Jaaroverzicht 2015
Goed beheren, intensief beleven
De pilot om een
vakantiehuisje in
Oostvoorne in gebruik
te nemen, is met een
jaarbezetting van
ruim 90 procent
geslaagd!
VOORWOORD
Goed beheren, intensief belevenHet jaar 2015 is voor het Zuid-Hollands
Landschap succesvol verlopen. In de
Krimpenerwaard en de Bollenstreek
hebben we diverse percelen kunnen
aankopen. Ook het verwerven van
50 hectare natuur op Natuureiland
Sophiapolder was een hoogtepunt.
Daarnaast hebben we de Vosse- en
Weerlanerpolder van de gemeente
Hillegom in langjarig beheer gekregen.
Aan ons de uitdaging om de weidevogels in dit
gebied te behouden. In de Krimpenerwaard
blijken we hiertoe in staat te zijn. Inventarisaties
hebben aangetoond dat de weidevogelstand in
onze natuurgebieden stabiel blijft, terwijl landelijk
een sterk dalende trend zichtbaar is. De goede
samenwerking met de Natuurcoöperatie
Krimpenerwaard draagt hier zeker aan bij.
Naast het beschermen van natuur en waardevolle
landschappen is ook het verbinden van mensen
met natuur en onze stichting een kerntaak. De
Dag van de Zandmotor was wederom een groot
succes. Honderden ouderen hebben genoten van
een dagje op het strand. En ook de Leidse
Hooidagen, de Duinendag in de Duinen van
Oostvoorne en de Fruitplukdag langs de Diefdijk
waren geslaagde evenementen waar duizenden
kinderen en hun ouders en grootouders de natuur
hebben beleefd.
Ten slotte kijk ik graag nog even vooruit
naar 2016. Er dienen zich mooie aan-
koopkansen voor (zoals de Crezéepolder)
en de campagne ‘van6naar10procent’ zal
stevig worden ingezet. Om onze provincie
leefbaar te houden, willen we er vier
procent nieuwe natuur bij. Binnen de
campagne kan iedereen hier een steentje
aan bijdragen. Door het opheffen van
Groenservice Zuid-Holland krijgen talloze
natuur- en recreatiegebieden een andere
beheerder. Wij hebben de ambitie om
bijvoorbeeld het Loetbos in de Krimpe-
nerwaard en de Rhoonse en Carnisse
Grienden in beheer te krijgen.
Michiel Houtzagers,
Directeur Stichting
Het Zuid-Hollands Landschap
Het beheer van de in totaal 4.571 hectare natuur en waardevolle landschappen is een kerntaak van het Zuid-Hollands Landschap. Vaak gaat het om jaarlijks terugkerende werkzaamheden zoals het maaien van gras en het hakken van grienden. In 2015 werden daarnaast verschillende projecten uitgevoerd die de kwaliteit van de natuur en de recreatieve mogelijkheden verbeteren.
Natuur en Landschap
Restauratie Fort NoorddijkNabij Nieuwenhoorn ligt Fort Noorddijk, dit pa-
reltje in het landschap heeft zowel voor de natuur
als cultuurhistorisch een grote waarde. Het Zuid-
Hollands Landschap heeft restauratiewerkzaam-
heden aan Fort Noorddijk verricht. Belangrijke
ingrepen zijn het aanbrengen van een waterdich-
te coating op het dak van het fort en het vervan-
gen van alle kozijnen. Het fort is een belangrijke
winterslaapplaats voor vleermuizen.
Schapen op slikkenOp de Slikken van Voorne heeft een schaapskud-
de gegraasd. Zij dragen hiermee bij aan het te-
rugdringen van verruiging van het getijdengebied.
Met name door stikstofoxiden uit de lucht worden
de Slikken van Voorne steeds voedselrijker. Dit
is nadelig voor talloze plantensoorten die afhan-
kelijk zijn van voedselarme omstandigheden. De
grazende schapen proberen het tij te keren.
Bruggen in Klein Profijt vervangenMet het vervangen van de laatste vier bruggen
kon dit project in 2015 succesvol worden afge-
rond. Recreanten en terreinmedewerkers kunnen
het getijdennatuurgebied langs de Oude Maas bij
Rhoon nu weer veilig bezoeken. Het vervangen
van de bruggen was een logistiek ingewikkelde
operatie. De houten brugdelen moesten over
smalle paadjes naar de verschillende plekken ge-
transporteerd worden.
Nieuwe kozijnen voor Fort Noorddijk!
Door de renovatie
van Landgoed
Ockenburgh in
Den Haag krijgt het
drukbezochte gebied
steeds meer allure.
Resultaten 2015• In het natuurgebied Ommeloop
bij Brielle is een belevingspad
aangelegd.
• De boomgaard in De Kleistee in
Ouddorp is samen met vrijwilligers
van Natuur en Landschap Goeree-
Overflakkee en medewerkers van
Rabobank Goeree-Overflakkee
opgeknapt.
• Met geld van de Nationale
Postcode Loterij en het Streekfonds
Krimpenerwaard is er in de
Krimpenerwaard een aantal
zogeheten zwarte sternputten
aangelegd. De vogels kunnen hier
veilig broeden.
• Het voormalig baggerdepot aan de
Zouwendijk nabij Meerkerk is weer
ingericht als natuur. Voor bezoekers
is een wandelpad door het gebied
aangelegd.
• Op een aantal percelen in de
Achthovense Uiterwaarden heeft
akkerbouw zonder bemesting
plaatsgevonden. Hierdoor verschraalt
de bodem en ontstaan op termijn
waardevolle glanshaverhooilanden.
• De beheerkosten over 2015 komen
uit op een bedrag van € 481,= per
hectare ten opzichte van € 644,=
over 2014.
De laatste bruggen zijn
geplaatst!
Staat van baten & lasten 2015(x € 1.000)
Baten
Baten uit eigen fondsenwerving 2.240
Baten uit acties van derden 937
Subsidies van overheden 1.581
Baten uit beleggingen 289
Overige baten 3.217
Totaal baten 8.264
Lasten, besteed aan de doelstelling:
Natuurbeheer 1.135
Monitoring 64
Kwaliteitsborging 54
Zakelijke lasten -11
Recreatie 282
Bezoekerscentrum 31
Communicatie 346
Ontwikkeling 181
Beheer derden 433
Opstallen 203
Beheeradministratie 55
Projecten 2.545
Totaal besteed aan doelstelling 5.318
Werving baten
Kosten eigen fondsenwerving 256
Kosten uit acties van derden 17
Kosten verkrijging subsidies v. overheden 55
Kosten beleggingen 1
Kosten beheer en administratie 750
Totaal werving baten 1.079
Totale lasten 6.397
Resultaat 1.867
Voor specificaties: www.zhl.nl/jaarrekening
Recreatie en ToezichtHet Zuid-Hollands Landschap vindt het belangrijk dat mensen kunnen genieten van de natuur en waardevolle landschappen in Zuid-Holland. Verbinding van mens en natuur is een van de speerpunten van het Meerjarenbeleidsplan. Om mensen veilig van de natuur te kunnen laten genieten, wordt toezicht gehouden.
Boswachters Handhaving ontdekten in de duingebieden
van Voorne en Hoek van Holland op meerdere plaatsen
hennepplanten.
Het Zuid-Hollands Landschap
streeft naar meer toezicht.
Bezoekerscentrum TenellaplasBezoekerscentrum Tenellaplas is al vele jaren
een belangrijk vertrekpunt voor een wandeling
of fiets tocht door de Duinen van Oostvoorne.
Daarnaast starten er ook veel excursies. In 2015
bedroeg het aantal deelnemers aan aangevraag-
de excursies door groepen zo’n 700. Zo’n 800
kinderen en hun ouders namen deel aan de rug-
zakroutes. Van deze aantrekkelijke manier om de
natuur te ontdekken, wordt steeds vaker gebruik
gemaakt. Dit kan ook gezegd worden van de NPL-
fietsuitleenservice. Hier is meer dan 100 keer ge-
bruik van gemaakt. Het bezoekerscentrum is, net
al voorgaande jaren, weer meer dan 210 dagen
geopend geweest. Dit is alleen mogelijk geweest
dankzij de inzet van vele vrijwilligers.
Natuurspeeltuin Eiland van BrienenoordOp het Eiland van Brienenoord is de nieuwe na-
tuurspeeltuin ‘De blije Bij’ geopend. Kinderen
hebben hier de ruimte om met boomstammen,
rivierzand en wilgentakken te spelen. De Natuur-
speeltuin is een gezamenlijk project van het Zuid-
Hollands Landschap en de Volkstuinvereniging
Van Brienenoord. Bij de opening konden kinderen
broodjes bakken op houtvuur, vogelhuisjes timme-
ren, bijenhotels maken, uilenbraakballen pluizen
en insecten zoeken in de omgeving.
Resultaten 2015 • De vergaderruimte in het
bezoekerscentrum Tenellaplas werd
170 keer geboekt en gebruikt voor
workshops, lezingen, cursussen,
vergaderingen en intern overleg.
• Door het wegvallen van een provinciale
subsidie voor het bezoekerscentrum
kan de medewerker van het
Zuid-Hollands Landschap nog maar één
dag per week als beheerder actief zijn.
Vrijwilligers vangen het werk op.
• De boswachters Handhaving hebben
300 officiële waarschuwingen
uitgedeeld en is er 275 keer proces-
verbaal opgemaakt.
In de regio Kuststreek zijn de recreatievoorzieningen in kaart gebracht en is een onderhouds-, vervangings-, en investeringsbegroting gemaakt.
Broodjes bakken bij de opening van ‘De blije Bij’
Ga eens
naar onze nieuwe
natuurspeeltuin
Wijziging opzet beheerplannenIn 2015 is het Zuid-Hollands Landschap in
samenspraak met de Natuurwetenschappelijke
Commissie gestart met een pilot voor het op-
stellen van een deelregiovisie voor de Krimpe-
nerwaard, een nieuw niveau in de beheerkwali-
teitscyclus. Een deelregio is veelal gebaseerd op
samenhangende landschappelijke kenmerken
(een ‘streek’). Het planniveau van de deelregio-
visies leent zich beter om de nieuwe organisatie-
koers (Binden, Bewaren, Bezielen en Betalen),
die de ambities voor de organisatie op een hoog
abstractieniveau beschrijft, te vertalen naar
streekniveau. Deelregiovisies benaderen de as-
pecten natuur, beleving, samenwerking en cul-
tuurhistorie in samenhang.
Weidevogels in de KrimpenerwaardPolder De Nesse in de Krimpenerwaard is in
2015 geïnventariseerd op broedende weidevo-
gels. Tureluur is iets toegenomen, slobeend iets
afgenomen, grutto gelijk gebleven. Als je nagaat
dat het landelijke beeld nog steeds een nega-
tieve trend weergeeft en 2015 wordt gezien als
een slecht jaar voor de weidevogels, is dit hoop-
Welke effecten het beheer van
natuur en landschap op de flora en
fauna heeft, wordt door het
Zuid-Hollands Landschap
nauwgezet gevolgd. Om dit in
de toekomst nog beter te kunnen
doen, wordt gewerkt aan het
opstellen van deelregiovisies. Als
eerste voor de Krimpenerwaard.
Hier hadden de weidevogels een
goed broedseizoen.
Kwaliteits- borging Natuurbeheer
In de Hooge Boezem
achter Haastrecht zijn in
de trektijd een poelruiter
en een reuzenstern
waargenomen.
Resultaten 2015• In polder De Nesse verbetert
de waterkwaliteit door minder
verontreinigd oppervlaktewater in
te laten.
• Tijdens nachtelijk onderzoek op het
strand van Oostvoorne is de zeldzame
Noordse woelmuis ontdekt.
• De kleine bonte specht heeft Klein
Profijt als leefgebied gekozen.
• In polder Achterbroek profiteerden
weidevogels van een hoger waterpeil.
In de Zouweboezem heeft een steltkluut gebroed.
gevend. Maar voor zo´n grote polder kan het nog
beter. Daarom gaat het Zuid-Hollands Landschap
in 2016 samen met het Hoogheemraadschap aan
de slag in het gebied. Er worden flauwe oevers
aangelegd waardoor er meer foerageergebied ont-
staat. Bredere greppels bieden kruiden meer kans.
Kuikens maken hier graag gebruik van. Wellicht
de belangrijkste maatregel is dat het waterpeil
een natuurlijker verloop krijgt en het gebied in het
voorjaar een stuk natter wordt. Gras groeit daar-
door minder snel, waardoor er pas na het broed-
seizoen gemaaid hoeft te worden. Daarnaast wordt
de grond zachter, zodat grutto’s en andere ‘lang-
snavels’ makkelijker naar wormen kunnen zoeken.
Fiets eens door de
Krimpener-waard!
De Grutto..!
Prachtige landschappen voor wandelingen en
fietstochten
Leidse Hooidagen zeer geslaagdDe Leidse Hooidagen zijn op 29 en 30 augustus
zeer succesvol verlopen. Ruim 2.800 bezoekers
vermaakten zich met talloze activiteiten in na-
tuurgebied ´t Vogelhoff in Leiden. Het is voor
de derde keer dat het Zuid-Hollands Landschap
met vele partners de Leidse Hooidagen organi-
seerde. In 2015 met Naturalis en Museum Boer-
haave als nieuwe partners. Doel was om ouders
en kinderen te laten ervaren hoe leuk het is om
de natuur in te trekken. Geholpen door het schit-
terende weer is dat bijzonder goed gelukt.
Communicatie, Voorlichting en EducatieMet verschillende middelen
en activiteiten werkt het Zuid-
Hollands Landschap aan haar
zichtbaarheid en draagvlak en
zorgt zij ervoor dat zoveel mogelijk
mensen kunnen kennismaken met
natuur, erfgoed en landschap. De
focus ligt hierbij vooral op lokale
en regionale activiteiten
waardoor mensen
gestimuleerd worden om
de genieten van ‘natuur
dichtbij’.
Het tijdschrift werd in
2015 verzonden zonder
plastic seal. Dit leverde
niet alleen een kleine
besparing op, maar
draagt vooral bij aan een
‘groener’ imago.
Dag van de Zandmotor
Resultaten 2015 • Het Zuid-Hollands Landschap
organiseerde in 2015 zo’n 175
excursies, activiteiten, werkdagen en
evenementen.
• Ruim 300 scholieren kregen op
Natuureiland Sophiapolder een
veldwerkles.
• De website trok 319.332 unieke
bezoekers, een groei van 63,9 procent
ten opzichte van 2014.
• Tijdens de verschillende
Lammetjesdagen konden kinderen
lammetjes knuffelen en beschuit met
muisjes eten.
• Het Zuid-Hollands Landschap wist haar
e-mailadressenbestand uit te breiden
van 12.000 naar 15.500.
Tijdens de Dag van de Zandmotor beleefden 400 ouderen een bijzondere dag op het strand.
Fruitplukdag langs de DiefdijkOp 3 oktober organiseerde het Zuid-Hollands
Landschap een feestelijke Fruitplukdag. Ie-
dereen was welkom in de boomgaard aan
de Diefdijk in Leerdam. Naast het plukfruit
en sap, werd er ook haardhout uit eigen ter-
reinen verkocht. En wie er echt een gezel-
lig uitje van wilde
maken, kon vooraf
een goed gevulde
picknickmand re-
serveren. De Fruit-
plukdag trok zo’n
450 bezoekers.
Lekker springen in het hooi, natuurlijk op de Leidse Hooidagen...
Samen waterdiertjes
zoeken
Fondsenwerving en Beschermers-wervingDe afgelopen jaren zijn verschillende
overheidssubsidies afgebouwd.
Om de noodzakelijke en wenselijke
activiteiten toch te kunnen uitvoeren,
is het belangrijk mensen actiever bij
ons werk te betrekken. Deze koers
varen we nu enkele jaren en werpt zijn
vruchten af.
De achterban van
het Zuid-Hollands
Landschap bestond
eind 2015 uit 48.607
Beschermers, een lichte
afname ten opzichte van
het jaar 2014.
Beschermers van het
Zuid-Hollands Landschap kamperen
Resultaten 2015• Eneco en Nuon onderzoeken samen
met het Zuid-Hollands Landschap
hoe zij het natuur- en recreatiegebied
in de directe omgeving van Windpark
Slufterdam kunnen versterken.
• De bijdrage van de Nationale
Postcode Loterij maakte ook in 2015
de uitvoering van talloze projecten
mogelijk.
• Een geselecteerde groep Beschermers
kreeg een mailing op de mat waarin
de mogelijkheden voor een periodieke
schenking of nalatenschap werd
uitgelegd.
De inkomsten uit Beschermers bleven stabiel.
Campagne ‘Van 6 naar 10 procent’In 2014 is een marketingstrategie ontwikkeld om
mensen meer aan het Zuid-Hollands Landschap
te binden en op nieuwe manieren financiële mid-
delen te genereren. Deze strategie is vertaald
naar de campagne ‘Van 6 naar 10 procent, een
verademing voor de regio’. Het fundament on-
der deze campagne is dat maar zes procent van
Zuid-Holland uit beschermde natuur bestaat. Om
de provincie voor mensen gezond en leefbaar te
houden zou dit tien procent moeten worden. Be-
gin november is het project officieel gestart met
de lancering van een campagnewebsite. Mensen
kunnen hier een stukje bestaande natuur van het
Zuid-Hollands Landschap adopteren of aangeven
in welke Zuid-Hollandse regio meer beschermde
natuur zou moeten komen.
Samenwerking met bedrijven en instellingenDiverse bedrijven en instellingen steunen het
Zuid-Hollands Landschap en dragen daarmee bij
aan het behoud van de natuur en waardevolle
landschappen in Zuid-Holland. In 2015 werkte
de stichting samen met: AKZO Nobel, Archeon,
BP Raffinaderij Rotterdam, APM Terminals Maas-
vlakte II, De Friesland Zorgverzekeraar, Europe
Container Terminals (ECT), Gemeente Noordwijk,
Gemeente Westland, HD Projectrealisatie, Shell
en thuiszorgorganisatie Florein. Vermogensfond-
sen droeg bij aan niet-reguliere
projecten, restauraties
bijvoorbeeld, of publiek-
sevenementen. Daarnaast
zijn er ook anonieme
partijen geweest, die bij-
gedragen hebben aan de
totstandkoming van dit
soort mooie projecten. Het
Zuid-Hollands Landschap
is erg blij met deze samen-
werking.
Verwerving NespolderIn de Nespolder bij Bergambacht kon het laatste
inliggende graslandperceel in het nieuwe na-
tuurgebied verworven worden. De aankoop past
binnen de afspraken die zijn gemaakt in het ka-
der van het Veenweidenpact Krimpenerwaard.
Hierin is afgesproken dat door de Krimpener-
waard een robuuste strook natuur wordt aange-
legd. Het nieuw verworven perceel heeft net als
de andere percelen in het zuidelijke deel van de
polder botanische potenties. Door de ligging on-
deraan de Lekdijk komt er kwel in het gebied
voor. Dotterbloem en echte koekoeksbloem zijn
soorten die hiervan profiteren. Daarnaast loopt er
een oude stroomrug door het gebied. De klei en
het zand dat hierdoor op het veen ligt, is ideaal
voor planten als bosbies en zeegroene rus. Door
de Nespolder loopt een gemarkeerde wandelrou-
te van ruim drie
kilometer. Dus
ook recreanten
profiteren van
de verwerving.
Beleid en SamenwerkingHet actief verwerven van natuur
is in 2015 beperkt gedaan. In
totaal is ruim 22 hectare nieuw
in eigendom of (tijdelijk) beheer
gekomen. Het gaat om enkele
percelen in de Krimpenerwaard en
in de Bollenstreek.
De verwerving van 50 hectare grond op Natuureiland Sophiapolder maakt het beheer efficiënter en
goedkoper.
Gereedschaps-
uitleen, goed
idee!
Project Buijtenland van RhoonHet Zuid-Hollands Landschap heeft een gesprek
gevoerd met de drie kwartiermakers die een na-
tuurcoöperatie realiseren in het Buijtenland van
Rhoon. Het Zuid-Hollands Landschap heeft de
ambitie geuit om conform het plan Veerman de
Rhoonse en Carnisse Grienden samen met Klein
Profijt integraal als Natura 2000-gebied te gaan
beheren.
Voor verschillende Natura 2000-ontwerpbeheerplannen diende het Zuid-Hollands Landschap zienswijzen in.
Resultaten 2015 • In polder De Nesse bij Ouderkerk aan
den IJssel zijn twee weidevogelrijke
percelen verworven.
• Bij Langeveld zijn een voormalige
camping en een voormalig bollenveld
verworven. De twee gebieden worden
omgevormd tot duinnatuur.
• In het kader van het programma Natuur
& Gezondheid in Den Haag wordt op
Landgoed Ockenburgh een speciale
route ontwikkeld voor mensen die
slechtziend of slecht ter been zijn.
• Het Zuid-Hollands Landschap is
betrokken bij de campagne ‘Baywatch’,
die tot doel heeft te voorkomen dat
de kust door bebouwing verder wordt
aangetast.
• De Groene Motor heeft een aantal grote
projecten, zoals de interactieve website
en een volledig webbased
gereedschapbeheersysteem
gelanceerd en talloze
cursussen georganiseerd.
De Nespolder bij Bergambacht
Sophiapolder...
Personeel en Organisatie
Nieuwe functieprofielenIn 2015 vond een onderhoudsronde functiepro-
fielen plaats met als resultaat toekomstbesten-
dige resultaatgerichte functieprofielen, en een
aantal aangepaste functiebenamingen om de
herkenbaarheid naar buiten te vergroten. Zo zijn
er nu bijvoorbeeld Boswachters Uitvoering en
Boswachters Handhaving.
Provinciale Vrijwilligersdag Ruim 300 vrijwilligers kwamen op 14 maart
naar Nieuw Leeuwenhorst voor de Provinciale
Vrijwilligersdag. Ze genoten van een heerlijke
lunch en allerlei activiteiten. Daarnaast werd de
nieuwe website ‘Zelf doen in Erfgoed en Groen
Zuid-Holland’ aangekondigd. Hier kunnen vrij-
willigers nieuwe kennis opdoen, kennis delen,
zich opgeven voor activiteiten en cursussen, el-
kaar ontmoeten en zich presenteren. De Groene
Motor en Erfgoedhuis Zuid-Holland zijn de initi-
atiefnemers van de website.
Groei aantal vrijwilligersHet aantal vrijwilligers dat actief is voor het
Zuid-Hollands Landschap groeit nog altijd jaar-
lijks. Eind 2015 stond de teller op 285, een
record. De stichting is verheugd over de groei.
Mede door de professionele begeleiding, een
gevarieerd cursusaanbod en een volwaardige en
herkenbare outfit zijn de vrijwilligers waardevolle
krachten in het veld, in het bezoekerscentrum,
bij excursies en op kantoor.
Het volledige Jaarverslag en Jaarrekening 2015 is te downloaden via: www.zhl.nl/publicaties
In 2015 is de cultuuromslag meer
en meer geïmplementeerd in
onze manier van werken, denken,
overlegstructuren en werving
en selectie. Er is gewerkt aan
resultaatgerichte functieprofielen
en de stichting gaat aan de slag
met resultaatgericht werken en
duurzame inzetbaarheid. Het aantal
vrijwilligers blijft stijgen.
Oude Delft 1162611 CG Delft010 - 272 22 22
De foto’s in dit
jaaroverzicht zijn onder
andere gemaakt door:
Jan-Alewijn Dijkhuizen,
Henk Freriksen, Niels
Godijn, Niek Koppelaar
en Idde Lammers.