-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
1/186
T.C.
stanbul niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits
Temel slm Bilimleri Anabilim Dal
Yksek Lisans Tezi
METN VE SENED TENKD AISINDAN
MELEN CENNE RUH FLEMES VE
KADERN YAZMASI HADSNN
DEERLENDRLMES
Hseyin ETN
(2501050453)
Tez Danman
Do. Dr. Mustafa KARATA
stanbul 2008
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
2/186
ii
TEZ ONAYI
Temel slm Bilimleri Anabilim Dalnda 2501050453 numaral Hseyin
ETNin hazrlad Metin ve Sened Tenkidi Asndan Melein Cenine Ruh
flemesi ve Kaderini Yazmas Hadisinin Deerlendirilmesi konulu YKSEK
LSANS / DOKTORA TEZ ile ilgili TEZ SAVUNMA SINAVI, Lisansst
retim Ynetmeliinin 15. Maddesi uyarnca .. gn
saat..dayaplm, sorulan sorulara alnan cevaplar sonunda adayn tezinin
.ne OYBRL /OYOKLUUYLA karar verilmitir.
JR YES KANAAT (2) MZA
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
3/186
iii
Z
Bu alma, ana temalar itibariyle, insann ana rahmindeki yaratl,
kendisine ruh flenmesi ve kaderine ait baz unsurlarn yazlmas konularn ihtiva
eden hadisin sened ve metin tenkidi asndan deerlendirilmesini konu
edinmektedir. almada ncelikle yukarda ad geen konular zerinde yaplan
deerlendirmeler ve tespitler ele alnmtr. lgili hadisin, kelm ve fkh literatrne
ait kitaplarda delil olarak kullanld konulardan bir ksm, hadisin ana atsn
oluturan muhtevadan uzak olduu iin, sz konusu rivayetlerinin bu kitaplarn hangi
blmlerinde zikredildiini vermekle yetinilmitir. Hicri ilk asrla snrlandmz
hadis kitaplarndaki rivayetlerin yerleri tespit edilmi, bu rivayetlerin senedlerinde
yer alan rvilerin cerh-tdil durumlar incelenmitir. snadlara ait deiik unsurlar dagz nnde bulundurularak, shhatli olup-olmadklar tespit edilmeye allmtr.
Hadis kitaplarnda yer alan rivayetlerin lfz ve mna bakmndan birbirleriyle
mukayeselerinin de yapld bu almada, takdim-tehir ve ziyadelik-noksanlk
asndan metinler karlatrlm, tarihi sre ierisinde metnin durumu incelenmi
ve ortak bir metin ins yoluna gidilmitir.
ABSTRACT
This work deals with the reconsideration of text and the narration chain of the
hadith concerning with creation in the uterus, insufflation of the soul to the embryo
and the predestination. At first, the subjects which are mentioned above are
discussed and some fatcs are pointed out as a result of this discussion. Due to the fact
that this hadith is not a direct subject of Islamic jurispredunce (fiqh) and Islamic
theology (kalam), it is solely mentioned some topics in which the hadith is used as an
argument. On the other hand, after the dealing with the position of the hadith in the
hadith books which are compiled in the first tree century of Hegira, the narrators are
examined according to hadith criticizing techniques (jarh and tadil).
After comparing the diffrent way of narrations of the hadith in their literal
sense and meaning, the texts are compared in points of being incomplete or having
some extra parts; preceding some parts over the others or postponing them. The
stuation of the hadith is also examined via the history and it is aimed to constract acommon text from different way of narrations.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
4/186
iv
NSZ
slm Dininin iki ana kayna hi phesiz Kuran ve Snnettir. Dolaysyla
dinin anlalmas zerine yaplan alma ve gayretler Kuran ve Snnet eksenli olma
ynnde gelime kaydetmitir. Hz. Peygamber (s.a.v)in snneti ise Kurann beyn
olma zelliine sahiptir. Bu nedenle snnet, tarih boyunca Kuran anlama
abalarnda en temel unsur olma zelliini korumutur. Hadis-i erifler de Hz.
Peygamber (s.a.v)in snnetinin metin halinde gnmze kadar ulam formudur.
Dolaysyla hadisleri anlamak ve yorumlamak, Hz. Peygamber (s.a.v)in hayatn ve
snnetini ve bu mnasebetle de Kuran anlamaktr.
Bu dnceden hareketle hadis aratrmalarnda, Hz. Peygamber (s.a.v)dengelen rivayetlerin anlalmas konusunda pek ok alma yaplmtr. Bu
aratrmalar ierisinde, slam dnce tarihi boyunca tartmal konular ihtiva eden
hadis metinlerinin mstakil olarak incelenmesi de byk nem arzetmektedir. Biz de
Metin ve sened tenkidi asndan melein cenine ruh flemesi ve kaderini yazmas
hadisinin deerlendirilmesi adn verdiimiz bu tezimizde, ilgili rivayetleri sened ve
metin asndan tetkik etmeye, hadis etrafnda ortaya atlan dnceleri vermeye ve
metnin ierdii problematikleri ortaya koymaya altk. Sz konusu hadis metninin
sened ve metin tenkidinin yapld bu almada blme yer verilmitir.
Birinci blmde, hadis metninin ierdii ana konular olan insann ana
rahmindeki yaratl mahiyeti ve bu yaratln tamamlanma zaman, ana
rahmindeki cenine ruhun flenme zaman ve kaderine ait baz hususlarn
yazlmas meseleleri anlalmaya allmtr. Ruh flenmesi meselesi, yaratl
konularnn ierisinde yer ald iin, temelde hadis yaratl ve kader olmak
zere iki ana blm olarak karmza kmaktadr. Ancak, hadisten karlan fkh
hkmler genel itibariyle ruhun flenmesiyle irtibatlandrld iin, almada bu
konuya mstakil olarak yer verilmitir.
kinci blmde, hadisin ayr sahbden gelen rivayetleri tespit edilmi ve
bu rivayetlerin isnad tenkdi zerinde durulmutur. Hadisin ravilerinin cerh-tadil
durumu ve rivayetlerin muttasl ya da munkat olma durumlar incelenerek,isnadlarn shhatli olup-olmadklar tespit edilmeye allmtr.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
5/186
v
nc blmde ise, rivayetlerin yer ald hadis kaynaklar hakknda genel
bilgiler verilmi, kaynaklarda geen rivayetlerin lafz ve mana bakmndan
birbirleriyle mukayesesi yaplm, tarihi sre ierisinde metnin durumu ele alnm
ve hadis metninin btn tariklerinde yer alan konular bir araya getirilerek ortak bir
metin ins ortaya konulmaya allmtr.Gerek bu almann belirlenmesinde, gerekse hazrlanmasnda grlerinden
ve tavsiyelerinden istifade ettiim tez danmanm sayn Do. Dr. Mustafa Karata
hocama teekkr bir bor bilirim. Ayrca, tezin bandan sonuna kadar, youn
almalarm esnasnda son derece hogr ierisinde benden manev yardmn
esirgemeyen aileme ve almamda katks bulunan btn hocalarm ve
arkadalarma kranlarm sunarm.
Tekirda / 2008
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
6/186
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
7/186
vii
(1) Ruh-Hayat Mukayesesi ................................................................. 42
(2) Ruh-rad Hareket Mukayesesi ...................................................... 42
(3) Ruh-Nefs Mukayesesi ................................................................... 42
3. ocuk Drme (chd) Meselesi ........................................................... 43
a. Ruh flenmeden nce chd .............................................................. 44b. Ruh flendikten Sonra chd.............................................................. 45
c. Deerlendirme .................................................................................... 46
D. KADERN YAZILMASI .......................................................................... 47
1. Kitabet ve Takdrin Mahiyeti.................................................................. 47
2. Rivayetlerde Geen Kadere Ait Temel Hususlar ..................................... 50
a. Rzk................................................................................................... 50
(1) Rzk-Kader likisi ....................................................................... 51
(2) Helal-Haram Olma Ynnden Rzk.............................................. 52
b. Ecel .................................................................................................... 53
(1) Ecelin Yazlmas-Takdim ve Tehiri............................................... 53
(2) Shhartlar-Ecel likisi............................................................... 54
(3) Maktln Eceli.............................................................................. 55
c. Amel................................................................................................... 56
d. Sadet ve ekvet............................................................................... 59
e. Hsn Hatime-Si Hatime .................................................................. 59
II. HADS, KELM VE FIKIH LTERATRNDE HADSN YER ALI
BM ............................................................................................................. 65
A. HADS KTAPLARINDA YER ALI BM ......................................... 65
B. KELAM KTAPLARINDA YER ALI BM ....................................... 67C. FIKIH KTAPLARINDA YER ALI BM........................................... 70
KNC BLM
HADSN SNAD TENKD
I. HADSN RVLER .................................................................................. 73
A. BRNC TABAKA / SAHBE ................................................................ 74
1. Abdullah b. Mesd ................................................................................. 74
2. Enes b. Mlik ......................................................................................... 75
3. Huzeyfe b. Esd ...................................................................................... 77
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
8/186
viii
4. mir b. Vsile ........................................................................................ 77
B. KNC TABAKA / TBN.................................................................... 77
1. Zeyd b. Vehb.......................................................................................... 78
2. Eb Ubeyde b. Abdullah b. Mesd ......................................................... 79
3. Esved b. Hilal ......................................................................................... 794. Alkame b. Kays...................................................................................... 79
5. Ubeydullah b. Eb Bekir ......................................................................... 80
6. Seleme b. Kuheyl ................................................................................... 80
7. Sleyman Ame .................................................................................... 81
8. Ftr b. Halife ........................................................................................... 83
9. Ali b. Zeyd ............................................................................................. 83
10. Muhammed b. Mslim.......................................................................... 84
11. Abdullah b. Ata .................................................................................... 84
12. krime b. Hlid ..................................................................................... 85
13. Amr b. Dinar ........................................................................................ 85
14. Hammad b. Eb Sleyman .................................................................... 86
15. brahim en-Neha.................................................................................. 86
C. NC TABAKA / ETBUT-TBN ............................................... 87
1. Sfyan es-Sevr ...................................................................................... 87
2. be bnul-Haccc ................................................................................ 88
3. Hammd b. Zeyd .................................................................................... 89
4. Muhammed b.Ubeyd .............................................................................. 90
5. Zheyr b. Muviye ................................................................................. 90
6. Muhammed b. Hzim ............................................................................. 917. Hseyin b. Muhammed........................................................................... 91
8. Yahya b. Sad el-Kattn .......................................................................... 91
9. Veki b. Cerrah ........................................................................................ 92
10. Heym b. Ber ................................................................................... 93
11. Yunus b. Muhammed ........................................................................... 94
12. Hafs b. Giys ........................................................................................ 94
13. Hiam b. Abdlmelik............................................................................ 95
14. Adem b. Ebys .................................................................................. 95
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
9/186
ix
15. Sellam b. Sleym.................................................................................. 96
16. Muhammed b. Fadl............................................................................... 97
17. Sleyman b. Harb ................................................................................. 97
18. Abdullah b. Numeyr ............................................................................. 98
19. Abdullah b. Vehb ................................................................................. 9820. Amr b. el-Hris..................................................................................... 99
21. Yahya b. Eb Bekir ............................................................................... 99
22. Sfyan b. Uyeyne ................................................................................100
23. Muhammed b. Fudayl..........................................................................100
24. Utbe b. Yekzan....................................................................................101
25. Ali b. Hucr...........................................................................................101
26. Yezid b. Harun ....................................................................................101
27. erk b. Abdullah.................................................................................102
D. DRDNC TABAKA /ETBU ETBT-TBN.............................102
1. mer b. Hafs.........................................................................................103
2. Hasan b. Reb .......................................................................................103
3. Msedded b. Mserhed..........................................................................103
4. Eb Bekir b. Eb eybe.........................................................................104
5. Muhammed b. Abdullah ........................................................................104
6. Ahmed b. Amr b. Serh...........................................................................104
7. Fudayl b. Hseyin..................................................................................105
8. Muhammed b. Ahmed b. Eb Halef .......................................................105
9. Zheyr b. Harb ......................................................................................105
10. Ali b. Muhammed................................................................................10611. Ali b. Meymn ....................................................................................106
12. Hafs b. mer.......................................................................................106
13. Muhammed b. Kesir ............................................................................107
14. Hennd b. Seriyy .................................................................................107
15. Ahmed b. shak ...................................................................................108
16. mir b. Mdrik el-Hris .....................................................................108
17. Amr b. Ali b. Bahr b. Kneyz ..............................................................108
II. HADS KAYNAKLARINDAKSNADLARIN DURUMU....................109
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
10/186
x
A. MUTTASIL YA DA MUNKATI OLMA YNNDEN SNADLARIN
DURUMU ....................................................................................................109
1. Taylsnin snadlar.............................................................................109
2. Abdrrezzkn snad ...........................................................................110
3. Humeydnin snad ...............................................................................1114. bnl- Cadn snad ............................................................................112
5. Ahmed b. Hanbelin snadlar ................................................................112
6. Buhrinin snadlar...............................................................................115
7. Mslimin snadlar ...............................................................................118
8. bn Mcenin snad...............................................................................122
9. Eb Dvudun snad .............................................................................123
10. Tirmizinin snad................................................................................124
11. Bezzrn snadlar...............................................................................124
12. Nesnin snad...................................................................................126
B. MNTEHSI, SAYISI VE SIHHAT BAKIMINDAN SNADLARIN
DURUMU ....................................................................................................127
1. snadn Mntehsna Gre.....................................................................127
a. Abdullah b. Mesddan Gelen Rivyetler...........................................127
b. Enes b. Mlikden Gelen Rivyetler...................................................127
c. Huzeyfe b. Esidden Gelen Rivyetler................................................128
2. snad Saysna Gre...............................................................................128
3. snadn Shhatine Gre ..........................................................................128
NC BLM
HADSN KAYNAK ESERLERDE YER ALAN RVAYETLERNNMUKAYESES
I. RVAYETLERN YER ALDII KAYNAKLAR......................................130
II. RVAYETLERN LAFIZ VE MANA BAKIMINDAN MUKAYESES.134
A. TAYLSNN METNLER .................................................................134
B. ABDRREZZKIN METN ..................................................................135
C. HUMEYDNN METN..........................................................................136
D. BNL-CADIN METN.......................................................................136
E. AHMED B. HANBELN METNLER ...................................................137
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
11/186
xi
F. BUHRNN METNLER .....................................................................141
G. MSLMN METNLER ......................................................................144
H. BN MCENN METN.........................................................................148
I. EB DVDUN METN........................................................................148
J. TRMZNN METN ..............................................................................149K. BEZZRIN METNLER .......................................................................150
L. NESNN METN.................................................................................151
III. TARH SRE ERSNDE METNN DURUMU............................151
IV. METNN NSI......................................................................................155
SONU................................................................................................................158
BBLYOGRAFYA ............................................................................................160
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
12/186
xii
KISALTMALAR
a.g.e. : Ad geen eser
a. mlf. : Ayn Mellif
a.s. : Aleyhisselam
b. : bin (olu)
Bkz. : Baknz
bs. : Bask
C : Cilt
c.c. : Celle cellh
ev. : eviren
DA : Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi
h. : Hicri
Haz. : Hazrlayan
Hz. : Hazreti
FAV : Marmara niversitesi lahiyat Fakltesi Vakf
SAV : slm Aratrmalar Vakfmad. : Madde
nr. : Nereden
. : lm tarihi
r.a : Radyallahu Anh
r.anh : Radyallahu Anh
s. : Sayfa
(s.a.v) : Sallallhu Aleyhi ve Sellem
Trc. : Tercme eden
thk. : Tahkik eden
ts. : Tarihsiz
vd. : ve devam
y.y. : Yayn yeri yok
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
13/186
1
GR
I. ARATIRMANIN KONUSU VE YNTEM
Metin ve sened tenkidine tabi tuttuumuz ve aratrma konumuz olan
hadisinde Rasulullah (s.a.v) yle buyurmaktadr: Sizden biriniz (in yaratl)
annesinin karnnda krk gnde nutfe olarak derlenip-toplanr. Sonra ayn ekilde
alaka ve ayn ekilde muda olur. Sonra Allah ona drt kelime ile bir melek gnderir.
Ardndan amelini, ecelini, rzkn ve aki ya da sad oluunu yazar ve akabinde ona
ruh flenir. Bir kimse kendisi ile cehennem arasnda bir zira (arn) mesafe kalana
kadar cehennem ehlinin amelini iler, ancak hakknda yazlan ey onun nne geer,
ardndan cennet ehlinin amelini iler ve cennete girer. Bir kimse de kendisi ile cennet
arasnda bir zira (arn) kalana kadar cennet ehlinin amelini iler, ancak hakkndayazlan ey onun nne geer, ardndan cehennem ehlinin amelini iler ve
cehenneme girer.1
Grld gibi, sz konusu hadis ana temalar itibariyle yaratl ve kader
konularn iermektedir. Ancak dikkat edilirse, kapsam geni olan bu konular,
hadiste zel bir alanla snrlandrlmtr. Yaratl konusu, ana rahmindeki ceninin
yaratl; kader konusu da, ana rahmindeki yaratln ardndan, kiinin dnya ve
ahiret hayatna ynelik kaderine ait drt temel hususun (rzk, ecel, amel, sad-k)
takdir edilmesi ve dnyadan imanl ya da imandan mahrum bir ekilde lmesi
meseleleri balamnda ele alnmtr. Aratrma konumuzu, yukarda zikredilen
hadisin metin ve sened tenkidi asndan deerlendirilmesi oluturmaktadr. Bu
konunun ele alnmasnda takip edilen yntemi tezin blmlerinde zikredilen konulara
gre yle zetleyebiliriz:
Aratrmann birinci blm, hadisin ierdii konulara dair
deerlendirmelerin bulunduu ve hadisin anlalmas noktasnda ortaya konan
dncelerin ve tezlerin ele alnd ksm olarak karmza kmaktadr. Dolaysyla
burada, hadisin ilgili olduu konular incelenmi ve ardndan hadise kar
yaklamlara deinilmitir. Sz konusu hadis; tefsir, hadis, fkh ve kelam
ilimlerinden her birine ait temel meselelerde yerini almtr. Bu nedenle hadisin ait
1 Buhri, Bedl-halk, 6; Kader, 1, Tevhid, 28; Mslim, Kader, 1; Ebu Davud, Snnet, 17; Tirmizi,Kader, 4; bn Mace, Mukaddime, 10.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
14/186
2
olduu konular, bu ilimlerin ortak paydas olma zelliini barndrdndan dolay,
konunun ileniinde, ilgili ilim dallarna ait temel eserler takip edilmeye allmtr.
Drt temel balkta ele aldmz hadisin ilgili konularndan insann yaratl
safhalar incelenirken, ceninin ana rahmindeki yaratl, Kuran ayetleriyle
irtibatlandrlarak topraktan yaratl ile birlikte ele alnmtr. Ancak daha okhadisin zerinde durduu yaratl aamalar (nutfe, alaka, muda) hakknda malumt
edinilmeye allmtr. Burada nutfe, alaka ve muda safhalarnda ceninin
durumunun yaratl asndan hangi aamalarda olduu tespit edilmeye allmtr.
Ana rahmindeki cenine ruhun flenme zaman zerine yaplan tartmalarda,
yaratln tamamlanma zaman odak noktay oluturmaktadr. Bu nedenle ana
rahmindeki yaratln tamamlanma zamanna dair aklamalara ayr bir balk altnda
yer verilmitir. Burada iki grn bulunduu tespit edilmitir. Bunlardan biri
yaratln krk gnde tamamland, dieri ise yz yirmi gnde tamamland
grdr. Bu mnasebetle her iki grubun da aklamalarna yer verilmi ve bu
grler gnmz tp ilminin verileri nda deerlendirilerek bir sonuca varlmaya
allmtr.
Hadisin ilgili olduu konulardan ruhun flenme zaman, hadisten karlacak
fkh hkmlerin dayana olmutur. Bu noktada zellikle zerinde durulan husus,
ana rahmindeki ocuun drlmesi meselesi olarak gze arpmaktadr. Ruhun
flenme zamanna bal olarak, ocuk drmenin caiz olup-olmad tartma
konusu olmutur. Bu nedenle, ilgili hadisler balamnda ruhun flenme zamanna
dair yaplan eski-yeni yorumlar zikredilmi ve ocuk drme hakknda amel
mezheplerin grlerine yer verilmitir.
Hadisin en mhim konularndan biri olan kadere ait temel hususlarnyazlmas meselesi, konu zerinde en ok yorum yapan Ehl-i Snnet,
Mutezile/Kaderiyye ve Cebriyye mezheplerinin grleri dorultunda ele alnmtr.
Aratrmamzn bir hadis tezi olmas ve hadisimizin kaderle ilgili hususlar, meseleyi
snrl kapsamda ele almamz gerektirmitir. Bu nedenle tarih sre ierisinde
meydana gelen kader problemleri etraflca ele alnmam, sadece hadiste zikredilen
temel unsurlar aklanmaya allmtr. Btn bunlarn ardndan, sz konusu
hadisin, slm ilimlere ait temel kitaplarda yer al biimi de ele alnmtr. Burada,
hadis, kelm ve fkh literatrnde hadisin hangi bab ve blmlerde verildii tespit
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
15/186
3
edilerek, genel bir kanaat edinilmeye allmtr. Bu kitaplarda, hadisin delil olarak
kullanld konular ilenirken, genellikle hadisi rivayet etmekle yetinildiinden
dolay, bu konularn ayrca bir incelemesi yaplmamtr. Sadece slam dncesinde
yansmalar gsterilmeye allmtr.
Aratrmann ikinci blmnde on iki ayr kaynakta yer alan toplam yirmidokuz rivayetin senetleri shhat asndan incelenmitir. ncelikle, hadisin rvilerinin
cerh-tadil durumlar tabakalar halinde ele alnmtr. Her bir ravi anlatlrken,
hayatna ait bilgilerin detaylca ele alnmas, aratrmann amacna uygun
olmayacandan dolay, sadece cerh-tadil durumuna ait sylenenler derlenmeye
allmtr. Ardndan, ravilerin kullanm olduu rivayet lafzlar ve vefat tarihleri
gz nnde bulundurularak, aralarnda ittisl olup-olmad tespit edilmeye gayret
edilmitir. Bu sayede, rivayetlerin sened asndan sahih olan ve olmayan ayrt
edilmitir.
Sened tenkidi yaplan btn rivayetler, nc blmde metin mukayeseleri
yaplmak zere ele alnmtr. Burada metinler arasndaki lafz ve mana farkllklar
gsterilmi, on iki ayr kaynakta yer alan rivayetlerin zamanla nasl bir geliim ve
deiime urayp uramad belirlenmi ve hadisin ihtiva ettii konular maddeler
halinde tespit edilerek, ortak bir metin oluturma yoluna gidilmitir.
II. ARATIRMANIN NEM VE AMACI
Aratrma konumuz olan hadis belirlenirken, ihtiva etmi olduu konularn
slam dnce tarihindeki nemi gz nnde bulundurulmutur. nk gemite
tartlan ve gnmzde de hl tartlmaya devam eden konular hadis metninde
zikredilmitir.
Daha nce de bahsedildii gibi, ilgili hadis yaratl ve kader konularna aitaklamalarda bulunmaktadr. Birbiriyle balantl olan bu iki konu, insann dnya ve
ahiretine ynelik en mhim hususlardan bir ksmn iermektedir. Yaratl
konusunda ruhun flenme zaman ve bundan karlan fkh hkmler; kader
hususunda da, insann kendisine verilen irde ile kaderin yazldna dair rivayetler
arasnda iliki kurma gayretleri sz konusu hadisin incelenmeye ihtiya duyduunu
gstermektedir.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
16/186
4
Hadisten yola karak yaplan yorumlar, gerek yaratl gerekse kader
konusunda farkl dnce tarzlarnn olumasna zemin hazrlamtr. Yaratl
hususunda bir gr yaratln krk gnde tamamlanp ruhun flendii, bir baka
anlay ise yz yirmi gnde tamamlanp ruh flendii eklinde tezhr etmitir. Bu
iki dnceden hareket edenler, verilecek fkh hkmlerde de farkl sonularaulamtr. Ana rahmindeki ceninin drlmesinin caiz olup-olmad, olacaksa
hangi aamada veya zamanda caiz olduu hususunda pek ok fikir ortaya atlmtr.
Bunu, yaratln ilk gnlerinden itibaren caiz grmeyenler olduu gibi, bu sreyi
krk ve yz yirmi gne karanlar da olmutur. Grld gibi ilgili hadis, hayat
derecede neme sahip bir meselede delil kayna olarak kullanlm ve yorumlama
noktasndan kaynaklanan bir takm nedenlerden dolay ok farkl fkh sonulara
ulamaya sebebiyet vermitir.
Hadise nem kazandran bir baka mesele, kiinin ana rahmindeyken kaderine
ait baz hususlarn takdir edilmesidir. Daha domadan, rzk, ecel, amel, ak ya da
sid olma, cennetlik ya da cehennemlik yazlma meselesi ilk bakta, kullara verilen
irade hrriyetiyle badap-badamayaca ynnde zihin karmaasna sebep
olmutur. Dolaysyla bu konunun izah iin eitli yorumlar yaplm, Allahn
kullar hakknda yazdklaryla, onlara vermi olduu irade arasnda iliki kurulmaya
allmtr. Meselenin bu denli nemli olmas, konu etrafnda serdedilen
dnceleri zikrederek bir neticeye ulamay gerekli klmaktadr.
III. ARATIRMANIN SINIRLARI VE KAYNAKLARI
Aratrmamza konu olan hadis, gerek farkl tariklerden gelen rivayet
okluu, gerekse ierdii konularn slam dnce tarihi boyunca tartlan ve hala
tartlp zm bekleyen nitelelikte, younlukta ve glkte olmas, bu almannbir yksek lisans tezi olmas da hesaba katldnda, meseleyi snrl balamda ele
almay zorunlu klmaktadr.
Bu nedenle aratrmann gereksiz uzatmalara sebep olmamas dncesiyle,
hadis kitaplarndaki rivayetlerin tespitinde hicri ilk asrla snrlandrma
yaplmtr. Aksi takdirde bir yksek lisans tezinin boyutlarn hayli aacaktr. Zaten,
ilk asra ait eserlerde yer alan rivayetler, metnin muhtevasn grme ve yorumlamaasndan yeterli olmaktadr. Takip eden asrlara ait eserlerdeki rivayetler incelenmi
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
17/186
5
ve ilk asrdaki rivayetlerden daha farkl bir sonuca gtrmeyecei kanaatine
varlmtr.
Hadisin muhteva deerlendirmesi yaplrken de, ncelikle hadisin ilgili
olduu konular zerinde hadis erhlerinde yer alan aklamalar verilmi, yeterli
aklamann bulunmad durumlarda farkl kaynaklara mracaat edilmitir. Hadisinmuhtevas, farkl ilim dallarna ait mstakil konular da ihtiva ettiinden dolay,
burada, bir hadis tezinde hangi kapsamda ele alnmas gerekiyorsa o kadaryla
yetinilmitir. Bu balamda ortaya atlan grler, ilgili ilim dallarnn temel
kitaplarndan verilmeye allmtr.
Aratrmamzda istifde ettiimiz eserler bibliyografyada ayrntl bir ekilde
verilecektir. Ancak burada, tezin blmleri ele alnrken, kullandmz ncelikli
kaynaklar zikredilecektir.
Aratrma konumuzun kaynaklar temelde rivayetlerin yer ald hadis
eserleri olmutur. Bunlar: Taylsnin (. 204/820)Msnedi, Abdrrezzkn (.
211/827)Musannefi, Humeydnin (. 219/834), bnl- Cadn (. 230/845) ve Ahmed
b. Hanbelin (. 241/855)Msnedleri, Buhrnin (.256/870) ve Mslimin (. 261/874)
Sahihleri, bn Macenin (. 273/886), Eb Dvudun (. 275/888) ve Tirmizinin
(.279/892) Snenleri, Bezzarn (. 292/905)Msnedi ve Nesnin (. 303/916) es-
Snenl-Kbrasdr.
Hadisin muhtevas incelenirken ncelikli olarak baktmz kaynaklar hadis
erhleri olmutur. Bunlar Hattbnin (. 388/998)Mealim's-Sneni, Kad yazin (.
544/1149) kmlul-Mulimi, Kirmnnin (. 786/1384) Sahih'l-Buhari bi-erhi'l-
Kirmanisi, bn Receb el-Hanbelnin (. 795/1393) Cmiu'l-Ulum ve'l-Hikemi, bn
Hacer el-Askalnnin (. 852/1449)Fethul-Brsi, Aynnin (. 855/1451) Umdetl-Krsi, Sehvnin (. 902/1497)Feth'l-Muisi, Kastallnnin (. 923/1517)rds-
Srsi, Nevevnin (. 926/1520)erhu Sahih-i Mslimi, Azmbdnin (. 1329/1911)
Avn'l-Ma'budu ve Mbrekfrnin (. 1353/1934)Tuhfet'l-Ahvezisidir.
nsann yaratl konusu ele alnrken istifade ettiimiz balca tefsirler ise;
Tabernin (. 310/923)Cmi'l-Beyn, Zemahernin (. 538/1144)el-Kef, bnl
Arabnin (. 543/1148 )Ahkmul-Kuran, Fahreddin er-Razinin (. 606/1209) et-
Tefsirl-Kebiri, Kurtubnin (. 671/1273)Ahkmul-Kurn, Eb Hayyann (.
745/1344) Bahrul-Muhti, bn Kesirin (. 774/1373) Tefsirl-Kuranil-Azmi,
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
18/186
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
19/186
7
Nureddin es- Sbnnin (. 580/1184)Maturidiyye Akidi, ve Taftaznnin (.
792/1390)erh'l-Akaidi temel kaynaklarmz olmutur.
BRNC BLM
HADSN MUHTEVASI
I. HADSN LGL OLDUU KONULAR
Burada hadisin ilgili olduu ana mevzular aklanacak ve konular zerinde
yaplan klasik ve modern dneme ait eserlerde yer alan deerlendirmeler verilerek
genel bir kanaat edinilmeye allacaktr. Hadisin ilgili olduu ana konular, insann
ana rahmindeki yaratl aamalar, yaratln tamamlanma sresi ve bunun akabinde
cenine ruhun flenmesi, sonrasnda da kaderine ait temel hususlarn bir melek
tarafndan yazlmas meseleleri olarak karmza kmaktadr.
A. NSANIN YARATILI SAFHALARI
ncelediimiz hadis metninde zikredilen ana konulardan biri ceninin ana
rahmindeki yaratl aamalardr. Kuran- Kerimin birok ayeti kerimesinde de
insann yaratlndan bahsedilmektedir. Bu nedenle burada, ncelikle insann
topraktan yaratl ilgili ayetler nda ele alnacak, ardndan ana rahmindekiyaratln mahiyeti incelenecektir. Eski ve yeni baz aratrmaclarn ayetlerde geen
topraktan yaratl olayn da ana rahmindeki yaratlla ilikilendirmesinden tr,
ilk aama olarak kabul edilen insann szme amurdan yaratlmasna ayn balk
altnda yer verilecektir.
ncelediimiz hadiste yer alan ve tartmal olan konulardan ana rahmindeki
cenine ruhun flenme zamann tespit edebilmek iin yaratl esnasnda ceninin
geirmi olduu merhaleleri ve bu merhalelerinin hangi gnlerde, hangi ekillerde
gerekletiinin incelenmesi ile yaratln ne zaman tamamland ortaya konmaya
allacaktr. lgili rivayetlerde geen krk gn ve daha fazlasn ifade eden hadis
metinlerinin nasl anlalmas gerektii ve bu rakamlarn neler ifade ettii sz konusu
merhaleleri inceledikten sonra ortaya kacaktr.
Kur'n- Kerm'de insann yaratl anlatlrken onun eitli safhalardan getii
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
20/186
8
ve belli bir sre sonunda gelimesini tamamlayp dnyaya geldii belirtilmektedir.2
Allah Tel insann yaratl merhalelerini Mminn suresinde yle
aklamaktadr: And olsun ki, biz insan szme amurdan yarattk. Sonra onu
salam bir kararghta nutfe haline getirdik. Sonra nutfeyi alaka, peinden alakay da
muda yaptk. Muday kemiklere evirdik. Kemikleri de etle kapladk. Sonra onubaka bir yaratlla insan haline getirdik. Yapp yaratanlarn en gzeli olan Allah
pek ycedir.3
Bu ayetler yaratln yedi merhalede gerekletiini gstermektedir. Ancak
burada, hadiste ifade edilen nutfe, alaka ve muda aamalar ayrntl bir ekilde
incelenecektir. Baz aratrmaclarn topraktan yaratlmann ana rahmindeki
yaratlmayla birlikte dnlmesi gerektii4 ynndeki kanaatlerinden tr, ayette
belirtilen szme amurdan yaratlma hadisesine de burada deinmek uygun
olacaktr.
1. lk Yaratl / Szme amurdan Yaratlma
Bilindii gibi ilk insan topraktan yaratlmtr. nsann topraktan yaratl da
eitli safhalar arzetmektedir. Nitekim, Kuran- Kerim bunlar deiik ayetlerde
aklamaktadr. Topraktan balayan yaratl, amur haline gelir. nsann
yaratlndaki amur safhasn aklayan pek ok ayet vardr. Bunlardan bazlar
yledir: Rabbin meleklere demiti ki: Ben amurdan bir insan yaratacam5;
Odur ki her eyin yaratln gzel yapt ve insan yaratmaya amurdan balad6;
Biz kendilerini yapkan bir amurdan yarattk7; And olsun ki, biz insan szme
amurdan yarattk.8
2 el-Hac 22/5; el-M'minn 23/ 12-14.3 Mminn 23/12-14.4 Ebu Abdullah Fahreddin Muhammed b. mer Fahreddin er-Razi, et-Tefsirl-Kebir: Mefatih'l-
gayb, I-XXXII, Beyrut, Darul-Fikr, 1401/1981, C: XXIII, s. 8; Eb Hayyan, Muhammed b.Yusuf el-Endelsi, Tefsir'l-Bahri'l-Muhit, I-VIII, thk. Adil Ahmet Abdlmevcut AliMuhamammed Muavvez, Beyrut, Darul-Ktbl-lmiyye, 1413/1993, C: VI, s. 327; Alusi,Eb's-Sena ehabeddin Mahmd b. Abdullah, Ruhu'l-Men f Tefsiri'l-Kur'ni'l-Azim ve's-Sebi'l-Mesani, I-XXX, Beyrut, Dru hyai't-Trasi'l-Arabi, ts, C: XVII, s. 116; Ahmet Mustafael-Merai, Tefsirl-Mer, I-XXX, Kahire, Mustafa el-Babi el-Halebi, 1365/1946,C: XVIII, s.8; Elmall M. Hamdi Yazr,, Hak dini Kurn dili, stanbul, ts, C: V, s. 512.
5 Sad, 38/71.6 Secde, 32/7.7 Safft, 37/11.8 Mminn, 23/12.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
21/186
9
Mminn sresinin 12-14. ayetlerinde insann yaratl safhalar ele
alnmaktadr. Surenin 12. ayetinde geen slle kelimesi sell mastarndan
alnmadr. Sell, bir eyi bir eyden incelik ve yumuaklkla syrp karmak
demektir. Bu ekilde fule veznindeki isimler, alndklar fiile gre bazen gye
olurlar - hls gibi ki, slle de buna benzer bazen de olmazlar. Kulme,knse gibi. Zemaher, bu veznin bir kllet (azlk) manasyla da ilgili olduunu
ifade etmektedir. u halde bir eyin sllesi o eyden syrlp karlan bir netice
demek olur. oluk ocua da slle denilmesi bu manaya gredir. Bundan dolay
slle tabirinden bir silsile manas dnrz. nk slle asln deil, ondan
szlp karlan hlsnn ismidir.9
Ayetteki ilk aama olan szme amurdan yaratlma hadisesi slam alimleri
tarafndan iki farkl manada yorumlanmtr:
1. Ayetteki el-nsan kelimesinin bandaki lam- tarifin ahd iin
kullanldn kabul edenler10 el-nsandan maksatn Adem (a.s) olduu grne
varmlardr.11
2. el-nsan kelimesindeki lam- tarifin cins iin kullanldn kabul
edenler12 slaleden maksatn ademolu olduu grn benimsemilerdir. Bu
gre gre slle suyun z (yani meni) demektir.13 nsan, meniden ve
yumurtackdan teekkl etmi bir varlktr. Bu iki canllk unsuru ise bedenin bir
9 Elmall, Hak dini Kurn dili, C: V, s. 511.10 Elmall, a.g.e, C: V, s. 511.11 Eb Cafer bn Cerir Muhammed b. Cerir et-Taber, Cmi'l-Beyn f Tevili'l-Kur'n, I-XXIV,
thk. Ahmet Muhammed akir, Beyrut, Messesetr-Risale, 1420/2000, C: XIX, s. 14; bn EbZemenin, Eb Abdullah Muhammed b. Abdullah b. sa, Tefsirl-Kuranil-Aziz, I-V,thk. EbAbdullah Hseyin b. Ukkae, Muhammed b. Mustafa el-Kenz, Kahire, el-Farukl-Hadise,1423/2002, C: III, s. 196; Eb'l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali bn'l-Cevzi, Zad'l-Mesr f lmi't-Tefsir, I-IX, Beyrut, el-Mektebet'l-slmiyye, 1403/1983, C: V, s. 406; EbAbdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensr el-Kurtub, el-Cmi li Ahkmil-Kuran, I-XXIV, thk.Abdullah b. Abdulmuhsin et-Trk, Beyrut, Messesetr-Risale, 1427/2006, C: XV, s. 17; EbHayyan, Bahru'l-muht, C: VI, s. 368; Ebl-Fida madddin smail b. mer bn Kesir,Tefsirl-Kuranil-Azm, I-VIII, thk. Sami b. Muhammed es-Selame, Riyad, Dru Tayyibe,1420/1999, C: V, s. 465; Eb Zeyd Abdurrahman b. Muhammed b. Mahluf el-Cezairi Sealibi,Tefsirs-Sealibi, thk. Adil Ahmed Abdlmevcud, Ali Muhammed Muavvez, Beyrut, Druhyai't-Trsi'l-Arabi, 1418/1997, C: IV, s. 109, 144; Als, Ruhu'l-meani, C: XVII, s. 116.
12 Alusi, Ruhul-men, C: XVIII, s. 13; Elmall, a.g.e, C: V, s. 511.13 et-Taberi, a.g.e, C: XIX, s. 14; el-Kurtub, el-Cm, C: XV, s. 17; Eb Hayyan, Bahru'l-Muht ,
C: VI, s. 368; Ebus-Sud, Tefsru Ebis-Sud: rdu Aklis-Selm il Mezyel-Kitbil-Kerm, Dar-u hyit-Tursil-Arab, Beyrut, ts, C: VI, s. 126; Muhammed Tahir b. Muhammed b.Muhammed bn Ar et-Tuns, Tefsirt-Tahrr ve't-Tenvir, I-XXX, Tunus, ed-Dr't-Tunusiyye, 1984, C: XVIII, s. 22.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
22/186
10
parasdr ve yiyeceklerin bir neticesi olarak vcutta oluur. Yiyecekler ise ya
bitkisel ya da hayvan kaynakldr. Hayvan kaynakl olanlar bitkisel kaynakl
olanlardan beslenir. Bitkiler ise amurdan (tn) neet etmitir. Bylece her insan bu
halkalar silsilesinin bir neticesi olarak ortaya kmaktadr. Bu halkalarn ilki ise
amurdandr. O da toprak ve sudur.14
Bu grte olan mfessirler gerekeyedayanmaktadrlar:
a) Zikredilen ayetin hemen devamnda nutfeden bahsediliyor olmas,
b) nsann nutfeden yaratldn ifade eden ayetlerin varl,
c) Araplarn, slale tabirini, kendi rflerinde, nutfenin karl olarak
kullanyor olmalar.15
Bu konuda bir baka gr yledir: Ayette geen ve z olarak aklanan
slle tabirinde ifade edilen amurun z ancak atom olabilir. Maddenin z
anlamndaki slle tabirinin tn tabiri ile i ie zikredilmesi amurun znn
atom olduu anlamn verir. nk toprak ve suyun karmndan oluan amurda,
hayat iin gerekli olan oksijen, hidrojen, azot, fosfor, karbon vs. atom gruplar
bulunur. Bu atomlardan bitkiler ve bitkilerden de gdalar hasl olur. Bu gdalar insan
yer, erkekte sperm kadnda yumurta hcresi teekkl eder ve insann yaratl, ad
geen bu iki hcrenin rahimde dllenip zigot olmasyla balar. Bu ayet-i kerimede
insanlardan erkek ve kadnn rahimdeki yaratlnn atomdan balad
bildirilmektedir. lk yaratl atomdan balyor. te topraktan veya amurdan
yaratln iyz bu ekildedir.16
2. Nutfe (Nutfetn-Emc)
Arap dilinde nutfe, azar azar akmak, szmak ve damlamak anlamlarna gelen
kknden tretilmi bir isimdir. ounlukla az suya nutfe ad verilmektedir.Kovann iindeki su boaltldktan sonra dibinde kalan yalk derecesindeki az suya
14 Fahreddin er-Razi, et-Tefsirl-Kebir, C: XXIII, s. 8;Eb Hayyan, Bahru'l-Muhit, C: VI, s. 327;Alusi, Ruhul-men, C: XVII, s. 116; el-Merai, Tefsir, C: XVIII, s. 8; Elmall, Hak DiniKuran Dili, C: V, s. 512; eref el-Kuzt, Met Tunfehur-Ruh fil-Cenn, Darul-Furkn,
Ammn, 1410/1990, s. 51.15 Duman, Zeki, Kuran-I Kerim ve Tbba Gre nsann Yaratl ve Tp Bebek Hadisesi, yy,ts, s. 8.
16 Sleyman Aksoy, Kurann Embriyolojik Srlar, stanbul, 2004, s. 202.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
23/186
11
da nutfe denilir. Berrak su, damla ve meni, nutfeyi ifade etmek iin kullanlan
tabirlerdir.17
Ayet ve hadislerde nutfe kelimesiyle kastedilen ey menidir. Erkek ve kadn
iin de kullanlr. Az su manas ierdiinden dolay bu isim verilmitir.18 Yaratlla
ilgili ayetlerde19
geen nutfe kelimesiyle erkein menisine iaret edilmitir.20
amur merhalesi ile Adem (a.s)n yaratl merhalesi, sonra nutfe ile ceninin
yaratl arasndaki merhale hem zaman hem zihin bakmndan uzun bir geitir.
Bunun iindir ki, iki ayette aralar sonra manasna gelen edat ile ayrlarak
gelmitir:
Sizi topraktan, sonra insan suyundan yarattk.
Andolsun biz insan amurdan szlm bir hlasdan yarattkSonra onu
sarp ve metin bir karargahta bir nutfe yaptk.
Ayette geen szme amurdan yaratlma hadisesi her ne kadar tevil edilerek
birinci merhale olarak kabul edilse de, anne karnnda balayan somut anlamda asl ve
ilk aama telkh (erkein menisin kadnn yumurtasna karmas)21 yntemiyle
oluan nutfetun-emc22 yani kadn ile erkein menisinin karm halinde olan
nutfe evresidir.23 Buna zigot da denilmektedir. Emc kelimesini mfessirlerin
byk ounluu erkek ile kadnn suyunun karm eklinde aklamlardr. Bu
merhalede erkekten gelen sperm, kadnda var olan yumurtay dllemek suretiyle
17 bn'l-Esir, Eb's-Saadat Mecdddin Mbarek b. Muhammed, en-Nihaye f Garibi'l-Hadis ve'l-Eser, I-V, thk. Tahir Ahmed Zavi, Mahmd Muhammed Tanahi, Beyrut, el-Mektebetl-lmiyye,1399/1979, C: V, s. 165; Eb'l-Fazl Muhammed b. Mkerrem b. Ali el-Ensr bn Manzur,Lisan'l-Arab, I-XV, Beyrut, Dru Sadr, ts, C: IX, s. 335; Mnvi, Zeynddin MuhammedAbdrrauf b. Tacilarifin, et-Tevkif ala Mhimmati't-Taarif, thk. Muhammed Rdvan Dye,Beyrut, Dr'l-Fikri'l-Muasr, 1410/1990, s. 700.
18 Eb'l-Hasan Burhaneddin brhim b. mer Bika, Nazm'd-Drer f Tenasbi'l-yti ve's-Sver, IXXII, Kahire, Darl-Ktbl-slamiyye, ts, C: XIII, s. 9.
19 Hac, 22/5; Mminn, 23/12-14.20 Fahrettin er-Razi, Tefsrl-Kebr, C: XXIII, s. 9.21 Muhammed Sellam Medkur, el-Cenin ve'l-Ahkm'l-Mteallika bihi fi'l-Fkhi'l-slm,
Kahire, Dr'n-Nahdati'l-Arabiyye, 1389/1979, s. 49.22 Hakikat biz insan birbiriyle kark bir damla sudan (nutfetn-emc) yarattk. Onu imtihan
ediyoruz. Bu sebeple onu iitici, grc yaptk. (nsan, 76/ 2).23 brhim b. Muhammed Ksm b. Muhammed Rahim, Ahkml-chd fl-Fkhil-slm,
(Matbu master tezi), Medine, Mecelletl-Hikme, 1423/2002, s. 31;Heyet (Abdlmecid Zindnive Arkadalar), lm'l-Ecinne f Davil-Kur'n ve's-Snne, Mekke, Rabtat'l-Alemi'l-slm,ts, s. 38.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
24/186
12
yaratla ilk adm atlmtr. Nutfetun-emc merhalesi kadn ile erkein cins
mnasebetinden en az alt, en ok da yirmi drt saat ierisinde tamamlanr. 24
ekil-1: Erkekten gelen nutfenin (meni) ekil 2:Blnme halinde olan dllenmi
diinin yumurtasn dllemesi. yumurta, bir baka deyile zigot (nutfetn-
emc).
Hadiste geen / sizden birinizin yaratl toplanr ibaresi ayr
paralar halinde duran yaratln daha sonradan toplandn ifade etmektedir. Bu
toplanma ise erkekten gelen sperm ile kadnn yumurtasnn birlemesi olarak
aklanmaktadr. nk insann dllenmesi 46 kromozomun olumasyla meydana
gelir. Bu kromozomlarn yars erkein nutfesinde (meni hayvanc), dier yars dakadnn nutfesi(yumurtack)ndedir. Bu ikisinin birbirine karmasyla nutfetn-
emc denilen ilk dllenme evresi balam olur.25 Dllenmi yumurtann rahim
cidarna yerlemek iin yaklak bir hafta zamana ihtiyac vardr. Rahme aslmas iki
gnde tamamlanr.26
Bu konuda aratrmalar bulunan Abdulmecid Zindn, Chicago (ikako)
niversitesi Kadn ve Doum Hastalklar Krssnde retim grevlisi olan Prof.
Dr. July Simosn ile aralarnda geen mnasebeti yle aklar: Prof. Simosn
ceninin ilk merhalede deiimini, nutfeyi, kemikleri ve ilm inceliini grnce,
Kurann insann yaratln nasl belirlediini anlad. lm gereklere uygun olarak
belirlediini kabul etti. Ceninin daha nutfe merhalesinde btn zelliklerinin
tafsilatnn bulunduunu, renginin, gzlerinin renginin ve hatta sa renginin dahi
24 el-Kuzt, Met Tunfehur-Ruh fil-Cenn, s. 52; Heyet, lml-ecinne, s. 118.25 el-Kuzt, Met Tunfehur-Ruh fil-Cenn, s. 52.26 el-Br, Muhammed Ali, Kurn- Kerim ve Modern Tbba Gre nsann Yaratl, (ter:
Abdlvehhab ztrk), Ankara, TDV Yaynlar, 1991, s. 104.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
25/186
13
belli olduunu anlatt. Bu, insann daha nutfe merhalesinde btn zelliklerinin belli
olmas demekti.27
3. Alaka
Ana rahminde nutfe ile balayan yaratl alaka merhalesiyle devam etmektedir.
Mfessirlerin byk ounluu alakann phtlam kan manasna geldiinisylemilerdir.28 Hadis arihlerinin ekseriyeti de ayn manay vermitir.29 Ancak tp
doktorlar, alakaya verilen bu manaya kar kmlar ve alakann, kark nutfenin
rahim eperlerine asld ve orada takl kald safha olduunda gr birliine
varmlardr.30
Alakann hangi manaya geldii szlkler incelendiinde daha net ortaya
kacaktr:
Alaka, asl itibariyle ulk, taalluk gibi ilimek, yapp tutunmak, bal
olmak manalarna gelen bir kkten tretilmi isimdir.31 El-Misbhul-Munr adl
szlkte alaka fiili hakknda / diken elbiseye takld; / av aa yakaland ve / bir eye trnam geirdim ifadeleri32;
Lisanul-Arabda Avc avn anda yakalad anlamnda ;
ifadesi kullanlmaktadr.33Yakalamak, tutmak ve aslmak manalarn ihtiva eden bu27 Abdulmecid Zindn, Kuranda lm Mucizeler, (ter: Resul Tosun), stanbul, 1990, s. 59.28 et-Taberi, Cmi'l-Beyn, C: XIX, s. 14; bn Eb Zemenin, Tefsir, C: III, s. 196; Eb'l-Ksm
Crullah Mahmd b. mer b. Muhammed ez-Zemaher, el-Keaf an Hakaiki Gavamizit-Tenzil ve Uyunil-Ekavil f Vuchit-Tevil, I-VI, thk. Adil Ahmed Abdlmevcud, AliMuhammed Muavviz, Riyad, Mektebetl-Ubeykan, 1418/1998, C: IV, s. 177; Fahrettin er-Razi,Tefsirl-Kebir, C: XXIII, s. 9;Eb Muhammed, Abdlhak b. Galib bn Atyye el-Endelsi, el-Muharrer'l-Veciz f Tefsiri'l-Kitbi'l-Aziz, I-VI, thk. Abdsselam Abdssafi Muhammed,Beyrut, Drl-Ktbil-lmiyye, 1422/2001, C: IV, s. 138; el-Kurtubi, el-Cmi, C: XIV, s. 313;bn Kesir, Tefsir, C: V, s. 466; Eb Hayyan, Bahru'l-Muht, C: VI, s. 327; es-Sealibi, Tefsir, C:IV, s. 109; Bik, Nazmt-Drer, C: XIII, s. 9; Ebussuud, Tefsir, C: VI, s. 93; Alusi, Ruhul-men, C: XVIII, s. 13; el-Meri, Tefsir, C: XVIII, s. 8; bn Ar, Tefsir, C: XVIII, s. 197.
29 Eb Muhammed Bedreddin Mahmd b. Ahmed b. Musa el-Hanefi Ayni, Umdetl KrerhiSahhl-Buhri, Beyrut, Drul-Ktbl-lmiyye, 1421/2001, C: XV, s. 179; CelaleddinAbdurrahman es-Suyut, et-Tevh erhul-Cmiis-Sahh, I-IX, Riyad, Mektebetr-Rd,1419/1998, C: IX, s. 3904; Mnv, Feyz'l-Kadir erhi'l-Cmii's-Sair, I-VI,Beyrut, Dr'l-Ma'rife, 1972, C: II, 412; Sehrenfr, Halil b. Ahmed b. Mecid, Bezl'l-Mechud f Halli EbDavud, I-XX, Beyrut, Drul-Ktbl-lmiyye, 1973, C: XVIII, s. 239.
30 el-Br, nsann Yaratl, s. 83.31 Ragb el-sfahani, Mfredatu Elfazil-Kuran, thk. Safvan Adnan Davudi, Dmak, Drl-
Kalem; Beyrut, Dr-amiyye, 1423/2002, alk mad. s. 579.32 el-Fuym, Ahmet b. Muhammed b. Ali, el-Misbhul-Munr f Garbi-erhil-Kebr lir-Rfi,Beyrut, el-Mektebetl-lmiyye, ts, C: II, s. 425.
33 bn Manzur, Lisan, C: X, s. 261.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
26/186
14
rnekler alakann manasnn tp doktorlarnn verdii manaya daha uygun
dtn gstermektedir. nk nutfe rahim duvarna tutunur ve aslr. Alakann
etraf kan havuzcuu ile evrilidir. Onun rahim duvarna asld zamanki hacminin
milimetrenin drtte biri kadar olduunu gz nne alrsak eski mfessirlerin ona
neden koyu kan manas verdiklerini daha kolay anlarz.34
Kanada Torontoniversitesi Anatomi ve Embriyoloji Blm emekli retim grevlisi Prof. Dr.
Keith L. Moor, ceninin kan phts dneminin Arapada verilen alaka ismine uygun
olduunu ve o dnemi en gzel ifade eden kelimenin alaka olabileceini
aklamtr.35 Moor, yapt aklamada unlar syler: lkh olunan spermler
paralanmaya balamadan nce alt gn geince gelimeye balar ve Kuran bunu
alaka (rahim cidarna tutunmu pht kan) olarak ifade etmektedir ki, yumurtack
blndkten sonra bu ekli alr. Ceninin bu merhaledeki ekli alakadan farkl
deildir36 diyerek bilimsel incelemenin neticesinin Kurann ifadesine uygun
olduu gstermitir.
ekil-3: Dllenmi yumurta (nutfetn emac) rahim kanalnda blnerek ilerlemekte ve rahim
duvarna yapmaktadr. ekilde Implantation terimi ile ifade edilen ksm rahme tutunmu
embriyoyu, yani alakay gstermektedir.
34 el-Br, nsann Yaratl, s. 84.35 Zindn, Kuranda lm Mucizeler, s. 18.36 Zindani, a.g.e, s. 24.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
27/186
15
ekil- 4: Dllenmi yumurtann rahim kanalnda gerekli blnmeleri gerekletirdikten sonra
rahim duvarna yapma anndaki grntleri.
Tefsirinde alakay; rahme ilitirilip alama yaptrlarak tutturulan pht kan
diye tanmlayan Elmall, esasen ulk ve tealluk gibi ilimek ve yapp tutmak
manasndan alnm olarak iliken, yapkan ey demek olduunu ifade eder.
Tefsirciler, genellikle dem-i cmid (donmu kan) diye tefsir etmilerse de asl
maksat, rahimde alanmann meydana gelmesiyle oluan alktur.37
te nutfe merhalesinden sonra rahim eperine aslm bu alaka merhalesi
balar. Alakann etraf rahim cidarndaki ceninin gerekli gdalar almasn salayan
koyu su keseleriyle evrilir. Bylece cenin hzla bymeye balar. zerinde planlar
izilir ve tabakalara ayrlr. Her tabakadan Allah dokular topluluunu yaratr. bn
Receb; nutfe alaka haline gelince bir melek alakay ksmlara ayrr; bazsn deriye,bazsn ete ve bazsn da kemie tahsis eder ki, btn bunlar cenin olumadan nce
takdir ve tayin edilir demektedir.
bn Hacer el-Askalnye gre, muhtemeldir ki, ilk krk gnn bitiminde nutfe
alaka eklini alnca melek onu organlar saysnca ksmlara ayrr; yahut bir ksmn
deriye, bir ksmn ete ve bir ksmn da kemie tahsis eder. Btn bunlar daha cenin
37 Elmall, Hak Dini Kuran Dili, C: V, s. 514.
ekil 5: Dllenmi yumurtann rahim kanalndaki
yolculuunu bitirdikten sonra rahim duvarna
yapt andaki bir baka grnts. Bu aamada
embriyo, alaka ismini almaktadr.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
28/186
16
yaratlmadan nce programlanr. kinci krk gnde bunun hazrl yaplr. nc
krk gnde de tamamlanr.38
Alakann sresi ve gelimesiyle alakal bir baka gr yledir: Yaratln
alaka evresi yaklak yedinci gnde balar ve iki hafta devam eder. nc haftann
sonunda nihayete erer.39
Tp ilmi bu merhaleyi, topraktaki kklerine benzemesiitibariyle bitkilere benzemesinden dolay inbt diye isimlendirmitir. Ancak
alakann nitelii daha hassastr. nk bitkinin kkleri en aada, cenin ise rahme
tutunmutur. Bu da onun en ince ve hassas vasf olan alakadr. Cenin bu merhalede
alaka ya benzer. Alaka da ekil itibariyle suda yaayan kurtlara benzer ki, onlardan
her birinin yaad gibi alaka da suda yaar.40
Modern tp ilminin verileri dorultusunda yaplan aratrmalara gre, ceninin
alaka merhalesi on beinci gnde balayp yirmi veya yirmi drdnc gnde sona
ermektedir.41
Embriyolojilmine Gre Alakann Geirdii Merhaleler:
Dllenmi yumurta (nutfetun emac) hemen blnmeye balar. Bir hcre iki,
iki hcre drt olur Yumurta krk saatte drde, seksen saatte otuz ikiye blnr. Be
gn gemeden dut meyvas kadar olur ve bu haline morulla denir. Biraz daha
byyp de ierisi bir sv ile dolunca ana kre ve blastula adn alr. Bu srada ana
krenin hcreleri iki tabakaya ayrlr:
1. D Tabaka,
2. Tabaka.
D Tabaka: Kemirici ve besleyici hcrelerden oluur. Ana kre rahme varr
varmaz orada tutunur, rahim eperine aslr, rahim hcrelerini kemirmeye balar.
ounlukla alaka rahmin arka tarafna ve zellikle st yarsna aslr; nk cenininbymesi iin rahmin en uygun yeri burasdr. Rahim bu blgedeki zar tabakasn
biraz daha kalnlatrarak ve biraz daha kan salarak hazrln yapar.
Tabaka: Yce Allah cenini ve cenini saracak zarlar bu tabakadan yaratr. lk
nce yuvarlak bir kursa benzeyen cenin tahtas oluur. Sonra bu kurs uzayarak armut
38 el-Br, nsann Yaratl, s. 104.39 Muhammed Sellam Medkur, el-Cenin, s. 59.40 el-Kuzt, Met Tunfehur-Ruh fil-Cenn, s.53-54.41 Heyet, lml-ecinne, s. 157.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
29/186
17
eklini alr. Daha sonra cenin tahtas d ve i olmak zere iki bolua ayrlr. D
boluk dikey hcrelerden olumutur ve vitellus kesesine42 bitiiktir.43
Dllenmeden be alt gn sonra ana kre rahim duvarna yerlemesini
tamamlar.44 Krenin d tabakas da rahim duvarn kemirmeye balar ve rahimden
gerekli gdalar temin eder. Bu hcreler direkt olarak rahim kan kesecikleri ile temaseder ve onlardan kendine ve cenine gerekli gdalar alr.45
4. Muda
Alaka merhalesinden sonra yava yava et hsl olmaya balar ve alaka et
paras hline gelir ki, bu merhale muda merhalesidir.
Muda, azda inemek anlamna gelen md kknden tretilmi bir
isimdir. inem byklndeki et parasna araplar muda demektedir. zellikle
alakadan yaratlan et parasna muda terimi kullanlmaktadr.46 bn Manzur,
muday bildiimiz normal etten baka bir ettir diyerek tanmlamaktadr.47 Bu
aklama, Allahn bu aamadaki cenin iin lahm kelimesini deil de zellikle
muda kelimesini kullanmasnn ne kadar mnidar olduunu gstermektedir.
Cenin bu merhalede dilerin arasna giren bir inemlik lokmaya
benzemektedir. Bu benzeme hacim olarak deil, ekil itibariyledir.48
ekil - 6: Mudann balangc dnemlerindeki grnts. inenmi et grnmnandrmaktadr(solda). Biraz daha gelime kaydetmi, rahim duvarna yapm haldeki muda
grnts (sada).
42 Vitells Kesesi: Yksek yapl omurgal hayvanlarda embriyoya bal ve yumurtann plazmasndabulundan besin maddesinin bir kanal araclyla gelien embriyoya aktarld kesedir. Bkz.http://www.nedirnedemek.com/vitellus_kesesi_nedir . (evrimii), 08 Haziran 2008.
43 el-Br, nsann Yaratl, s. 85.44 Heyet, lm'l-ecinne, s. 58.45 el-Br, a.g.e, s. 86.46 Ebu Abdurrahman Halil b. Ahmed el-Ferhid, Kitb'l-Ayn, I-VIII, thk. Mehdi Mahzumi,
brhim Samerrai, Beyrut, Messeset'l-A'lemi li'l-Matbu, 1988, C: IV, s. 370.47 bn Manzur, Lisan, C: VIII, s. 450-451.48 brahim b. Muhammed, Ahkml-chd, s. 36; Heyet, lm'l-ecinne, s. 67.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
30/186
18
Muda et parasdr gr doru deildir. nk Kuranda ve Snnette
muday aklayan bir nass bulunmamaktadr. Ayrca et merhalesi ayetteki altnc
merhale olarak karmza kmaktadr. Halbuki muda merhalesi drdnc
aamada gereklemektedir.49 Dolaysyla muda bir inemlik kadar et paras
deil, yaratln bir dnemidir. Belli bir eklidir. Bu da inenmi et grnmndeolduu iin bu ad almtr.50 Gnmz teknolojisinde elektronik kamerayla ekilen
fotoraflar da gstermektedir ki, gerekten bu aamada ceninin zerinde sanki di
izleri vardr. Ceninin 40 veya 42 gn sonra insan ekline dnt kabul edilmitir.
Bu merhaleden sonra canl, sradan bir cenine benzemez. nk ceninde insan
zellikleri bu merhalede ortaya kmaya balar.51
ekil 7: Muda aamasnn daha ileri safhalar. Cenin yava yava kendine has
grnm kazanmaktadr.
Hac suresinin beinci ayetinde muda kelimesinden sonra zikredilen muhallaka
ve gayr- muhallaka ifadeleri zerinde ise farkl yorum yaplmtr: Bunlardan
birincisine gre muhallaka, yaratl tam manasndadr. Muhallaka, noksanlk ve
kusurdan uzak, dmdz, przsz ey demektir. Nitekim birisi misvakn veya
ubuunu dzelttiinde, denilir ki bu, Araplarn dmdz kaya iin kullandklar
ifadelerinden alnmtr.52 Gayr- muhallaka ise yaratl tamamlanamayp ana
rahminde iken den ocuu ifade eder.53
kinci gre gre; muhallaka tabiri, btn organ ve uzuvlarnn gelimi
seviyeye ulamad halde iptidi bir ekilde btnyle yaratldn, gayr-
49 el-Kuzt, Met Tunfehur-Ruh fil-Cenn, s.55.50 el-Br, nsann Yaratl, s. 113.51 Zindani, Kuranda lm Mucizeler, s. 24.52 Fahrettin er-Razi, Tefsirl-Kebir, C: XXII, s. 9; brahim b. Muhammed, Ahkml-chd, s. 38.53 el-Kurtub, el-Cm, C:XIV, s. 317; Suyut, ed-Drrl-Mensr, I-VIII, Beyrut, Drul-Fikr,
1993, C: VI, s. 11.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
31/186
19
muhallaka tabiri ise vcut organ ve azalarnn tamamyla teekkl etmediini, bir
takm eksikliklerin hala var olduunu, yaratln tamamlanmadn ifade
etmektedir.54
nc gre gre; Gayr- muhallaka terimi ile kastedilen ey, muda
halindeki ceninin geliimi esnasnda oluan plasenta55
(e) ve gbek kordonudur.Bunlar doumdan sonra dp ld iin yaratl tam olmayan muda ksmn
olutururlar. Muhallaka terimi ise ceninin bizzat kendisini ifade etmek iin
kullanlr.56
Prof. Moor, bir konferansnda izleyicilerine bir ekil gstererek57 yle
demitir. Grmekte olduunuz u resim mudaya aittir. Mudann harici eklini
bize gstermektedir. Grdnz gibi kavislidir. Sanki di ekilmi bir damak,
ikinlikler ve ilmikler grmekteyiz. Bu mudann uzunluu bir santimetredir.
Bundan bir para alp iini asak vcud organlarnn byk bir ksmnn olduunu
grrz. u ekilde ise baz yaratlm hcreler grnr. Baz hcreler de henz
yaratlmamtr. Bu ekliyle muday tarif etmek istediimizde ona ne ad verebiliriz?
Ona yaratlmtr diyebilir miyiz? Yaratlm hcreler iin bu dorudur.
Yaratlmam dersek bu tarif de henz yaratlmam hcreler iin geerli olur.
Muday dahil terkibiyle tavsif etmemiz gerekir. Yani Kurann tarif ettii gibi.
nk bu merhalede Kurann tarifi mudann en mkemmel tarifidir.58: Sonra da
bir ksm belli bir ksm belirsiz bir et parasndan yarattk.59
Cenin bundan nce balk veya maymun veyahut tavuk ceninine benzerken,
muda merhalesinde tam bir insan eklini alr. lk dnemlerde bu ceninleri
54 et-Taber, Camiul-Beyan, C: XVIII, s. 568; el-Kurtub, el-Cm, C: XIV, s. 318; Eb Hayyan,Bahru'l-Muht, C: VI, s. 327; Alusi, Ruhul-Men, C: XVII, s. 116.
55 Plasenta; Halk arasnda son ya da e olarak da adlandrlan geici bir organ olup hamilelikasndan hayati neme sahiptir. Bebein dolam ile annenin dolam arasndaki al veriisalayan sistem plasentadr. Plasenta, cenine, gbek kordonu denilen ve ceninin gerekli besinlerive oksijeni almasn salayan bir kordonla baldr. Plasenta, gbek kordonuyla birlikte doumdansonra dar atlr. Geni bilgi iin bkz. http://tr.wikipedia.org/wiki/Plasenta, (evrimii)19.07.2008.
56 brahim b. Muhammed, Ahkml-chd, s. 38.57 Bkz. ekil 6.58 Zindani, Kuranda lm Mucizeler, s. 34.59 Hacc, 22/5.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
32/186
20
birbirinden ayrt etmek gerekten zordur. Fakat cenin muda merhalesine varnca,
zellikle bu merhalenin sonuna doru tam bir insan ekline gelmi olur.60
Muda safhas, nc haftada somit denen beden ktlelerinin grnmesi ile
balar. Bu ktleler nc haftada arka arkaya kmaya balar ve orta hattn her iki
yannda olmak zere drdnc haftann sonunda krk ksr ktleye varr. Tomurcukeklindeki eri kabartlar da bu dnemde grlr. Somitler orta hattn her iki
yanndan kar, sonunda omurilie dnecek olan sinir oluunu kuatrlar. Yce
Allah, kvrlp omurilii kapatan omurga kemiklerini bu somitlerden yaratr. Nitekim
adele veya Kuran- Kerimin tabiri ile et de bu somitlerden yaratlr.61
O bir inemlik eti de kemiklere kalb ettik de, o kemiklere de et giydirdik.
Bilahare onu baka yaratlla ina ettik. Suret yapanlarn en gzeli olan Allahn
an ne ycedir.62
Allah muday nc haftada, rahim cidrna yerleen alakadan yaratr.
Muda drdnc haftada tekaml eder, beinci ve altnc haftalarda da omurlara
dnr. Bu omurlar ilk nce kkrdak halindedirler. Sonradan kemikleirler. Altnc
ve yedinci haftalarda da somitlerden kaslar oluur. Daha sonra kaslar kemiklerin
zerini kaplar. Omuz, paz, bilek ve el, boyun blgesindeki somitlerden (4-8 aras)
oluur. Bunlar rahim hayatnn beinci haftasnda kmaya balar, altnc ve yedinci
haftalarnda tekaml eder. Baldr, bacaklar ve ayaklar ise altnc haftada grlmeye
balar, yedinci ve sekizinci haftalarda tekaml eder. Bunlar nce kkrdak eklinde
yumuak olarak karlar, sonradan zerlerine et geirilir.63
Bu merhalenin sonunda ceninin boyu bir santimetre kadardr. Bu ise normal
olarak kk bir para et miktardr. Bu durum muda iin verilen manalardan birine
(kk et paras) uygun dmektedir.64
Daha sonra bu bir parack et bymeyebalar, sonunda boyu yedi cmyi bulur. 65
Bu merhalede eitli organlarn gelimesi tamamlanr.66 Kalp abucak
byyerek basit yaratll kapal bir tp eklinden, drt odal normal ekline dner.
60 el-Br, nsann Yaratl, s. 112.61 el-Br, nsann Yaratl, s. 113.62 Mminn, 23/14.63 el-Br, a.g.e, s. 114.64 Heyet, lm'l-ecinne, s. 6865 el-Br, a.g.e, s. 10566 brahim b. Muhammed, Ahkml-ichd, s. 36.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
33/186
21
Bunlar sa ve sol kulakklar; sa ve sol karncklardr. Muda merhalesi biterken
kalp de gelimesini tamamlam olur. Bu arada gzler, kulaklar, burun ve dudaklar
teekkl eder. Yz oluur. Di kabartlar belirir. Kol ve bacak kntlar belirmeye
balar. Sinir sistemi ise daha abuk geliir; beyin oluur; her iki lobu da gelimesini
tamamlar. Beyincik ve omurilik de bu gelimeye ayak uydururlar. Kemikler de aynekilde gelimelerine devam ederler.67
5. Mudann Kemiklere Dnmesi
Allah Teala, muda aamasn tamamlayan ceninin kemiklere dntn
bildirmektedir: Muday kemik haline evirdik68, Kemiklere bak, onlar nasl
birletirip yerli yerine koyuyoruz. Sonra da onlara et giydiriyoruz69. Bir inem
et paras olarak tanmlanan muda, ceninde iskeleti meydana getiren kemiklere
dnmektedir.
ekil 8: Mudann kemiklere dnt andaki grnts.
Muda merhalesi devam ederken kemiklerin oluumu balamtr. Sz konusu
ayette70 kullanlan fa atf harfi, muda ile kemikleme aamasnn arasnda ok
ksa bir zaman dilimi olduuna iaret etmektedir.71
Cenin muda merhalesini bitirdikten sonra, insana has kemiklerle donatlan bir
grnme kavumaktadr. nsan vcudundaki kemiklerin oluumu bir anda deil,belirli bir program ve zaman dahilinde gerekleir.72
Organlarn gelimesi ceninde pek erken bir devrede balar. nce plan izilir,
sonra azalar yava yava ina edilir. Notochord denilen iskelet mihveri de alaka
67 el-Br, a.g.e, s. 106.68 Mminun, 23/14.69 Bakara, 2/259.70 Mminun, 23/12-14.71 Heyet, lm'l-ecinne, s. 79.72 Heyet, lm'l-ecinne, s. 74.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
34/186
22
dneminde taslak halinde grlmeye balar. Bu, omurgadan nce grldnden
omurga ncesi organ olarak da bilinir ve merhale geirir:
1. Kkrdak doku ortasnda ip eklinde grn.
2. Tesbih eklini al.
3. Krelme ve gzden kaybolma devresi.Birinci merhale doku merhalesi (kemik ncesi dokusu) olarak bilinir. Rahim
hayatnn beinci ve altnc haftalarnda grlr. Bunu kkrdak merhalesi takip eder.
Bu da kendini altnc hafta sonlarnda gsterir. Daha sonra rahim devresinin yedinci
haftasnda kkrdak omurlarda kemikleme merkezleri grlr. Sekizinci haftada ise
omur yaylarnda kemikleme noktalar meydana kar ve kaburgalar ilk defa o zaman
grlmeye balar. Sonra da kemiklerin etrafnda kaslar oluur. Ayet-i kerimenin
dedii gibi zerine et giydirilir.73
6. Kemiklere Et Giydirilmesi
Mudann kemiklerle sarlmasndan sonra, bu kemiklerin ete brnme
merhalesine gelinmitir. Ceninin tam olarak ademolu suretini almas bu merhalede
gereklemeye balar. Bu aamann tamamlanmasyla birlikte ceninde hareketlilik
meydana gelmektedir.74
Bu merhale kemik merhalesinden birka gn sonra balar. Altnc haftada
omurlar giyen organlarn balangc ortaya kar. Yedinci haftada uzuvlar giyen
organlarn balangc ortaya kar. Bylece organlarn oluum evresi drdnc
haftann bandan itibaren yedinci haftann sonuna kadar ya da sekizinci haftann
bana kadar srer. Bu evre dahili ve harici esas oluumlarn teekkl ettii evredir.
Bu merhalede beyin, kalp, uzuvlar, kulaklar, gzler, deri, organlar ve kemikler
oluur. Cenin beereklini almaya balar. Sekizinci haftadan sonra ceninin hacmi vearlnda bir hayli art gzlenirken organlardaki deiim az ve yava olur.75
Alusinin aklamasna gre, kemiklere giydirilen et mudann eti olabilecei
gibi, Allahn rahimdeki kandan yaratt baka bir etin de olmas muhtemeldir.76
73 el-Bar, nsann Yaratl, s. 117.74 Heyet, lm'l-ecinne, s. 85.75 el-Kuzt, Met Tunfehur-Ruh fil-Cenn, s. 56-57.76 Alusi, Ruhul-men, C: XVIII, s. 14.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
35/186
23
4. Haftadan 16. Haftaya Kadar Ceninin Geliimi77:
Ana rahmindeki cenin muda merhalesine geldiinde her hafta gelime
kaydetmektedir. Burada drdnc haftadan on altnc haftaya kadar cenindeki
gelimeler resmedilecektir. Ceninin geliimini on altnc haftaya kadar
gstermemizin sebebi, hadis metninde geen yaratln tamamlanmas konusundaceninin yaratlnn tamamlanmasnn on altnc haftadan sonra mmkn olduu ve
bu sreden sonra ruh flendii ynndeki grlerin tb verilerine uygun-olup
olmadn tespit etmek iindir. Aadaki resimlerde ve aklamalarda da grlecei
zere zannedildiinin aksine cenin, muda merhalesine daha -drt haftalkken
ulamakta ve drdnc aya kadar (on altnc hafta) btn organlar alr duruma
gelmektedir.
77 Ceninin ana rahmindeki geliim safhalar iin bkz. el-Br, a.g.e, 70-143; Alparslan zyazc,
Hcreden nsana, stanbul, Yeni Asya Yaynlar, 1979, s. 11-47; Seyyid Ceml , el-'caz't-Tbb fi'l-Kur'n, Beyrut, Mektebet'l-Hill, 1987, s. 60 vd; http://www.gulesor.com/hafta-hafta-gebelik-1-aydan-9-ay-a-kadar-bebek-gelisimit23243.html?s=359ee7da9eb47349fc2b8e69177931b6& (evrimii) 10.05.2008;
ekil-9 : Drt haftalk cenin. Kemik merhalesindensonra bu kemikler etle sarlmaktadr. Rahim itabakasna yerleen canl artk blastosist olarakanlr ve yava yava bymeye balar. Bu haftadaboyu yaklak 0,2 mm.
ekil 10: Be Haftalk cenin. Bu hafta canlya artkembriyo denilir, yaklak 2 mm boyunda. Yeni yeni
olumu ve tam boyunu bulmam bir kalp atmayabalar. ocuu besleyecek olan plasenta ocuu ilikve gvenli bir ortamda koruyup, iinde hareketetmesini salayacak olan gebelik kesesi gelimeyedevam etmektedir.
ekil - 11: Alt haftalk cenin. Embriyo yaklak 4-6mm boyunda ve 1 gramdan az arlkta.
Bir ka organ yerlemitir: gzler, az ve kulaklar.Bir ka organ da yava yava yerlemeye balar:akcier, karacier, pankreas. Kan dolam sistemiartk normal alr.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
36/186
24
ekil - 12: Yedi haftalk cenin. Embriyo yaklak 12milimetre boyunda ve yaklak 1,5 gram arlnda.Kollar ve bacaklar ksa yzgeler gibi kmayabalar ve bunlarn ucunda avu ii ve ayak taban
oluur ve parmaklar bunlarn ularndan kar.Sindirimsel tp yerleir.
ekil - 13: Sekiz haftalk cenin. Embriyo yaklak 13-15milimetre boyunda , el ve ayak parmaklarn artkayrd edebiliyoruz. Barsaklar, pankreas vebronlar da yava yava belirgin hale gelmeyebalad. Akcierler bu hafta iinde geliiminihzlandracak, ancak bu yaplarn tamamlanmas 34.haftann sonlarn bulacak. Gzler ve kapaklaroluur, kaslar ve sinirleri olumaya balar.
ekil - 14: Dokuz haftalk cenin. Embriyo 20milimetre boyunda. Bebein ellerini kollarn ayrdedebiliyoruz, parmak ular biraz daha ikinceortaya km, ba biraz daha dik, ense olumutur.
Bebein kol-bacak ve vcut hareketleri ultrasonaltnda grlebilir.
ekil - 15: On haftalk cenin. Artk fetus olarakadlandrlr, yaklak 3-4 santimetre (cm) ve 5-6gram. Mide tamamen yerlemitir.
Bebein bbrekleri idrar retmeye balar.Kol ve bacak kemikleri byyor ve sertleiyorlar
ekil - 16: On bir haftalk cenin. Bu haftada yaklak
4-6 cm boyunda ve 8-9 gram arlndadr. Ans vecinsiyet organlar belirlenmitir ama halagrnemezler. Bebek artk hareket edebilir fakatanne daha henz hissedemiyor.
ekil - 17: On iki haftalk cenin. Bebek yaklak 7 cmboyunda ve 8-14 gram arlnda.Hemen hementm organlar gelimitir. Kafas vcudunun te
biri kadar nk beyin ok abuk geliiyor. Sestelleri oluur, azn sk sk ap kapatr.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
37/186
25
7. nsan Sretinde Yaratma (n)
nsann yaratlnn en son aamas Sonra onu baka bir yaratlla insan
haline getirdik78 ayetinde belirtilen indr. Mfessirlerin ouna gre ayette
belirtilen baka bir yaratl ve in hususu ruhun flenmesine delalet eder.79
78 Mminn 23/14.79 et-Taberi, Cmiul-Beyn, C: XIX, s. 17; el-Kurtub, el-Cm, C: XV, s. 19; bn Kesir, Tefsir, C:
V, s. 466; Eb Hayyan, Bahru'l-Muht, C: VI, s. 368; Dahhak b. Mzahim, Tefsird-Dahhak, I-II, thk. Muhammed kri Ahmed ez-Zaviye, Kahire, Drs-Selam, 1419/1999, C: II, s. 599; el-
Mahall, Celaleddin Muhammed b. Ahmed es-Suyt, Celaleddin Abdurrahman b. Eb Bekr,Tefsrul-Celleyn, Drul-hads, Kahire, ts, s. 446; et-Taber, Cmiul-Beyn, C: XIX, s. 17;Bik, Nazmt-Drer, C: XIII, s. 116; Ebu Muhammed el-Hseyin b. Mesud el-Beav,Melimt-Tenzl, thk. Muhammed Abdullah en-Nemr ve dierleri, yy, 1417/1997, C: V, s. 412;
ekil - 18: On haftalk cenin. Bebek 8 cmboyunda ve arl yaklak 20 gram. Gittikedaha ok insana benziyor. Bebek amniyon kesesiiindeki svy yutup geri tkrmeyi reniyor amadaha pek baarl deil, sk sk hkrk tutuyor.
ekil 19: On drt haftalk cenin. Bebek yaklak10cm ve 45 gram. Gz ve kulaklar geliiminisrdryor. Bebein kemik ilii artk kan hcreleriretmeye balyor.
ekil - 20: On be haftalk cenin. Bebek 12 cmboyunda ve 74 gram arlnda. Artk dorganlar belli, cinsiyetini kolayca renebiliriz.Parman emmeye balyor. Cildi bu haftada okince ve effaftr ve cilt yzeyinde belirgin damar
yaplar izlenir. Lanugo ad verilen ipeksi cilttyleri de bu haftadan itibaren gelimeye balar.
ekil - 21: On alt haftalk cenin. Bebek 17cmboyunda ve 110gram arlnda. Sk sk hareketeder, bacaklar kollarndan uzundur.Trnaklar tamamen olumutur. Kalbiannesinkinden iki kat fazla atyor. Vcudunda yadepolamaya balar ve kalsiyum depolamashzlanr. Sa, kas ve kirpikleri belirginleir. Bebekartk annesinin sesini, kalp atn duyabilir.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
38/186
26
Ayetteki baka bir yaratl ifadesiyle erkeklik ve diiliin80 veya dnyaya
geldikten sonra oluan dilerin ve byyen salarn81 kastedildiini belirten
aklamalarn haricinde daha birok farkl yorum yaplmtr.82nsan cenininin dier
hayvanlarn cenininden ayrld bu merhaleye83 kadar btn canllarn ceninlerinde
meydana gelen deiiklikler ortak iken, Allah Teala, bu merhalede sadece insanamahsus olmak zere zel bir ekil vererek yepyeni bir yaratlla onu ina etmitir.
Elmall Hamdi Yazr bu ayeti edebi cmleleri ile yle aklar: organlaryla,
ruhuyla, kuvvetiyle, boyu posu ile onda yle gzel bir yaratl meydana geldi ki,
hibir mahluka benzemez, bambaka bir halk, en gzel surette dilber bir insan oldu.84
n merhalesinin hamileliin sonuna kadar devam eden bir sre olduunu
syleyen aratrmaclar da bulunmaktadr. Onlar bu grlerini, cenindeki organ ve
azalarn douma kadar gelime gsterdiini syleyerek delillendirmektedirler.85
Ayette kemiklere et giydirilmesini ifade eden ksm ile dier yaratl (ina,
neet) aras smme balacyla birbirine balanmtr. Bu balacn kullanlmas her
iki durum arasnda uzun bir zaman aral olduunu gstermektedir.86 Dolaysyla
ruhun flenmesine delalet ettii dnlen ayetteki ina (baka bir yaratl) belirli
bir zamandan sonra gereklemektedir. Bu da yaratln tamamlanmasyla ruhun
flenmesinin birbirini takip eden zaman dilimi ierisinde olmadna iaret
etmektedir.
B. YARATILIIN TAMAMLANMA ZAMANI
ncelediimiz hadisin bn Mesud rivayetinde yaratln anne karnnda
derlenip-toparlandndan sz edilmektedir. Bu durum ana rahminde yaratln
tamamlanmas anlamnda da yorumlanmtr. Ana rahminde yaratln cem
edilmesi, ana rahmine paralar halinde ve dalm ekilde inen erkein menisini,
bnl-Cevz, Zdl-mesr, C: V, s. 463; Alusi, Ruhul-men, C: XVIII, s. 15; Ebussuud,Tefsir, C: VI, s. 126.
80 bn Eb Zemenin, Tefsir, C: III, s. 196.81 Dahhak b. Mzahim, Tefsr, C: II, s. 599; el-Kurtub, el-Cm, C: XV, s. 19; Eb Hayyan,
Bahru'l-Muht, C: VI, s. 368; Alusi, Ruhul-Men, C: XVIII, s. 15.82 lgili aklamalar iin bkz. et-Taberi, Cmiul-Beyn, C: XIX, s. 18; bnl-Cevz, Zdl-Mesr,
C: V, s. 463.83 el-Kuzt, Met Tunfehur-Ruh fil-Cenn, s. 51.84 Elmall, Hak Dini Kuran Dili, C: V, s. 514.85 Heyet, lm'l-ecinne, s. 92.86 Heyet, lm'l-ecinne, s. 85.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
39/186
27
Allahn, rahimdeki doum mahallinde toplamas eklinde aklanmtr.87 Abdullah
bn Mesudun hadisteki cem hadisesini yle tefsir ettii rivayet edilmitir: Nutfe
rahme dp de, Allah ondan bir beer yaratmay dilediinde, erkein menisi kadnn
her bir kl ve trnana girer. Sonra krk gn kalr. Sonra da alaka olur ki, ite bu
toplanmadr.88
Bunlarn yan sra bu konuda esas tartma, ana rahminde yaratlnne zaman tamamland ve akabinde ruhun flenme zamann tespit etme noktasnda
ekillenmitir. Ana rahmindeki ceninin yaratlnn tamamlanmasna dair yz yirmi
ve krk gn olmak zere iki farkl gr bulunmaktadr.
1. Yaratln Yz Yirmi Gnde Tamamland Gr
lk bakta, yaratln tamamlanma sresini yz yirmi gn olarak ifade eden
Abdullah b. Mesud hadisi89 ile melein geli zamann krk, krk iki, krk , krk
be ve krk ksr eklinde farkl rakamlarla bildiren Huzeyfe b. Esid ve Enes b.
Malikten gelen rivayetlerin90 yaratln sresini bildirmesi asndan zahiren
elikili olduu grlmektedir. Hadisi yorumlayanlarn ou, Abdullah b. Mesud
hadisindeki / misl zlik (bunun gibi) ifadesinin ayr birer krk gn ifade
ettii91 grnden hareket ederek meseleye balamaktadrlar. Bu noktadan hareketle
nutfe, alaka ve mudann ayr krk gn ierisinde tamamland grne
varmlardr. Buna gre yz yirmi gn grn benimseyen alimlerin gerekelerini
yle sralamak mmkndr:
1- Kadi Iyaz Abdullah b. Mesud rivayeti ile dier rivayetlerinin arasn cem
etmi ve yle demitir: Dier rivayetlerde mukayyed olarak krk ve zerini ifade
eden bir takm rakamlar zikredilmitir. Ancak Abdullah b. Mesud rivayetinde mutlak
manada sadece krk lafz kullanlmtr. Dolaysyla melein geliinin ikinci krk
gnn balarnda olmas muhtemeldir. Rivayetlerde krk, krk iki, krk , krkbeeklinde farkl rakamlarn zikredilmesini ise ceninden cenine olan bir farkllama
87 Ayn, Umdetl-Kr, C: XXIII, s. 225; Musa ahin Ln, Fethl-Mnim erhu Sahih-iMslim, I-X, Kahire, 2002, C: X, s. 160.
88 Eb Sleyman Hamd b. Muhammed b. brhim Hattabi, Mealim's-Snen: erhu Sneni EbDavud, I-IV, Nr. Muhammed Ragb et-Tabbah, Halep, Matbaatl-lmiyye, 1932, C: IV, s. 324;el-Kurtub, el-Cm, C: XIV, s. 314; Eb Muhammed Muhyissnne Hseyin b. Mesud Beav,erhu's-Snne, I-XVI, Beyrut, el-Mektebet'l-slmiyye, 1403/1983, C: I, s. 130; Sehrenfr,Bezl'l-Mechud, C: XVIII, s. 238; Musa ahin Ln, Fethl-Mnim, C: X, s. 161.
89 Buhari, Bedl-Halk, 6; Mslim, Kader, 1.90 Mslim, Kader, 2, 4, 5.91 Ayn, Umdetl Kr,C: XV, s. 179; Mnavi, Feyz'l-Kadir, C: II, s. 412; Sehrenfr, Bezl'l-
Mechud, C: XVIII, s. 239.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
40/186
28
ile anlamak mmkndr.92 Bununla birlikte bn Hacer, rivayetlerde zikredilen bu
farkl rakamlarn ravi ihtilafndan kaynaklandn belirtmektedir.93
2- Bir baka gre gre, Abdullah b. Mesud rivayetinde nutfe, alaka ve muda
aamalarn edatyla birbirini takip etmesi, bu durumun tedricen olduunu
gstermektedir. Nutfenin paralar ierisindeki bu tedricilik alaka tamamlanncayakadar srer. Sonra yine aama aama alakaya et karr ve muda halini alr ki, bu hal
nc krk gnde meydana gelir. Bundan sonra cenin hareketlenir.94
3- Baz alimler hadisin farkl tariklerini cem etmenin ve yaratl zamann
tespit etmenin yolu olarak, anne karnndaki nutfenin durumu gzeten ve onunla
mlzemet ierisinde olan mvekkel melein grevine ait mahiyetinin incelenmesi
grndedir. Buna gre melek her birinin vaktinde Ya Rabbi bu nutfe, bu alaka, bu
muda diyerek, Allahn emriyle nutfenin bandan geenleri syler. Melee bu
grevde tasarruf izni verilmitir. Bu grte olanlar ayr tasarruftan sz
etmektedir:
Birinci Tasarruf:Bu tasarruf zamanlarndan biri Allahn nutfeyi yaratp sonra
alakaya intikal ettirdii andr. Bu durum, melein anne karnndaki nutfeden ocuk
olacana dair bilgisinin ilkini oluturmaktadr. nk her nutfeden ocuk
olmayabilir. Nutfeden alakaya olan dnm birinci krk gnn akabinde olur. O
vakit rzk, eceli, ameli, aki veya said olaca yazlr.
kinci Tasarruf:Melein baka bir vakitte baka bir tasarrufu daha vardr ki, o
da ceninin tasviri olan kulann, gznn, derisinin, etinin, kemiklerinin yaratlmas,
dii veya erkek olduunun belirlenmesidir. Btn bunlar ise nc krk gnde
meydana gelir ki, bu da mudann mddetidir. Bu tasvirler ruh flenmeden ncedir.
nk ruh, ceninin eklinin tamamlanmasndan sonra flenir. Nutfenin zerindenkrk iki gece getikten sonra tasvir ve kitabet iin melein gnderildiini belirten
hadis ise bu duruma aykr grnmektedir. Kad Iyaz, bu rivayeti zahirine
hamletmenin doru olmadn sylemektedir. nk bu rivayet sadece tasvirin
gerekletii zaman gstermekte olup, fiilen yaratmann ise daha sonra olacana
iaret etmektedir.
92 Eb'l-Fazl ehabeddin Ahmed b. Ali b. Muhammed bn Hacer el-Askalani, Fethul-br bi erhiSahhil-Buhr, Beyrut, 1996, C: XIII, s. 316; Musa ahin Ln, Fethl-Mnim, C: X, s. 161.
93 Musa ahin Ln, Fethl-Mnim, C: X, s. 161.94 bn Hacer, Fethul-Br, C: XIII, s. 316.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
41/186
29
nc Tasarruf:Melein nc tasarrufu ise ruhun flenme vaktine dairdir.
nc krk gn tamamlandnda cenine ruh fleme vazifesini
gerekletirmektedir.95
4- bn Hacer bu hususta yle bir sonuca varmtr: bn Mesud hadisinin btn
tariklerinin cem edilmesiyle ortaya kan sonuca gre, ceninin oluumu merhaledeve 120 gnde tamamlanr. Bu merhalelerden her biri 40 gn srer. Sonrasnda da ruh
flenir. Konuyla alakal ayetlerde sre zikredilmeden bu merhale (nutfe, alaka ve
muda) ifade edilmitir. Ayetler yaratln muda merhalesinde gerekletiini
aklar, ilgili hadisler de bunu teyid eder. Ancak Mminn suresinin 14. ayetinde ise
bu merhaleye kemik ve et safhas ilave edilmitir. Dolaysyla bu ayetlerden
karlan sonu, mudann kemie dnmesinin ruh flendikten sonra gereklemi
olmasdr.96
5- bn Kayyma gre; Huzeyfe b. Esid hadisi, melein geliini birinci krk
gnden sonra; bn Mesud hadisi ise nc krk yani yz yirmi gnden sonra
gstermektedir. kisi de dorudur. Hz. Peygamber doru sylemitir ve bu hadisler
takdirden sonraki takdirin ifadesidir. Birincisi nutfenin ilk yaratl safhasna
geliinin; ikincisi ise yaratmann tamamlanp can veriliinin takdiridir. Buna gre biri
yaratln ban, dieri ise sonunu itibara alm demektir. bn Kayym, et-Tibyan fi
Aksamil-Kuran adl eserinde ceninde yaratln tamamlanmas esnasnda meydana
gelen hususlar ise yle zetler: Rahmin ii snger gibi gzeneklidir. Suya hasret
topran suyu istemesi gibi o da meniyi eker. Yaratl itibariyle ona mtaktr. Bu
yzden meniyi tutar, sarar, hava ile bozulmasn diye zerine kapanr. Allah rahme
mvekkel melee izin verir. Melek burada oluan cenini krk gn yourur. Krk gn
ierisinde yaratma iini bitirir. te Hz. Peygamberin ceninin yaratl krk gndetoparlanr sznn manas budur. Bu hadis mcmel (zetle) sylenmi szn
detaylardr ve krk gn de alaka dnemi srer cmlesi ile asla elikili deildir.
Zira alaka her ne kadar bir kan paras ise de ikinci krk gn iinde meni eklinden
kar, zerinde tedrici bir ekilde belli belirsiz izgiler belirmeye balar. nc krk
95 Ebul-Fadl yz b. Ms b. yz el-Yahsub Kad yaz, kmlul-Mulim bi Fevidi Mslim:
erhu Sahih-i Mslim, I-IX, thk. Yahya smil, yy, 1419/1998, C: VIII, s. 127; Eb ZekeriyyMuhyiddin Yahy b. eref b. Muri Nevevi, erhu Sahih-i Mslim, I-XVIII, Beyrut, 1418/1997,C: XVI, s. 407; Ayni, Umdetl-Kr, C: XV, s. 180.
96 bn Hacer, Fethul-Br, C: XIII, s. 319.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
42/186
30
gn ierisinde ise yava yava sertleir, nihayet muda haline gelir. Artk plak
gzle bakld zaman her eyi belli olur. Nihayet nc krk gn tamamlanrken
hadis-i erifin de beyan buyurduu gibi, kendisine ruh frlr. Bu da vahyden baka
bir yolla bilinmez.97
6- Huzeyfe b. Esid hadisini zahirine hamletmenin doru olmayacana dair birbaka gr daha vardr. Bu gre gre ceninin tasviri, hadisin zahirinde belirtildii
gibi nutfenin bitimi ve alaka merhalesinin banda deil, nc merhaleden sonra
gerekleir. lk krk gnde ceninin yaratlna dair bilgiler yazlr. Yani melek lafzen
ve kitabeten tasvir yapar. Fiilen tasvir ve ruhun flenmesi ise nc krk gnden
sonra meydana gelir.98
7- Abdullah b. Mesud hadisi Huzeyfe b. Esid hadisinin tefsiri mahiyetindedir.
Huzeyfe b. Esid hadisindeki (krk) lafzndan maksat nc krk gndr.99
Ancak bn Kayym, bu aklamalarn hadisin lafzndan ok uzak olduunu ve kabul
edilemeyeceini syleyerek itiraz etmektedir.100
8- Yaratln yz yirmi gnde gerekletiini kabul edenlerden bir ksm
Abdullah b. Mesud hadisini yle yorumlamlardr: lk krk gnde ceninde nutfe
zellii, ikinci krk gnde alaka zellii, nc krk gnde ise muda zellii daha
ok belirgindir.101
9- Nutfe dneminde tasvirden sz edilemez. lk krk gn getikten sonra aama
aama yaratl safhas balar. Takdir ve kitabet bu vakitten itibaren mteaddit
zamanlarda gerekleir. Dolaysyla Huzeyfe b. Esid hadisini Abdullah b. Mesud
hadisine hamletmek gerekir. nk Huzeyfe hadisi mutlak, bn Mesud hadisi ise
mukayeddir.102
2. Yaratln Krk Gnde Tamamland GrAna rahmindeki yaratln krk gnde tamamland sonucuna varanlar bu
97 Eb Abdullah emseddin Muhammed bn Kayyim el-Cevziyye, et-Tibyn f Aksmil-Kurn,yy, Darul-Fikr, ts, s. 208; el-Br, nsann Yaratl, s. 90-92.
98 Kad yaz, kmlul-Mulim, C: VIII, s. 127 vd; bn Hacer, Fethul-Br, C: XIII, s. 320.99 bn Hacer, Fethul-Br, C: XIII, s. 320.100 bn Kayymn itirazlar iin bkz. bn Kayyim el-Cevziyye, Tarik'l-Hicreteyn ve Bab's-
Saadeteyn, thk. mer b. Mahmud, ed-Dimm, Dru bn Kayym, 1414/1994, s. 132 vd.101 bn Receb el-Hanbel, Eb'l-Ferec Zeynddin Abdurrahman b. Ahmed, Cmiu'l-Ulum ve'l-
Hikem f erhi Hamsine Hadisen min Cevamiil-Kelim, thk. Abdullah el-Mnv,Mektebetl- man, 1996, s. 58;bn Hacer, Fethul-Br, C: XIII, s. 320.
102 bn Kayym el-Cevziyye, Tark'l-Hicreteyn, s. 135.
-
7/31/2019 kader,melein cenne ruh flemesi ve kaderini yazmas hadsinin(Metin ve sened tenkdi asndan).deerlendirilm
43/186
31
grlerini Mslimin Abdullah b. Mesud rivayetine dayandrmaktadrlar. Buna gre
hadiste geen (bu sre ierisinde) lafz nutfe, alaka ve muda safhalarnn her
birinin ayn krk gn ierisinde gerekletiini ifade etmektedir. Bu gre gre ilk
krk gnde ceninde meydana gelen gelimeler yledir:
Ana rahmindeki dllenme altnc gnde balar. Nutfetn-emc olaraknitelenen bu merhale, on drdnc gnde alaka merhalesinin balamasyla sona erer.
Cenin yirmi birinci gnde tam bir alaka eklini alp, bu merhaleyi de tamamlar.
Yirmi drt veya yirmi beinci gnde muda merhalesi balar. Yirmi sekizinci gnde
cenin d grn itibariyle azda inenmi bir et parasna benzer. Tedrici olarak
hacim bakmndan muda eklini almaya balar. Altnc haftada muda merhalesi de
sona erer. Bylece ceninin hayat sreci ierisindeki ilk krk gn nutfe, alaka ve
muda safhalarnn bitmesiyle tamamlanm olur. Ancak bu merhalelerin bitiminde
cenin insan grnm hala kazanmamtr. nsan ceninini dier ceninlerden ayrt
etmek zordur. Yedinci haftada kemiklerin ortaya kmasyla birlikte insn bir sret
balar. K