandedriehefbomenvanhetkernthema‘Beeldvorming.
1–Geraaktworden• Wekelijkseontmoetingineenkansarmgezin(3maanden)• Derealiteitlerenkennenvanéénkansarmgezin:anderreferentiekader,socio-culturele
diversiteit,meertaligheid,onderwijscultuur,…Gezinwordt‘mijngezin’• Incontactkomenenomgaanmetkansarmeoudersdieouderbetrokkenheidophunmanier
invullen
2–Kennisenvaardighedenuitdiepen• Individueelondersteunenvaneenkind,differentiëren,motiveren• Kennismakenmetsocialekaartindewijkomdeleefwereldvandekinderenteverruimen• Leren(intercultureel)communicerenmetouders• Lereninspelenopsituatie,flexibelzijn,creatiefzijn,geduldigzijn
3–Handelenenreflecteren• Vormingstrajectingroep(10uren)• Wekelijksereflectieaandehandvaneenblogmetwekelijksefeedback• Thematischeopbouwvanhetproces:vankansarmoede-leer-enzorgvragenvanhetkind–
vrijetijd–digitaleongelijkheid-krachtenenrisico’sbinnendiversegezinscontexten-–ouderbetrokkenheid–communicatie–enterugnaarkansarmoede
• Overleggenmet-enlerenvan-studentenuitandereopleidingenininterdisciplinaireleergroepen(ev.aanvullen:studentenlerenvanelkaardoorverschillendezienswijzenmetelkaaringesprektebrengenvblogopedist–leraar–sociaalwerker)
![Page 51: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/51.jpg)
51
Doortegelijkhetheleprocestemonitorenendeeffectenbijdediverseactorentemeten,biedtditprojectmogelijkhedenomdezedriehefbomenteverankerenindeopleidingenzelf.Opdiemanierwordtertelkensgeleerd,verfijnd,verduurzaamd.Doorhetcontinuesamenspelvankinderen,ouders,studentenendeopvolgingvanhetprocesdoordecoachviahuisbezoeken,feedbackenvormingdateropdeverschillendeniveausmeerwaardewordtgerealiseerd.
Effecten
Kompanjonvzwwerktsindsjuli2016aaneeninstrumentomdeeffectenvanhaarwerkinginkaarttebrengen.Wewerkenmetde‘theoryofchange'metnegenconcretedoelstellingendiewedekomendejarensystematischzullenonderzoeken.
Bijdemoederswordtmeerbetrokkenheidopschoolvastgesteld,maarerisweinigeffectopzelfredzaamheid(zenemenderolvandestudentnietover).Zehebbeneenpositieverkijkopzichzelfalsouder.
Bijhetkindstellendestudentenuiteigenbevragingeneenschoolseverbeteringvast.Degrootsteveranderingbetrefthetwelbevindenvanhetkind.Oudersmerktennietalleeneenstijgingindescoresopderapportenvanhunkinderen,maarookthuis,bijhetmakenvanhethuiswerk,warenhenbepaaldeveranderingenopgevallen.Bovendienlekenhunkinderenmeergemotiveerdommethunschoolwerkbezigtezijnenpaktenzehetefficiënteraan.32
Bijdestudenten33wordtopkennisniveauweiniginvloedvastgesteld,diekennisisvooraldoordeopleidingaanwezig.Abstractebegrippenkrijgenweleenplaatsineenruimerecontext.Studentenzienookbeterdecomplexiteitvankansarmoedein.Inhunvisieisereenverschuivingmerkbaarvanhetindividueelschuldmodelnaarhetmaatschappelijkeniveau.Deinvloedopdepersoonlijkheidvandestudentisgroot:zijgevenaananderstewillenhandelenalsprofessional.
Voordeopleidingenlevertditsoortstageseenwin-winop.Doordesamenwerkingmeteenintermediaireorganisatiekrijgendestudententoegangtotmoeilijkebereikbaredoelgroepen,erwordenconcreteoefenkansengebodenommetkwetsbareoudersingesprektegaan.DeomkaderingdoorKompanjonvzwstaatgarantvooreenveiligeenkwaliteitsvolleopvolgingvandestudenten.AnderzijdskiestKompanjonvzwervooromuitsluitendmetstudenteninopleidingtewerken.Depedagogischeachtergrondvandestudenten,deafstemmingvandehogescholenbinneneenopleidingsonderdeelgaranderenhetengagementvandestudentenvoordeorganisatieendebetrokkengezinnen.Indevoorbijejarenwerdnauwelijkseentrajectvoortijdigafgebroken.
32GegevensuitdebachelorproefvanLunaBaele,HoGent,2016:“Armoedeisgeenkinderspel.VerandertdebelevingvankansarmoedebijstudentendiepraktijkervaringopdoenbijKompanjonvzwaandehandvanhetarmoedemodelvanJanVranken?”33Baele,L,idem
![Page 52: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/52.jpg)
52
1–GeraaktwordenHefboom‘ontmoeten–ondergedompeldworden’[illustratie–hefboomGeraaktworden]Ondergedompeldwordenindewereldvankansarmoedeensocialeuitsluitingzorgtvoorbeklijvendeervaringen,somsvooreenschokeffect.Ofjenustudent,docent,kinderbegeleider,kleuterjuf,…bent,‘aandenlijve’ondervindenwatmaatschappelijkeuitsluitingmetdewaardigheidvaneenmensdoet,iseenkrachtigehefboomvooreendiepgaanderempathischvermogen.
Belangrijkevoorwaardeisdatookdetweeanderehefbomenvanditkernthema‘Beeldvorming’erdirectopaansluiten.Erzijnimmersenkelekadersenconceptennodigomervaringenteduideneneenplaatstegeven.Daarnaastzijnsterkemethodesnodigdieervaringenenemotieskunnenomzetteninaangepastbegeleidingsgedrag.
1–Docenten-enstudentenstages:doorleefdprogrammaDiverselerarenopleidingendompelendocentenen/ofstudentenonderindewereldvanarmoedeenuitsluiting.Datblijkentelkenskrachtigemomentenenervaringenopteleverendiebeideactoreninbewegingzettenomdiepernatedenkenovereigenhandelenenreflecteren.NeleVanHemel,lector,stagecoördinatorentrajectcoachbijUCLLDiest-Heverlee,gaftoelichtingbijhetopzettenvansensibiliserendeervaringstrajectenvoordocentenenstudenten.
Inhetproject“‘tSchoolisvaniedereen”34zetteUCLLeenzoektochtinnaarhoeindelerarenopleidinghetomgaanmetdiversiteiteninhetbijzondermetkwetsbarekinderenzowelinhet‘verborgen’(‘hidden’)alshetexplicietecurriculumnaarbovenkanlatenkomen.ZesteldenditvoorophetLerendNetwerkvan23maart2017.Indeacademiejaren2014en2015kregenzoweldocentenalsstudenteneen‘sensibiliserendervaringstraject’aangeboden,metontmoetingskansenrondarmoedeengelijkekansen.Expertenvanwelzijnsorganisatiesenervaringsdeskundigen–i.c.vanorganisatieszoals’tLampekeinLeuven–zettenermeehunschoudersonder.
Hetdoelwaseenmeervandiversiteitdoorleefdlesprogrammaenlesgevenvandocenten,inhetbijzondermeeraandachtvoorderelatiefonzichtbareproblematiekvankansarmoede.Delerarenopleidingwouopdiemanierookkritischreflecterenopdepijnpunteninheteigenaanbodencurriculum.
34Meerinfo:http://tschoolisvaniedereen.weebly.com/
![Page 53: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/53.jpg)
53
Bijzonderaandezetrajectenvoordocentenenstudentenwasdeuitgebouwdekwaliteitscontrole.Metanderewoorden:devoorbereidingenrealisatievaneeneffectmetingronddedocentenstage,endevoorbereidingenrealisatievaneenpre-enpostmetingm.b.t.debewustwordingbijstudentenvandeaanwezigheidvankinderenuitdekansarmoede.Effectmetingbijdocenten
![Page 54: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/54.jpg)
54
“Heefthettrajecteensensibiliserendeffectophetdenken/voelen/handelenrondkansarmoedealsburgerenalsdocent?”Metdezevraagwerdendebetrokkendocentenuitgenodigdomheteffectvandestagestebeschrijven.Deeffectenzijnalsvolgtsamentevatten.Enkelequotesgeveneenbeeldvandeeffecten:
a-EenaangescherptbewustzijnDelectorenbenoemden‘bewustzijn’of‘ikbenmebewustervan...’inelkinterviewspontaanalseffect.
b-Eigenachtergrondmeerinvraagstellen“Ikzalnumeerdenkenbijkansarmemensen‘daarziteenverhaalachter’.Ookkijkikandersnaarmezelfalsmiddenklasser,datvooraleigenlijk,waarikmesitueer.Waaromikbepaaldedingendenkbijvoorbeeld.Hoesneljeeigenlijkkijktvanuitjouweigenkader.Ikstelookmijneigenkadermeerinvraag.”
c-Opvallendminderclichébeelden“Meestalgajeervanuitdatmenseninkansarmoedeopdeeenofanderemaniereenfouteinvesteringhebbengedaan.Ofzezijnweggegaanthuisomdathetnietgingenzijndannaar’tOCMWgegaan.Ofzoalsvluchtelingen:jelaatallesachterendanhebjesowiesoniks.Maareigenlijkhebiknooitgedachtdathetvanuitdeopvoedingzelfzoukomen.Datdeopvoedingookeenmogelijkheidisominkansarmoedeterechttekomen.Omdatjevelevaardighedengewoonnooitgeleerdhebt.”
d-Meerinlevingenrespectvoordecomplexiteitvanarmoede“Ikzoukansarmoedegedefinieerdhebbenalseentekortaanfinanciënmaarnietruimergezienhebbenalseenstukchaos,weinigstructuur,alsietsdateenweerslaggeeftopalledomeinenvaneenpersoonofzijnomgeving.Ikdacht:‘Datkantochgeenvicieuzecirkelzijn.Jemoetertochopeengegevenmomentuitgerakenalsjedejuistepadenbewandelt’.Maarhetisblijkbaarnietaltijdzoevidentalsjedenkt.”
e-Meerkadersgekregenomhunintuïtiesteduiden“Ikkijknunietandersnaarmensenindekansarmoedemaarwelbewusterdenkik.Ikbenmijveelbewustervandedingen.Entochook...misschienhebikeenaantaldingenintuïtiefaangevoeldenhadikdaartoengeenwoordenvoor;terwijlikdatnumeerkankaderen.Datiknuweet,hetprincipevanhetperspectiefvandeanderintenemen,datwedatmetstudentenmisschienookvakermoetendoen,lerenomuitjeeigenreferentiekadertetreden.Datikdatnugewoonbewusterdoeeninmeerderedingen.”
Effectmetingbijstudenten
Destudentenkondengesprekkenvoerenmetondermeerervaringsdeskundigeninkansarmoedeenvluchtelingen,kregenindividueleengroepsopdrachtenrondkansarmoedeaangebodenenverwiervenbasisinzichtenviaverschillendemethodieken.Onderstaandequotesgeveneenbeeldvanheteffectopstudenten:a–Meerpositieveenruimerekijkopkansarmoede
“Ikvindheteigenlijkmoeilijkomtezeggen.Misschiendekijkopdewereld?Jemoeteraltijdaandenkendatiemandmisschienweleenandereachtergrondheeftdanjeopheteerstezichtdenkt.”“Alsjezohoortwaterachterdiepersoonzit,dankunjejeerbeterinverplaatsen.Danhebjedaarookmeerrespectvoor.”
b–Eenverschuivinginhetdenken:! Inhetkijkennaarkansarmoede,! vanoppervlakkigeoplossingennaarmeerdoordachteenduurzamereoplossingen,! vaneengevoelvanmachteloosheidnaar‘wekunnendecirkelhelpendoorbreken’,! metbetrekkingtotderolvandekleuteronderwijzer,
![Page 55: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/55.jpg)
55
! hettaboehelpendoorbreken.“Jemagernietaltijdvanuitgaandatiedereenalleskanmeenemen.Datnietiedereenallesheeft.Dekleuteronderwijzerzeitegenmij:‘Hetisgoeddatjezelfveeltassenbijhad,maarjehadhetookkunnenvragenaandekleuters’.Maardatisjuistwatikwildevermijden,omdatwenetindiedriedaagsehaddengeziendatdatnietgoedis.Hetisduidelijkdatnognietiedereenhetbeseft.”
OndertussenkendehetprojecteenvervolginmeerdereteamsaandeUCLL.Hetwordtinelkacademiejaaropvraagaangebodenalsnavormingvoorteamsinbasisonderwijsofsecundaironderwijs.Deinzichtenuithetproject“’tSchoolisvaniedereen”werdenvertaaldinhetcurriculumvanUCLeuven.Eennieuweleerlijnwaarbijervanafdeeerstedagindeopleidingoogisvoorhetomgaanmetdiversiteitwerduitgezet.
“Zegniettesnel:‘Kansarmeouderszijnnietgeïnteresseerd'”
Demeestelerarenkomenzelfuiteenmiddenklassengezin.JufSarahniet.Thuishaddenzehetnietbreedenzemaaktehetallemaalmee:descheidingvanhaarouders,hetoverlijdenvanhaarvader,schuldenendeurwaarders…OndanksallesmaakteSarahdeoverstapvanhetberoepsonderwijsenwerdzekleuterjuf.“Hetleverdemeenkelespecialeantennesopwaarmeeikkijknaarkleuters.”LeeshetinKlasse.www.klasse.be
2–MeteenervaringsdeskundigevoordeklasIndiverseopleidingen–SociaalWerk,Lerarenopleiding,…-wordtgeëxperimenteerdmethetlesgevenintandem:eendocenteneenervaringsdeskundigeinarmoedegevensameneenvolledigopleidingsonderdeel.KristelDriessensenCindyVanGeldorp,resp.docente-onderzoeksterbij‘Bind-Kracht’,KareldeGrote-hogeschoolenervaringsdeskundige–brachtenophetLerendNetwerkvan4mie2017,hunervaringenbinnen.Hetdoelvanhetwerkenintandemisomlerareninopleidingteversterkenenondersteuneninkrachtgerichtwerkenmetmenseninarmoede.
Bind-Krachtvertrektvanenkeleuitgangspunteninhetwerkenmetmenseninarmoede.Eénervanishetverbindendenversterkendwerken,indialoogmetmensendieuitsluitingsmechanismen,racismeendiscriminatiedagelijkservaren.Zobouwjeinzichtenopensteljehetleefwereldperspectiefvanmenseninarmoedecentraal.Datlaatjetoeaanaansluitingtevindenbijwatdebetrokkenenzelfbelangrijkvindeninhunleven,bijhundoelstellingenenverwachtingen.DaarnaastprobeertBind-Krachtooksteedsompositievevoorbeeldenindekijkerteplaatsen:aandachtvoorkwetsurenenkrachtenenvoortbouwenopwensen,ondergesneeuwdetalenten,eigenprioriteiten,opwatmensenreedszelfprobeerden.Hetkrachtenperspectiefstaatdaarbijsteedscentraal.
HetwerkenmetervaringsdeskundigenindebasisopleidingisgestartalsinnovatieprojectopdeKareldeGrote-Hogeschool(2014-2015),ineenpartnerschaptussendeopleidingenSociaalWerkenOrthopedagogieenBind-Kracht.DocentenuitdezeopleidingenenBind-Krachtcoacheswerdentandempartnersvooreenvolledigopleidingsonderdeel.Betrokkenen:14docenten,9ervaringsdeskundigen,2Bind-Krachtmedewerkersen620studenten(op2academiejaren).Focuslagophettrainingsvak‘GespreksvoeringinSociaal-cultureelwerk+MaatschappelijkWerk’enhetintegraalvak‘Gezinsgerichtwerkeninorthopedagogie’.Ondertussenwerddezedidactische
![Page 56: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/56.jpg)
56
werkvormverankerdinbeideopleidingenenwordthetuitgebreidnaarexperimentenindelerarenopleidingenverpleegkunde.
Belangrijkeaandachtspuntenvooreendergelijktandempartnerschap:
• Hetempathischeenhetauthentieke:onbevooroordeeldkunnenkijkenensamenwerken.Openstaanvoorelkaarsvisieenreflexiefkunnenomgaanmetheteigenreferentiekader.Hetisookheelbelangrijkdatdedocentruimtekanlatenvoordedialoogmetdeervaringsdeskundigeendatdeervaringsdeskundigeopeengeduldigemanierindialoogkangaanovervooroordelendiestudentenaanbodlatenkomen.
• Stapvoorstapderelatieopbouwenisbelangrijker.Hetisbelangrijkdatdedocentendeervaringsdeskundigevoldoendetijdnemenomelkaartelerenkennenenvoldoendesamenvoorbereiden.Danweetmenwatmenvanelkaarmagenkanverwachtenenkunnenergerichteafsprakengemaaktwordenzodatdesamenwerkingopeenrespectvolleenvooriedereenveiligemanierkanverlopen.
Deervaringsdeskundigeendedocenthebbenduidelijkverschillenderollen.Dedocentbrengttheorie,kadersenmethodiekaan.Deervaringsdeskundigevultaanvanuitzijn/haarervaringskennis.Hij/zijbrengtvoorbeeldenaan,eencliëntperspectiefofhetperspectiefvanleerlingdiezichuitgeslotenvoeldeofvaneenbezorgdeouder.“Dezebeklijvendeverhalenbrengendetheorietotleven”en“derealiteitindeklas”,stellenstudenteninevaluaties.Daarnaasttoontdedocentzichookalsrolmodel,inhetrespectvolenkrachtgerichtomgaanmeteenpersoonmetuitsluitingservaring.Uitevaluatiesblijktdatstudentendeinzetvanervaringsdeskundigenzeersterkwaarderen35,metheelwatbeklijvendeleerresultatentotgevolg.
Defeedbackvanervaringsdeskundigenophuneigenhandelen,deveranderendekijkophetleveninarmoede,dediepereinzichteninuitsluitingsmechanismen,hetdurvenoefenenineenechtedialoogopbasisvangelijkwaardigheid,brengendeontwikkelingvaneenpositievebasishoudingtenaanzienvankwetsbareleerlingen/ouders/gezinnenopgang.
35Zieook:DriessensK.&DeClerck,W.(2014),”Ervaringsdeskundigenalstandempartnersinhogeschoolopleidingen”.InWelwijs,jg.25,nr.4,p.30-33.GrafiekuitdepptvanKristelDriessens.
![Page 57: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/57.jpg)
57
Sterkelerarenopleiden:stuurzenaareenkansarmgezin
InBrusselleeft41%vandekinderenineengezinmeteeninkomenonderdearmoederisicodrempel.Scholen,begeleidingsdienstenendelerarenopleidingenstaanvooreenenormeprofessioneleuitdaging.Kinderarmoedeaanpakkenbegintbijhetopleidenvansterkeleraren.GesprekmetJaantjeVerbruggen,docentencoördinatorvan‘BoekenbendeaanHuis’,eenvoorleesprojectvanOdiseeBrussel,i.s.m.deVGCendebibvanJette,enmetLienCrabeels,derdejaarsstudentkleuteronderwijs.LeeshetinKlasse.www.klasse.be
3–AandachtvoorstudenteninarmoedeindeeigenlerarenopleidingNaastwerkenaancompetentiesvanstudenten,willenlerarenopleidingenineigenboezemkijkenwanneerhetom(kans)armoedegaat.Zewillenzelfnadenkenhoezeeigenstudenteninkansarmoedebeterkunnenondersteunenenbegeleidenénhoezetoekomstigeleerkrachtenalsookdeeigenlerarenopleidersadequaatkunnenlerenomgaanmetkansarmoede.InUCLLhebbenAnnVanHoosteenLiesbethSpanjers(beidenlectorenpraktijkonderzoeker)(oud-)studenteninkansarmoedeuitgebreidaanhetwoordgelatenoverdezetopics.
VanHoostebrachtophetLerendNetwerkvan4mie2017deervaringsdeskundigestudentenDannyenJefmee.Dedeelnemersaandeworkshopwerdenuitgenodigdomsamenmethenaandeslagtegaanmetbevindingenuithetonderzoek‘Eenlerarenopleidingenstudenteninkansarmoede:dekrachtengebundeld!’.Hetonderzoekhadtweefocussen:
-focus1:nagaanhoedeopleidingbeterafgestemdkanwordenopstudenteninkansarmoede,opwatzijnodighebbenomdeopleidingtestarten,succesvoltedoorlopenenafteronden;-focus2:vanuitdeexpertiseenervaringsdeskundigheidvan(oud)studenteninkansarmoedenogmeeradequaaten‘doorleefd’invullinggevenaandecompetentie‘omgaanmetkansarmoede’voorstudentenéndocenten.Tijdensdeworkshopwerdspecifiekgefocustophetinvullinggevenaandiecompetentiedoordelerarenopleider.
Welichteneenaantalresultatenmetbetrekkingtotbeidefocussentoe:
Focus1:suggestiesafstemmenvandeopleidingopstudenteninkansarmoede
- Steljeopleidingookvooropplaatsenwaarkansarmeoudersvaakkomen.- Geefrealistischeinfooverbijvoorbeelddekostenvandeopleiding,geefduidelijke
verwachtingenm.b.t.inhoudvandeopleiding.- Voorziedeinformatie‘inclusief’.Datvoorkomtstigmatisering.- Zorgvoorduidelijkefinanciëleinfoopdewebsite.Zorgvoorlaagdrempeligeen
toegankelijkecontactenvoorwiemeerinfowil.- Voorzieruimteengelegenheidommedestudententelerenkennen.Datkanzorgenvoor
eenbredersociaalnetwerkensteunfiguren,wateenmotiverendefactorisomstudiesvoltehouden.
Watbetreftdeomgangvanhogeschool-actorenmetstudenteninarmoede,pleitendestudentenvoorvolgendeinsteken:
![Page 58: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/58.jpg)
58
Hetistegelijkzinnigomeenervaringsdeskundigeinkansarmoedeinteschakelendiebijelketenemenbeslissingdeinvalshoekvankansarmoedekanbinnenbrengen.Dezepersoonkaneenrolmodelzijnendebrugvormentussendestudentendehogeschool.Jekuntditomkaderenmeteenduidelijkstatuut(bv.rondzwijgplicht).Focus2:goodpracticesrondcompetentie‘omgaanmetkansarmoede’voordelerarenopleiderDocentenzijnnietenkellerarenopleidersmaarzijnzelfookleraarinhunklasmetdestudenten.Zegevennietenkelinhoudendoor,maargaanookmethunstudentenomenhebbenopdiemaniereenvoorbeeldfunctienaarhunstudententoe.Inhetonderzoekwerdenronddecompetentie‘omgaanmetkansarmoede’mogelijkegoedepraktijkenopgevraagdbijlerarenopleiders.Diepraktijkenwerdennaderhanddanvoorgelegdaande(oud-)studenteninkansarmoede,omnategaanofdezeeffectiefalsadequatepraktijkenwerdenbeschouwd.De‘goedbevonden’praktijkenwerdenonderverdeeldinvijfcategorieën:
-‘oogvoorcontext’:maatregelenopmaterieelenfinancieelvlakomkostentedrukken(zieafbeelding)-‘veiligleerklimaat’:luisterenenempathietonen,openenauthentiekzijn,eenwaarderendehoudingtenopzichtevanstudenten-‘begeleidingopmaat’:praktischeondersteuninggevenenrekeninghoudenmetdepersoonlijkecontextvanstudenten-inzettenop‘kwalitatieveinteracties’tussenallestudenten-‘positiefbenaderenvankansarmoede’:nietenkelkijkennaarproblemenvanstudenteninkansarmoede,maarookfocussenophunkrachten.
![Page 59: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/59.jpg)
59
Citaatvaneenstudentdieaanditonderzoekdeelnam:
“Hetwasheelfijnomdeeltenemenenomtewetendatdaardooranderestudentengeholpenkunnenworden.Fijndatdetijdgenomenwerdommetelatenuitspreken,anderskomthetverhaalniet.Ikvoeldemeechtpartnerinhetonderzoekengeenonderzoeksobject.Hetenthousiasmevandeonderzoekerswerkteookaanstekelijkenwaseenhartonderderiem!”
Alleresultatenvanhetonderzoekkunjevindenop:http://kansenvoorhogeronderwijs.site90.net/(doorklikkennaarPWO-project).
![Page 60: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/60.jpg)
60
2–KenniseninzichtenHefboom‘kaders,concepteneninzichtenlerenkennenoverarmoedeensocialeongelijkheid’Waaromiserkans-enkinderarmoede?Watzijndemechanismenachtersocialeongelijkheid?Watdoetarmoedemeteenmens?Welketheorieën,conceptenenkadersbestaanerdiedestructureleoorzakengoedkunnenuitleggen?Enhoekunnenzeonshelpenduidenwatweinonzeklassen,dagverblijvenenopvangzienenervaren?Erbestaanheelwatmodellendieopeenhelderemaniereendeelaspectvandeoorzakenvanarmoedeensocialeuitsluitinguitdedoekendoen.OpdesitesvanorganisatieszoalsNetwerktegenArmoedeenWelzijnszorg(ziebijv.www.armoedebestrijding.be),beideledenvanhetLerendNetwerk,isalvastveelinspiratietevinden.Erzijnveleboeken,brochuresenrapportenovergeschreven.Zozijntheorieënalsdievanmaatschappelijkekwetsbaarheid,hetschuldmodelenhetklovenmodelalvrijgoedbekendinhetonderwijsveld.EnverderzijnerdejaarboekenvanOASes,hetOnderzoekscentrumOngelijkheid,ArmoedeSocialeUitsluitingendeStad0(UniversiteitAntwerpen),deonderzoekenenpublicatiesvanhetCentrumvoorSociaalBeleid,....Oorzakenvanarmoedeensocialeongelijkheidkennen,looptparallelmetwatjezelftewetenkomtdoorjeeigenbevindingenenervaringen.Indiezinisdezehefboomonlosmakelijkverbondenmetdetweeanderehefbomenbinnen‘Beeldvorming’:ondergedompeldwordenindewereldvankansarmoedeensocialeuitsluiting,enviasterkemethodiekenhandelen/reflectereninzettendiejeervaringenéninzichtenkunnenomzetteninaangepastbegeleidingsgedrag.Inzichtenbeginnenbij‘signalenvankwetsbaarheidlerenzienenherkennen’.Ookdaarzijnalenkelekijkwijzersenchecklistsgepubliceerd.OphetLerendNetwerkhebbenweerzelfééningebrachtopbasisvande10krachtlijnenvanBind-Kracht.
FocusoppotentiesvanarmenOphetLerendNetwerkvan4mei2017brachtKristelDriessensdeinzichtenenkenmerkenoverleveninarmoedein.‘Bind-Krachtinarmoede’(KareldeGrote-Hogeschool)hanteerteenvisieoparmoedegebaseerdopdetheorievanmaatschappelijkekwetsbaarheid,eenverklaringsmodeldatoorzakenopmicro-,meso-enmacroniveauintegreertinéénkader.Detheorievertrektvanuiteenstructurelevisieoparmoede.Zesteltdatbepaaldebevolkingsgroepenriskerentelkensopnieuwactiefgekwetsttewordendoordewijzewaaroponzesamenlevinggeorganiseerdis.
Maatschappelijkkwetsbaremensengenietenweinigvanhetpositieveaanbodvanonzesamenleving,vanvormingenhulpverlening,vandearbeids-enhuisvestingsmarkt,vanrespectenkansentotontwikkeling.Zewordenvooralgeconfronteerdmetuitsluitingendiscriminatie,metsanctionerendeencontrolerendeaspectenvanmaatschappelijkeinstellingen.Daaromontwikkelen
![Page 61: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/61.jpg)
61
zemoeilijkeenpositievesocialebindingmetdemaatschappijenhebbenzevaakgeengunstigtoekomstperspectief.Bind-Krachthanteerteengelaagdekijkoparmoede.Maatschappelijkekwetsbaarheidverwijstooknaareeninteractiefencumulatiefproces.NaastaandachtvoorkwetsbaarhedensteltBind-Krachteenkrachtenperspectiefcentraal.
Daarom,steltDriessens,ishetbelangrijkominrelatiemetmenseninarmoedevooralverbindendenversterkendtewerken,indialoogmethen.“Ditdoejebestvanuiteenerkenningvoordecomplexiteitvanhunproblemenendediepekwetsuren.Denadrukbijhulpverleningligtvaakopkorte-termijnresultaten,waardoordedrukophentoeneemt.Westellenookeenterugkeervastvanhetindividueelschuldmodel.”DitsoortschuldmodelstaathaaksopdedefinitiezoalsJanVranken36diegeeft
“Armoedeiseennetwerkvansocialeuitsluitingendatzichuitstrektovermeerderegebiedenvanhetindividueleencollectievebestaan.Hetscheidtdearmenvandealgemeenaanvaardeleefpatronenvandesamenleving.Dezekloofkunnenzenietopeigenkrachtoverbruggen.”
Driessensvraagtaandachtvoorvelerleifacetteninhetomgaanmetarmoede:kenniseninzichtenopbouwen,ontmoetenengeraaktwordenenhetbelangvanrelatiebevorderendeinteractie.Zedaagtonsuitomgelaagdnaararmoedetekijken,deschuldvraaglostelatenenhetkrachtenperspectiefcentraaltestellen.
Hoeeenkoffiemomenthetzelfbeeldvankansarmeoudersopkrikt
“Alskansarmeoudersvoelen:‘hetzalmetmijnkindopschoolnetzogaanalsbijmij’,danhebjeeenbruggenbouwernodigdiehunhetnodigevertrouwengeeft.”DatzegtPatrickMeurs,professorklinischepsychologie(KULeuven).Hijvolgtdeontwikkelingvanjongekindereninarmoede.LeeshetinKlasse.www.klasse.be
3–Handelen/reflecterenHefboom‘kritischlerenreflecterenovereigenhandelen,aanpassenvanjegedrag’Vanuitdetweeanderehefbomenbij‘Beeldvorming’–‘geraaktworden’en‘kenniseninzichten’opdoen–ishetuiteindelijkdebedoelingheteigenhandelenals(toekomstige)begeleidervankinderenbijtesturen.Zodatdeklas-,school-,opleidings-kinderopvang-endagverblijf-praktijkechtkaninzettenomelkkindgelijkekansentebieden.Ditisbijvoorbeeldnodigomdatuitdehefboom‘geraaktworden’heelwatemotieskunnenloskomendoordeontmoetingmetmensen.Hierdoorwordenstudenten,begeleiders,leerkrachten,…geconfronteerdmetzichzelf,meteenanderewerkelijkheid,metdediversiteitvanwereldenenreferentiekaders.Dewerkelijkheidisgeennetteenafgelijndeweerspiegelingvantheoretische
36JanVranken,‘ArmoedeinBelgië’,Inleiding.In:Dierckx,D.,VanHerck,N.&Vranken,J.(eds).Leuven/DenHaag:Acco.2010.
![Page 62: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/62.jpg)
62
conceptenenregels,engestructureerdereflectiekanhandvattenaanreikenombetekenistegevenaanervaringen.Reflecterenophandelen,enerdannaarhandelen,iseigenlijkeenlevenslangproces.Dezeprofessionalseringstoptnooit–ofzoutochvoortdurendgeprikkeldmoetenworden.Bovendienisditeenprofessionaliseringdiezichnietenkelvoltrektopindividueelvlakmaarookopteamniveau.Welkemethodeszijneffectiefgeblekenenverdienenaandacht?Watisnodigomvaneenreflectieeen‘kwaliteitsvolle’reflectietemaken?BringleenHatcher37(1997)stellenvolgendecriteriavoorop:“kwaliteitsvollereflectie
-vindtplaatsopregelmatigebasis,-linktervaringenaan(vooropgestelde)leer-envormingsdoelen,-laatookruimtevoorpersoonlijkewaardenengedrag,-reflectiewordtgestuurdenbegeleid,-wordtopgevolgddoorfeedbackenbeoordeling.”
1-Inservice-learning:kwaliteitsvollereflectieMaaikeMottart,coördinatorservice-learningaandeKULeuven,lichtteinhetLerendNetwerkvan4mùei2017derolvanreflectieinlerenenvormingtoevanuithetperspectiefvan‘service-learning’.Dezeervaringsgerichtepedagogieintegreertdeelementen‘dienen’(maatschappelijkedienstverlening’),‘reflecteren’(gestuurdeenkritischereflectie)en‘leren’(opacademisch,persoonlijkensociaal-maatschappelijkvlak).Metdezepedagogiewordtpersoonsvormendonderwijsnagestreefd,metdenadrukopkritischenverantwoordburgerschap.Mottartgaatinopdekenmerkenvankwaliteitsvollereflectie(inservice-learning)endebegeleidingervan.38
37Hatcher,JulieandBringle,RobertG.,"BringingtheGapbetweenServiceandLearning"(1997).Evaluation/Reflection.Paper20.Geciteerdindeppt“Refectieinservice-learning”vanMaaikeMottart,KULeuven,StudiedagCommunityService-learningUCSIA,13december201638Voormeerinformatieoverdezepedagogie,zie:Mottart,M.,“Service-learning:vormingvandestudentalsvolledigpersoondoordeintegratievandienen,relecterenenleren”,TijdschriftvoorOnderwijsrechten–beleid(2015:5),pp.386-395.
![Page 63: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/63.jpg)
63
Meta-perspectief
“Reflectieisalseenachteruitkijkspiegel”,zegtMottart.“Hethelptonsomteduidenwatachteronsis,zonderenkelachteruittekijken.Hetdoelisomvooruittekunnennavigeren.Hethelptonsbovendienomteher-kaderen.”
Binnenservice-learningwordtreflectiegedefinieerdals“theintentionalconsiderationoftheserviceexperienceinlightofparticularlearningobjectives”(Hatcher&Bringle,1997).Hetgaatdussteedsovereenintentioneleengerichtedenkoefeningdievertrektvanuitdeopgedaneervaring,enwaarbijbepaaldeleerdoelenofvormingsdoelenwordennagestreefd.
Gestructureerdereflectiebiedthandvattenenbegeleidingomuitervaring(en)teleren.“Zowordtreflectie‘verbinding’,wordtbetekenisgecreëerd:hetzoekennaarlinkenencontinuïteiten.Verschillendeelementenvandezeervaringenandereervaringenwordenverbondenmetdeeigenkennisendievananderen.Doorreflectiekanjeverschillendeelementenverbinden(theorie,eigenkaders,andereperspectievenenverhalen,…)enzoeenmetaperspectiefaannemen.”
Reflectiealsproces
Doorlopend:voor,tijdens,na
ReflectieisvolgensMottartgeeneenmaligeactiviteitopheteindevaneenervaring,maariseenproces:“meerderekeren,groeiendininzichtenenmogelijkheden”.Doordeherhalingofhet
![Page 64: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/64.jpg)
64
herlezenvanreflecties“ontdekjedepatronenoflijnenoverdetijdheen,deverbandenenverbindingentussendeverschillendeervaringen/reflecties.”Daaromkanhetzinnigzijnombijvoorbeeldstudentenalsopdrachttegeven“eenzelfdeoefeningeenpaarkeertemakenenhennaeentijdjetelatenherlezen:hoebenikgegroeid,hoeenwatschreefikinhetbeginenwelkelagenkwamenerbij,watisveranderd,ofwatkomtsteedsterug,waaromzoudatzozijn?”
Reflectereniseenleerproces(zieafbeelding‘beschrijvend>creatief’).Mottartzegtdatstudentenvaaktesnelzichvan‘beschrijvend’naar‘creatief’bewegen.39“Studentenmoetenvaakgroeieninhetinterpreterenenkritisch-analyseren.Hetgaatnietenkelom‘reflectie’welom‘kritischereflectie’:waaromhebikdiekeuzegemaakt?watzijnmijnvooronderstellingen?Zokrijgendestudenteneenanderekijkenblijfthetbeterhangen.”
Goedeendiepgaandereflectievereistoefeningengeduld.Wekunnenvanstudentennietverwachtendatzemeteeneenkritisch-analytischereflectieoverhunervaringenneerschrijven.Varona(1999)beschrijftverschillendefasesofniveausinreflectiewaarbijdestudentevolueertvaneenbeschrijvend,naarpersoonlijkinterpreterend,kritisch-analytischencreatiefniveau.40
Hoereflecteren?
Opties:- Alleen–metpeers–metandereactoren,- Aldannietbegeleid,- Vormen:lezen–schrijven–doen–vertellen.
Vaakgrijpenstudentennaardegeschrevenopties–ofwordenzedaartoeuitgenodigd/aangespoord:dagboeken,case-studies,lees-enschrijfopdrachten,essays,…Maaranderevormenzijnookmogelijk,bijvoorbeeldaandehandvanfoto’s,beeld,videomateriaal,‘doenenvertellen’(ingroep,rollenspel,theater),…“
Hetbelangvanverhalen
Wanneerstudentenreflecterenoverhunervaring,danvertellenzijsteedseenverhaal.Eenverhaaloverzichzelf(indieervaring),maarsteedsinrelatietotanderen.Verhalenvertelleniseenbelangrijkemanierombetekenistegevenenteinterpreteren.Daaromishetbelangrijkom
39Ofwaarbijstudentenvoornamelijkophet‘technische’niveaublijvenhandelen:watisergebeurd,enhoekanikhetvolgendekeerandersdoen?Erisechternoodaaneenmeerbredeengelaagdereflectie.ZieKelchtermans,G.,“WhoIaminhowIteachisthemessage:self-understanding,vulnerabilityandReflection”,TeachersandTeaching:theoryandpractice15:2(2009),pp.267-269.40Varona,L.T.,“FromInstrumentaltoInteractivetoCriticalKnowledgeThroughService-learninginSpanish”,inJ.Hellebrand&L.T.Varona(eds.),ConstruyendoPuentes(BuildingBridges):ConceptsandModelsforService-learninginSpanish,Washington,D.C.:AmericanAssociationforHigherEducation,1999,pp.68-75.
![Page 65: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/65.jpg)
65
‘studentenopverhaaltelatenkomen’”,zegtMottart.“Jedaagthendanuithetverhaalvanhunervaringtevervolledigen,eenalternatiefplotteverzinnen,zichdieperintelevenindepersonages,hetverhaalteherschrijvenvanuiteenanderpersonage…Hetzijndezeverhalendiedeelbeginnenuitmakenvanhuneigenverhaal(verleden,heden,toekomst),enwaarinhetverhaalvanandereneenbelangrijkerolspeelt.”
Begeleiding:roleninvullingdocent
“Jerolalscoachenondersteuner”,zegtMottart,“is:je‘geeftdingenterug’,jebenteen‘reflector’,maargeeftookaanwaardestudentmeeroverkannadenken.Jebiedtzoweluitdagingalsondersteuning.”Daaromispositievefeedbackenherkaderingvanbelang(cf.rolvandeachteruitkijkspiegel):aangevendatdestudentookuitnegatieveoftegenvallendeervaringenkanleren.
Optermijnhelptdecoachdestudentniveaustelerenonderscheiden:rationeelofemotioneel,oppervlakteofdiepte,analytischofassociatief.Inhetproceskomendanpatronennaarboven,ontdektdestudentelementendievaakterugkomen.Daaromzijngoeddoordachterichtvragenvanbelang.Indefeedbacksteljebestvragenaandestudentendiehendieperlatennadenkenoverhetbelangenimplicatievanwatzemeemakenenhieroververtellen.
Decrucialevoorwaardevoorditprocesiseenveiligeomgeving,eenklimaatvanvertrouwenenrespectwaarindestudenteerlijkdurftnadenkenendeeigendenkkadersinvraagdurftstellen.
2–Videocoaching:metVerBEELDingaandeslag‘VerBEELDing’iseenvideocoachingsmethodiekdiebinnendeArteveldehogeschoolisontwikkeldvoorprofessionalsdiemetkinderentussen0enzesjaarwerken.IneHostynenSofieVerschaeve,docentenonderzoekerresp.bachelorPedagogievanhetjongekindenbachelorKleuteronderwijsbijdeArteveldehogeschool,lichttenditophetLerendNetwerkvan28maart2018toe.Onderstaandetekstisvanhunhand.Videocoaching41zienwealseenmogelijkenzinvolantwoordopvolgendevragen:1. Hoekunnenwedetotaleontwikkelingenervaringenvankinderenobserveren?2. Hoekunnenwedieobservatiebinnendeeigenpraktijkcontextzorijkmogelijkmakenende
focusopdekinderenzosterkmogelijkbehouden?3. Hoekunnenweonszelfenbegeleiderscoachenomvanuitdieobservatieblijvendtegroeienin
rijkeenkwaliteitsvolleinteractiesenzoalleontwikkelingskansenvoorallekinderentewaarborgen?
41gabaseerdop“VerBEELDing.Interactieinbeeld,interactieingesprek.”Bracke,G.,Hostyn,I.,Steverlynck,A.,&Verschaeve,S.(2018).Gent,Arteveldehogeschool.Vooreenuitgebreideversievandetekstenbijhorendebronvermelding:https://www.arteveldehogeschool.be/verbeelding/
![Page 66: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/66.jpg)
66
Eenrijkeinteractiemetkinderen
Wezijngeïnteresseerdinwatkinderendoenomdatwezeverderwillenbrengeninhunontwikkeling.Wewillenkijkennaarwatkindereninteresseert,wewillenonsfocussenopwatzedoenenzeggenomhenvanuitdezeobservatiesverderteondersteunen.Kinderenhebbenimmerseeninherentedrijfveeromallepotentieeldatzebezittenteontwikkelenenontplooien.Bovendientoontelkkindeennatuurlijkdrangomteleren.Elkkindisregisseurvanzijneigenontwikkeling...enmaaktnieuwe‘kennis’vanuitverwondering.
Hetkindontwikkeltineenstimulerendecontext:ininteractiemetanderen(kinderenénvolwassenen)enineenondersteunendeomgeving(ruimteenmaterialen).Kwaliteitsvolleenpositieveinteractiesineenrijkeenstimulerendeomgevingzijnduscruciaalvoorkindereninontwikkeling.
Uitonderzoekblijktdateenkwaliteitsvolleinteractietussenvolwassenenenjongekinderenduidelijkpositieveeffectenheeftopdeontwikkelingvankinderen,ookoplatereleeftijd.Zekervoorkinderenuitkansengroepenkunnenkwaliteitsvolleinteractieseengrootverschiluitmakenoplangetermijn.
Eenrijkekijknaarkindereninontwikkeling
Hetgaatbijkwaliteitsvolleinteractiesvaakomdiekleinedingendiejealsbegeleiderineenkinderdagverblijf,indepeuter-ofkleuterklasofineenbuitenschoolseopvangkuntdoenomdeontwikkelingvankinderentestimuleren.Daarvoormoetjehetkindvolgeninzijnontwikkeling,inzijnspel,inzijn‘zijn’enaansluitenbijdebehoefteneninteressesvanhetkind.Hiervoormoetjenietalleenopdehoogtezijnvanhetontwikkelingsverloopvankinderen,jemoetookwetenhoejekinderenkuntobserverenopeenrijkemanier.Alsdezeobservatieszokwaliteitsvolmogelijkzijn,zoholistischmogelijkenalsdieobservatiesrekeninghoudenmethetuniekevanhetkind,danzijn
Rijkeontwikkelingkinderen
Rijkekijknaarkinderenin
ontwikkkeling
RijkeinteracMebegeleider-
kind
Rijkecoachingvan
begeleiders
![Page 67: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/67.jpg)
67
zeeenmotoromkwaliteitsvoltekunnenhandelen.Observerenvandeontwikkelingvankinderenisduseenkernvaardigheid!
Eenrijkecoachingvoorbegeleiders
Observerenisineendagelijksewerkcontextnietzoevident:erzijnveelkinderen,hetisdruk,eriseendagelijkseroutinediegevolgdwordt,…Schriftelijkobserverenofterplaatseobserverenvraagtveelinspanningentijddienietnaardekinderenzelfkangaan.
Videocoachingiseenwerkbareendoeltreffendemethode,hetmaakthetobserverenvanenreflecterenoverkwaliteitsvolleinteractiesmogelijk.
Videobeeldenuitdeeigendagelijksepraktijkzijnhetuitgangspunt:datzijndusauthentiekeenpersoonlijkesituaties.Hetiseenobservatiemiddeldatdetotaleontwikkelingvanhetkindinkaartbrengtendetotaleervaringvanhetkindinbeeldbrengt:hetkindalsuniekpersoonininteractiemetdewereldendebegeleider.Demethodiekdaagtdebegeleideruit-doorkleintekijkennaardeervaringen,ontwikkeling,ontplooiing,entalentenvandekinderen-natedenkenoverdeeigenrolinderijkeenkwaliteitsvolleinteractie.
“Onderzoektoontookaandatprofessionaliseringsinitiatievenwaarbijmenfocustopdiedagdagelijkseinteractiemetjongekindereneenpositiefeffecthebbenopdeverdereontwikkelingvandeinteractievaardighedenbijprofessionals,enditongeachtdeopleidingprofessionals.Videocoachingmaaktreflectiemogelijkopmaatvanelkeindividueleprofessional.Recentonderzoekmaaktdithard:videobegeleidingheefteffectopdeinteractievaardighedenvanbegeleiders–zowelbeginnersalsprofessionalsmetwerkervaring.Debeeldenlatendeprofessionalstoeevenafstandtenemenvandedagelijkserealiteitenzichzelfindepositievanobservatorteplaatsen.Debeeldenlenenzichdusnadienookuitermateom,indialoogmeteencoach,teanalysereninfunctievanzelfreflectieoverdeeigeninteractievaardighedenenaansluitendbijdeeigenontwikkelingsnoden.”
Eenbelangrijkevoorwaardevoorhetsuccesvanvideocoachingiseengoedenonderbouwdkaderomdeblikterichtenendoelgerichtnaarbeeldfragmententekijken.‘VerBEELDing’biedtditaan,metfocusopdekinderen!
Onderzoektoontookaandatprofessionaliseringsinitiatievenwaarbijmenfocustopdiedagdagelijkseinteractiemetjongekindereneenpositiefeffecthebbenopdeverdereontwikkelingvandeinteractievaardighedenbijprofessionals,enditongeachtdeopleidingprofessionals.Videocoachingmaaktreflectiemogelijkopmaatvanelkeindividueleprofessional.Recentonderzoekmaaktdithard:videobegeleidingheefteffectopdeinteractievaardighedenvanbegeleiders–zowelbeginnersalsprofessionalsmetwerkervaring.Debeeldenlatendeprofessionalstoeevenafstandtenemenvandedagelijkserealiteitenzichzelfindepositievanobservatorteplaatsen.Debeeldenlenenzichdusnadienookuitermateom,indialoogmeteencoach,teanalysereninfunctievanzelfreflectieoverdeeigeninteractievaardighedenenaansluitendbijdeeigenontwikkelingsnoden.
![Page 68: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/68.jpg)
68
FILM-Coachjelerarenmeteencamera
Videocoachingiseenideaalmiddelvoorzelfreflectieenprofessionalisering.Confronterend,deugddoendenergleerrijk.HoeervarenlerarenAnnickenMaaikedit?BekijkhetopKlasse.
www.klasse.be
![Page 69: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/69.jpg)
69
Verbindendeconcepten
De7hefbomenstaancentraalinonzeuitwerking,maaruiteraardzijnookandereelementenvanbelangwanneerwekinderendevolleontwikkelingskansenwillengeven.WehebbenindeLerendeNetwerkenereenviertalbenoemd,zondervolledigtewillenzijnenzondereraltediepoptegaan–deelsomdathierrondalheelwatinzichtenenmateriaalterbeschikkingstaan.
1–Basishoudingalsbegeleidervankinderen2–Omgaanmetdiversiteit3–Partnerschappenmetouders,buurt,welzijn,…4–Krachtigeleef-enleeromgeving
1–Basishouding
[illustratie–‘basishouding’]
Waarderendegrondhouding
Wanneerjeveleaspectenuitde7hefbomensamenbrengt,komjealsvanzelfopeenbeeldvanhoeeenprofessionelebasishoudingvooreenbegeleidervankindereneruitziet:welbevindenenbetrokkenheidcreëren,rijketaalaanbieden,loskomenvanaltesnellecorrigerendetussenkomsten,positiefinspelenopwatzichaandient,impulsengevenomteonderzoekenenteverdiepen,enz.Werkenaankwaliteitsvolleinteracties,bijvoorbeeld,veronderstelteenbasishoudingvanflexibiliteit,leren-van-elkaarendialoog/samenwerking.
Diebasishoudingheeftookeenteam-inslag:eengoededialoogensamenwerkingonderbegeleiders,eenstimulerend,ondersteunendeninclusiefbeleid,eengevoelvanmede-eigenaarschapvaneenvisieofhetproces,ouderseenplaatsbiedenopschool,constructiefomgaanmetmeertaligheid,…VolgensAelterman42zijndekenmerkenvaneenrelationelegerichtheidvan
42“Aandachtvoorgelijkeonderwijskanseninhetberoepsprofielendebasiscompetentiesvoorleraren”.Aelterman,A.,inSchoolenSamenleving(16),p.67-90.Geciteerdin“KleineKinderen,GroteKansen.Hoekleuterleerkrachtenlerenomgaanmetarmoedeenongelijkheid”,Roose,I.,Pulinx,R.,VanAvermaet,P.,SteunpuntDiversiteitenLeren(UGent).KBS,2014,p.50.
![Page 70: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/70.jpg)
70
professionals:echtheid,aanvaarding,ruimdenkendheid,luisterbereid,empathieenrespect,deontwikkelingvaneenopenhouding,respecteneentolerantevisieop‘anderszijn’.
Tegelijkwetenweuitonderzoekdatereenlinkistussendeeengoedesamenwerkingineenschoolteamenhetgeloofdatzijhetverschilkunnenmakenvoorkinderen.Watuiteraardcruciaalisvoordeschoolloopbaanvankwetsbarekinderen.Wanneereenteamhetonderlingeensisovereenvisieendedoelen,zorgtditvoorgoedeonderwijsuitkomstenvoordeleerlingen43.
IndeLerendeNetwerkenkwamgeregelddebemerkingdatweafmoetenvandenadrukopeendeficit-benaderingvanleerlingen:labels,problemen,stoornissen,watze‘nogniet’kunnen,…Eenoplossingsgerichteenwaarderendeaanpakverdientmeeraandacht:optimaalinzettenengebruikmakenvaniederstalenteneninteresses.
Dewaarderendebenaderingmaaktophefvanuitdeonderzoeksmethode‘AppreciativeInquiry’,waarderendonderzoeken:doortefocussenopwatkinderenenvolwassenendoenalszeophunbestzijn,komtereenpakenergie,zelfvertrouwenenengagementvrij.Ookdegrowthmindset-theorievanCarolDweck44ligtindezelijn.Growthmindset–integenstellingtoteenfixedmindset–focustopgroei,ophetproces.Kinderenenvolwassenenontwikkelenbestzo’nmindsetwillenzijoptimaallevenslangleren.
LudoHeylen,onderzoekerbijCEGO,brachttijdenshetLerendNetwerk45volgendeslidemeediehetverschilduidelijkvoorstelt:
43“Onderwijseffectiviteit:overzichtvanonderzoeksliteratuurbinneneenevoluerenddomein”.In“Maaktdeschooleenverschil”,DeFraine,B.,e.a.,2004.Geciteerdinidem,p.51(opp.65vanditboekjevindjeeenoverzichtvancompetentiesvooreenbasishouding).44CarolS.DweckisprofessorpsychologieaandeAmerikaanseStanford-universiteit.45LerendNetwerk,28september2017
![Page 71: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/71.jpg)
71
Eengrowthmindsetofeenwaarderendegrondhoudingstaatnietgelijkmethetontkennenvanhetlichtvandezon:signalen(zichtbareenminder-zichtbare)herkennenvankwetsbare(thuis)situatiesofarmoedeblijftbelangrijk.Defocusverschuiftevenwelalsjedemultiperspectiviteitinkinderenziet,depotenties,talenten,krachten,…Watopzijnbeurtdanweerlinkenheeftmeteengoedeobservatiealsbasishouding:watgebeurterindeklas,opdespeelplaats,tijdensovergangsmomenten,…Waarderendeof‘groene’taal
Waarderendenoplossingsgerichtcommunicerenenbegeleidenheeftditotaalnodigalskrachtiginstrument.Taalspeeltimmerseensleutelrolinveranderprocessen.Deideeënenpraktijkvanuit‘GeweldlozeCommunicatie’46zijnalenkeledecenniagekend,maarvragenookvandaagnogaandacht.
OphetLerendNetwerkvan23maart2017brachtChristopheVansteeland,pedagogischbegeleiderbijhetOVSG,enkelebeschouwingenbinnenoverhetbelangvantaalalsmiddelomdewaarderendebasishoudingterealiseren,zowelnaardeleerlingentoealsinhetbrederecoachenenbegeleiden47.Eenwaarderendenauthentiektaalgebruikhaaltimmershetbesteindemensennaarboven,geeftzelfvertrouwenenzinaanlerenden.Tegenoverhetprobleemgerichte‘rode’taalgebruikplaatstVansteeland‘groenetaal’:“Wesprekendaneerderover‘uitdagingen’en‘leerkansen’inplaatsvan
46TipvanLerendNetwerk-lidLievenVercauteren(docentAP-hogeschool):zie'Deveiligeklas',SuraHartenVictoriaKindle-Hodson;'DeGirafendejakhalsinons',JustineMol;websiteai-opener.nl47Vansteelandvondhiervoorinspiratiein“Oplossingsgerichtcoachen”,InsooKimBergenPeterSzabó,uitg.Thema,2015
![Page 72: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/72.jpg)
72
‘problemen’.Uitonzepedagogischbegeleidingswerkblijktdatdit,alsditcontinu,voortdurendenconsequentdoet,zijneffectheeftenaanstekelijkwerkt.”VansteelandverweesinhetLerendNetwerkooknaarderesultatenvanhetpIEO-project48(projectInnoverenenExcellereninOnderwijs)waarhijalscoachwasingezet.Inditprojectwerdenenkelebasisscholendriejaarintensbegeleidnaareenduurzameschoolontwikkeling.Ookinditprojectwerddewaarderendegrondhoudingenhetwaarderendtaalgebruikcentraalgesteld.Eénvandelinkendiewemetdehefboom‘RijkeTaal’(zie‘KwaliteitsvolleInteracties’kunnenmaken,ishetaanwendenvanopenvragen:
“Naasteenwaarderendegrondhoudingkomtdewaarderendeofgroenetaalheelsterktotuitingindemanierwaaropvragengesteldworden.‘Groene’vragenbevorderenimmersdeconnectietussenmensenenzorgendatergekekenwordtnaarmogelijkhedenengroeikansen.”
HetpIEO-projectwasgebaseerdopdeconceptenvanhetsociaal-constructionisme49.Eénvandekernideeënisdatwetaalnietalseeninstrumentmogenzien,waarmeewedewerkelijkheidbeschrijven,maaralsietswaarmeeweonzewerkelijkheidcreëren.Vansteeland:“Taalisbijuitstekeencommunicatiemiddelenmettaalbouwenwevoortdurend‘verhalen’diewemetanderendelen.Hetmaaktduseenverschilmetwelkewoordenwedezewerkelijkheidbeschrijven.”Hijgeeftvolgendetabelmee:ROOD GROENprobleemgericht oplossingsgerichtbelemmerend/weinigwaardering behulpzaam/waarderendpolariserend verbindendaannames hierennu,feiten‘hetluktnooit’ kansenzienoordelend mildenfoutvriendelijk
Groenetaalspreektoverkansen,mogelijkheden,hoop,vertrouwen,succes,uitdagingen,groei,oplossingen,…Doorgroenetaaltegebruikenwiljealsdocent/leerkracht/begeleider/coachstimulerenenlatengroeienwateralis,waarjemeervanwil.
2–Omgaanmetdiversiteit
[illustratie–Omgaanmetdiversiteit]
Omgaanmetdiversiteitzitverweveninde5kerncompetentiesdiedemotorvormdenvoorhetproject‘KleineKinderen,GroteKansen’.Ookhiergaathetomeen‘rodedraad’dieinde7hefbomenverwevenzit.Datblijktsnelwanneerwedeuitgewerktecompetentieserevenbijhalen,bijvoorbeeldvan‘kinderenbegeleidentotkwaliteitsvolleinteracties’50:
- zorgenvooreenveiligenstimulerendklimaat,- aandachthebbenvoorrelaties,vriendschappenenconflicten
48“Windkracht4.PIEO,Rijkeverhalenvoorduurzameschoolontwikkeling”,KBS,2015.Citaat:p.77.49Meerinfo:www.taosinstitute.net50“KleineKinderen,GroteKansen.Hoekleuterleerkrachtenlerenomgaanmetarmoedeenongelijkheid”,Roose,I.,Pulinx,R.,VanAvermaet,P.,SteunpuntDiversiteitenLeren(UGent).KBS,2014,p.67-70.
![Page 73: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/73.jpg)
73
- werkenomkinderenlerensamenspelenen-werken- kinderenelkaarsleefwereldlerenkennen- taalencommunicatievevaardighedenhelpenontwikkelen- kinderenrespectvoordiversiteitaanvoorkeurenenstandpuntenbijbrengen- standpuntenopeengepastemanierlerenverwoorden,conflictengoedlerenoplossen- kinderenhelpenhoevooroordelenenstereotyperingenwerken- …
HetSteunpuntDiversiteitenLeren(SDL),UGent,verrichtonderzoek,zetprojectenopenbegeleidtscholeninhetlerenomgaanmetdiversiteitendeveledeelaspectenervan.Weverwijzeno.a.naarwww.steunpuntdiversiteitenleren.beennaarwww.diversiteitinactie.be.Dezelaatstesite,kortwegDIVA,willeraren,lerarenopleidersenhunstudentenopeeninteractievemanier(viadeoefeningen,achtergrondinformatie,materialenenpraktijkvoorbeelden)professionalisereneninspirerenomactiefaandeslagtegaanmetdiversiteit.
VerderheeftSDLeenmeet-enreflectie-instrumentontwikkeld,metnamede‘DiversiteitsscreeningOnderwijs’,kortwegDISCO51.BijhetschrijvenvandezepublicatiegebruiktSDLditinstrumentineengrootschaligonderzoekinsamenwerkingmetSchoolmakerscvbaendeUniversiteitAntwerpen.Wanneerjeals(hoge)schoolDISCOinvult,krijgjeeenspiegelvanhoedocenten/leerkrachtenstaantegenoververschillendevormenvandiversiteit,hoecompetentzezichvoelenommetdiversiteitomtegaanenhoezehuntaakalsdocent/leerkrachtindezeopvatten.Jekuntderesultatengebruikenalsingangvoorreflectieenopstapomveranderingsprocesseningangtezetten.
3–Partnerschappen[illustratie-partnerschappen]3a–MetoudersHethelekaderdatweindezepublicatieenopdewebsitevoorstellen,vertrektvanuithetperspectiefvande(toekomstige)leerkracht,(leraren)opleiderenbegeleidervankinderen.DatisdefocusgeweestvanhetKKGK-project,metnamehoedezemensenprofessionaliserenenversterken.Uiteraardzijnerevenvalabeleperspectieven,zoalshetkindcentraalstellenenvanuitzin/haartalentenenbehoeftenjebegeleidingopbouwen.Eenanderbelangrijkperspectiefisominalleswatjedoetmetkinderensteedsdeouders,opvoeders,gezinnenmeetenemen.Datheefteenpositiefeffectopdeschoolloopbaanvanelkkind,maarisdestebelangrijkerwanneerhetkindvanuiteenkwetsbare(start)positieaanzijnontwikkelingbegint.
Over‘partnerschappenmetouders’enouderbetrokkenheidisalveelgeschreven.Deuitdagingisenblijftomalsbegeleider(enhetteam)dedialoogtevoerenvolgensdekenmerkenzoalsweditbij‘Basishouding’hebbenbeschreven.Langzaamaangroeithetbesefinvelescholendatwebesthetéénrichtingsverkeerverlaten,metnamehetklassiekebeeldvanouderbetrokkenheid:eenstilzwijgend,implicietenverondersteldpartnerschapwaarbijdeschoolbepaaltwatouderseigenlijkhorentedoen.Weevoluerensteedsmeernaareenwederzijdsenwederkerigpartnerschap.Datheeftverregaandeconsequentiesvoordeprofessional–dielinkenhebbenmetonze7hefbomen:
- heteigenreferentiekaderlerenloslaten,invraagstellen- oordelenuitstellen
51http://screening.steunpuntdiversiteitenleren.be
![Page 74: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/74.jpg)
74
- deficit-taalvermijden- empathischvermogenversterken:andere‘brillen’lerenopzettenomnaarkwetsbaarheiden
armoedetekijken- …
“Wieheeftverzonnendatjeeenkindaandeschoolpoortmoetafzetten?”
Alsoudershunkleuternietnaarschoolsturen,isdatnietomdatzeschoolnietbelangrijkvinden.Welomdatzeeenaantaldrempelservaren.“‘Zorgjewelgoedvoormijnkind?’isdebelangrijkstebekommernisdiebijoudersleeft”,zegtprofessorMichelVandenbroeckvandeVakgroepSociaalWerkenSocialePedagogiek,UniversiteitGentleeshetinKlasse.www.klasse.be
Eenpedagogiekindialoogmetouders
Welkebetekenissengevenoudersenmedewerkers–kleuteronderwijzers,kind-ennaschoolsebegeleid(st)ers,zorgcoördinatorenenbrugfiguren–aanopvoeding,zorgenlerenvanjongekinderentussen2,5en4jaar?KatrienVanLaere,VBJKenVakgroepSociaalWerkenSocialePedagogiek(UGent),deeldeophetLerendNetwerkvan28september2017enkelebevindingenuithaardoctoraat52terzake53.
UitrecentonderzoekvanhetDepartementOnderwijs(2015)blijktdatkinderendiemindernaardekleuterschoolgaan,indelagereschoolvakereenjaaroverdoen.Nogopvallender:wanneerkleutersevenvaaknaarschoolgaan,maatschappelijkkwetsbarekleutersvakereenjaaroverdoen.Datroeptvragenop.Inonderzoeknaardeleerkansenvankleutersblijvenkinderen,oudersenmedewerkersvaakonderbelicht.Watvindenoudersbelangrijk?Watzijndeervaringenvandemedewerkers,lees:leerkrachtenénkindbegeleidersdieinhetkleuteronderwijsondersteuningbieden?
Opsplitsingtussenzorgenleren
VanLaeremaakteeenfilmovereendagineeninstapklas:brengenenhalen,tijdensheteten,hetvrijspelenenhettoiletbezoek,indekring…Infocusgroepenkondenoudersenmedewerkers–kleuteronderwijzers,kindbegeleid(st)ers,naschoolsebegeleid(st)ers,zorgcoördinatorenenbrugfiguren–daarnaopenoverhetkleuteronderwijspratenendiscussiëren.
Indegroepsgesprekkenmetmedewerkersenouderswerddoorbeidegroepenvaakeenopsplitsinggemaakttussenzorgenlerenvanjongekinderen.Wanneerleerkrachtenenkindbegeleiderspratenoverleren,verwezenzenaarbegeleideactiviteitenzoalsschilderen,kringmomenten,wiskundigeinitiatie(meer-minder,lerentellen…),zintuiglijkeoefeningen,oefenenmettijdsbegripenhetweer.
OudersverwezennaarhetbelangdathunkindopschoolNederlandskanlerenineenmeertaligecontext.Veelouderswarenpositiefoverhetideedathunkindsociaalkanontwikkelenenleertomgaanmetdiversiteitindeschool.Zoweloudersalsmedewerkersgavenaandatjongekinderenookvelefysiekeenemotionelenodenhebben,zoalseten,drinken,naarhettoiletgaan,hunneus52“ConceptualisationsofCareandEducationinEarlyChildhoodEducationandCare”,2016-2017.OnderpromotorschapvanProf.dr.MichelVandenbroeck(VakgroepSociaalWerkenSocialePedagogiek,UGent),opinitiatiefvanVBJK,centrumvoorVernieuwingindeBasisvoorzieningenvoorJongeKinderen.53Onderstaandetekstisgebaseerdophaarinbrengenopeenlichtbewerktesamenvattingvaneenartikeloverditthemazoalsgepubliceerdin“Kleuters&ik”,jaargang34/1.
![Page 75: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/75.jpg)
75
snuitenenslapen,maarooklichamelijkcontactmetanderen,zoalsknuffelen,troosten,enzovoort.Dezelichamelijke,cognitieveenemotioneleprocessenvanjongekinderenwerdenmeestalnietalslerenbegrepen.Insommigeverhalenvanzowelmedewerkersalsouderslekendezorgnodenvankinderenhet‘echte’lerenindewegtestaan.Hetideedatlerennietkanplaatsvindenalskinderennogveelemotioneleenfysiekezorgnodighebben,gaatuitvaneenopsplitsingtussenlerenenzorg.
“Alsjeafstudeert,dandenkjedatjepaseengoedekleuterleidsterbentalsjeelkedagzoveelmogelijkbegeleideenzelfstandigeactiviteitenhebtgedaan.Daarhebikdeeerstejarenheelfelmeegeworsteld.‘Oh,ikbengeengoedejufalsdekinderendatendatnietgedaanhebbenvandaag’.Maarjejaagtjezelfzoop.Dekinderenvoelendatookenjekrijgteigenlijkmeer‘ween-kinderen’en‘ruzie-kinderen’.Endandenkje:iklaatdeheleboelvallenenzieereerstoptoedatiedereenzichgoedvoelt.Dankomtdetijdvanzelfwelomleeractiviteitentedoen.”(leerkracht)
Omgaanmetdespanningtussenzorgenleren
Devermeendeopsplitsingtussenzorgenlerenriepheelwatonzekerheideneenongemakkelijkespanningopindegroepsgesprekkenmetmedewerkers.Sommigeleerkrachtenworsteldenmethetzienvandezorgnodenvanjongekinderenengavenaandatzezichtochgenoodzaaktvoelenomvan‘hunharteensteentemaken’of‘ernietaantoetegeven’.Enkeleleerkrachtenhaddenschrikdatzeminderprofessioneleenmaatschappelijkewaarderingzoudenkrijgenalszeenkelbezigzijnmetemotioneleenfysiekezorg.
Andereleerkrachtengavenaandatzezorgtochheelbelangrijkvonden.Hetmerkwaardigewasdatzedittochnietalshunjobofdeelvanhunprofessioneleidentiteitbeschouwden.Zeverklaardeneerderhunengagementinzorgdoorteverwijzennaarhunpersoonlijkheid(“Ikbeneenknuffelaar,iedereenweetdat”)ofhunouderschap(“Ikbenonlangsmoedergewordenendandenkikaandiekleintjesenhoezetijdnodighebbenomzichgoedtevoelen”).
Bezorgdomdezorg
Ookoudersbenadruktendezespanningtussenlerenenzorg.Hoeweloudersdekleuterschoolalseenzinvolleopvoedingsomgevingbeschouwden,haddenzeveelvragenoverdeaangebodenfysiekeenemotionelezorg,zekerindetransitievanthuisofdekinderopvangnaardekleuterklas.
Ouder:Toenmijnkindindekleuterschoolstartte,wasikveelaanhetwenenthuis.Ikhaddedrangoméénkeeromde10minutentebellen:“Hoeishetmethaar?Heeftzealgeplast?Heeftzealgoedgegeten?”.Deleerkrachtzeimedatikmegeenzorgenmoestmaken.
Sommigeouderszeggendatzedoordezebezorgdhedendeneiginghebbenomhunkindmindernaardekleuterschooltebrengen,wateenbelangrijkeindicatieisomhetkleuterparticipatiebeleidverderkwalitatiefuittewerken.
‘Educare’alsalternatief?
Deopsplitsingtussenlerenenzorgdruistintegenhetaanvoelenvanveleoudersenmedewerkers.Lerenlevenendeopvoedingvankinderenisvoorsommigennetheelbelangrijk.Zorgactiviteitenzoalseten,drinken,naarhettoiletgaan…kunneninessentiepedagogischenleerrijkzijn,terwijlhetondersteunenvancognitieve,sociale,motorischeenartistiekeleerprocessenookeenzorgendehoudingvandeopvoedervraagt.Indeinternationaleliteratuurstaatdezepedagogischebenaderingbekendals‘educare’:zorgislerenenlereniszorg.Educarebetekentaandachthebbenvoorhetkindendathetkindmagbestaanenerbijhoort:indeklas,indeschool,indehelegemeenschap.
Ditzijngeentrivialevragen.Veleoudersinditonderzoekvreesdendathunkindzowelindeschool(bijv.overgangnaarlageronderwijs,zittenblijven…)alsindesamenlevinguitgeslotenzouworden.Hetherdenkenvaneenpedagogischevisiegaatindiezinookoverhetvoorkomenvan(vaakonbedoelde)uitsluitingsmechanismenvankinderenenfamiliesdieleveninarmoedeen/ofeenmigratieachtergrondhebben.
![Page 76: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/76.jpg)
76
Personeleomkaderingenvisiegaanhandinhand
Veleoudersdruktenhunrespectuitvoordeleerkrachtenomdatzeeenbelangrijketaakhebbeninhetlevenvanhunkind.Zekeromdatmenvonddatdeleerkrachtenteveelkinderenindeklasentijdensdepauzeshebbenomgoedeindividuelezorgenaandachtaanallekinderentekunnenbieden.Ookdemedewerkersbesprakendegebrekkigepersoneleomkaderingvoordejongstekinderen.Zowelopoverheids-alsopschoolniveauvraagtdithistorischepijnpuntgrondigebeleidsmaatregelen.
Derelatieschool-ouder54
Tenslottebleekinhetonderzoekdathetzowelvoormedewerkersalsoudersgeenevidentieisomindialoogtegaanoverdeopvoedingvandekinderen.Veelouders–inclusiefvaders–verteldendatzegraagmeeropdehoogtewillenzijn.‘Hoegaathetmetmijnkindindekleuterklas?’‘Watgebeurterindieklas?’Oudersdieindeklasgeenkijkjemogennemen,voelenzezichvaaktekortgedaan.Zezoekendananderemanierenomtewetentekomenhoehetmethunkindgaat.Alsdatnietlukt,lijkenouderszichsomsterugtetrekken.Zeervarengeenpartnerschapmetdeschool,ofdurvendeleerkrachtbijvoorbeeldnietzelfaantespreken.
Ouderssteldenzichdoorgaansvrijgehoorzaamenondergeschiktoptenopzichtevandekleuterschooldoordeimplicieteenexpliciete,regels,normenenroutinesvandekleuterschoolaantenemen.Deoudersuitonsonderzoekdurvenhunbezorgdhedennietteuiten,zezijnbangdatdeschoolditalskritiekzalervaren.Ookhetfeitdatoudersdaarvoorzelfdeeerstestapmoetenzetten–erisbijvoorbeeldgeenvastplatformofeeningesletenmanierwaaropoudershunverwachtingentegenoverdeschoolkunnenuiten–iseendrempel.
“Ikwistnietdatjenaardeleerkrachtkuntstappenomietstevragen.Hetisnooitinmijopgekomenommijnvraagtestellen.Wantdeschoolheefteenbepaaldemaniervanwerken,wiebenikomdatteveranderen?”(ouder)
Hetisdusnietomdatoudersgeenvragenstellen,datzegeenvragenhebben.Alseenschoolnietpolstnaarde(onuitgesproken)verwachtingenvanouders,kunnenzeafhakenengaanhunkinderenmeestalmindervaaknaarschool.
FILM-Indereeks‘DeklasvanjufJelke’
Hoewerkjeaaneenrijkpartnerschapmetouders?
Hoemaakjealsleraarhetverschilvoorkwetsbarekindereninjeklas?Prof.OnderwijskundeRubenVanderlindeendr.KatrienVanLaere(VBJK)zoekenhetuitindeklasenschoolvanjufJelke.Hoewerkenzijaaneenrijkpartnerschapmetouders?Enwatkunnenzenogleren?RubenenKatrienkijkenencoachen.BekijkhetopKlasse.
www.klasse.be
3b–Metbuurtenexterneorganisaties
Alsarmoedeensocialeongelijkheideencomplexgegevenis,danisdeaanpakdatook.Daaromishetwenselijkdatscholeninspiratiezoekenbijensamenwerkingsverbandenopzettenmet54DezealineaisgebaseerdopZorgenlerenbijdejongstekleuters.Peleman,B.enVanLaere,K.In“Pedagogiekvandevoorschoolsevoorzieningen”.Vandenbroeck,M.Gompel&Svacina:Oud-Turnhout(teverschijnen).
![Page 77: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/77.jpg)
77
organisaties–omtebeginnenindeeigenomgeving–omdemechanismendietotdieongelijkheidenuitsluitingleiden,aantepakken.Veleorganisatieszoalsdeverenigingenwaararmenhetwoordnemen,welzijnsorganisaties,buurt-enstraathoekwerkers,gemeente-enstadsvoorzieningen,jeugd-envrijetijdsorganisaties,kunnenineennetwerkmetdeschool,metdebuitenschoolseopvangenkinderopvangmooieresultatenneerzetten.Ooklerarenopleidingenkunnenhieraanbijdragen,endoendatook,doorspecifiekestages,projecten,ontmoetingenrondaantereiken.
Tip:viawww.desocialekaart.bekunjezelfnagaanwelkeorganisatieserinjestadofgemeenterondwelklevensdomeinactiefzijn.
4-Krachtigeleef-enleeromgeving
[illustratie–Krachtigeleef-enleeromgeving]
Alsjehethelekaderbekijktdatweindezepublicatieenopdenieuwewebsiteaanreiken,danisonzeomschrijvingvaneenkrachtigeleef-enleeromgevingvrijeenvoudig:eenomgevingdieinorganisatieenbasishoudingervoorzorgtdatallebeschrevenhefbomenenconceptenkunnenwordenwaargemaakt.Wanteenkrachtigeleef-enleeromgevingisveilig,bevorderthetwelbevindenendebetrokkenheidvankinderen,daagtuittotrijkespreek-eninteractiekansen,stimuleertdenieuwsgierigheidendeverwondering,enz.
Zoweldeorganisatiealsdiebasishoudingzijnduscrucialeelementen.LudoHeylen,onderzoekerbijCEGO,gafophetLerendNetwerkvan28september2017,hiervolgendeslidesmee:
EENORGANISATIEDIEINITIATIEFONDERSTEUNT- Kinderenkunnenaangeven:wat?&hoe?- Pratenoverinitiatievenenideeën- Kiezenuiteengevarieerdaanbod- Overzichtelijkentoegankelijkmateriaal- Inspraakoverinrichtingruimte–flexibel- Duidelijkeverwachtingen,grenzenenregels- Flexibelenfunctioneleregels,participatief- Langerlopendeprojectenofuitdagingen- Verantwoordelijkheidervaren
dus:minimalekrijtlijnen&maximalespeelruimteEENSTIMULERENDEENONDERSTEUNENDEHOUDING
- Bewustopdeachtergrondblijven- Loskomenvansnellecorrigerendetussenkomsten- Kinderenvragenomideeën- Alsvastzit→impulsomhet‘zelf’optelossen- Peilennaarbeleving- Positievefeedbackeninteresse- Impulsenomteverdiepenofteverruimen
Dus:nietonderschatten,welondersteunenEenbekendmodelomdeniveausbinneneenkrachtigeleeromgevingbinnenonderwijsteduiden,zijndevolgendecirkels:
![Page 78: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/78.jpg)
78
OpdewebsitevanhetCentrumvoorTaalenOnderwijszijndezedriecirkelsuitgewerkttot‘Kijkwijzersvooreenkrachtigeleeromgevinginhetkleuteronderwijs’.
![Page 79: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/79.jpg)
79
Kinderrechtenalsomvattendkader
De4hefbomenomkwaliteitsvolleinteractievaardighedentussenbegeleidersenkinderenteontwikkelenende3hefbomenomdeprofessionaliteitvandebegeleiderteversterken,zorgenvooreensterkdenkkadervoorhetbegeleidingswerkmetkinderen.Ookde‘verbindendeconcepten’kunjezienalsnoodzakelijkevoorwaardenrondomdiehefbomen.TijdenshetleerprocesindeLerendeNetwerkenkwamevenweldebehoeftenaareen‘overkoepelendkader’bovendrijven.
NaeenbijeenkomstmetdeondersteunendepartnersbleekhetKinderrechtenkaderhiervoordemeestrelevantekeuzeomwillevandesterkesamenhangmethetrechtopontwikkeling,participatieennon-discriminatie,enmetdespecifiekeaandachtvoorkwetsbaregroepenkinderen.“HetKindenzijnrechtencentraalstellen”,datishetuitgangspuntvooromhetevenwatwemetenvoorkinderendoen.
1-Kinderrechtenverbindenalleuitdagingen
OnderstaandetekstisgeschrevendoorAnneleenVanKelecom(UNICEF),gerichtopdeonderwijscontext,enisgebaseerdopbestaandmateriaalvandeKinderrechtencoalitieenhetpartnerschapvoorKinderrrechtenscholen.VanKelecombrachtdezeideeënookinophetLerendNetwerkvan4mei2017.
Kinderrechtenvormeneenverbindendkadertussenalleuitdagingendieophetonderwijsafkomen,zoalsomgaanmetdiversiteit,taal,burgerschap,armoede,radicalisering,klimaat,pesten…Daaromis werken met en rond kinderrechten geen extra opdracht maar juist een extra hefboom.Kinderrechtenbiedenhandvatenomhiermeeomtegaan.
Kwaliteitsvol onderwijs vanuit een kinderrechtenbenadering is onderwijswaarin het kind centraalstaat in het onderwijsproces, met extra aandacht voor de meest kwetsbare kinderen om zo tewerken aan gelijke (start)kansen. Leerlingen die met obstakels worden geconfronteerd, geef jedaaromeenduwtjeinderug.
Het integrerenvankinderrechtenhoeftgeenextrawerklastmetzichmeetebrengen.Hetgaaternietomextradingentedoen,maaromdedingenanderstedoen,vanuiteenkinderrechtenbril.
Watisdemeerwaardevoorleerkrachten?
- Kinderrechten biedt een kader voor reflectie waarbinnen je als leerkracht kan groeien enevoluereninjouwroleneenvisiekanontwikkelen.
- Door kinderrechten aan te bieden als kader en als tool kun je als leerkracht beter inspelen opevolutiesbinnendeschoolcontextenindebrederesamenleving.
-Jezalalsleerkrachtookbeterkunnenomgaanmetdiversiteitindeklas,bijvoorbeeldhetverschilinsocialeachtergrond,inaanleg,inherkomstvanleerlingen,intaal,enz.
![Page 80: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/80.jpg)
80
Ookaandachtvoorparticipatiealsprincipevankinderrechtenzorgtvooreenhogerwelbevindenvanzowelleerlingenalsleerkrachtenopschooldoordatalleperspectieven,ookdievankindereninarmoede,inbeeldkomen.
Waaromzijnkinderrechtenookeenmeerwaardeindelerarenopleiding?
Een kinderrechtenbenadering in de lerarenopleiding laat toe om als opleiding en opleider samenmetdestudentenduurzaamdeoverstaptemakenvaneenzorg-enliefdadigheidsbenaderingnaareenrechtenbenaderingbinnenonderwijs.
HetKinderrechtenverdragdaagttraditioneleopvattingenuit;hetkindisnietmeerloutereenobjectvan zorg, maar is drager van rechten. Dat veronderstelt een verschuiving van onderwijs alswelvaartsvoorziening naar onderwijs als een recht, en dat breidt de beschermingsrol vanvolwassenenuitnaarhetfaciliterenvanemancipatieenautonomie.
Beginmet uitdagingen of actuele thema’s waar jij als opleider of de studenten dagelijks mee inaanrakingkomen.Enlegvervolgensdelinkmethetkinderrechtenverdrag.Hangjouwuitdagingopaandeprincipesvanhetverdragengebruikzealshandvatenommetjouwstudenteningesprektegaan. Dit laat toe om vanuit een kinderrechtenperspectief te kijken naar armoede en de link teleggenmetparticipatieengelijkekansen.
Hoebeginjeaankinderrechten?IK-JIJ-WIJ...
- Kinderrechten gaat over jezelf: denk eens na over jouw kindertijd enwat je toen leuk vond enwelkeuitdagingenjetoenervarenhebt.Waarhadjetoennoodaan?Denkaandekinderendienuinjouw klas zitten, aan wat zij leuk vinden en hoe je kan bijdragen aan hun kinderrechten enwelbevindenopschool.
- Kinderrechten gaat over openstaan en zich inleven in anderen, over empathie, stilstaan bij derechtenvananderen.Overzelfdelinkleggentussenonzerechtenenonzeverantwoordelijkhedenvoorderechtenvananderen.
-Kinderrechtengaanookover ons.Denknaover ietswat je samendoetmet kinderenomop tekomen voor hun rechten. Dit gaat over het actief beleven van onze rechten in groep: sameninformatiehebbenensterkstaanomoptekomenvoorderechtenvananderen.
Ditishet‘ik-jij-wij’-principe:Ikhebrechten → werkenaanemancipatieJijhebtrechten → werkenaanempathieWijhebbenrechten → werkenaansolidariteit
Kinderrechten=participatie
Wie kinderrechten zegt, zegt participatie! Participatie vormt een rode draad en is één van debasisprincipes van het kinderrechtenverdrag. Door aangepaste methoden van inspraak enparticipatie stelt je ook zeer jonge kinderen in staat omdit recht uit te oefenen.Onderzoekoverwelzijn55 bij kinderen toont aandat kinderendie al over het kinderrechtenverdraghoorden,meerwelbevindenvertonendananderekinderen.Dezelfdestudie toontookaandatkinderendiemeerparticiperen en gehoord worden zich ook beter voelen. Scholen die naar de bezorgdheden vankinderenluisterenenhenbetrekkeninbesluitvormingkunnenookbeteromgaanmetuitdagingenzoalspestenengewelddananderescholen.
55“ChildRightsEducationToolkit:RootingChildRightsinEarlyChildhoodEducation,PrimaryandSecondarySchools”.UNICEF,Geneva,2014.
![Page 81: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/81.jpg)
81
Hoekanjelerenviakinderrechten?
Kinderrechteneducatie(KRE)reiktverderdan‘lessenoverkinderrechten’.KREgaatzoweloverhetverwerven van inhouden (kennis, inzichten, vaardigheden, attitudes, waarden, …), als overprocesseneninteracties.Hetisdaarbijbelangrijktezorgenvoorcongruentietussendeinhoudendiewordenaangereiktendemanierwaaropdiecompetentieswordenvoorgeleefddoorde leerkrachtenderuimereschool.Echtekinderrechteneducatiebetekentdatdekinderenwordenvoorzienvanzowel de kennis als de vaardigheden die de fundering leggen voor effectief democratischburgerschap.Kinderrechtenwordendannietalleenonderwezen,maarookerkend,gerespecteerden voorgeleefd. De kinderen worden beschouwd als burgers van vandaag en niet alleen van detoekomst.56 Kinderrechteneducatie is leren OVER kinderrechten, DOOR kinderrechten en VOORkinderrechten.
“Wemochtenmeebeslissenoverdeinrichtingvanonzeklasenwemochtenvoorstellendoenvoordeprojectenopschooldoorheenhetschooljaar.”
“Een leerkracht is iemandmetwie jekuntpratenals jeproblemenhebt.Diezietals jenietgoedmeebentendanextraenergieinjousteekt.Diejebegrijpt,jeverstaat,jethuissituatiekentenechtmetonsinzit.Iemanddiejeevengerustlaatalsjehetmoeilijkhebt.”
“Hetgingnietzogoedbijmijopschool…entoen…heeftdieleerkrachthetverschilvoormijgemaakt…”
Opwww.unicef.bevindjeeenoverzichtvanverschillendeinstantieswaarjeinVlaanderenterechtkanbijproblemenmetkinderrechten.
2-TrajectKinderrechtenindelerarenopleidingOphetLerendNetwerkvan28septemberlichttenAnneleenVanKelecom(UNICEF),LienCoppensenKatrienDeMaegd(resp.docentenopleidingshoofdBacheloropleidingBasisonderwijsHoGent)deinbeddingvanhetKinderrechtenkaderindeopleidingtoe.Onderstaandetekstisdoorhengeschrevenengebaseerdopdeervaringenuitditkinderrechtentraject,eenadviesvanhetKenniscentrumKinderrechteneneenonderzoekvanhetHIVA57overkinderrechtenindelerarenopleiding.
UnicefBelgiëenHoGentwerkensamenomkinderrechtenenkinderrechteneducatieduurzaamteintegrerenénteexpliciterenindelerarenopleiding,hetcurriculumendeopleidingsdocumenten.Welijstendeactiviteiten,debereikteresultaten,devoorwaardenenenkelealgemeneaandachtspuntenvoorhetprocesop.
Interneactiviteiten
1. Introductievanhettrajecttijdensbijhetteam.2. Eenanoniemeonlineenquêtebijdedocentenomstiltestaanbijhetdraagvlak,devragen,
verwachtingenenbezorgdhedenm.b.t.hettraject.56Bronnen:MARIS,G.“Rechtinderoos”,Vormenvzw,2010;KinderrechtencoalitieVlaanderen,“Kinderrechteducatieinhetonderwijs”Kinderrechtencoalitie,2014(p.16-25)57“KinderrechteneducatieindelerarenopleidingvoorhetlageronderwijsinBelgië.Standvanzaken,opportuniteitenenbehoeftenenhaarrelatiemetontwikkelingseducatieenandereeducaties”.JanVanOngevalle,HeidiKnipprath&BénédicteFonteneau.OnderzoekinopdrachtvanUnicefBelgië.HIVA,maart2016
![Page 82: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/82.jpg)
82
3. Participatievesessierondhetkindbeeld,hetkinderrechtenkadergelinktaankwalitatiefonderwijs,desamenwerkingendealgemenedoelstellingvandesamenwerking.
4. ParticipatieveanalysevandebeginsituatieenuitdagingendoormiddelvaneenSWOTm.b.t.kinderrechtenindeopleiding,gevolgddooreenactieplanmet3prioriteiten:participatiestudenten,instroom-uitstroomstudenten,stage-ervaringen.
5. Mappingvandestandvanzakenenmogelijkhedenm.b.t.“lerenover,doorenvoorrechten”indeverschillendeopleidingsonderdelen,gevolgddooreenactieplan.
Externeactiviteiten
- DeervaringenbinnendittrajectwerdengedeeldmetanderelerarenopleidingenbinnenhetKKGK-projectentijdensdeVELOV-conferentie2017.
- Organisatievaneengezamenlijkeconferentieomstiltestaanbijkinderrechtenalshefboomvoormeerparticipatieéngelijkekansen,omzomeerkansentecreërenvoorallekinderen:1. Inclusieenparticipatievankinderenenjongerenmeteenbeperking:eenboeiende
zoektocht2. Watisdeconcretemeerwaardevankinderrechtenenparticipatiebinnenonderwijs?3. Kinderarmoede:eenparticipatievraagstuk4. Hoeparticipatiefwerkenmetkinderenviaeencoachendecommunicatiestijl?5. Hoeconcreetaandeslaggaanmetkinderrechteninverschillendewerkvelden?6. ConcreteervaringenmetparticipatieuiteenChildRightsRespectingSchool7. SlotbeschouwingdoorBrunoVanobbergen.
Output/resultaten
" Kinderrechtenwordenvisueelenformeelgeïntegreerdinhetcurriculumendeopleidingsdocumenten:- Kinderrechtenlogo’swordenopgenomeninsyllabi.- Opleidingsonderdelendieindesyllabi,deopdrachtenofopanderemanierenwerken
aankinderrechtenbenaderingnemenineenstudiefichevolgendestandaardzinop:“Ditopleidingsonderdeelgaatinopdekinderrechtenenexpliciteertéénofmeerderekinderrechten.”
- Vialeerplatformwordtookverwezennaardekinderrechten-logo’s.- Kinderrechtenwordenopgenomeninevaluatiecriteria(stage-evaluatie,themaweek
horendebijhetwerkplekleren)" Integratiekinderrechteninspecifiekeopleidingsonderdelen.
Hoekunjekinderrechtenindelerarenopleidingintegreren?
1. Maakruimteentijdvooreenparticipatiefprocesmethetdocententeamenbetrektengepastetijdeookstudentenenstagescholen.
2. Formuleersameneenvisieophetkind(kindbeeld),kinderrechteninonderwijsenindeopleiding.Gaopzoektegaannaarcreatieveinvullingenvoordebetekenisvanrechten.
3. Reflecteeroverdeopleiding,devakinhouden,deeigenonderwijspraktijkendeuitdagingenhierbinnen.Maakeenmappingenexpliciteerwaterindeopleidingalgebeurtenwaternogmogelijkis.Gaovertoteenactieplanvoordeconcreteverwerkingindeopleidingsonderdelen.
4. Stastilbijderelatiestussendedeelnemersaandeeducatievesettings.
![Page 83: Inspiratieverslag uit de lerende netwerken Hefbomen naar ... · Netwerken kwamen, uitwisseling van good practices en samen nadenken over de implementatie van kerncompetenties en hefbomen](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022031423/5c7440b709d3f28e198bffd8/html5/thumbnails/83.jpg)
83
5. Identificeersameneenaantalprioriteitenvoorreflectieenzetopbasishiervaneenaantalactiesop(bijvoorbeeld:micro-projecteninsubteams)diedeintegratievankinderrechtenbinnendeopleidingbevorderen.
IndelerarenopleidinginHoGentwerkenweheteerstejaarbijvoorbeeldaanhetkinderrechtenkaderbinnentweeopleidingsonderdelen.
- Ontwikkelingstimuleren.Inhoud:Algemeenbegrippenkaderenhetbenoemenvandekinderrechten.
- Werkpleklerenindeklas.Activiteit:Studentengaanactiefaandeslagmetkinderrechten:studentenvertrekkenvanuithetkinderrechtenkaderaaneenthemaweekrondkinderrechten.Zewerkenleeractiviteiten(opniveauvankinderen)uit,vertrekkendevanéénofmeerkinderrechten.
Ookinhettweedeenderdeopleidingsjaarorganiseertdeopleidingactiviteitenenbiedtzeinhoudenaanbinneneenleerlijnzodatdeafstuderendeleraarzichactiefinzetrondhetlerenoverdoorenvoorrechten.