Keçe kodlama ve genel tip tanımı
Keçe tanımlaması
Kullanım yerleri, şartları ve ölçülerine göre keçeler birbirlerinden farklı fiziksel, kimyasal
özellikler ve şekillere sahiptirler. Keçe seçiminde ve sınıflandırılmasında da bu özellikler
kullanılır. SKT'de keçeler, anma ölçülerine, keçe tiplerine ve malzeme çeşitlerine göre
tanımlanır ve sınıflandırılır. Her bir keçe, dudak malzemesini de belirten bir SKT numarası ile
adlandırılır.
Tanımlamada kullanılan anma ölçüleri Şekil 4'te gösterilmiştir. Anma ölçüsünde kullanılan
tüm ölçüler milimetredir (mm.).
19.00 x 35.00 x 7.00 : Anma ölçüsü
L3L SAG : Keçe tipi
040671-S : SKT No (-S : Malzeme kodu)
Anma ölçüleri
Mil çapı d1
Yuva Çapı D
Keçe Yüksekliği b
Keçe Dış Çapı d2
Şekil 4
Keçe anma ölçüleri
SKT yağ keçelerinde iki tip ölçülendirme biçimi vardır:
a. Metrik keçelerin ölçülendirilmesi
b. İnç (parmak) keçelerin ölçülendirilmesi
a) Metrik keçelerin ölçülendirilmesi
a.1) Üç ölçüye sahip metrik keçeler:
En çok karşılaşılan ölçülendirme biçimidir.
Açıklama:
Örnek: SKT No 040323, ölçü: 30.00 x 45.00 x 8.00
d1 x D x b
30.00 x 45.00 x 8.00
Keçenin
çalıştığı mil
çapıdır.
Keçenin çakıldığı yuva çapıdır. (Keçe dış çapı, bu
yuvada yeterli sıkılığı sağlayacak şekilde büyük
üretilmiştir.)
Keçenin toplam
yüksekliğidir.
Bütün ölçüler milimetredir.
a.2) Üç ölçüden fazla ölçüye sahip metrik keçeler:
Bazı keçelerde ölçüler çalışma yeri özelliklerine göre üçten fazla olabilir.
Açıklama:
Örnek: SKT No 047587-Z SPL3LL Ölçü: 45.00 x 72.00 - 86.00 x 8.00 - 12.00
d1 x D - D' x b - b'
45.00 x 72.00 - 86.00 x 8.00 - 12.00
Keçenin
çalıştığı
mil
çapıdır.
Keçenin çakıldığı yuva
çapıdır. (Keçe dış çapı,
bu yuvada yeterli
sıkılığı sağlayacak
şekilde büyük
üretilmiştir.)
Keçenin dış
çapından
sonra gelen
en büyük
ölçüdür.
Keçenin
çakılma
yüksekliğidir.
Keçenin
toplam
yüksekliğidir.
b) Inch (Parmak) Ölçüden Dönüşmüş Keçelerin Ölçülendirilmesi :
Inch (parmak) ölçülü keçelerin, (katalog listesinde # ile işaretlenmiştir) ölçülendirme
tekniğinde, metrik ölçülendirme tekniğine göre tek fark dış çap ölçülendirilmesindedir. İnç
Keçelerde, ikinci ölçü keçenin dış çapıdır ve yuva çapı bu ölçüden daha küçük olmalıdır.
b.1) Üç Ölçüye Sahip İnç Keçeler:
Örnek: SKT No 047472 Tipi: L1L, Ölçü: 69.85 x 92.15 x 14.28
Açıklama:
d1 x d2 x b
69.85 x 92.15 x 14.28
Keçenin
çalıştığı mil
çapıdır.
keçenin dış çapıdır.Yuva çapı, keçe dış çapından
gerekli sıkılığı sağlayacak kadar küçük
olmalıdır.(bak: tablo 2 ve 3
Keçenin toplam
yüksekliğidir.
Bütün ölçüler milimetredir.
Not: Bu ölçülendirme tekniğinin dışındaki bazı ölçülerin açıklaması için SKT'ye başvurulmalıdır.
b.2) Üç Ölçüden Fazla Ölçüye Sahip İnç Ölçüden Dönüşmüş Keçeler:
Örnek : 1) SKT no 410325, Tipi SPLLKSS, ölçü : 66.67 x 103.34 - 112.69 x 12.7 - 27.78 Ø
103.34 ölçüsü keçenin çakılan dış çapıdır ve metaldir ve yuva ölçüsü tablodaki gibi (Ø
103.34 - 0.13 =) 103.21 mm'dir
Dışı metal inç keçeler için (L1, SL, SD, vb)
Keçe dış çapı (d2) Yuva çapı
(yuva çapı ... kadar küçük)Yuva toleransı
...den ...e kadar
00.00 50.93 -0.13 +0.03 -0.03
50.94 76.33 -0.13 +0.03 -0.03
76.34 127.13 -0.13 +0.04 -0.04
127.14 177.95 -0.15 +0.04 -0.04
177.96 304.98 -0.18 +0.05 -0.05
304.99 508.20 -0.20 +0.05 -0.10
508.21 1016.20 -0.20 +0.05 -0.15
1016.20 1524.20 -0.20 +0.05 -0.25
Tablo 2
Dışı kauçuk inç keçeler için (L3, L2, vb)
Keçe dış çapı (d2) Yuva çapı
(yuva çapı ... kadar küçük)Yuva toleransı
...den ...e kadar
00.00 51.00 -0.20 +0.03 -0.03
51.01 76.45 -0.25 +0.03 -0.03
76.46 127.25 -0.25 +0.04 -0.04
127.26 178.10 -0.31 +0.04 -0.04
178.11 305.10 -0.31 +0.05 -0.05
305.11 508.38 -0.38 +0.05 -0.10
508.39 1016.46 -0.46 +0.05 -0.15
1016.47 1524.00 -0.51 +0.05 -0.25
Tablo 3
Yukardaki değerler önerilen yuva ölçüleridir ve geneldir. Yuva ölçüsü konusunda hata
yapılmaması için herhangi bir kuşkuda SKT'ye başvurulmalıdır.
SKT keçe tiplerinde kullanılan harf kodlarının açıklanması
SKT keçe tiplerinde geçen bazı sembollerin anlamları Tablo 4'de verilmiştir:
Sembol Tanımı Örnek tip
A Yay yuvası yoktur. SLA
B Basınca dayanıklıdır. L3B
C Dudak, keçe yüksekliğinden daha yüksektir. (1) L3C
C Keçe dıştan dudaklı olup, çevreden çalışmaktadır. (2) CL3
D Deri malzeme kullanılmıştır. SLD
K Yün malzeme kullanılmıştır. SLK
L Kauçuk malzeme kullanılmıştır. L1, L3
L Toz dudaklıdır. (3) LL3, L3L
LL Toz dudağı iki tanedir. L3LL
R Keçe alından çalışan bir dudağa da sahiptir. L5R
SAG Keçe sağa dönüşlü miller içindir. L3SAG
SOL Keçe sola dönüşlü miller içindir. L3SOL
SS Keçe çavuş (sağ-sol) tırtıllıdır. L3SS
SC Kaset tipi poyra keçeleridir. SC1
SP Özel (spesiyal) profilli keçelerdir. (4) SPL3
T Dış yüzeyi tırtıllıdır. L3T
X Çift dudaklıdır. L3X
(1) Eğer tip tanımının sonunda ise.
(2) Eğer tip tanımının başında ise.
(3) Başa yazılırsa dudak içe doğru, sona yazılırsa dudak dışa doğrudur.
(4) Dikkatli olunmalıdır. Detay bilgi için SKT'ye başvurulabilir.
Tablo 4
Keçe dudağındaki tırtılların açıklanması
Keçe tipleri tanıtım resimleri devam eden sayfalarda verilmiştir.
Sağa dönen miller için Sola dönen miller için Sağa ve sola dönen miller için
Temel tipler ve genel tip tanımı
Temel tipler ve özellikleri
L1
L1 tipi keçelerin dışı metaldir. Yuvalarına sıkı geçerler.
Özellikle pahalı malzemelerden üretilen keçeler bu
tiptedir. Malzemelerinin ısıl genleşme katsayıları
yüksek ve parçalı yuvalardaki kullanım alanları
sınırlıdır (Örneğin alüminyum). Özellikle kaba işlenmiş,
gözenekli yuvalarda bir dolgu maddesine gereksinim
duyarlar.
L3 L3T
L3 tipi keçelerin dışı kauçuk kaplıdır. Bu tip döner mil
keçelerinin dış çapları düz veya keçenin montaj
sırasında geri kaçmasını önlemek için tırtıllı bir kauçuk
tabakası ile kaplanmıştır. Isıl genleşme katsayıları
yüksek, parçalı, yüzey pürüzlülüğü yüksek ve
eksenden kaçık yuvalarda da kullanılabilirler.
L13
L13 tipi keçeler L1 ve L3 tipi keçelerin
kombinasyonundan meydana gelmiştir. Sac kısım
merkezlenmeyi ve sıkılığı sağlarken, kauçuk bölüm
sızdırmazlığı sağlar. Isıl genleşmelerden daha az
etkilenirler.
SL
SL tipi keçeler L1 tipi keçelerin özelliklerini
kapsamalarının yanında, büyük çaplarda çakma
kolaylığı sağlarlar. Montaj hatalarına karşı daha
dayanıklıdırlar.
L3L
Toz dudaklı döner mil keçeleri tozlu ve kirli
ortamlarda görev yapmak için tasarlanmıştır. Kir ve
tozların yağ dudağına ulaşarak sızdırmaya neden
olmasını önlemek için, bu keçelere toz dudağı
eklenmiştir. Krank millerinde ve dişli kutularında tekli
toz dudakları kullanılırken, toz ve çamurla doğrudan
teması olan keçelerde özel tip toz dudaklar
kullanılmaktadır.
Yüksek devirde çalışan döner mil keçelerinin
bazılarında toz dudağı çapı mil çapından daha
büyüktür ve bu standart kullanımda keçeye yeterli
koruma sağlar. Yüksek devir nedeni ile toz dudağının
aşınması önlenmiş olur.
Genel makine donanımlarında ve tarım makinelerinde
ise mile sıkı geçen toz dudağı tipleri kullanılmaktadır.
L3LL
Çift toz dudaklı döner mil keçeleri kirlenme olasılığı
fazla olan ortamlarda kullanılmaktadır.
Aşırı kirli ortamlarda güvenliği sağlamak için R tipi
eksenel toz dudaklı keçeler geliştirilmiştir.Burada
eksen istikametinde toz dudağı bir kanalın içine
girer.Bu kanal genellikle dönen bir fırlatıcı diskin
üzerindedir.Toz ve kirler önce bu diskin vasıtası ile
geriye fırlatılır.Buna rağmen içeri kaçan kirler , bu
eksenel dudak tarafından tutulurlar.Zamanla bu
dudağın ucundan aşağıya düşen maddeler tekrar
dönen diske çarparak geriye fırlarlar.Bütün bu
engellere rağmen keçeye ulaşmayı başaran yabancı
maddeler ise tek veya çift toz dudakları tarafından
tutulurlar.
L3B
Standart yağ keçeleri genellikle 0.5 bar basınca kadar
görev yaparlar.Yüksek basınçlarda görev yapabilmeleri
için özel önlemler alınması gerekir.Bunlardan biri
standart keçelere destek halkası uygulayarak , basınca
dayanıklılıklarının yükseltilmesidr.(Montaj önerileri
kısmına bakınız).Ayrıca yüksek basınca dayanabilen
özel profilli basınç keçeleri kullanılmaktadır.Fakat bu
keçenin çalıştığı ortam , keçenin profili , malzemesi ,
mil çapı ve devir sayısı ile sınırlıdır.
L2 L5
L2 ve L5 keçeler genellikle gres yağına karşı kullanılan
yaysız keçelerdir. Diğer bir kullanım alanı ise yağ
buharına karşı koruma ve mil kazıyıcılığıdır.
D1
Bu tip deri keçelerin tasarımı oldukça eskidir.Zamanla
devre dışı kalmaktadırlar.Yalnız , dış etkenlere karşı
kauçuk tabanlı keçelere göre daha az hassas olmaları
ve montaj kolaylıkları nedeni ile hala
kullanılmaktadırlar.
Keçeler (sızdırmazlık elemanları)
Sızdırmazlık elemanlarının önemi
Bölgesel terimler
Keçe kodlama ve genel tip tanımı
Sızdırmazlık mekanizması ve keçe ömrü
Keçe seçimi ve montaj önerileri
Sızdırmazlık elemanlarının önemi
Sızdırmızlık elemanları döner mil keçesi, O-Ring, takım halka, körüklü keçe gibi değişik
isimlerle bilinir. Genelde hareketli veya hareketsiz makine parçaları arasında her türlü
maddenin sızmasını önleyici elemanlardır. Sızdırmazlık elemanlarının fiyatları makine ve
araçların fiyatları ile karşılaştırılamayacak kadar düşüktür.
Ayrıca rulmanlar, dişliler ve diğer değerli işlenmiş parçaların ömrü, sızdırmazlık elemanının
kalitesine bağlı olduğundan sızdırmızlık elemanları, makine elemanları arasında, en az diğer
parçalar kadar önemlidir.
Tekerlek keçesi yağ kaçıran bir kamyon, bir iş gününü serviste geçirmek zorunda kalabilir,
veya krank keçesi yağ kaçıran bir aracın motorunun sökülmesi gerekir. Bilinen bu önemi
nedeni ile, sızdırmazlık elemanları, ileri araştırma, gelişmiş teknoloji ve üretimde kalite
güvenliği gerektirir. Görünüş olarak birbirine çok benzeyen parçalar, ölçüsel tolerans, kesit
farkı, malzeme kalitesindeki farklılık gibi özelliklerden dolayı uygulamada beklenmeyen ve
istenmeyen kötü sonuçlar yaratabilir.
Şekil 2'de bir sızdırmazlık elemanı bedelinin, bir arıza anında diğer harcama kalemlerine
göre karşılaştırılması verilmiştir.
Araçların değerini bilen kişiler, sızdırmazlık elemanı seçimine özen gösterirler.
Şekil 2 : Yağ kaçağının oluşturabileceği maliyet çeşitlerinin sızdırmazlık elemanı bedeli ile
karşılaştırılması. Değerler yaklaşık olup bu inceleme bir otomobil için yapılmıştır. Ancak
ticari araç ve makinalarda bu maliyet oranları çok daha yüksektir.
Bölgesel terimler
Devam eden sayfalarda ve keçe konusunda yapılacak haberleşmelerde anlatımı
sadeleştirmek, standartlaştırmak ve ortak bir dil oluşturmak için aşağıdaki bölgesel terimler
kullanılacaktır.
Şekil 3
Keçe kodlama ve genel tip tanımı
Keçe tanımlaması
Kullanım yerleri, şartları ve ölçülerine göre keçeler birbirlerinden farklı fiziksel, kimyasal
özellikler ve şekillere sahiptirler. Keçe seçiminde ve sınıflandırılmasında da bu özellikler
kullanılır. SKT'de keçeler, anma ölçülerine, keçe tiplerine ve malzeme çeşitlerine göre
tanımlanır ve sınıflandırılır. Her bir keçe, dudak malzemesini de belirten bir SKT numarası ile
adlandırılır.
Tanımlamada kullanılan anma ölçüleri Şekil 4'te gösterilmiştir. Anma ölçüsünde kullanılan
tüm ölçüler milimetredir (mm.).
19.00 x 35.00 x 7.00 : Anma ölçüsü
L3L SAG : Keçe tipi
040671-S : SKT No (-S : Malzeme kodu)
Anma ölçüleri
Mil çapı d1
Yuva Çapı D
Keçe Yüksekliği b
Keçe Dış Çapı d2
Şekil 4
Keçe anma ölçüleri
SKT yağ keçelerinde iki tip ölçülendirme biçimi vardır:
a. Metrik keçelerin ölçülendirilmesi
b. İnç (parmak) keçelerin ölçülendirilmesi
a) Metrik keçelerin ölçülendirilmesi
a.1) Üç ölçüye sahip metrik keçeler:
En çok karşılaşılan ölçülendirme biçimidir.
Açıklama:
Örnek: SKT No 040323, ölçü: 30.00 x 45.00 x 8.00
d1 x D x b
30.00 x 45.00 x 8.00
Keçenin
çalıştığı mil
çapıdır.
Keçenin çakıldığı yuva çapıdır. (Keçe dış çapı, bu
yuvada yeterli sıkılığı sağlayacak şekilde büyük
üretilmiştir.)
Keçenin toplam
yüksekliğidir.
Bütün ölçüler milimetredir.
a.2) Üç ölçüden fazla ölçüye sahip metrik keçeler:
Bazı keçelerde ölçüler çalışma yeri özelliklerine göre üçten fazla olabilir.
Açıklama:
Örnek: SKT No 047587-Z SPL3LL Ölçü: 45.00 x 72.00 - 86.00 x 8.00 - 12.00
d1 x D - D' x b - b'
45.00 x 72.00 - 86.00 x 8.00 - 12.00
Keçenin
çalıştığı
mil
çapıdır.
Keçenin çakıldığı yuva
çapıdır. (Keçe dış çapı,
bu yuvada yeterli
sıkılığı sağlayacak
şekilde büyük
üretilmiştir.)
Keçenin dış
çapından
sonra gelen
en büyük
ölçüdür.
Keçenin
çakılma
yüksekliğidir.
Keçenin
toplam
yüksekliğidir.
b) Inch (Parmak) Ölçüden Dönüşmüş Keçelerin Ölçülendirilmesi :
Inch (parmak) ölçülü keçelerin, (katalog listesinde # ile işaretlenmiştir) ölçülendirme
tekniğinde, metrik ölçülendirme tekniğine göre tek fark dış çap ölçülendirilmesindedir. İnç
Keçelerde, ikinci ölçü keçenin dış çapıdır ve yuva çapı bu ölçüden daha küçük olmalıdır.
b.1) Üç Ölçüye Sahip İnç Keçeler:
Örnek: SKT No 047472 Tipi: L1L, Ölçü: 69.85 x 92.15 x 14.28
Açıklama:
d1 x d2 x b
69.85 x 92.15 x 14.28
Keçenin
çalıştığı mil
çapıdır.
keçenin dış çapıdır.Yuva çapı, keçe dış çapından
gerekli sıkılığı sağlayacak kadar küçük
olmalıdır.(bak: tablo 2 ve 3
Keçenin toplam
yüksekliğidir.
Bütün ölçüler milimetredir.
Not: Bu ölçülendirme tekniğinin dışındaki bazı ölçülerin açıklaması için SKT'ye başvurulmalıdır.
b.2) Üç Ölçüden Fazla Ölçüye Sahip İnç Ölçüden Dönüşmüş Keçeler:
Örnek : 1) SKT no 410325, Tipi SPLLKSS, ölçü : 66.67 x 103.34 - 112.69 x 12.7 - 27.78 Ø
103.34 ölçüsü keçenin çakılan dış çapıdır ve metaldir ve yuva ölçüsü tablodaki gibi (Ø
103.34 - 0.13 =) 103.21 mm'dir
Dışı metal inç keçeler için (L1, SL, SD, vb)
Keçe dış çapı (d2) Yuva çapı
(yuva çapı ... kadar küçük)Yuva toleransı
...den ...e kadar
00.00 50.93 -0.13 +0.03 -0.03
50.94 76.33 -0.13 +0.03 -0.03
76.34 127.13 -0.13 +0.04 -0.04
127.14 177.95 -0.15 +0.04 -0.04
177.96 304.98 -0.18 +0.05 -0.05
304.99 508.20 -0.20 +0.05 -0.10
508.21 1016.20 -0.20 +0.05 -0.15
1016.20 1524.20 -0.20 +0.05 -0.25
Tablo 2
Dışı kauçuk inç keçeler için (L3, L2, vb)
Keçe dış çapı (d2) Yuva çapı
(yuva çapı ... kadar küçük)Yuva toleransı
...den ...e kadar
00.00 51.00 -0.20 +0.03 -0.03
51.01 76.45 -0.25 +0.03 -0.03
76.46 127.25 -0.25 +0.04 -0.04
127.26 178.10 -0.31 +0.04 -0.04
178.11 305.10 -0.31 +0.05 -0.05
305.11 508.38 -0.38 +0.05 -0.10
508.39 1016.46 -0.46 +0.05 -0.15
1016.47 1524.00 -0.51 +0.05 -0.25
Tablo 3
Yukardaki değerler önerilen yuva ölçüleridir ve geneldir. Yuva ölçüsü konusunda hata
yapılmaması için herhangi bir kuşkuda SKT'ye başvurulmalıdır.
SKT keçe tiplerinde kullanılan harf kodlarının açıklanması
SKT keçe tiplerinde geçen bazı sembollerin anlamları Tablo 4'de verilmiştir:
Sembol Tanımı Örnek tip
A Yay yuvası yoktur. SLA
B Basınca dayanıklıdır. L3B
C Dudak, keçe yüksekliğinden daha yüksektir. (1) L3C
C Keçe dıştan dudaklı olup, çevreden çalışmaktadır. (2) CL3
D Deri malzeme kullanılmıştır. SLD
K Yün malzeme kullanılmıştır. SLK
L Kauçuk malzeme kullanılmıştır. L1, L3
L Toz dudaklıdır. (3) LL3, L3L
LL Toz dudağı iki tanedir. L3LL
R Keçe alından çalışan bir dudağa da sahiptir. L5R
SAG Keçe sağa dönüşlü miller içindir. L3SAG
SOL Keçe sola dönüşlü miller içindir. L3SOL
SS Keçe çavuş (sağ-sol) tırtıllıdır. L3SS
SC Kaset tipi poyra keçeleridir. SC1
SP Özel (spesiyal) profilli keçelerdir. (4) SPL3
T Dış yüzeyi tırtıllıdır. L3T
X Çift dudaklıdır. L3X
(1) Eğer tip tanımının sonunda ise.
(2) Eğer tip tanımının başında ise.
(3) Başa yazılırsa dudak içe doğru, sona yazılırsa dudak dışa doğrudur.
(4) Dikkatli olunmalıdır. Detay bilgi için SKT'ye başvurulabilir.
Tablo 4
Keçe dudağındaki tırtılların açıklanması
Keçe tipleri tanıtım resimleri devam eden sayfalarda verilmiştir.
Sağa dönen miller için Sola dönen miller için Sağa ve sola dönen miller için
Temel tipler ve genel tip tanımı
Temel tipler ve özellikleri
L1
L1 tipi keçelerin dışı metaldir. Yuvalarına sıkı geçerler.
Özellikle pahalı malzemelerden üretilen keçeler bu
tiptedir. Malzemelerinin ısıl genleşme katsayıları
yüksek ve parçalı yuvalardaki kullanım alanları
sınırlıdır (Örneğin alüminyum). Özellikle kaba işlenmiş,
gözenekli yuvalarda bir dolgu maddesine gereksinim
duyarlar.
L3 L3T
L3 tipi keçelerin dışı kauçuk kaplıdır. Bu tip döner mil
keçelerinin dış çapları düz veya keçenin montaj
sırasında geri kaçmasını önlemek için tırtıllı bir kauçuk
tabakası ile kaplanmıştır. Isıl genleşme katsayıları
yüksek, parçalı, yüzey pürüzlülüğü yüksek ve
eksenden kaçık yuvalarda da kullanılabilirler.
L13
L13 tipi keçeler L1 ve L3 tipi keçelerin
kombinasyonundan meydana gelmiştir. Sac kısım
merkezlenmeyi ve sıkılığı sağlarken, kauçuk bölüm
sızdırmazlığı sağlar. Isıl genleşmelerden daha az
etkilenirler.
SL
SL tipi keçeler L1 tipi keçelerin özelliklerini
kapsamalarının yanında, büyük çaplarda çakma
kolaylığı sağlarlar. Montaj hatalarına karşı daha
dayanıklıdırlar.
L3L
Toz dudaklı döner mil keçeleri tozlu ve kirli
ortamlarda görev yapmak için tasarlanmıştır. Kir ve
tozların yağ dudağına ulaşarak sızdırmaya neden
olmasını önlemek için, bu keçelere toz dudağı
eklenmiştir. Krank millerinde ve dişli kutularında tekli
toz dudakları kullanılırken, toz ve çamurla doğrudan
teması olan keçelerde özel tip toz dudaklar
kullanılmaktadır.
Yüksek devirde çalışan döner mil keçelerinin
bazılarında toz dudağı çapı mil çapından daha
büyüktür ve bu standart kullanımda keçeye yeterli
koruma sağlar. Yüksek devir nedeni ile toz dudağının
aşınması önlenmiş olur.
Genel makine donanımlarında ve tarım makinelerinde
ise mile sıkı geçen toz dudağı tipleri kullanılmaktadır.
L3LL
Çift toz dudaklı döner mil keçeleri kirlenme olasılığı
fazla olan ortamlarda kullanılmaktadır.
Aşırı kirli ortamlarda güvenliği sağlamak için R tipi
eksenel toz dudaklı keçeler geliştirilmiştir.Burada
eksen istikametinde toz dudağı bir kanalın içine
girer.Bu kanal genellikle dönen bir fırlatıcı diskin
üzerindedir.Toz ve kirler önce bu diskin vasıtası ile
geriye fırlatılır.Buna rağmen içeri kaçan kirler , bu
eksenel dudak tarafından tutulurlar.Zamanla bu
dudağın ucundan aşağıya düşen maddeler tekrar
dönen diske çarparak geriye fırlarlar.Bütün bu
engellere rağmen keçeye ulaşmayı başaran yabancı
maddeler ise tek veya çift toz dudakları tarafından
tutulurlar.
L3B
Standart yağ keçeleri genellikle 0.5 bar basınca kadar
görev yaparlar.Yüksek basınçlarda görev yapabilmeleri
için özel önlemler alınması gerekir.Bunlardan biri
standart keçelere destek halkası uygulayarak , basınca
dayanıklılıklarının yükseltilmesidr.(Montaj önerileri
kısmına bakınız).Ayrıca yüksek basınca dayanabilen
özel profilli basınç keçeleri kullanılmaktadır.Fakat bu
keçenin çalıştığı ortam , keçenin profili , malzemesi ,
mil çapı ve devir sayısı ile sınırlıdır.
L2 L5
L2 ve L5 keçeler genellikle gres yağına karşı kullanılan
yaysız keçelerdir. Diğer bir kullanım alanı ise yağ
buharına karşı koruma ve mil kazıyıcılığıdır.
D1
Bu tip deri keçelerin tasarımı oldukça eskidir.Zamanla
devre dışı kalmaktadırlar.Yalnız , dış etkenlere karşı
kauçuk tabanlı keçelere göre daha az hassas olmaları
ve montaj kolaylıkları nedeni ile hala
kullanılmaktadırlar.
Sızdırmazlık mekanizması ve keçe ömrü
Yağ keçesi (döner mil keçesi), dönme hareketi veya bazı özel durumlarda doğrusal (gel-git)
hareketi olan , iki ayrı ortamdaki akışkanın birbirlerine karışmasını önlemek , diğer bir
deyişle yağ olan ortamdaki yağın o ortamda kalmasını sağlamak amacıyla kullanılan bir
makine elemanıdır.
Sızdırmazlık fonksiyonları, keçe profili, keçe kauçuk malzemesi, dönen mil yüzeyi, devir,
ortam sıcaklığı, ortam basıncı, titreşim, eksenel hareket miktarı ve bunların zaman içindeki
değişimleri gibi birçok faktöre bağlıdır.
Bir yağ keçesi, çalıştığı yerde, çalışma sırasında, iki temel fonksiyonu yerine getirir:
1) Statik sızdırmazlık: Keçe dış çapı ile yuva yüzeyi arasında statik (hareketsiz) sızdırmazlık
sağlamak,
2) Dinamik sızdırmazlık: Keçe yağ dudağı ile dönen mil arasında dinamik (hareketli)
sızdırmazlığı sağlamak.
Diğer fonksiyonlar, bu iki görevi daha uzun süre ve sürekli yapabilmek şeklinde özetlenebilir.
Bir keçenin temel fonksiyonları, Şekil 5'de verilmiştir.
Şekil 5: Bir yağ keçesinin fonksiyonları ve sızdırmazlık mekanizması
1) Statik sızdırmazlık fonksiyonu
Keçe dış çapı ile yuva yüzeyi arasında sağlanan sızdırmazlıktır. SKT'de üretilen metrik
keçelerin dış çap ölçüleri, montaj bölümünde anlatılan özelliklerde işlenmiş yuvalarda, yeterli
sıkılık (sızdırmayacak ve yuvadan çıkmayacak) verecek ölçülerde üretilmektedir. İnç keçelerin
ölçüleri keçe kodlama kısmında belirtildiği gibi, keçe dış çap ölçüsünden bir miktar küçüktür.
2) Dinamik sızdırmazlık fonksiyonu:
Keçenin yağ dudağı ile, mil arasında sağlanan sızdırmazlıktır. Keçe üretilirken, dudağın
yaysız çapı, mil çapından belli oranda küçük işlenir. Bu mili bir miktar sıkar (Şekil 6). Bu
sıkılık, keçe dudağına yay takıldıktan sonra bir miktar daha artar. Bu toplam sıkılık,
sızdırmazlığı sağlayan çapsal kuvveti oluşturur.
Bu kuvvet, keçe tasarlanırken çalışma yerine göre, belli değerlerde kalacak şekilde
ayarlanmıştır.
Şekil 6: Keçe dudak sıklığı
Teorik olarak çapsal kuvvet, sızdırmazlığı sürekli sağlayacak kadar fazla, dudağı
aşındırmayacak kadar azdır. Mil döndüğünde bu sıkılık aynı zamanda sürtünme torku da
oluşturur. Bu sürtünme torku güç harcar ve aracın verimliliğini düşürür. Sürtünme torku
yataklamalar ve keçe için zararlı olan sıcaklığı da oluşturur. Şekil 7'de mil hızına göre güç
kayıplarının değerleri verilmiştir (ref : SAE J 1971 Haz 96).
Şekil 7: Mil çapına göre değişik devirlerdeki güç kayıpları
Çalışmaya başladıktan hemen sonra mil ile dudak arasındaki bağıl hareketten dolayı ,
keçenin dudağı ile mil arasında çok ince bir yağ filmi oluşur (bak. Şekil 5) . Bu filmin
oluşmasında ve keçe ömründe , keçe dudak yüzeyinin montajdan önce yağlanmasının etkisi
çok fazladır.
Keçe ömrü
Şekil 8'de verilen grafik, çeşitli kauçukların genel sıcaklık - ömür eğrilerini vermektedir.Keçe
çalışma sıcaklığı, eğrilerden bulunan sıcaklık değerlerinin altında olmalıdır.Verilen eğriler
kauçuk dudak sıcaklıkları içindir; yağ sıcaklığı için değildir. Normal çalışma şartlarında keçe
sıcaklığının yağ sıcaklığından daha yüksek olacağı unutulmamalıdır.
Şekil 8: Değişik kauçuk malzemelerine sahip keçelerin sıcaklığa göre ömürleri
Keçe dudak sıcaklığını etkileyen faktörler:
Yağ sıcaklığı
Mekanik faktörler
Fazla çapsal büyüklük (yanlış keçe kullanımı, hatalı montaj, yanlış yay, tasarım hatası,
vb.)
Keçe seçimi ve montaj önerileri
1. Montajdan önce dikkat edilecek noktalar
1.1. Eski keçeyi yerinden çıkarırken yuvayı bozma:
Bir tamir sırasında keçenin yerinden sökülmesi en az keçe montajı kadar dikkat edilmesi
gereken bir işlemdir. Keçe tekrar kullanılmayacak diye yapılabilecek dikkatsiz bir hareket,
yuvanın hasar görmesine sebep olabilir. Bu da yeni keçenin yuvaya çakılırken zorlanmasına
veya montajdan sonra dış çap bölgesinden yağ kaçağına sebep olabilir. Keçenin yerinden
çıkarılma işleminde, keçenin taban yüzeyi uygun ise delik delinip, bu deliğe bir vida takılıp
bu vidanın çekilmesi sistemi kullanılabilinir.
1.2. Keçe seçimine dikkat et:
1.2.1. Keçeyi monte etmeden önce, göz kontrolünden geçir; Keçelerde özellikle dudak
bölgesinde herhangi bir hata olmamalıdır.Üreticiden gelişinden, stoklanmasından veya
kullanmadan önce yanlış uygulamalardan dolayı keçelerde atıklık oluşabilir; atık keçeler
kesinlikle kullanılmamalıdır. Keçelerdeki tipik hatalar ve bu hataların bölgesel olarak önem
derecelerini gösteren kılavuz Ek 1'de verilmiştir.
1.2.2. Milin dönüş yönüne dikkat et: Tamir sırasında, sökülen veya yerine takılacak yeni
keçenin dudağında eğer tırtıl varsa, mil dönüş yönü ve bu dönüşün ne kadar süre devam
ettiği çok önemlidir. Eğer, kullanım yerinde mil her iki yönde de dönüyorsa (örneğin asansör
dişli kutusu keçelerinde) bu yerde kullanılacak keçe SOL veya SAĞ yönlü keçe olamaz. Bu
keçeler SS (sağ-sol) veya tırtılsız olmalıdır. Mil kesit yüzeyine dışarıdan dik bakıldığında ,
sürekli olarak sola dönüyor ise SOL yönlü keçe, eğer sürekli sağa dönüyorsa SAĞ yönlü keçe
kullanılmalıdır. Çok kısa süreli ters dönüşler ihmal edilebilir. Bu söylenenler makine tasarımı
sırasındaki keçe seçimi için de geçerlidir.
1.2.3. Ortamda basınç var mı? Varsa basınç keçesi kullan: Standart keçeler en fazla 0.5 bar
basınç olan ortamlarda fonksiyonlarını sürdürüp istenen verimi sağlayabilirler. Ortam basıncı
0.5'ten fazla olmasına rağmen, eğer standart keçe kullanılırsa , keçe dudağında aşırı geniş
aşınmalar veya dudak profil dibinden yırtılmalar görülebilir. Bu çeşit basıncı yüksek
ortamlarda profili güçlendirilmiş basınca dayanıklı keçeler kullanılmalıdır. Basınca dayanıklı
keçelerin tip kodlarında ''...B '' harfi geçmektedir. Örneğin; 40743 nolu keçe L3BTL gibi. Özel
durumlarda standart keçenin basınçlı ortamlarda kullanılabilmesi için keçe profilini
destekleyen ama mile sürtmeyen destek halkaları kullanılabilir (bak Şekil 9). Bu tip
uygulamalarda bilgi için SKT'ye başvurulabilir.
Şekil 9: Standart profil keçelerin destek halkası yardımı ile basınçlı ortamlarda kullanılması
Alttaki Tablo 5'te standart keçelerin, ortamda oluşabilecek en büyük basınç farkına göre
çalışabilecekleri devir ve çevresel hızları görülmektedir.
En fazla basınç farkı (bar)Mil
En fazla devir hızı (RPM) En fazla çevresel hız (m/s)
0.5 1000'e kadar 2.8
0.35 2000'e kadar 3.15
0.2 3000'e kadar 5.6
Tablo 5: Basınç farkına göre önerilen en fazla devir ve çevresel hızlar
1.2.4. Dudak malzemesinin ortam şartlarına uygunluğunu kontrol et: Keçenin çalıştığı
ortama (ortam sıcaklığı, ortamdaki akışkanın cinsi gibi) ve çalışma şartlarına göre kauçuk
malzemelerinde çok önemli farklılıklar olabilir. Ek 2'de mil çapına mil dönüş devrine göre
kauçuk seçimi yapılabilecek bir grafik verilmiştir.
1.2.5. Silikon keçelere özen göster: Silikon kauçuk, yapısı gereği hassas bir malzemedir. En
küçük darbelerle çabuk zedelenebilir. Bu yüzden, silikon keçelerin saklanmasına, montajına
daha fazla özen gösterilmeli, zedelenme, yırtılma riskleri azaltılmalıdır.
1.3. Keçenin ambalajından çıkarılmasına özen göster:
1.3.1. Döner mil keçesi ambalajından mutlaka elle çıkarılmalı, bıçak veya tornavida gibi
keskin alet kullanılmamalıdır. Keçenin herhangi bir yerinde meydana gelebilecek bir çiziğin
sızdırmaya neden olabileceği unutulmamalıdır.
1.3.2. Ambalajındaki etiket, mümkün olduğunca ambalajdaki son ürüne kadar korunmalıdır.
1.4. Mil üretimine ve mevcut milin durumuna dikkat et:
1.4.1. Keçenin çalıştığı mil, h11 toleransında işlenmiş olmalıdır. Mil ölçüleri için çapsal ölçü
(geçme) toleransları (ISO - h11 toleransları) Tablo 6'da verilmiştir.
Mil çapı (d1) Tolerans Mil çapı (d1) Tolerans
1-3 dahil 0.00 -0.06 50-80 dahil 0.00 -0.19
3-6 dahil 0.00 0.075 80-120 dahil 0.00 -0.22
6-10 dahil 0.00 -0.09 120-180 dahil 0.00 -0.25
10-18 dahil 0.00 -0.11 180-250 dahil 0.00 -0.29
18-30 dahil 0.00 -0.13 250-315 dahil 0.00 -0.32
30-50 dahil 0.00 -0.16 315-400 dahil 0.00 -0.36
Tablo 6: Mil işleme toleransları (ISO geçme toleransları - h11). Ölçüler mm'dir.
1.4.2. Keçenin çalışacağı mil yüzeyinin sertliğinin 45÷55 HRC olması gerekir. Ortamın kirli ve
çevresel hızın 4 m/s'den fazla olduğu durumlarda bu sertlik en az 55 HRC olmalıdır.
1.4.3. Yüzey pürüzlüğü , dönen millerde Ra= 0.2 ÷ 0.8 µm , Rz= 1 ÷ 5 µm , Rmax= 6.3 µm
, (silikon keçelerde Rz= 1÷2 µm arasında olması önerilir) ve ileri geri hareket eden millerde
Rz < 1 µm olmalıdır.
Dönen millerde eğer Rz= 1 µm'den küçük işlenirse dudak ve mil arasında yüksek hızlarda
yağ filmi oluşmasında problem çıkabilir. Bu da aşırı ısınmadan dolayı dudakta yanmaya ve
keçenin iş yapamaz duruma gelmesine sebep olur. Eğer Rz , 6.3 R µm'den büyük işlenirse
dudaklarda aşınmanın artmasına sebep olacağından keçe kısa sürede yağ kaçırmaya
başlayabilir. Ra değerlerinin elde edilebileceği işleme yöntemleri Tablo 7'de verilmiştir.
Pürüzlülük kalite değerleri
Ra=µm
1 µm = (0.001 mm)DIN 140'a göre yüzey
işleme işaretleri
Yüzey kalite değerlerinin elde
edildiği iş tezgahları
En fazla En az
50 25
Hamlaçla kesme, keskileme, el ile
taşlama
25 12.5 Testere ile kesme, kaba eğeleme
12.5 6.3Kaba torna, frese, planya, diskli
taşlama
6.2 3.2
Torna, freze, planya, delik işleme
matkapla
3.2 1.6 Torna, freze, planya, taşlama, rayba
1.6 0.8 Torna, freze, planya, taşlama, rayba
0.8 0.4
Silindirik taşlama, yüzey taşlama
0.4 0.2Silindirik taşlama, honlama,
lebleme, parlatma
0.2 0.1Honlama, lebleme, bakır disk
parlatma
0.1 0.05
Honlama, lebleme, süper ince işleme
0.05 0.025Özel hassas işleme, polisaj ince
işleme
0.025 0Özel hassas işleme, polisaj ince
işleme
Tablo 7: Yüzey kalitesi Ra'nın elde edilebileceği işleme şekilleri
1.4.4. Milin işlenmesinde mil yüzeylerinde spiral izler (vida şeklinde izler) bırakmayacak
şekilde dalma taşlama sistemleri kullanılmalıdır. Mil yüzeyindeki spiral iz bırakan işlemeler
(eksenel yüzey taşlama veya tornalama gibi) çalışma sırasında yağ kaçağına sebep olabilir.
Eğer mil, spiral izler bırakan bir yöntemle işlenmek zorunda kalınırsa bu izler mil dönüş
yönüne göre yağ tarafına doğru olmalıdır.
1.4.5.Yağ dudağın mil yüzeyinde çalıştığı bölge, keçenin "çalışma yüzeyi" diye tanımlanır ve
genişlik hesaplanırken milin eksenel hareketleri ve tamirler sırasında keçenin dudağının
çalışabileceği yeni yüzey de göz önüne alınmalıdır.
1.4.6.Mil malzemesi olarak genel makine yapımında kullanılan malzemeler kullanılır.
Boşluksuz dökülebilen döküm malzemeler de kullanılabilir. Mil yüzeylerine sert krom
kaplamak iyi sonuçlar vermektedir. Plastik mil yüzeyleri, dudak ile mil arasındaki sıcaklığı iyi
iletemedikleri için önerilmez, çok düşük hızlarda ve denemelerden sonra kullanılabilir.
1.4.7. Montaj sırasında keçe dudağının temas edeceği yüzeyler ve keçenin çalışacağı yüzeyin
temiz ve passız olmasına dikkat edilmelidir.
1.4.8.Montaj sırasında milin giriş kısmındaki radyüs veya pahlar önemlidir. Keçe mile alın
tarafından geçirilecekse, milin ucuna Şekil 10'da belirtilen ölçülerde pah kırılmalı ve köşelerin
pürüzsüz olmasına dikkat edilmelidir. Eğer mile taban tarafından montaj edilecekse, milin
ucuna Şekil 10'da gösterilen radyüs verilmelidir.
Şekil 10: Mil ucu pah ve radyusları için önerilen ölçüler
Keçe tipiR en az
(mm)
Toz dudaksız
(L3, L1, SL gibi)0.6
Toz dudaklı
(L3l, L1L, SLL
gibi)
1.0
REF: DIN 3760
Mil çapıÇaplar arası farkın
yarısıMil çapı
Çaplar arası farkın
yarısı
d1
(h11)L=(d1-d3)/2 (*) d1 (h11) L=(d1-d3)/2 (*)
10 0.75 >50-70 2.00
>10-
201.00 >70-95 2.25
>20- 1.25 >95-130 2.75
30
>30-
401.50
>130-
2403.50
>40-
501.75
>240-
5005.50
(*) Pah yerine radyüs kırılacaksa, ölçü L'den küçük olmamalıdır. Ölçüler mm'dir.
Tablo 8
Milin uçları ön görülen şekilde işlenemiyorsa , veya milin ucunda kanal veya kama yapısı
varsa istenen pah veya radyüs verilerek işlenmiş ve çapakları alınmış yüksük veya kovan
kullanılmalıdır. (Şekil 11)
Şekil 11
1.4.9. Yuva ekseni ile mil ekseni arasındaki kaçıklık toleransları Şekil 12'de gösterilmiştir.
Bazı kauçuk cinslerinde, uzun yağ dudaklarında (esnek dudaklarda), bu tolerans arttırılabilir.
Tersi durumlarda (kısa yağ dudaklarında) ise tolerans daraltılmalıdır.
Şekil 12: Eksen kaçıklık toleransı
1.4.10.Milin eksenine göre salgı toleransı Şekil 13'de gösterilmiştir. Özellikle, yüksek
devirlerde yağ dudağının kendi ataleti nedeni ile mildeki salgıyı takip edememe tehlikesi
vardır. Eğer salgı nedeni ile dudakla mil arasındaki mesafe hidrodinamik yağlamaya yeterli
ölçüden daha fazla olursa , sızdırmazlığı istenen sıvı dışarı akmaya başlar. Bu nedenle, keçeyi
mümkün olduğu kadar yatağın yakınına koymak ve yatak toleranslarını dar tutmak gerekir.
Şekil 13: Salgı toleransı
1.5. Yuvayı kontrol et, ölçülerin standarda uygun olmasını sağla :
1.5.1. Yuva ölçüleri için çapsal ölçü toleransları (ISO H8 toleransları) Tablo 9'da verilmiştir.
Yuva çapı (D) Tolerans Yuva çapı (D) Tolerans
1-3 dahil +0.014 -0.000 50-80 dahil +0.046 -0.000
3-6 dahil +0.018 -0.000 80-120 dahil +0.054 -0.000
6-10 dahil +0.022 -0.000 120-180 dahil +0.063 -0.000
10-18 dahil +0.027 -0.000 180-250 dahil +0.072 -0.000
18-30 dahil +0.033 -0.000 250-315 dahil +0.081 -0.000
30-50 dahil +0.039 -0.000 315-400 dahil +0.081 -0.000
Tablo 9: ISO H8 geçme toleransı. Ölçüler mm'dir.
1.5.2. Keçe yuvası yüzey pürüzlülüğü Ra=1.6-6.3 µm, Rz=10-20 µm, Rmax=25 µm
olmalıdır.
1.5.3. Yuva, Şekil 14'te verilen ölçülerde işlenmelidir. Kenarlarda çapak bırakılmamalıdır.
Bunun için öncelikle pahın, sonra deliğin işlenmesi önerilir.
Keçe yüksek.b
t1
(0.85*b)
min.
t2
(b+0.3)
min.
t
(t2-
t1)
min.
r1
max.
7 5.95 7.3 1.35
0.58 6.8 8.3 1.5
10 8.5 10.3 1.8
12 10.3 12.3 2
0.715 12.75 15.3 2.55
20 17 20.3 3.3
Tablo 10, Şekil 14: Yuva üzerinde tavsiye edilen ölçüler. (Ref. DIN 3760, Eylül 1996)
2. Montajda dikkat edilecek noktalar
2.1. Keçe yönüne dikkat et: Keçeler, normal olarak dudak tarafı (yaylı keçelerde yay)
sızdırmazlığı sağlanacak yağa dönük montaj edilirler (yay-yağ ikilisi) (bazı özel uygulamalar
hariç). Yöne dikkat edilmelidir.
2.2. Keçe dudağını ve/veya milini montajdan önce yağla: Ortamdaki yağ seviyesine bağlı
olarak çoğu zaman, yağın keçe dudağına ulaşması zaman alır. Bu, ilk hareket başlangıcında
çalışma sırasında kuru sürtünmeye sebep olabileceğinden mil çalışma yüzeyinin veya keçe
dudağının, montajdan hemen önce, temiz bir yağla (ortam yağı ile) iyice yağlanması gerekir.
Fakat bu yağ miktarı, keçenin taban tarafından akmayacak kadar olmalıdır. Aksi halde
keçenin yağ kaçırdığı zannedilebilir. Toz dudağı mile sürten keçelerde, her iki dudak arasına,
çift toz dudaklı keçelerde iki toz dudak arasına uygun gres sürülmelidir.
2.3. Doğru montaj aparatı kullan; çekiçle keçeye vurma: Doğru bir montaj için, uygun kollu
(mekanik) veya hidrolik bir pres önerilir. Keçenin geriye çıkmasını önlemek için çakma işlemi
bitiminde bir süre beklenmelidir. Bu süre birkaç saniye olmakla birlikte deneme ile gerçek
değer tespit edilmelidir. Hassas bir makine elemanı olan döner mil keçesini yuvasına
çakarken hasar görmemesi için çakma işlemi sırasında veya keçeyi yuvaya ilk ağızlatırken
çekiç kesinlikle kullanılmamalıdır. Çekiç ile keçeye vurmak, keçede şekil bozukluklarına
sebep olacağından keçe fonksiyonlarını yitirir. Zorunlu durumlarda çekiçle oluşturulmak
istenen kuvvet bir tampon aracılığı ile keçeye iletilmelidir. Kuvvetin yüzeye dik iletilememe
riski olduğundan bu sistem tercih edilmemelidir. Bakınız Şekil 15.
Şekil 15 : Eksen yönünde uygulanmayan kuvvet sebebiyle hatalı montaj
2.4. Yay boyunu kısaltma: SKT'de, yay boyu, keçe dudağının mili ideal şekilde sıkması
öngörülerek tespit edilmiştir. Yay boyu kesinlikle kesilip küçültülmemelidir. Bu işlem,
problemin belki kısa süre için giderildiği anlamına gelebilir, ama yüksek çapsal kuvvetten
dolayı, çok kısa süre içinde dudak aşınır ve yağ kaçağı başlar.
2.5. Keçeyi doğru aparat ile düzgün iterek çak: Keçe, yuvasına çakılırken, keçe tabanına
çevresel eşit kuvvet uygulanmasına ve keçe faturaya oturduğu zaman basınca maruz
kalmamasına dikkat edilmelidir. Bunu sağlamak için aşağıdaki şekillerde gösterilen yardımcı
aparatlar kullanılmalıdır. Aparat dış çapının (Ø dm) yuva çapından (Ø D) 0.5 mm daha küçük
olması, şekil bozukluğuna neden olmaması için, merkezinin boş ve dayamalı olması önerilir
(Şekil 16)
Şekil 16: Tampon çapı keçe dış çapından çok küçük olduğu için keçe iç tarafından deforme
olmuştur.
2.6. Milin yüzeylerinin temiz olduğundan emin ol: Montaj sırasında keçe dudağının temas
edeceği tüm yüzeyler passız, temiz ve düz (işlenmiş) olmalıdır.
2.7. Montajda merkezlemeye dikkat et: Keçenin montaj anında, monte edildiği yerde mil
varsa yani mil sonradan yerine getirilmiyorsa dudağın mile takılıp geri dönmesi önlenmelidir.
Bunun için mil giriş pahı 'MİL' bölümünde tarif edildiği gibi işlense de, keçe milin tam
ekseninde yerine geçirilmelidir. Kademeli millerde kademe çapı mil çapından, dudağa zarar
vermeyecek kadar küçük olmaldır (% 5 kadar). Eğer risk görülüyorsa yüksük kullanılmalıdır.
Şekil 17
Şekil 17'de gösterilen montaj aparatı, faturalı yuvaya ters yönde montaj için uygundur.
Dudağın keçe yüksekliğinden fazla olduğu keçelerin (L1C.. ve L3C.. gibi) montajında, merkez
boşluğunun keçe dudaklarına değmeyecek kadar derin olmasına ve keçe dibe dayandıkdan
sonra itmenin devam etmemesine dikkat edilmelidir.
Keçenin yuva eksenine tam dik olarak montaj edilmesi keçe ömrü açısından önemlidir. Bu
diklik, yuva üst yüzeyi işlenmişse; üst yüzey referans alınarak ya da keçeyi faturaya oturtarak
sağlanır. Keçenin yerine takılmasında, Şekil 18'de bir örneği görülen montaj aparatları
kullanılmalıdır.
Şekil 18
Keçe üst yüzey ya da fatura referans alınarak da olsa mutlaka işlenmiş bir yüzey referans
olarak kullanılmalıdır. İşlenmemiş yüzeyler, keçenin yuvaya açılı montaj edilmesine sebep
olabileceğinden, referans olarak kullanılmamalıdır. Aşırı baskı yaparak keçenin eğilmesinden
kaçınılmalıdır.
Şekil 19
Şekil 20
2.8. Tersten montajlara dikkat et: Yuvaya ters olarak montaj edilmesi gereken keçeler için
Şekil 21, 22 ve 23’ de montaj metodları gösterilmiştir.
Şekil 21 ve 23’deki yöntemler keçenin şeklini bozma olasılığı olduğundan önerilmeyen
montaj tipleridir. Dış çaptaki et kalınlığının az olması gibi çok zorunlu durumlarda
uygulanabilirler.
Şekil 21
Şekil 22’de SL (kapaklı) tip keçeler için uygun montaj aparatı verilmiştir. Montaj aparatının
kapağa basmaması için itme yüzeyi dış çapa yakın tutulmuştur.
Şekil 22
Şekil 23
2.9. Uç kısımda keskin bölge varsa yüksük kullan: Kama yuvası veya delik olan yüzeyler
üzerinden kayarak yerine monte edilecek keçelerin dudaklarının zedelenmesini önlemek için
özel montaj aparatları kullanılmalıdır (Şekil 24).
Şekil 24: Kama kanalı gibi bir kademenin keçe dudağına zarar vermesini önlemek için
önerilen yüksük
Bu aparatlar dikkatli saklanmalı ve çentiklenmeleri önlenmelidir. Aksi taktirde keçe bu
aparatlardan da hasar görebilir. Bu aparatlar asla alüminyum gibi yumuşak metallerden
üretilmemelidir. Yumuşak metaller çok daha kolay çentiklenmektedir.
2.10. Bozuk yüzeylere dikkat et: Keçenin çalışacağı mil yüzeyi üzerinden sıkı geçme bir
makine elemanı çakılarak geçirilmesi gerekiyorsa, keçenin çalışacağı bölgedeki mil çapı 0.2
mm kadar düşürülmelidir. Bu çap düşmesine rağmen keçenin performansında bir düşme
olmadan fonksiyonunu yerine getirmesi mümkün olabilir (Şekil 25).
Şekil 25 : Milin çalıştığı çap, rulman çakılan çaptan 0.2 mm daha küçüktür.
2.11. Dış çapı yağla sabit hızda çak: Dış çapı kauçuk kaplı keçelerde, keçenin yuvaya daha
rahat yerleşmesini sağlamak için, keçenin dış çapı hafifçe yağlanmalıdır. Montaj sırasında,
yaylanarak yerinden oynama etkisini azaltabilmek için, keçe yuvaya sabit bir hız ve sabit bir
basınçla çakılmalıdır.
2.12. Keçeleri ortam sıcaklığına getirdikten sonra kullan: Keçeler soğuk bir ortamda
depolanmış ise kauçuğun esneklik kazanması için keçe, sıcaklığı 50 °C’yi geçmeyen temiz
uygun bir sıvıda 10-15 dakika bekletilebilir.
2.13. Sökülen keçeyi tekrar kullanma: Yuvadan çıkarılan keçe asla tekrar monte edilmemeli,
her seferinde yeni keçe kullanılmalıdır. Yeni keçe dudağının izinin eski keçe dudağının mil
üzerinde çalıştığı ize denk gelmemesine dikkat edilmelidir. Yeni keçe dudağının çalıştığı iz,
yağ tarafına doğru kaydırılmalıdır. Bu, keçe yuvasının tabanına pul koyarak, mevcut pulun
yerine kalınlığı farklı başka pul ile değiştirerek veya keçeyi faturasız yuvada farklı bir
derinliğe monte ederek sağlanabilir. Eğer, yuva derinliğinden dolayı bu olası değilse, milin
çalışma yüzeyi taşlanmalı, taşlanma derinliği çapta 0.2 mm’ yi geçiyorsa mil yüzeyine tamir
bileziği geçirilmelidir.
Montaj kontrol listesi
Eski keçeyi yerinden çıkarırken yuvayı bozma!
Keçeyi montaj etmeden önce, göz kontrolünden geçir!
Ortamda basınç var mı? Varsa basınç keçesi kullan!
Dudak malzemesinin, ortam şartlarına uygunluğunu kontrol et!
Ambalajdan keçeyi elle çıkar,keskin bir alet kullanma!
Etiketi, ambalajdaki son ürüne kadar koru!
Milin özellikle giriş ağzını kontrol et; keskin köşe olmamalı!
Keçe dudağının montaj sırasında milde sürtündüğü her yüzey temiz olmalıdır, unutma!
Kama kanalı gibi keskin köşeli uçlu millerde yüksük kullan!
Yuvayı kontrol et, ölçülerinin standarda uygun olmasını sağla!
Keçe yönüne dikkat et,yay yağ ikilisini unutma!
Keçe dudağını veya mili montajdan önce yağla!
Keçeyi doğru montaj aparatı ile yuvaya dik çak!
Çekiçle keçeye vurma!
Yay boyunu kısaltma!
Montaj sırasında keçe merkezinin mil merkezinde olmasını sağla!
Keçeyi tersten montaj ederken dikkat et, keçeyi deforme etme!
Dış çapı yağla, çakma işlemini sabit hızda yap!
Keçeyi çakmadan önce ortam sıcaklığına getir!
Sökülen keçeyi tekrar kullanma!
Ek 1
Kendinden kesmeli yağ dudaklı keçede bölgeler (A, B, C, D, E, F, G) ve hata tipleri
Şekil 25
Toz dudaklı ve kesilerek elde edilen yağ dudaklı keçede bölgeler (A, B, C, D, E, F, G) ve hata tipleri
Şekil 26
Temel fonksiyonlar Hata tipi Çok önemli Önemli Az önemli
Sıvı tutma
Hava kabarcığı A B, C, D, E F, G
Gözenek A B, C D, E, F, G
Doldurmama A B, C, D, E F, G
Kalıp izi A B, D C, E, F, G
Erken pişme çizgisi - A, B, C, D, E F, G
Yabancı madde A B, C, D E, F, G
Yüzey kirlenmesi A B, C, D, E, F G
Yırtılma A B, C, D, E F, G
Çentik A B, C, D, E F, G
Çizik - A, B, D C, E, F, G
Deformasyon - A, B, C, D, E F, G
Kesik veya çatlak A B, C, D, E F, G
Çapak - A, B, C, D, E F, G
Yapışmamış çapak - A, B, C, D, E, F G
Zayıf yapışma C D, E F, G
Oyuk kesim - A, B -
Eksik kesme - A, B -
Spiral kesim - A, B -
Kaba kesim - A, B -
Kesme adımı - A, B -
Gres yağı tutma
Hava kabarcığı A B, C, D E, F, G
Gözenek A B, C D, E, F, G
Doldurmama A B, C, D, E F, G
Kalıp izi A B C, D, E, F, G
Erken pişme çizgisi - A, B, C, D E, F, G
Yabancı madde A B, C, D E, F, G
Yüzey kirlenmesi A B, C, D, E, F G
Yırtılma A B, C, D, E F, G
Çentik A B, C, D, E F, G
Çizik - A, B, D C, E, F, G
Deformasyon - A, B, C, D, E F, G
Kesik veya çatlak A B, C, D, E F, G
Çapak - A, B, C, D, E F, G
Yapışmamış çapak - A, B, C, D, E, F G
Zayıf yapışma C D, E F, G
Oyuk kesim - A, B -
Eksik kesme - A, B -
Spiral kesim - A, B -
Kaba kesim - A, B -
Kesme adımı - A, B -
Kiri uzak tutma
Hava kabarcığı - A, B C, D, E, F, G
Gözenek - A, B C, D, E, F, G
Doldurmama - A, B, C, D E, F, G
Kalıp izi - A, B C, D, E, F, G
Erken pişme çizgisi - A, B, C D, E, F, G
Yabancı madde - A, B C, D, E, F, G
Yüzey kirlenmesi - A, B, C, E, F D, G
Yırtılma - A, B, C, D, E F, G
Çentik - A, B C, D, E, F, G
Çizik - A, B C, D, E, F, G
Deformasyon - A, B, C, D E, F, G
Kesik veya çatlak A B, C, D, E F, G
Çapak - A B, C, D, E, F, G
Yapışmamış çapak - A, B, C, D, E, F G
Zayıf yapışma C D, E F, G
Oyuk kesim - - A, B
Eksik kesme - A B
Spiral kesim - - A, B
Kaba kesim - A B
Kesme adımı - A B
Tablo 11: Keçelerdeki hataların oluştuğu bölgeye göre hata önem dereceleri (Ref: SAE J946
OCT91)
Ek 2: Döner mil keçeleri dudak malzemesi seçimi
Şekil 27: Atmosfer basıncında, yeterli yağlanma ve uygun sıcaklık dağılımı şartlarında çeşitli
keçe malzemeleri için devir sınırları.
Örnek olarak çapı 100 mm olan bir mil eğer dakikada 5000 devir dönüyorsa kauçuk
malzemesini Florokarbon (viton) veya Silikon olarak seçebiliriz. Değişik şartlar ve özel
uygulamalar için, SKT ile temasa geçilmelidir. (Ref : DIN 3761 Teil 2)