Download - Klem tussen ambitie en overmacht
Klem tussen ambitie en overmacht
Jan Grijpink
Keteninformatisering als antwoord opcomplexiteit, schaal en
gebrek aan overkoepelend gezag
Belang van ketendenken
• ketens worden steeds belangrijker door:ketens worden steeds belangrijker door:– voortschrijdende specialisatie– toenemende onderlinge afhankelijkheden– hogere maatschappelijke eisen– toenemende interactie en samenwerking
• een keten is een moeilijk terreineen keten is een moeilijk terrein door:door:– geen overkoepelend gezag– gemeenschappelijke belangen vaak beperkt en onduidelijk– irrationaliteit en onvoorspelbaarheid troef – het dominant ketenprobleem is de ‘baas’ in de keten!
Ketens in soorten
• Administratieve ketens: foutloze gegevensoverdracht (koppeling)
• Logistieke ketens: efficiënte goederenoverdracht (levertijd)
• Maatschappelijke ketens: effectieve waardenoverdracht (veiligheid, bestaansminimum, gezondheid)
kenmerken van een maatschappelijke keten
• maatschappelijk product (waarde: veiligheid, gezondheid)
• veel onafhankelijke partijen
• wil of druk om iets samen te doen
• afhankelijkheid in het proces, vaak wederkerig
• tegengestelde belangen, beperkt gemeenschappelijk belang
• bestuurlijke en administratieve complexiteit
• een dominant probleem waarop men alleen geen vat heeft
Ingrediënten van de ketenvisie
•Geen overkoepelend gezag: irrationaliteit
•Dominant ketenprobleem
•Informatiseren op twee niveaus
Verstorende factoren:Schaal en Gezag
• Grootschalige stelsels werken anders dan je verwacht op basis van inzichten en proefnemingen: niveau-vergissing.
• Vaak werken ze (ook) averechts! Voorbeeld: het biometrische visum!
• Binnen een homogeen gezagsgebied werken managementconcepten en -methoden. Daarbuiten veel minder, afhankelijk van situatiekenmerken, soms ook niet.
Wat weten we wel? Enkele ketenwetten
1. Voor een grote oplossing is ieder draagvlak te kleina) geleidelijkheid is uitgangspuntb) ‘én-én’ in plaats van ‘of-of’
2. Niet bemoeien met interne aangelegenhedena) eerst informatiseren, dan reorganiseren;b) geen dwang, wel drang of belonen;c) infrastructuur: hoe ‘kaler’, hoe beter.
3. Het probleem is de baas in de keten4. Crisis creëert verandering
Ingrediënten van de ketenvisie
•Geen overkoepelend gezag: irrationaliteit
•Dominant ketenprobleem
•Informatiseren op twee niveaus
Het dominante ketenprobleem bepaalt de keten!
• wat is de gemeenschappelijke ketenopgave• welke ketenpartner heeft welke invloed• welke communicatie is kritisch• welke keteninformatiesystemen zijn nodig
De ketenspecifieke informatie-infrastructuur verandert als het dominante ketenprobleem verandert!
Een ketenbreed probleem dat geen der partners zelf kan aanpakken en dat de effect van ketensamenwerking aantast
Identiteitsketen
bron- document
officieel identiteits-
bewijs
pasje ofpersoons-nummer
transactie
dominant ketenprobleem:bestrijding valse documenten
documentfraude
dominant ketenprobleem: bestrijding verkeerde personen
identiteitsfraude
geleidelijke verschuiving
Wat bedoelen we met identiteitsfraude?
• Iemand gebruikt met kwade bedoelingen de identiteit van iemand anders, bestaand of verzonnen
• Elk persoonsnummer, foto, handeling of gebeurtenis bevat suggesties waaruit mensen afleiden wie ze tegenover zich hebben; een identiteitsbewijs is niet vereist
• Identiteitsfraude kan overal plaatsvinden en op allerlei manieren, niet beperkt tot specifieke situaties, procedures of documenten
Identiteitsfraude, iets nieuws?
• Nee, maar het wordt wel anders, door de digitalisering en anonimisering van onze samenleving. Die leidt tot een explosieve toename van – elektronische identiteits-‘bewijzen’ en– elektronische identiteitscontroles– vervlechting van stukjes fysiek en digitaal proces
• Slachtoffers hebben het niet, of te laat in de gaten en eventuele sporen leiden naar het slachtoffer, niet naar de dader
• Geslaagde identiteitsfraude in een proces of keten verspreidt zich ongemerkt over andere processen of ketens.
Identiteitsfraude waait niet over!
• De relatie tussen fysieke werkelijkheid en administratieve afbeeldingen wordt steeds moeilijker te doorgronden
• Grootschalige voorzieningen werken anders dan men verwacht, soms zelfs omgekeerd (niveauvergissing)
• Digitalisering van processen leidt tot méér sporen, maar naar wie?
Criteria voor dominante ketenproblemen
Wel:
• Levensgevaar
• Incidenten met ernstige
gevolgen
• Risico op herhaling
• Risico op escalatie
• Publieke verontwaardiging
• Schade voor imago van de
keten
• Internationale politieke druk
Niet (in het algemeen):
• Efficiency
• Kosten
• Baten
• Doelmatigheid
• Informatievoorziening
• Wet- en regelgeving
Ingrediënten van de ketenvisie
•Geen overkoepelend gezag: irrationaliteit
•Dominant ketenprobleem
•Informatiseren op twee niveaus
Keten met twee niveaus
grondvlakvan een
keten
bronregister
keten-niveau
keteninformatiesysteem
verbinding tussen bronregister en keteninformatiesysteem
Legenda:
Informatiseren op twee niveaus
bronregister keteninformatiesysteem verbinding tussen bronregister en keteninformatiesysteem
Legenda:
bronregisters
keteninformatiesysteem
verbinding tussen bronregisters
LCMR
Addictis
keten-niveau
grondvlakvan een
keten
Keteninformatisering voor de verslavingszorg
arts ofapotheker
LCMR-nr
verwijzing
verslavingszorg-keten
medisch dossier
coördinerendeinstantie/arts
LCMR-chipkaart
kaartnummer enbiometrisch template
Patiënt is bekend en is de juiste persoon!Coördinator is dr X
behandelingsadvies
patiënt-admini-stratie
keten-niveaugrondvlak van de keten
laatste contact
grondvlak van de keten
kenmerken keteninformatisering:signaleringen
• signalering is ingebed in werkproces, geen extra handwerk
• kritische informatie wordt gebracht, niet gehaald
• op moment en plaats van beslissing of handeling, vervlochten in het werkproces
• via kale informatie-infrastructuur
• gegevens na gebruik weggegooid
• geen keurslijf voor ontvanger
ketenniveau
Keteninformatisering voor rampenbestrijding
alarmalarm
Toezichthoudersen inspecties
mobielecommandopost
coördinaten objecten enverwijzingen
signalering bijzondererisico’s
waarschuwing
meldkamermeldkamer
spoedadvies
GIS metverwijsindex Register van objecten
met bijzondere risico’s en hun coördinatenabonnement
Grondvlak van de keten
Verschillen tussen keteninformatisering
• communicatie• keten• gemeenschappelijke
informatie• ‘kale’ informatie-
infrastructuur
klassieke automatisering
• registratie• eigen organisatie• eigen informatie
• eigen toepassing met alle inhoudelijke gegevens
Preventie van uitkeringsfraude door gedetineerden
detentie-inrichting
TULP
VIP RINIS
VIP-nr BSN-nr
uitkerings-instantie
verwijzingen
strafrechtketensociale zekerheid
uitkerings-verwijzing
verwijzingen
brief a naaruitkerings-instantie b
nummer-conversie
hit
insluitings-verwijzing
Belang van Keteninformatisering
• betere ketenprestaties door stroomlijning van informatie-uitwisseling (bijvoorbeeld minder fouten)
• privacybevordering door compartimentering (tussen ketens)
• sommige informatieproblemen binnen en tussen ketens zijn anders niet op te lossen (je weet niet waar de informatie zich bevindt)
Conclusies• Grote ICT- en ketenprojecten blijven het
moeilijk houden, want het ontbreken van gezag in ketens is permanent
• Grootschalige stelsels en informatie-uitwisseling werken anders dan je op grond van kleinschalige inzichten en experimenten denkt; we hebben nog weinig kennis over die grootschaligheid
• Een geschikte ketenvisie is onmisbaar omdat managementconcepten en –methoden niet werken zonder voldoende overkoepelend gezag
• Een dominant ketenprobleem kan die leemte opvullen en daarmee een nuttig kompas leveren voor grootschalige informatisering
Persoonsnummers en keteninformatiesystemen
Identiteitsfraude in de strafrechtketen
HAVANK en VIP in de strafrechtketen
het ‘grondvlak’ van een keten
bronregister
het ‘keten-niveau’
keteninformatiesysteem verbinding tussen bronregister en keteninformatiesysteem
Legenda:
bronregisters
keteninformatie-systeem
verbinding tussen bronregisters
VIP
verwijzingen
politieparket
HAVANK en VIP in de strafrechtketen
het ‘grondvlak’ van een keten
bronregister
het ‘keten-niveau’
keteninformatiesysteem verbinding tussen bronregister en keteninformatiesysteem
Legenda:
bronregisters
keteninformatie-systeem
verbinding tussen bronregisters
VIP
HAVANK
2004: meer dan 1,2 miljoen VIP-nrs
2004: meer dan 101.000 vingersets met 2-54 aliassen
verwijzingen
politieparket
PI-steekproef feb 2006:• HAVANK kan identiteits-fraude helpen ontdekken• Betrof 46 van 700 ged.• DNA ook in enkele gevallen op verkeerde identiteit geboekt.
penitentiaire Inrichting
Voorbeeld Identiteitsfraude in de strafrechtketen
• Aliasmisbruik (identiteitsfraude) in de strafrechtketen heeft in de loop van de tijd geleid tot ernstige vervuiling van het strafbladregister
• Gevolgen: – niet onderkennen van recidive– arrestatie of aanhouding van de verkeerde persoon– foutieve beslissing op een aanvraag Verklaring
omtrent gedrag (VOG)
• Hoe pak je – schoonmaken van vervuilde strafbladen aan?– voorkomen/blokkeren van nieuwe aliassen aan?– voorkomen van onterechte verdenking, onterechte
weigering VOG?
Conclusie identiteitsfraude in de strafrechtketen
1.Identiteitsfraude in de strafrechtketen is een groot probleem
2.De strafbladuitwisseling binnen de EU kan het probleem vergroten
3.Andere sectoren zouden vergelijkbare inspanning moeten doen om identiteitsfraude een halt toe te roepen
Identiteitsfraude in de zorgsector
Patiëntdossiers in een zorgketen
het ‘grondvlak’ van een keten
bronregister
het ‘keten-niveau’
keteninformatiesysteem verbinding tussen bronregister en keteninformatiesysteem
Legenda:
inhoudelijke gegevens in bronregisters
keteninformatiesystemen waken intelligent tegen persoonsverwisseling voor toegang, signalering en opslag (metagegevens)
verbinding tussen bronregisters
Burgerservicenummer
patiëntdossier
patiëntdossier
controlegegevensen kunstmatige intelligentie
Landelijkschakelpunt
Identiteitsfraude in de gezondheidszorg
• Het burgerservicenummer (BSN) in de zorg als identificatiemiddel of als koppelmechanisme zal ertoe leiden, dat bij raadpleging ongemerkt medische gegevens van méérdere patiënten worden gepresenteerd
• Gevolg: verkeerde behandeling of onderbehandeling van BSN-
houder en meelifters, doordat een ziekte van de ene patiënt een contra-indicatie oplevert voor de juiste behandeling van de andere patiënt
• Hoe pak je – schoonmaken van vervuilde medische dossiers aan?– blokkeren van meelifters aan?– bewijsvoering bij letselschade aan?– elkaar tegensprekende behandelingsresultaten aan?
Patiëntdossier en identiteitsfraude,drie doelstellingen
1. Een identiteitsfraudebestendige toegang tot iemands patiëntdossier
2. Een identiteitsfraudebestendige signalering van kritische medische gegevens
3. Voorkomen dat gegevens van iemand anders in een patiëntdossier komen
Gevolgen op de lange termijn
1. Als je als slachtoffer moet bewijzen dat je het niet gedaan hebt komt ons rechts-beginsel onschuldig tot het tegendeel bewezen is onder spanning. Betekent dat je nog weer extra privacy moet opgeven om er een beetje van terug te krijgen!
2. Als men zich tegen deze dreiging zelf moet verweren komt privacybescherming in een nieuwe fase waarin zelfverdediging en actieve waakzaamheid geboden zijn. Je moet je eigen identiteit beschermen en tegelijkertijd meeliften belemmeren: anonimiteit en pseudonimiteit krijgen een nieuwe betekenis
Einde