![Page 1: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/1.jpg)
BİYOLOJİK VARYASYONLAR
Prof. Dr. Goncagül Haklar,Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya Ab.D.
Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim Araştırma Hastanesi Biyokimya Laboratuvarı
KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu21-22 Mart 2014, Abant
![Page 2: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/2.jpg)
KAPSAM
Biyolojik varyasyon tanımlarının ve kaynaklarının
incelenmesi,
Biyolojik varyasyonun referans aralığına etkileri ve
referans değişim değeri hesaplanması,
Biyolojik varyasyonun analitik kalite
gereksinimlerindeki rolünün tartışılması,
![Page 3: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/3.jpg)
Laboratuvar Hekimlere Nasıl Yardımcı Olur?
Doğru zamanda,Doğru örnekten,Doğru testi çalışıp,Sonucu doğru ileterek.
![Page 4: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/4.jpg)
Has
tala
r
Örnek alımı Taşıma İşlem Saklama
Analiz
İstemYorum
![Page 5: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/5.jpg)
SüreçAnaliz öncesi
Hastanın belirlenmesiÖrneğin alınacağı kapların hazırlanmasıÖrneğin alınmasıÖrneğin labotaruvara taşınmasıAnaliz için hazırlık
AnalizAnaliz sonrası
Sonucun kontrolüSonucun iletilmesi
![Page 6: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/6.jpg)
Sürecin her aşamasında hata olabilir,
doğru sonuç için süreç hatasız işlemelidir!
![Page 7: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/7.jpg)
![Page 8: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/8.jpg)
Analitik%7-13
Cihaz hatası
İnterferans
Pre Analitik% 32 - 75
Uygunsuztaşıma
ve işlemHatalıkimlik
Yanlışörnek
Yetersiz örnek
Örnekdurumu
Post Analitik% 18 – 18.8
Raporlama
Hatalı veri girişi
Onaylama hatası
![Page 9: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/9.jpg)
53 yaşında erkek hastaTest (birim) Sonuç Referans intervali 1 ay sonraSodyum (mEq/L) 139 (135-147) 139Potasyum (mEq/L) 4.3 (3.5-5.0) 4.1Kreatinin (mg/dL) 0.99 (0.72-1.35) 1.09ALT (U/L) 40 (12-40) 28Billirubin (mg/dL) 1.11 (0-0.99) 1.22ALP (U/L) 49 (30-105) 46GGT (U/L) 57 (11-82) 49Kalsiyum (mg/dL) 9.56 (8.4-10.2) 9.32Albümin (g/dL) 4.4 (3.5-5.0) 4.8Kolesterol (mg/dL) 176 (<200) 185Trigliserit (mg/dL) 45 (<150) 47TSH (mIU/mL) 2.03 0.4-4 2.19
![Page 10: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/10.jpg)
LABORATUVAR TESTLERİNDE VARYASYON KAYNAKLARI
Analitik varyasyon
Pre-analitik varyasyon
Kişisel varyasyon
Kişilerarası varyasyon
Total-analitik varyasyon
Biyolojik varyasyon
Total-gözlenen varyasyon
![Page 11: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/11.jpg)
Laboratuvar verilerinde biyolojik varyasyon
homeostatik ayar noktasında izlenen rastgele
dalgalanmalar olarak tanımlanabilir.
Kişilerarası varyasyon
analitin gerçek
değerinden kişilerin
ölçümlerinin farklılığıdır
Kişisel varyasyon
analitin gerçek
degerinden kişisel
ölçümlerin zaman içinde
farklılaşmasıdır
![Page 12: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/12.jpg)
10 sağlıklı erkekte 2 hafta arayla ölçülen serum kreatinin değerleri (mg/dL)
Sağlıklı kişi 1. sonuç 2. sonuç 3.sonuç 4. sonuç1 0.67 0.71 0.74 0.702 1.16 1.11 1.24 1.213 0.99 0.96 1.05 0.974 1.41 1.35 1.30 1.335 0.84 0.93 0.88 0.976 1.01 1.10 1.02 1.087 0.84 0.79 0.77 0.808 1.18 1.24 1.11 1.169 0.81 0.90 0.84 0.8810 0.76 0.84 0.81 0.87
![Page 13: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/13.jpg)
Popülasyon Kişisel
Konsantrasyon
![Page 14: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/14.jpg)
BİYOLOJİK VARYASYON
Yaş Vücut kitlesi İlaçlar Cinsiyet Genetik İmmobilizasyon Laktasyon Menopoz Obezite
Organ büyüklüğü Stres Gebelik Ritim (günlük, aylık, mevsimsel) Tütün Pozisyon* Fiziksel aktivite* ...
![Page 15: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/15.jpg)
PRE-ANALİTİK VARYASYONHasta Hazırlığı
Hazırlık diyetiAçlık - toklukKsenobiyotiklerİlaçlar Biyolojik ritimlerFiziksel aktiviteÖrnek alımı öncesi dinlenmeStresPozisyon Yükseklik
![Page 16: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/16.jpg)
Callum G. Fraser: Biological variation AACC Press 2001
S-Kreatinin
S-Demir
![Page 17: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/17.jpg)
Kapilary plazma-glukoz konsantrasyonu
Callum Fraser et al.
0 dak 60 dak 120 dak
Bire
ysel
Oral Glukoz Tolerans Testi
![Page 18: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/18.jpg)
http://www.westgard.com/biodatabase1.htm
![Page 19: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/19.jpg)
Sağlıkta-Hastalıkta Biyolojik Varyasyon Farklılıkları
Patient-specific measures of a biomarker for the generation of individual reference intervals: hemoglobin as example. Sottas et.al. Translational Research 158: 360-368, 2011.
Hemoglobin CVkişisel CVkisilerarası
Sağlıklı erişkin 1.9-2.8 6.8DM 1.8 18.3Demir eksikliği anemisi 3.2 4.0RA 4.3 19.5Sol kalp yetmezliği 6.9 12.8MM 9.1 22.1
![Page 20: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/20.jpg)
Has
ta g
üven
liği
L
SS
S
![Page 21: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/21.jpg)
Biyolojik varyasyon
Pre-analitik Analitik
Post-analitik
RDD
![Page 22: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/22.jpg)
63 yaşında, erkek hasta
Serum kolesterol 254 mg/dL
1 ay sonra tekrarlandığında 223 mg/dL
Bu değişim anlamlı mı?
Yaşam tarzı değişiklikleri
![Page 23: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/23.jpg)
LABORATUVAR TESTLERİNDE VARYASYON KAYNAKLARI
Analitik varyasyon
Pre-analitik varyasyon
Kişisel varyasyon
Kişilerarası varyasyon
Total-analitik varyasyon
Biyolojik varyasyon
Total-gözlenen varyasyon
![Page 24: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/24.jpg)
Total varyasyon: pre-analitik varyasyon (SDP) + analitik varyasyon (SDA) + kişisel biyolojik varyasyon (SDI)
SDT2 = SDP
2 + SDA
2 + SDI2
SDT = (SDP2
+ SDA2 + SDI
2)½
CVT = (CVP2
+ CVA2 + CVI
2)½
CVT = (CVA2 + CVI
2)½
![Page 25: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/25.jpg)
Varyasyonun Gaussian bir dağılımı vardır ve değerler ± 1, ± 2 veya ± 3 SD aralığında bulunabilir.
1, 2 ve 3 çarpanlarına Z-skoru adı da verilir.Ölçülen değer ± Z x (CVA
2 + CVI2)½
Z x (CVA2 + CVI
2)½
![Page 26: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/26.jpg)
2 ayrı ölçüm varsa total varyasyon
= (ilk testin varyasyonu)2 + (ikinci testin varyasyonu)2 1/2
= {Z x (CVA2 + CVI
2)½2 + Z x (CVA2 + CVI
2)½2 }1/2
2 ½ x Z x (CVA2 + CVI
2)½
Seri ölçümlerde sonuçların farklı olabilmesi için sonuçların nümerik farklılığının total varyasyondan büyük olması gereklidir.
Bu değere kritik fark veya referans değişim değeri (RDD) denir.
![Page 27: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/27.jpg)
Referans değişim değeri (RDD)= 2 ½ x Z x (CVA2 + CVI
2)½
Hastamızda kolesterol 254 223 mg/dLFark 31 mg/dLYüzde olarak ifade edersek (31/254) x 100= %12Z = 1.96 (P<0.05 için) ve 2.58 (P<0.01 için)CVA %1.6 ve CVI %6Z=1.96 için RDD %17.2Z=2.58 için RDD %22.6
İki değer birbirinden farklı değil !
![Page 28: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/28.jpg)
D Vitamini Eksikliğinde
CVA= %6.7, CVİ=%12.1, CVG=%40.3
RDD=38.4%(Z=1.96, P<0.05 için)
Hastanın D vitamini düzeyi 69 nmol/L ise,
50 nmol/L 42 nmol/L
![Page 29: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/29.jpg)
NormalRDD=2 ½ x Z x (CVA
2/nA + CVI2/nS)½
nA=tekrararlanan ölçüm sayısınS=tekrarlanan örnek sayısı
Lognormalσ=[ln(CVt
2 + 1)]½
RCVpozitif= [exp(1.96 x 2½ x σ)-1] x 100
RCVnegatif= [exp(-1.96 x 2½ x σ)-1] x 100
![Page 30: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/30.jpg)
Bireylik Endeksi
CVW-S/CVB-S
(CVW-S2 + CVA
2)½/CVB-S
Harris. Clin Chem 1974;20:1535-42
![Page 31: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/31.jpg)
Bireylik Endeksi (Index of Individuality, IoI)
CVkişisel / CVkişilerarası
IoI < 0.6 referans aralığı ✗
IoI > 1.4 referans aralığı ✓
![Page 32: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/32.jpg)
Callum G. Fraser: Biological variation AACC Press 2001
S-Kreatinin
S-Demir
![Page 33: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/33.jpg)
Petersen et al. Clin Chem Lab Med 1999;37:655-61
Bireylik endeksi ve Değişim
İlk İkinci
20 U/L artış
Toplum bazlı referans aralığı
![Page 34: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/34.jpg)
Petersen et al. Clin Chem Lab Med 1999;37:655-61
Bireylik endeksi ve Değişim
Toplum bazlı referans aralığı
20 U/L artış
İlk İkinci
![Page 35: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/35.jpg)
Analitik Kalite Hedeflerinde Biyolojik Varyasyonun Kullanımı
• CVanalitik < 0.25CVkişisel optimum performans
• CVanalitik < 0.5CVkişisel istenen performans
• CVanalitik < 0.75CVkişisel minimum performans
• BA < 0.125(CVkişisel2
+ CVkişilerarası2
)½ optimum performans
• BA < 0.250(CVkişisel2
+ CVkişilerarası2
)½ istenen performans
• BA < 0.375(CVkişisel2
+ CVkişilerarası2
)½ minimum performans
![Page 36: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/36.jpg)
Biyolojik varyasyon verileri ileAnalitik kalite hedefleri belirlenebilir.Seri ölçümlerdeki farkların anlamlılığı değerlendirilir (RDD).Popülasyon tabanlı referans arlıklarının kullanılırlığı
değerlendirilir. Homeostatik karar noktasının belirlenmesi için gereken
örnek sayısı belirlenir. Sonuçlarin en iyi raporlanma tarzı belrlenir. En iyi örnek seçilir (en düşük değişkenliği olan).Mevcut testler arası karşılaştırma yapılır. Testlerin klinik kullanılırlığı değerlendirilir.
![Page 37: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/37.jpg)
En Uygun Test Seçimi
![Page 38: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/38.jpg)
En Uygun Örnek Türü ve Birim Seçimi
![Page 39: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/39.jpg)
I < 0.5 CVw
B < 0.25 (CVw2 + CVg
2)1/2
TE < k. 0.5 CVw+ 0.25(CVw2 + CVg
2)1/2, k= 1.65, a=0.05
![Page 40: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/40.jpg)
![Page 41: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/41.jpg)
![Page 42: KBUD Preanalitik Evre 2014 Sempozyumu 21-22 Mart 2014, Abant](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061617/56816688550346895dda3c6a/html5/thumbnails/42.jpg)
Laboratuvar testlerini etkileyebilecek faktörleri en aza indirmek amacıyla oluşturulacak bir kalite sistemi personelin (laboratuvar teknisyeni ve örnek
alımından sorumlu kişiler) eğitimi, standart operasyon prosedürlerinin kullanımı, hata alarm sistemlerinin kurulmasını, farklı sonuçların incelenmesini kapsar.