1
IRAKURKETARAKO GAITASUNA
ZAYAS, F.: 10 Ideas clave. La competencia lectora según PISA. Reflexiones y orientaciones didácticas Liburutik hartua eta moldatua.
Egilea: Marta Castillo. Irale Gasteiz. 2013/2014 R-700
2
ZAYAS, F.: 10 ideas clave: La competencia lectora según PISA.
1. Irakurketarako gaitasuna oinarrizko gaitasun bat da2. Egoera ezberdinetan eta helburu ezberdinekin irakurtzen dugu.3. Irakurketa testuen ezaugarriek baldintzatzen dute.4. Testuekin era ezberdinetan elkar eragiten dugu helburuaren
arabera.5. Informazioa aurkitu eta hautatzeko ; irakurketaren helburuak,
informazio iturriak eta hauen egokitasuna definitzea eta ezagutzea beharrezkoa da.
6. Informazioa prozesatzeko; ideiak integratu eta haien arteko harremanak ulertu behar dira.
7. Irakurtzen jakiteak testuen edukien gaineko hausnarketa egitea suposatzen du.
8. Irakurtzen jakiteak testuen egiturari buruzko hausnarketa egitea suposatzen du.
9. Norbanakoaren eta irakurketaren arteko konpromisoa ezinbestekoa da irakurketarako gaitasunean.
10. Irakurketarako gaitasuna garatzeko ezinbestekoa da ezagutza metakognitiboa izatea.
3
Beharrezkoa da:
Giltza ideia 1:Irakurketarako gaitasuna oinarrizko gaitasun bat da.
Norberaren esanahia
erakitzekoTestuarekin elkareragin,
aurrezagutzak eta helburua kontuan
hartuz.
Hitzak eta esanahi literala ezagutu.
4
PISA-k nola definitzen du irakurketarako gaitasuna?
“ Helburu pertsonalak erdiesteko, aukerak eta ezagutzak garatzeko, eta gizartean parte hartzeko
xedearekin irakurleak testu idatziak ulertzeko, erabiltzeko eta aztertzeko duen gaitasuna da
(OECD, 2009b)”
5
Ideia giltza 6: Informazioa prozesatzeko; ideiak integratu eta haien arteko harremanak ulertu behar dira.
Ideiak prozesatzea eta integratzea harremanetan dauden ekintzak dira.
Testu baten ideia nagusia/nagusiak ateratzerakoan informazioa integratzen ari gara. Honetarako, ideien arteko lotura ezagutu behar dugu eta askotan inferitzen dugu explizituki ez baitagoelako.
Testu antolatzaileek lan honetan laguntzen gaituzte.
6
Testuen ulermen orokorra
1. Zein testu mota den ikusi. 2. Gaia antzeman.3. Ideia garrantzitsuak identifikatu.4. Ideien arteko harremanak.: testu eskemak.5. Ideien arteko lotura: informazioaren progresioa. Haria ez galtzeko.6. Testu elektronikoen ulermena. Hipertestua.
Zerrendapena
Sailkapena
Konparaketa
7
MarkagailuakInformazioaren antolatzaileak
Ordenagailuak Hasteko, jarraitzeko,…Alde batetik,Beste alde batetik…
Lokailuak Gehigarriak Gainera, baita ….ere, -agatik ere,
Ondoriozkoak Beraz, ondorioz, hortaz, horregatik, hori dela eta…
Kontraesateko Hala ere, hala eta guztiz ere, halabaina, haatik, …ErrepikapenakOrdezkapenak
Nominalizazioak
8
Giltza ideia 2: Egoera ezberdinetan eta helburu ezberdinekin irakurtzen dugu.Norberaren helburuak betetzeko, ezagutza
garatzeko eta gizartean parte hartzeko irakurtzen dugu.
PISAk irakurketaren konpetentzia neurtzeko Europako Erreferentzia Marko Bateratua aintzat hartu du. Hizkuntza-jarduerak gizarte-testuinguruan gertatzen dira.
PISAk egungo gizarteak eskatzen duen irakurle eredua izateko behar diren trebetasunak eta estrategiak neurtzen ditu.
Lau irakurketa egoera identifikatu dira:
9
Irakurketa egoerakPERTSONALA • Interes pertsonalak asetzeko.
• Testu generoa: fikzioa, informatiboak, gutunak,e-mailak, nobelak, blogak…
PUBLIKOA • Gizartearekin zerikusia duten jarduerak. Testuinguru zabalagoa.• Testu generoa: informazio-testuak, dokumentu ofizialak, foroak, berrien web-orriak, iragarpen ofizialak.
HEZKUNTZA • Trebakuntza arlokoekin lotutako testuak.• Testu genereoak: Testu-liburuak, ariketak, irakaskuntza interaktiborako programa informatikoak,…IKASTEKO IRAKURTZEN DA.
LANEKOA/LANBIDEKOA • Lan esparruarekin lotura dutenak.• Testu generoak: iragarkiak, laneko helbideak, jarraibideak,…EGITEKO IRAKURTZEN DA.
10
Testu-generoak
Testu-generoa
Ekintza komunikatiboa
Egoera komunikatib
oan
Helburu batekin
Gizarte baten kokatua
Gai zehatz baten
inguruan
Objektu linguistikoa
Testu egitura batekin
Ezaugarri linguistikoeki
n
Formatu batekin
11
Testu-generoa: Adibidea. Zayas, F.
12
IRAKURRI AURRETIK
IRAKURRI BITARTEAN
ESTILO FUNTZIONALA
Generoa ezagututa, irakurleak hainbat eduki eta testuaren helburua aurreratu ditzake.
• Generoaren egitura ezaugarriak: Testu patroiak, koherentzia-nozioak, kohesio-adierazleak,…)• Hizkuntza-ezaugarriak (morfologia, sintaxia, semantika)•Ezaugarri paralinguistikoak: 1. Elementu
tipografikoak: hitzak, esaldiak, paragrafoak, kapituluak,…
2. Informazioa banatzeko erabakiak: aurkibidea, prologoa, sarrera egiteko formulak, bukaera-moduak,…
Genero bakoitzak erregistro jakin bat dauka.Antzeman, igorlearen jarrerak utzitako markak (espresiboak eta ebaluatzaileak).
IRAKURKETA KRITIKOA.
13
Ideia giltza 3: Irakurketa testuen ezaugarriek baldintzatzen dute.
“Durante la construcción del significado, el lector pone en
marcha distintos procesos, destrezas y estrategias para promover, controlar y mantener la comprensión. Se prevé
que estos procesos y estrategias varíen en función del contexto y de la finalidad a medida que los lectores
interactúan con una serie de textos continuos y discontinuos en el medio impreso y (…) en el medio
electrónico.”
La Lectura en PISA 2009, p. 34
14
TESTUEN SAILKAPENA
Formatuaren araberaJarraitua, etena eta
mistoa
Testu motaren arabera
Deskribapena, narrazioa,
aurkezpena, argudioa,
instrukzioa, transakzioa
Inprimatutakoak
Elektronikoak
Ingurunearen arabera
Irakurleak ez du eraginik: web orri ofizialak.
Irakurleak eragina du: foroak, blogak, formularioak
15
INPRIMATUTAKO TESTUA ETA TESTU ELEKTRONIKOA:IMPRIMATUTAKO TESTUA TESTU ELEKTRONIKOA
EDO HIPERTESTUA
Muga zehatzak Muga zehatzik gabe: testu aldakorrak eta dinamikoak.
Sekuentzia bidezko irakurketa: aldez aurretik zehaztutako hurrenkera jakin batean.
Ez dago sekuentzia bidezko irakurketa: irakurleak berak taxutzen du bere ibilbidea, sarean nabigatzeko galuak lagunduta.
Aukera badago testuaren egitura bistaratzeko.
Egileak berak irudikatu behar du hipertestuaren azaleko egitura.
Ezagut daiteke diskurtso generoen ezaugarriak
Lausotuta daude genero-diskurtsiboaren ezaugarriak
Egiletza eta fidagarritasun adierazleak daude.
Zailtasuna dago informazioaren egiletza eta sinesgarritasuna baloratzeko.
16
Ideia-giltza 4: Testuekin era ezberdinetan elkareragiten dugu helburuaren arabera.
Irakurketarako gaitasuna
Testuaren edukiaren erabilera
Testutik kanpo dauden
ezagutzen erabilera
17
Testuaren edukieraren erabilera
Informazioa jaso
Informazioa integratu eta interpretatu
Interpretazio bat landu
Ulermen orokorra garatu
18
Testutik kanpoko dauden
ezagutzen erabiliera
Edukiaren inguruko
hausnarketa eta balorapena
Testuaren egituraren inguruko
hausnarketa eta balorapena
Hausnartu eta baloratu
19
Ideia-giltza 5:Informazioa aurkitu eta hautatzeko ; irakurketaren helburuak, informazio iturriak eta hauen egokitasuna definitzea eta ezagutzea beharrezkoa da.
“ Localizar y seleccionar información implica definir los objetivos de la lectura, conocer las fuentes y valorar su pertinencia. En contextos de aprendizaje, este aspecto de la competencia lectora constituye una de las diversas destrezas requeridas para la construcción de los conocimientos. Su aprendizaje se fomenta en la medida en que la lectura, en todas las áreas del currículo, sea un instrumento de aprendizaje dentro de metodologías activas, como el trabajo por proyectos. Estas destrezas son en la actualidad especialmente importantes en el uso de fuentes web, pues la localización, selección y valoración de la información tiene dificultades específicas.”
20
Nabigatzaileen erabilera.
Web orrien harpidetza: netvibesMarkagailu sozialak
https://www.google.com/insidesearch/tipstricks/all.html
21
Ideia-giltza 7: Irakurtzen jakiteak testuen edukien gaineko hausnarketa egitea suposatzen du. “ Saber leer supone saber reflexionar sobre el
contenido de los textos. Si sólo comprendemos el significado literal del texto, no podemos utilizar las informaciones para resolver situaciones nuevas. Ello requiere un nivel de comprensión más profundo: situar lo que el texto nos dice en el momento de nuestra experiencia. La reflexión sobre el contenido del texto y su valoración son operaciones necesarias cuando usamos los textos para aprender, que no consiste en memorizar la información, sino en construir nuevos conocimientos.
22
Irakurritakoaren gaineko ulermen sakona gauzatzeko laguntzen duten hainbat jarduera:
Identifikatu testuan azaltzen zaigun informazio berria.
Informazioa bererabili testu berri bat sortzeko.
Irakurritakoaren gainean argumentu berriak erantsi.
Bi iturri desberdinetatik jasotako informazioa alderatu.
23
Ikasteko irakurriEduki berriari ulermen pertsonala esleitu
behar zaio.Xedearen arabera ideien gerarkia ezarri.Pasarteetan azaldutako ideien inferentziak
eta informazioaren integrazioa egin.Prozesuaren balorapena egin, ulermen
prozesuaren balorapena.Testuen inguruko galderak egin: hasi baino
lehen, bitartean eta bukaeran.Irakurri idazteko.
24
Ondorioz, lanaren ardatz nagusiak hauek dira:1. Informazio bilaketa.2. Ekoizpen bat.
Irakurketak helburu bat du. Testu berriak sortu behar dira aldez aurretik ulertuak eta interpretatuak izan diren idatzitako testu batzuetatik abiatuta . Laburtu eta sintetizatu behar dira. Testu berriak genero konkretu bat izan behar du.
25
Irakurle kritikoak izateko baldintzak:Egileak dituen interesak ezagutzen ditu.Adierazitakoaren gaineko egileak duen jarrera
eta iritzia antzematen du.Testu generoa identifikatzeko gaitasuna du.Testuan azaltzen diren diskurtso ezberdinen
jatorria ezberdintzen dute. Datuen eta adibideen fidagarritasuna
ebaluatzeko gaitasuna du.Testuaren esanahi literaletik at dauden datuak
antzemateko gai da. Hala nola: egoera komunikatiboa, hartzailea , egilearen identitatea, beste diskurtso batekin harremanatzea,…
26
Ideia-giltza 8: Irakurtzen jakiteak testuen egiturari buruzko hausnarketa egitea suposatzen du.
INFERENTZIAK EGITEKO GALDERAKNork hitz egiten du testu honetan?Ekintza komunikatiboak zein helburu
betetzen ditu?Zein da hartzeileak hartu beharko duen
jarrera?Zer nolako presentzia du hartzaileak testuan?Zein da egilearen jarrera adierazitakoaren,
hartzailearen eta bere buruaren aurrean?Zein hautaketa linguistiko egiten ditu bere
elkartruke komunikatiboaren xedea lortzeko?