" M t trong nh ng tr ng i l n nh t c a chúng ta khi h c m t ngo i ộ ữ ở ạ ớ ấ ủ ọ ộ ạng y là chúng ta quá… thông minh và có quá nhi u kinh nghi m.ữ ấ ề ệ

Quá thông minh: vì mình không th nào ch p nh n nghe m t câu mà ể ấ ậ ộmình không hi u: c n ph i hi u m t câu nói gì tr c khi nghe ti p câu thể ầ ả ể ộ ướ ế ứ hai, n u không thì mình không bu n nghe ti p.ế ồ ếQuá kinh nghi mệ : Cu c đ i đã d y ta không nghe nh ng gì ng i khác ộ ờ ạ ữ ườnói mà ch hi u nh ng gì mà n i dung chuy n t i. N u không hi u n i ỉ ể ữ ộ ể ả ế ể ộdung, chúng ta không th l p l i l i ng i kia. Cũng vì th mà - trong giai ể ặ ạ ờ ườ ếđo n đ u h c ngo i ng - m i l n nghe m t câu ti ng Anh thì trong đ u ạ ầ ọ ạ ữ ỗ ầ ộ ế ầph i d ch ra đ c ti ng Vi t thì m i yên tâm, b ng không thì … câu y ả ị ượ ế ệ ớ ằ ấkhông có nghĩa.

Th nh ng, đ y là l i h c sinh ng ng c chi u.ế ư ấ ố ọ ữ ượ ề  Tôi bi t đ c 6 ngôn ng , trong đó có ba ngôn ng thành th o nghe nói ế ượ ữ ữ ạđ c vi t: Vi t - Anh - Pháp, và tôi th y r ng trong các ngôn ng tôi bi t thì, ọ ế ệ ấ ằ ữ ếm t cách khách quan, nghe và nói ti ng Vi t là khó nh t (vì ph ng tây, ộ ế ệ ấ ở ươkhông có ngôn ng nào mà mình đ i cao đ c a m t t thì ý nghĩa t y l iữ ổ ộ ủ ộ ừ ừ ấ ạ thay đ i: ma - má - mà - m - mã - m ). Nh ng các b n forum này, cũng ổ ạ ả ư ạ ởnh tôi, đ u không có v n đ gì c v i cái sinh ng khó vào b c nh t y!ư ề ấ ề ả ớ ữ ậ ấ ấTh nh ng nh ng th y cô d y chúng ta nghe nói ti ng Vi t ch ng ph i là ế ư ữ ầ ạ ế ệ ẳ ảnh ng v chuyên viên ngôn ng nh các th y ngo i ng mà ta h c t i các ữ ị ữ ư ầ ạ ữ ọ ạtr ng. Th y d y ti ng Vi t chúng ta là t t c nh ng ng i quanh ta t ườ ầ ạ ế ệ ấ ả ữ ườ ừngày ta ra đ i: cha m , anh ch , hàng xóm, b n bè… nghĩa là đ i đa s ờ ẹ ị ạ ạ ốnh ng ng i ch a có m t gi s ph m nào c , th m ch không có m t kháiữ ườ ư ộ ờ ư ạ ả ậ ỉ ộ ni m nào v văn ph m ti ng Vi t. Th mà ta nghe ti ng Vi t tho i mái và ệ ề ạ ế ệ ế ế ệ ảnói nh sáo. Còn ti ng Anh thì không th nh th đ c. y là vì đ i v i ư ế ể ư ế ượ Ấ ố ớ

ti ng Vi t, chúng ta h c theo ti n trình t nhiên, còn ngo i ng thì ta h c ế ệ ọ ế ự ạ ữ ọtheo ti n trình ph n t nhiên.ế ả ựT lúc sinh ra chúng ta đã nghe m i ng i nói ti ng Vi t chung quanh (mà ừ ọ ườ ế ệch ng bao gi ta ph n đ i: "tôi ch ng hi u gì c , đ ng nói n a"! M i sanh ẳ ờ ả ố ẳ ể ả ừ ữ ớthì bi t gì mà hi u và ph n đ i!). Sau m t th i gian dài t 9 tháng đ n 1 ế ể ả ố ộ ờ ừ ếnăm, ta m i nói nh ng ti ng nói đ u tiên (t ng ch m t), mà không hi u ớ ữ ế ầ ừ ữ ộ ểmình nói gì. Vài năm sau vào l p m u giáo m i h c đ c, r i vào l p 1 (sáu ớ ẫ ớ ọ ọ ồ ớnăm sau khi b t đ u nghe) m i t p vi t… Lúc b y gi , dù ch a bi t vi t ắ ầ ớ ậ ế ấ ờ ư ế ếthì mình đã nghe đ c t t c nh ng gì ng i l n nói r i (k c đi u mình ượ ấ ả ữ ườ ớ ồ ể ả ềch a hi u). Nh v y, ti n trình h c ti ng Vi t c a chúng ta là Nghe - Nói - ư ể ư ậ ế ọ ế ệ ủĐ c - Vi t. Giai đo n dài nh t là nghe và nói, r i sau đó t v ng t thêm ọ ế ạ ấ ồ ừ ự ựvào mà ta không bao gi b th i gian h c t ng . Và ng pháp (hay văn ờ ỏ ờ ọ ừ ữ ữph m) thì đ n c p 2 m i h c qua loa, mà khi qua h t trung h c thì ta đã ạ ế ấ ớ ọ ế ọquên h t 90% r i.ế ồNh ng ti n trình ta h c ti ngư ế ọ ế  Anh (hay b t c ngo i ng nào) thì hoàn ấ ứ ạ ữtoàn ng c l i.ượ ạ

Th nhìn l i xem:ử ạTr c tiên là vi t m t s ch và thêm nghĩa ti ng Vi t n u c n. K t đó, ướ ế ộ ố ữ ế ệ ế ầ ể ừh c càng nhi u t v ng càng t t, k đ n là h c văn ph m, r i l y t v ng ọ ề ừ ự ố ế ế ọ ạ ồ ấ ừ ựráp vào cho đúng v i văn ph m mà VI T thành câu! R i loay hoay s a cho ớ ạ Ế ồ ửđúng lu t! Sau đó thì t p đ c các ch y trúng đ c ch ng nào hay ch ng ậ ậ ọ ữ ấ ượ ừ ừ

y, và nhi u khi l i đ c m t âm ti ng Anh b ng m t âm ti ng Vi t! (ví d ấ ề ạ ọ ộ ế ằ ộ ế ệ ụfire, fight, five, file… đ u đ c đ c là ‘phai’ ).ề ượ ọSau đó m i t i giai đo n NÓI, mà ‘nói’ đây có nghĩa là Đ c L n Ti ng ớ ớ ạ ọ ớ ếnh ng câu mình vi t trong đ u mình, mà không th c m c ng i đ i tho i ữ ế ầ ắ ắ ườ ố ạcó hi u 'message' c a mình hay không vì mình ch lo là nói có sai văn ph mể ủ ỉ ạ hay không. Lúc b y gi m i khám phá r ng nh ng câu mình vi t thì ai ấ ờ ớ ằ ữ ếcũng hi u, nh ng khi mình nói thì ch có mình và … Th ng Đ hi u thôi, ể ư ỉ ượ ế ểcòn ng i b n x (ti ng Anh) thì ‘huh - huh’ dài c nh c cò!ườ ả ứ ế ổ ư ổSau th i gian dài th t dài, mình khám phá r ng mình t ng bi t ti ng Anh, ờ ậ ằ ừ ế ếvà nói ra thì ng i khác hi u tàm t m, nh ng khi h nói thì mình không ườ ể ạ ư ọnghe đ c gì c (nghĩa là nghe không hi u gì c ). Lúc b y gi m i t p ượ ả ể ả ấ ờ ớ ậnghe, và r i đành b cu c vì c g ng m y cũng không hi u đ c nh ng gì ồ ỏ ộ ố ắ ấ ể ượ ững i ta nóiườ .

V n đ là đó: chúng ta đã h c ti ng Anhấ ề ở ọ ế  ng c v i ti n trình t nhiênượ ớ ế ự ,

vì quá thông minh và có quá nhi u kinh nghi m. Ti n trình y làề ệ ế ấ  Vi t - ếĐ c - Nói - Ngheọ !

Vì th ,ế  mu n nghe và nói ti ng Anh, chuy n đ u tiên là ph i quên đi kinh ố ế ệ ầ ảnghi m và trí thông minh, đ tr l i tr ng thái ‘s sinh và con nít’, và đ ng ệ ể ở ạ ạ ơ ừs d ng quá nhi u ch t xám đ phân tích, lý lu n, d ch thu tử ụ ề ấ ể ậ ị ậ ! Và đây là bí quy t đ Nghe:ế ể

A. Nghe th đ ng:ụ ộ - ‘T m’ ngôn ngắ ữNghe không c n hi u: Hãy nghe! Đ ng hi u.ầ ể ừ ểB n chép vào CD m t s bài ti ng Anh (ví d t trên forum này). M i bài ạ ộ ố ế ụ ừ ỗcó th dài t 1 đ n 5 phút.ể ừ ếKhi nào b n nhà m t mình, thì m các bài đó ra v a đ nghe, và c l p điạ ở ộ ở ừ ủ ứ ặ l p l i mãi ra r nh âm thanh n n su t ngày. B n không c n đ ý đ n nó.ặ ạ ả ư ề ố ạ ầ ể ế B n c làm vi c c a mình, đánh răng, r a m t, h c bài làm bài, vào ạ ứ ệ ủ ử ặ ọinternet… v i ti ng l i nh i c a bài ti ng Anh. (th m chí, trong lúc b n ớ ế ả ả ủ ế ậ ạng cũng có th đ cho nó nói).ủ ể ểTr ng h p b n có CD player, USB player hay iPod, thì đem theo đ m ườ ợ ạ ể ởnghe khi mình có th i gian ch t - ví d : di chuy n lâu gi trên xe, đ i ai hayờ ế ụ ể ờ ợ đ i đ n phiên mình t i phòng m ch.ợ ế ạ ạ

Công vi c ‘t m ngôn ng ’ này r t quan tr ng, vì cho ta nghe đúng v i t ng ệ ắ ữ ấ ọ ớ ừâm c a m t ngôn ng l . Tai c a chúng ta b t r t nhanh m t âm quen, ủ ộ ữ ạ ủ ắ ấ ộnh ng lo i tr nh ng âm l . Ví d : N u b n nghe câu: ‘m t tr i m c cánh ư ạ ừ ữ ạ ụ ế ạ ặ ờ ọkhi chim voi truy c p chén chó’, m t câu hoàn toàn vô nghĩa, nh ng b o ậ ộ ư ảb n l p l i thì b n l p l i đ c ngay, vì b n đã quá quen v i các âm y. ạ ặ ạ ạ ặ ạ ượ ạ ớ ấNh ng khi m t ng i nói m t câu b ng ch ng y âm (nghĩa là 11 ư ộ ườ ộ ằ ừ ấâm/v n), trong ngôn ng b n ch a t ng h c, và b o b n l p l i thì b n ầ ữ ạ ư ừ ọ ả ạ ặ ạ ạkhông th nào l p l i đ c, và b o r ng… không nghe đ c! (B n có đi c ể ặ ạ ượ ả ằ ượ ạ ếđâu! V n đ là tai b n không nh n ra đ c các âm!) L i 't m ngôn ng ' đó ấ ề ạ ậ ượ ố ắ ữch là v n đ làm quen đôi tai, và sau m t th i gian (lâu đ y ch không ỉ ấ ề ộ ờ ấ ứph i vài ngày) b n sẽ b t đ c các âm c a ti ng Anh, và th y r ng âm y ả ạ ắ ượ ủ ế ấ ằ ấr t d nghe, nh ng hoàn toàn khác v i âm Vi t.ấ ễ ư ớ ệĐ ng n n lòng vì lâu ngày mình v n không phân bi t âm: hãy nh r ng ừ ả ẫ ệ ớ ằb n đã t m ngôn ng ti ng Vi t ít ra là 9 tháng liên t c ngày đêm tr c khiạ ắ ữ ế ệ ụ ướ m mi ng nói đ c ti ng nói đ u tiên và hi u đ c m t hai ti ng ng n ở ệ ượ ế ầ ể ượ ộ ế ắ

c a cha m ; và sau đó l i ti p t c 't m ngôn ng ' Vi t cho đ n 4,ủ ẹ ạ ế ụ ắ ữ ệ ế  5 năm n a!ữ

  - Nghe v i hình nh đ ngớ ả ộN u có gi thì xem m t s tin t c b ng ti ng Anh (m t đi u khuyên tránh:ế ờ ộ ố ứ ằ ế ộ ề đ ng xem ch ng trình ti ng Anh c a các đài Vi t Nam, ít ra là giai đo n ừ ươ ế ủ ệ ạđ u, vì x ng ngôn viên Vi t Nam, ph n l n, nói r t g n v i âm Vi t Nam ầ ướ ệ ầ ớ ấ ầ ớ ệ(k c pronounciation), nên mình d quen nghe, và t đó l tai mình l i ể ả ễ ừ ỗ ạh ng, v sau l i khó nghe ng i b n x nói ti ng Anh - th là ph i h c l i ỏ ề ạ ườ ả ứ ế ế ả ọ ạl n th hai!). Các hình nh đính kèm làm cho ta ‘hi u’ đ c ít nhi u n i ầ ứ ả ể ượ ề ộdung b n tin, mà không c n ph i ‘d ch’ t ng câu c a nh ng gì x ng ngôn ả ầ ả ị ừ ủ ữ ướviên nói. B n sẽ yên tâm h n, sau khi nghe 15 phút tin t c, t tóm l c l i, ạ ơ ứ ự ượ ạthì mình th y r ng mình đã n m b t đ c ph n chính y u c a n i dung ấ ằ ắ ắ ượ ầ ế ủ ộb n tin. Và đây là cách th hai đ t mả ư ể ắ  ngôn ngữ.

B. Nghe ch đ ng.ủ ộ - B n tin special englishảThu m t b n tin, và nghe l i r i chép ra nhi u ch ng nào hay ch ng n y… ộ ả ạ ồ ề ừ ừ ấnh là đ ng tra c u t đi n hay tìm hi u nghĩa v i. Đoán nghĩa trong n i ớ ừ ứ ự ể ể ộ ộdung câu, và nh l i âm thanh c a t , hay c m t đó, sau này t nó sẽ rõ ớ ạ ủ ừ ụ ừ ựnghĩa, n u tr đi tr l i hoàiế ở ở ạ .(Ngày x a, trên đài VOA, sau m i ch ng trình tôi th ng nghe m t c m ư ỗ ươ ườ ộ ụt t ng t nh : statue, statute hay statu gì đó, mà không bi t vi t th ừ ươ ự ư ế ế ếnào, tuy v n hi u đ i lo i là: hãy đ i đ y đ nghe ti p. Mãi sau này tôi m iẫ ể ạ ạ ợ ấ ể ế ớ bi t r ng thu t ng r t quen thu c y là 'stay tune', nh ng m t th i gian ế ằ ậ ữ ấ ộ ấ ư ộ ờdài, chính t c a ch y đ i v i tôi không thành v n đ !)ả ủ ữ ấ ố ớ ấ ề

- Chăm chú nghe l i m t s bài mình t ng nghe trong giai đo n ‘t m ạ ộ ố ừ ạ ắngôn ng ’ữL y l i script c a nh ng bài mình t ng nghe, đ c l i và nh l i trong ấ ạ ủ ữ ừ ọ ạ ớ ạt ng t ng l i đ c mà mình t ng nghe nhi u l n.ưở ượ ờ ọ ừ ề ầSau đó x p b n script và nghe l i đ hi u. L n này: t nhiên mình sẽ nghe ế ả ạ ể ể ầ ựrõ t ng ti ng và hi u. Tr ng h p không hi u m t t hay c m t , thì g ngừ ế ể ườ ợ ể ộ ừ ụ ừ ắ l p l i nhi u l n đúng nh mình đã nghe, sau đó l t l i script đ so sánh.ặ ạ ề ầ ư ậ ạ ể

- Nghe nhi u l n, tr c khi đ c scriptề ầ ướ ọSau đó, đ c l i script, ch y u ki m tra nh ng t mình đã nghe ho c đoán, ọ ạ ủ ế ể ữ ừ ặ

ho c nh ng t mà mình có th phát âm l i nh ng không hi u vi t và nghĩaặ ữ ừ ể ạ ư ể ế th nào. Qua vi c này, nhi u khi ta phát hi n r ng m t t mình r t quen ế ệ ề ệ ằ ộ ừ ấthu c mà t x a đ n nay mình c in trí là ph i nói m t cách nào đó, thì ộ ừ ư ế ứ ả ộth c ra c n ph i nói khác h n và phát âm nh th thì m i mong nghe đúngự ầ ả ẳ ư ế ớ và nói cho ng i khác hi u. Sau đó, x p b n script và nghe l i m t hai l n ườ ể ế ả ạ ộ ần a. (Ví d : hai ch tomb, bury, khi x a tôi c đinh ninh là sẽ phát âm là ữ ụ ữ ư ứ'tôm-b( ), b ri' - sau này nghe ch 'tum, beri' tôi ch ng hi u gì c - dù cho ơ ơ ữ ẳ ể ảtôi nghe rõ ràng là tum, beri -cho đ n khi xem script thì m i v lẽ!)ế ớ ỡ

- H c hát ti ng Anh, và hát theo trong khi ngheọ ếCh n m t s bài hát mà mình thích, tìm lyrics c a nó r i v a nghe v a ọ ộ ố ủ ồ ừ ừnhìn lyrics. Sau đó h c thu c lòng và hát song song v i ca sĩ, và g ng phát ọ ộ ớ ắâm cũng nh gi t c đ và tr ng đ cho đúng. Khi nào bu n bu n cũng ư ữ ố ộ ườ ộ ồ ồcó th t hát cho mình nghe (n u không có gi ng t t và hát sai gi ng m t ể ự ế ọ ố ọ ộtí cũng không sao, vì ch y u là t p phát âm, t c đ , tr ng đ và âm đi u ủ ế ậ ố ộ ườ ộ ệti ng Anh).ếVà nói cho đúng gi ng (qua hát) cũng là m t cách giúp mình sau này nh y ọ ộ ạtai h n khi nghe, vì th ng th ng ngôn ng trong các bài hát khó nghe ơ ườ ườ ữh n nh ng câu nói bình th ng r t nhi u.ơ ữ ườ ấ ề

Tr c khi t m d ng topic này, tôi mu n nói thêm m t đi u.ướ ạ ừ ố ộ ềCó b n b o r ng hi n nay mình ch a hi u, nên c g ng nghe nhi u cũng ạ ả ằ ệ ư ể ố ắ ềvô ích, đ mình h c thêm, khi nào có nhi u t v ng đ hi u r i thì lúc đó ể ọ ề ừ ự ể ể ồsẽ t p nghe sau.ậNghĩ nh th làư ế  HOÀN TOÀN SAI. Chính vì b n ch a hi u nên m i c n ạ ư ể ớ ầnghe nhi u h n nh ng ng i đã hi u. Mu n bi t b i thì ph i nh y xu ng ề ơ ữ ườ ể ố ế ơ ả ả ốn c, không th l y lý do r ng vì mình không th n i nên trên b h c ướ ể ấ ằ ể ổ ở ờ ọcho h t lý thuy t r i thì m i nh y xu ng, và sẽ bi t b i! Ch a bi t b i mà ế ế ồ ớ ả ố ế ơ ư ế ơxu ng n c thì sẽ u ng n c và ng p th đ y, nh ng ph i thông qua u ngố ướ ố ướ ộ ở ấ ư ả ố n c và ng p th nh th thì m i hy v ng bi t b iướ ộ ở ư ế ớ ọ ế ơ .Mu n bi t b i, thì ph i nh y xu ng n c, và nh y khi ch a bi t b i. Chínhố ế ơ ả ả ố ướ ả ư ế ơ vì ch a bi t b i nên m i c n nh y xu ng n c.ư ế ơ ớ ầ ả ố ướMu n bi t nghe và hi u ti ng Anh thì ph i nghe ti ng Anh, nghe khi ch a ố ế ể ế ả ế ưhi u gì c ! Và chính vì ch a hi u gì nên c n ph i nghe nhi u.ể ả ư ể ầ ả ề

C. NGHE B NG TAIẰKhi tôi b o r ng chúng ta g p tr ng i khi h c ngo i ng vì thông minh và ả ằ ặ ở ạ ọ ạ ữ

có nhi u kinh nghi m, có ng i cho r ng đó là nói theo nghĩa bóng. Không ề ệ ườ ằph i đâu, tôi nói theo nghĩa đen đó! Qua s ki n sau (và anh/ch /em (ACE) ả ự ệ ịch c ch n cũng t ng g p nh ng tr ng h p t ng t ) ACE sẽ th y ngay. ắ ắ ừ ặ ữ ườ ợ ươ ự ấM t ng i b n t ng d y Anh Văn Trung Tâm Ngo i Ng v i tôi, sau này ộ ườ ạ ừ ạ ở ạ ữ ớsang đ nh c Mỹ. Anh cùng đi v i đ a con 7 tu i, ch a bi t m t ch ị ư ở ớ ứ ổ ư ế ộ ữti ng Anh nào. 11 năm sau tôi g p l i hai cha con t i Hoa Kỳ. Con anh nói ế ặ ạ ạvà nghe ti ng Anh không khác m t ng i Mỹ chính c ng.ế ộ ườ ốTrong khi đó anh nói ti ng Anh tuy l u loát h n x a, nh ng rõ ràng là m t ế ư ơ ư ư ộng i n c ngoài nói ti ng Mỹ. Khi xem ch ng trình hài trên TV, con anh ườ ướ ế ươc i đúng v i ti ng c i n n trong ch ng trình, trong khi đó anh và tôi ườ ớ ế ườ ề ươnhi u khi không hi u h nói gì đáng c i: rõ ràng là kỹ năng nghe c a con ề ể ọ ườ ủanh h n anh r i! Đi u này ch ng t r ng khi sang Mỹ, anh đã có kinh ơ ồ ề ứ ỏ ằnghi m v ti ng Anh, và ‘khôn’ h n con anh vì bi t nhi u kỹ thu t, ệ ề ế ơ ế ề ậph ng pháp h c ti ng Anh, nên ti p t c h c ti ng Anh theo ti n trình ươ ọ ế ế ụ ọ ế ếph n t nhiên; trong khi con anh, vì không ‘thông minh’ b ng anh, và thi u ả ự ằ ếkinh nghi m, nên đã h c ti ng Anh theo ti n trình t nhiên mà không theo ệ ọ ế ế ựm t ph ng pháp c th nào đ h c vocabulary, grammar, listening, ộ ươ ụ ế ể ọspeaking cả.

- Đi vào c th t v ng Anhụ ể ừ ự(Nh ng phân tích sau đây là đ thuy t ph c ACE đi vào ti n trình t nhiên ữ ể ế ụ ế ự- và đi u này đòi h i ph i xóa b cái ph n x lâu ngày c a mình là h c theoề ỏ ả ỏ ả ạ ủ ọ ti n trình ng c - và công vi c xóa b cái ph n x sai này l i làm cho ta ế ượ ệ ỏ ả ạ ạm t thêm thì gi . ACE đ c đ tin vào ti n trình t nhiên, ch không ph i ấ ờ ọ ể ế ự ứ ảđ nh nh ng phân tích ‘tào lao’ này, khi n l i b tr ng i thêm trong quá ể ớ ữ ế ạ ị ở ạtrình nâng cao kỹ năng c a mình.ủ

- Xóa b kinh nghi m nghe nguyên âmỏ ệ

Ti ng Anh là ti ng ph âm.ế ế ụ Ti ng Anh ch y u là ngôn ng đa âm:ế ủ ế ữ

M t t th ng có nhi u âm. Tai chúng ta đã ‘b đi u ki n hóa’ đ nghe âm ộ ừ ườ ề ị ề ệ ểti ng Vi t. Ti ng Vi t là lo i ti ng đ n âm, vì th , m i ti ng là m t âm và ế ệ ế ệ ạ ế ơ ế ỗ ế ộâm ch y u trong m t t là nguyên âm. Đ i m t nguyên âm thì không còn ủ ế ộ ừ ổ ộlà t đó n a: ‘ma, mi, m ’ không th hoán chuy n nguyên âm cho nhau, vì ừ ữ ơ ể ểba t có ba nghĩa hoàn toàn khác nhau. M c khác, ti ng Vi t không bao gi ừ ặ ế ệ ờ

có ph âm cu i t . Ngay c nh ng ch mà khi vi t có ph âm cu i, thì ụ ố ừ ả ữ ữ ế ụ ống i vi t cũng không đ c ph âm cu i; ví d : trong t ‘hát’, nguyên âm ườ ệ ọ ụ ố ụ ừm i là ‘át’, h( )-át, ch không ph i là h( )-á-t( ), trong khi đó t ‘fat’ ti ng ớ ờ ứ ả ờ ơ ừ ếAnh đ c đ c là f( )-a-t( ), v i ph âm ‘t’ rõ ràng.ượ ọ ờ ờ ớ ụTrong ti ng Vi t h u nh không có nh ng t v i hai ph âm đi k ti p ế ệ ầ ư ữ ừ ớ ụ ế ế(ngoài tr ch và tr - nh ng th c ra, ch và tr cũng có th thay b ng 1 ph âmừ ư ự ể ằ ụ duy nh t) vì th , tai c a m t ng i Vi t Nam = ch a bao gi làm quen v i ấ ế ủ ộ ườ ệ ư ờ ớngo i ng - không th nh n ra hai ph âm k ti p. Do đó, mu n cho ng i ạ ữ ể ậ ụ ế ế ố ườVi t nghe đ c m t ti ng n c ngoài có nhi u ph âm k ti p, thì ph i ệ ượ ộ ế ướ ề ụ ế ế ảthêm nguyên âm ( ) vào gi a các ph âm; ví d : Ai-x -len; Mat-x -c -va.ơ ữ ụ ụ ơ ơ ơV i kinh nghi m (ph n x ) đó, m t khi ta nghe ti ng Anh, ta ch đ i nghe ớ ệ ả ạ ộ ế ờ ợcho đ các nguyên âm nh mình NHÌN th y trong ký âm (phonetic signs), ủ ư ấvà không bao gi nghe đ c c . Ví d : khi h c t America ta th y rõ ràng ờ ượ ả ụ ọ ừ ấtrong ký âm: (xin l i vì không th ghi phonetic signs vào trang này) ‘ -me-ỗ ể ơri-k ’, nh ng không bao gi nghe đ b n âm c , th là ta cho r ng h ‘nu tơ ư ờ ủ ố ả ế ằ ọ ố ch ’. Trong th c t , h đ c đ c , nh ng trong m t t đa âm (trong khi ữ ự ế ọ ọ ủ ả ư ộ ừvi t) thì ch đ c đúng nguyên âm d u nh n (stress) - n u m t t có quá ế ỉ ọ ở ấ ấ ế ộ ừnhi u âm thì thêm m t âm có d u nh n ph (mà cũng có th b qua) - cònề ộ ấ ấ ụ ể ỏ nh ng âm khác thì ph i đ c h t các PH ÂM, còn nguyên âm thì sao cũng ữ ả ọ ế Ụđ c (m c đích là làm rõ ph âm). Có th chúng ta ch nghe: _me-r-k, hay ưọ ụ ụ ể ỉcao l m là _me-r -k, và nh th là đ , vì âm ‘me’ và t t c các ph âm đ u ắ ơ ư ế ủ ấ ả ụ ềhi n di n. B n sẽ th c m c, nghe v y thì làm sao hi u? Th trong ti ng ệ ệ ạ ắ ắ ậ ể ế ếVi t khi nghe ‘Mỹ’ (h t) không có gì tr c và sau c , thì b n hi u ngay, t i ệ ế ướ ả ạ ể ạsao c n ph i đ b n âm là -mê-ri-k b n m i hi u đó là ‘Mỹ’?ầ ả ủ ố ơ ơ ạ ớ ểTóm l i: hãy nghe ph âm, đ ng chú ý đ n nguyên âm, tr âm có stress!ạ ụ ừ ế ừ

M t ví d khác: t interesting! Tôi t ng đ c h i, t này ph i đ c là in-t -ộ ụ ừ ừ ượ ỏ ừ ả ọ ơres-ting hay in-t -ris-ting m i đúng? Ch ng cái nào đúng, ch ng cái nào sai ơ ớ ẳ ẳc .ảNh ng l i đ t v n đ sai! T này ch y u là nói ‘in’ cho th t rõ (stress) r iư ố ặ ấ ề ừ ủ ế ậ ồ sau đó đ c cho đ các ph âm là ng i ta hi u, vì ng i b n x ch nghe ọ ủ ụ ườ ể ườ ả ứ ỉcác ph âm ch không nghe các nguyên âm kia; nghĩa là h nghe: in-trstng; ụ ứ ọvà đ rõ các ph âm k ti p thì h có th nói in-tr(i)st(i)ng; in - ể ụ ế ế ọ ểtr( )st( )ng; in-tr(e)st( )ng. Mà các âm (i)( ), đ làm rõ các ph âm, thì ơ ơ ư ơ ể ụr t nh và nhanh đ n đ không rõ là âm gì n a. Trái l i, n u đ c to và rõ ấ ỏ ế ộ ữ ạ ế ọin-tris-ting, thì ng i ta l i không hi u vì d u nh n l i sang 'tris'!ườ ạ ể ấ ấ ạT đó, khi ta phát âm ti ng Anh (nói và nghe là hai ph n g n li n nhau - ừ ế ầ ắ ề

khi nói ta phát âm sai, thì khi nghe ta sẽ nghe sai!) thì đi u t i quan tr ng làề ố ọ ph âm, nh t là ph âm cu i. L y l i ví d tr c: các t fire, fight, five, file ụ ấ ụ ố ấ ạ ụ ướ ừph i đ c đ c l n l t là fai- ( )r; fai-t( ); fai-v( ), và fai- ( )l, thì ng i ả ượ ọ ầ ượ ơ ơ ơ ơ ườta m i hi u, còn đ c 'fai' thôi thì không ai hi u c .ớ ể ọ ể ảV i t ‘girl’ ch ng h n, thà r ng b n đ c g -rôl / g -r l (dĩ nhiên ch nh nớ ừ ẳ ạ ằ ạ ọ ơ ơ ơ ỉ ấ g thôi), sai h n v i ký âm, thì ng i ta hi u ngay, vì có đ r và l, trong khi ơ ẳ ớ ườ ể ủđó đ c đúng ký âm là ‘g :l’ hay b m t l (g ) thì h hoàn toàn không hi u ọ ơ ỏ ấ ơ ọ ểb n nói gì; mà có hi u chăng n a, thì cũng do context c a câu ch không ạ ể ữ ủ ứph i là do b n đã nói ra t đó.ả ạ ừ

- Xóa b kinh nghi m nghe âm Vi tỏ ệ ệCác nguyên âm Vi t và Anh không h gi ng nhau. M t âm r t rõ trong ệ ề ố ộ ấti ng Anh sẽ r t nhoè v i m t l tai ng i Vi t, và m t âm r t rõ trong ế ấ ớ ộ ỗ ườ ệ ộ ấti ng Vi t thì r t nhoè trong l tai ng i Anh (ng i b n x nói ti ng ế ệ ấ ỗ ườ ườ ả ứ ếAnh). Ví d : Khi b n nói: “Her name’s H ng!” B n đ c t H ng th t rõ! ụ ạ ươ ạ ọ ừ ươ ậTh m chí la lên th t to và nói th t ch m thì ng i y v n không nghe ra. Vìậ ậ ậ ậ ườ ấ ẫ ‘ ’ đ i v i h là âm r t nhoè. Nh ng nói là ‘Hu-ôn-gh( )’ h nghe rõ ngay;ươ ố ớ ọ ấ ư ơ ọ t đó ta ph i hi u h khi nói đ n cô Huôngh ch đ ng đòi h i h nói tên ừ ả ể ọ ế ứ ừ ỏ ọH ng nh ng i Vi t (ph i m t vài năm!).ươ ư ườ ệ ả ấ

T ng t nh v y, không có nguyên âm ti ng Anh nào gi ng nh nguyên ươ ư ư ậ ế ố ưâm ti ng Vi t. N u ta đ ng hóa đ cho d mình, là ta sẽ không nghe đ c ế ệ ế ồ ể ễ ượh nói, vì th gi i này không quan tâm gì đ n cách nghe c a ng i Vi t ọ ế ớ ế ủ ườ ệNam đ i v i ngôn ng c a h .ố ớ ữ ủ ọVí d : âm ‘a’ trong ‘man’ thì không ph i là ‘a’ hay ‘ê’ hay ‘a-ê’ hay ‘ê-a’ ti ng ụ ả ếVi t, mà là m t âm khác h n, không h có trong ti ng Vi t. Ph i nghe hàngệ ộ ẳ ề ế ệ ả trăm l n, ngàn l n, th m chí hàng ch c ngàn l n m i nghe đúng âm đó, và ầ ầ ậ ụ ầ ớr t rõ! y là ch a nói âm ‘a’ trong t này, đ c phát âm khác nhau, gi a ấ Ấ ư ừ ượ ữm t c dân England (London), Scotland, Massachusetts (Boston), Missouri, ộ ưTexas!Cũng th , âm ‘o’ trong ‘go’ không ph i là ‘ô’ Vi t Nam, cũng ch ng ph i là ô-ế ả ệ ẳ ảu (nh cách phiên âm x a) hay -u (nh cách phiên âm hi n nay), l i càng ư ư ơ ư ệ ạkhông ph i là ‘âu’, mà là m t âm khác h n ti ng Vi t. Phát âm là ‘gô’, ‘g u’ ả ộ ẳ ế ệ ơhay ‘gâu’ là nhòe h n, và do đó nh ng t d nh ‘go’ cũng là v n đ đ i v iẳ ữ ừ ễ ư ấ ề ố ớ chúng ta khi nó đ c nói trong m t câu dài, n u ta không t p nghe âm ‘ô’ ượ ộ ế ậc a ti ng Anh đúng nh h nói.ủ ế ư ọ

M t âm nhòe thì không có v n đ gì, nh ng khi ph i nghe m t đo n dài ộ ấ ề ư ả ộ ạkhông ng ng ngh thì ta sẽ b r i ngay.ư ỉ ị ốĐây cũng là do m t kinh nghi m tai h i xu t phát t vi c ti p thu ki n ộ ệ ạ ấ ừ ệ ế ếth c. Trong quá trình h c các âm ti ng Anh, nhi u khi giáo viên dùng âm ứ ọ ế ềVi t đ so sánh cho d hi u, r i mình c xem đó là ‘chân lý’ đ không thèmệ ể ễ ể ồ ứ ể nghĩ đ n n a. Ví d , mu n phân bi t âm (i) trong sheep và ship, thì giáo ế ữ ụ ố ệviên nói r ng I trong sheep là ‘I dài’ t ng t nh I trong ti ng B c: ít; còn Iằ ươ ự ư ế ắ trong ship là I ng n, t ng t nh I trong ti ng Nam: ít - ích. Th là ta cho ắ ươ ự ư ế ếr ng mình đã nghe đ c I dài và I ng n trong ti ng Anh r i, nh ng th c ằ ượ ắ ế ồ ư ựch t là ch a bao gi nghe c ! L i so sánh y đã t o cho chúng ta có m t ý ấ ư ờ ả ố ấ ạ ộni m sai l m; thay vì xem đ y là m t ch d n đ mình nghe cho đúng âm, ệ ầ ấ ộ ỉ ẫ ểthì mình l i ti p thu m t đi u sai!ạ ế ộ ềTrong ti ng Anh không có âm nào gi ng âm I b c ho c I nam c ! B ng ế ố ắ ặ ả ằch ng: ‘eat’ trong ti ng Anh thì hoàn toàn không ph i là ‘ít’ trong ti ng ứ ế ả ếVi t, đ c theo gi ng b c, và ‘it’ trong ti ng Anh hoàn toàn không ph i là ‘ít’ ệ ọ ọ ắ ế ảtrong ti ng Vi t, đ c theo gi ng nam! Vì th , ph i xóa b nh ng kinh ế ệ ọ ọ ế ả ỏ ữnghi m lo i này, và ph i nghe tr c ti p thôi!ệ ạ ả ự ế

- Xóa b kinh nghi m nghe b ng ch vi tỏ ệ ằ ữ ếN u ta h i m t em bé: cháu nghe b ng gì? Thì nó sẽ tr l i: Nghe b ng tai! ế ỏ ộ ằ ả ờ ằN u ta b o: “Cháu ph i nghe b ng m t c !” Ch c em bé t ng ta … trêu ế ả ả ằ ắ ơ ắ ưởcháu! Th nh ng đi u x y ra cho nhi u ng i h c ti ng n c ngoài là ế ư ề ả ề ườ ọ ế ướNghe B ng M t!ằ ắTh nhìn l i xem. Trong giai đo n đ u ti p xúc v i ti ng Anh, khi ta nghe ử ạ ạ ầ ế ớ ếm t ng i nói: “I want a cup of coffee!”. T c t c, chúng ta th y xu t hi n ộ ườ ứ ố ấ ấ ệcâu y d i d ng ch Vi t trong trí mình, sau đó mình d ch câu y ra ti ngấ ướ ạ ữ ế ị ấ ế Vi t, và ta HI U! Ta Nghe b ng M T, n u câu y không xu t hi n b ng ệ Ể ằ Ắ ế ấ ấ ệ ằch vi t trong đ u ta, ta không Th y nó, thì ta … Đi c!ữ ế ầ ấ ế

Cách h c ti ng Anh hi u qu cho ng i m i b t đ u luy nọ ế ệ ả ườ ớ ắ ầ ệ nghe

Sau này, khi ta có trình đ cao h n, thì ta hi u ngay l p t c ch không c n ộ ơ ể ậ ứ ứ ầph i suy nghĩ lâu. Th nh ng ti n trình cũng ch ng khác nhau bao nhiêu, ả ế ư ế ẳta v n còn th y ch xu t hi n và d ch, cái khác bi t y là ta vi t và d ch ẫ ấ ữ ấ ệ ị ệ ấ ế ịr t nhanh, nh ng t m t âm thanh phát ra cho đ n khi ta hi u thì cũng ấ ư ừ ộ ế ểthông qua ba b c: vi t, d ch, hi u. Khi ta đi đ n m t trình đ nào đó, thì ướ ế ị ể ế ộ ộtrong giao ti p không có v n đ gì c , vì các câu r t ng n, và ba b c đó ế ấ ề ả ấ ắ ướđ c 'process' r t nhanh nên ta không b tr ng i, nh ng khi ta nghe m t ượ ấ ị ở ạ ư ộbài dài, thì sẽ lòi ra ngay, vì sau hai, ba, b n câu liên t c 'processor' trong ố ụđ u ta không còn đ thì gi đ làm ba công vi c đó.ầ ủ ờ ể ệ

Trong lúc n u m t ng i nói b ng ti ng Vi t thì ta nghe và hi u ngay, ế ộ ườ ằ ế ệ ểkhông ph i vi t và d ch (t i vì ngày x a khi ta h c ti ng Vi t thì quá trình ả ế ị ạ ư ọ ế ệlà nghe thì hi u ngay, ch không thông qua vi t và d ch, v l i, n u mu n ể ứ ế ị ả ạ ế ốd ch, thì d ch ra ngôn ng nào?), và ng i nói có nhanh cách m y thì cũng ị ị ữ ườ ấkhông th nào v t cái kh năng duy nh t c a chúng ta là 'nghe b ng tai'.ể ượ ả ấ ủ ằ

Vì th , m t s sinh viên c m th y r ng mình t p nghe, và đã nghe đ c, ế ộ ố ả ấ ằ ậ ượnh ng nghe m t vài câu thì ph i b m ‘stop’ đ m t th i gian ch t - nh ư ộ ả ấ ể ộ ờ ế ưcomputer ng ng m i s l i m t tí đ process khi nh n quá nhi u l nh - ư ọ ự ạ ộ ể ậ ề ệr i sau đó nghe ti p; nh ng n u nghe m t di n gi nói liên t c thì sau vài ồ ế ư ế ộ ễ ả ụphút sẽ ‘đi c’. T đó, ng i sinh viên nói r ng mình ‘đã t i tr n r i, không ế ừ ườ ằ ớ ầ ồth nào ti n xa h n n a! Vì th gi i này không stop cho ta có gi hi u k p’!’ể ế ơ ữ ế ớ ờ ể ịT nh ng nh n xét trên, m t trong vi c ph i làm đ nâng cao kỹ năng ừ ữ ậ ộ ệ ả ểnghe, y xóa b kinh nghi m Nghe b ng M t, mà tr l i giai đo n Nghe ấ ỏ ệ ằ ắ ở ạ ạb ng Tai, (h u h t các du h c sinh n c ngoài, sau khi làm ch m t ằ ầ ế ọ ở ướ ủ ộngo i ng r i t trong n c, đ u th y ‘đau đ n và nhiêu khê’ l m khi bu cạ ữ ồ ừ ướ ề ấ ớ ắ ộ ph i b thói quen nghe b ng m t đ tr l i v i tr ng thái t nhiên là nghe ả ỏ ằ ắ ể ở ạ ớ ạ ựb ng tai! Có ng i m t c 6 tháng cho đ n 1 năm m i tàm t m v t qua).ằ ườ ấ ả ế ớ ạ ượ

- Xóa b kinh nghi m nghe b ng c u trúc văn ph mỏ ệ ằ ấ ạKhi nghe ai nói, ta vi t m t câu vào đ u, và s a cho đúng văn ph m, r i ế ộ ầ ử ạ ồm i d ch, và sau đó m i hi u! Ví d . Ta nghe ‘iwanago’ thì vi t trong đ u làớ ị ớ ể ụ ế ầ ‘I want to go’, xong r i m i d ch và hi u; n u ch a vi t đ c nh th , thì ồ ớ ị ể ế ư ế ượ ư ếiwanago là m t âm thanh vô nghĩa.ộTh nh ng, n u ta nghe l n đ u tiên m t ng i nói m t câu h ng ngày: ế ư ế ầ ầ ộ ườ ộ ằigotago, ta không th nào vi t đ c thành câu đ c, và vì th ta không ể ế ượ ượ ếhi u. B i vì th c t , câu này hoàn toàn sai văn ph m. M t câu đúng văn ể ở ự ế ạ ộph m ph i là ‘I am going to go’ ho c chí ít là ‘I have got to go’. Và nh th , ạ ả ặ ư ếđúng ra thì ng i nói, dù có nói t c đ , cũng ph i nói ho c: I'm gona go; ườ ố ộ ả ặho c I’ve gota go (ti ng Anh không th b ph âm), ch không th là I ặ ế ể ỏ ụ ứ ểgotta go!Th nh ng trong th c t cu c s ng ng i ta nói nh th , và hi u rõ ràng, ế ư ự ế ộ ố ườ ư ế ểb t ch p m i lu t văn ph m. Văn ph m xu t phát t ngôn ng s ng, ch ấ ấ ọ ậ ạ ạ ấ ừ ữ ố ứkhông ph i ngôn ng s ng d a trên lu t văn ph m. Vì th ta cũng ph i ả ữ ố ự ậ ạ ế ảbi t nghe mà hi u; còn c đem văn ph m ra mà tra thì ta sẽ kh ng mãi. ế ể ứ ạ ự(Tôi đang nói v kỹ năng nghe, còn làm sao vi t m t bài cho ng i khác ề ế ộ ườđ c thì l i là v n đ khác!)ọ ạ ấ ề

Tóm l i, trong ph n chia s này, tôi ch mu n nh c v i ACE r ng, ạ ầ ẻ ỉ ố ắ ớ ằhãy NGHE ĐI U NG I TA NÓI, CH Đ NG NGHE ĐI U MÌNH MU N Ề ƯỜ Ứ Ừ Ể ỐNGHE, và mu n đ c nh v y, thìố ượ ư ậ  HÃY NGHE B NG TAI, Đ NG NGHE Ằ ỪB NG M T!Ằ Ắ Hai bài tr c đây, tôi nói v vi c nghe ‘âm thanh’ c a ti ng Anh, có nghĩa làướ ề ệ ủ ế làm sao phân bi t đ c các âm v i nhau đ n n i, dù không hi u câu y nóiệ ượ ớ ế ỗ ể ấ gì, cũng có th l p l i đúng l i ng i ta nói ra (câu càng dài thì kỹ năng ể ặ ạ ờ ườnghe c a mình càng cao). Dĩ nhiên, có nh ng ng i đ c ‘l tai âm nh c’ ủ ữ ườ ượ ỗ ạthiên phú nên phân bi t âm thanh r t nhanh. Ví d em Wendy Võ, m t nhi ệ ấ ụ ộđ ng g c Vi t t i North Carolina (tên Vi t Nam là Võ th Ng c Di m). Năm ồ ố ệ ạ ệ ị ọ ễnay em m i 8 tu i mà đã nói đ c 11 th ti ng và so n 45 b n nh c.ớ ổ ượ ứ ế ạ ả ạEm có kh năng l p l i m t câu nói b ng b t c ngôn ng nào trên th ả ặ ạ ộ ằ ấ ứ ữ ếgi i, mà không c n hi u nghĩa. Th nh ng th ng th ng, ng i ta ph i ớ ầ ể ế ư ườ ườ ườ ảm t nhi u th i gian đ phân bi t các âm trong m t ngôn ng m i, tuy ấ ề ờ ể ệ ộ ữ ớnhiên T T C M I NG I đ u có kh năng này, b ng ch ng là không Ấ Ả Ọ ƯỜ ề ả ằ ứm t ng i nào trên trái đ t (tr ng i đi c) là không th nghe và nói ngônộ ườ ấ ừ ườ ế ể ng m đ c a mình.ữ ẹ ẻ ủ N u th i gian qua, các b n đã l ng nghe âm thanh ti ng Anh thôi, thì đ n ế ờ ạ ắ ế ếnay, h n b n đã nh n th y r ng b ng d ng có m t s t hay c m t mình ẳ ạ ậ ấ ằ ỗ ư ộ ố ừ ụ ừnghe rõ ràng h n x a, đ c bi t là nh ng con s và nh ng danh t riêng ơ ư ặ ệ ữ ố ữ ừ(c a các nhân v t, các đ a danh … ), và nh ng t mình đã quen thu c. Có ủ ậ ị ữ ừ ộ

nh ng đo n b n nghe m t th i gian dài 5-15 phút (nh trên TV) r i b ng ữ ạ ạ ộ ờ ư ồ ỗth y mình ‘hi u’ c b n n i dung ch ng trình đó.ấ ể ơ ả ộ ươNh th là các b n đã nghe ti ng Anh. Nh ng dù mu n dù không, khi nghe ư ế ạ ế ư ốm t ngôn ng mà ch nghe âm thanh thôi, thì cũng gi ng nh mình nghe ộ ữ ỉ ố ưnh c (không l i), hay nghe ti ng gió, ti ng chim. N u ch nghe nh th thì ạ ờ ế ế ế ỉ ư ếkhông đáng b công, vì ngôn ng c t là đ truy n tin (truy n m t thông ỏ ữ ố ể ề ề ộtin). N u ta không n m đ c thông tin bên d i âm thanh phát ra b ng ế ắ ượ ướ ằti ng Anh, thì k nh chúng ta không ‘nghe’ đ c ti ng Anh.ế ể ư ượ ếVì th , đi u chúng ta c n h c l i tr c h t là nghe ti ng Anh (nh m t âm ế ề ầ ọ ạ ướ ế ế ư ộthanh thu n túy) đ ti n đ n b c sau cùng (mà bình th ng ng i h c ầ ể ế ế ướ ườ ườ ọngo i ng xem là b c đ u tiên), y là ‘nghe’ ti ng Anh, theo nghĩa là ạ ữ ướ ầ ấ ế‘hi u’ m t thông tin.ể ộ

Vì th , sau hai bài đ nói v cách nghe ti ng Anh, hôm nay tôi sẽ đi sâu ế ể ề ếh n, y là ‘nghe’ ti ng Anh, theo nghĩa là n m b t n i dung c a thông tin ơ ấ ế ắ ắ ộ ủqua m t chu i âm thanh b ng ti ng Anh.ộ ỗ ằ ế

NGHE TI NG ANH VÀ "Ế NGHE" TI NG ANHẾ- "Nghe" trong ng c nhữ ảTôi t ng nh c đi nh c l i r ng đ ng bao gi tra t đi n khi mình nghe m từ ắ ắ ạ ằ ừ ờ ừ ể ộ di n t . Đi u ch y u là nghe và l p l i đ c nh ng âm thanh đã nghe, r iễ ừ ề ủ ế ặ ạ ượ ữ ồ d n d n hi u đ c m t t m i, khi nó xu t hi n trong nhi u n i dung ầ ầ ể ượ ộ ừ ớ ấ ệ ề ộkhác nhau (n u c năm mình m i nghe t đó m t l n, có nghĩa là t y ế ả ớ ừ ộ ầ ừ ấkhông thông d ng và, trong giai đo n này, ta không c n ph i b n tâm đ n ụ ạ ầ ả ậ ếnó!). Ví d : b n nghe nhi u l n (âm thanh) ‘oubou’ mà không hi u nghĩa, ụ ạ ề ầ ể

l n l t trong nh ng câu sau:ầ ượ ữ  + To play the ‘oubou’ you need to have strong arms.  + The ‘oubou’ is considered one of the most difficult instruments to play.  + The ‘oubou’ is very difficult to play, because Karen must force air at very high pressure into the tiny double reed.L n đ u tiên, b n ch ng bi t âm ‘oubou’ ch cái gì, nh ng vì đi v i play nênầ ầ ạ ẳ ế ỉ ư ớ b n đoán r ng đó là m t cái gì đ ‘ch i’. Nh th là đã ‘hi u’ m t cách ạ ằ ộ ể ơ ư ế ể ột ng quát.ổL n 2, v i t ‘instrument’ b n bi t r ng đó là cái đ ‘ch i’ nh ng không ầ ớ ừ ạ ế ằ ể ơ ưph i là trong th thao, mà là trong âm nh c.ả ể ạL n th ba, v i c m t ‘must force air’ thì ta bi t r ng đó là m t nh c c ầ ứ ớ ụ ừ ế ằ ộ ạ ụth i h i (khí nh c) ch không ph i là nh c c dây hay gõ… Và ta t m hi u ổ ơ ạ ứ ả ạ ụ ạ ểnh th , mà không c n bi t ph i vi t th nào, cho đ n khi đ c câu sau ư ế ầ ế ả ế ế ế ọ(ch ng h n):ẳ ạ  The oboe looks very similar to the clarinet, but sounds very different!Th là ta bi t đ c rõ ràng đó là m t nh c khí t ng t nh clarinet, và t ế ế ượ ộ ạ ươ ự ư ừmà ta nghe là ‘oubou’ thì đ c vi t là oboe (và ta đ c đúng ngay ch không ượ ế ọ ức n ph i tra t đi n!)ầ ả ừ ểPs: Đây cũng là v n đ ‘hi u’ m t t . Chúng ta có c m giác r ng n u d ch ấ ề ể ộ ừ ả ằ ế ịđ c ti ng y ra là ta hi u ngay, th nh ng không có gì sai cho b ng. N u ượ ế ấ ể ế ư ằ ếb n h c theo quá trình ng c, nghĩa là kh i s bi t t y d i d ng ch ạ ọ ượ ở ự ế ừ ấ ướ ạ ữvi t, b n sẽ tra t đi n và đ c là: kèn ô-boa! B n th y hài lòng vì mình đã ế ạ ừ ể ọ ạ ấhi u! Nh ng th c ra, n u b n không ph i là m t nh c sĩ, thì ‘kèn ô-boa’ ể ư ự ế ạ ả ộ ạcũng ch ng thêm gì trong ki n th c b n.ẳ ế ứ ạNgay trong ti ng m đ , ta có th hài lòng v i khái ni m m h v m t t , ế ẹ ẻ ể ớ ệ ơ ồ ề ộ ừnh ng khi h c ngo i ng thì ta có cái c m giác sai l m là ph i tr l i v i tư ọ ạ ữ ả ầ ả ở ạ ớ ừ m đ m i g i là hi u. Đ i v i tôi, nightingale là m t lo i chim có ti ng hótẹ ẻ ớ ọ ể ố ớ ộ ạ ế hay và th ng hót vào ban đêm, còn có d ch ra là ‘s n ca’ hay ‘h a mi’ thì ườ ị ơ ọcũng b ng th a, vì tôi ch a bao gi th y và bi t chim ‘s n ca’ hay ‘h a mi’. ằ ừ ư ờ ấ ế ơ ọTh m chí không bi t là có ph i m t loài chim hay hai loài chim khác nhau, ậ ế ả ộvì c hai t đ u đ c d ch là nightingale.ả ừ ề ượ ị - Nghe trong toàn b b i c nhộ ố ảTa th ng nghĩ r ng: ‘m t t thì có m t nghĩa nh t đ nh’. Hoàn toàn sai.ườ ằ ộ ừ ộ ấ ịTh tra t ‘tiêu c c’ trong t đi n: negative. Nh th , ‘m t cán b tiêu c c’ ử ừ ự ừ ể ư ế ộ ộ ựph i đ c d ch là ‘a negative cadre’! N u c m t ti ng Vi t có ý nghĩa rõ ả ượ ị ế ụ ừ ế ệràng thì c m t d ch ra ti ng Anh (nh trên) là hoàn toàn vô nghĩa! Nói ụ ừ ị ế ưcách khác: khi ng i Anh nói ‘negative’, thì ng i Vi t hi u là ‘tiêu c c’; ườ ườ ệ ể ựnh ng khi ng i Vi t nói ‘tiêu c c’, thì ng i Anh không th hi u là ư ườ ệ ự ườ ể ể‘negative.’T đó ta không th nào hi u đúng nghĩa m t t ti ng Anh n u không đ t ừ ể ể ộ ừ ế ế ặvào trong b i c nh c a nó. Ví d : n u không đ ý r ng câu chuy n x y ra ố ả ủ ụ ế ể ằ ệ ả

Anh hay Mỹ, thì khi nghe t corn ta có th hi u sai: Anh là lúa mì, và ở ở ừ ể ể Ở Mỹ là b p!ở ắ

N u th y m t ng i m n p bình xăng lên mà nói ‘Oh my! No more gas’ thìế ấ ộ ườ ở ắ ta hi u ngay r ng ‘gas’ chính là ‘xăng’, m c dù tr c đó mình có th h c: ể ằ ặ ướ ể ọpetrol hay gasoline m i là xăng, còn gas có nghĩa là khí đ t!ớ ốMà nhi u khi b i c nh rõ đ n n i, ng i ta dùng m t t sai mình cũng ề ố ả ế ỗ ườ ộ ừhi u đúng. B n c th đ n cây xăng, m bình và nói: đ cho tôi 30.000 ể ạ ứ ử ế ở ổd u! Tôi cam đoan là ng i ta không th c m c gì c và sẽ đ XĂNG ch ầ ườ ắ ắ ả ổ ứkhông đ D U vào xe b n; cao l m là trong 100 l n, thì m t l n ng i ta ổ Ầ ạ ắ ầ ộ ầ ườnh c l i: đ xăng ph i không? B n nói là D u ng i ta v n hi u là Xăng. ắ ạ ổ ả ạ ầ ườ ẫ ểVà trong ti ng Anh cũng th ! B n sẽ hi u m t t trong toàn b b i c nh ế ế ạ ể ộ ừ ộ ố ảc a nó.ủ

- Nghe v i t t c giai đi u c a câuớ ấ ả ệ ủTrong ph n đ u tôi nói r ng khi ‘nghe’ m t câu, ch y u là làm sao n m ầ ầ ằ ộ ủ ế ắb t đ c thông tin c a chu i âm thanh y. Nói cách khác, ngôn ng có ắ ượ ủ ỗ ấ ữnhi m v là truy n tin. Nh ng ngoài nhi m v truy n tin thì còn m t ệ ụ ề ư ệ ụ ề ộnhi m v th hai, vô cùng quan tr ng, y là nhi m v truy n c m (truy n ệ ụ ứ ọ ấ ệ ụ ề ả ềm t tình c m). M t câu nói giao ti p h ng ngày, luôn chuy n t i m t ph nộ ả ộ ế ằ ể ả ộ ầ c a th t tình (= b y tình c m con ng i, ch không ph i là b tình ph ủ ấ ả ả ườ ứ ả ị ụđâu: h , n , ai, l c, ái, , d c).ỉ ộ ạ ố ụVì th , cao đ , t c đ , c ng đ c a câu nói, tr ng đ (đ dài) và d u ế ộ ố ộ ườ ộ ủ ườ ộ ộ ấnh n c a m t t , có th là đi u mình c n ph i ‘nghe’ cùng m t lúc v i các ấ ủ ộ ừ ể ề ầ ả ộ ớâm thanh đ c phát ra, th m chí nghe âm đi u là chính. N u không thì ta ượ ậ ệ ếhi u sai, ho c không hi u gì c . Đ ng t ng r ng khi ta nghe đ c t ể ặ ể ả ừ ưở ằ ượ ừ‘hate’ là ta hi u ngay: ghét!ểVì d nghe m t cô gái nói v i m t c u trai: I hate you! Câu này không ph i ụ ộ ớ ộ ậ ảlúc nào cũng là ‘Em ghét anh'! Nói v i m t ng đi u nào đó thì có th hi u ớ ộ ữ ệ ể ểlà: Tôi căm thù anh; hay Thôi, đ tôi yên; hay Anh làm tôi b c mình; ho c ể ự ặtrái l i: Anh làm em c m đ ng quá; th m chí: Em yêu anh quá ch ng ạ ả ộ ậ ừch ng!ừVà cách nh n câu cũng th .ấ ếVí d trong câu sau đây:ụI didn’t say Paul stole my watch!N u ng i nói nh n m nh các t theo 7 khác nhau, m i cách nh n m t t ế ườ ấ ạ ừ ỗ ấ ộ ừ( I - didn’t - say - Paul - stole - my - watch ) thì nghĩa sẽ khác nhau hoàn toàn:I didn’t say Paul stole my watch! (Somebody else said that!)I didn’t say Paul stole my watch! (No! I didn't act like that)I didn’t say Paul stole my watch! (I disclosed by another way, but I didn't SAY) v.v..

Khi h c ti ng Vi t, chúng ta nghe toàn b giai đi u, nên hi u (và nói đúng) ọ ế ệ ộ ệ ểcao đ c a m t t (nói đúng các d u); th nh ng khi m t ng i n c ộ ủ ộ ừ ấ ế ư ộ ườ ướngoài h c ti ng Vi t, chúng ta ph i kh công gi i thích cho h lên gi ng, ọ ế ệ ả ổ ả ọ ọxu ng gi ng, u n gi ng nh th nào đ nói các d u s c, huy n, n ng, h i -ố ọ ố ọ ư ế ể ấ ắ ề ặ ỏ ngã (do h c nghe b ng tai nên ng i Nam và ng i Trung đ ng hóa? trong ọ ằ ườ ườ ồkhi ng i B c phân bi t chúng rõ ràng).ườ ắ ệVì th , ng c l i, khi nghe ti ng Anh, c n ph i nghe toàn b âm đi u đ ế ượ ạ ế ầ ả ộ ệ ển m b t nh ng tình c m bên d i câu nói.ắ ắ ữ ả ướ

Nghe v i c giai đi u, mình sẽ hi u (và sau này sẽ dùng) nh ng câu hay ớ ả ệ ể ữthành ng m t cách chính xác nh ng i b n ng , mà không c n ph i d chữ ộ ư ườ ả ữ ầ ả ị ra. Ví d : các câu ng n nh : Oh my God! Look at this! Ho c No way! Ho c ụ ắ ư ặ ặYou're joking/kidding! V i gi ng đi u khác nhau, nh ng câu nói h ng ngàyớ ọ ệ ữ ằ đó có th đ c hi u là m t ti ng khen hay chê, thán ph c hay th t v ng, ể ượ ể ộ ế ụ ấ ọb ng lòng hay b t bình, ch p thu n hay t ch i!ằ ấ ấ ậ ừ ốVà t đó, mình sẽ bi t đ i x khi dùng ti ng Anh cho đúng nghĩa, ch ừ ế ố ử ế ứkhông ch đúng văn ph m. Ví d , khi ti p m t nhân v t quan tr ng đ n ỉ ạ ụ ế ộ ậ ọ ếcông ty b n, b n chu n b nói m t câu m i r t trân tr ng và đúng nghi ạ ạ ẩ ị ộ ờ ấ ọth c (formal): Would you please (to) take a seat? Th nh ng b n căng ứ ế ư ạth ng đ n đ nói theo m t âm đi u nào đó khi n ng i kia b c mình v i ẳ ế ộ ộ ệ ế ườ ự ớb n (mà b n không h bi t), vì ng r ng b n di u c t ng i ta! Th là ạ ạ ề ế ỡ ằ ạ ễ ợ ườ ếh ng c m t cu c đàm phán.ỏ ả ộ ộThà r ng b n nói đ n s : Sit down! V i m t gi ng hòa nhã, thái đ tôn ằ ạ ơ ơ ớ ộ ọ ộtr ng, c ch l ch thi p và n c i n ng h u, thì không ai l m b n! Trái l i,ọ ử ỉ ị ệ ụ ườ ồ ậ ầ ạ ạ nói câu r t formal trên kia, v i thái đ căng th ng và gi ng nói c c c n (vì ấ ớ ộ ẳ ọ ộ ằs nói sai!), thì tai h i h n nhi u.ợ ạ ơ ề

- Nghe v i nh ng gì m t t bao hàmớ ữ ộ ừNgôn ng dùng đ truy n tin, nh ng đ ng th i cũng truy n c m. Vì th , ữ ể ề ư ồ ờ ề ả ếm i danh t v a ch đ nh m t cái gì c th (denotation), v a kèm theo m tỗ ừ ừ ỉ ị ộ ụ ể ừ ộ tình c m (connotation). Các t this gentleman, this man, this guy, this ả ừrascal đ u có m t denotation nh nhau là m t ng i nam nào đó, nh ng ề ộ ư ộ ườ ưconnotation thì hoàn toàn khác; cũng nh đ i v i m t ng i n nào đó ta ư ố ớ ộ ườ ữcó th dùng: a lady, a woman, a girl, a whore. Cùng m t t nh communismể ộ ừ ư ch ng h n.ẳ ạ

Khi h c ti ng Anh, mu n nâng cao v n t v ng thì ta c h c nhi u t đ ngọ ế ố ố ừ ự ố ọ ề ừ ồ nghĩa (synonyms). Th nh ng, không bao gi có synonyms đích th c c : ế ư ờ ự ảch t ng đ ng trong denotation ch connotation hoàn toàn khác (và ỉ ươ ươ ứcũng vì th mà không bao gi có hai t hoàn toàn có nghĩa gi ng nhau haiế ờ ừ ố ở ngôn ng khác nhau: mother/father không hoàn toàn là cha/m - và ữ ẹmummy/daddy không hoàn toàn là ba/má; vì tình c m đính kèm v i các tả ớ ừ

y khác h n gi a ng i Vi t và ng i Anh). "Nghe" ti ng Anh, chính là bi tấ ẳ ữ ườ ệ ườ ế ế nghe nh ng connotations trong các thu t ng mình nghe.ữ ậ ữ

Cho đ n nay, tôi ch đ ngh các b n nghe tin t c. Nh ng đó là giai đo n ế ỉ ề ị ạ ứ ư ạnghe đ quen v i các âm. Trong giai đo n ‘nghe’ ti ng Anh này, ph i b t ể ớ ạ ế ả ớgi nghe tin t c mà xem phóng s ho c các phim truy n. Trên th gi i, các ờ ứ ự ặ ệ ế ớspeakers c a các ch ng trình tin t c bu c ph i nói v i thái đ neutral, ủ ươ ứ ộ ả ớ ộnghĩa là không đ c dùng t kèm theo tình c m, và không đ c x lý âm ượ ừ ả ượ ửđi u đ nói lên tình c m c a mình, vì th h nói r t d nghe, nh ng ch ệ ể ả ủ ế ọ ấ ễ ư ỉnghe tin t c thôi thì ta b sót m t ph n khá ch y u trong ti ng Anh.ứ ỏ ộ ầ ủ ế ế

- Nghe b ng trái tim đ c m đi u h c mằ ể ả ề ọ ảVà cu i cùng, đ i v i các b n mu n đi th t sâu vào ti ng Anh, thì có th ố ố ớ ạ ố ậ ế ểph i h p t t c các kỹ năng đ hi u nh ng đi u ti m tàng bên d i ngôn ố ợ ấ ả ể ể ữ ề ề ướng giao ti p; và đi u này h ng đ n cách nghe văn h c. M i ngôn ng ữ ế ề ướ ế ọ ọ ữđ u g i lên m t cái gì đó v t lên trên t ng . Vì th , thi ca là m t ngôn ề ợ ộ ượ ừ ữ ế ộng đ c bi t. Ng i Vi t nào, dù thích hay không thích, v n c m đ c ữ ặ ệ ườ ệ ẫ ả ượngôn ng c a thi ca. Do đó, mu n nâng cao kỹ năng ‘nghe’ ti ng Anh c a ữ ủ ố ế ủmình thì c n t p nghe nh ng bài th .ầ ậ ữ ơCho đ n nay, khó tìm nh ng bài th audio, nh ng không ph i là không có. ế ữ ơ ư ảT p nghe đ c th , d n d n, chúng ta sẽ c m đ c cái tinh túy c a ti ng ậ ọ ơ ầ ầ ả ượ ủ ếAnh, t đó ta c m đ c vì sao cùng m t t t ng mà di n đ t cách này thì ừ ả ượ ộ ư ưở ễ ạ'hay' h n cách kia. B y gi ta m i có quy n nói: tôi đã ‘nghe’ đ c ti ng ơ ấ ờ ớ ề ượ ếAnh.Ví d , khi mu n ng i ta c m nh n ti ng gió mùa thu, thì Xuân Di u đã s ụ ố ườ ả ậ ế ệ ửd ng âm ‘r’ trong bài “Đây Mùa Thu T i”:ụ ớNh ng lu ng run r y rung rinh láữ ồ ẩT ng t nh v y Robert L. Stevenson vi t trong The Windươ ự ư ậ ếI saw you toss the kites on highAnd blow the birds about the sky;And all around I heard you pass,Like ladies’ skirts across the grass..Tác gi đã làm cho ta c m đ c làn gió hiu hiu v i các âm ‘r’ và ‘s’ n i ti p ả ả ượ ớ ố ếvà quy n vào nhau trong câu cu i, kèm v i hình nh đ c đáo c a váy các ệ ố ớ ả ộ ủm nh ph l t qua trên c (đi u mà ng i Vi t Nam hoàn toàn không có ệ ụ ướ ỏ ề ườ ệkinh nghi m, vì m i nét yêu ki u đ u g n li n v i tà áo dài).ệ ọ ề ề ắ ề ớ

Cách h c ti ng Anh hi u qu cho ng i m i b t đ u luy nọ ế ệ ả ườ ớ ắ ầ ệ nghe

K T LU N:Ế ẬTôi đã b t đ u g i ý nghe ti ng Anh đ r i đi đ n v n đ ‘nghe’ ti ng Anh. ắ ầ ợ ế ể ồ ế ấ ề ếTuy nhiên, tôi l p l i, nh ng gì tôi nói ch là lý thuy t, và không có lý ặ ạ ữ ỉ ếthuy t nào có th làm cho b n nghe đ c ti ng Anh. Cách duy nh t y là ế ế ạ ượ ế ấ ấb n ph i t mình nghe và rút ra nh ng ph ng pháp thích h p v i xu ạ ả ự ữ ươ ợ ớh ng, kinh nghi m và s thích c a mình.ướ ệ ở ủQua lo t bài này, tôi luôn đ phá cách nghe d a trên vi t và d ch. Th ạ ả ự ế ị ếnh ng, nh ng đi u tôi cho là tr ng i, nhi u khi l i có ích cho b n, vì ư ữ ề ở ạ ề ạ ạnh ng th y không c n tr mà còn giúp b n nh ng c t móc đ bám vào. ữ ứ ấ ả ở ạ ữ ộ ểVâng. N u các b n th y vi c đ c script, ho c h c t v ng, ho c vi t thành ế ạ ấ ệ ọ ặ ọ ừ ự ặ ếcâu và tra t đi n - nh v n làm t tr c đ n nay - giúp cho b n nghe và ừ ể ư ẫ ừ ướ ế ạhi u nhanh h n thì c s d ng ph ng pháp c a mình.ể ơ ứ ử ụ ươ ủTôi ch nh c l i m t đi u này:ỉ ắ ạ ộ ềT t c nh ng tr giúp đó cũng gi ng nh chi c phao cho ng i t p b i. ấ ả ữ ợ ố ư ế ườ ậ ơKhi t p b i, nhi u ng i c n có m t cái phao đ bám vào cho d n i, t đóậ ơ ề ườ ầ ộ ể ễ ổ ừ b o d n xu ng n c mà t p b i. Và không ít ng i b i gi i đã kh i s nhạ ạ ố ướ ậ ơ ườ ơ ỏ ở ự ư th . B n cũng v y, có th nh ng cách nghe t tr c đ n gi (nhìn script - ế ạ ậ ể ữ ừ ướ ế ờh c t - ki m tra văn ph m) giúp b n nh ng c t ch c ch n đ bám vào màọ ừ ể ạ ạ ữ ộ ắ ắ ể nghe.

V y thì xin nh r ng:ậ ớ ằ  Chi c phao giúp cho b n n i, nh ng không giúp cho b n bi t b i. Đ n m t ế ạ ổ ư ạ ế ơ ế ộgiai đo n nào đó, chính chi c phao l i c n tr b n và không cho b n b i ạ ế ạ ả ở ạ ạ ơtho i mái. Hãy v t cái phao s m ch ng nào hay ch ng n y, n u không nó ả ứ ớ ừ ừ ấ ếtr thành m t tr ng i cho b n khi b n mu n b i nhanh và xa.ở ộ ở ạ ạ ạ ố ơHãy v t nh ng ch vi t khi nghe nói, nhanh ch ng nào hay ch ng y, n u ứ ữ ữ ế ừ ừ ấ ế

không chúng sẽ c n tr b n và b n không bao gi th c s 'nghe' đ c ả ở ạ ạ ờ ự ự ượti ng Anh "ế