Lato Summer 2013
ISSN 1232-9541
Kraina miodowej obfitości
Polski malinowy sukces
Polska kuchnia, czyli bogactwo smakówPolska kuchnia, czyli bogactwo smaków
ZDJĘ
CIA
PH
OTO
S BY:
FOTO
LIA,
© P
ANTH
ERST
OCK
/PH
OTO
GEN
ICA
I STR
. OKŁ
ADKI
I
COVE
R BY:
© P
ANTH
ERST
OCK
/PH
OTO
GEN
ICA
STANISŁAW KALEMBA MINISTER ROLNICTWA I ROZWOJU WSI
MINISTER OF AGRICULTURE AND RURAL DEVELOPMENT
1
ZDJĘ
CIE
PH
OTO
BY:
MRI
RW, F
OTO
LIA
LADIES AND GENTLEMEN!The holiday season is particularly conducive to travelling.
I encourage you to visit Poland. Our rural areas, whether located
in mountains, plains, by the sea or lakes, provide excellent condi-
tions for relaxation. Many people have already found that these
rural landscapes are beautifully preserved. A wide range of agro-
tourism farms ensures also good social conditions and delicious
regional cuisine. I have no doubt that anyone who tries these
dishes once will be enchanted by them. Maybe you should think
about setting out on a specific culinary journey through Poland,
about discovering new flavours and feasting?
Rural landscape values, traditional Polish hospitality and the
wide diversity of culinary heritage make see these advantages
in person.
Some could acquaint themselves with the great products
from various parts of Poland not so long ago in Warsaw. At the
beginning of summer, the jubilee 10th Discover Great Food Picnic
was held at the hospitable gardens of the Warsaw University of
Life Sciences. Over hundred producers visited the capital city to
meet directly with consumers and present them their PDŻ prod-
ucts. Organic farm owners and experts on regional and tradition-
al products constituted another group. Moreover, a rich offer to
spend your vacation or short holiday at agro-tourism farms was
presented.
As every year, the residents of Warsaw appeared in crowds
with whole families. I was very pleased to see a large group of
representatives of the diplomatic corps. I am convinced that our
SZANOWNI PAŃSTWO!Sezon wakacyjny szczególnie sprzyja podróżowaniu. Zachę-
cam do odwiedzenia Polski. Nasze tereny wiejskie, niezależnie
czy w górach, na nizinach, czy nad morzem lub jeziorami oferu-
ją wspaniałe warunki do wypoczynku. Już wiele osób przekona-
ło się, że te wiejskie krajobrazy są wspaniale zachowane. Bogata
oferta gospodarstw agroturystycznych zapewnia także doskonałe
warunki socjalne oraz wyśmienitą kuchnię regionalną. Nie mam
wątpliwości, że każdy, kto raz spróbuje tych dań, będzie nimi za-
chwycony. Może warto pomyśleć o swoistej podróży kulinarnej po
Polsce, o odkrywaniu nowych smaków i biesiadowaniu?
Walory wiejskiego krajobrazu, tradycyjna polska gościnność
i bogactwo kulinarnego dziedzictwa przemawiają za tym, aby
o tych zaletach przekonać się osobiście.
O wspaniałych produktach z różnych stron Polski niektó-
rzy mogli się niedawno przekonać w Warszawie. U progu lata,
w gościnnych ogrodach Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego,
odbył się jubileuszowy X Piknik Poznaj Dobrą Żywność. Ponad stu
producentów przyjechało do stolicy, aby spotkać się bezpośrednio
z konsumentami i przedstawić im swoje produkty opatrzone zna-
kiem PDŻ. Osobną grupę stanowili właściciele gospodarstw ekolo-
gicznych oraz specjaliści od produktów regionalnych i tradycyjnych.
Była też zaprezentowana bogata oferta spędzenia urlopu, czy krót-
kiego wypoczynku w gospodarstwach agroturystycznych.
Jak co roku warszawiacy stawili się tłumnie, całymi rodzina-
mi. Bardzo mnie ucieszyła liczna grupa przedstawicieli korpusu
dyplomatycznego. Jestem przekonany, że nasze tradycyjne pro-
Walory wiejskiego krajobrazu, tradycyjna polska gościnność i bogactwo kulinarnego dziedzictwa przemawiają za tym,
aby o tych zaletach przekonać się osobiście.Rural landscape values, traditional Polish hospitality
and the wide diversity of culinary heritage make see these advantages in person.
2 2
dukty oraz wyroby ze znakiem PDŻ przypadły im do gustu i prze-
każą oni te pozytywne wrażenia swoim rodakom.
Wiele się u nas zmieniło dzięki przystąpieniu do Unii Europej-
skiej. Ważne, że zmiany te zachodzą ewolucyjnie, a nie rewolucyj-
nie, zwłaszcza w rolnictwie.
Polska to kraj o ogromnym potencjale pro-dukcji rolnej, a dzięki dobremu wykorzystaniu środków finansowych, pochodzących z me-chanizmów Wspólnej Polityki Rolnej, poten-cjał ten jest coraz lepiej wykorzystywany.
Pomimo stosunkowo krótkiego stażu we wspólnej Europie
okazuje się, że najlepiej realizujemy największy unijny program
dla rolnictwa – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Przed nami nowa perspektywa finansowa. Dopiero jednak
finalizuje się ostateczny kształt budżetu. Do rozstrzygnięcia po-
zostają jeszcze szczegółowe kwestie dotyczące poszczególnych
programów. Ważne jednak jest, aby osiągnąć kompromis, aby
w kolejnych latach rosła konkurencyjność europejskiego rolnictwa.
Przed nami wiele wyzwań dotyczących zmieniających się
warunków pogodowych i występowania związanych z tym
gwałtownych zjawisk. Nasi sąsiedzi – Niemcy i Czesi – mieli
w tym roku ogromne kłopoty z powodzią. Wiemy dobrze, co to
oznacza dla kraju, dla rolnictwa. Taką klęskę przeżyliśmy w 1997 r.
Obecny rok dotknął nas stratami w ponad 100 tys. gospodarstw
na powierzchni ponad 600 tys. ha.
Sądzę, że przyszedł już najwyższy czas, aby wspólnie zasta-
nowić się nad rozwiązaniami dotyczącymi takich zdarzeń.
Musimy wszyscy pamiętać, że pomimo ogrom-nych osiągnięć w dziedzinie techniki i techno-logii, nie jesteśmy w stanie zabezpieczyć rol-nictwa przed skutkami gwałtownych zjawisk w pogodzie. Rolnictwo było i jest warsztatem pracy pod gołym niebem, zależnym od aury.
Tegoroczne doświadczenia pokazały, że coraz lepiej radzimy
sobie z zabezpieczeniem miast, jak w przypadku np. Pragi. Jednak
w odniesieniu do rolnictwa problemy dalej pozostają do rozwiąza-
nia. Odtworzenie produkcji rolnej jest bardzo trudne i długotrwa-
łe, a w skrajnych przypadkach wręcz niemożliwe. Dlatego jestem
przekonany, że w najbliższym czasie powinniśmy wspólnie poszu-
kać rozwiązań dotyczących ubezpieczania upraw i zwierząt, jak
i odbudowy gospodarstw po klęskach żywiołowych.
traditional products and PDŻ products appealed to them and
they will share these positive impressions with their countrymen.
A lot has changed in Poland with its accession to the Euro-
pean Union. It is important that these changes take place evolu-
tionary, not revolutionary, especially in agriculture.
Poland is a country with great potential for agricultural production, and due to the good use of funds from the mechanisms of the Common Agricultural Policy, this potential is better exploited.
Despite our relatively short membership in the European Un-
ion, it appears that Poland is a leader in implementing the greatest
EU programme for agriculture – Rural Development Programme.
A new financial perspective lies ahead. However, the final
shape of the budget is just finalised and the details of the various
programmes still remain to be resolved. It is essential to reach
a compromise, so as to make the competitiveness of European
agriculture grow in the coming years.
Many challenges related to changing weather conditions
and the occurrence of resulting severe weather phenomena
lay before us. Our neighbours – Germans and Czechs – suffered
from severe flooding this year. We know what it means for the
country, for agriculture. We experienced such disaster in 1997.
This year, over 100 thousand farms have already suffered losses
within an area of over 600 thousand hectares.
I believe that the time has come to reflect together on solu-
tions for these events.
We all must remember that despite the huge advances in technique and technology, we cannot protect agriculture from the effects of severe weather phenomena. Agriculture was and still is an open-air workshop dependent on weather.
This year's experience has shown that we are getting better
in protecting cities, as for example Prague. However, problems
related to agriculture still remain to be solved. Restoring agri-
cultural production is very difficult and time-consuming, and
in extreme cases even impossible. That is why I am convinced
that in the near future we should jointly seek solutions related to
insuring crops and livestock, and also reconstructing farms after
natural disasters.
Kolory LATASUMMER colors
ZDJĘ
CIE
PH
OTO
BY:
© P
ANTH
ERST
OCK
/PH
OTO
GEN
ICA
4 4
nr 2-2013 (65)Kwartalnik ARiMR wydawany wspólnie z MRiRW. Ukazuje się w języku polskim i angielskim. Redakcja: Ewa Jaroszewicz, Mariola Marczak. Tłumaczenie: Summa Linguae S.A. Zdjęcie I str. okladki: © Pantherstock/Photogenica. Rada programowa: Anita Szczykutowicz (MRiRW), Dariusz Goszczyński (MRiRW), Bogumiła Kasperowicz (MRiRW), Julian Krzyżanowski (MRiRW), Małgorzata Książyk (MRiRW), Grzegorz Adasik (ARiMR), Franciszek Kadzik (ARiMR), Marek Kassa (ARiMR), Grażyna Wereszczyńska (ARiMR). Redakcja Polish Food, ul. Wspólna 30, 00-930 Warszawa, Poland. Tel.:(+4822 6232426). Subskrypcja bezpłatna. E-mail: [email protected]; HTTP://www.minrol.gov.pl/eng/. Druk, oprawa i sklad: Zakłady Graficzne Taurus Roszkowscy Sp. z o.o. www.drukarniataurus.pl. Oddano do druku: sierpień 2013. Nakład: 10000 szt.
1 List od Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
6 Polska kuchnia, czyli bogactwo smaków
10 Tradycja z dodatkiem finezji
12 Wykwintna kuchnia po polsku
14 Witaminowa bomba dla zdrowia i urody
17 Truskawkobranie
18 Malinowy sukces
20 Mały jubileusz – dużo rekordów
24 Polski pomidor – TO MA TO!
28 Brytyjczycy poznają polskie smaki
29 Nasza żywność podbija serca kolarzy
SPIS TREŚCI
5
30 Eksportowe hity z Vegapolu
34 Specjały naszej kuchni w Chinach
36 Jak otworzyć chińskie wrota?
39 3 pytania do Ambasadorów
42 Program „Szklanka mleka”
43 Program „Owoce w szkole”
44 Szlakiem polskich smaków
49 Kraina miodowej obfitości
50 Miód – niebiański dar
53 Piknik „Poznaj Dobrą Żywność”
56 Szansa rozwoju ekologicznej produkcji ogrodniczej
58 Polskie owoce i warzywa na zagranicznych stołach
CONTENTS
6
SMAK POLSKI
Polska kuchnia, czyli bogactwo smakówPolish cuisine – richness of flavours
KAŻDY KRAJ MA SWOJE SMAKI, WYJĄTKOWĄ I NIEPOWTARZALNĄ KUCHNIĘ. POLSKA KU-
CHNIA KSZTAŁTOWAŁA SIĘ NA PRZESTRZENI WIELU WIEKÓW. NA JEJ WYJĄTKOWY CHARAK-
TER WPŁYNĘŁO ZRÓŻNICOWANIE REGIONALNE KRAJU, JEGO HISTORIA, ALE TAKŻE KULTU-
RA NASZYCH SĄSIADÓW EACH COUNTRY HAS ITS OWN FLAVOURS, EXCEPTIONAL AND
UNIQUE CUISINE. POLISH CUISINE HAS DEVELOPED OVER MANY CENTURIES. ITS UNIQUE
CHARACTER WAS INFLUENCED BY REGIONAL DIVERSITY OF THE COUNTRY, ITS HISTORY,
BUT ALSO THE CULTURE OF OUR NEIGHBOURS
PIERWSZA DAMA THE FIRST LADY OF POLAND
PANI ANNA KOMOROWSKA
O CCurrently in Poland, healthy and organic food is in fashion.
Increasingly, we also use the old recipes of our ancestors and
are eager to share the best products with others. There is a
reason so much is said about Polish hospitality. The occasion
to present it arose when Poland took over the Presidency in
the Council of the European Union and was elected the co-
organizer of the UEFA European Football Championship Euro
2012. During these major events, we presented our culinary
heritage and let Europe be enamoured with Polish flavours
Obecnie w Polsce trwa moda na zdrową, ekologiczną
żywność. Coraz częściej sięgamy też po starodawne receptury
przodków i chętnie dzielimy się najlepszymi produktami z inny-
mi. Nie bez powodu tyle się mówi o polskiej gościnności. Okazją
do jej zaprezentowania stała się polska prezydencja w Unii Euro-
pejskiej i Mistrzostwa Europy w piłce nożnej Euro2012. W trakcie
tych ważnych wydarzeń pokazaliśmy nasz dorobek kulinarny
i pozwoliliśmy Europie rozkochać się w polskich smakach – ka-
szubskich truskawkach, jabłkach grójeckich, pierogach, rogalach
7
POLISH TASTE
świętomarcińskich. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na
niedawno wydany album kulinarny „Wykwintna kuchnia polska.
Wszystkie smaki roku”. Album prezentuje przepisy 12 wybitnych
szefów kuchni przygotowane na wszystkie pory roku. Mój wkład
do publikacji to kilka przepisów na domowe menu. Włączyłam
się w promocję polskiej kuchni także w inny sposób. Udzieliłam
wsparcia przedsięwzięciu Ministerstwa Spraw Zagranicznych,
które zorganizowało spotkania mistrza polskiej kuchni Pana Ka-
rola Okrasy z Paniami Ambasador oraz Małżonkami Ambasado-
rów akredytowanych w RP. Owe „Podróże kulinarne z Okrasą” sta-
ły się dobrym sposobem na promocję walorów polskiej kuchni.
Każdy region naszego kraju może poszczycić się unikato-
wymi specjałami kulinarnymi. Wiele z nich zostało zarejestrowa-
nych na unijnych listach jako Chronione Nazwy Pochodzenia,
Chronione Oznaczenia Geograficzne czy też Gwarantowane
Tradycyjne Specjalności. Wśród 34 regionalnych specjałów znaj-
dujących się na unijnych listach są między innymi podhalańskie
sery owcze – oscypek, bryndza, redykołka, miody pitne – pół-
torak, dwójniak, trójniak, czwórniak, kiełbasa lisiecka, obwarza-
nek krakowski czy miody z Sejneńszczyzny. Upowszechnianie
polskiej kuchni czerpiącej z tradycji produktów regionalnych
jest dla mnie ważne, dlatego też udzieliłam honorowych pa-
tronatów takim projektom jak: „Cook It Raw”, czyli „Gotowanie
u źródeł”, którego ideą jest podkreślenie walorów tradycyjnych
produktów regionalnych, czy konkursowi „Nasze Kulinarne Dzie-
dzictwo – Smaki Regionów”. Konkurs promuje najlepsze pro-
dukty żywnościowe oraz najlepsze dania i potrawy regionalne
i lokalne przygotowane przez uczniów szkół gastronomicznych
z całej Polski.
Polska kuchnia zawsze była otwarta na nowości ze świata.
Na początku XVI wieku królowa Bona wprowadziła szereg ga-
tunków warzyw, pochodzących z rejonu Morza Śródziemnego,
które ze względu na swoje pochodzenie nazywamy „włoszczy-
zną”. Przywiezione z Ameryki ziemniaki czy kakao na stałe odna-
lazły swoje miejsce w rodzimej kuchni. Dynastyczne koligacje
z Francją przyczyniły się do upowszechnienia w Polsce rosołu –
zupy, która króluje podczas polskiego, niedzielnego obiadu czy
pasztetów. Polacy przyjęli również wpływy niemieckie, węgier-
skie, rosyjskie czy żydowskie, zachowując jednak swoją oryginal-
ność i tożsamość. W Polsce bardzo dobrze opanowano sposoby
konserwacji żywności poprzez marynowanie, kiszenie, wędze-
nie czy peklowanie. Dzięki temu możemy dziś rozsmakowywać
się w aromatycznej kiszonej kapuście, ogórkach, marynowanym
mięsie czy rybach.
O bogactwie polskiej kuchni można opowiadać godzinami,
bez końca wymieniając lokalne i regionalne specjały. Ważne jest,
abyśmy potrafili dzielić się naszą tradycją kulinarną, promować
Małe Ojczyzny w Europie i świecie. Polskie tradycyjne dania
i trunki są wizytówką naszego kraju, niepowtarzalną w swojej
specyfice i bogactwie smaków.
Serdecznie zapraszam do podróży kulinarnej po Polsce i ży-
czę smacznego!
– Kashubian strawberries, Grójec apples, pierogi dump-
lings, St. Martin’s croissants. In this context, it is worth
paying attention to the recently released culinary album,
entitled “Fine Polish Cuisine. All the Flavours of the Year”.
The album presents recipes of 12 eminent chefs pre-
pared for all seasons. My contribution to the publication
is a few homemade menu recipes. I contributed to the
promotion of Polish food also otherwise. I supported the
project of the Ministry of Foreign Affairs, which arranged
the meeting of Mr. Karol Okrasa, Polish chef, with the
Spouses of Ambassadors accredited in the Republic of Po-
land. These “Culinary Journeys with Okrasa” have become
a good way to promote the values of Polish cuisine.
Each region of our country can be proud of its unique cu-
linary delights. Many of them were registered in the EU lists
as Protected Designations of Origin, Protected Geographical
Indications or Traditional Specialities Guaranteed. Among 34
regional specialties registered in the EU lists, there are for ex-
ample varieties of Podhale sheep cheese – oscypek, bryndza,
redykołka, and meads – półtorak, dwójniak, trójniak, czwórniak,
as well as kiełbasa lisiecka sausage, obwarzanek krakowski bagel
and miody z Sejneńszczyzny honey. Popularizing Polish cuisine
drawing on the tradition of regional products is important to
me, therefore, I granted the honorary patronage to projects,
such as “Cook It Raw”, i.e. “Cooking at the Source”, which aims
at emphasizing the values of traditional regional products, or
the “Our Culinary Heritage – Flavours of the Regions” contest.
The contest promotes the best food products, as well as the
best regional and local dishes and meals prepared by catering
school students from across Poland.
Polish cuisine has always been open to new ideas from the
world. At the beginning of the 16th century, Queen Bona in-
troduced a number of Mediterranean vegetable species which,
because of their French origin, are called “mirepoix”. Our native
cuisine have become home for potatoes and cocoa imported
from America. Dynastic affinities with France contributed to
popularizing in Poland broth – a soup, which takes centre
stage during Polish Sunday dinners, and pastries. Polish cuisine
was also influenced by German, Hungarian, Russian or Jewish
cuisines; however, it has retained its authenticity and identity.
Poles have very well mastered methods of food preservation
through marinating, pickling, smoking and curing. As a result,
we can now explore the flavours of aromatic sauerkraut, cu-
cumbers, marinated meat or fish.
Dwelling on the richness of Polish cuisine can take hours,
endlessly enumerating local and regional specialties. It is im-
portant that we learn how to share our culinary tradition, pro-
mote Small Homelands across Europe and the world. Polish tra-
ditional dishes and liquors are the pride of our country, unique
in its specificity and richness of flavours.
I cordially invite you to a culinary journey across Poland and
wish you bon appetit!
STYL
IZAC
JA I Z
DJĘ
CIE
ARR
ANG
EMEN
T AN
D PH
OTO
BY: B
OG
USŁ
AW B
IAŁY
STU
DIO
BBS
C
ROZMOWA Z PAWŁEM OSZCZYKIEM,
SZEFEM KUCHNI WARSZAWSKIEJ RE-
STAURACJI LA ROTISSERIE/MAMAISON
HOTEL LE REGINA WARSAW, WSPÓŁ-
TWÓRCĄ ALBUMU „WYKWINTNA
KUCHNIA POLSKA. WSZYSTKIE PORY
ROKU” INTERVIEW WITH PAWEŁ
OSZCZYK, CHEF AT THE WARSAW RES-
TAURANT LA ROTISSERIE/MAMAISON
HOTEL LE REGINA WARSAW, CO-AU-
THOR OF THE CULINARY ALBUM "FINE
POLISH CUISINE. ALL THE FLAVOURS
OF THE YEAR"
10
Czym według Pana jest wykwintna kuchnia polska?
Jest odpowiedzią na stereotypowe myślenie, że polska kuchnia to przede
wszystkim pierogi, żurek i kotlet schabowy. Jest to powrót do korzeni, sięga-
nie po typowe produkty i przygotowywanie z nich tradycyjnych dań, jednak
w nowej formie.
Wykorzystując nasze kulinarne dziedzictwo, kreujemy nowe dania. Robię
to na co dzień w restauracji. Sięgam po produkty i receptury zakorzenione
w polskiej tradycji po to, aby wykorzystać je do stworzenia zupełnie nowych
potraw. Staram się zachęcać obcokrajowców do spróbowania buraka, kaszy
gryczanej, polskich serów, suszonych grzybów.
Mówiąc o kuchni polskiej często spotykamy się ze stereotypem,
iż jest ona przaśna, dlaczego?
W pewnym momencie zabrakło nam finezji, jednak nie tylko w kuchni.
Inne branże również pozostawały w tyle, jeżeli chodzi o europejskie trendy.
Dziś się to zmienia. Wielu jest pasjonatów, którzy pokazują, że polska kuchnia
jest bogata, zapaleńców, którzy produkują sery czy długodojrzewające wędliny.
Uświadomiliśmy sobie, że dobrą polską kiełbasą, przygotowaną według
tradycyjnej receptury, domowym pasztetem z wysokiej jakości produktów mo-
żemy się szczycić. Z pewnością wykwintna kuchnia polska, to produkty najwy-
żej jakości. To również znana nam dobrze wieprzowina, ale z najwyższej półki.
Czy zatem potrawy wykwintnej kuchni polskiej mogą być narzę-
dziem promocji kraju?
Oczywiście, że tak. Kraju, narodu, kultury. Kuchnia, gotowanie
i jedzenie, to bardzo duża część naszej kultury, która przez jakiś czas była po-
mijana.
Z pewnością możemy promować nasze produkty serwując je w nowej
formie. Jednak nie jest to łatwe. Znacznie prościej jest pracować na utartych
schematach, które większość konsumentów, zagranicznych gości kojarzy.
Natomiast jeżeli sięgamy po produkty mniej popularne, stricte polskie lub
wręcz regionalne, wtedy sposób przygotowania i podania wymaga więcej
inwencji twórczej. Taki wybór wymaga większego nakładu pracy, aby zacie-
kawić i przekonać.
Tradycja z dodatkiem finezjiTradition with addition of finesse
POZNAJ POLSKĄ ŻYWNOŚĆ
I
11 11
In your opinion, what is gourmet Polish cuisine?
It is a response to the stereotypical thinking that Polish cuisine is, first and
foremost, pierogi, sour soup and pork chop. This is a return to the roots, using
typical products and preparing traditional dishes, but in a new form.
Making use of our culinary heritage, we create new dishes. I do it every day
at the restaurant. I use products and recipes deeply-rooted in the Polish tradi-
tion to create entirely new dishes. I am trying to encourage foreigners to try
beetroots, buckwheat, Polish cheese, dried mushrooms.
When talking about Polish cuisine, we often meet a stereotype that
it is unrefined, why?
At some moment, we ran out of finesse, however, not only in case of cui-
sine. Other industries also remained behind when it comes to the European
trends. Today, it is changing. There are many enthusiasts who show that Polish
cuisine is rich and fans who produce cheese or long-maturing cold meats.
We realised that we could be proud of good Polish sausage, prepared ac-
cording to a traditional recipe, of home-made pâté made of high quality prod-
ucts. Certainly, gourmet Polish cuisine means top-quality products. It is also well
known pork, but from the top shelf.
So, can dishes of gourmet Polish cuisine be a tool for the promotion
of the country?
Of course, they can. Of the country, nation and culture. Cuisine, cooking and
food is a very large part of our culture, which used to be ignored for some time.
Certainly, we can promote our products by serving them in a new form.
However, it is not easy. It is much easier to work using general patterns, associ-
ated by most consumers, foreign guests. However, if we use less popular, strictly
Polish or even regional products, then a method of preparing and serving re-
quires more creative invention. Such a choice requires more work, to arouse
interest and to convince.
For example, instead of classic sour soup, I prepare an emulsion which
I serve with fish. The taste is the same, a little more concentrated, but tradition-
ally sour, so it perfectly goes with fish instead of typical lemon sauce or lemon.
We can find more such combinations. Gourmet cuisine means experimenting
and creating new dishes based on tradition.
So what else would you serve on the gourmet Polish table?
Cold beet green soup, prepared with farm chicken, cooked at a low tem-
perature. The soup is served in the form of foam, so it is very light. Then, pierogi with smoked catfish, served with caviar sauce.
This could also be roasted loin of venison with Ukrainian borsch and truf-
fle. The form of serving is important here. I serve the dish in a deep plate that
encapsulates the scent, which, in turn, underlines the taste. On a pedestal made
of vegetables taken out of the soup, I put loin, gently pour foamy liquid around
and serve with some truffles.
For dessert – pudding made of buckwheat, cooked in milk with honey. Very
commonplace and also rare. In combination with chocolate and raspberries
it is a top notch dish!
Thank you for the conversation.
DISCOVER POLISH FOOD
Dla przykładu, ja zamiast klasycznego żurku
przygotowuję emulsję, którą podaję do ryby. Smak
ten sam, trochę bardziej skoncentrowany, ale trady-
cyjnie kwaśny, więc idealnie pasuje zamiast typo-
wego sosu cytrynowego czy cytryny. Takich powią-
zań można znaleźć więcej. Kuchnia wykwintna to
eksperymentowanie i kreowanie nowych dań na
bazie tradycji.
A co jeszcze zaserwowałby Pan na wykwin-
tny polski stół?
Chłodnik z botwinki, przygotowany z kurcza-
kiem zagrodowym, gotowanym w niskiej tempe-
raturze. Zupa podawana jest w formie piany, czyli
jest bardzo lekka. Następnie pierogi z wędzonym
sumem, podawane z sosem kawiorowym.
Mógłby to być również pieczony comber
z sarny z barszczem ukraińskim i truflami. Ważna
tu jest forma podania. Potrawę serwuję w głębo-
kim talerzu, dzięki czemu zamyka się zapach, który
z kolei podkreśla smak. Na postumencie z warzyw
odcedzonych z zupy układam comber, dookoła
wlewam delikatnie spieniony płyn i podaję z odro-
biną trufli.
Na deser legumina z kaszy gryczanej, go-
towanej w mleku z miodem. Bardzo prozaicz-
ne, a jednocześnie niespotykane. W połączeniu
z czekoladą i malinami – rewelacja!
Dziękuję za rozmowę.
ROZMAWIAŁA INTERVIEWED BY: RENATA KANIA/MRIRWZDJĘCIA PHOTOS BY: LA ROTISSERIE/MAMAISON HOTEL LE REGINA WARSAW, MRIRW
PIECZONY COMBER Z SARNY Z BARSZCZEM UKRAIŃSKIM I TRUFLAMI ROAST-ED LOIN OF VENISON WITH UKRAINIAN BORSCH AND TRUFFLE
W E
12
POZNAJ POLSKĄ ŻYWNOŚĆ
Exquisite Polish cuisine – what does it mean?
Exquisite Polish cuisine, for me, is the cuisine that uses the typ-
ical Polish ingredients and familiar flavours, but in a new, elegant
variety, as well as in interesting, non-standard combinations.
This cuisine also draws upon the Polish culinary traditions –
but what I mean here is the “high” traditions, court traditions. The
traditions that are filled with fish and poultry, groats, fungi and re-
gional products. So it was during the reign of Stanisław August,
and so it is now. Only the form and the flavours are more delicate,
more sublime.
What is the exquisite Polish cuisine like, can it be an ele-
ment of promoting our country on the international arena?
Exquisite Polish cuisine shows what is the best here in Poland.
This cuisine is elegant and healthy, showing the variety of Polish fla-
vours and the regional diversity, so it is a perfect promotional tool.
Wykwintna kuchnia polska – co to znaczy?
Wykwintna kuchnia Polska to dla mnie kuchnia wykorzystu-
jąca typowo polskie składniki i znane smaki, jednak w nowym,
eleganckim wydaniu oraz ciekawych, niestandardowych połą-
czeniach.
To także kuchnia czerpiąca z polskiej tradycji kulinarnej, ale tej
„wysokiej” – dworskiej. Tradycji, w której jedzono dużo ryb i pta-
ctwa, kaszy, grzybów i produktów regionalnych. Tak było za Stani-
sława Augusta i tak jest teraz, tylko forma i smaki są delikatniejsze
i bardziej wysublimowane.
Czym charakteryzuje się wykwintna kuchnia polska i czy
może być elementem promocji kraju na arenie międzynaro-
dowej?
Wykwintna kuchnia Polska prezentuje to, co w Polsce mamy
najlepsze. To kuchnia elegancka i zdrowa, ukazująca koloryt pol-
ROZMOWA Z ADAMEM KOMAREM, SZEFEM KUCHNI
WARSZAWSKIEJ RESTAURACJI „BELVEDERE”, WSPÓŁ-
TWÓRCĄ ALBUMU „WYKWINTNA KUCHNIA POLSKA.
WSZYSTKIE PORY ROKU” AN INTERVIEW WITH ADAM
KOMAR, THE HEAD CHEF OF THE WARSAW'S “BELVEDERE”
RESTAURANT, CO-AUTHOR OF THE CULINARY ALBUM
"FINE POLISH CUISINE. ALL THE FLAVOURS OF THE YEAR"
Wykwintna kuchnia po polskuExquisite Polish cuisine
DISCOVER POLISH FOOD
PIECZONA PRZEPIÓRKA Z ROLADKĄ ZE SZPINAKU I FASOLI Z LENIWYMI KLUSKAMI, Z WIEJSKIM TWAROGIEM, SOSEM JARZĘBINOWYM I DUSZONĄ CZERWONĄ KAPUSTĄ ROASTED QUAIL WITH A ROLL MADE OF SPINACH AND BEANS, WITH DUMPLINGS, WITH COTTAGE CHEESE, ROWANBERRY SAUCE AND STEWED RED CABBAGE
skich smaków i różnorodność regionalną, jest więc idealnym na-
rzędziem do promocji naszego kraju.
Dodatkowo jest to ważny element zmieniający wizerunek pol-
skiej kuchni na świecie – jako tłustej, niezdrowej i trochę nudnej.
Mam nadzieję, że ten album oraz praca wszystkich szefów
uczestniczących w jego powstawaniu, którzy na co dzień promu-
ją wykwintną kuchnię polską w swoich restauracjach, zmieni ten
wizerunek na dobre.
Jaką potrawę zaserwowałby Pan na wykwintnym pol-
skim stole?
Jako danie główne na wykwintny polski stół proponuję pie-
czoną przepiórkę z roladką ze szpinaku i fasoli z leniwymi kluska-
mi, z wiejskim twarogiem, sosem jarzębinowym i duszoną czer-
woną kapustą.
To ciekawe połączenie delikatnego mięsa eleganckiego
ptaka z tradycyjnymi dodatkami – jak kluski leniwe i czerwona
kapusta.
Dodatki, mimo iż tradycyjne, są bardzo starannie przygoto-
wane. Do kluseczek używam bowiem delikatnego wiejskiego
twarogu, przez co leniwe są lekkie i puszyste, natomiast czerwoną
kapustę duszę w soku jabłkowym, przez co staje się ona aroma-
tyczna i słodka.
Dziękuję za rozmowę.
Moreover, it is an important element that might change
the image of the Polish cuisine abroad – fatty, unhealthy and
slightly boring.
I hope that this album and the hard work of all chefs that took
part in its preparation, who promote the exquisite Polish cuisine in
their restaurants, will change this image for the better.
Which dish would you serve on an exquisite Polish table?
As the main course, I would suggest a roasted quail with a roll
made of spinach and beans, with dumplings, with cottage cheese,
rowanberry sauce and stewed red cabbage.
It is a very interesting combination of a delicate meat of an
elegant bird with traditional sides – dumplings and red cabbage.
The side dishes, despite being traditional, are prepared with
care. I use a delicate cottage cheese to make them, which makes
them light and fluffy. I stew the red cabbage in apple juice, which
makes it more aromatic and sweeter.
Thank you for the interview.
ROZMAWIAŁA INTERVIEWED BY: RENATA KANIA/MRIRWZDJĘCIA PHOTOS BY: ADAM KOMAR, MRIRW
13
14
POZNAJ POLSKĄ ŻYWNOŚĆ
Witaminowa bomba A vitamin bomb for
TRUSKAWKI TO W NASZEJ STREFIE KLIMATYCZ-
NEJ SYMBOL ROZPOCZYNAJĄCEGO SIĘ LATA.
PIERWSZE POJAWIAJĄ SIĘ JUŻ NA PRZEŁOMIE
MAJA I CZERWCA I TOWARZYSZĄ NAM DO
POŁOWY LIPCA. ODMIANY PÓŹNIEJSZE MOGĄ
RODZIĆ OWOCE NAWET DO KOŃCA SIERPNIA.
DOJRZAŁE W SŁOŃCU OWOCE MAJĄ NIEPO-
WTARZALNY SMAK I AROMAT. SĄ ZDROWE
I KORZYSTNIE WPŁYWAJĄ NA NASZ ORGA-
NIZM IN OUR CLIMATE, STRAWBERRIES ARE
THE SYMBOL OF THE BEGINNING OF SUM-
MER. THE FIRST STRAWBERRIES APPEAR AT THE
TURN OF MAY AND JUNE AND STAY WITH US
UNTIL THE MIDDLE OF JULY. THE LATE VARIE-
TIES MAY BEAR FRUIT EVEN BY THE END OF
AUGUST. THE FRUIT THAT MATURE IN THE SUN
HAVE UNIQUE TASTE AND AROMA. STRAWBER-
RIES ARE GOOD FOR YOUR HEALTH AND HAVE
BENEFICIAL INFLUENCE ON YOUR BODY
15 15
dla zdrowia i urody health and beauty
DISCOVER POLISH FOOD
16
W HHaving been grown by humans about 200 years ago, they
came to be as a result of an accidental cross-breeding of two
varieties of wild strawberry – Fragaria chiloensis and Fragaria
virginiana. This event took place in the 18 century in France.
In Poland, strawberries are the first of the seasonal fruit to
come. Everybody should eat those delicious berries. We may
recommend them to anyone, regardless of their age or health
condition. They have more vitamin C than lemons or grapefruit.
They contain a lot of organic salts that improve the metabolism
as well as calcium and phosphorus that strengthen the bones
and improve the functioning of the muscles, and in conjunc-
tion with magnesium – deacidify your body. What is more, as
they burn up fats, strawberries have detoxifying and cleansing
features. They provide our bodies with vitamins: A, B1, B2, B3,
PP, and they protect us against anaemia, they strengthen your
body and improve the condition of your skin and hair. Straw-
berries are also recommended to those that have problems
with digesting proteins or to overweight people.
Strawberries can be used in the kitchen in a lot of ways.
They taste best when plucked straight from the bush, but they
may also be processed into juices, jams and preserves. Straw-
berries are also used to produce wine, fruit liqueur and brandy.
Strawberries are, however, very perishable. They should be
eaten or processed quickly after buying, as they tend to fer-
ment and rot fast. The best way to store them is to freeze them.
In this way they preserve the majority of the qualities of fresh
fruit. They may be used to make home-made fruit drinks, to
serve with cocktails, cakes, cookies, gelatins and as a filling for
dumplings or pancakes.
However, nothing will win with fresh strawberries served
with sugar and whipped cream. This dessert not only looks fan-
tastic, it is also very good for your health and very tasty. One
also needs to remember about the royal nature of this fruit,
which is traditionally served with champaign to the British
Royal Family during the grand gala at the Wimbledon tennis
tournament.
In literature and arts, strawberry is often presented as
a symbol of sensuality and desire.
Poland, producing over 180 thousand tons of strawberries
a year, takes up the seventh place in the strawberry ranking of
the world. The supple and very juicy fruit, farmed in Pojezierze
Kaszubskie, are called the “truskawka kaszubska” strawberry or,
in the local dialect – “kaszëbskô malëna”. It is a traditional prod-
uct of the Pomorskie Voivodship, entered into the European
Registry of Designations and Indications, as a Geographical In-
dication. Due to its maturing conditions, those strawberries are
different from those farmed in other regions as they contain
more sugar in the fruit. It is due to the specific microclimate, in
particular – cool nights and very hot days.
Let us enjoy those sweet fruit – in a month or two all
that will be left is the yearning for them for another ten long
months.
Wyhodowane przez człowieka około 200 lat temu, pocho-
dzą z przypadkowego skrzyżowania dwóch odmian poziomki
- chilijskiej i wirginijskiej. Wydarzenie to miało miejsce w XVIII
wieku we Francji.
W Polsce truskawki są pierwszymi owocami w sezonie.
Każdy powinien jeść te przepyszne owoce. Można je polecać
wszystkim, niezależnie od wieku i stanu zdrowia. Posiada-
ją więcej witaminy C niż cytryna, czy grejpfrut. Znajduje się
w nich bogactwo soli organicznych poprawiających przemianę
materii, a także wapń i fosfor, które wzmacniają kości i popra-
wiają pracę mięśni, a w połączeniu z magnezem odkwaszają
organizm. Co więcej, poprzez spalanie tłuszczów, owoce te
posiadają właściwości odtruwające i oczyszczające. Dostarczają
naszemu organizmowi witamin A, B1, B2, B3, PP, przez co stano-
wią ochronę przed anemią, wzmacniają organizm, poprawiają
kondycję skóry i włosów. Truskawki poleca się też osobom, któ-
re mają kłopoty z trawieniem białek lub nadwagą.
W kuchni można je wykorzystywać wszechstronnie. Najle-
piej smakują prosto z krzaka, ale można je też przetwarzać na
soki, dżemy, konfitury. Robi się z nich również wina, nalewki
i likiery. Truskawki są jednak owocami nietrwałymi. Kupując je,
należy od razu zużyć lub przetworzyć, gdyż szybko fermentują
i pleśnieją. Najlepszym sposobem na przechowanie jest ich za-
mrożenie. Zachowują one wtedy prawie wszystkie właściwości
świeżych owoców. Świetne nadają się na kompoty oraz jako
dodatek do koktajli, ciast, ciasteczek, galaretek, a także jako farsz
do pierogów czy naleśników.
Ale niezaprzeczalnym hitem są świeże truskawki podawane
z cukrem i bitą śmietaną. To deser nie tylko efektowny, ale
smaczny i zdrowy. Należy pamiętać także o królewskim wymia-
rze tego owocu, który tradycyjnie podawany jest z szampanem
brytyjskiej rodzinie królewskiej podczas wielkiej gali z okazji te-
nisowego turnieju w Wimbledonie.
W literaturze i malarstwie truskawka zazwyczaj przedsta-
wiana jest jako symbol zmysłowości i pożądania.
Polska, z produkcją ponad 180 tys. ton rocznie, zaj-
muje w truskawkowym rankingu siódme miejsce na świe-
cie . Uprawiane na terenie Pojezierza Kaszubskiego jędrne
i bardzo soczyste owoce nazywane są truskawą kaszubską
lub „kaszëbskô malëna”. Jest to tradycyjny produkt woje-
wództwa pomorskiego, wpisany do europejskiego rejestru
nazw i oznaczeń, jako Chronione Oznaczenie Geograficzne.
Ze względu na warunki dojrzewania truskawki te odróżnia
od uprawianych w innych regionach większy poziom cu-
kru w owocach. Wpływ ma na to specyficzny mikroklimat,
w szczególności występujące tu chłodne noce i upalne dni.
Korzystajmy póki czas z tych słodkich owoców - za miesiąc
lub dwa będziemy już za nimi tęsknić przez kolejne dziesięć
długich miesięcy.
TEKST BY: MAŁGORZATA KSIĄŻYK/MRIRWZDJĘCIA PHOTOS BY: FOTOLIA
POZNAJ POLSKĄ ŻYWNOŚĆ
17
DISCOVER POLISH FOOD
W
O
W ostatni czerwcowy weekend na Złotej Górze, nieopodal
Brodnicy Górnej, odbył się wielki festyn z okazji truskawkowych
żniw.
Festyn, to przede wszystkim liczne stoiska handlowe i ga-
stronomiczne, prezentacje truskawek kaszubskich, świeżych
oraz przetworzonych. To również święto kultury kaszubskiej
oraz liczne konkursy z nagrodami. Jedną z atrakcji był konkurs
im. Heleny Gruchałowej o puchar ministra rolnictwa i rozwoju
wsi, na najlepsze przetwory i desery z truskawek kaszubskich.
Truskawkobranie to największa na Kaszubach impreza ple-
nerowa. Organizowana już od ponad 40 lat zawsze w niedzielę
na przełomie czerwca i lipca. Z roku na rok święto Truskawko-
brania rozrasta się i przyciąga coraz większe rzesze wystawców
i zwiedzających. Główną rolę odgrywają oczywiście truskawki
pod najrozmaitszymi postaciami.
Truskawka kaszubska została zarejestrowana 28 listopada
2009 r. w unijnym systemie rejestracji i ochrony produktów
regionalnych jako Chronione Oznaczenie Geograficzne. Każde-
go roku odnotowuje się większą liczbę producentów wytwa-
rzających ten szczególny produkt. W bieżącym roku około 50
producentów truskawki kaszubskiej ubiega się o certyfikację
swoich upraw.
On the last weekend of June, a great fest to celebrate straw-
berry harvest was held at Złota Góra, near Brodnica Górna.
The fest features in particular numerous trade and catering
stands, presentations of Kashubian strawberries, both fresh and
processed. It is also a celebration of the Kashubian culture and
involves numerous prize competitions. The Helena Gruchałowska
competition for the Cup of the Minister of Agriculture and Rural
Development for the best Kashubian strawberry preparations
and desserts was one of attractions.
Strawberry picking is the largest open-air event in Kashubia,
which has been held for over 40 years always on a Sunday at the
turn of July. Every year, the Strawberry Picking fest grows bigger
and attracts more and more exhibitors and visitors. The main at-
traction is of course strawberries in the most varied forms.
On 28 November 2009, Kashubian strawberry was regis-
tered in the EU system of registration and protection of regional
products as a Protected Geographical Indication. Every year, the
number of producers of this particular product grows. This year,
about 50 Kashubian strawberry producers seek certification for
their crops.
TruskawkobranieStrawberry picking
TEKST BY: DARIUSZ GOSZCZYŃSKI/MRIRWZDJĘCIA PHOTOS BY: © PANTHERSTOCK/PHOTOGENICA , MRIRW
NAGRODZONY DESER Z TRUSKAWEK KASZUBSKICH THE AWARD-WINNING KASHUBIAN STRAW-BERRY DESERT
18
Malinowy sukcesRaspberry success
POZNAJ POLSKĄ ŻYWNOŚĆ
19
DISCOVER POLISH FOOD
LATO KOJARZY SIĘ Z OBFITOŚCIĄ ŚWIEŻYCH OWOCÓW.
PO TRUSKAWKACH, CZEREŚNIACH I WIŚNIACH PRZYCHO-
DZI CZAS NA MALINY SUMMER IS ASSOCIATED WITH
AN ABUNDANCE OF FRESH FRUIT. AFTER STRAWBERRIES,
SWEET CHERRIES AND CHERRIES, THE TIME COMES FOR
RASPBERRIES
PPolska jest obecnie pierwszym w Unii Europejskiej i drugim w świecie,
producentem tych aromatycznych owoców. Wzrost pozycji Polski w światowej
produkcji tych owoców spowodowany jest zwiększeniem zbiorów malin od-
mian jesiennych, doskonałych do mrożenia.
W sezonie 2011/12 eksport malin mrożonych z naszego kraju wyniósł
47 tys. ton, wobec 16 tys. ton średnio w sezonach 2001/02-2003/04. W ostat-
nich latach eksport mrożonych malin z Polski zbliżony był do realizowanego
przez Serbię, a jeszcze w pierwszej połowie ubiegłej dekady eksport tych owo-
ców z Polski stanowił ok. 70-75% poziomu eksportu z Serbii. Polska jest trzecim
w świecie (po Meksyku i USA) eksporterem malin świeżych i schłodzonych.
W naszym eksporcie dominują jednak nadal maliny przeznaczone do dalszego
przetwórstwa.
Tak więc Polska obok Serbii jest największym w świecie producentem
i eksporterem malin mrożonych, a ponadto znajduje się w pierwszej piątce naj-
większych światowych eksporterów malin świeżych i schłodzonych.
CCurrently, Poland is the first in the European Union and the second in the
world producer of this aromatic fruit. The growth of Poland’s position in the glo-
bal raspberry production is due to the larger harvests of fall varieties, which are
perfect for freezing.
In the 2011/12 season, Polish exports of frozen raspberries amounted to
47 thousand tonnes, compared to 16 thousand tonnes on average during
2001/02-2003/04 seasons. In recent years, Polish exports of frozen raspberries
have been close to Serbian exports, as opposed to the first half of the last dec-
ade, when Polish exports of this fruit reached about 70-75% of Serbian exports.
Poland is the world’s third (after Mexico and the U.S.) exporter of fresh and frozen
raspberries. However, Polish exports are still dominated by raspberries intended
for further processing.
Thus Poland, beside Serbia, is the world's largest producer and exporter of
frozen raspberries, and additionally it is in the top five of the world's largest ex-
porters of fresh and frozen raspberries.
TEKST BY: DR BOŻENA NOSECKA/INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA I GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ - PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
ZDJĘCIE PHOTO BY: © PANTHERSTOCK/PHOTOGENICA
POZNAJ POLSKĄ ŻYWNOŚĆ
20
Mały jubileusz – Small jubilee -
AGROTRAVEL TO JEDNA Z NAJ-
BARWNIEJSZYCH IMPREZ TAR-
GOWYCH W POLSCE. JEST TO
NAJWIĘKSZE WYDARZENIE WY-
STAWIENNICZE PROMUJĄCE
TURYSTYKĘ WIEJSKĄ. JEDNO-
CZEŚNIE STANOWI PLATFORMĘ
WYMIANY MYŚLI I IDEI TEJ GA-
ŁĘZI GOSPODARKI, JAK RÓW-
NIEŻ ELEMENT KOMERCJALI-
ZACJI PRODUKTÓW TURYSTYKI
WIEJSKIEJ
21
DISCOVER POLISH FOOD
– dużo rekordów- many records
AGROTRAVEL IS ONE OF THE
MOST COLORFUL FAIRS IN PO-
LAND. IT IS THE LARGEST EXHI-
BITION EVENT TO PROMOTE
RURAL TOURISM. AT THE SAME
TIME, IT PROVIDES A PLATFORM
FOR EXCHANGING IDEAS AND
CONCEPTS OF THIS BRANCH OF
ECONOMY, AS WELL AS A PART
OF THE COMMERCIALIZATION OF
RURAL TOURISM PRODUCTS
22
A AAGROTRAVEL to jedna z najbarwniejszych imprez targowych
w Polsce. Jest to największe wydarzenie wystawiennicze promu-
jące turystykę wiejską. Jednocześnie stanowi platformę wymiany
myśli i idei tej gałęzi gospodarki, jak również element komercjaliza-
cji produktów turystyki wiejskiej.
Tegoroczne kwietniowe V Międzynarodowe Targi Turystyki
Wiejskiej i Agroturystyki AGROTRAVEL zgromadziły w Kielcach re-
kordową liczbę wystawców i rekordową liczbę zwiedzających (po-
nad 23 tys.). Reprezentowane były takie kraje jak: Algieria, Angola,
Białoruś, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Egipt,
Estonia, Gruzja, Hiszpania, Kazachstan, Luksemburg, Mongolia,
Francja, Niemcy. Na stoiskach swoją ofertę prezentowali wystawcy
niemal ze wszystkich regionów naszego kraju, a także ze Słowacji,
Węgier, Algierii, Litwy i Finlandii. Atrakcji na targach było mnóstwo.
Wiele województw przygotowało degustację potraw i występy
zespołów ludowych na specjalnie przygotowanej scenie kultury.
Odwiedzający targi mieli możliwość uzyskania informacji
między innymi na temat: przedsiębiorczości, w tym agroturysty-
ki, pozyskiwania funduszy unijnych w ramach Programu Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, przetwórstwa produktów
rolnych oraz produktów regionalnych, tradycyjnych, ekologicz-
nych i sygnowanych znakiem PDŻ – Poznaj Dobrą Żywność. Od-
AGROTRAVEL is one of the most colorful fairs in Poland. It
is the largest exhibition event to promote rural tourism. At the
same time, it provides a platform for exchanging ideas and con-
cepts of this branch of economy, as well as a part of the com-
mercialization of rural tourism products.
This year's April's 5th AGROTRAVEL International Fair of Ru-
ral and Agricultural Tourism held in Kielce gathered a record
number of exhibitors and visitors and over 23,000, respectively.
The countries represented at the fair, included: Algeria, Angola,
Belarus, Belgium, Bosnia and Herzegovina, Bulgaria, Croatia,
Egypt, Estonia, Georgia, Spain, Kazakhstan, Luxembourg, Mon-
golia, France, Germany. The exhibitors from almost all regions of
our country, and also from Slovakia, Hungary, Algeria, Lithuania
and Finland, presented their products at the stands. The fair de-
livered many attractions. Many regions prepared food tasting
and folk performances on a specially prepared cultural stage.
The fair visitors could obtain information on, inter alia: en-
trepreneurship, including agritourism, EU fund rising under the
Rural Development Programme 2007-2013, the processing of
agricultural products, as well as regional, traditional, organic
and DGF (Discover Great Food) products. Those who visited the
fair could participate in various games and activities, as well as
POZNAJ POLSKĄ ŻYWNOŚĆ
BOGATA OFERTA AGROTURYSTYCZNA STWARZA RÓŻNORODNE MOŻLIWOŚCI WYPOCZYNKU. KAŻDY ZNAJDZIE TU COŚ CIEKAWEGO DLA SIEBIE: OBCOWANIE Z NATURĄ, AKTYWNY WYPOCZYNEK, PIĘKNE PEJZAŻE, NIEZAPOMNIANE, REGIONALNE SMAKI, POZNAWANIE HISTORII I TRADYCJI LUDOWYCH
23
DISCOVER POLISH FOOD
wiedzający targi mogli uczestniczyć w różnego rodzaju grach
i zabawach oraz w różnego rodzaju warsztatach rękodzielniczych
(filcowania, robienia na drutach, lepienia z gliny aniołów czy budo-
wania samochodów).
Jedną z ciekawszych pozycji, cieszących się dużym zainte-
resowaniem odwiedzających, były stoiska Lokalnych Grup Ry-
backich. Prezentowały one walory przyrodnicze i turystyczne
regionów, gdzie rybactwo stanowi główny element stymulujący
rozwój społeczno-gospodarczy. Znaczna część Lokalnych Grup
Rybackich stworzyła możliwość degustacji lokalnych produktów
kulinarnych np. przepysznej mazurskiej wędzonej sielawy, wy-
śmienitych potraw z karpia, znakomitych past rybnych, sałatek,
babeczek rybnych, wybornej rolady z karpia.
Targom AGROTRAVEL towarzyszyły liczne imprezy. Jedną
z nich był konkurs dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych pod
nazwą „Mój pomysł na infrastrukturę na obszarach wiejskich”. Od-
był się także study tour dla dziennikarzy, wizyta studyjna Agro Trip
dla przedstawicieli krajowych sieci obszarów wiejskich, w którym
wzięli udział liderzy wiejscy z 9 krajów. Nie obyło się także bez war-
sztatów, spotkań i jarmarku produktów tradycyjnych.
in all sorts of craft workshops (felting, knitting, modeling clay
angels or building cars).
One of the more interesting attractions which arose great
interest of visitors, turned out to be the stands of Fisheries Local
Action Groups. They presented environmental and tourist val-
ues of regions where fishing is the main element stimulating
socio-economic development. Many of Fisheries Local Action
Groups provided an opportunity to taste local culinary prod-
ucts, e.g.
delicious Masurian smoked whitefish, delicious carp dish-
es, excellent varieties of fish paste, salads, fish muffins and deli-
cious carp roulade, the Partnerstwo dla Doliny Baryczy FLAG
presented a 35-minute nature film, which enjoyed great popu-
larity among visitors.
Moreover, the AGROTRAVEL fair was accompanied by nu-
merous related events. A competition for secondary school
students, entitled “My Idea of Infrastructure in Rural Areas”, was
one of them. There was also a study tour for journalists held, as
well as an Agro Trip study visit for the representatives of nation-
al rural networks, which was attended by village leaders from
nine countries. Furthermore, workshops, meetings and fairs of
traditional products had to be held as well.TEKST BY: KATARZYNA ORZECHOWSKA/MRIRWZDJĘCIA PHOTOS BY: MRIRW, © PANTHERSTOCK/PHOTOGENICA
THE BROAD OFFER OF AGRITOURISM PROVIDES VARIOUS LEISURE ACTIVITIES. THERE IS A LITTLE SOMETHING FOR EVERYONE: COMMUNION WITH NATURE, ACTIVE REST, BEAUTIFUL LANDSCAPES, UNFORGET-TABLE REGIONAL FLAVOURS, DISCOVERING HISTORY AND FOLK TRADITIONS
24
POZNAJ POLSKĄ ŻYWNOŚĆ
POMIDOR TO CHYBA JEDYNY OWOC NA ŚWIECIE,
KTÓRY JEMY ZE ŚWIĘTYM PRZEKONANIEM, ŻE TO
WARZYWO. I NIECH TAK POZOSTANIE, WSZAK WAŻ-
NE, ŻE JEST ZDROWY I MA SAME ZALETY THE TO-
MATO IS PROBABLY THE ONLY FRUIT IN THE WORLD
EATEN WITH DEAD SURETY THAT IT IS A VEGETABLE.
AND SO BE IT, AFTER ALL, THE MOST IMPORTANT IS
FACT THAT IT IS HEALTHY AND HAS NOTHING BUT
ADVANTAGES
Polski pomidor – Polish tomato – IT HAS IT!
24
25
TO MA TO!
25
POLAND TASTES GOOD
TP
26
POZNAJ POLSKĄ ŻYWNOŚĆ
Pomidor pochodzi z Peru. Indianie uprawiali go długo przed
tym, nim dotarli tam Europejczycy. Do Europy pomidora przy-
wieźli hiszpańscy konkwistadorzy w XV wieku. Bardziej jako
ciekawostkę niż potencjalny nowy produkt jadalny. W Europie
początkowo uważano, że jego owoce są trujące i używano go
głównie w charakterze dekoracji rabatek. Pierwsi na odwagę
zdobyli się Włosi i to im zawdzięczamy panowanie pomidora
w kuchni i na stołach. Do Polski pomidora przywiozła, jakżeby
inaczej – królowa Bona, ale na dobre pomidor zadomowił się
w Polsce dopiero w XX wieku.
Polski pomidor wziął się od „pomo d’ oro” co dosłownie ozna-
cza złote jabłko. Złote, bo kojarzono ten owoc z intensywnym
słońcem, niezbędnym do jego prawidłowego wyhodowania.
Pomidor zrobił na świecie oszałamiającą karierę. Jest dość ła-
twy w uprawie i występuje praktycznie pod każdą szerokością
geograficzną. Zanim światem zawładnęła globalizacja i pęd do
masowej produkcji żywności, pomidor hodowany był w stu
procentach naturalnie. Rośliny wysadzano do gruntu, by dojrze-
wały w naturalnym słońcu. Do dyspozycji ogrodnicy mieli 7000
gatunków, które można było dowolnie krzyżować. Najbardziej
okazałe nasiona posłużyły za bazę nowych odmian. Pojawiały się
coraz bardziej intrygujące kolory, kształty i smaki.
Wzrastający popyt na pomidory na całym świecie, którego
apogeum przypadło na lata 50. i 60. XX wieku, skłonił producen-
tów do poszukiwania metod intensyfikacji jego uprawy. Zaczęto
poszukiwać bardziej wydajnych odmian, bardziej odpornych na
ZUPA POMIDOROWA TO JEDNA Z NAJPOPULARNIEJSZYCH POLSKICH ZUP W SWOIM LETNIM WYDANIU, PRZYGOTOWANA ZE ŚWIEŻYCH, DOJRZAŁYCH NA SŁOŃCU I AROMATYCZNYCH POMI-DORÓW SMAKUJE WYBORNIE TOMATO SOUP IS ONE OF THE MOST POPULAR POLISH SOUPS; IN ITS SUMMER EDITION PREPARED WITH FRESH, SUN-RIPENED AND AROMATIC TOMATOES IT TASTES DELICIOUS
The tomato is probably the only fruit in the world eaten with
dead surety that it is a vegetable. And so be it, after all, the most
important is fact that it is healthy and has nothing but advantages.
The tomato comes from Peru. Indians had cultivated it long
before the Europeans appeared there. The tomato was brought
to Europe by Spanish conquistadors in the 15th century. It was
perceived more as a curiosity than a potential new edible prod-
uct. In Europe, it was initially believed that its fruits are poison-
ous, and thus it was used mainly to decorate flower beds. The first
ones who plucked up the courage were the Italians. This is the
nation to whom we owe the reign of tomato in the kitchen and
on the table. The tomato was brought to Poland by no one else
but Queen Bona; however, it was domesticated in Poland as late
as in the 20th century.
The Polish name for tomato originates from “pomo d' oro”,
which literally means a golden apple. Golden, because the fruit
was associated with intense sunlight that is essential for its proper
cultivation. The tomato has enjoyed a stunning worldwide career.
It is quite easy to grow and actually occurs at any latitude. Before
the world was affected by globalization and mass food produc-
tion, tomato cultivation had been one hundred percent natural.
Plants had been transplanted into the soil to ripen in natural sun-
light. Gardeners had got 7,000 species and could cross-pollinate
them freely. The most impressive seeds had been used as the ba-
sis for new varieties. As a result, more and more intriguing colours,
shapes and flavours had started to appear.
Increasing demand for tomatoes all over the world, whose
apogee coincided with the 1950s and 1960s, made producers
seek methods of intensifying their cultivation. They began to look
for more productive varieties, more resistant to pests, especially
species that can withstand transport to even the most distant
regions of the world. Scientific progress led to the creation of hy-
brid crops and the most resistant crosses. World markets began
to demand the tomato that they could consider perfect. It was re-
quired to be of a regular shape and necessarily a deep red colour.
This pursuit of perfection had to affect something that is the most
important to the human palate – taste. As a result, only a few of
7,000 varieties, i.e. about 2%, are popular.
In the 80s, scientists discovered a gene, called RIN. This inhibi-
tor stops the ripening process, considerably extending the time
of storing fruits. In the world, however, everything has its conse-
quences, and thus such tomatoes will never be equally good as
those ripened in the sun, which makes them specifically tangy
sweet and juicy. Their only advantage is the year-round
availability. Such tomatoes are not only tasteless, but
also are deprived of any nutritional value.
Polish tomato growers say “enough!” to
tasteless tomatoes. They declare war on
them and promise the return of deli-
cious varieties from the times of
our grandmothers. We want
to enjoy the natural
taste of tomatoes
27
DISCOVER POLISH FOOD
again, although we know that this delicacy is available in Poland
only in spring and summer. We, Poles, want to eat naturally grown
tomatoes, fruits with nutritional value and vitamins. Polish tomato
pulp is rich in A and C vitamins, contains potassium and folic acid,
as well as B6 vitamin – a drug for atherosclerosis. Our native toma-
to is, in addition to a wonderful taste, the source of lycopene and
carotenoid, which fight free radicals. The tomato is a low-calorie
fruit – it contains about 20 kilocalories. Women, who after all watch
their figure so much, can eat them in large quantities without wor-
rying about gaining weight. Poland offers the world seasonal and
natural tomatoes, and although, perhaps, they are a bit more ex-
pensive, is their unique taste not worth spending a bit more? As
the majority of Polish consumers believe – it definitely is.
And finally, sensation: for several years in Poland, Polish toma-
toes have been counterfeited. In mid-March, when first batches
of native, greenhouse tomatoes with delicious flavour and aroma
hit the Polish market, rogue traders offer wholesalers Spanish or
Moroccan tomatoes and pack them in cardboard boxes under the
brands of Polish producers. Counterfeiting Polish vegetables and
fruits has become a very profitable practice. Could there be a bet-
ter argument for the superiority of Polish tomatoes? There could
probably not be a better promotion...
działanie szkodników, a przede wszystkim ga-
tunków, które wytrzymają transport nawet do
najbardziej odległych zakątków świata. Postęp
nauki doprowadził do powstawania upraw hy-
brydowych, do tworzenia najbardziej odpor-
nych krzyżówek. Rynki światowe zaczęły do-
magać się pomidora wg nich idealnego. Musiał
mieć regularny kształt i koniecznie intensywnie
czerwony kolor. Ta pogoń za ideałem musiała
odbić się na tym, co najważniejsze dla ludzkie-
go podniebienia – smaku. Doszło do tego, że
z 7000 odmian popularne są tylko nieliczne, czyli
około 2%.
W latach 80. naukowcy odkryli gen o nazwie
RIN. Ten inhibitor wstrzymuje proces dojrzewa-
nia, wydłużając znacznie możliwość przechowy-
wania owocu. Na świecie jednak coś jest za coś, a
więc taki pomidor nigdy nie będzie tak smaczny,
jak dojrzewający w promieniach słońca, nadają-
cych mu specyficzną kwaskowatą słodycz i soczy-
stość. Ich jedyną zaletą jest całoroczna dostępność.
Pomidory całoroczne nie tylko są pozbawione smaku,
ale co więcej – są pozbawione wartości odżywczych.
Polscy hodowcy pomidorów, pomidorom bezsmakowych
mówią: dość! Wypowiadają im wojnę i zapowiadają powrót do
smakowitych odmian, jakie pamiętają nasze babcie. Chcemy się
na powrót cieszyć smakiem pomidora naturalnego, choć wiemy,
że w Polsce ten delikates jest dostępny tylko na wiosnę i latem.
My, Polacy, chcemy jeść pomidory uprawiane naturalnie, owo-
ce nasycone wartościami odżywczymi i witaminami. Wewnątrz
polskiego pomidora znajduje się miąższ bogaty w witaminy A
i C, zawierający potas i kwas foliowy oraz witaminę B6 – lek na
miażdżycę. Nasz rodzimy pomidor to, poza cudownym sma-
kiem, źródło likopenu i karotenoidu, które zwalczają wolne rod-
niki. Pomidor jest owocem niskokalorycznym – zawiera około
20 kcal. Bezkarnie mogą je w dużych ilościach jeść kobiety, tak
dbające przecież o linię. Polska oferuje światu pomidory sezono-
we, naturalne i choć może nieco droższe, to czyż ich wyjątkowy
smak nie jest wart wydania paru groszy więcej? W opinii więk-
szości polskich konsumentów – zdecydowanie tak.
I na koniec sensacja: od kilku lat w Polsce fałszuje się właś-
nie polskie pomidory. W połowie marca, gdy na polski rynek
trafiają pierwsze partie rodzimych, szklarniowych pomidorów
o pysznym smaku i aromacie, nieuczciwi handlowcy oferują hur-
towniom pomidory hiszpańskie czy marokańskie i pakują je do
kartonów oznaczonych markami polskich producentów. Fałszo-
wanie polskich warzyw i owoców stało się bardzo dochodowym
procederem. Czyż może być lepszy argument na wyższość pol-
skiego pomidora? Chyba trudno o lepsza reklamę…
TEKST BY: WIESŁAW STEFANIAK
ZDJĘCIA PHOTOS BY: © PANTHERSTOCK/PHOTOGENICA
BOGATE W WITAMINY I SKŁADNIKI MINERALNE POMIDORY SĄ DOSKONAŁYM UZUPEŁNIENIEM LEK-KICH DAŃ PRZYGOTOWYWANYCH W UPALNE DNI TOMATOES, RICH IN VITAMINS AND MINERALS, ARE A PERFECT COMPLEMENT OF LIGHT MEALS PREPARED ON HOT DAYS
J F
28
Już po raz trzeci produkty ze znakiem PDŻ - Poznaj Dobrą
Żywność gościły na Międzynarodowych Targach Spożywczych
The International Food & Drink Event w Londynie. Targi IFE są
imprezą cykliczną, odbywającą się co dwa lata. To największe
targi żywności w Wielkiej Brytanii oraz trzecie co do wielko-
ści targi spożywcze w Europie. Tegoroczna edycja odbyła się
w dniach 17-20 marca 2013 r. Szanse na zaprezentowanie swoich
wyrobów mieli producenci żywności i napojów z całego świata.
Na stoisku informacyjno-promocyjnym Ministerstwa Rolnictwa
i Rozwoju Wsi prezentowane były wyroby 35 firm posiadających
znak PDŻ–Poznaj Dobrą Żywność. Wśród promowanych produk-
tów znalazły się przetwory mleczne, mięsne, owocowo-warzyw-
ne, jak również produkty cukiernicze oraz alkohole, wina i piwa.
Na stoisku prowadzone były również degustacje oraz udziela-
ne informacje dotyczące rolnictwa i gospodarki żywnościowej
w Polsce. Nawiązano liczne kontakty biznesowe z potencjalnymi
kontrahentami. Produkty opatrzone znakiem PDŻ zyskały przy-
chylność i pozytywne opinie konsumentów z Wielkiej Brytanii.
Wielka Brytania stanowi atrakcyjny rynek zbytu dla polskich
produktów. Jest drugim po Niemczech odbiorcą polskich artyku-
łów rolno-spożywczych. Targi IFE w Londynie są więc niewątpli-
wie atrakcyjnym miejscem do promowania polskich wyrobów.
For the third time the products with the PDŻ - Poznaj
Dobrą Żywność (Discover Great Food) label were presented
at the International Food & Drink Event held in London. The
IFE trade show is a scheduled event, taking place every two
years. It is the largest food trade show in the United King-
dom and the third largest food trade show in Europe. This
year's edition was held on 17-20 March 2013. Food and bev-
erage producers from around the world had an opportunity
to present their goods. At the information and promotion
stand of the Ministry of Agriculture and Rural Development,
35 companies with the PDŻ-Poznaj Dobrą Żywność (Dis-
cover Great Food) mark presented their products. Among
the promoted products, there were dairy products, meat
products, fruit and vegetable products, as well as confec-
tionery products and alcohols, wines and beers. At the
stand, visitors could taste products and obtain information
on agriculture and food industry in Poland. Many business
contacts with potential partners were established. PDŻ-
Poznaj Dobrą Żywność (Discover Great Food) products
gained favor and positive feedback from consumers in the
United Kingdom.
The United Kingdom is an attractive market for Polish
products. It is the second recipient of Polish agri-food prod-
ucts after Germany. The IFE trade show held in London is
certainly an attractive place to promote Polish products.
Brytyjczycy poznają polskie smakiThe British learn Polish flavours
TEKST BY: DEPARTAMENT PROMOCJI I KOMUNIKACJI/MRIRWZDJĘCIE PHOTO BY: MRIRW
POZNAJ POLSKĄ ŻYWNOŚĆ
29
DISCOVER POLISH FOOD
TOOrganizowany w ramach polskiego przewodnictwa w Grupie
Wyszehradzkiej rajd, był sposobnością do sportowych zmagań
ponad 300 kolarzy amatorów z Czech, Węgier, Słowacji oraz Polski.
Trasa rajdu liczyła 533 kilometry, kolarze wystartowali 17 maja z Bu-
dapesztu, a następnie rywalizowali na górskich podjazdach w Sło-
wacji i Czechach.
Podczas ceremonii dekoracji uczestników rajdu na Krakowskich
Błoniach, polski minister rolnictwa i rozwoju wsi Stanisław Kalemba
podkreślił, że rywalizacja sportowa jest bardzo dobrą formą pogłę-
biania współpracy między państwami Grupy Wyszehradzkiej. Pod-
kreślił także, że polska żywność niewątpliwe sprzyja zdrowiu i wpły-
wa na poprawę kondycji fizycznej.
To wyjątkowe wydarzenie sportowe, gromadzące zarówno na
trasie rajdu we wszystkich czterech krajach, jak i przed ekranami
telewizorów tysiące kibiców, było doskonałą okazją do promocji
polskiej żywności. Minister Stanisław Kalemba wręczył zwycięzcom
rajdu upominki w postaci koszy z wyśmienitymi polskimi specjała-
mi. Wśród nich były tradycyjne kabanosy, miód pitny, słodycze oraz
owoce i konfitury.
W trakcie Pierwszego Wyszehradzkiego Rajdu Kolarskiego Mi-
nisterstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przygotowało również wyda-
rzenia promujące polską żywność w Pradze i Bratysławie. Najlepsze
polskie produkty prezentowano w stolicy Czech, w ogrodach pol-
skiej ambasady, na pokazach kulinarnych, a także w stolicy Słowacji
w ramach „Dnia Kuchni Polskiej”.
The race organized under the Polish Presidency of the Visegrad
Group provided an opportunity for sport competition for over 300
amateur cyclists from the Czech Republic, Hungary, Slovakia and Po-
land. The race route was 533 kilometres long; cyclists started off on
17 May in Budapest and then competed in uphill stages in Slovakia
and the Czech Republic.
During the award ceremony for participants of the race held at
the Błonia Park in Cracow, Stanisław Kalemba – Polish Minister of Ag-
riculture and Rural Development, stressed that sports competition
is a very good way to deepen cooperation between the Member
States of the Visegrad Group. The Minister also stressed that Polish
food undoubtedly fosters good health and improves physical condi-
tion.
This unique sports event, which brought together thousands
of fans, both at the race route in all four states and in front of televi-
sion sets, was a great opportunity to promote Polish food. Minister
Stanisław Kalemba presented baskets with delicious Polish special-
ties to the winners of the race. Among these specialties were tradi-
tional dried pork sausage, mead, sweets, as well as fruit and jam.
Moreover, during the First Visegrad Bicycle Race, the Ministry of
Agriculture and Rural Development organised events promoting
Polish food in Prague and Bratislava. Under a “Polish Cuisine Day”, the
best Polish products were presented in the Czech capital city, at the
gardens of the Polish embassy, at culinary demonstrations, as well as
in the Slovakia capital city”.
Nasza żywność podbija serca kolarzyOur food wins the hearts of cyclists
FINISZ PIERWSZEGO WYSZEHRADZKIEGO RAJDU KOLARSKIEGO, KTÓRY ODBYWAŁ SIĘ NA RYNKU GŁÓWNYM W KRAKOWIE, STAŁ SIĘ DOBRĄ OKAZJĄ DO PROMOCJI POLSKIEJ ŻYWNOŚCI THE FINISH OF THE FIRST VISEGRAD BICYCLE RACE, WHICH WAS HELD AT THE MAIN SQUARE IN CRACOW, BECAME A GOOD OPPORTUNITY TO PROMOTE POLISH FOOD
TEKST BY: DEPARTAMENT PROMOCJI I KOMUNIKACJI/MRIRWZDJĘCIE PHOTO BY: MRIRW
POLSKA SMAKUJE
30
Eksportowe hity z Vegapol export
POLAND TASTES GOOD
31
Vegapolu hits
32
IS
POLSKA SMAKUJE
Siedmiu ogrodników założyło w 2003 r. Grupę Vegapol. Już
rok później uzyskała ona, jako pierwsza w Polsce, status organiza-
cji w kategorii „owoce i warzywa”. Grupę tworzą ogrodnicy, którzy
z pasją uprawiają warzywa, kontynuując jednocześnie tradycję
swoich rodziców. Każdy z nich wnosi swoją specjalistyczną wiedzę
oraz doświadczenia, spośród których wybierane są te najlepsze.
Grupa dysponuje 28 hektarowym kompleksem szklarnio-
wym, który jest powiększany i unowocześniany z roku na rok.
Dzięki koncentracji produkcji, stała się jednym z większych
producentów świeżych warzyw w kraju i w krótkim czasie
eksporterem tych produktów na rynki Europy Zachodniej oraz
do Rosji. Zaopatruje również polskich pośredników oraz sieci
handlowe. Działanie w Grupie daje potencjał, umożliwia pozy-
skiwanie środków unijnych oraz dotacji w ramach programu
operacyjnego „Zwiększenie wartości dodanej podstawowej
produkcji rolnej i leśnej.” Dzięki pozyskanym środkom wybudo-
wano nowoczesną halę magazynową oraz zakupiono maszyny
do sortowania i pakowania pomidorów.
Vegapol oferuje swoim klientom pomidory wielko- i śred-
nio-owocowe oraz pomidory koktajlowe. Świadomi, że upo-
dobania konsumenta zmieniają się nieustannie, starają się każ-
dego roku wprowadzać nowe odmiany pomidorów. W 2009 r.,
jako pierwsza Grupa w Polsce, rozpoczęła produkcję pomidora
malinowego. Obecnie jest jego największym producentem.
Dziś wymagający klienci cenią sobie naturalność, dlatego
Vegapol zastosował tzw. produkcję zintegrowaną. Do walki
ze szkodnikami i chorobami roślin, zamiast substancji che-
micznych, wykorzystuje biologiczne metody ich zwalczania.
Pomidory w jej szklarniach zapylane są przez trzmiele. Ten
sposób produkcji, zaczerpnięty wprost z przyrody, sprawia,
że do klienta trafia naprawdę zdrowa żywność. Warzywa wy-
glądają apetycznie, mają wyjątkowy smak i aromat. Produkty
Vegapolu są certyfikowane zgodnie z międzynarodowymi
standardami jakości, takimi jak GlobalGAP oraz BRC, które
gwarantują bezpieczny produkt, całkowicie identyfikowal-
In 2003 seven gardeners founded the Vegapol Group.
A year later, as the first in Poland, it received the status of an
organization in the "fruit and vegetables" category. The Group
is made up of gardeners who cultivate vegetables with pas-
sion, at the same time continuing the tradition of their par-
ents. All of them bring their expertise and experience, of
which the best ones are selected.
The Group has a 28-hectare greenhouse complex, which
is enlarged and modernized each year. Due to the concentra-
tion of production, it has become one of the largest produc-
ers of fresh vegetables in the country and soon, the exporter
of these products on the markets of Western Europe and Rus-
sia. Furthermore, it supplies Polish intermediaries and retail-
ers. Working for the Group provides potential, enables the
acquisition of EU funds and grants under the “Adding Value
GRUPA PRODUCENTÓW WARZYW SZKLARNIOWYCH VEGAPOL
SP. Z O.O. JEST JEDNYM Z WIODĄCYCH POLSKICH PRODUCENTÓW
WARZYW SZKLARNIOWYCH, TAKICH JAK POMIDORY I OGÓRKI. SWO-
JĄ DZIAŁALNOŚĆ PROWADZI W POLSCE CENTRALNEJ, W CZYSTEJ
ROLNICZEJ OKOLICY, W MIEJSCOWOŚCI JANÓW K. OTWOCKA THE
GROUP OF GREENHOUSE VEGETABLE GROWERS, VEGAPOL SP. Z O.O.
IS ONE OF THE LEADING GREENHOUSE VEGETABLE GROWERS OF-
FERING E.G. TOMATOES AND CUCUMBERS. IT OPERATES IN CENTRAL
POLAND, IN PURE RURAL SETTING IN THE VILLAGE OF JANÓW NEAR
OTWOCK
POMIDORY: ADMIRO, KOKTAJLOWY I MALINOWY OTRZYMAŁY W UBIEGŁYM ROKU ZNAK PDŻ-POZNAJ DOBRĄ ŻYWNOŚĆ (DISCOVER GREAT FOOD) ADMIRO, COCKTAIL AND RASPBERRY TOMATOES RECEIVED THE DISCOVER GREAT FOOD LABEL LAST YEAR
33
to Agricultural and Forestry Products” operational program.
The acquired funds were disbursed for the construction of
a modern warehouse building and machines for sorting and
packing tomatoes.
Vegapol offers its customers large-size and medium-
size tomatoes, as well as cherry tomatoes. Being aware of
the fact that consumers’ preferences are constantly chang-
ing, the Group tries to introduce new varieties of tomatoes
every year. In 2009, Vegapol was the first group in Poland
that started the production of raspberry tomato. It is now its
main producer.
Today, demanding customers appreciate naturalness,
thus Vegapol applied the so called integrated production
methods. To combat pests and plant diseases, the Group
started to use biological rather than chemical methods of
fighting them. Tomatoes in the greenhouse complex are pol-
linated by bumblebees. This method of production, taken di-
rectly from nature, ensures that customers get really healthy
food. Vegetables look appetizing; they are of distinctive taste
and aroma. Vegapol products are certified in accordance
with international quality standards, such as GlobalGAP and
BRC, which guarantee that products are safe and completely
identifiable. In 2011, the Ministry of Agriculture and Rural De-
velopment awarded the company, as the first producer of
tomato in Poland, the PDŻ-Poznaj Dobrą Żywność (Discover
Great Food) mark, which is given to products with outstand-
ing quality features, due to the ingredients used, microbio-
logical and sensory characteristics, nutrient and functional
component content.
All prizes and awards elate and confirm the company
in the conviction of its market position, which strengthens
both in Poland and abroad.
ny. W 2011 r. firma została odznaczona przez Ministerstwo
Rolnictwa i Rozwoju Wsi, jako pierwszy producent pomido-
ra w Polsce, znakiem PDŻ, który jest nadawany produktom
o wyróżniających się cechach jakościowych, ze względu na
skład surowcowy, cechy mikrobiologiczne i sensoryczne, za-
wartość składników odżywczych i funkcjonalnych.
Wszystkie nagrody i odznaczenia napawają dumą i utwier-
dzają firmę w przekonaniu o ciągle rosnącej pozycji zarówno
w Polsce, jak i za granicą.
TEKST BY: JOANNA KOBYLINSKA
ZDJĘCIE PHOTO BY: VEGAPOL, DARIUSZ MAMIŃSKI/MRIRW
POLAND TASTES GOOD
W PRODUKCJI POMIDORÓW STOSUJE SIĘ JEDYNIE BIOLOGICZNE METODY OCHRONY ROŚLIN IN THE PRODUCTION OF TOMATOES ONLY BIOLOGICAL METHODS OF PLANT PROTECTION ARE USED
TT34
POLSKA SMAKUJE
Tegoroczna edycja, która odbyła się w maju, zgromadziła ponad
2 200 wystawców z 90 krajów, których stoiska zajmowały przestrzeń
ponad 85 000 metrów kwadratowych w siedmiu halach kompleksu
wystawienniczego Shanghai New International Expo Centre.
Polska należała do grupy wiodących uczestników SIAL 2013.
Wyjątkowo liczna reprezentacja uplasowała nas na piątym miejscu
wśród wystawców z poszczególnych krajów. Na stoiskach Agencji
Rynku Rolnego, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Polskiej Agen-
This year's edition, which was held in May, gathered over 2 200 ex-
hibitors from 90 countries, whose stands covered over 85 000 square
meters in seven halls of the Shanghai New International Expo Centre.
Poland was one of the leading participants of SIAL 2013. An
extremely large representation placed us in the fifth place among
exhibitors from various countries. Nearly 70 companies from our
country presented their products at the stands of the Agricultural
Market Agency, the Ministry of Agriculture and Rural Development,
Specjały naszej kuchni w ChinachDelicacies of our cuisine in China
„SIAL SHANGHAI” TO JEDNA Z NAJWIĘKSZYCH IMPREZ WYSTAWIEN-
NICZYCH W BRANŻY ŻYWNOŚCIOWEJ NA ŚWIECIE. NA TAK PRESTI-
ŻOWYCH TARGACH NIE MOGŁO ZABRAKNĄĆ POLSKI “SIAL SHANG-
HAI” IS ONE OF THE LARGEST EXHIBITION EVENTS IN THE FOOD SEC-
TOR WORLDWIDE. POLAND COULD NOT MISS SUCH PRESTIGIOUS
TRADE FAIR
35
POLAND TASTES GOOD
cji Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Agencji Rozwoju Mazow-
sza, Łódzkiej Agencji Rozwoju Regionalnego, WPHI Szanghaj, jak też
w indywidualnych pawilonach swoje wyroby prezentowało prawie
70 firm z naszego kraju. Wśród nich znaleźli się przedstawiciele sektora
mleczarskiego, mięsnego, cukierniczego, spirytusowego czy owoco-
wo-warzywnego. Śmiało można powiedzieć, że targi SIAL przyciągnę-
ły znaczących eksporterów polskiej żywności.
Wszyscy goście honorowi po zakończeniu ceremonii inauguracji
odwiedzili polską ekspozycję i mieli okazję spróbować specjałów z na-
szego kraju.
Targi „SIAL Shanghai 2013” to doskonała okazja do zapoznania ob-
cokrajowców, w tym mieszkańców Chin, z polskimi smakami. Obecne
na polskich stoiskach wyroby zawojowały podniebienia gości. Odbyło
się wiele degustacji – polskich nalewek, wyrobów wędliniarskich i mle-
czarskich, a także dań charakterystycznych dla naszej kuchni.
Ale wystawa to nie tylko degustacje, to przede wszystkim możli-
wość nawiązania nowych kontaktów biznesowych, zawarcia kontrak-
tów. Podczas targów odbyły się bezpośrednie rozmowy z przedsię-
biorcami na temat ich dotychczasowych działań w Chinach, planów
eksportowych i możliwości wsparcia promocji.
Uczestnicy targów SIAL 2013 wielokrotnie podkreślali, że żywność
z naszego kraju cechuje szereg walorów istotnych dla konsumentów,
takich jak jakość, smak, bezpieczeństwo i wysoki standard norm sani-
tarno-weterynaryjnych.
Wydarzeniem towarzyszącym polskiemu uczestnictwu w tar-
gach była misja gospodarcza. Jej celem było umożliwienie aktywnym,
nowoczesnym przedsiębiorcom nawiązania nowych kontaktów bi-
znesowych i zawarcia owocnych kontraktów.
the Polish Information and Foreign Investment Agency, the Mazovia
Development Agency Plc, the Łódź Regional Development Agency,
the Trade and Investment Promotion Section in Shanghai, as well as at
individual pavilions. Among them were representatives of dairy, meat,
sugar, spirit, as well as fruit and vegetable sectors. It could be safely
stated that the SIAL trade fair attracted major exporters of Polish food.
Following the opening ceremony, all honour guests visited the
Polish exhibition and could taste the specialties of our country.
The “SIAL Shanghai 2013” trade fair is an excellent opportunity to
familiarize foreigners, including Chinese, with Polish flavours. Products
presented at Polish stands conquered the palates of guests. A lot of
tasting was done. Visitors explored Polish liqueurs, meat products and
dairy products, as well as typical dishes of our cuisine.
However, the exhibition is not only about tasting. It is primarily
an opportunity to establish new business contacts and execute con-
tracts. During the trade fair, direct talks with entrepreneurs about their
up-to-date activities in China, export plans and ways to facilitate pro-
motion, were held.
The participants of the SIAL 2013 trade fair repeatedly stressed that
Polish food has numerous advantages significant for consumers, such
as quality, flavour, safety and high sanitary and veterinary standards.
An event which accompanied the Polish participation in the
trade fair was a trade mission. Its aim was to enable active and mod-
ern entrepreneurs to establish new business contacts and execute
fruitful contracts.
TEKST BY: IWONA CIECHAN/ARRZDJĘCIE PHOTO BY: ARR
W UROCZYSTYM OTWARCIU WYSTAWY UDZIAŁ WZIĘLI PRZEDSTAWICIELE ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ I INSTYTUCJI HANDLOWYCH Z WIELU KRAJÓW ŚWIATA, M.IN. Z BRAZYLII, ARGENTYNY, FRANCJI, TURCJI CZY WĘGIER. POLSKĘ REPREZENTOWAŁ WICEMINISTER ROLNICTWA I ROZWOJU WSI TADEUSZ NALEWAJK (PIERWSZY Z LEWEJ), KTÓRY UCZESTNICZYŁ W PRZECINANIU TARGOWEJ WSTĘGI THE OPENING CEREMONY OF THE EXHIBITION WAS ATTENDED BY REPRESENTATIVES OF GOVERNMENT ADMINISTRATION AND COMMERCIAL INSTITUTIONS FROM AROUND THE WORLD, INCLUDING BRAZIL, ARGENTINA, FRANCE, TURKEY AND HUNGARY. POLAND WAS REPRESENTED BY TADEUSZ NALEWAJK – DEPUTY MINISTER OF AGRICULTURE AND RURAL DEVELOPMENT (FIRST FROM THE LEFT), – WHO ATTENDED THE RIBBON CUTTING CEREMONY FOR THE TRADE FAIR
W
S36
POLSKA SMAKUJE
Jak otworzyć chińskie wrota?How to open the Chinese gate?
Wywiad z Krzysztofem DarewiczemInterview with Krzysztof Darewicz
Skąd pomysł na polską restaurację w Państwie Środka?
Grupa polskich inwestorów z doświadczeniem w gastronomii
zwróciła się do nas o przygotowanie i realizację takiego projektu, co
zaowocowało otwarciem pierwszej polskiej restauracji w Chinach.
Szeroko pojmowane usługi, w tym gastronomia, hotelarstwo, turysty-
ka, ale też usługi medyczne, edukacja czy projektowanie, stały się już
bardzo atrakcyjnym obszarem do inwestowania w Chinach. Wszelkie
prognozy mówią, że wraz ze wzrostem zamożności chińskiego społe-
czeństwa, to właśnie sektor usług będzie teraz najbardziej opłacalnym
dla zagranicznych inwestorów i projekt otwarcia restauracji był prostą
konsekwencją poważnego podejścia do tych prognoz. Uważam, że
Where does the idea of the Polish restaurant in the Middle
Kingdom come from?
A group of Polish investors having long experience in the catering
industry requested us to develop and implement this project, which
gave rise to the opening of the first Polish restaurant in China. Broadly
defined services, including catering, hotel management, tourism, but
also medical services, education and design, have already become
a very attractive area to invest in China. All forecasts suggest that to-
gether with the increasing affluence of Chinese society, it is the serv-
ice sector which will be now the most profitable for foreign investors
and the project to open the restaurant was a simple consequence of
a serious approach to these forecasts. I believe that Polish entrepre-
neurs (potential investors) should very carefully look at the Chinese
market in this respect, because it has a huge potential for investments,
such as restaurants, confectioneries, bakeries, ice cream parlours, delis,
brasseries, etc. – if we are considering projects related to food. Such
places can and indeed should also serve to promote and offer Polish
food products or implement our technologies, because the produc-
tion of food products, either own or shared with the Chinese, is also
an equally attractive investment field here. The Italians, French or Ger-
mans have been investing for long in China.
How to break through the Great Wall of China with a Polish
offer?
First of all, Polish businessmen seriously thinking about the Chi-
nese market must finally accept the fact that no one is waiting there
for them. The situation has dramatically changed over the last twenty
years, when Poland could still be a partner for the Chinese in some
areas. Today, the market has already become home for all big, me-
dium and small players from around the world, so the competition
is intense. Therefore, anyone who wants to enter the Chinese market
with an agri-food offer must take into account the need to compete
with producers not only from China, but also from Germany, Australia,
New Zealand, the Netherlands or Italy, who additionally have the ad-
vantage of having been here for long and can afford very substantial
capital expenditures (e.g. for branding), as opposed to the vast major-
ity of Polish companies in this industry. In other words, China is a com-
pletely different market –more difficult and challenging than many
Poles, still believing in the stereotype of poor, primitive and shoddy
China, have previously thought. Thus, we are proud that, for exam-
ple, Pendolino trains will go at the breakneck speed of... 160 km/h on
Polish tracks “just in two years”, while trains commuting to every major
metropolis in China run at the speed of 300 km/h.
POLAND TASTES GOOD
37
polscy przedsiębiorcy (potencjalni inwestorzy) powinni bardzo wni-
kliwie przyglądać się chińskiemu rynkowi właśnie pod tym kątem,
bo istnieje tu ogromny potencjał dla takich inwestycji, jak restauracje,
cukiernie, piekarnie, lodziarnie, delikatesy, piwiarnie, itp – jeśli mowa
o przedsięwzięciach mających związek z żywnością. Takie miejsca
mogą i wręcz powinny służyć również promowaniu i oferowaniu pol-
skich produktów żywnościowych lub też wdrażaniu naszych techno-
logii, bo równie atrakcyjnym polem inwestowania jest tu też albo włas-
na, albo wspólna z Chińczykami produkcja towarów spożywczych i np.
Włosi, Francuzi czy Niemcy robią to w Chinach od dawna.
Jak się przebić przez Chinski Mur z polską ofertą?
Przede wszystkim polscy biznesmeni, poważnie myślący o chiń-
skim rynku, muszą w końcu przyjąć do wiadomości, że nikt tam na nich
nie czeka. To jest już zupełnie inna sytuacja niż dwadzieścia lat temu,
gdy Polska mogła być jeszcze dla Chińczyków parterem w niektórych
dziedzinach. Dziś na tym rynku na dobre zadomowili się już wszy-
scy wielcy, średni i mali gracze z całego świata, konkurencja jest więc
ogromna. Zatem ktoś, kto chciałby wejść do Chin z ofertą rolno-spo-
żywczą musi się liczyć z koniecznością konkurowania z producentami
nie tylko chińskimi, ale też niemieckimi, australijskimi, nowozelandzki-
mi, holenderskimi, czy włoskimi, którzy na dodatek mają tę przewagę,
że są tu już od dawna i mogą sobie pozwolić na bardzo pokaźne wy-
datki inwestycyjne (np. na budowanie marki), czego nie można powie-
dzieć o ogromnej większości polskich firm z tej branży. Inaczej mówiąc,
Chiny to już zupełnie inny rynek – bardziej trudny i wymagający niż
sądziło dotąd wielu Polaków, wciąż wierzących w stereotypy, że Chiny
to bieda, prymityw i tandeta. Tak więc u nas szczycimy się na przykład,
że „już za dwa lata” po polskich torach zaczną jeździć pociągi Pendolino
z zawrotną prędkością ... 160 km/h , podczas gdy w Chinach do każdej
wielkiej metropolii mkną już pociągi 300 km/h.
To jednak nie oznacza bynajmniej, że nie warto próbować do-
cierać na chiński rynek. Jeśli projekt będzie odpowiednio przemyśla-
ny i konkurencyjny, a przy jego realizacji nie zabraknie wytrwałości
i absolutnie niezbędnej umiejętności dostosowywania się do bardzo
odmiennych od naszych chińskich realiów, to przy skali i potencjale
tego rynku zyski mogą być nieporównywalne z tymi, jakie osiąga się
na innych rynkach. Czyli – musi być dobry pomysł, znaczny potencjał
inwestycyjny i ogromna wytrwałość w działaniu.
Czym moglibyśmy uwieść Chińczyków?
Jeśli chodzi o polską ofertę rolno-spożywczą, to, jak już wspomnia-
łem, na chińskim rynku w zasadzie jest już wszystko. Ale ponieważ dzia-
ła tu prawo wielkich liczb, dla każdego może się znaleźć jakieś miejsce,
szczególnie gdy coś jest jeszcze mało znane albo na co panuje moda.
Tak więc obawiam się, że bardzo trudno byłoby już zaistnieć na chiń-
skim rynku z jakąś większą ofertą wyrobów mleczarskich czy mięsnych,
bo o to zadbały już światowe koncerny. Natomiast na pewno duże
szanse powodzenia mają wszelkie produktu „ekologiczne”, czyli tzw.
zdrowa żywność, gdyż Chiny borykają się z ogromnym skażeniem śro-
dowiska naturalnego i konsumenci są za takie wyroby gotowi sporo
zapłacić. A więc przetwory owocowe i warzywne, soki, dżemy, wszel-
kie wyroby zawierające zioła, „suplementy diety”, itp. Na przykład wciąż
This, however, does not mean that we should not try to reach the
Chinese market. If a project is well thought-out and competitive, and
its implementation is carried out with enough perseverance and an
absolutely necessary skill to adapt to Chinese reality which differs sig-
nificantly from ours, with regard to the scale and potential of this mar-
ket, gains may be incomparable to those achieved in other markets.
So, all you need is a good idea, significant investment potential and
enormous perseverance in striving to reach your goal.
Which Polish products could seduce the Chinese?
Regarding the Polish agri-food offer, as I said before, the Chinese
market is basically saturated. However, since the law of large numbers
applies here, everyone can find a place, especially when something is
still not well known or becomes fashionable. Thus, I am afraid that it is
very difficult to successfully enter the Chinese market with a greater
range of dairy or meat products, because world corporations have al-
ready taken care of it. However, products which are likely to succeed
are surely all “organic” products, i.e. healthy food, because China faces
huge environmental contamination and consumers are willing to pay
a lot for such products, including fruits and vegetables, juices, jams,
all herb products, “dietary supplements”, etc. For example, raspberries,
currants, gooseberries, other berries are still very exotic and insanely
expensive fruits in China; however, venison products and even our
mushrooms can be found equally exotic and attractive in the market.
Furthermore, all kinds of sweets – cakes, cookies, candies and other
sweet “snacks”, because the Chinese do not have too much tradition
in their production and they generally believe that foreign sweets are
of better quality, which is quite right. There are of course other niches
– for example, you can sell here any amount of chicken feet, because
Chinese women eat them for “cosmetic” purposes (due to the high
content of collagen). However, as far as I know, many of these feet in
Poland are disposed of as waste, because no one wants to invest in
their disinfection, cleaning and packaging. And such examples could
be multiplied.
Can the Chinese be interested in a country like Poland at all?
Generally speaking, the Chinese do not know Poland so far. On
the one hand, it is good, because it means lack of prejudice (e.g., like in
Poland, where Chinese products are considered shoddy, unfortunate-
ly). On the other hand, however, it is bad, as customers need broad
explanation what this Poland is. And thus, as we have no reputation in
China, contrary to the Germans and the Dutch, we are forced to spend
much more resources on promotion and generally much more effort
to convince potential clients or partners that Polish products are not
worse than those from France or Japan. Of course, Polish membership
in the European Union is currently very conductive to the promotion
of Polish products, as the Chinese associate Europe with the highest
quality, compliance with environmental standards, etc. Emphasizing
that Polish products are at the same time European products (or Eu-
ropean Union products) is extremely important, because not so long
ago, most of the Chinese associated Poland with the Soviet Union
and the worse part of Europe, i.e. Eastern Europe. But as I have already
said, today’s Poland – contrary to courteous political declarations – is
38
POLSKA SMAKUJE
bardzo egzotycznymi i szalenie drogimi owocami w Chinach są mali-
ny, porzeczki, agrest, różne jagody, ale równie egzotyczne i atrakcyjne
mogą też być na tym rynku wyroby z dziczyzny, ba, nawet nasze grzy-
by. Ponadto wszelkiego rodzaju słodycze – ciastka, ciasteczka, cukierki
i inne słodkie „przegryzki”, bo Chińczycy nie mają za bardzo tradycji
w takiej produkcji i powszechnie uważają, w sumie słusznie, że za-
graniczne słodycze są lepszej jakości. Są też oczywiście inne nisze –
np. sprzedać tu można każdą ilość kurzych łapek, bo Chinki zjadają je
w celach „kosmetycznych” (ze względu na dużą zawartość kolagenu).
Tymczasem u nas, z tego co wiem, znaczna część tych łapek utylizo-
wana jest jako odpady, bo nikomu nie chce się zainwestować w de-
zynfekcje, czyszczenie i konfekcjonowanie tych łapek. I takie przykłady
można mnożyć.
Czy w ogóle Chińczyków zainteresuje taki kraj jak Polska?
Generalnie Polska z niczym się jeszcze Chińczykom nie koja-
rzy. Z jednej strony – to dobrze, bo oznacza to brak uprzedzeń (np.
takich jak u nas, gdzie „chińszczyzna” kojarzy się niestety z tandetą).
Z drugiej jednak – źle, bo klientowi trzeba bardzo długo tłumaczyć, co to
jest ta Polska. A skoro nie możemy jechać na renomie, jaką już tu sobie
wyrobili Niemcy czy Holendrzy, to zmuszeni jesteśmy do przeznaczania
znacznie większych wydatków na promocję i generalnie znacznie wię-
cej wysiłku na przekonywanie potencjalnych klientów czy partnerów,
że towar z Polski nie jest gorszy od francuskiego czy japońskiego. Oczy-
wiście teraz bardzo sprzyja promowaniu polskich produktów fakt, że
jesteśmy już w Unii Europejskiej – bo dla Chińczyków Europa to syno-
nim najwyższej jakości, przestrzegania norm ekologicznych, itp. Podkre-
ślanie, że produkt polski jest zarazem produktem europejskim (czy też
z Unii Europejskiej) jest szalenie istotne, gdyż jeszcze do niedawna więk-
szość Chińczyków kojarzyła Polskę ze Związkiem Radzieckim i tą gor-
szą Europą Wschodnią. Ale jak już wspomniałem, dziś Polska – wbrew
kurtuazyjnym deklaracjom politycznym – nie jest dla Chin jakimś stra-
tegicznym partnerem i trzeba naprawdę sporo wytrwałości, na pewno
znacznie więcej niż na rynkach europejskich, żeby przekonać Chińczy-
ków do atrakcyjności naszej oferty. To niby banalna prawda, ale kluczem
do powodzenia jest bardzo dokładne rozpoznanie potrzeb i specyfiki
chińskiego rynku, aby się na nim umiejętnie poruszać. I to jest chyba
obecnie największy problem polskich producentów czy potencjalnych
inwestorów, zainteresowanych dotarciem do Chin, ponieważ nie ma
ich za bardzo kto na tym rynku prowadzić. Polaków, czy polskich firm
z odpowiednim doświadczeniem, mogących profesjonalnie doradzać
i realizować przedsięwzięcia w Chinach jest bardzo niewielu. Ponadto
polskim firmom, które są ciągle na dorobku, i którym ciągle brakuje
kapitału, siłą rzeczy brakuje również planowania w kategoriach długo-
falowych i cierpliwości. A Chiny mają to do siebie, że wielkie zyski nie
pojawiają się od razu i najpierw trzeba tu sporo włożyć, żeby później
sporo wyjąć.
no strategic partner for China and it really takes a lot of perseverance,
certainly much more than in the European markets, to persuade the
Chinese to the attractiveness of our offer. It is kind of a trivial truth, but
the key to success is very accurate identification of needs and charac-
teristics of the Chinese market necessary to find your way around it.
Currently, this is probably the biggest problem of Polish producers or
potential investors who are interested in entering the Chinese mar-
ket, because there is actually nobody who would lead them. There
are very few Poles and Polish companies with relevant experience in
China that can provide professional consulting services and imple-
ment projects. Furthermore, Polish companies that are still working
their way and still lack capital, necessarily also lack long-term planning
and patience. And China has this in common, that great profits do not
appear at once and you have to incur a lot here first, to earn a lot later.
ROZMAWIAŁ INTERVIEWED BY: WIESŁAW STEFANIAK
ZDJĘCIA PHOTOS BY: KRZYSZTOF DAREWICZ JR, ARTUR KUBAT/ARIMR
KRZYSZTOF DAREWICZ – sinolog, przedsiębiorca, doradca i publicysta,
wybitny znawca Chin o międzynarodowej renomie. Absolwent sinologii Uni-
wersytetu Warszawskiego, obecnie jest prezesem holdingu Darsin Internatio-
nal Co., Ltd. (konsulting - Hong Kong) i Darsin Sp. z o.o. (import - Polska), zaj-
mującego się doradztwem inwestycyjnym, obsługą transakcji oraz importem
z Chin. Wśród klientów holdingu Darsin, korzystających z doradztwa dotyczą-
cego rynku chińskiego, są m.in. polskie spółki giełdowe, grupy inwestycyjne,
firmy zaopatrujące sieci handlowe, ale także twórcy, naukowcy, organizacje
pozarządowe. Najnowszym osiągnięciem holdingu Darsin jest skuteczne
wprowadzenie na rynek chiński pierwszego polskiego inwestora z projektem
stworzenia sieci luksusowych restauracji. O realizacji przez Darsin innego wyjąt-
kowego projektu – wprowadzenia na chiński rynek rozrywkowy polskiego ze-
społu muzycznego Bayer Full – opowiada nawet nakręcony dla telewizji HBO
film dokumentalny "Miliard szczęśliwych ludzi".
Przebywający od ponad dwudziestu lat w Chinach Krzysztof Darewicz
jest również uznanym na świecie publicystą i ekspertem w zakresie chińskiej
polityki i gospodarki. Był m.in. wieloletnim korespondentem czołowych pol-
skich mediów (PAP, Rzeczpospolita, TVP, Polskie Radio), stałym komentatorem
telewizji CNN, agencji Kyodo, radiostacji BBC World i Voice of America oraz
autorem publikacji w czołowych światowych dziennikach i czasopismach, od
Wall Street Journal i Newsweek po Far Eastern Economic Review czy National
Geographic. Jest również autorem książek, wykładowcą i ekspertem, którego
analizy i opinie są wykorzystywane przez instytucje państwowe, przedsiębior-
stwa, media i placówki naukowe.
KRZYSZTOF DAREWICZ – sinologist, entrepreneur, consultant and publi-
cist, a prominent and internationally acknowledged expert on China. A gradu-
ate of Sinology at the University of Warsaw, currently the President of Darsin
International Co., Ltd. (consulting – Hong Kong) and Darsin Sp. z o.o. (imports
– Poland), rendering investment consulting services, transaction services,
and dealing with imports from China. Among the clients of the Darsin hold-
ing benefiting from consulting services related to the Chinese market, are for
example Polish listed companies, investment groups, companies supplying
retailers, but also developers, scientists, non-governmental organizations. The
latest achievement of the Darsin holding is putting the project of the first Polish
investor involving creating a chain of luxury restaurants on the Chinese market.
The implementation of another unique project by Darsin, i.e. the introduction
of Bayer Full Polish band in the Chinese entertainment market, was even the
theme of the HBO documentary, "One Billion Happy People".
Krzysztof Darewicz, who has been in China for over twenty years, is also
an internationally acknowledged publicist and an expert on Chinese politics
and economy. Among others, he worked as a long-term correspondent for
leading Polish media (Polish Press Agency, Rzeczpospolita daily, TVP, Polskie
Radio), a regular commentator for CNN, Kyodo News, BBC World and Voice of
America radio stations. He is also an author of publications in leading interna-
tional dailies and magazines, from the Wall Street Journal and Newsweek to the
Far Eastern Economic Review and National Geographic, an author of books, a
lecturer and an expert, whose analyses and opinions are used by state institu-
tions, businesses, media and research institutions.
39
POLAND TASTES GOOD
Generalnie polska kuchnia nam bardzo smakuje. Uważamy,
że jest zdrowa i dobrej jakości. W porównaniu z waszą kuchnią
mogę powiedzieć, że nasza jest dużo cięższa. Czasem, gdy po
dłuższej nieobecności jedziemy do naszego kraju, musimy się
niejako od nowa przyzwyczaić do naszych produktów.
To, co mnie i mojemu mężowi najbardziej smakuje, jeśli
chodzi o potrawy polskiej kuchni, to żurek, który polecamy
wszystkim naszym przyjaciołom, gościom, a także członkom
oficjalnych delegacji, które przyjeżdżają do Polski. Oczywiście
muszę wspomnieć także świetne pierogi zarówno w słodkiej, jak
i słonej wersji. Jednakże na czele mojej osobistej listy jest inna
tradycyjna polska potrawa – bigos. Tę potrawę po raz pierwszy
Które ze specjałów polskiej żywności smaku-ją Pani/Panu najbardziej?
Czy któryś z nich mógłby uzyskać uznanie konsumentów w Pani/Pana kraju?
Jakie polskie produkty żywnościowe cieszą się w Pani/Pana kraju największą popularnością i czy są one dostępne w sklepach?
pytania do Ambasadorów questions to the Ambassadors
1
ROŚNIE EKSPORT POLSKICH PRODUKTÓW ROLNO-SPOŻYWCZYCH. UTRZYMUJEMY ŚWIETNĄ
POZYCJĘ W HANDLU TYMI ARTYKUŁAMI W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ I NIEPRZERWANIE DY-
WERSYFIKUJEMY RYNKI ZBYTU. POLSKA JEST AKTYWNA NA ARENIE EUROPEJSKIEJ. O POLSKIEJ
ŻYWNOŚCI ORAZ O JEJ POPULARNOŚĆ W ICH KRAJACH MÓWIĄ DWAJ AMBASADORZY Z KRA-
JÓW EUROPEJSKICH THE EXPORT OF POLISH AGRI-FOOD PRODUCTS INCREASES. WE KEEP OUR
HOLD ON THE TRADE IN THESE PRODUCTS IN EUROPEAN UNION MEMBER STATES AND CONTINUE
TO DIVERSIFY OUR SALES MARKETS. POLAND IS ACTIVE IN EUROPE. TWO AMBASSADORS FROM
EUROPEAN COUNTRIES TALK ABOUT POLISH FOOD AND ITS POPULARITY IN THEIR COUNTRIES
Which Polish food specialties are your favo-urite?
Could any of them become popular among consumers in your country?
Which Polish food products are most po-pular in your country? Are they available in stores?
123
123
In general, Polish cuisine is very tasty for us. In our opinion
it is healthy and of good quality. If we make a comparison I can
say that our cuisine is much more heavy. Sometimes, when we
are back to our country after a longer absence we need to get
used to our products again.
When it comes to Polish cuisine, what me and my husband
like most is żurek soup that we recommend to all our friends,
guests, and members of official delegations visiting Poland.
Obviously, I must also mention delicious dumplings, both in
sweet and salty version. However, at the top of my personal list
I put other traditional Polish dish, namely bigos. I tried this dish
for a first time a longtime ago, in 1997, and I stick to it till today.
1
3
40
POLSKA SMAKUJE
jadłam dawno, w 1997 r., i zostałam jej wierna do dzisiaj. Tym,
co również spożywamy i zawsze polecamy wszystkim osobom
z Bośni i Hercegowiny, które przebywają w Polsce, jest kaczka
w sosie żurawinowym, szczególnie ze względu na fakt, że kacz-
ki są rzadko spożywane w Bośni i Hercegowinie. Jeśli zaś chodzi
o słodycze, to ja jako ich wielki fan, staram się zawsze promo-
wać tradycyjne polskie ciasta – sernik i szarlotkę, w ich różnych
wersjach. Członkowie mojej rodziny również. Mogłabym wy-
mienić jeszcze wiele interesujących dań z polskiej kuchni, które
konsumujemy i które nawet nauczyłam się przygotowywać.
Oczywiście, jak już wspomniałam, korzystam z każdej oka-
zji, by obywateli Bośni i Hercegowiny, którzy przyjeżdżają do
Polski, zapoznać z różnymi aspektami tego kraju, w tym i z ga-
stronomią. Mogę powiedzieć, że nikt z nich nie był niezadowo-
lony. Przeciwnie, bardzo im smakowały wasze specjały. Myślę,
że już wspomniane pierogi, a także różne potrawy z kaczki, któ-
ra - jak wspomniałam - nie jest często spożywana w Bośni i Her-
cegowinie, różne rodzaje ryb, które Polacy przygotowują (łosoś,
śledź, sandacz) zostałyby dobrze przyjęte w Bośni i Hercegowi-
nie. Poza tym różne rodzaje słodyczy, które nie są typowe dla
Bośni i Hercegowiny, jak np. pierniki czy też sernik, a zwłaszcza
ptasie mleczko, które zawsze wszystkim smakuje oraz śliwki
w czekoladzie. Wymieniam je dlatego, że są to produkty nie-
typowe dla Bośni i Hercegowiny, a są świetnej jakości i mają
rewelacyjny smak. Gdy weźmiemy pod uwagę te trzy czynniki,
to możemy założyć, że rezultat będzie na pewno dobry. Oczy-
wiście wymieniłabym także wasze produkty mięsne, których
sposób produkcji jest różny od tego, który mamy w Bośni i Her-
cegowinie, tak więc uważam, że te produkty byłyby interesują-
ce dla konsumentów z Bośni i Hercegowiny.
Muszę powiedzieć, że obecnie w Bośni i Hercegowinie jest
bardzo znana polska wódka Żubrówka, a także inne polskie
wódki, ale nie są one zawsze i wszędzie dostępne w naszych
We also eat and always recommend to all persons from Bos-
nia and Herzegovina who are in Poland is duck in a cranberry
sauce, especially due to the fact that ducks are rarely eaten in
Bosnia and Herzegovina. As a big fan of sweets, when it comes
to confectionery me and my family always try to promote
traditional Polish cakes such as cheesecake and apple pie, in
their different varieties. I could mention many more interesting
things in Polish cuisine, which we consume and which I have
even learned to prepare.
Of course, as already mentioned, I take every opportunity
to acquaint citizens of Bosnia and Herzegovina, who come to
Poland, with various aspects of the country, including its gas-
tronomy. I can say that none of them was unhappy. On the
contrary, they really liked your specialties. I think that the above
mentioned dumplings and various duck dishes which, as I said
earlier, are not often consumed in Bosnia and Herzegovina, as
well as the different types of fish, which Poles prepare (salmon,
herring, perch) would be well received in Bosnia and Herze-
govina. In addition, different types of sweets that are not typi-
cal for Bosnia and Herzegovina such as gingerbread or cheese-
cake, and especially the marshmallow that everyone always
enjoys as well as plums in chocolate. I say all this because these
products are not typical for Bosnia and Herzegovina, and at the
same time they are of excellent quality and taste. As we consid-
er these three factors, we can assume that the result will surely
be good. Of course, meat products are also worth mentioning.
The way there are produced is different from the one we apply
in Bosnia and Herzegovina, so in my opinion these products
would be of interest to consumers in Bosnia and Herzegovina.
I have to say that nowadays Polish vodka Żubrówka to-
gether with other Polish vodkas are very popular, however
they are not available always and everywhere in our stores.
Different types of sweets, especially from the Wedel com-
Od stycznia do maja 2013 r., sprzedaż towarów rolno-spożywczych z Polski do Serbii wynosiła ok. 10,9 mln EUR, co oznacza wzrost o 55% w stosunku do analogicznego okresu 2012 roku. Głównymi produktami eksportowany-mi z Polski do Bośni i Hercegowiny są: czekolada i inne przetwory spożywcze zawierające kakao, papierosy, bydło żywe oraz jabłka In the period from January to May 2013, the sales of agri-food products from Poland to Serbia amounted to EUR 10.9 million, which, on the other hand, in comparison with the same period last year meant 55% increase.The main products exported from Poland to Bosnia and Herzegovina were chocolate and other prepared food containing cocoa, tobacco, live cattle and apples
AMBASADOR NADZWYCZAJNY I PEŁNOMOCNY BOŚNI I HERCEGOWINY W POLSCE – J.E. PANI KOVILIJKA ŠPIRIĆ
AMBASSADOR EXTRAORDINARY AND PLENIPOTENTIARY OF BOSNIA AND HERZEGOVINA IN POLAND HER EXCELLENCY MRS. KOVILIJKA ŠPIRIĆ
2
3
2
3
41
POLAND TASTES GOOD
Jest wiele potraw tradycyjnej polskiej kuchni, które bardzo
sobie cenię: pierogi lub też dobry bigos, w szczególności jednak
zupy: barszcz czysty, żurek, kapuśniak i w sezonie letnim dobry
chłodnik. Ponadto z potraw na zimno marynowane grzyby.
Bliskość naszych krajów dobrze ilustrują duże podobieństwa
występujące w naszych tradycyjnych kuchniach. Wiele z wymie-
nionych potraw jest dostępnych i uwielbianych w Niemczech,
w tej lub innej formie. Do nich zalicza się zapewne bigos - Niem-
cy bardzo lubią wszelkiego rodzaju dania jednogarnkowe. Dale-
kimi krewnymi pierogów są w Niemczech tzw. Teigtaschen lub
– na terenie Szwabii – Maultaschen.
Znana od dawna i uwielbiana w Niemczech jest tradycyjna
„polska gęś” czy też specjalność wędliniarska znana pod nazwą
„Kiełbasa Krakowska”. Konkurencja na niemieckim rynku spożyw-
czym jest intensywna. Jednak produkty, które zdobędą uznanie
konsumentów poprzez swoją jakość – lub jak w Niemczech np.
również poprzez ekologiczną metodę produkcji – i zostaną od-
powiednio wprowadzone na rynek mają dobre szanse na prze-
bicie się. Odwrotnie życzyłbym sobie, aby również niemieckie
produkty spotkały się z zainteresowaniem w Polsce. Dając tylko
jeden przykład: niemieckie wina białe zaliczają się do najlepszych
na świecie, jednak nie są oferowane przez wiele punktów sprze-
daży w takim stopniu, na który sobie zasługują.
1 There are many traditional Polish dishes which I value very
much: pierogi or a good bigos, but especially soups: pure borsch,
żurek, cabbage soup and in the summer season a good chłodnik.
Additionally, from the cold dishes, marinated mushrooms.
The fact how close our countries are is well illustrated by the
numerous similarities present in our traditional cuisines. Many of
the dishes mentioned are available and loved in Germany, in one
form or the other. For sure bigos is one of them – Germans very
much like all kinds of dishes served from one pot. The distant
relatives of pierogi in Germany are the Teigtaschen or – in Swabia
– the Maultaschen.
The traditional “Polish goose” has been famous for long and
is loved in Germany, as well as the sausage specialty known un-
der the brand “Cracow Sausage”. The competition on the Ger-
man food market is intense. However, products which gain the
recognition of consumers because of their quality – or as in the
case of Germany also because of the organic method of produc-
tion – and will be properly marketed, have very good chances of
breaking through. Vice versa, I wish that also German products
gain the interest of consumers in Poland. To give just one exam-
ple: German white wines are considered to be one of the best in
the world but are not being offered in many stores to the extent
which they deserve.
1
Eksport do Niemiec stanowi ok. 22% wartości polskiego eksportu rolno-spo-żywczego ogółem. Od stycznia do maja 2013 r. sprzedaż do Niemiec takich produktów wyniosła ok. 1,68 mld EUR i w porównaniu z tym samym okre-sem 2012 r. wzrosła o 20,8%. Najwięcej sprzedano: ryb wędzonych, soków i owoców mrożonych, mięsa drobiowego i wyrobów piekarniczych Exports to Germany accounted for about 22% of the agri-food exports. During the period of I-V 2013, sales to Germany amounted to EUR 1.68 billion; in compa-rison with the same period of 2012 it was an increase of 20.8%. The greatest amount of the following items was sold: smoked fish, fruit juices, frozen fruit and bakery products
sklepach, a także różne rodzaje słodyczy, szczególnie firmy
Wedel, chociaż zaopatrzenie w nie mogłoby być większe. To,
co ja osobiście zauważyłam w naszych sklepach, to duże ilości
lodów polskich producentów, które są bardzo dobrej jakości
i mają konkurencyjne ceny. Ja osobiście myślę, że Polska na
rynek Bośni i Hercegowiny mogłaby wprowadzić dużo więcej
produktów rolniczych, szczególnie po okresie suszy w Bośni
i Hercegowinie i w całym regionie. Tu mam na myśli zarówno
warzywa, jak i owoce, które, znowu powtórzę, są bardzo dobrej
jakości i są konkurencyjne z uwagi na cenę.
pany, are also very popular though their supply could be
better. I personally noticed that in our stores there are large
amounts of ice-creams produced by Polish companies. They
are of very good quality and competitive price. In my opinion
Poland could sell a lot more agricultural products on Bosnian
market, particularly after a period of drought in Bosnia and
Herzegovina and the whole region. I think of both vegetables
and fruits which, let me say it again, are of very good quality
as well as of competitive price.
AMBASADOR REPUBLIKI FEDERALNEJ NIEMIEC W POLSCE – J.E. PAN RÜDIGER FREIHERR VON FRITSCH
AMBASSADOR EXTRAORDINARY AND PLENIPOTENTIARY OF THE FEDERAL REPUBLIC OF GERMANY IN POLAND HIS EXCELLENCY MR. RÜDIGER FREIHERR VON FRITSCH
2
3
2
3
42
POLSKA SMAKUJE
TCCelem programu „Szklanka mleka” jest kształtowanie
wśród dzieci i młodzieży dobrych nawyków żywieniowych
poprzez promowanie spożycia mleka i przetworów mlecz-
nych.
Od początku realizacji programu dzieci uczęszczające
do szkół i przedszkoli spożyły ponad 1 miliard 430 milionów
szklanek mleka. W tej prozdrowotnej akcji bierze udział ok.
2,4 mln dzieci z ok. 14,5 tys. placówek oświatowych.
Program „Szklanka Mleka” jest finansowany z trzech
źródeł:
dopłata unijna – obejmuje dostarczanie mleka
i jego przetworów do wszystkich rodzajów upraw-
nionych placówek oświatowych,
dopłata krajowa – obejmuje dostarczanie mleka
i jego przetworów do szkół podstawowych,
dofinansowanie z Funduszu Promocji Mleka – obej-
muje dostarczanie mleka i jego przetworów do
przedszkoli i gimnazjów.
W Polsce od czasu akcesji do UE program „Szklanka
Mleka” cieszy się rosnącą popularnością. Znaczący wzrost
zainteresowania akcją wśród placówek oświatowych na-
stąpił po uruchomieniu (na wzór innych krajów Unii, takich
jak np. Szwecja, Finlandia, Wielka Brytania czy Węgry) do-
datkowych środków finansowych, mających na celu dalsze
obniżenie cen mleka i przetworów mlecznych płaconych
przez uczniów w przedszkolach, szkołach podstawo-
wych i gimnazjach. W ramach programu dzieci i ucz-
niowie spożywają mleko białe i mleko smakowe o
różnej zawartości tłuszczu, twarożki, sery i jogurty.
Od roku szkolnego 2007/2008 Polska jest
liderem wśród krajów Unii w realizacji pro-
gramu „Szklanka Mleka". Ilość mleka i prze-
tworów mlecznych, dostarczanych do
placówek oświatowych, jak
i kwota środków finanso-
wych pozyskiwanych z UE
przez Polskę, jest większa niż
w krajach starej Unii, takich jak
Francja, Wielka Brytania, Niem-
cy, Szwecja i Finlandia, w których
program jest realizowany od po-
nad 20 lat.
The purpose of the School Milk Scheme is to develop good eating habits
among children and youth by promoting the consumption of milk and milk
products.
Since the beginning of the scheme, children attending schools and kinder-
gartens have consumed more than 1.43 billion glasses of milk. This pro-health
campaign covers approximately 2.4 million children from about 14.5 thousand
educational institutions.
The School Milk Scheme is funded from three sources:
EU subsidy for the consumption of milk and milk products at all types of
eligible educational institutions,
national aid for the consumption of milk and milk products at primary
schools,
co-financing from the Milk Promotion Fund for the consumption of milk
and milk products at kindergartens and junior secondary schools.
In Poland, since its accession to the European Union, the School Milk Scheme
has been growing in popularity. A significant increase in interest in the campaign
among educational institutions was due to making (similarly to other EU Mem-
ber States, such as Sweden, Finland, the United Kingdom and Hungary) addition-
al funds available to further reduce the prices of milk and milk products paid by
pupils at kindergartens, primary schools and junior secondary schools. Under the
scheme, children and students consume white and flavoured milk with
different fat content, cottage cheese, cheese and yogurt.
Since the 2007/2008 school year, Poland has been the
leader among the EU Member States in the implementation of
the School Milk Scheme. The amount of milk and milk
products supplied to educational institutions,
as well as the amount of EU funds raised by
Poland, are higher than in EU-15 Member
States, such as France, the United King-
dom, Germany, Sweden and Finland,
where the scheme has been im-
plemented for over 20 years.
Program „Szklanka Mleka”School Milk Scheme
43
POLAND TASTES GOOD
IWW II semestrze roku szkolnego 2012/2013, w programie „Owoce w szkole”,
uczestniczy ponad 10 tys. szkół podstawowych (tj. o ponad 400 szkół więcej niż
w I semestrze bieżącego roku szkolnego), w których owoce i warzywa spożywa
ponad 950 tys. uczniów klas I-III, co stanowi 86% liczby dzieci z grupy docelowej,
obejmującej 1 105 386 (tj. o ok. 4% więcej niż w I semestrze).
Dostawy owoców i warzyw są organizowane przez 106 zatwierdzonych
dostawców, a 7 zatwierdzonych szkół samodzielnie pozyskuje i udostępnia
owoce i warzywa dzieciom ze swoich placówek. Przez okres 10 wybranych ty-
godni semestru każde dziecko uczestniczące w programie otrzyma po 23 por-
cje owoców i warzyw, tj. przez 3 tygodnie - po 3 porcje owocowo-warzywne
w tygodniu oraz przez 7 tygodni - po 2 porcje owocowo-warzywne w tygodniu.
W ramach programu „Owoce w szkole” udostępniane są:
świeże owoce: jabłka, gruszki, truskawki,
świeże warzywa: marchew, rzodkiewki, papryka słodka,
soki owocowe, warzywne oraz owocowo-warzywne.
Każde dziecko uczestniczące w programie otrzymuje jednorazowo porcję
składającą się z jednego produktu owocowego i jednego produktu warzyw-
nego.
W ramach akcji „Owoce w szkole” dzieci nie tylko otrzymują bezpłatnie
porcje owoców i warzyw, ale również uczestniczą w działaniach edukacyjnych,
informujących o zdrowych nawykach żywieniowych oraz zaletach spożywania
owoców i warzyw.
Dotychczasowa ocena realizacji programu „Owoce w szkole” potwierdziła,
że przyczynił się on do istotnego wzrostu spożycia owoców i warzyw przez
dzieci oraz zwiększenia ich wiedzy na temat zasad zdrowego odżywiania. Pro-
gram wpłynął pozytywnie na zmianę nastawienia dzieci do jedzenia owoców
i warzyw oraz spowodował korzystną zmianę zachowań rodziców w kształto-
waniu dobrych nawyków żywieniowych u dzieci.
In the second semester of the 2012/2013 school year,
the School Fruit Scheme covers over ten thousand primary
schools (i.e. over 400 schools more than in the first semester
of the current school year) with over 950 thousand pupils of
I-III grades eating fruits and vegetables. It represents 86% of
the target group of 1,105,386 children (i.e. about 4% more
than in the first semester).
Fruits and vegetables are supplied by 106 approved
suppliers; however, seven approved schools independently
obtain and provide fruits and vegetables to their pupils. For
ten selected weeks of the semester, each child participating
in the scheme is going to receive 23 servings of fruits and
vegetables, i.e. for three weeks – three servings of fruits and
vegetables a week, for seven weeks – two servings of fruits
and vegetables a week.
Under the School Fruit Scheme, the following products
are made available:
fresh fruits: apples, pears, strawberries,
fresh vegetables: carrots, radishes, sweet peppers,
fruit juices, vegetable juices, as well as fruit and veg-
etable juices.
Each child participating in the scheme receives at one
time a portion consisting of one fruit product and one veg-
etable product.
Under the School Fruit campaign, children not
only receive the free servings of fruits and vegetables,
but also participate in educational activities that inform
them of healthy eating habits and the benefits of eating
fruits and vegetables.
The current review of the implementation of
the School Fruit Scheme has confirmed that it
has significantly increased fruit and veg-
etable consumption among children
and expanded their knowledge
on healthy eating principles. The
scheme had a positive effect on
changing the attitude of children
to eating fruits and vegetables, and
resulted in a positive change of
parents’ behaviour in the devel-
opment of good eating habits
among children.
Program „Owoce w szkole”School Fruit Scheme
TEKST BY: IWONA CIECHAN/ARRZDJĘCIA PHOTOS BY: © PANTHERSTOCK/PHOTOGENICA
44
POLSKA SMAKUJE
Szlakiem polskich smakówAlong the trail of Polish flavours
NAJLEPSI ŚWIATOWI KUCHARZE ZNALEŹLI NA POLSKICH BEZDROŻACH NOWE INSPIRACJE KULINARNE THE BEST CHEFS IN THE WORLD HAVE FOUND NEW CULINARY INSPIRATIONS IN THE POLISH WILDERNESS
45
TSSłońce, morska bryza, piaszczysta plaża nad Bałtykiem. Wiatr
w żaglach, czyli podróż szlakiem mazurskich jezior i lasów. Wędrówka
dolinami Tatrzańskiego Parku Narodowego, świeże powietrze i zdoby-
wanie górskich szczytów. Czego chcieć więcej? Co może nas spotkać
na polskich szlakach turystycznych oprócz pięknych widoków, czyste-
go powietrza i dzikiej natury? Z pewnością są to wyśmienite, zdrowe
i naturalne, tradycyjne polskie potrawy. Warto wybrać się w podróż kuli-
narną czy to szlakiem polskich produktów tradycyjnych i regionalnych,
czy też licznych gospodarstw ekologicznych lub agroturystycznych.
Bogactwo smaków i aromatów oraz różnorodność polskiego krajobra-
zu sprawiają, że każdy znajdzie dla siebie coś odpowiedniego. Morze,
góry, mazurskie jeziora – wszędzie towarzyszyć nam będzie naturalna,
polska żywność.
W Warszawie, jak w każdej europejskiej stolicy, znajdziemy boga-
ctwo kultur i smaków. Od popularnych ostatnio barów z burgerami
z wysokojakościowej wołowiny, poprzez restauracje z kuchnią śród-
ziemnomorską, po lokale będące w dzień restauracją, a wieczorami
pubem z bardzo interesującą ofertą kulinarną. Wciąż popularne są bary
tureckie serwujące kebaby, jednak coraz częściej warszawiacy zasiadają
przy hiszpańskich tapas, czy doceniając smak włoskiej pizzy wypiekanej
w piecu sprowadzonym prosto z Neapolu, popijają niepasteryzowane
polskie piwa lub delektują się winem z różnych części świata. Na kuli-
narnej mapie Warszawy widać jak na dłoni, że restauratorzy wiedzą, jak
zaspokoić zmieniające się gusta i rosnące wymagania konsumentów.
Jednak, gdy słońce kusi nas swoimi promieniami, a nawet gdy
spadnie orzeźwiający deszcz, warto opuścić stolicę i wyruszyć w po-
dróż, która będzie czasem relaksu i ucieczki od codzienności. Będzie
ucztą nie tylko dla oczu, lecz także dla podniebienia. Wiele jest w Polsce
takich miejsc, gdzie oprócz pięknych krajobrazów, na turystów czekają
również pięknie i smacznie zastawione stoły.
Letnie miesiące obfitują w świeże, smaczne owoce. Niewątpliwą
królową czerwca jest słodka i aromatyczna truskawka. Owoc popular-
ny w całym kraju, ale szczególnie kojarzony z Kaszubami. Aby poznać
prawdziwy, naturalny smak truskawki kaszubskiej, należy wybrać się
właśnie tam. Ze względu na warunki dojrzewania, truskawkę kaszub-
ską odróżnia od uprawianych w innych regionach gatunków większy
poziom cukru w owocach. Wpływ ma na to specyficzny mikroklimat
Pojezierza Kaszubskiego, w szczególności występujące tu różnice tem-
peratur, chłodne noce i upalne dni.
Z Kaszub niedaleko na Warmię i Mazury, region zwany też Krainą
Wielkich Jezior. Bogactwo kulinarne tej części Polski wiąże się niewątpli-
wie z rybami. W niejednym porcie żeglujący po jeziorach turyści mogą
zjeść pyszną rybę z grilla z surówką z kiszonej kapusty – tradycyjnym,
polskim dodatkiem do dań rybnych. Prym wiodą szczupak i sandacz.
Znakomitą przekąską będzie również wędzony węgorz.
Upalny dzień czy to na Warmii i Mazurach, czy na położonym bar-
dziej na wschód Podlasiu, nie może zakończyć się bez chłodnika. Jest
to orzeźwiająca zupa buraczkowa z dodatkiem kefiru, z widocznymi
kawałkami świeżych warzyw i ziół, o przepięknej czerwonej, przecho-
dzącej w różową barwie. Potrawa ta zawitała na polskie ziemie za cza-
sów dynastii Jagiellońskiej, kiedy to za przyczyną unii polsko-litewskiej
kuchnia staropolska zaczęła przenikać na Litwę, litewska zaś do Korony.
Kuchnie obu narodów wymieszały się, a wiele dań litewskich zagości-
The sun, sea breeze, a sandy beach by the Baltic Sea. Wind in
the sails, that is to say a journey along the trail of Masuria lakes and
forests. Hiking the valleys of the Tatra National Park, fresh air and
conquering mountain peaks. Is it not enough? What can we expect
hiking along Polish tourist trails besides lovely views, clean air and
wildlife? Certainly, these are delicious, healthy and natural, traditional
Polish dishes. It is worth going on a culinary journey either along
the trail of Polish traditional and regional products, or the trail of nu-
merous organic or agro-tourism farms. The richness of flavours and
aromas, and the diversity of Polish landscape make everyone find
something to enjoy. The sea, mountains, Masuria lakes – we can ex-
pect natural Polish food everywhere.
In Warsaw, as in any European capital, we will find the richness
of cultures and flavours. Starting from recently popular bars serving
high-quality beef burgers through restaurants with Mediterranean
cuisine, ending with businesses which are restaurants during the
day and pubs with a very interesting culinary offer in the evening.
Turkish bars serving döner kebabs are still popular, but the residents
of Warsaw more often enjoy Spanish tapas or sip Polish unpasteur-
ized beers or savour a glass of wine from around the world appre-
ciating the flavour of Italian pizza baked in an oven brought over
directly from Naples. The culinary map of Warsaw clearly shows that
restaurateurs know how to cater for changing tastes and growing
consumer demand.
However, when the sun tempts us with its rays and even
when refreshing rain falls, it is worth leaving the capital and
setting out on a journey that will be a time of relaxation and
escape from everyday life. It will be a feast not only for the eyes
but also for the palate. There are many such places in Poland,
SIELAWA TO PYSZNA RYBA. NAJLEPSZA JEST WĘDZONA, SOCZYSTA I PEŁNA AROMATÓW. NA SUWALSZCZYŹNIE MOŻNA JĄ ZŁOWIĆ WŁASNORĘCZNIE – SMAKUJE WTEDY JESZCZE LEPIEJ WHITEFISH IS A DELICIOUS FISH. IT IS BEST SMOKED, JUICY AND FULL OF FLAVOR. IN THE SUWAŁKI REGION VISITORS CAN CATCH IT PERSONALLY – THEN IT TASTES EVEN BETTER
POLAND TASTES GOOD
POLSKA SMAKUJE
46
ło na stałe na naszych stołach. Tradycyjny chłodnik litewski serwuje się
z ugotowanymi ziemniakami. Dla zaostrzenia smaku można dodać
również pęczek świeżej rzodkiewki. W tradycyjnych przepisach dodaje
się do chłodnika szyjki rakowe lub inne mięso, co niewątpliwie pod-
nosi jego walory smakowe. Taki chłodnik syci, wspaniale gasi pragnie-
nie, orzeźwia i jest doskonałym wstępem do drugiego dania. A są nim
tradycyjne kartacze, jeden z najbardziej popularnych produktów tra-
dycyjnych w województwie podlaskim, będące także sztandarowym
produktem tradycyjnym kuchni litewskiej. Do dziś wiele gospodyń
przygotowuje je w domach, formując z masy ziemniaczanej spore
kulki lub owale, wokół nadzienia z mielonego mięsa. Miłośnicy potraw
jarskich również mogą raczyć się tym tradycyjnym smakiem, gdyż by-
wają kartacze faszerowane kiszoną kapustą lub grzybami.
Będąc na Podlasiu warto zawędrować w jego północne strony
i urządzić sobie piknik nad jeziorem Jaczno na Suwalszczyźnie – re-
gionie zwanym żartobliwie polskim biegunem zimna, ze względu na
najniższe w kraju temperatury powietrza. Płynie tam, niesłusznie zapo-
mniana przez miłośników kajakarstwa, rzeczka Szeszupa. Przepiękne
krajobrazy, najdziksza i najmniej zmieniona przez człowieka przyroda,
czyste powietrze i oczywiście przepyszne jedzenie. W piknikowym ko-
szyku obowiązkowo powinna znaleźć się wędzona sielawa z kromką
jeszcze ciepłego pieczywa, prosto z chlebowego pieca. Ponadto trady-
where in addition to beautiful scenery, tourists can enjoy beau-
tifully and deliciously set tables.
Summer months are full of fresh, delicious fruit. The undisputed
queen of June is sweet and aromatic strawberry. The fruit popular
throughout the country, but especially associated with the Kashubia
Region. You should go there to enjoy a true and natural flavour of
Kashubian strawberries. Due to the different conditions of ripening,
Kashubian strawberries are sweeter than species cultivated in other
regions. This is because of the unique microclimate of the Kashubian
Lake District, in particular temperature differences, cool nights and
hot days typical of the region.
The Kashubia Region is close to the Warmian-Masurian Region,
also known as the Great Lake Region. The culinary richness of this part
of Poland is undoubtedly associated with fish. In many harbours, tour-
ists sailing on the lakes can enjoy delicious grilled fish with sauerkraut
salad – a traditional Polish addition to fish dishes. Pike and zander have
the lead. Smoked eel will be also an excellent snack.
Whether it is a hot day in the Warmian-Masurian Region or in
the Podlasie Region located more to the east, it cannot end with-
ORZEŹWIAJĄCY, SMACZNY I ZDROWY CHŁODNIK NALEŻY DO KANONU KUCHNI POLSKIEJ I LITEW-SKIEJ REFRESHING, TASTY AND WHOLESOME COLD SOUP IS ONE OF THE MOST FAMOUS DISHES IN POLISH AND LITHUANIAN CUISINE
LITEWSKIE KORZENIE POSIADAJĄ TEŻ KARTACZE. NIE JEST TO DANIE LEKKOSTRAWNE I DIE-TETYCZNE, ALE ZA TO NIEZWYKLE SMAKOWITE POTATO-MEAT DUMPLINGS ALSO HAVE LITHUANIAN ROOTS. THIS DISH IS NOT DIETARY AND EASY TO DIGEST, BUT IT IS DEFINITELY EXTREMELY DELICIOUS
POLAND TASTES GOOD
47
cyjny pierekaczewnik, czyli zwinięty w rulon przekładaniec ze słodkim
lub mięsnym nadzieniem – potrawa odzwierciedlająca tatarską obec-
ność na tym terenie, a na deser duży kawałek słodkiego, biszkoptowe-
go sękacza.
Pod koniec lata ze wschodu możemy przemieścić się na zachód.
W województwie lubuskim jest gmina Nowa Sól – winem i mlekiem
kozim płynąca. Warto ją odwiedzić, wybrać się na „spacer” po Odrze
niewielką łodzią. Można zatrzymać się w jednej z winnic i w zacisznej
altance delektować się smakiem schłodzonego, orzeźwiającego bia-
łego wina, domowej roboty konfiturą z winogron oraz wyśmienitymi
kozimi serami. Z Nowej Soli możemy, podążając Lubuskim Szlakiem
Wina i Miodu, udać się na północ regionu. Jest to pierwszy tego typu
szlak w Polsce, zaplanowany przez lubuskich pszczelarzy i winiarzy,
z 14 przystankami po drodze. Na szlaku można się przespać, napić bo-
skiego trunku, posmakować pszczelarskich wyrobów.
Chociaż Polska ma bogate tradycje winiarskie, to klimat i sto-
sunkowo krótkie lato nie sprzyjają produkcji tego trunku. Wina
w regionie lubuskim nie są produkowane na szeroką skalę, dlatego
by poznać ich smak, należy udać się tam osobiście. Podobnie jest
z winami z Podkarpacia, regionu leżącego na południowym
wschodzie kraju. Możemy wybrać się tam w czerwcu, gdy w stolicy
regionu, Rzeszowie, odbywa się Galicyjski Festiwal Win i Galicyjski
Konkurs Win organizowany na przepięknym Zamku w Łańcucie.
Gdy będziemy na południu warto odwiedzić sąsiadującą z Pod-
karpaciem Małopolskę. Z tą częścią Polski wiążą się między inny-
mi dwa produkty. Bryndza podhalańska, czyli jeden z najbardziej
znanych serów tatrzańskich. Biały lub biało-kremowy, o jednolitej
out a cold beetroot soup. It is a refreshing beetroot soup with kefir
and visible pieces of fresh vegetables and herbs, having a beautiful
red colour, passing into pink. This dish came to the Polish lands
at the time of the Jagiellonian dynasty, when due to the Polish-
Lithuanian Union cuisines of the Kingdom of Poland and the
Grand Duchy of Lithuania began to interpenetrate. Cuisines of the
two nations mixed up and Poland has become home for many
Lithuanian dishes. The traditional Lithuanian cold beetroot soup
is served with boiled potatoes. You can add a bunch of fresh rad-
ishes to sharpen the flavour. In accordance with traditional recipes,
crayfish tails or other meat are added to the soup, which undoubt-
edly enhances its flavour. Such cold beetroot soup satiates, excel-
lently quenches thirst, refreshes and is a great introduction to the
second course, which is traditional
cepelinai, one of the most popular
traditional products in the Podlasie
Region – the flagship product of
traditional Lithuanian cuisine. To this
day, many housewives prepare them
at home, forming balls or ovals from
potato dough and roll them around
minced meat filling. Vegetarian dish
enthusiasts can also enjoy this tradi-
tional flavour, because cepelinai are
sometimes stuffed with sauerkraut
or mushrooms.
While being in the Podlasie Re-
gion, it is worth visiting its northern
part and arranging a picnic by the
Jaczno Lake in the Suwałki Region, jok-
ingly called the Polish cold pole, due
to the lowest temperatures recorded
in the country. The Szeszupa River, un-
justly forgotten by canoeing enthusi-
asts, flows there. The beautiful scenery,
wildlife that remains almost unaltered
by man, clean air, and of course delicious food. Smoked whitefish with
a slice of warm bread directly from a bread oven should necessarily
appear in a picnic basket. Moreover, traditional pierekaczewnik, that is a
rolled-up layer cake with sweet or meat fillings – a dish reflecting the
Tatar presence in the area, and a big piece of sweet, sponge sękacz
(tree cake) for dessert.
When summer comes to an end, we can leave the east and head
the west. The Nowa Sól Municipality located in the Lubuskie Voivode-
ship is the land of wine and goat’s milk. It is worth visiting, taking a
“walk” in a small boat along the Oder River. You can stay at one of
wineries and savour the flavour of cold, refreshing white wine, home-
made grape jam and delicious goat cheese in a secluded gazebo.
From Nowa Sól we can go along the Lubuskie Trail of Wine and Honey
to the north of the region. This is the first such trail in Poland, planned
by Lubuskie beekeepers and vintners, with 14 stops along the way.
On the trail you can get some sleep, drink the divine liquor and taste
apiculture products.
WĘDRUJĄC LUBUSKIM SZLAKIEM NIE MOŻNA ZAPOMNIEĆ O DEGUSTACJI TUTEJSZYCH WIN I SERÓW WHILE WANDERING ALONG THE LUBUSZ TRAIL, ONE CANNOT MISS CHEESE AND WINE TASTING
48
POLSKA SMAKUJE
Although Poland has rich wine traditions, the climate and rela-
tively short summers are not conducive to the production of this
liquor. Wines in the Lubuskie Region are not produced on a large
scale, thus you should go there in person to know their flavour. The
situation is likewise with wines produced in the Podkarpacie Region
located in the south-east of the country. We can visit it in June, when
the Galician Wine Festival is held in Rzeszów – the capital city of the
region, and when the Galician Wine Contest is organised at the beau-
tiful Castle Museum in Łańcut. When we are in the south, it is worth
visiting the Małopolska Region which is adjacent to the Podkarpacie
Region. This part of Poland is associated with, among others, two
other products. Podhale bryndza, which is one of the most famous
Tatra cheeses, is one of them. White or creamy white in appearance,
with a uniform consistency, reminiscent of a paste, although you can
also find slightly granular or lumpy varieties. It tastes salty, sometimes
slightly spicy or sour. It is made from sheep's milk or sheep's and cow's
milk. However, the content of cow's milk must not exceed 40% of the
total amount of milk used for its production. Bryndza is the first Polish
product included in the list of products protected by the European
Commission. Currently, 36 products have been registered. These in-
clude also oscypek – entered in the list as the second cheese from the
same part of Poland. It is of a distinctive conical shape, unique, distinct
smoky aroma and salty flavour. Original oscypek is made from sheep's
milk and has quite hard, but flexible consistency. Real oscypek must
grind while eating it, or “squeal” as Highlanders call it.
Inevitably, any part of Poland is characterised by region-specific
products which are inextricably linked to the landscape, topography,
growing possibilities. They can be endlessly enumerated, tracking
the history of their existence in our country. However, exploring the
traditional flavour, original aroma and experiencing traditional Polish
hospitality requires visiting these regions in person. So get in the way
and bon appetit!
konsystencji, przypominający pastę, chociaż można spotkać rów-
nież bryndzę podhalańską delikatnie ziarnistą lub grudkowatą.
W smaku jest słona, czasem lekko ostra lub kwaśna. Wytwarzana jest
z mleka owczego lub owczego i krowiego. Przy czym zawartość
mleka krowiego nie może przekraczać 40% całkowitej ilości mleka
użytego do produkcji. Bryndza to pierwszy polski produkt wpisa-
ny na listę produktów chronionych przez Komisję Europejską. Dziś
mamy już 36 zarejestrowanych produktów. Jest wśród nich także
oscypek – wpisany jako drugi ser również z tej części Polski. O cha-
rakterystycznym stożkowatym kształcie, niepowtarzalnym, wy-
raźnym zapachu wędzenia i słonym smaku. Oryginalny oscypek
produkowany jest z mleka owczego, ma dość twardą, ale elastycz-
ną konsystencję. Prawdziwy oscypek musi skrzy-
pieć w zębach, czy jak mawiają górale „kwiczeć”.
Niewątpliwie każda część Polski ma cha-
rakterystyczne dla danego regionu produkty,
które nierozerwalnie wiążą się z krajobrazem,
ukształtowaniem terenu, możliwościami upra-
wy. Można je wyliczać bez końca, śledząc hi-
storię ich zaistnienia na terenie naszego kraju.
Jednak, aby poznać tradycyjny smak, orygi-
nalny aromat i zaznać typowo polskiej gościn-
ności należy wybrać się tam osobiście. Zatem
w drogę i smacznego!
TEKST BY: RENATA KANIA/MRIRWZDJĘCIA PHOTOS BY: RENATA KANIA/MRIRW, IWONA CHROMIAK/MRIRW, © PANTHERSTOCK/PHOTOGENICA
SĘKACZ STAŁ SIĘ PRZYSMAKIEM ZDOBIĄCYM BIESIADNE STOŁY. TRADYCJA TEGO SŁODKIEGO WYPIEKU SIĘGA XVI W.. TAJEMNA JEGO RECEPTURA PRZEKAZYWANA BYŁA Z MATKI NA CÓRKĘ CONVIVIAL TABLES ARE DECORATED WITH ANOTHER DELICACY – SĘKACZ (BRANCHED TREE CAKE). THE TRADITION OF THIS SWEET CAKE STEMS FROM THE 16TH CENTURY. ITS SECRET RECIPE HAS BEEN HANDED DOWN FROM GENERATION TO GENERATION
TRADYCYJNE SERY PASTERSKIE, JAK OSCYPEK CZY REDYKOŁKA NIEZ-MIENNIE KOJARZĄ SIĘ Z PROWADZENIEM WYPASU OWIEC, BACÓWKĄ I JEDYNYM W SWOIM RODZAJU PROCESEM PRZETWARZANIA OWCZEGO MLEKA TRADITIONAL MOUNTAIN CHEESES, SUCH AS OSCYPEK OR REDYKOŁKA, ARE INVARIABLY ASSOCIATED WITH SHEEP GRAZING, MOUN-TAIN SHELTER AND ONE-OF-A-KIND SHEEP’S MILK PROCESSING
49
POLAND TASTES GOOD
Kraina miodowej obfitościLand of honey abundance
NA POGRANICZU ZE SŁOWACJĄ – PODKARPACKI SPADZIOWY, Z CZECHAMI I NIEMCA-
MI – WRZOSOWY Z BORÓW DOLNOŚLĄSKICH, NAD BAŁTYKIEM – DRAHIMSKI ORAZ
WSPÓLNIE Z LITWĄ – WIELOKWIATOWY. W POLSCE KAŻDA GRANICA WYZNACZA JED-
NOCZEŚNIE OBSZAR PRODUKCJI WYSOKOJAKOŚCIOWEGO MIODU ON THE BORDER
WITH SLOVAKIA – PODKARPACKI SPADZIOWY HONEY, WITH THE CZECH REPUBLIC
AND GERMANY – WRZOSOWY Z BORÓW DOLNOŚLĄSKICH HONEY, BY THE BALTIC SEA
– DRAHIMSKI HONEY, AND TOGETHER WITH LITHUANIA – WIELOKWIATOWY HONEY. IN
POLAND, EACH BORDER IS AT THE SAME TIME THE BORDER OF A PRODUCTION AREA
OF HIGH-QUALITY HONEY
TEKST BY: MAGDALENA GŁODEK/ MRIRWZDJĘCIE PHOTO BY: © PANTHERSTOCK/PHOTOGENICA
BTTradycje pszczelarskie na ziemiach polskich są zdecydowanie
dłuższe niż ponad tysiącletnia historia państwowości i sięgają czasów
osadnictwa słowiańskiego. Tereny Europy Środkowo–Wschodniej
przez tysiące lat porastała puszcza, która stanowiła naturalne siedlisko
pszczół. Człowiek bardzo szybko nauczył się korzystać z dobrodziejstw
lasów i borów, do których niewątpliwie zaliczyć należy możliwość po-
zyskiwania miodu.
Na ogromnych połaciach wrzosowisk w borach na Dolnym Śląsku
wytwarza się zarejestrowany jako Chronione Oznaczenie Geograficz-
ne (ChOG) miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich o bursztynowo
-herbacianej barwie oraz niespotykanie wysokiej zawartości pyłku
wrzosowego. Z kolei na południowo-wschodnich terenach Polski,
pokrytych lasami iglastymi, ze spadzi jodłowej wytwarzany jest pod-
karpacki miód spadziowy posiadający Chronioną Nazwę Pochodzenia
(ChNP). Na północy natomiast, na pograniczu polsko-litewskim, pro-
dukuje się miód wielokwiatowy bogaty w pyłki bardzo rzadko spoty-
kanych roślin polodowcowych, dzięki czemu miód z Sejneńszczyzny/
Łoździejszczyzny (ChNP) jest nieporównywalny z żadnym innym
miodem wielokwiatowym. W kierunku północno-zachodnim, pod
nazwą miód drahimski (ChOG), znaleźć można miody zbierane z roślin
charakterystycznych dla Pojezierza Drawskiego: miód gryczany, miód
rzepakowy, miód wrzosowy, miód lipowy oraz miód wielokwiatowy.
Z kolei na terenie Kurpi, na Mazowszu bartnictwo ma wielowiekową
tradycję, stąd miód kurpiowski (ChOG) słynął na całą Polskę i uświetniał
królewskie uczty.
Miody te to niewielka część miodowego bogactwa Polski. W cią-
gu ostatnich kilku lat zidentyfikowano kilkadziesiąt innych miodów,
których jakość wprost wynika ze specyfiki obszaru, na których są one
wytwarzane oraz ze zwyczajów i tradycji lokalnej społeczności.
Beekeeping traditions in the Polish lands are much longer than the
over-thousand-year history of statehood and date back to the times of
Slavic settlements. For thousands of years, areas of Central and Eastern
Europe were overgrown with forest, which was the natural habitat for
bees. The man quickly learned to enjoy the benefits of woods and for-
ests, which certainly should include the possibility of obtaining honey.
The vast tracts of heathland in the forests of the Dolny Śląsk Region
are the place where miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich (heather
honey), registered as a Protected Geographical Indication (PGI), is pro-
duced. It is of amber tea colour and has an unusually high content of
heather pollen. However, the south-eastern Polish territories covered
with coniferous forests are home for Podkarpacie honeydew honey
which is produced from fir honeydew and was registered as a Pro-
tected Designation of Origin (PDO). The north, however, near the Polish-
Lithuanian border, is the place where polyfloral honey is produced.
The high content of pollen of very rare post-glacial plants makes miód
z Sejneńszczyzny/Łodziejszczyzny honey (PDO) incomparable to any oth-
er polyfloral honey. Heading the north-west, under the name of miód
drahimski honey (PGI), you can find honeys collected from plants char-
acteristic of the Drawskie Lake District: buckwheat honey, rape honey,
heather honey, lime honey and polyfloral honey. However, the Kurpie
Region in Mazovia has centuries-old bee-keeping traditions, thus miód
kurpiowski honey (PGI) was famous all over Poland and added splen-
dour to royal feasts.
Honeys constitute a small part of the honey richness of Poland. In
the past few years, dozens of other honeys, whose quality directly re-
sults from a specific area in which they are produced and from the cus-
toms and traditions of a local community, have been identified.
50
POLSKA SMAKUJE
Miód niebiański dar
Honey – a gift from heaven
51
OJPOLAND TASTES GOOD
Jedną z najwartościowszych substancji odżywczych, jakich
dostarcza nam natura jest miód pszczeli. Od tysiącleci uważany był
za boski nektar, który przynosi nie tylko bogom, ale także ludziom
szczęście i obfitość. Pszczoły otaczano wielkim kultem, a miód
mogli spożywać tylko najwięksi dostojnicy, składano go również
bogom w ofierze. Proces produkcji miodu utrzymywano przez
wieki w tajemnicy, co nadawało mu jeszcze bardziej mistycznego
znaczenia.
Według egipskich legend pszczoły były ożywionymi łzami
boga Słońca, a złocisty miód symbolizował związek z nim.
Miód wytwarzany jest przez pszczoły w procesie przetwarza-
nia nektaru kwiatowego lub innych słodkich soków roślinnych.
Przekształcanie ich w miód następuje najpierw w organizmie
owada, a potem w plastrach. O smaku i aromacie miodu decydują
składniki olejków eterycznych pochodzących ze zbieranego przez
pszczoły nektaru.
Od tysiącleci znane były także właściwości kosmetyczne mio-
du. Faraonowie, by zachować młodzieńczy wygląd skóry, sma-
rowali ją balsamami i mazidłami z olejów i wosków, do których
dodawano pszczeli miód. Na jego bazie robiono maseczki, doda-
wano go wraz z mlekiem do kąpieli. Ze specyfików tych korzystały
zarówno kobiety, jak i mężczyźni.
Choć trudno w to uwierzyć w glinianych naczyniach wydo-
bywanych z sarkofagów archeolodzy do dziś znajdują także miód,
który – przechowywany w szczelnych pojemnikach – nigdy się nie
psuje. Znaleziony w opieczętowanych kadziach grobowca farao-
na Tutenchamona wciąż nadaje się do spożycia.
Starożytni Grecy uważali miód za eliksir młodość, a biblijna
„ziemia obiecana” nazwana została krajem miodem i mlekiem pły-
nącym.
Był on także symbolem mądrości. Król Salomon radził: „Jedz
synu miód, bo jest dobry i przedłuży dni twego żywota”.
Spożywając miód nie zdajemy sobie sprawy, jak ogromną pra-
cę przy jego wytwarzaniu muszą wykonać pszczoły. Aby wypro-
dukować 1 kg miodu, pszczoła (robotnica) musi przysiąść około
2 mln razy na kwiatach lub liściach.
Miód składa się w prawie 80 proc. z cukrów prostych i jest nie-
zwykle łatwo przyswajalny przez organizm ludzki. Dzięki obecno-
ści specjalnych enzymów dodawanych przez pszczoły w trakcie
produkcji posiada właściwości lecznicze. Zawiera także kwasy or-
ganiczne, białka, enzymy i substancje bakteriobójcze. W miodzie
znajdują się witaminy z grupy B, a w mniejszych ilościach z grupy
A, C i K, wszystkie aminokwasy oraz około 30 makro- i mikroele-
mentów.
Rodzaj miodu zależy od rodzaju roślin z jakich pszczoły zbie-
rają nektar. Wyróżniamy miody: nektarowe (kwiatowe) – np. aka-
cjowy, lipowy, wrzosowy, gryczany, czy też lubiany przez dzieci
– malinowy; spadziowe z soków roślin – np. drzew owocowych
lub jodły, sosny, brzozy czy głogu oraz miody mieszane.
Dodawany do napojów i potraw miód wzmacnia organizm,
poprawiając naturalną odporność na choroby i infekcje.
W zależności od tego, z jakiego nektaru kwiatowego miód po-
wstaje, działa na różne dolegliwości. Miód akacjowy np. oczyszcza
One of the most valuable nutritious substances that comes
from nature is honey. For thousands of years it was believed to
be the divine nectar, which brings happiness and abundance to
both god and humans. Bees used to be worshipped, and honey
could be eaten only by the highest dignitaries. Honey also used
to serve as an offering to the gods. The production process of
honey used to be kept secret for ages, which increased its mysti-
cal significance.
According to the Egyptian legends, bees were the animated
tears of the god of Sun, and the golden honey symbolized the
connection between them.
Honey is produced by the bees in the process of process-
ing flower nectar or other sweet plant juices. They are first trans-
formed into honey in the insect's organism, and then in the hon-
ey combs. The taste and the smell of the honey depends on the
essential oils that come from the nectar collected by the bees.
Honey's cosmetic characteristics has also been known for
millennia. The Pharaohs applied balms and ointments made
of oils and wax, with the addition of bee honey, to their skin to
maintain its youthful appearance. Honey used to be the basis for
face masks, it also used to be added with milk to bathing water.
These products were used by both women and men.
Even though we might find it hard to believe it, the clay
dishes found in the sarcophagi even today contain honey which
– if stored in air-tight containers – never goes bad. Honey found
in sealed vats inside the Pharaoh Tutankhamen's tomb can still
be eaten.
The ancient Greeks believed honey to be the youth potion,
and the biblical “promised land” was called the land of milk and
honey.
Honey was also the symbol of wisdom. King Salomon ad-
vised: “Eat honey, son, for it is tasty and will add length to your
days.”
When we eat honey, we usually do not have any idea how
much work the bees must perform to make it. In order to pro-
duce 1 kg of honey, a honey bee (worker bee) must sit about
2 million times on the flowers or leaves.
Honey consists of almost 80 percent of simple sugars and it
is very easily absorbed by the human body. Thanks to the pres-
ence of special enzymes added by the bees in the production
process, it has some healing powers. It also contains organic
acids, proteins, enzymes and antibacterial substances. Honey
contains B vitamins and also some A, C and K vitamins, all amino
acids and about 30 macro and micro nutrients.
The type of honey depends on the type of plants the bees
collect the nectar from. We differentiate the following types of
honey: nectar honeys (flower honeys) – e.g. acacia, lime, buck-
wheat honey or – children's favourite – raspberry honey; honey-
dews made of plant juices – e.g. from fruit trees or fir, pine, birch
or hawthorn, and mixed honeys.
When added to drinks and dishes, honey strengthens the
human body, improving its natural resistance to diseases and
infections.
POLSKA SMAKUJE
Depending on the type of the nectar it is made from, honey
helps with different ailments. Acacia honey, for example, cleans-
es the liver and has antibacterial characteristics, while the lime
honey is antiseptic and soothing, while the buckwheat honey
helps with fatigue, hypertension and kidney inflammation. The
honeydew contains a lot of proteins, and as such has more nutri-
tious and healing powers than the nectar honeys. It is recom-
mended for people with anaemia and metabolic disorders.
Despite its high caloric value (a teaspoon contains about 40
kcal), honey does not cause obesity and is helpful in diets that
are to help you lose weight.
The history of forest bee-keeping in Poland goes back over
2000 years. The first notes about bee-keeping in Poland come
from the 10 century. For a very long time honey used to be
a sweetener and a raw material for producing alcoholic bever-
ages. Our mead-making traditions are like no other.
Mead is an alcoholic beverage, which is produced through
fermentation of honey diluted with water, that is co-called clari-
fied honey. The clarified honey may also contain hop, herbs,
roots or fruit juice, which gives the mead a different flavour and
character. The traditional division of meads includes: półtorak,
dwójniak, trójniak and czwórniak.
Półtorak, being the strongest, is often called royal mead.
Czwórniak is the fastest mead to mature and is fit for use after
6-8 months. Higher contents of honey requires longer maturing
periods. Trójniak matures between 1.5 and 4 years, while półtorak
– 8-10 years.
Among the 36 Polish products entered by the European
Commission into the Registry Protection of Geographical Indi-
cations and Designations of Origin or into the Registry of Geo-
graphical Indications and Traditional Specialities, there are 8 bee
products, including 4 meads.
wątrobę i działa bakteriobójczo, natomiast lipowy antyseptycznie
i uspokajająco, a gryczany pomocny jest w stanach wyczerpania
nerwowego, a także nadciśnieniu i zapaleniu nerek. Miód spa-
dziowy zawiera dużo białka, a tym samym ma większe wartości
odżywcze i lecznicze od miodów nektarowych. Zalecany jest przy
anemiach czy zaburzeniach przemiany materii.
Mimo dużej kaloryczności (łyżeczka zawiera ok. 40 kcal), miód
nie wywołuje nadwagi i jest pomocny w diecie odchudzającej.
Na terenach polskich historia bartnictwa sięga ponad 2000
lat. Pierwsza wzmianka o użytkowaniu pszczół w Polsce pochodzi
z X wieku. Przez długi czas miód był produktem służącym do sło-
dzenia i do wytwarzania napojów alkoholowych. W tej drugiej
dziedzinie mamy wspaniałą tradycję, która dotyczy produkcji mio-
du pitnego.
Miód pitny to napój alkoholowy uzyskiwany przez fermenta-
cję miodu pszczelego rozcieńczonego wodą, czyli tzw. brzeczki
miodowej. Brzeczka może zawierać dodatkowo także chmiel, zioła,
korzenie lub sok owocowy, nadające miodom różny smak i charak-
ter. Według tradycyjnego podziału miodów pitnych wyróżnia się:
półtoraki, dwójniaki, trójniaki i czwórniaki.
Najmocniejsze są półtoraki, które często określane są mianem
miodów królewskich. Czwórniaki dojrzewają najszybciej i nadają
się do spożycia po upływie 6-8 miesięcy. Większa zawartość miodu
pociąga za sobą konieczność dłuższego leżakowania. Trójniak leża-
kuje od 1,5 roku do 4 lat, natomiast półtorak 8-10 lat.
Wśród 36 polskich produktów wpisanych przez Komisję Euro-
pejską do Rejestru Chronionych Nazw Pochodzenia i Chronionych
Oznaczeń Geograficznych lub do Rejestru Gwarantowanych Tra-
dycyjnych Specjalności znajduje się 8 pszczelich specjałów, w tym
4 miody pitne.
52
TEKST BY: MAŁGORZATA KSIĄŻYK/MRIRWZDJĘCIA PHOTOS BY: © PANTHERSTOCK/PHOTOGENICA
W POLSCE W 2012 R. LICZBA RODZIN PSZCZELICH WYNOSIŁA OK. 1,3 MLN. W TRAKCIE CAŁEGO SEZONU PASIECZNEGO PSZCZELARZE WYPRODUKOWALI OK. 17,2 TYS. TON MIODU. POLSKA JEST TAKŻE EKSPORTEREM MIODU, NAJWIĘCEJ TRAFIA GO NA STOŁY NIEMIECKICH KONSUMENTÓW IN 2012, THERE WERE ABOUT 1.3 MILLION BEE FAMILIES IN POLAND. OVER THE COURSE OF THE ENTIRE BEE-KEEPING SEASON, THE APIARISTS PRODUCED ABOUT 17.2 THOUSAND TONS OF HONEY. POLAND IS ALSO AN EXPORTER OF HONEY – THE MAJORITY OF WHICH IS SOLD TO THE GERMAN CONSUMERS
53
QUALITY AND FOOD SAFETY
NA GOŚCINNYCH TERENACH NAJSTARSZEJ POLSKIEJ UCZELNI, SZKOŁY GŁÓWNEJ GO-
SPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE, 15 CZERWCA ODBYŁ SIĘ JUBILEUSZOWY
X PIKNIK POZNAJ DOBRĄ ŻYWNOŚĆ ON 15 JUNE, THE JUBILEE 10TH PDŻ-POZNAJ
DOBRĄ ŻYWNOŚĆ (DISCOVER GREAT FOOD) PICNIC WAS HELD AT THE HOSPITABLE
AREAS OF THE OLDEST POLISH HIGHER EDUCATION INSTITUTION – THE WARSAW UNI-
VERSITY OF LIFE SCIENCES, IN WARSAW
54
JAKOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI
T
X
“The 10th Discover Great Food Picnic is a great place di-
rectly bringing together producers, processors and con-
sumers. It is here where city and village, village and city
come together. I am glad that we can participate together
in the feast of Polish food,” said the Minister of Agriculture
and Rural Development Stanisław Kalemba at the opening cer-
emony of the Picnic.
Over 100 companies presented their products. The Polish
Ecology Association invited to “tasting ecology”. The National
Network of Educational Farms together with the “Hospitable
Farms” Polish Federation of Rural Tourism presented the offer of
agro-tourism farms from across Poland. The Polish Chamber of
Milk promoted milk and milk products. The Federation of Agri-
cultural Producer Trade Associations encouraged visitors to the
daily consumption of Polish fruit, vegetables and grits. Enthusi-
asts of meat and small goods could also taste them, since the
Butchers and Meat Processors Association of the Republic of
Poland allowed visitors to taste some of the best.
Polish meat products at its stand. This day, top-quality
Polish QMP beef was served. The Polish Horse Breeders As-
sociation invited to the promotion of horse meat. However,
the Polish Meat Association promoted PQS pork. Moreover,
the National Poultry Council presented Polish QAFP poultry
inviting visitors to its tasting. Fish lovers could enjoy, among
others, smoked carp or pike prepared by Fisheries Local Ac-
tion Groups.
„X Piknik Poznaj Dobrą Żywność jest doskonałym miejscem,
w którym bezpośrednio spotykają się producenci, przetwórcy
i konsumenci. To tutaj spotyka się miasto i wieś, wieś i miasto.
Cieszę się, że wspólnie możemy uczestniczyć w święcie polskiej
żywności” – powiedział minister rolnistwa i rozwoju wsi Stanisław
Kalemba podczas otwarcia Pikniku.
Swoje wyroby zaprezentowało ponad 100 firm. Stowarzy-
szenie Polska Ekologia zapraszało na „smakowanie ekologii”.
Ogólnopolska Sieć Zagród Edukacyjnych, wspólnie z Polską Fe-
deracją Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne”, zaprezento-
wały ofertę gospodarstw agroturystycznych z różnych regionów
Polski. Polska Izba Mleka promowała mleko i produkty mleczne.
Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych zachę-
cała do codziennego spożywania polskich owoców i warzyw
STANISŁAW KALEMBA MINISTER ROLNICTWA I ROZWOJU WSI
MINISTER OF AGRICULTURE AND RURAL DEVELOPMENT
55
QUALITY AND FOOD SAFETY
oraz kasz. Amatorzy mięs i wędlin również mieli okazję do degustacji. Na stoisku Sto-
warzyszenia Rzeźników i Wędliniarzy RP można było bowiem spróbować najlepszych
polskich wyrobów mięsnych. Tego dnia serwowana była najwyższej jakości polska wo-
łowina produkowana w systemie QMP. Polski Związek Hodowców Koni zapraszał na
promocję koniny. Z kolei Związek „Polskie Mięso” promował wieprzowinę ze znakiem
systemu PQS. Nie zabrakło także polskiego drobiu wytworzonego w systemie QAFP, na
którego degustację zapraszała Krajowa Rada Drobiarstwa. Na miłośników ryb czekały
m.in. wędzone karpie, czy sandacze przygotowane przez Lokalne Grupy Rybackie.
TEKST BY: DARIUSZ MAMIŃSKI/MRIRWZDJĘCIA PHOTOS BY: ARTUR KUBAT/ARIMR, MRIRW
PODCZAS PIKNIKU POZNAJ DOBRĄ ŻYWNOŚĆ MOŻNA BYŁO SPRÓBOWAĆ NAJLEPSZYCH POLSKICH SPECJAŁÓW, DELEKTOWAĆ SIĘ BOGACTWEM SMAKÓW, A TAKŻE PODPATRZYĆ, JAK PRZYGOTOWUJĄ JE KULINARNI MISTRZOWIE DURING THE DISCOVER GREAT FOOD PICNIC IT WAS POSSIBLE TO TASTE SOME OF THE BEST POLISH DELICACIES, ENJOY THE RICHNESS OF FLAVORS, AS WELL AS WATCH HOW CULINARY MASTERS PREPARE THEM
56
JAKOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI
P
PPolska z produkcją owoców rzędu 3-3,5 mln ton rocznie
znajduje się w światowej czołówce krajów produkujących i eks-
portujących owoce strefy klimatu umiarkowanego.
Wśród uprawianych w Polsce owoców największą pozycję
stanowią jabłka, których rocznie produkuje się ponad 2,5 mln
ton. Ważnymi gatunkami sadowniczymi są w naszym kraju
również: wiśnia (produkcja blisko 200 tys. ton rocznie), truskaw-
ka (ok. 200 tys. ton), porzeczka czarna (ok. 150 tys. ton) i mali-
na (ok. 100 tys. ton). Z roku na rok zwiększa się powierzchnia
upraw prowadzących integrowaną produkcję owoców (IPO),
która od 1 stycznia 2014 r. będzie obowiązywała wszystkich
producentów.
Od kilkunastu lat rozwija się również produkcja owoców
i warzyw metodami ekologicznymi. Jednak obecnie te war-
tościowe produkty nie stanowią nawet 1% ogólnej produk-
cji ogrodniczej w naszym kraju. A byłoby dobrze, gdybyśmy
w niedalekiej przyszłości osiągnęli poziom co najmniej 6-8%.
Pozytywna rola owoców i warzyw w diecie człowieka, zwłasz-
cza tych wyprodukowanych metodami ekologicznymi, jest do-
brze znana konsumentom i coraz bardziej doceniana. Produkty
te wybierają coraz częściej konsumenci w krajach bogatych,
np. w Niemczech, Norwegii, Szwecji czy w Wielkiej Brytanii –
kraju, który jest jednym z głównych konsumentów ekologicz-
nej żywności.
W ostatnim dziesięcioleciu w imporcie produktów rolni-
ctwa ekologicznego udział owoców, warzyw i ziół dochodził
do 85%. Z badań wynika, że 94% konsumentów, wybierają-
cych żywność ekologiczną, kieruje się przede wszystkim troską
o zdrowie. W Polsce sukcesy w zachowaniu i przywracaniu
zdrowia osiąga między innymi dieta warzywno-owocowa dr
Ewy Dąbrowskiej, która oparta jest na produktach otrzymywa-
nych w gospodarstwach ekologicznych.
Polscy konsumenci wskazują, że wśród ekologicznych ar-
tykułów spożywczych owoce i warzywa należą dziś do tych
najbardziej deficytowych. Jednak wkrótce sytuacja może się
poprawić, gdyż ogrodnictwo ekologiczne w Polsce ma duże
szanse rozwoju. Przez pokolenia polskie rolnictwo było bliskie
temu, co dziś nazywamy rolnictwem ekologicznym.
Poland with its fruit production of 3-3.5 million
tonnes per year is in the forefront of countries pro-
ducing and exporting temperate climate fruits.
Among the fruits grown in Poland, the produc-
tion of apples is the highest with over 2.5 million
tons per year. Important horticultural species in our
country include also: cherry (with the production
of nearly 200 thousand tons per year), strawberry
(about 200 thousand tons), blackcurrant (about 150
thousand tonnes) and raspberry (about 100 thou-
sand tons). From year to year the acreage of Inte-
grated Fruit Production (IFP), which from 1 January
2014 will be compulsory for all producers, increases.
57
For over a decade, the organic production of fruits and
vegetables has been developed. However, now these valuable
products are not even 1% of the total horticultural produc-
tion in our country. It would be good to reach at least 6-8%
in the near future. The positive role of fruits and vegetables in
the human diet, especially those organically produced, is well
known by consumers and increasingly appreciated. More and
more consumers opt for these products in rich countries, such
as Germany, Norway, Sweden and the United Kingdom – the
country that is one of the main consumers of organic food.
In the last decade, the share of fruits, vegetables and herbs
in imports of organic products reached 85%. In accordance
with research, 94% of consumers choosing organic food are
driven primarily by health concerns. In Poland, the success in
maintaining and restoring health is achieved, inter alia, thanks
to the vegetable and fruit diet of Ewa Dąbrowska, Ph.D., which is
based on the organic farming products.
Polish consumers indicate that, among organic food, fruits
and vegetables are the scarcest articles today. However, the situ-
ation is likely to improve soon, as organic horticulture in Poland
has large development opportunities. For generations, Polish
agriculture was close to what we now call organic farming.
Szansa rozwoju ekologicznej produkcji ogrodniczej
Development opportunity for organic horticultural production
QUALITY AND FOOD SAFETY
TEKST BY: DR ELŻBIETA ROZPARA/INSTYTUT OGRODNICTWA, SKIERNIEWICE
ZDJĘCIA PHOTOS BY: INSTYTUT OGRODNICTWA, FOTOLIA
ROLNICTWO EKOLOGICZNE OPIERA SIĘ NA KONTROLOWANYCH METODACH PRODUKCJI, KTÓRE NIE POWODUJĄ ZANIECZYSZCZENIA GLEB I WÓD GRUNTOWYCH, A DZIĘKI UPRAWIE BEZ AGROCHEMII SPRZYJAJĄ ZACHOWANIU BIORÓŻNORODNOŚCI ORGANIC FARMING IS BASED ON THE CONTROLLED PRODUCTION METHODS WHICH DO NOT CAUSE SOIL AND GROUND WATER POLLUTION, DO NOT USE AGRO-CHEMICALS AND ARE CONDUCIVE TO BIODIVERSITY
W I
PRODUCENCI – EKSPORTERZY
58
In accordance with data of the Foreign Agricultural Mar-
kets Monitoring Unit (FAMMU), the Foundation of Assistance
Programmes for Agriculture (FAPA), in 2012, Poland exported
a total of 1.25 million tonnes of fresh fruit, over 640 thousand
tonnes of fresh vegetables and nearly 48 thousand tonnes of
potatoes. Only in the last year, exports of Polish fruit, vegeta-
bles and potatoes amounted respectively to nearly 617 million
euros, over 522 million euros and less than 5 million euros.
The share of Polish apples in last year's total exports of fruit
reached nearly 76 percent. Fresh soft fruit (56 thousand tonnes)
and stone fruit (63.5 thousand tonnes) constituted the largest
share in Polish exports. Among last year’s largest importers of
Polish fruit were the countries of the Commonwealth of Inde-
pendent States, whose total record imports reached nearly
1043 thousand tonnes of fruit (38 percent more than in 2011).
The share of the CIS countries in last year’s total exports of
Polish fruit amounted to nearly 83 percent.
Last year’s exports of fresh vegetables were primarily domi-
nated by mushrooms (172 thousand tonnes) and cruciferous
Według danych Zespołu Monitoringu Zagranicznych Rynków
Rolnych FAMMU/FAPA, w 2012 r. Polska wyeksportowała łącznie
1,25 mln ton świeżych owoców, ponad 640 tys. ton świeżych wa-
rzyw oraz niemal 48 tys. ton ziemniaków. Za wyeksportowane w
minionym roku owoce polscy eksporterzy uzyskali prawie 617
mln euro, za warzywa – ponad 522 mln euro, a za ziemniaki nie-
całe 5 mln euro.
Polskie owoce i warzywa na zagranicznych stołach
Polish fruit and vegetables
on foreign tables
W OSTATNICH LATACH POLSKA STAŁA SIĘ CZOŁOWYM EKSPORTEREM OWOCÓW I WA-
RZYW W UNII EUROPEJSKIEJ. O TYM, ŻE POLSKIE OWOCE I WARZYWA SĄ ZDROWE
I BEZPIECZNE ŚWIADCZY DUŻE ZAINTERESOWANIE IMPORTERÓW Z WIELU PAŃSTW
EUROPY, A TAKŻE Z INNYCH CZĘŚCI ŚWIATA IN RECENT YEARS, POLAND HAS BECOME
A LEADING EXPORTER OF FRUIT AND VEGETABLES IN THE EUROPEAN UNION.THE FACT
THAT POLISH FRUIT AND VEGETABLES ARE HEALTHY AND SAFE IS CONFIRMED BY THE
GREAT INTEREST OF IMPORTERS FROM MANY EUROPEAN COUNTRIES, AS WELL AS
FROM OTHER PARTS OF THE WORLD
POWAŻNĄ POZYCJĄ W EKSPORCIE STANOWIŁY ŚWIEŻE OWOCE MIĘKKIE (56 TYS. TON) I OWOCE PESTKOWE (63,5 TYS. TON) FRESH SOFT FRUIT (56 THOUSAND TONNES) AND STONE FRUIT (63.5 THOUSAND TONNES) CONSTITUTED THE LARGEST SHARE IN POLISH EXPORTS
59
PRODUCERS – EXPORTERS
Polskie jabłka stanowiły prawie 76 proc. całkowitego ubie-
głorocznego wywozu owoców. Poważną pozycją w eksporcie
stanowiły świeże owoce miękkie (56 tys. ton) i owoce pestkowe
(63,5 tys. ton). Najważniejszą grupą odbiorców polskich owoców
były w minionym roku kraje Wspólnoty Niepodległych Państw,
które w sumie sprowadziły rekordową ilość prawie 1043 tys. ton
owoców (o 38 proc. więcej niż w 2011 r.). Udział krajów WNP
w całkowitym ubiegłorocznym eksporcie owoców z Polski wy-
niósł prawie 83 proc.
W eksporcie warzyw świeżych w minionym roku dominowa-
ły przede wszystkim pieczarki (172 tys. ton) i warzywa kapustne –
ponad 150 tys. ton, z dominującą białą i czerwoną kapustą – 55,1
tys. ton. Dużym powodzeniem zagranicą cieszyły się też polskie
warzywa cebulowe, których wyeksportowano 113 tys. ton, w tym
prawie 112 tys. ton samej tylko cebuli, pomidory (94 tys. ton) oraz
warzywa korzeniowe (ponad 43,6 tys. ton, w tym 25,3 tys. ton
marchwi). W 2012 r. łączny wolumen eksportu świeżych warzyw
do wszystkich państw Unii Europejskiej wyniósł niemal 410 tys.
ton wobec niecałych 367 tys. ton w 2011 r. Pozostałą ilość wyeks-
portowanych w 2012 r. polskich warzyw świeżych dostarczono
do państw Wspólnoty Niepodległych Państw - ponad 226,5 tys.
ton wobec 218,6 tys. ton rok wcześniej.
Polska jest też znaczącym eksporterem przetworów produk-
tów sadowniczych. W 2012 r. sprzedano za granicę ponad 755 tys.
ton przetworzonych owoców za kwotę 1,14 mld euro oraz 786,2
tys. ton przetworzonych warzyw za sumę 588 mln euro. W oby-
dwu przypadkach – zarówno wysyłki przetworów z owoców jak
i warzyw – odnotowano wzrost wolumenu eksportu wobec roku
poprzedniego.
W 2012 r. najważniejsze w polskim eksporcie były tradycyjnie
już soki i koncentraty soków owocowych, a także owoce mrożo-
ne. W pierwszym przypadku eksport łącznie osiągnął wolumen
360,3 tys. ton, z czego aż ponad 274,5 tys. ton stanowił koncen-
trat soku jabłkowego. Natomiast owoców mrożonych wyekspor-
towano łącznie ponad 305 tys. ton, z czego najwięcej stanowiły
mrożone wiśnie – ponad 88 tys. ton, truskawki – prawie 70 tys. ton
i maliny – ponad 55 tys. ton. W eksporcie polskich warzyw prze-
tworzonych dominowały, podobnie jak w poprzednich latach,
mrożonki – niemal 392 tys. ton. Więcej niż rok wcześniej wyeks-
portowano frytek –ponad 153,7 tys. ton.
Produkcja owoców, warzyw i pieczarek jest bardzo ważnym
działem produkcji rolnej. Zajmując nie więcej niż 3 proc. użytków
rolnych, stanowi ponad 36 proc. towarowej produkcji roślinnej
i 14-15 proc. całej towarowej produkcji rolniczej.
Najwięcej w Polsce produkuje się jabłek, wiśni i owoców ja-
godowych. W zbiorach warzyw gruntowych dominuje kapusta,
marchew i cebula. W zbiorach warzyw spod osłon najwięcej pro-
dukuje się pomidorów.
Wśród sukcesów polskiego ogrodnictwa na pierwszym
miejscu należy wymienić produkcję pieczarek. Ponad 200 tys.
ton tych grzybów produkowanych rocznie daje Polsce pierw-
sze miejsce w Unii Europejskiej. Jeżeli chodzi o owoce to Polska
plasuje się na miejscu czwartym wśród unijnych producentów,
vegetables – over 150 thousand tonnes, with the largest share
of white and red cabbage – 55.1 thousand tonnes. Moreover,
Polish bulb vegetables whose exports reached 113 thousand
tonnes, with nearly 112 thousand tonnes of onion alone, to-
matoes (94 thousand tonnes) and root vegetables (over 43.6
thousand tonnes, including 25.3 thousand tonnes of carrots)
enjoyed great success abroad. In 2012, the total export volume
of fresh vegetables to all EU Member States amounted to nearly
410 thousand tonnes, as opposed to 2011, when it reached less
than 367 thousand tonnes. The remainder of Polish fresh veg-
etables exported in 2012, was delivered to the countries of the
Commonwealth of Independent States – over 226.5 thousand
tonnes, as against 218.6 thousand tonnes a year earlier.
Poland is also a major exporter of horticultural preserves.
In 2012, over 755 thousand tonnes of processed fruit were sold
abroad for 1.14 billion euros and 786.2 thousand tonnes of
processed vegetables for 588 million euros. In both cases, i.e.
exports of fruit and vegetable preserves, the export volume in-
creased compared to the previous year.
In 2012, traditional juices and fruit juice concentrates, and
also frozen fruit were the most important products in Polish ex-
ports. In the first case, the total export volume reached 360.3
thousand tonnes, of which apple juice concentrate was over
274.5 thousand tonnes. However, total exports of frozen fruit
reached over 305 thousand tonnes, of which frozen cherries ac-
counted for the largest share – over 88 thousand tonnes, straw-
berries – nearly 70 thousand tonnes, and raspberries – over 55
thousand tonnes. Exports of Polish processed vegetables were
dominated by, as in previous years, frozen products – nearly 392
thousand tonnes. As opposed to the previous year, exports of
fries increased to over 153.7 thousand tonnes.
The production of fruit, vegetables and mushrooms is a
very important sector of agricultural production. With no more
than 3 percent of arable land, it accounts for over 36 percent of
market crop output and 14-15 percent of market agricultural
W EKSPORCIE WARZYW ŚWIEŻYCH W MINIONYM ROKU DOMINOWAŁY PRZEDE WSZYSTKIM PIECZARKI (172 TYS. TON) LAST YEAR’S EXPORTS OF FRESH VEGETABLES WERE PRIMARILY DOMINATED BY MUSHROOMS (172 THOUSAND TONNES)
60 60
PRODUCENCI - EKSPORTERZY
a w przypadku warzyw na szóstym. Produkcja owoców, warzyw
i pieczarek jest podstawowym źródłem dochodów dla ok. 160 tys.
gospodarstw uprawiających je na skalę towarową. Ponadto dla
wielu tysięcy gospodarstw produkcja owoców i warzyw stanowi
uzupełniające źródło dochodów.
Zdaniem ekspertów dalszy rozwój produkcji owoców i wa-
rzyw w Polsce będzie możliwy pod warunkiem przeznaczenia
większej ilości tych produktów na eksport na rynek deserowy.
Obecnie ponad 50 proc. produkowanych owoców jest przezna-
czonych do przetwórstwa, a tylko 16 proc. jest eksportowane na
rynek owoców deserowych. Podobnie rzecz się ma z warzywami:
30 proc. wyprodukowanych warzyw gruntowych trafia do prze-
twórstwa, a tylko ok. 10 proc. jest eksportowane na rynek warzyw
przeznaczonych do bezpośredniej konsumpcji. Warto dodać, że
ceny owoców, warzyw i pieczarek na rynku produktów przezna-
czonych do bezpośredniej konsumpcji są znacznie wyższe niż
płacone w przetwórstwie.
A zatem, twierdzą eksperci, nie zaniedbując problemów prze-
twórstwa, powinno się w Polsce dynamicznie rozwijać produk-
cję owoców i warzyw przeznaczonych na rynek produktów do
bezpośredniego spożycia. Szanse rozwoju produkcji i eksportu
na tym rynku – po integracji z Unią Europejską i zniesieniu ceł,
cen wejścia oraz innych ograniczeń administracyjnych – są bar-
dzo duże i co najważniejsze – dotychczas niewykorzystane przez
polskich producentów i eksporterów.
Krajowy rynek owocowo-warzywny ma duży potencjał do
zwiększania produkcji i eksportu na rynki rozwiniętych państw
Unii Europejskiej. Dobrym przykładem na istnienie takich moż-
liwości jest rynek pieczarek, gdzie polscy producenci zajmują
czołowe miejsce jako eksporterzy we Wspólnocie. Podobne moż-
liwości są na rynku czereśni, truskawek i jabłek deserowych oraz
niektórych warzyw, np. kalafiorów i brokułów.
Bardzo ważna jest promocja owoców i warzyw produko-
wanych przez organizacje producentów na rynku krajowym,
a przede wszystkim na rynkach zagranicznych. Dla nowoczesne-
go i skutecznego marketingu i promocji możliwe jest wykorzysta-
nie funduszy Unii Europejskiej oraz funduszy krajowych.
output. Apples, cherries and berries account for the largest
share in Polish production. The harvest of field vegetables is
dominated by cabbage, carrots and onion; however, tomatoes
account for the largest share in the harvest of greenhouse veg-
etables.
Among the successes of Polish horticulture, the production
of mushrooms should be listed in the first place. With over 200
thousand tonnes of mushrooms produced annually, Poland is
a leader in the European Union in this respect. As regards fruit
and vegetables, Poland is respectively fourth and sixth among
EU producers. The production of fruit, vegetables and mush-
rooms is an essential source of income for about 160 thousand
farms growing them on a commercial scale. Moreover, the
production of fruit and vegetables is an additional source of
income for many thousands of farms.
In accordance with experts, the further development of
fruit and vegetable production in Poland will be possible, pro-
vided that more of these products will be exported to the des-
sert fruit market. Currently, over 50 percent of produced fruit is
intended for processing and only 16 percent is exported to the
dessert fruit market. The same applies to vegetables: 30 per-
cent of produced field vegetables is processed and only about
10 percent is exported to the market of vegetables intended
for direct consumption. It is worth noting that the prices of
fruit, vegetables and mushrooms are much higher in the mar-
ket of products intended for direct consumption than those
paid in the food processing industry.
Therefore, experts state that, without neglecting the prob-
lems of the food processing industry, the production of fruit
and vegetables intended for the market of products for direct
consumption should be developed dynamically in Poland. Op-
portunities for the development of production and exports in
this market – following the integration with the European Un-
ion and the abolition of customs duties, entry prices and other
administrative constraints – are very large, and most impor-
tantly – remain unexploited by Polish producers and exporters.
The domestic fruit and vegetable market has great poten-
tial to increase production and export products to the markets
of developed EU Member States. The fact that Polish produc-
ers are at the top of the mushroom market as exporters in the
Community is a good example of the existence of such oppor-
tunities. Similar possibilities exist in the market of sweet cher-
ries, strawberries and dessert apples, as well as some vegeta-
bles, such as cauliflower and broccoli.
The promotion of fruit and vegetables produced by pro-
ducer organizations in the domestic market, especially in foreign
markets, is essential. EU funds and national funds can be used to
ensure a modern and effective marketing and promotion.
TEKST BY: ANDRZEJ RATAJCZYK/MAGAZYN THE WARSAW VOICE
ZDJĘCIA PHOTOS BY: © PANTHERSTOCK/PHOTOGENICA
WIĘCEJ NIŻ ROK WCZEŚNIEJ WYEKSPORTOWANO FRYTEK – PONAD 153,7 TYS. TON AS OPPOSED TO THE PREVIOUS YEAR, EXPORTS OF FRIES INCREASED TO OVER 153.7 THOUSAND TONNES
Horse riding holidays
W
ZDJĘ
CIE
PH
OTO
BY:
© P
ANTH
ERST
OCK
/PH
OTO
GEN
ICA
Pozdrowieniaz Polski
Greetings
from Poland
Pozdrowieniaz Polski Pozdrowieniaz Polski
ZDJĘ
CIA
PH
OTO
S BY:
© P
ANTH
ERST
OCK
/PH
OTO
GEN
ICA,
FOTO
LIA