TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 1
LỊCH SỬ CHÙA AM
LỊCH SỬ CHÙA AM
2
Saùch naøy chæ kính bieáu, khoâng baùn!
Quùy baïn ñoïc coù theå thænh saùch taïi TU
VIEÄN CHÔN NHÖ. AÁn baûn ñieän töû ñöôïc ñaêng taïi
trang web:
http://www.thuvienthaythonglac.net
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 3
TRÖÔÛNG LAÕO THÍCH THOÂNG LAÏC
(Ghi laïi theo gia phaû doøng hoï Leâ)
NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO
TU VIEÄN CHÔN NHÖ
(1802 – 2009)
LỊCH SỬ CHÙA AM
4
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 5
CChhùùaa AAmm
Hình 1
CHUØA AM ñôn sô vaùch lieáp, môùi xaây
caát laïi vaøo naêm 1976, naèm giöõa khu röøng lieãu
thieàn xanh töôi traøn ñaày boùng maùt.
CHUØA AM ngaøy xöa chæ laø moät tuùp leàu tranh
vôùi moät coát töôïng Phaät Thích Ca Maâu Ni baèng
LỊCH SỬ CHÙA AM
6
ñaát seùt do anh em muïc ñoàng vaø oâng sô chuùng
toâi kheùo tay laøm ra. Ngaøy nay coát töôïng aáy ñaõ bò
giaëc Phaùp caøn queùt ñaäp phaù tan naùt laøm maát
moät di chöùng lòch söû, thaät ñaùng tieác.
CHUØA AM ngaøy nay laø moät cô sôû tu hoïc
daïy theo ñuùng nhöõng lôøi ñöùc Phaät, vì theá noù coù
taùm lôùp hoïc ñaïo ñöùc ñeå ñaøo taïo nhöõng con
ngöôøi höõu duyeân töø phaøm phu trôû thaønh nhöõng
baäc Thaùnh Hieàn. Taâm nhöõng baäc naøy luoân luoân
BAÁT ÑOÄNG tröôùc caùc AÙC PHAÙP vaø caùc CAÛM
THOÏ.
CHUØA AM ngaøy nay laø moät cô sôû giaùo duïc
ñaøo taïo ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû cuûa Phaät
giaùo, soáng khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø
khoå taát caû chuùng sinh, neân noù ñöôïc xaây döïng
kieân coá ngaên naép, saïch ñeïp, veä sinh theo kieán
truùùc khoa hoïc taân tieán. Vôùi vieäc laøm naøy laø ñeå
baûo veä moät di tích lòch söû laâu ñôøi.
CHUØA AM ngaøy nay muoán laøm ñöôïc nhö
vaäy thì phaûi coù nhieàu nhaân söï cuøng chung nhau
moät chí höôùng, moät yù chí saét ñaù, gaëp khoù khaên
gian nan khoâng chuøn böôùc thì môùi mong laøm
moät vieäc vó ñaïi naøy.
CHUØA AM cuõng hieåu moïi vieäc ñeàu do
duyeân nhaân quaû phöôùc baùu cuûa moïi ngöôøi, neáu
moïi ngöôøi khoâng ñuû phöôùc baùu thì CHUØA AM duø
coù muoán cuõng khoâng laøm neân ñöôïc, vì vieäc laøm
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 7
naøy laø mang laïi söï lôïi ích cho loaøi ngöôøi, cho
neân laøm ñöôïc hay khoâng ñeàu do phöôùc cuûa moïi
ngöôøi chôù khoâng phaûi do ngöôøi chuû tröông.
Ngöôøi chuû tröông laøm vieäc lôïi ích naøy hoï
khoâng chuøn böôùc tröôùc nhöõng söï khoù khaên,
gian khoå luùc naøo hoï cuõng vöôït leân vaø tieáp tuïc
laøm. Hoï nghó raèng: ñôøi hoï laøm chöa xong thì caùc
theá heä ñôøi sau seõ noái tieáp chí höôùng ñoù maø
khoâng bao giôø boû cuoäc. Vôùi yù chí kieân cöôøng saét
ñaù nhö vaäy thì vieäc laøm naøy CHUØA AM seõ thaønh
coâng.
LỊCH SỬ CHÙA AM
8
Hình 2. Queâ höông toâi
Queâ höông khuaát boùng hoaøng hoân
Treân soâng soùng nöôùc gôïi buoàn loøng ai
Taûn Ñaø
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 9
Thư ngỏ
ÔÛ ñaây chuùng toâi vieát lòch söû Chuøa
Am laø vieát veà nhöõng nhaân vaät coù tinh thaàn
yeâu nöôùc, coù yù chí kieân cöôøng baát khuaát
choáng giaëc ngoaïi xaâm, vì theá chuùng toâi ñaõ
ghi nhaän trong yù ñònh moät caùch roõ raøng vaø
cuï theå.
LỊCH SỬ CHÙA AM
10
Vieát lòch söû laø phaûi noùi roõ hai phaàn:
tinh thaàn vaø vaät chaát.
˗ Phaàn moät laø noùi veà tinh thaàn: neáu
noùi veà tinh thaàn laø noùi leân ñöôøng loái caùch
thöùc, phöông phaùp, ñaïo ñöùc cuûa Chuøa Am
ñeå daãn daét moïi ngöôøi trôû thaønh nhöõng con
ngöôøi toát coù ích cho baûn thaân, cho xaõ hoäi,
cho coäng ñoàng. Phaàn naøy raát quan troïng khi
noùi veà lòch söû Chuøa Am, neáu phaàn naøy vieát
khoâng roõ raøng thì Chuøa Am chæ coù caùi voû
haøo nhoaùng beân ngoaøi maø thoâi.
˗ Phaàn hai laø phaàn noùi veà nhöõng
nhaân vaät: Noùi roõ nhöõng nhaân vaät trong
Chuøa Am ñaõ thöøa keá noái tieáp laøm neân
nhöõng trang söû coù ích cho ñôøi cho ñaïo.
Coù vieát ñöôïc nhö vaäy môùi goïi laø vieát
lòch söû, coøn vieát lòch söû chæ coù neâu teân nhöõng
nhaân vaät lòch söû thì ñoù laø vieát lòch söû giaùo
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 11
khoa cho hoïc sinh hoïc chöù khoâng theå laø ngöôøi
vieát lòch söû.
Chuùng toâi raát ñaén ño suy nghó khi caàm
buùt vieát nhöõng trang söû Chuøa Am. Neáu
noùi nhieàu veà tinh thaàn thì laøm loaõng nhöõng
nhaân vaät lòch söû laøm cho ngöôøi ñoïc bò phaân
taâm, nhaân vaät lòch söû bò rôøi raïc. Coøn neáu noùi
nhieàu veà nhaân vaät thì moïi ngöôøi cho raèng ñoù
ngaõ maïn khoe khoang. Bieát laøm sao cho vöøa
loøng ngöôøi ñoïc. Vì theá, chuùng ta haõy vöôït
leân hai yù kieán naøy thì môùi vieát söû ñöôïc. Khi
vieát söû laø phaûi trung thöïc vôùi söû, vieát ñuùng
söï thaät ñoù laø ñieàu quan troïng nhaát cuûa ngöôøi
vieát söû. Nhaát laø nhaân vaät vieát söû laïi laøm
moät vò truï trì Chuøa Am thì laøm sao traùnh
khoûi nhöõng lôøi pheâ bình chæ trích “Ngaõ
maïn”.
LỊCH SỬ CHÙA AM
12
Hình 3
Neáu khoâng phaûi vò truï trì Chuøa Am
thì khoâng theå naøo vieát lòch söû Chuøa Am
ñöôïc. Ngöôøi beân ngoaøi khoâng theå hieåu roõ
töøng vieäc laøm vaø haønh ñoäng ñaáu tranh cuoäc
caùch maïng choáng ngoaïi xaâm vaø phong kieán
cuûa nhöõng nhaân vaät Chuøa Am.
Tröôùc khi döùt lôøi chuùng toâi xin quyù vò
vui loøng boû qua cho nhöõng ñieàu maø chuùng toâi
vieát chöa ñöôïc ñaày ñuû vaø coøn thieáu soùt raát
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 13
nhieàu, vì tröôùc kia chuùng toâi khoâng nghó ñeán
ngaøy nay ghi laïi boä söû Chuøa Am, nhöng
giôø naøy môùi thaáy söï thieáu soùt cuûa mình coøn
quaù nhieàu, mong quyù vò tha thöù. Chuùng toâi
thaønh kính tri aân quyù vò.
Kính ghi,
Tröôûng Laõo Thích Thoâng Laïc
LỊCH SỬ CHÙA AM
14
Hình 4. Luõy tre laøng queâ Vieät Nam
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 15
ĐĐôôii nnéétt
ggiiớớii tthhiiệệuu
vvềề CChhùùaa AAmm
Chuøa Am baèng tre laù ngheøo naøn ngaøy naøo,
nhöng ñeán hoâm nay coù nhieàu thay ñoåi, caùc thaát ñeå tu sinh ôû tu hoïc ñöôïc xaây döïng baèng gaïch kieân coá, ñoù laø ñeå giöõ gìn baûo quaûn daøi laâu nhöng vaãn coøn giöõ nguyeân saéc thaùi moäc maïc, ñôn sô, bình dò, ngaên naép, saïch ñeïp, coù
LỊCH SỬ CHÙA AM
16
töøng khu nam nöõ rieâng bieät vaø trình ñoä tu hoïc thaáp cao roõ raøng.
Nhöng hình aûnh CHUØA AM coøn ghi khaéc maõi trong traùi tim cuûa nhieàu ngöôøi. Tuy raèng ñôn giaûn, bình dò, nhöng nôi ñaây laø nôi xuaát phaùt nhöõng con ngöôøi yeâu nöôùc choáng laïi giaëc Phaùp, choáng laïi cheá ñoä phong kieán trieàu Nguyeãn baát coâng ñaøn aùp noâng daân vaø caùc phong traøo yeâu nöôùc. Nôi ñaây ñaùnh daáu nhöõng trang söû oai huøng cuûa nhöõng con ngöôøi yeâu nöôùc, yeâu daân toäc, luoân luoân baát khuaát, kieân cöôøng, gan daï tröôùc theá löïc ñaøn aùp cuûa beø luõ tay sai nguïy quaân, nguïy quyeàn. Nôi ñaây ñaùnh daáu moät goùc nhoû cho cuoäc ñaáu tranh baát khuaát cuûa toaøn daân, giaønh ñoäc laäp thaéng lôïi veà tay nhaân daân.
Ngaøy nay, nôi ñaây cuõng laø nôi ñaøo taïo nhieàu ngöôøi soáng coù ñaïo ñöùc khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå chuùng sinh ñeå ñem laïi söï soáng bình an, yeâu thöông cho nhau; ñeå ñem laïi söï soáng khoâng coøn xung ñoät vaø chieán tranh nöõa.
Ngaøy nay, nôi ñaây cuõng daïy ngöôøi taäp luyeän laøm chuû sinh, giaø, beänh, cheát. Vì sinh, giaø, beänh, cheát laø boán noãi khoå ñau cuûa kieáp ngöôøi. Boán noãi khoå ñau cuûa kieáp ngöôøi ai cuõng ñeàu bieát, nhöng khoâng bieát laøm caùch naøo thoaùt boán khoå ñau ñoù neân ñaønh phaûi soáng treân ñau khoå.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 17
Hình 5
Bôûi vaäy, cuoäc soáng con ngöôøi chæ cöôøi ra nöôùc maét ñeå gaéng göôïng soáng cho qua ngaøy, chôù thaät ra laø moät noãi ñau khoå. Duø ai coù keâu la, reân xieát, traùch trôøi, oaùn ngöôøi nhöng khoâng ai giuùp ai ñöôïc, vì ñoù laø nhaân quaû cuûa moãi ngöôøi töï mình ñaõ taïo ra thì töï mình phaûi gaët haùi vaø gaùnh chòu.
Cho neân, nhöõng ngöôøi khoâng hieåu bieát töôûng ñau khoå laø do ngöôøi khaùc ñem ñeán cho mình, chôù thaät söï ñau khoå chính hoï töï taïo ra cho hoï, thì laøm sao ai daùm cöùu
LỊCH SỬ CHÙA AM
18
giuùp hoï, duø ñoù laø Thaàn, Thaùnh, Tieân, Phaät cuõng khoâng daùm cöùu giuùp.
Suy ra choã naøy, chuùng ta môùi bieát vieäc caàu sieâu, caàu an toaøn laø nhöõng vieäc laøm muø quaùng, meâ tín, laïc haäu.
Xeùt veà luaät nhaân quaû, khi haønh ñoäng nhaân naøo thì phaûi gaët laáy quaû naáy, duø coù troán traùnh treân trôøi hay chui xuoáng ñaùy bieån cuõng khoâng thoaùt khoûi.
Khi hoïc ñaïo ñöùc soáng khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå chuùng sinh thì chuùng ta hieåu bieát raát roõ nhaân quaû, vì theá muoán vöôït thoaùt ra nhaân quaû thì chæ coù taâm ly duïc ly aùc phaùp. Taâm ñaõ ly duïc ly aùc phaùp thì coøn ñaâu nhaân quaû chi phoái taâm chuùng ta ñöôïc; thì coøn ñaâu taâm chuùng ta giaän hôøn, buoàn phieàn ñau khoå nöõa; thì coøn ñaâu taâm chuùng ta lo aâu, saàu muoän, thöông gheùt ngöôøi naøy ngöôøi khaùc. Coù ñuùng nhö vaäy khoâng thöa quyù vò!?
Bôûi vaäy, nhöõng ngöôøi ñaõ ly duïc ly aùc phaùp laø nhöõng ngöôøi ñaõ laøm chuû taâm mình, maø ñaõ laøm chuû taâm mình thì taâm mình luoân luoân BAÁT ÑOÄNG, THANH
THAÛN, AN LAÏC VAØ VOÂ SÖÏ. Taâm tu taäp ñeán ñaây thì chaám döùt cuoäc haønh trình tu haønh theo Phaät giaùo, vì ñoù laø giaûi thoaùt hoaøn toaøn.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 19
Hình 6. Trôøi, maây, nöôùc, caây coû baát ñoäng laø chaân lyù giaûi thoaùt
Cho neân cuoäc ñôøi tu haønh theo ñaïo Phaät chæ coù baáy nhieâu TAÂM BAÁT ÑOÄNG ñoù maø thoâi. Khi taâm baát ñoäng thì chaúng caàn phaûi tu phaùp moân naøo nöõa caû.
Khi taâm BAÁT ÑOÄNG, THANH THAÛN, AN LAÏC
VAØ VOÂ SÖÏ laø luùc ñoù chuùng ta môùi nhaäp TÖÙ THAÙNH
ÑÒNH, coøn neáu chöa ñaït ñöôïc taâm ñoù thì chaúng bao giôø nhaäp TÖÙ THAÙNH ÑÒNH ñöôïc. Cho neân, ngöôøi naøo chöa ñöôïc taâm BAÁT ÑOÄNG maø noùi nhaäp TÖÙ THAÙNH
ÑÒNH laø nhöõng ngöôøi löøa ñaûo noùi doái, gaït ngöôøi. Phaät phaùp raát roõ raøng ai noùi sai mình ñeàu bieát caû, cho neân khoù coù ai doái gaït ñöôïc.
Khi taâm BAÁT ÑOÄNG, THANH THAÛN, AN LAÏC
VAØ VOÂ SÖÏ thì taâm nhaäp TÖÙ THAÙNH ÑÒNH ñaâu coøn khoù khaên, chæ caàn taùc yù ra leänh thì ngay ñoù töùc khaéc thaân taâm lieàn nhaäp vaøo caùc taàng THIEÀN ÑÒNH theo yù mình muoán. Bôûi vaäy, THIEÀN ÑÒNH ñaâu phaûi laø phaùp
LỊCH SỬ CHÙA AM
20
ñeå tu taäp, maø noù laø phaùp moân ÑEÅ NHAÄP, cho neân noù laø keát quaû cuûa phaùp moân TÖÙ NIEÄM XÖÙ, ngoaøi phaùp moân TÖÙ NIEÄM XÖÙ ñi tìm THIEÀN ÑÒNH thì khoâng bao giôø coù THIEÀN ÑÒNH.
THIEÀN ÑÒNH cuûa ñaïo Phaät laø phaùp moân giaønh cho nhöõng ngöôøi TAÂM BAÁT ÑOÄNG ñeå nhaäp, chôù khoâng phaûi ñeå cho moïi ngöôøi tu taäp.
Ngöôøi naøo chöa hieåu bieát môùi môû THIEÀN
ÑÖÔØNG ñeå daïy ngöôøi tu taäp THIEÀN ÑÒNH laø nhöõng ngöôøi chöa bieát THIEÀN ÑÒNH cuûa Phaät giaùo. Nhö caùc tröôøng thieàn ôû Trung Quoác, Laøo, Mieán Ñieän, Thaùi Lan, Campuchia vaø Vieät Nam hieän nay daïy ngöôøi tu taäp laø khoâng theo lôøi ñöùc Phaät daïy, neân caùc vò toå sö thieàn daïy ngöôøi tu THIEÀN ÑÒNH baèng caùch öùc cheá taâm nhö phaùp moân tham coâng aùn, tham thoaïi ñaàu hoaëc baèng caùch nieäm Phaät nhaát taâm, baèng caùch bieát voïng lieàn buoâng, baèng caùch nöông vaøo cô buïng phình xeïp, v.v..
Phaät giaùo daïy chuùng ta ly duïc ly aùc phaùp laø ñeå ñaït taâm BAÁT ÑOÄNG, chôù khoâng daïy chuùng ta tu taäp THIEÀN ÑÒNH theo kieåu öùc cheá yù thöùc ñeå yù thöùc khoâng coøn khôûi nieäm. Khi yù thöùc khoâng coøn khôûi nieäm caùc thieàn sö cho ñoù laø THIEÀN ÑÒNH. THIEÀN ÑÒNH nhö vaäy laø moät ñieàu daïy sai ñöôøng loái tu taäp THIEÀN cuûa Phaät giaùo, bieán Phaät giaùo thaønh taø giaùo ngoaïi ñaïo.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 21
Hình 7. Vaïn vaät baát ñoäng laø thieàn ñònh
Chuùng toâi xin nhaéc laïi quyù vò moät laàn nöõa: THIEÀN ÑÒNH cuûa ñaïo Phaät giaùo laø THIEÀN ÑÒNH ñeå nhaäp, ñeå laøm chuû thaân taâm, chôù khoâng phaûi ñeå tu taäp nhö ngöôøi ta nghó töôûng vaø kieán giaûi, khieán cho ngöôøi tu taäp THIEÀN ÑÒNH caøng xa lìa Phaät giaùo.
Taâm quyù vò coøn ñoäng chöa ly duïc ly aùc phaùp maø muoán tu taäp THIEÀN ÑÒNH thì THIEÀN ÑÒNH ñoù laø THIEÀN ÑÒNH TÖÔÛNG cuûa caùc taø sö ngoaïi ñaïo. Bôûi caùc sö thaày Trung Quoác thieáu söï hieåu bieát nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät neân kieán giaûi THIEÀN ÑÒNH cuûa Phaät trôû thaønh TAØ THIEÀN, TAØ ÑÒNH cuûa ngoaïi ñaïo.
Nhöõng ngöôøi taâm chöa BAÁT ÑOÄNG laø nhöõng ngöôøi taâm chöa ly duïc ly aùc phaùp. Taâm chöa ly duïc ly aùc phaùp maø muoán laøm chuû sinh, giaø, beänh, cheát thì ñoù laø moäng töôûng.
LỊCH SỬ CHÙA AM
22
Cho neân, CHUØA AM khoâng chaáp nhaän nhöõng ngöôøi tu giaû doái aáy, tu laáy coù hình thöùc ñeå roài khi ñau beänh naèm uû ruõ nhö thaây ma cheát chöa choân. Nhöõng ngöôøi tu nhö vaäy laø heøn nhaùt khoâng yù chí, khoâng gan daï duõng caûm, tu taäp maø löôøi bieáng khoâng chòu ñi KINH
HAØNH, khoâng ñi phaùp THAÂN HAØNH NIEÄM trong khi taâm coøn hoân traàm, thuøy mieân, voâ kyù nguùt ngaøn.
Hình 8. Thaàn cheát
Muoán tu taäp laøm chuû boán söï ñau khoå naøy thì chuùng ta neân tu taäp laøm chuû TAÂM tröôùc tieân, khi laøm chuû TAÂM ñöôïc roài thì môùi tu taäp laøm chuû THAÂN, nhöng muoán laøm chuû THAÂN thì chuùng chia ra laøm ba giai ñoaïn tu taäp:
- Giai ñoaïn moät phaûi tu taäp laøm chuû söï yeáu ñuoái cuûa THAÂN GIAØ.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 23
- Giai ñoaïn hai phaûi tu taäp laøm chuû khi THAÂN
BEÄNH.
- Giai ñoaïn ba phaûi tu taäp laøm chuû khi THAÂN
CHEÁT.
Coù nhieàu phaät töû ôû khaép nôi ñaõ göûi thö veà baùo vaø caûm ôn Phaät vaø Thaày ñaõ ban cho hoï nhöõng phaùp moân ñeå cöùu hoï thoaùt ra nhöõng taâm tham, saân, si khieán cho gia ñình hoï ngaøy caøng haïnh phuùc hôn. Nhaát laø hoï ñaõ laøm chuû ñöôïc nhöõng BEÄNH TAÄT hieåm ngheøo.
Neáu trong vieäc tu haønh theo phöông phaùp naøy, moïi ngöôøi ñeàu sieâng naêng giöõ gìn taâm BAÁT ÑOÄNG,
THANH THAÛN, AN LAÏC VAØ VOÂ SÖÏ thì hoï seõ laøm chuû sinh, giaø, beänh, cheát khoâng coøn thaáy khoù khaên nöõa.
Muïc ñích CHUØA AM laø ñem laïi cho moïi ngöôøi moät söùc maïnh töï löïc laøm chuû boán söï ñau khoå naøy, ñeå con ngöôøi khoâng coøn khieáp ñaûm vaø run sôï nöõa tröôùc caûnh sinh ly töû bieät.
Nhö quyù vò ñaõ ñoïc lôøi giôùi thieäu treân ñaây thì ñuû bieát CHUØA AM ra ñôøi laø vì ñaáu tranh choáng GIAËC
NGOAÏI XAÂM, söï boùc loät caùc trieàu ñaïi phong kieán vaø cuoái cuøng CHUØA AM quyeát taâm choáng laïi GIAËC SINH
TÖÛ ñoøi quyeàn laøm chuû söï SOÁNG CHEÁT cho loaøi ngöôøi.
Kính ghi,
Tröôûng laõo. THÍCH THOÂNG LAÏC
LỊCH SỬ CHÙA AM
24
QUEÂ HÖÔNG VIEÄT NAM
Hình 9
Nhaät moä Höông giang haø xöù thò.
Yeân ba giang thöôïng söû nhaân saàu
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 25
Lời
nói đầu
Ghi laïi lòch söû laø moät vieäc laøm
heát söùc phaûi thaän troïng, nhaát laø phaûi
thaáy traùch nhieäm vaø boån phaän ñoái vôùi ñoäc
giaû. Moïi ngöôøi ai cuõng bieát lòch söû cuûa
LỊCH SỬ CHÙA AM
26
moät daân toäc laø do nhieàu nhaân vaät laøm
neân, nhöng moãi nhaân vaät ñeàu coù nhöõng
taøi naêng ñaëc bieät khaùc nhau. Do ñoù, khi
ghi laïi lòch söû chuùng ta phaûi ghi laïi trung
thöïc theo taøi naêng cuûa moãi nhaân vaät laøm
neân lòch söû trong ñòa phöông ñoù, ghi nhö
vaäy môùi ñöôïc goïi laø ghi laïi lòch söû.
ÔÛ ñaây, chuùng toâi ghi laïi lòch söû cuûa
moät ñòa danh, chôù khoâng ghi laïi moät
nhaân vaät lòch söû caù nhaân naøo. Vì theá,
chuùng toâi caàn phaûi bieát raát roõ trong moät
ñòa danh lòch söû khoâng phaûi chæ coù moät
nhaân vaät lòch söû maø phaûi coù nhieàu nhaân
vaät. Coù nhieàu nhaân vaät môùi laøm neân ñòa
danh lòch söû, ñoù laø ñieàu chaéc chaén khoâng
coøn ai baét beû chuùng ta ghi sai.
Bôûi vaäy, moät ñòa danh ñöôïc gaén
lieàn vôùi nhieàu nhaân vaät lòch söû. Nhieàu
nhaân vaät lòch söû môùi laøm neân noåi baät ñòa
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 27
danh trong lòch söû cuûa nöôùc nhaø. Ñoïc
moät cuoán söû ñaát nöôùc Vieät Nam trong ñoù
coù raát nhieàu anh huøng lieät só höõu danh
cuõng nhö voâ danh khoâng sao keå cho heát.
Saùch vieát nhö vaäy môùi goïi laø cuoán söû kyù.
Hình 10. Chuøa Am ngaøy xöa
Chuøa Am ñaõ trôû thaønh moät ñòa danh
lòch söû, do baét ñaàu töø moät voõ töôùng cuûa
Taây Sôn veà ñaây truù nguï, khoâng phaûi truù
nguï ñeå mai danh, aån tích maø truù nguï ñeå
aâm thaàm chieán ñaáu choáng giaëc Phaùp
LỊCH SỬ CHÙA AM
28
ngoaïi xaâm, ñeå tieáp tuïc laøm neân nhöõng
trang söû anh huøng cuûa daân toäc, ngoõ haàu
ñoùng goùp coâng söùc mình cho nhöõng trang
söû nöôùc nhaø.
Nhö chuùng ta ai cuõng bieát: Trieàu
ñaïi Taây Sôn laø do nhöõng ngöôøi noâng daân
aùo vaûi ôû ñaát Taây Sôn ñöùng leân phaát côø
khôûi nghóa ñaùnh ñuoåi giaëc phöông Baéc
Nhaø Thanh ôû mieàn Baéc nöôùc ta vaø deïp
saïch quaân Xieâm La ôû mieàn Nam, keá ñoù
ñaäp tan beø luõ phong kieán baùn nöôùc Trònh
ñaøng ngoaøi - Nguyeãn ñaøng trong, thoáng
nhaát ñaát nöôùc thaønh moät nöôùc ñoäc laäp
chuû quyeàn phong kieán Vieät Nam. Nhöõng
trang söû oanh lieät naøy laøm sao nhaân daân
Vieät Nam töø theá heä naøy ñeán theá heä khaùc
laïi queân ñöôïc ngöôøi aùo vaûi anh huøng
Nguyeãn Hueä Quang Trung, phaûi khoâng
quyù vò? Ñaáy laø nhöõng ñieàu caàn nhaéc nhôû
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 29
cho moïi ngöôøi löu yù khi ñoïc lòch söû Chuøa
Am.
Hình 11. Queâ höông Vieät Nam
Keá ñoù caùc ñôøi sau coøn noái tieáp nhau
thöïc hieän loøng yeâu nöôùc, luoân luoân ñaáu
tranh ñaùnh ñuoåi giaëc Phaùp, giaønh ñoäc
laäp töï do cho queâ höông xöù sôû.
Chính nhôø loøng yeâu nöôùc cuûa caùc vò
truï trì Chuøa Am maø ngaøy nay Chuøa Am
môùi coù nhöõng trang söû choáng giaëc cöôùp
nöôùc vaø ñaäp tan söï boùc loät cuûa nhöõng taäp
LỊCH SỬ CHÙA AM
30
ñoaøn phong kieán caùc vöông trieàu nhaø
Nguyeãn, khieán cho Chuøa Am ngaøy caøng
phaùt trieån trôû thaønh moät Tu Vieän coù taàm
côõ caû nöôùc, neân caùc giôùi tri thöùc trong
nöôùc cuõng nhö ôû nöôùc ngoaøi ñeàu quan taâm
löu yù.
Sau khi tìm hieåu bieát roõ raøng chính
quyeàn caùc caáp vaø moïi ngöôøi cuõng haõnh
dieän vì nôi ñaây xuaát phaùt nhöõng ngöôøi
con yeâu nöôùc vaø nhaát laø nôi ñaây laïi xuaát
hieän moät neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc nhaân baûn -
nhaân quaû ñem laïi cho daân toäc vaø loaøi
ngöôøi treân theá giôùi moät cuoäc soáng nhaân
vaên khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø
khoå taát caû chuùng sinh.
Moät neàn ñaïo ñöùc ñaõ coù töø xa xöa töø
khi coù loaøi ngöôøi, nhöng ñeán khi ñöùc
Phaät Thích Ca Maâu Ni ra ñôøi môùi döïng
leân vaø truyeàn daïy cho chuùng ta.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 31
Hình 12. Trôøi caây soâng nöôùc
Khi Ngaøi maát thì caùc toân giaùo khaùc
ñaõ ra coâng dìm maát neàn ñaïo ñöùc naøy ñeå
thay theá vaøo nhöõng kinh saùch vaø giaùo
phaùp muø quaùng, meâ tín, laïc haäu. Vì
theá, loaøi ngöôøi ñeán ngaøy nay ít ai bieát
ñeán neàn ñaïo ñöùc naøy. Maõi cho ñeán vò
truï trì ñôøi thöù tö cuûa Chuøa Am ra ñôøi
môùi ra coâng bieân soaïn boä saùch ñaïo ñöùc
nhaân baûn - nhaân quaû, ñeå moïi ngöôøi soáng
khoâng laøm khoå cho nhau vaø nhaát laø khoâng
LỊCH SỬ CHÙA AM
32
laøm khoå chuùng sinh. Ñoù laø moät ñieàu
ñaùng vui möøng cho daân toäc Vieät Nam vaø
cho loaøi ngöôøi treân theá giôùi.
Vì vaäy, Chuøa Am ñaùng ñöôïc ghi vaøo
lòch söû vaên hoùa ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân
quaû cuûa daân toäc Vieät Nam,
Chính nôi ñaây Chuøa Am phaûi ñöôïc
giöõ gìn, baûo toaøn di tích lòch söû vaø nhaát
laø söï truyeàn thöøa neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn
- nhaân quaû ñaõ ñem laïi lôïi ích cho ñaïo,
cho ñôøi, cho ñaát nöôùc Vieät Nam vaø cho
caû theá giôùi.
Kính ghi,
Tröôûng Laõo Thích Thoâng Laïc
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 33
Hình 13
Nöôùc non heïn moät lôøi theà
Nöôùc ñi ñi maõi khoâng veà cuøng non
Nhôù lôøi heïn nöôùc theà non
Nöôùc ñi ra bieån laïi möa veà nguoàn
Taûn Ñaø
LỊCH SỬ CHÙA AM
34
Hình 14. Queâ höông Vieät Nam
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 35
CChhùùaa AAmm
Hình 15. Con ñöôøng daãn vaøo chuøa Am
CHUØA AM coù moät chieàu daøi lòch söû
hôn hai traêm naêm, töø khôûi thuûy ñeán phaùt
trieån ñeå trôû thaønh moät TU VIEÄN CHÔN NHÖ
saàm uaát roäng lôùn nhö ngaøy hoâm nay. CHUØA
AM coù 260 ngoâi nhaø lôùn nhoû, moät caûnh quan
tu haønh yeân tònh, coù röøng caây maùt meû, coù
ñöôøng ñi, loái laïi saïch ñeïp khaép nôi trong
Chuøa Am, gioáng nhö moät coâng vieân. Nhöng
LỊCH SỬ CHÙA AM
36
noù khoâng phaûi coâng vieân, vì coâng vieân laø nôi
vui chôi giaûi trí cho nhöõng ngöôøi voâ coâng,
raûnh vieäc, coøn Chuøa Am laø nôi hoïc taäp ñaïo
ñöùc, reøn luyeän nghò löïc ñeå trôû thaønh nhöõng
ngöôøi toát cho xaõ hoäi; Chuøa Am cuõng laø nôi
huaán luyeän ñaøo taïo nhöõng con ngöôøi coù nhaân
caùch, coù ñaïo ñöùc, coù ñaïo haïnh, nhaát laø coù loøng
nhaân aùi bieát yeâu thöông vaø tha thöù ñoái vôùi
moïi ngöôøi, ñeå laøm cho cuoäc soáng ñöôïc bình
an, yeân vui; vaø moïi ngöôøi khoâng coøn ai caõi coï
xung ñoät nhau nöõa ñeå laøm cho theá giôùi trôû
neân hoøa bình vaø khoâng coøn chieán tranh.
Hình 16. Coång vaøo Chuøa Am
Ñieàu quan troïng nhaát laø Chuøa Am ñaøo
taïo nhöõng con ngöôøi coù yù chí kieân cöôøng duõng
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 37
caûm gan daï quyeát taâm reøn luyeän ngaøy ñeâm ñeå
chieán ñaáu vôùi giaëc sinh töû luaân hoài. Chuùng
ñang töøng phuùt, töøng giôø, töøng ngaøy duøng moïi
chieán thuaät chieán löôïc ñeå baét loaøi ngöôøi phaûi
noâ leä chuùng muoân ñôøi muoân kieáp. Nôi ñaây
khôûi saéc cho moät neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc nhaân
baûn - nhaân quaû cuûa Phaät giaùo, giuùp moïi ngöôøi
seõ soáng khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø
khoå taát caû chuùng sinh. Nhôø soáng coù ñaïo ñöùc
nhö vaäy neân moïi ngöôøi thöôøng ñem LOØNG
YEÂU THÖÔNG ñeán vôùi moïi ngöôøi, moïi loaøi
vaät vaø ngaøn caây noäi coû, ñaát ñaù nuùi soâng.
Moät neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc tuyeät vôøi maø
töø laâu bò choân vuøi trong ñoáng giaùo lyù cuûa caùc
toân giaùo ngoaïi ñaïo meâ tín, laïc haäu cuûa Trung
Quoác. Khieán cho moïi ngöôøi khoâng ai bieát ñeán
neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc naøy nöõa.
Vì theá, hoâm nay neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn -
nhaân quaû ñaõ ñöôïc Chuøa Am döïng laïi, noù seõ
laøm cho nhöõng tö töôûng coá chaáp coù theá giôùi
sieâu hình bò ñoå vôõ vaø tan naùt.
LỊCH SỬ CHÙA AM
38
SOÂNG NÖÔÙC VIEÄT NAM
Hình 17
Soùng gôïn tröôøng giang buoàn ñieäp ñieäp
Con thuyeàn xuoâi maùi nöôùc song song
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 39
ÑÑÔÔØØII
TTHHÖÖÙÙÙÙ
NNHHAAÁÁTT
Vò truï trì ñaàu tieân cuûa CHUØA AM
laø Hoøa Thöôïng THÍCH MINH KHOÂNG tuïc danh
laø LEÂ VAÊN TAÂM, moät voõ töôùng cuûa TAÂY SÔN,
döôùi tröôùng cuûa vua QUANG TRUNG NGUYEÃN
HUEÄ nhö chuùng toâi ñaõ töôøng trình sô löôïc ôû
treân (theo gia phaû cuûa doøng hoï LEÂ ghi laïi roõ
raøng).
LỊCH SỬ CHÙA AM
40
Vua Quang Trung Nguyeãn Hueä laø moät
danh töôùng cuûa Vieät Nam, oâng thöôøng ñaùnh
Nam deïp Baéc ñeå thoáng nhaát giang sôn, Toå
quoác. Trong traän ñaùnh quaân nhaø Thanh taïi
Haø Noäi, vôùi chieán löôïc chieán thuaät thaàn toác
cuûa vua Quang Trung thì Leâ Vaên Taâm laõnh
moät ñaïo quaân döôùi quyeàn chæ huy cuûa vua
Quang Trung môû cuoäc taán coâng duõng maõnh
vaøo phía nam ñeàn Ngoïc Hoài. Quaân Thanh ruùt
vaøo ñoàn luõy coá thuû, duøng ñaïi baùc vaø hoûa khí
baén xuoáng döõ doäi nhö möa ñeå caûn böôùc tieán
cuûa quaân Taây Sôn.
Hình 18. Moät töôïng Phaät naèm trong khuoân vieân chuøa Am
Tröôùc chieán traän nhö vaäy vua Quang
Trung ra leänh cho ñoäi xung kích goàm 600
duõng só caûm töû, trong ñoù coù oâng sô chuùng toâi
tình nguyeän chieán ñaáu, löng giaét ñao ngaén,
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 41
200 ngöôøi ñi ñaàu khieâng 20 taám vaùn daày, beän
rôm thaám nöôùc che suùng ñaïn vaø löûa, cho 400
duõng só theo sau, laøm cho suùng ñaïn quaân
Thanh maát hieäu löïc.
Luùc baáy giôø quaân Taây Sôn hôïp laïi ñoâng
nhö kieán coû, khí theá leân aøo aït nhö thuûy trieàu
daâng, taán coâng phaù tan cöûa luõy, môû ñöôøng
cho kî binh vaø töôïng binh tieán vaøo thaønh.
Quaân Taây Sôn tung hoaønh cheùm gieát. Ñoàn
Ngoïc Hoài chìm trong khoùi löûa. Quaân Thanh
tan vôõ boû chaïy taùn loaïn, lôùp bò gieát, lôùp chaø
ñaïp leân nhau chaïy maø cheát neân thaây naèm lôùp
lôùp.
Quaân Taây Sôn ñaõ phaù tan cöù ñieåm Ngoïc
Hoài, tieâu dieät 3 vaïn quaân Thanh trong ñoù coù
3 danh töôùng cao caáp cuûa giaëc. Trong traän
ñaùnh naøy, oâng sô cuûa chuùng toâi cuõng ñöôïc
tham döï nhö treân ñaõ noùi, ñaäp naùt phoøng thuû
phía Nam, môû toang caùnh cöûa vaøo thaønh
Thaêng Long.
Trong khi ñaïo quaân chuû löïc ñang quyeát
chieán ôû maët traän phía Nam thaønh Thaêng
Long thì saùng ngaøy moàng 5 Teát Nguyeân Ñaùn
naêm Kyû Daäu, quaân Taây Sôn ñaõ ñaäp tan moäng
cöôùp nöôùc, ñeø beïp yù chí xaâm löôïc cuûa quaân
nhaø Thanh, giaûi phoùng kinh thaønh Thaêng
LỊCH SỬ CHÙA AM
42
Long vaø mieàn Baéc, baûo veä ñoäc laäp töï do, toaøn
veïn laõnh thoå Toå quoác. Chieán thaéng Ngoïc Hoài
laø moät chieán coâng oanh lieät laøm veû vang cho
Toå quoác vaø keát thuùc söï xaâm löôïc cuûa phong
kieán phöông Baéc ñoái vôùi nöôùc Vieät Nam.
Hình 19. Ñöôøng vaøo am thaát trong CHUØA AM
Coâng vieäc ñang tieán haønh thuaäân lôïi thì
vaøo ngaøy 29 thaùng 7 naêm 1792 aâm lòch, phaùi
boä Ñaïi Vieät nhaän ñöôïc tin Vua Quang Trung
ñaõ ñoät ngoät töø traàn. Nguyeãn Quang Toaûn leân
noái ngoâi laáy hieäu laø Caûnh Thònh Hoaøng Ñeá.
Vua Quang Trung cheát laø moät noãi ñau cuûa
daân toäc Vieät Nam, vì ñaát nöôùc chöa thoáng
nhaát hoaøn toaøn, maø vua Quang Trung cheát laø
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 43
moät thieät thoøi raát lôùn cho vaän meänh queâ
höông xöù sôû naøy.
Khi vua Quang Trung maát thì anh em
cuûa vua Quang Trung chia nhau ñaát nöôùc cai
trò. Mieàn Nam do Nguyeãn Löõ cai trò, nhöng
do söï baát taøi cuûa Nguyeãn Löõ, mieàn ñaát chieán
löôïc khoâng ñöôïc Taây Sôn toå chöùc cai trò chaët
cheõ neân ñaõ loït vaøo tay Nguyeãn AÙnh thaùng 8
naêm 1788. Treân maûnh ñaát chieán löôïc naøy,
Nguyeãn AÙnh ra söùc phaùt trieån kinh teá, xaây
döïng löïc löôïng vaø ngoaïi giao caàu vieän thöïc
daân Phaùp, ñeå môû maøn cho moät cuoäc taán coâng
qui moâ ñoái vôùi quaân Taây Sôn.
Söï lôùn maïnh vaø nhöõng cuoäc taán coâng cuûa
löïc löôïng Nguyeãn AÙnh tröïc tieáp ñe doïa söï toàn
taïi cuûa trieàu ñaïi Taây Sôn. Chính khi coøn soáng
vua Quang Trung ñaõ nhìn thaáy hieåm hoïa ñoù.
OÂng xem löïc löôïng phaûn ñoäng cuûa Nguyeãn
AÙnh laø moät tai hoïa lôùn cho böôùc tieán thoáng
nhaát ñaát nöôùc.
Sau khi chieán thaéng quaân Thanh ôû
thaønh Thaêng Long, khi veà Phuù Xuaân, vua
Quang Trung ra söùc chuaån bò löïc löôïng chieán
thuaät chieán löôïc vaïch ra keá hoaïch taán coâng
tieâu dieät Nguyeãn AÙnh. Nhöng keá hoaïch chöa
LỊCH SỬ CHÙA AM
44
kòp thöïc hieän thì Quang Trung ñaõ ñoät ngoät töø
traàn vaøo naêm 1792 nhö treân ñaõ noùi.
Hình 20. Töôïng Toå Tuyeát Sôn trong khuoân vieân chuøa Am
Caùi cheát cuûa vua Quang Trung ñaõ laøm
suy yeáu toaøn boä phong traøo Taây Sôn vaø cuoäc
ñöông ñaàu vôùi chuùa Nguyeãn coù phaàn suy yeáu.
Ñoù laø theá lôïi cho Nguyeãn AÙnh, nhaát laø trong
noäi boä anh em cuûa Taây Sôn tham quyeàn coá vò,
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 45
chia reõ vaø gieát haïi laãn nhau neân ñaõ laøm löïc
löôïng Taây Sôn suy yeáu laïi caøng suy yeáu hôn.
Naêm 1801, Nguyeãn AÙnh ñem toaøn löïc
löôïng taán coâng kinh thaønh Phuù Xuaân. Thaønh
Phuù Xuaân bò Nguyeãn AÙnh chieám. Vua Caûnh
Thònh phaûi chaïy ra Haø Baéc huy ñoäng quaân
ñoäi caùc traán Haûi Döông, Sôn Taây, Sôn Nam,
Kinh Baéc vaø quaân Thanh - Ngheä choáng laïi
vôùi quaân Nguyeãn AÙnh. Maët traän chính xaûy ra
ôû Ngheä An vaø Thanh Hoùa. Nöõ töôùng Buøi Thò
Xuaân chæ huy 5.000 quaân cuøng haøng vaïn quaân
cuûa vua Caûnh Thònh choáng traû quyeát lieät cuoäc
taán coâng quaân Nguyeãn AÙnh, khieán cho quaân
Nguyeãn AÙnh khieáp sôï. Luùc baáy giôø vua Caûnh
Thònh heøn nhaùt sôï cheát ruùt lui laøm cho maët
traän Ngheä An tan vôõ. Traàn Quang Dieäu vaø
oâng sô toâi ñem quaân ra cöùu vieän, nhöng
khoâng kòp. Traàn Quang Dieäu, vôï laø Buøi Thò
Xuaân vaø con gaùi bò quaân Nguyeãn AÙnh baét, coøn
oâng sô cuûa chuùng toâi chaïy thoaùt.
Sau khi baét Traàn Quang Dieäu, Buøi Thò
Xuaân vaø con gaùi thì ñem haønh hình moät caùch
thaûm khoác. Haønh ñoäng traû thuø cuûa Nguyeãn
AÙnh raát thuø vaët, maát nhaân tính, aùc ñoäc. Lòch
söû coøn ghi laïi nhöõng haønh ñoäng aùc naøy ñeå
chöùng minh taäp ñoaøn phong kieán vöông trieàu
LỊCH SỬ CHÙA AM
46
Nguyeãn laø nhöõng nhaø vua khoâng laáy ñöùc trò
daân maø laáy söï ñaøn aùp boùc loät nhaân daân.
Hình 21. Töôïng Phaät Thích Ca tónh toïa trong khuoân vieân chuøa Am
Tröôùc söï haønh hình Traàn Quang Dieäu,
Buøi Thò Xuaân vaø con gaùi, vua Gia Long ñang
thò saùt cuoäc haønh quyeát, khoâng bao giôø xuùc
ñoäng tröôùc tieáng keâu cöùu cuûa moät ñöùa beù voâ
toäi, con gaùi Traàn Quang Dieäu, khi chaùu keâu:
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 47
“Meï ôi cöùu con vôùi!”. Tieáng keâu cöùu laøm ñöùt
ruoät naùt loøng cuûa ngöôøi meï, nhöng luùc aáy Buøi
Thò Xuaân cuõng ñang bò haønh quyeát nhö con,
bò boán ngöïa xeù xaùc, baø caát tieáng traû lôøi an uûi
con baèng nöôùc maét cuûa ngöôøi meï: “Haõy gan
daï leân con! Ñöøng sôï haõi boïn giaëc baùn nöôùc,
chæ coù caùi cheát môùi ñeàn ôn nôï nöôùc, tình nhaø.
Chuùng ta raát haõnh dieän cheát laø vì queâ höông
toå quoác con aï!”, ...
Moät ñöùa treû voâ toäi coù laøm gì neân toäi maø
phaûi bò xöû töû cho boán ngöïa xeù xaùc nhö vaäy,
thaät laø toäi nghieäp!
Hình 22. Ñöôøng vaøo khu phaùt trieån cuûa Chuøa Am ngaøy nay
Traàn Quang Dieäu vaø Buøi Thò Xuaân laø
nhöõng töôùng taù cuûa vua Quang Trung thì
LỊCH SỬ CHÙA AM
48
phaûi heát söùc phoø vua giuùp nöôùc, nhöng khi
bò baét thì chæ coøn ñem caùi cheát ñeå ñeàn ôn
nöôùc tình nhaø maø goïi coù toäi laø khoâng ñuùng.
Khi hai beân ñaùnh nhau, ai vì vua naáy, ai
thaéng laøm vua, ai thua laøm giaëc ñoù laø leõ
thöôøng, côù sao khi thaéng laøm vua thì laïi thuø
vaët gieát ngöôøi nhö vaäy thaät laø heïp hoøi, ích
kyû thieáu loøng nhaân aùi.
Baèng chöùng khi vua Gia Long leân ngoâi
thì nhaân daân khaép nöôùc noåi leân choáng cheá
ñoä phong kieán cuûa oâng.
Ngaøy 10 thaùng 6 naêm 1802 Nguyeãn
AÙnh chieám ñöôïc thaønh Thaêng Long. Vua
Caûnh Thònh vaø em laø Nguyeãn Quang Thuøy
chaïy veà kinh Baéc thì bò Nguyeãn AÙnh baét vaø
bò haønh hình. Vua Caûnh Thònh khoâng ñuû taøi
ñöùc ñieàu quaân khieån töôùng neân bò vua GIA
LONG tieâu dieät. Töø ñoù quaân TAÂY SÔN laàn laàn
tan raõ. Taát caû töôùng taù cuûa Taây Sôn ñeàu
troán chaïy, vì vua Gia Long laø moät ngöôøi taâm
ñòa heïp hoøi, ích kyû thieáu loøng nhaân, khoâng
bieát chieâu duï ngöôøi hieàn taøi, neân thöôøng
truy tìm baét töôùng taù cuûa Taây Sôn traû thuø,
nhöng khi baét ñöôïc thì haønh hình thaûm
khoác nhö vôï choàng Traàn Quang Dieäu. Vì
theá, oâng sô chuùng toâi phaûi giaû thöôøng daân
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 49
troán traùnh vaøo trong mieàn Nam thaønh Gia
Ñònh.
Hình 23. Nhaø thaát trong khuoân vieân chuøa Am
Sau khi laät ñoå nhaø Taây Sôn, naêm 1802
Nguyeãn Phuùc AÙnh leân ngoâi xöng ñeá hieäu laø
Gia Long. Vua Gia Long nhieàu laàn bò quaân
Taây Sôn ñaùnh ñuoåi chaïy troán ra ñaûo Phuù
Quoác laùnh naïn, coù khi phaûi chaïy qua Xieâm La
caàu cöùu vieän binh, coù khi bò quaân Taây Sôn
ñaùnh tôi taû khoâng coøn moät manh giaùp. Do ñoù,
oâng oâm haän thuø neân khi vua Quang Trung
cheát vaø quaân Taây Sôn tan raõ, thoáng nhaát
ñöôïc ñaát nöôùc vua Gia Long quyeát taâm traû
thuø, neân luùc baây giôø töôùng taù cuûa Taây Sôn
cheát do vua Gia Long gieát khoâng bieát bao
nhieâu ngöôøi maø keå. Thuø haän ñeán noãi vua Gia
LỊCH SỬ CHÙA AM
50
Long ñaøo moä vua Quang Trung laáy soï ñeå vaøo
caàu xí haèng ngaøy tieåu tieän leân ñoù, thaät laø moät
vò vua taâm löôïng heïp hoøi ñeâ tieän maø söû saùch
coøn ghi, thaät laø ñaùng cheâ traùch!
Do söï luøng baét gaét gao cuûa quaân lính vua
Gia Long, neân oââng Sô chuùng toâi phaûi caûi
trang laøm moät ngöôøi thöôøng daân cuøng moät coâ
em gaùi maø chuùng ta goïi laø baø Naêm, vì luùc ñoù
chuùng toâi coøn nhoû neân oâng baø cha meï khoâng
cho chuùng toâi bieát teân oâng sô. OÂng sô vaø baø
Naêm troán vaøo thaønh GIA ÑÒNH laùnh naïn, cö
nguï taïi PHUÙ LAÂM thuoäc PHUÙ THOÏ HOØA baây
giôø. Tröôùc tình traïng vua GIA LONG truy luøng
töôùng taù cuûa TAÂY SÔN ñeå traû thuø quaù gaét gao,
neân oâng sô chuùng toâi caûi trang laøm tu só Phaät
giaùo, boû ngöôøi em gaùi ôû laïi PHUÙ THOÏ HOØA, roài
ñeán tænh Taây Ninh, huyeän Traûng Baøng, cö
nguï taïi aáp BAØU TRAÂM, baáy giôø ôû ñaây laø röøng
ruù truøng truøng ñieäp ñieäp, khoâng coù ngöôøi ôû,
khoâng coù teân laø aáp GIA LAÂM.
OÂng caát moät am tranh tu haønh vaø duøng
taøi chieâm tinh boùi toaùn cuûa mình ñeå giuùp daân
laøng nôi ñaây ngaên chaën boïn troäm caép, nhaát
laø tìm laïi nhöõng traâu boø bò boïn troäm caép baét.
Nhôø khoa chieâm tinh boùi toaùn tìm laïi traâu boø
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 51
ñaõ maát neân daân laøng moät loøng raát kính troïng
vaø thöông meán oâng.
Vì theá, nhöõng ngöôøi troäm cöôùp thöôøng
leùn ñoát am tranh cuûa oâng. Nhöng moãi khi am
bò ñoát thì ñöôïc nhöõng ngöôøi daân laøng ôû ñaây
nhôù ôn neân chaët caây caát laïi am khaùc cho oâng.
Cuoäc soáng ôû ñaây ñöôïc bình an khoâng coøn bò
truy luøng baét bôù, oâng laäp gia ñình vôùi moät
ngöôøi phuï nöõ taïi ñòa phöông naøy roài sinh con
ñeû caùi ôû ñaây taïo thaønh moät doøng hoï LEÂ raát
ñoâng ñaûo.
Vaø cuõng laø nôi ñaây, CHUØA AM baét ñaàu
khôûi söï cho con chaùu sau naøy tieáp noái yù chí
kieân cöôøng baát khuaát cuûa oâng cha, ñaõ trôû
thaønh nhöõng ngöôøi con Vieät Nam anh huøng
caùch maïng giaûi phoùng daân toäc. Töø ñaây, CHUØA
AM laø nôi taäp trung nhöõng nhaø yeâu nöôùc, yeâu
daân toäc.
Nhö vaäy, LEÂ VAÊN TAÂM laø oâng sô cuûa
chuùng toâi coù phaùp danh THÍCH MINH KHOÂNG
nhö treân ñaõ sô löôïc keå, sinh naêm 1760 vaø
CHUØA AM ñöôïc khôûi söï döïng caát vaøo naêm
1802, luùc NGUYEÃN AÙNH leân ngoâi xöng hieäu laø
GIA LONG. Töø ñoù, ngoâi CHUØA AM ñöôïc con
chaùu truyeàn thöøa, noái tieáp nhau maõi maõi cho
ñeán ngaøy hoâm nay ñaõ traûi qua nhieàu ñôøi.
LỊCH SỬ CHÙA AM
52
Hình 24. Hai daõy thaát trong khu phaùt trieån cuûa Chuøa Am
Leâ Vaên Taâm trong luùc laøm töôùng döôùi
tröôùng vua Quang Trung Nguyeãn Hueä ñaùnh
Nam deïp Baéc, coù coâng ñuoåi giaëc nhaø Thanh
ra khoûi mieàn Baéc Haø Noäi vaø ñaäp tan quaân
Xieâm La ôû mieàn Nam nôi Raïch Gaàm khieán
chuùng chaïy veà nöôùc khoâng kòp thôû.
Moät ngöôøi coù coâng lao vôùi ñaát nöôùc nhö
oâng sô chuùng toâi maø khoâng ñöôïc ghi vaøo saùch
söû cuõng nhö bieát bao nhieâu anh huøng lieät só
voâ danh ñaõ boû mình cho ñaát nöôùc naøy, nhöng
ñeán nay coù coøn ai nhaéc ñeán, coù coøn söû saùch
naøo ghi cheùp.
Thaät may maén thay, gia toäc chuùng toâi
coøn ghi laïi gia phaû, neáu khoâng ai ghi laïi gia
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 53
phaû thì hoâm nay laøm gì chuùng toâi bieát maø ghi
laïi nhöõng trang söû CHUØA AM. Vaø nhö vaäy thì
oâng sô chuùng toâi cuõng chæ laø moät chieán só voâ
danh nhö bao nhieâu chieán só khaùc, duø coù hy
sinh xöông maùu cuûa mình ngoaøi maët traän giaûi
phoùng daân toäc maø thoâi.
Chuùng toâi noùi khoâng phaûi keå coâng lao
oâng sô cuûa chuùng toâi maø noùi ôû ñaây laø kheùo
nhaéc nhôû nhöõng nhaø caàm buùt vieát söû phaûi löu
yù bao nhieâu danh töôùng döôùi moät nhaø vua taøi
ba chæ huy thì khoâng moät lyù do naøo laïi boû soùt
moät vò töôùng coù coâng vôùi Toå quoác, khi hoï ñaõ
hy sinh coâng söùc vaø xöông maùu cuûa mình
ngoaøi maët traän.
Laøm neân moät söï nghieäp thoáng nhaát ñaát
nöôùc nhö Lyù Thöôøng Kieät, Traàn Höng Ñaïo,
vua Leâ Lôïi, vua Quang Trung, khoâng phaûi chæ
coù moät mình caùc Ngaøi laøm neân söï nghieäp lôùn
nhö vaäy maø coøn bieát bao coâng söùc, xöông maùu
cuûa töôùng taù vaø binh lính. Cho neân, vieäc vieát
söû laø phaûi ngöôøi ñöông thôøi vieát, coøn moïi söï
vieäc lòch söû ñaõ qua vaø ngöôøi sau vieát laïi lòch
söû thì lòch söû seõ khoâng laøm sao traùnh khoûi söï
thieáu soùt raát nhieàu.
LỊCH SỬ CHÙA AM
54
Hình 25. Khu phaùt trieån cuûa Chuøa Am
Ngöôøi vieát söû neân vieát laïi nhöõng coâng
lao cuûa nhöõng ngöôøi lính tröôùc, roài sau ñoù
môùi ghi tôùi taù töôùng vaø cuoái cuøng môùi ghi ñeán
caáp laõnh ñaïo chæ huy maët traän nhö vua chuùa.
Chôù vieát söû maø chæ nhaéc ñeán caùc vua chuùa,
danh töôùng coøn caùc töôùng taù, quaân lính voâ
danh maø khoâng ghi laïi thì söû ñoù khoâng giaù
trò.
Trong cuoäc caùch maïng giaûi phoùng daân
toäc bieát bao nhieâu anh huøng lieät só vì baûo veä
ñaát nöôùc ñaõ hy sinh xöông maùu cho Toå quoác.
Vì theá, Chính Phuû Vieät Nam do Chuû Tòch Hoà
Chí Minh laõnh ñaïo raát saùng suoát cho pheùp
moãi ñòa phöông töø xaõ, huyeän, tænh ñeàu ñöôïc
ghi laïi lòch söû töø ngöôøi lính ñeán caùc caáp töôùng
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 55
taù taïi ñòa phöông ñoù baèng caùch xaây döïng ñaøi
töôûng nieäm nghóa trang lieät só ñeå nhôù coâng
ôn töø ngöôøi lính ñeán caùc só quan töôùng taù.
Hình aûnh nghóa trang lieät só khaép nôi
trong nöôùc laø noùi leân nhöõng trang söû oai
huøng cuûa daân toäc ñöôïc ghi laïi nhöõng coâng lao
töø ngöôøi lính ñeán só quan cao caáp raát roõ raøng.
Bôûi vaäy, nhìn nhöõng ñaøi töôûng nieäm anh
huøng lieät só raát uy nghi tuyeät vôøi.
Ñôøi ñôøi con chaùu haèng naêm ñeán nhöõng
ngaøy leã lôùn ñeàu veà thaêm vieáng moà vaø thaép
nhöõng neùn taâm höông nhôù ñeán coâng ôn cuûa
nhöõng anh huøng lieät só, ñoù laø nhöõng haønh
ñoäng uoáng nöôùc nhôù nguoàn, aên quaû nhôù ngöôøi
troàng caây cuûa nhöõng con chaùu nhieàu theá heä
ngaøn ñôøi sau naøy maõi maõi khoâng bao giôø
queân.
LỊCH SỬ CHÙA AM
56
ÑÑÔÔØØII
TTHHÖÖÙÙÙÙ
HHAAII
OÂng coá chuùng toâi teân laø LEÂ VAÊN
TÔØN phaùp danh THÍCH NHÖ QUANG sinh
naêm 1806 laø ngöôøi chaùu ñích toân cuûa DOØNG
HOÏ LEÂ ñöôïc thöøa keá giöõ gìn ngoâi CHUØA AM.
Leân thöøa keá laøm truï trì ngoâi CHUØA AM, oâng
söûa sang caát laïi baèng tranh laù, nhöng laïi
roäng raõi hôn tröôùc, vì coù nhieàu ngöôøi daân nôi
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 57
ñaây ñeán leã Phaät, cuùng baùi, tuïng kinh, nieäm
Phaät vaø xem boùi.
Luùc baáy giôø döôùi cheá ñoä vöông trieàu nhaø
Nguyeãn, Gia Long, Minh Maïng, Thieäu Trò, Töï
Ñöùc. Khi leân ngoâi vua Gia Long thaúng tay thi
haønh nhöõng chaùnh saùch ñaøn aùp boùc loät nhaân
daân, khoâng thöông xoùt. Nhaø Nguyeãn vô veùt
cuûa caûi baèng caùch baét noäp coáng phaåm, ñaùnh
nhieàu loaïi thueá vaø thueá raát naëng: Thueá buoân
baùn, thueá thaân, thueá ruoäng. Nhaø Nguyeãn thu
thueá theo nguyeân taéc baûo ñaûm thu nhaäp cho
Nhaø nöôùc, baát chaáp ñôøi soáng khoå cöïc cuûa
nhaân daân vaø thieân tai maát muøa ñoùi keùm. Cheá
ñoä lao dòch cuõng naëng neà, ngöôøi daân phaûi ñi
lao dòch 60 ngaøy trong naêm xaây cung ñieän,
thaønh luõy, laêng moä. Nhaân daân coøn phaûi cung
caáp vaät lieäu xaây caát cho Nhaø nöôùc, cung caáp
trang thieát bò vaø löông thöïc cho quaân ñoäi. Tuïc
ngöõ daân gian ñaõ xaùc ñònh söï thoáng trò taøn
baïo cuûa cheá ñoä phong kieán vöông trieàu
Nguyeãn:
“Thaønh xaây xöông traéng,
Haøo ñaøo maùu daân”
Chính saùch boùc loät, thoáng trò taøn baïo cuûa
vöông trieàu Nguyeãn laøm cho maâu thuaãn giöõa
noâng daân vôùi cheá ñoä phong kieán ngaøy caøng
LỊCH SỬ CHÙA AM
58
gay gaét. Chöa coù moät trieàu ñaïi naøo trong lòch
söû Vieät Nam vöøa môùi thaønh laäp ñaõ bò noâng
daân choáng ñoái kòch lieät nhö trieàu nhaø
Nguyeãn. Chuùng ta haõy ñoïc nhöõng trang söû
caän ñaïi ñeå thaáy roõ caùc cuoäc khôûi nghóa cuûa
noâng daân choáng ñoái caùc trieàu ñaïi vöông trieàu
Nguyeãn.
“Ngay töø naêm 1802 - 1812 ñaõ coù 70 cuoäc
khôûi nghóa cuûa noâng daân. Ñeán ñôøi Minh
Maïng töø naêm 1820 - 1840 ñaõ coù 200 cuoäc noåi
daäy lôùn nhoû. Thôøi Thieäu Trò töø naêm 1841 -
1846, chæ 7 naêm coù 50 cuoäc khôûi nghóa.
Caùc cuoäc khôûi nghóa tieâu bieåu laø khôûi
nghóa Phan Baù Vaønh (1821 - 1827). ÔÛ Thaùi
Bình, khôûi nghóa cuûa Noâng Vaên Vaân voán laø
tri chaâu Baûo Laïc (Cao Baèng). OÂng xöng laø
Tieát cheá thöôïng töôùng quaân keâu goïi ñoàng baøo
thieåu soá choáng laïi trieàu ñình. Cao Baù Quaùt
nhaø nho, nhaø thô noåi tieáng ñöông thôøi ñaõ
phaát côø choáng laïi trieàu ñình naêm 1854 -
1855.
ÔÛ mieàn Nam cuoäc khôûi nghóa lôùn cuûa Leâ
Vaên Khoâi, cuoäc khôûi nghóa naøy oâng coá chuùng
toâi coù tham döï, vì theá tuy ôû trong chuøa nhöng
thöôøng keâu goïi moïi ngöôøi haõy ñoaøn keát döôùi
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 59
ngoïn côø cuûa Leâ Vaên Khoâi ñeå choáng laïi trieàu
Nguyeãn.
Hình 26. Bia ñaù trong khuoân vieân chuøa Am
OÂng coá kheùo gôïi yù vaø thoâng tin cho
nhöõng ngöôøi daân bieát Trieàu ñaïi chuùa Nguyeãn
baét daân lao dòch laøm phu naëng neà maø coøn söu
LỊCH SỬ CHÙA AM
60
cao thueá naëng khieán noâng daân quaù cô cöïc laïi
coøn cô cöïc hôn.
“Chieàu ngaøy 30 thaùng 8 naêm 1858 lieân
quaân Phaùp - Taây Ban Nha goàm 2.500 quaân
(450 lính Taây Ban Nha), 13 chieán thuyeàn,
trang bò vuõ khí hieän ñaïi, coù taøu chieán tôùi 50
ñaïi baùc, Ñôø-Giô-Nui chæ huy vaø giaùm muïc Pe-
Rô-Lanh laøm coá vaán taán coâng vaøo Ñaø Naüng.
Ñoù laø baét ñaàu ngaøy lòch söû quaân Phaùp xaâm
löôïc Vieät Nam.
Phong traøo nhaân daân noåi daäy choáng
Phaùp khaép nöôùc. Trong caùc cuoäc khôûi nghóa
choáng Phaùp coù cuoäc khôûi nghóa cuûa Tröông
Coâng Ñònh khi quaân Phaùp chieám 3 tænh mieàn
Ñoâng. ÔÛ Ñònh Töôøng cuoäc khôûi nghóa cuûa cöû
nhaân Traàn Xuaân Hoa, Höông Thaân Leâ Cao
Duõng, Thuû Khoa Nguyeãn Höõu Huaân ÔÛ Myõ
Tho. Goø Coâng coù Ñoã Trình Thoaïi, Nguyeãn
Ngoïc Thaêng...
ÔÛ Long An coù cuoäc khôûi nghóa Nguyeãn
Trung Tröïc. ÔÛ Taân An coù cuoäc khôûi nghóa
cuûa Phan Trung. ÔÛ Ñoàng Thaùp coù cuoäc khôûi
nghóa Voõ Duy Döông. ÔÛ Gia Ñònh coù Ñoác
Binh Kieàu, tri huyeän AÂu Döông Laân, Cöû nhaân
Phan Vaên Trò, nhaø thô Nguyeãn Ñình Chieåu.
ÔÛ Bình Thuaän coù cuoäc khôûi nghóa Leâ Quang
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 61
Kieàu, Phan Chính, Tröông Quyeàn, con trai
cuûa Tröông Coâng Ñònh ñaõ lieân heä vôùi Pu
Kum Pao, nhaø yeâu nöôùc Campuchia khôûi
nghóa ôû Taây Ninh”.
Hình 27. Loái ñi trong chuøa Am, khu phaùt trieån ngaøy nay
Trong cuoäc khôûi nghóa naøy coù oâng coá cuûa
chuùng toâi vaø moät soá baïn beø thaân höõu cuûa oâng
tham gia choáng Phaùp. Trong chuøa nhöõng
ngaøy raèm ngaøy vía, ngaøy leã lôùn oâng thöôøng toå
chöùc nhöõng buoåi hoïp maët thoâng tin tuyeân
truyeàn cho moïi ngöôøi bieát caùc cuoäc khôûi nghóa
choáng giaëc Phaùp khaép nöôùc vaø giaëc Phaùp coøn
baét bôù nhöõng nhaø yeâu nöôùc boû tuø roài ñöa ra
Coân Ñaûo tra taán ñuû moïi cöïc hình, vaø bieát bao
nhieâu nhaø yeâu nöôùc ñaõ cheát ôû ñaây.
LỊCH SỬ CHÙA AM
62
Nhôø söï thoâng tin tuyeân truyeàn cuûa oâng
coá chuùng toâi ñaõ laøm cho nhaân daân ôû ñaây caêm
thuø giaëc Phaùp raát saâu ñaäm, chæ coøn chôø ngaøy
coù ngöôøi laõnh ñaïo khôûi nghóa choáng giaëc
Phaùp laø nhaân daân saün saøng ñöùng leân chieán
ñaáu.
“Trong thaùng 6 thaùng 7 naêm 1930 taïi
Ngheä Tónh noå ra 11 cuoäc bieåu tình lôùn vôùi
12.000 ngöôøi tham gia. Ngaøy 1 thaùng 8 naêm
1930 coâng nhaân khu coâng nghieäp Vinh - Beán
Thuûy toång ñình coâng. Ngaøy 12 thaùng 9 naêm
1930, 20.000 coâng nhaân Höng Nguyeân bieåu
tình uûng hoä cuoäc ñaáu tranh cuûa thaønh phoá
Vinh. Töø ñoù phong traøo noâng daân lan khaép
caùc huyeän Thanh Chöông, Ñoâ Löông, Nghi
Loäc, Vieãn Chaâu, Can Loäc, Kyù Anh, Caåm
Xuyeân, Thaïch Haø vôùi haøng vaïn ngöôøi tham
gia. Tình theá quaù caêng thaúng vaø nghieâm
troïng, giaëc Phaùp ñieân cuoàng duøng maùy bay
neùm bom vaøo ñoaøn bieåu tình laøm cheát 217
ngöôøi, bò thöông 126 ngöôøi.
Giaëc Phaùp caøng baén gieát nhaân daân bao
nhieâu thì loøng caêm thuø cuûa toaøn daân caøng
nguùt ngaøn baáy nhieâu. Khi bieát roõ tình hình
nhö vaäy, oâng coá chuùng toâi thoâng tin cho moïi
ngöôøi bieát ñeå cuøng nhau ñoaøn keát sieát chaët
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 63
voøng tay vaø quyeát taâm moät loøng ñuoåi giaëc ra
khoûi bôø coõi ñaát nöôùc.
Hình 28. Loái ñi trong Chuøa Am
Moät ngöôøi laøm caùch maïng bao giôø cuõng
phaûi theo doõi tình hình dieãn bieán chính trò
trong nöôùc cuõng nhö treân theá giôùi. Khi thaáy
caùc phong traøo yeâu nöôùc noåi daäy choáng thöïc
daân Phaùp vaø beø luõ tay sai trong nöôùc cuõng
nhö ôû ngoaïi quoác, thì oâng coá chuùng toâi taäp
hôïp quaàn chuùng raûi truyeàn ñôn hoaëc xuoáng
LỊCH SỬ CHÙA AM
64
ñöôøng bieåu tình ñeå hoã trôï cho caùc phong traøo
noåi daäy cuûa caùc tænh khaùc, laøm cho giaëc run
sôï tröôùc tình hình caû nöôùc moät loøng choáng
giaëc ñuoåi giaëc ra khoûi ñaát nöôùc. Cho neân,
ngöôøi laøm chính trò phaûi saùng suoát vaø nhaän
ñònh tình hình ñeå hoã trôï cho nhau, giuùp cho
phong traøo choáng giaëc caøng lôùn maïnh. Tuy
maëc aùo tu só Phaät giaùo nhöng oâng coá chuùng
toâi khoâng coù moät ngaøy naøo tu taäp maø chæ taäp
trung vaøo coâng cuoäc caùch maïng ñuoåi giaëc
Phaùp ra khoûi ñaát nöôùc”.
Laøm ñöôïc nhö oâng coá cuûa chuùng toâi
khoâng phaûi deã daøng trong khi nguïy quaân
nguïy quyeàn teà aáp luùc naøo cuõng ñeå maét ñeán
nhöõng ngöôøi coù uy tín trong nhaân daân. Heã sô
hôû chæ moät chuùt laø deã vaøo tuø ngay, nhöng duø
sao laøm caùch maïng thì coù nhöõng anh em caùch
maïng caáp treân höôùng daãn chæ ñaïo neân ñeàu
vöôït qua maét giaëc.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 65
ÑÑÔÔØØII
TTHHÖÖÙÙÙÙ
BBAA
OÂng noäi chuùng toâi teân laø LEÂ VAÊN THI
phaùp danh THÍCH HOÀNG CHAÂU, sinh naêm
1853, laø ngöôøi con thöù saùu ñöôïc thöøa keá laøm
truï trì giöõ gìn ngoâi CHUØA AM vaø ñöôïc truøng
tu laïi baèng coät caây, vaùch vaùn, lôïp ngoùi aâm
döông, ñöôïc Chính quyeàn tay sai thôøi Phaùp
LỊCH SỬ CHÙA AM
66
caáp giaáy pheùp vaø cho teân chuøa laø “LONG AN
TÖÏ” (Giaáy tôø naøy ñaõ bò chaùy heát trong chieán
tranh Teát naêm Maäu Thaân).
CHUØA AM hieän giôø khoâng coøn laø CHUØA
AM tranh laù maø CHUØA AM coù veû khang trang
saïch ñeïp, nhaát laø oâng coá cuûa chuùng toâi ñaõ
gieo vaøo loøng moïi ngöôøi daân ôû ñaây moät khí
theá caùch maïng yeâu nöôùc roõ raøng, vì theá moïi
ngöôøi daân yeâu nöôùc trong nöôùc ñeàu laàn löôït
veà ñaây ñeå ñöôïc nghe tin töùc caùc tænh khaùc
nhaát laø thaønh phoá Saøi Goøn, Gia Ñònh.
Hình 29. Chuøa Am muoân thuôû
Do ñoù, CHUØA AM laø nôi nhaân daân veà ñaây
caøng ngaøy caøng ñoâng ñaûo, beà ngoaøi mang
hình thöùc tu só hay phaät töû ñeán chuøa laïy
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 67
Phaät, tuïng kinh, baùi saùm ñeå che ñaäy maét boïn
maät vuï Phaùp maø nhöõng ngöôøi daân noâng thoân
ôû ñaây thöôøng goïi nhöõng tay sai naøy laø “LÍNH
KÍN”. Chuøa Am caøng ngaøy caøng höng thònh
hôn thì oâng noäi chuùng toâi laø ngöôøi thöøa keá
tinh thaàn caùch maïng cuûa oâng coá neân tuyeân
truyeàn thoâng tin cho nhaân daân bieát giaëc Phaùp
ñang baét nhaân daân chuùng ta laøm tay sai noâ
leä.
Nhaát laø baét nhaân daân mieàn Baéc, mieàn
Trung phaûi ñoùng söu cao thueá naëng, laïi coøn
ñöa thanh nieân mieàn Baéc vaøo mieàn Nam laøm
phu cao su. Chuùng laäp ñoàn ñieàn cao su ôû Long
Thaønh, Baø Ròa, Vuõng Taøu, Loäc Ninh, Hôùn
Quaûng, Phuù Rieàng, Daàu Tieáng, Raïch Sôn,
v.v..
Giaëc Phaùp coøn baét nhaân daân chuùng ta
phaûi ñoùng caùc thöù thueá raát naëng vaø moïi ngöôøi
ñeán tuoåi 18 trôû leân ñeàu phaûi ñoùng thueá thaân
nöõa, neáu khoâng ñoùng thueá thaân thì chuùng baét
boû tuø, vì theá coù ngöôøi phaûi ñi vay nôï ñoùng
thueá thaân, thaät laø thöïc daân Phaùp quaù taøn aùc
boùc loät treân thaân theå con ngöôøi quaù traéng
trôïn.
LỊCH SỬ CHÙA AM
68
Hình 30. THÍCH NÖÕ THIEÄN TAÂM, ngöôøi quaûn lyù vaø troâng nom Chuøa Am
Chuùng toâi coù moät ngöôøi chuù teân laø Toâi,
laøm thueâ, laøm möôùn quanh naêm vöøa ñuû aên,
khi teà aáp xaõ keâu goïi ñoùng thueá thaân nhöng
khoâng ñi vay möôïn ai ñöôïc caû maø kyø haïn
ñoùng thueá ñaõ ñeán neân chuù chaïy ñeán gaëp oâng
thaân cuûa chuùng toâi. OÂng thaân chuùng toâi baûo:
“Chuù Möôøi cuûa caùc chaùu ñöøng lo anh seõ ñoùng
thueá thaân cho em. Cöù veà lo veà laøm aên nuoâi vôï
con ñi”.
Chuù Möôøi noùi:
- Anh ñaõ cöùu em, neáu khoâng coù anh
chaéc em seõ ôû tuø caùc con cuûa em seõ ra sao?
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 69
Moät ñaát nöôùc maø bò giaëc xaâm chieám cai
trò thì nhaân daân nöôùc aáy thaät laø khoå sôû voâ
cuøng vaø maïng soáng nhö chæ maønh treo
chuoâng, vì giaëc muoán gieát ngöôøi naøo, luùc naøo
thì ngöôøi aáy khoâng theå troán ñaâu khoûi. Bôûi
vaäy, chuùng ta laø nhaân daân Vieät Nam phaûi
ñoaøn keát nhau laïi, phaûi baûo veä ñaát nöôùc ñöøng
ñeå giaëc xaâm chieám vaø cai trò ñaát nöôùc chuùng
ta, nhôø coù ñoaøn keát môùi coù söùc maïnh, neân
giaëc khoâng xaâm chieám ñaát nöôùc chuùng ta
ñöôïc, nhaân daân chuùng ta môùi coù cuoäc soáng töï
do, aám no, haïnh phuùc vaø an vui.
Coù soáng trong moät ñaát nöôùc bò giaëc cai
trò chuùng ta môùi thaáy ñöôïc caùi giaù trò cuûa moät
ñaát nöôùc ñoäc laäp, nhaân daân soáng ñöôïc töï do.
Nhö hieän giôø chuùng ta raát haõnh dieän vôùi teân
ñaát nöôùc COÄNG HOØA XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA
VIEÄT NAM, noù mang ñaày ñuû yù nghóa chuû
quyeàn cuûa daân toäc baèng boán chöõ: “CHUÛ
NGHÓA VIEÄT NAM”. Thaät tuyeät vôøi, chuû
quyeàn cuûa ngöôøi Vieät Nam laõnh ñaïo chöù
khoâng ñeå cho ngöôøi ngoaïi quoác cai trò nhaân
daân Vieät Nam.
Ñeå xaùc ñònh söï soáng cuûa nhaân daân Vieät
Nam trong moät nöôùc ñoäc laäp baèng saùu chöõ
ngaén goïn: “ÑOÄC LAÄP - TÖÏ DO - HAÏNH
LỊCH SỬ CHÙA AM
70
PHUÙC”. Ñuùng, chuùng ta coù soáng trong moät
ñaát nöôùc ñoäc laäp môùi thaáy ñöôïc töï do vaø haïnh
phuùc. Caùi giaù trò teân nöôùc cuûa chuùng ta gaén
lieàn vôùi söï soáng cuûa nhaân daân raát cuï theå,
thöïc teá khoâng coøn bò moät theá löïc naøo baét eùp
söu cao thueá naëng nhö döôùi quyeàn cai trò cuûa
thöïc daân Phaùp vaø cuûa taäp ñoaøn phong kieán
vua quan nhaø Nguyeãn, cuûa taäp ñoaøn ñòa chuû
cöôùp ruoäng vöôøn ñaát ñai cuûa noâng daân.
Hình 31. Töôïng Phaät Thích Ca Maâu Ni ñi khaát thöïc
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 71
Sau khi giaëc Phaùp xaâm löôïc thoáng trò vaø
ñaåy maïnh khai thaùc thì Vieät Nam khoâng coøn
laø moät xaõ hoäi phong kieán cai trò maø do thöïc
daân Phaùp cai trò.
Thöïc daân Phaùp cai trò môùi sinh ra giai
caáp ñòa chuû. Khi coù quyeàn theá trong tay neân
cöôùp ñoaït ruoäng ñaát cuûa noâng daân. Ngoaøi ñòa
chuû ngöôøi Vieät laïi theâm taàng lôùp ñòa chuû
ngöôøi Phaùp, chuùng cöôùp ñoaït ruoäng ñaát cuûa
noâng daân ñeå boùc loät theo loái ñòa toâ.
Giai caáp ñòa chuû laø tay sai cuûa thöïc daân
Phaùp, chuùng gaén chaët quyeàn lôïi vôùi thöïc daân
Phaùp veà kinh teá chíùnh trò. Vì theá, chuùng laø
keû thuø cuûa caùch maïng Vieät Nam. Cho neân,
caùch maïng Vieät Nam muoán laät ñoå neàn thoáng
trò cuûa Phaùp thì phaûi ñaùnh ñoå giai caáp ñòa
chuû phong kieán.
Trong caùch maïng daân toäc daân chuû ôû Vieät
Nam, noâng daân laø löïc löôïng to lôùn nhaát vaø
cuõng laø ñoäng löïc cuûa caùch maïng.
OÂng noäi cuûa chuùng toâi raát am hieåu ñieàu
naøy vaø chính oâng cuõng laø moät thaønh vieân
naèm trong löïc löôïng noâng daân. Neân oâng noäi
cuûa chuùng toâi cuõng nhaän thaáy traùch nhieäm
cuûa mình raát naëng neà. Nghóa laø phaûi laøm sao
LỊCH SỬ CHÙA AM
72
vaïch traàn boä maët cho toaøn daân bieát, giai caáp
ñòa chuû phong kieán laø giai caáp boùc loät traéng
trôïn vaø coøn haø hieáp noâng daân ñeán cô cöïc
ngheøo ñoùi.
Bieát roõ ñieàu naøy oâng noäi chuùng toâi tuyeân
truyeàn coå ñoäng cho phong traøo caùch maïng,
ñoäng vieân tinh thaàn yeâu nöôùc cuûa nhaân daân
xuoáng ñöôøng bieåu tình ñoøi giaûm caùc thöù thueá;
vaän ñoäng nhaân daân chuaån bò baïo ñoäng vuõ
trang choáng laïi neàn thoáng trò cuûa giaëc Phaùp.
Hình 32. Töôïng Phaät Thích Ca ñaûn sinh trong khuoân vieân chuøa Am
Ñeå höôûng öùng cao traøo caùch maïng Xoâ
Vieát Ngheä Tónh, oâng noäi chuùng toâi cho ngöôøi
raûi truyeàn ñôn ñình coâng baõi thò, keâu goïi caùc
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 73
tröôøng hoïc ñoùng cöûa taïi thò traán Traûng Baøng
khieán teà aáp, xaõ, huyeän kinh sôï, chuùng bieát
raèng Coäng Saûn choã naøo cuõng coù. Trong nhöõng
toå chöùc cuûa chíùnh quyeàn laøm tay sai cho giaëc
Phaùp vaãn coù Coäng Saûn. Coäng Saûn ñang bao
vaây caùc thò traán vaø thò xaõ trong caû nöôùc.
“Ñoàng thôøi luùc ñoù cao traøo caùch maïng noå
ra nhöõng cuoäc baõi coâng cuûa coâng nhaân nhaø
maùy xi maêng Haûi Phoøng, haõng daàu Xoâcoâni
Nhaø Beø (Saøi Goøn), coâng nhaân ñoàn ñieàn cao su
Daàu Tieáng (Thuû Daàu Moät).
Tieáp ñoù, baõi coâng cuûa 5.000 coâng nhaân
ñoàn ñieàn cao su Phuù Rieàng, 4.000 coâng nhaân
nhaø maùy deät Nam Ñònh baõi coâng ba tuaàn
trong thaùng 4 naêm 1930, baõi coâng cuûa coâng
nhaân nhaø maùy ñieän Chôï Quaùn (Saøi Goøn), cuûa
haøng vaïn coâng nhaân moû than Hoøn Gai trôû
neân raát quyeát lieät vôùi chuû tö baûn vaø chaùnh
quyeàn thöïc daân Phaùp. Ngaøy 1 thaùng 5 naêm
1930 côø ñoû buùa lieàm phaáp phôùi bay treân ñænh
nuùi Baøi Thô (Haï Long).
Trong naêm ñoù noâng daân cuõng vuøng daäy
bieåu tình choáng söu cao thueá naëng ôû Ñöùc Hoøa
(Chôï Lôùn), Cao Laõnh (Sa Ñeùc), Chôï Môùi
(Long Xuyeân), Gia Ñònh, Vónh Long, Caàn
Thô, Traø Vinh, Myõ Tho, Thuû Daàu Moät.
LỊCH SỬ CHÙA AM
74
Hình 33. Bia kinh trong khuoân vieân chuøa Am
Noâng daân caùc tænh mieàn Baéc, mieàn
Trung: Thaùi Bình, Thanh Hoùa, Quaûng Bình,
Quaûng Nam, Khaùnh Hoøa, Bình Thuaän lieân
tuïc noåi daäy. Phong traøo noåi daäy lan caû ñeán
nhöõng thaønh phoá lôùn nhö: Haø Noäi, Haûi
Phoøng, Nam Ñònh, Vinh, Hueá, Ñaø Naüng, Saøi
Goøn. Khaåu hieäu cuûa phong traøo ñoøi taêng
löông, giaûm giôø laøm, boû teä naïn ñaùnh ñaäp
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 75
coâng nhaân, hoaõn söu thueá cho noâng daân. Côø
buùa lieàm xuaát hieän nhieàu nôi trong caû nöôùc”.
Nhöõng phong traøo noåi daäy cuûa coâng
nhaân vaø noâng daân caû nöôùc ñaõ laøm cho thöïc
daân Phaùp vaø caùc taäp ñoaøn ñòa chuû run sôï
tröôùc söùc maïnh ñoaøn keát cuûa nhaân daân. Bôûi
vaäy, khoâng coù moät söùc maïnh naøo baèng söùc
maïnh ñoaøn keát cuûa toaøn daânï ñöùng leân choáng
laïi thì giaëc naøo cuõng bò tieâu dieät.
Chuùng ta nhôù laïi cuoäc caùch maïng ñaõ qua,
khi toaøn daân ñöùng leân choáng giaëc Phaùp vuõ
khí chæ baèng taàm voâng vaït nhoïn, trong luùc ñoù
giaëc Phaùp suùng ñoàng, ñaïi baùc, xe taêng, thieát
giaùp.
Theá maø, chuùng ta nhôø söùc ñoaøn keát cuûa
nhaân daân döôùi söï laõnh ñaïo saùng suoát cuûa Baùc
Hoà neân caû theá giôùi ñöùng leân uûng hoä, nhôø ñoù
môùi ñuoåi giaëc Phaùp ra khoûi bôø coõi vaø deïp
saïch nhöõng taäp ñoaøn ñòa chuû phong kieán
vöông trieàu Nguyeãn, thoáng nhaát ñaát nöôùc
hoaøn toaøn, ñem laïi chuû quyeàn cho daân toäc.
Nhôø söï ñoaøn keát cuûa toaøn daân caû nöôùc
maø caùch maïng môùi ñuoåi giaëc Phaùp ra khoûi bôø
coõi vaø thoáng nhaát ñaát nöôùc döôùi quyeàn laõnh
ñaïo ngöôøi Vieät Nam. Ñaây laø moät baèng chöùng
trong moät nöôùc yeáu, vuõ khí thoâ sô maø ñuoåi
LỊCH SỬ CHÙA AM
76
ñöôïc giaëc maïnh suùng ñoàng, ñaïi baùc, xe taêng,
thieát giaùp ra khoûi queâ höông laø nhôø söùc ñoaøn
keát cuûa toaøn daân, cuûa caû theá giôùi.
Hình 34. THÍCH NÖÕ DIEÄU NHAÃN (Ngöôøi muø loøa, nhöng lo côm nöôùc trong Chuøa Am)
Neáu nhaân daân khoâng ñoaøn keát thì khoâng
caùch naøo thaéng giaëc ñöôïc. Trong moät gia ñình
cuõng vaäy neáu moïi ngöôøi soáng chia reõ thì gia
ñình ñoù laø moät ñòa nguïc taïi traàn gian, coøn
ñoaøn keát thì gia ñình ñoù ñöôïc an vui vaø haïnh
phuùc vaø khoâng ai laøm cho gia ñình ñoù ñau
khoå ñöôïc. Bôûi vaäy, chia reõ laø cheát maø ñoaøn
keát laø soáng. Duø baát cöù ôû nôi ñaâu, bieát soáng
vôùi moïi ngöôøi trong tinh thaàn ñoaøn keát thì ñoù
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 77
laø bieát nhaãn nhuïc khi gaëp khoù khaên vaø bieát
tuøy thuaän ñeå laøm vui loøng ngöôøi khaùc, nhöng
phaûi bieát buoâng xaû trong taâm thì môùi ñöôïc
baèng loøng vui veû. Coù ñöôïc nhö vaäy tình ñoaøn
keát môùi chaët cheõ, caøng soáng ñoaøn keát thì söï
soáng môùi ñöôïc bình an vaø yeân vui haïnh phuùc.
LỊCH SỬ CHÙA AM
78
ÑÑÔÔØØII
TTHHÖÖÙÙÙÙ
TTÖÖ
OÂng Boá cuûa chuùng toâi teân laø LEÂ VAÊN
HUAÁN phaùp danh THÍCH THIEÄN THAØNH, sinh
naêm 1883, laø ngöôøi con thöù saùu ñöôïc thöøa keá
laøm truï trì giöõ gìn ngoâi CHUØA AM. Töø khi leân
laøm truï trì CHUØA AM, oâng laøm ñôn xin pheùp
Chính quyeàn nguïy ôû ñòa phöông ñöôïc pheùp
truøng tu laïi ngoâi CHUØA AM vaø chuøa ñöôïc xaây
caát baèng gaïch ngoùi aâm döông.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 79
OÂng laø moät Ñoâng y só neân am töôøng
thuoác Baéc vaø thuoác Nam, oâng soáng baèng ngheà
naøy, trò beänh cho nhaân daân khaép nôi.
Hình 35. Hoøa Thöôïng THÍCH THIEÄN THAØNH, vò truï trì ñôøi thöù tö
Vì theá, CHUØA AM ngaøy caøng höng thònh,
phaät töû ñeán caøng ngaøy caøng ñoâng ñaûo khoâng
nhöõng trong nhöõng ngaøy leã lôùn maø trong
LỊCH SỬ CHÙA AM
80
nhöõng ngaøy bình thöôøng ngöôøi ta vaãn ñeán
ñoâng ñaûo ñeå trò beänh nhö ngaøy hoäi.
Vì phaät töû ñeán trò beänh ñoâng ñaûo neân
chuøa caát theâm nhaø nghæ ngôi cho khaùch ôû laïi
trò beänh vaø phoøng chöõa trò beänh. CHUØA AM
luùc baây giôø cuõng gioáng nhö moät traïm xaù y teá
cuûa xaõ.
Ngoaøi vieäc trò beänh nhaân daân ñeå traùnh
ñoâi maét chaùnh quyeàn theo doõi. OÂng coøn laø
moät ñaûng vieân trong Thieân Ñòa Hoäi neân chuøa
Am laø nôi taäp trung nhöõng nhaø yeâu nöôùc nhö
oâng Baù, oâng Sieâu, oâng Kyø, oâng Nguyeãn An
Ninh, oâng Nguyeân Ñaïo, oâng Nguyeân Taùnh,
oâng Kyù, oâng Ngoä, oâng Chaâu vaø quyù thaày ôû
chuøa Baøu Lôùn töùc laø chuøa Phöôùc Thaïnh ngaøy
nay nhö: oâng Minh, oâng Quoác, oâng Theâm,
v.v.. Hoï thöôøng lui tôùi taäp luyeän voõ ngheä vaø
baøn quoác söï ñeå choáng Phaùp, ñuoåi giaëc Phaùp.
Trong chuøa coù haàm bí maät, vaø phoøng
laøm vieäc rieâng cho nhöõng caùn boä caùch maïng
trong phong traøo Vieät Minh veà hoäi hoïp.
Töø naêm 1945 - 1954 chuøa Am laø nôi
ñieåm heïn cuûa anh em caùn boä xaõ, huyeän, tænh.
Naêm 1947, boä ñoäi ñöôïc cöùu soáng ôû ñaây coù anh
Hai Döông, anh Tö Hoa (Saùu gioø).
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 81
Töø naêm 1947 - 1954 chuøa Am coù Ban chæ
huy xaõ ñoäi laø anh Chín Ñaëng vaø anh Nguyeãn
Hueä ñeán laõnh ñaïo phong traøo.
Hình 36 Nhöõng bia kinh trong khuoân vieân Chuøa Am
Töø naêm 1954 veà sau, CHUØA AM tieáp tuïc
ñoùng goùp nuoâi anh em caùn boä huyeäân, tænh, xaõ:
Anh Naêm Lyù, huyeän UÛy Vieân Traûng Baøng -
Anh Taùm Bôùt (Tö Hoa) - Anh Chín Ñaëng, caùn
boä Tænh UÛy - Anh Taùm Hoøa, Bí Thö Tænh UÛy
- Anh Naêm Tung, Thöôøng Vuï Tænh UÛy - Anh
Hai Bình (Tö Toát), Tænh UÛy Vieân - Anh Hai
Mai, Tænh UÛy Vieân vaø nhieàu anh em khaùc
nöõa do anh Chín Ñaëng höôùng daãn laøm vieäc ôû
ñaây.
LỊCH SỬ CHÙA AM
82
Töø naêm 1955 - 1960 anh em caùn boä môùi
chuyeån ñi, chæ coøn anh Tö Hoa vaø anh Chín
Tieân ôû ñaây hoaït ñoäng Ñaûng UÛÛy Xaõ Gia Loäc.
Bôûi vaäy, haèng ngaøy CHUØA AM ñeàu coù anh, chò,
em caùch maïng nhö: anh Hai Döông, anh Hai
Bình, anh UÙt Hoøa, anh Chín Ñaëng, anh Tö
Hoa (Saùu Gioø), anh Chín Kyù, anh Chín Saäm,
v.v.. ôû, ñi, vaø veà lieân tuïc trong thôøi kyø döôùi
cheá ñoä khaéc nghieät luaät 10/59 cuûa Ngoâ Ñình
Dieäm (Luaät 10/59 cho raèng ai chöùa chaáp Coäng
Saûn, ai theo Coäng Saûn, v.v.. seõ bò töû hình).
Luaät 10/59 thoâng baùo daùn khaép nôi
trong xoùùm aáp, caùc nhaø daân vaø treân moãi chaëng
ñöôøng ñeàu coù bieåu ngöõ giaêng ngang ñöôøng.
Maëc duø Luaät 10/59, haêm he ñe doïa nhö vaäy
nhöng chuøa Am vaãn aâm thaàm nuoâi döôõng vaø
che daáu caùn boä caùch maïng khoâng heà sôï haõi.
Xem maùy cheùm Ngoâ Ñình Dieäm nhö
khoâng coù, maëc duø maùy cheùm Ngoâ Ñình Dieäm
chuyeån ñi khaép tænh gieát khoâng bieát bao
nhieâu caùn boä caùch maïng. Caøng gieát caùn boä
caùch maïng bao nhieâu thì loøng caêm phaãn cuûa
toaøn daân laïi caøng daâng cao leân baáy nhieâu. Vì
theá, chuøa Am vaãn hieân ngang kieân cöôøng baát
khuaát, chaúng heà khieáp ñaûm, laø nôi nuoâi
döôõng che daáu baûo boïc anh em caùn boä caùch
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 83
maïng döôùi cheá ñoä ñoäc taøi cuûa gia ñình trò Ngoâ
Ñình Dieäm ñöôïc bình an cho ñeán ngaøy giaûi
phoùng queâ höông.
Hình 37. LEÂ VAÊN TAÂN
Cuõng trong thôøi gian naøy thaày truï trì coù
ngöôøi em trai UÙt trong gia ñình teân Leâ Vaên
Taân thoaùt ly gia ñình theo boäâ ñoäi caùch maïng
vaø ñaõ hy sinh naêm 1960 trong traän ñaùnh
ñoàng khôûi ôû Tua Hai, Taây Ninh.
LỊCH SỬ CHÙA AM
84
Tröôùc khi thoaùt ly gia ñình, Taân vaø moät
soá thanh nieân trong aáp ñeán nhaø oâng tröôûng
aáp Minh, ôû gaàn chuøa Baøu Me ñöa ra kieán
nghò choáng baét lính vaø caøn queùt trong xoùm
aáp. OÂng tröôûng aáp Minh quaù sôï haõi chaáp
nhaän ñôn kieán nghò, nhöng moät maët laïi ñöa
lính laøm tay sai cho giaëc vaøo chuøa Am baét
Taân, treân ñöôøng giaûi Taân veà ñoàn ngaû ba Hai
Chaâu, Taân ñaõ ñaùnh lính vaø chaïy thoaùt, nhôø
baø con uûng hoä che daáu roài ñöa vaøo chieán khu
Bôøi Lôøi.
“Luùc baáy giôø tình hình theá giôùi coù nhöõng
bieán ñoäng chính trò raát maïnh aûnh höôûng tôùi
CAÙCH MAÏNG THAÙNG TAÙM NAÊM 1945: Ngaøy 9
thaùng 5 naêm 1945, chuû nghóa phaùt xít Ñöùc bò
tieâu dieät, chieán tranh keát thuùc ôû chaâu AÂu,
Lieân Xoâ tuyeân chieán vôùi phaùt xít Nhaät.
Ngaøy 6 thaùng 8 naêm 1945, Myõ neùm bom
xuoáng Hiroâsima, ngaøy 9 thaùng 8 naêm ñoù Myõ
neùm tieáp quaû thöù hai xuoáng Nagazaki gieát
cheát haøng chuïc vaïn ngöôøi. Ngaøy 15 thaùng 8
naêm 1945, Hoàng quaân Lieân Xoâ tieâu dieät ñaïo
quaân Quan Ñoâng, ñaïo quaân tinh nhueä nhaát
cuûa Nhaät Baûn ôû Ñoâng Baéc Trung Quoác. Nhaät
thaáy mình thaát baïi veà quaân söï quaù naëng neà
neân tuyeân boá ñaàu haøng Ñoàng Minh voâ ñieàu
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 85
kieän. Saùu vaïn quaân Nhaät ôû Ñoâng Döông vaø
chính phuû tay sai Traàn Troïng Kim hoang
mang cöïc ñoä. Naém ñöôïc tình hình theá giôùi vaø
trong nöôùc, Ñaûng Coäng Saûn ôû Taân Traøo hoäi
nghò haï leänh toång khôûi nghóa trong toaøn
quoác.
Hình 38. Bia kinh trong khuoân vieân chuøa Am
LỊCH SỬ CHÙA AM
86
Ngaøy 16 thaùng 8 naêm 1945 ñaïi hoäi quoác
daân quyeát ñònh laáy côø ñoû sao vaøng naêm caùnh
laøm Quoác kyø, laáy baøi Tieán quaân ca laøm Quoác
ca, cöû ra Chaùnh phuû laâm thôøi, Hoà Chí Minh
laøm chuû tòch.
Quaân giaûi phoùng döôùi söï laõnh ñaïo cuûa
Hoà Chuû Tòch ñaùnh chieám thò xaõ Thaùi
Nguyeân, ngaøy 17 thaùng 8 naêm ñoù ñaùnh chieám
thò xaõ Tuyeân Quang, ngaøy 18 thaùng 8 naêm ñoù
ñaùnh chieám Baéc Giang, Haûi Döông, ... Ngaøy
19 thaùng 8 naêm ñoù khôûi nghóa ôû Haø Noäi.
Ngaøy 23 thaùng 8 ñaùnh chieám thaønh phoá Hueá,
ngaøy 25 thaùng 8 naêm ñoù ñaùnh chieám Saøi
Goøn. Chæ trong voøng 15 ngaøy toång khôûi nghóa
thaønh coâng trong caû nöôùc. Baûo Ñaïi, vò vua
cuoái cuøng cuûa trieàu Nguyeãn ñoïc chieáu thoaùi
vò, noäp aán kieám cho ñaïi dieän Chính phuû Vieät
Nam Daân Chuû Coäng Hoøa.
Ngaøy 2 thaùng 9 naêm 1945, Chuû Tòch Hoà
Chí Minh ñoïc baûng TUYEÂN NGOÂN ÑOÄC LAÄP
taïi Haø Noäi. Ñoù laø keát quaû cuûa quaù trình ñaáu
tranh anh duõng lieân tuïc haèng traêm naêm cuûa
daân toäc Vieät Nam”.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 87
ÑÑÔÔØØII
TTHHÖÖÙÙÙÙ
NNAAÊÊMM
LEÂ NGOÏC AN phaùp danh laø
THÍCH THOÂNG LAÏC, sinh naêm 1928, laø ngöôøi
con thöù tö. Luùc baáy giôø laø sinh vieân taïi Saøi
Goøn neân laøm theû sinh vieân vaø caên cöôùc ñeà
naêm sinh 1935, nhôø ñoù tuoåi hoïc troø ñöôïc keùo
daøi ñeå hoaït ñoäng caùch maïng trong giôùi hoïc
sinh, sinh vieân deã daøng hôn.
LỊCH SỬ CHÙA AM
88
Thöøa keá söï nghieäp caùch maïng cuûa cha
oâng, thaày Thoâng Laïc bieán CHUØA AM thaønh
moät cô sôû in aán taøi lieäu tuyeân truyeàn hoïc taäp
caùch maïng, phaùt ñoäng phong traøo yeâu nöôùc
roäng raõi trong quaàn chuùng, bieán thaønh nhöõng
cuoäc bieåu tình choáng cheá ñoä ñoäc taøi phaùt xít
gia ñình trò Ngoâ Ñình Dieäm.
Hình 39: Thaày Thoâng Laïc
Nhöõng cuoäc xuoáng ñöôøng bieåu tình choáng
cheá ñoä ñoäc taøi phaùt xít gia ñình trò Ngoâ Ñình
Dieäm laøm cho teà aáp luùc baáy giôø run sôï khieáp
ñaûm, laøm haïn cheá bôùt nhöõng tay sai, choù saên,
chim moài cuûa beø ñaûng Ngoâ Ñình Dieäm.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 89
Nguïy quyeàn ôû Traûng Baøng nghi ngôø
CHUØA AM laøm Coäng Saûn neân ñöa lính ñeán
bao vaây chuøa baét thaày Thoâng Laïc, giam caàm,
ñaùnh ñaäp, ñieàu tra ñuû moïi cöïc hình, naøo laø
cho ñieän giaät thaày cheát leân cheát xuoáng, naøo laø
treo ngöôïc ñaàu, ñoå nöôùc xaø phoøng, naøo laø ñaám
ñaù, giaäm ñaïp treân ngöïc, khaép nôi treân cô theå
baàm tím, v.v.. Thaày khoâng ñi noåi, chuùng loâi
thaày boû vaøo khu nhaø lao, nhôø anh em tuø
nhaân trong phoøng giam mang vaøo chaêm soùc
cöùu chöõa xoa boùp daàu.
Giaëc ñieàu tra caùch gì thì thaày Thoâng Laïc
chæ moät möïc traû lôøi khoâng bieát, khoâng laøm
Coäng Saûn chæ bieát ôû chuøa tuïng kinh nieäm
Phaät maø thoâi.
Giaëc hoûi:
- Bieát Taùm Gioø, Chín Ñaëng khoâng?
- Khoâng quen bieát.
Nhöõng caùn boä ñieàu tra cuûa nguïy quyeàn
noùi:
- Khoâng bieát ñaùnh cho bieát, khoâng toäi
ñaùnh cho coù toäi.
LỊCH SỬ CHÙA AM
90
Hình 40. Queâ höông Vieät Nam
Nhöõng traän ñoøn nhö vaäy thaày Thoâng
Laïc cheát leân, cheát xuoáng nhöng thaày Thoâng
Laïc raát gan daï, chæ traû lôøi laø khoâng bieát.
Giaëc nhoát thaày Thoâng Laïc ba thaùng taïi
Taây Ninh ñeå ñieàu tra. Sau ñoù, Giaùo Hoäi Phaät
Giaùo Vieät Nam chuøa AÁn Quang ñeán laõnh thaày
ra.
Sau khi ñöôïc traû töï do trôû veà thaày baùm
truï CHUØA AM tieáp tuïc laøm caùch maïng, vì
thaày ñöôïc anh em caùn boä caùch maïng giaùo duïc
chæ coù con ñöôøng caùch maïng môùi giaûi phoùng
daân toäc, môùi laät ñoå chaùnh quyeàn tay sai nguïy
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 91
quaân, nguïy quyeàn vaø ñuoåi giaëc Phaùp ra khoûi
bôø coõi.
Laøm caùch maïng raát gian khoå, ngoài tuø ra
khaùm ñoù laø leõ thöôøng maø ngöôøi laøm caùch
maïng naøo tieáp caän vôùi giaëc thì ít ai traùnh
khoûi, cho neân laøm caùch maïng xem söï soáng
cheát vaø tuø toäi nhö chæ maønh treo chuoâng.
Hình 41. COÂ DIEÄU QUANG
LỊCH SỬ CHÙA AM
92
ÔÛ giai ñoaïn cheá ñoä gia ñình trò Ngoâ
Ñình Dieäm chuùng ta neân tham khaûo qua
nhöõng trang söû CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN
CHOÁNG MYÕ XAÂM LÖÔÏC (1954 – 1975).
“Vieät Nam vôùi vò trí chieán löôïc quan
troïng ôû Ñoâng Nam AÙ, ñi tieân phong trong
phong traøo giaûi phoùng daân toäc vaø phong traøo
chuû nghóa xaõ hoäi ôû khu vöïc. Vì theá, Myõ quyeát
taâm ñeø beïp caùch maïng Vieät Nam. Sau khi
Phaùp thaát baïi, Myõ nhaûy vaøo thay theá ôû Ñoâng
Döông. Myõ ra söùc phaù hieäp ñònh Giônevô,
phaù söï nghieäp thoáng nhaát toaøn laõnh thoå Vieät
Nam. Chieám ñoùng vaø bieán mieàn Nam thaønh
thuoäc ñòa kieåu môùi cuûa Myõ, thaønh caên cöù
quaân söï ñeå ngaên chaën phong traøo ñaáu tranh
giaûi phoùng daân toäc, ngaên chaën vaø taán coâng
chuû nghóa xaõ hoäi ôû Ñoâng Nam AÙ trôû thaønh
moät trong caùc khu vöïc thöïc hieän chieán löôïc
toaøn caàu cuûa Myõ. Ñeå ñaït muïc ñích treân, Myõ
ñaõ tieán haønh xaâm löôïc mieàn Nam Vieät Nam
baèng chuû nghóa thöïc daân môùi, tieâu dieät löïc
löôïng caùch maïng mieàn Nam, gaáp ruùt chuaån
bò taán coâng mieàn Baéc. Do ñoù, Myõ xaây döïng boä
maùy nguïy quyeàn, ñöùng ñaàu laø Ngoâ Ñình
Dieäm... Chaùnh quyeàn Dieäm töï maïo nhaän laø
“CAÙCH MAÏNG QUOÁC GIA” vôùi chieâu baøi “ÑAÛ
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 93
THÖÏC - BAØI PHONG” ñeå che daáu giaû taâm baùn
nöôùc.
Treân thöïc teá chaùnh quyeàn Ngoâ Ñình
Dieäm ñaõ thöïc hieän chaùnh saùch toá coäng, dieät
coäâng ñeå ñaøn aùp tieâu dieät nhöõng ngöôøi yeâu
nöôùc khaùng chieán choáng giaëc Phaùp, gaây neân
nhöõng cuoäc taøn saùt ñaãm maùu ôû mieàn Nam
Vieät Nam”.
Hình 42. Nhöõng tu só Campuchia cuõng ñeán chuøa Am tu hoïc
LỊCH SỬ CHÙA AM
94
“Töø cuoái naêm 1954 ñeán thaùng 7 naêm
1955 phong traøo hoøa bình cuûa giôùi trí thöùc
sinh vieân Saøi Goøn - Chôï Lôùn, trong soá ñoù coù
sinh vieân Leâ Ngoïc An cuøng moät soá sinh vieân
khaùc laøm noøng coát ñöôïc caùch maïng giaùo duïc
chæ ñaïo cho cuoäc ñaáu tranh neân maïnh daïn
goùp yù cuøng caùc baïn sinh vieân khaùc haõy ñöùng
leân ñoøi hieäp thöông toång tuyeån cöû thoáng nhaát
theo hieäp ñònh Giôneovô, ñoøi töï do daân chuû,
caûi thieän ñôøi soáng, ñoøi cöùu teá nhöõng naïn
nhaân xung ñoät trong caùc cuoäc xung ñoät giöõa
chaùnh quyeàn Ngoâ Ñình Dieäm vôùi caùc toân giaùo
khaùc, choáng khuûng boá, v.v..”.
“Ngaøy 1 thaùng 5 naêm 1950, 15 vaïn coâng
nhaân Saøi Goøn - Chôï Lôùn mít tinh kyû nieäm
ngaøy Quoác Teá Lao Ñoäng. AÙc lieät nhaát laø cuoäc
ñaáu tranh choáng caùc chieán dòch “TOÁ COÄNG -
DIEÄT COÄNG”, baûo veä nhöõng ngöôøi yeâu nöôùc
khaùng chieán cuõ. Töø trong caùc traïi taäp trung,
khu dinh ñieàn, aáp chieán löôïc choáng Myõ Dieäm
buøng noå lôùn maïnh. Phong traøo ñaáu tranh
chaùnh trò loâi cuoán haøng trieäu ngöôøi bao goàm
caùc toân giaùo: Phaät Giaùo, Cao Ñaøi, Hoøa Haûo,
ñoàng baøo daân toäc thieåu soá, ñoàng baøo mieàn
Baéc di cö vaøo Nam”.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 95
Hình 43. MARK - Moät ngöôøi Myõ tu taäp taïi CHUØA AM
“Trong cuoäc ñaáu tranh coù söï phoái hôïp
giöõa nhaân daân thaønh thò vaø nhaân daân noâng
thoân raát chaët cheõ, nhieàu hình thöùc phong
phuù. Keát quaû thôøi kyø ñaáu tranh chaùnh trò laø
caùch maïng mieàn Nam ñöùng vöõng, phuïc hoài
laïi töøng böôùc phaùt trieån ñeå chuaån bò löïc
löôïng vuõ trang cho thôøi kyø chieán tranh caùch
maïng”.
LỊCH SỬ CHÙA AM
96
“Thôøi kyø gay gaét nhaát laø töø naêm 1957
trôû ñi, Myõ vaø chaùnh quyeàn Ngoâ Ñình Dieäm
nhö ñieân khuøng chuyeån sang cheá ñoä ñoäc taøi
phaùt xít, ñaøn aùp coâng khai tieán haønh moät
cuoäc chieán tranh ñôn phöông ñeå choáng laïi
ñoàng baøo mieàn Nam”.
“Chaùnh quyeàn Ngoâ Ñình Dieäm tieán haønh
nhöõng cuoäc caøn queùt coù quy moâ lôùn lieân tuïc
doàn daân vaøo aáp chieán löôïc, maø chuùng goïi laø
khu DINH ÑIEÀN chöù kyø thöïc ñoù laø nhöõng traïi
taäp trung daân ñeå nhaân daân lìa caùch maïng
theo chieán löôïc “CAÙ LÌA NÖÔÙC”.
“Chieán löôïc naøy hoøng tieâu dieät Coäng
Saûn. Thaùng 12 naêm 1957 chuùng ñaàu ñoäc cheát
haøng ngaøn ngöôøi ôû nhaø tuø Phuù Lôïi. Chuùng
coøn ban haønh luaät 10/59, laäp caùc toøa aùn quaân
söï ñaëc bieät ñeå cheùm gieát khaép mieàn Nam”.
Thôøi gian naøy, CHUØA AM laø moät trong
nhöõng nôi baûo veä anh em caùch maïng vöøa laøm
vieäc vaø vöøa aån naùu trong aáp Gia Laâm, xaõ Gia
Loäc, huyeän Traûng Baøng, tænh Taây Ninh.
Teát Maäu Thaân, CHUØA AM chæ coøn moät
ñoáng gaïch vuïn, chieán tranh ñaõ taøn phaù khoâng
nhöõng CHUØA AM maø caû xoùm aáp Baøu Traâm
ñeàu bò ñieâu taøn, nhaø cöûa cuûa nhaân daân ñeàu bò
ñoát chaùy tan naùt trong bom ñaïn chieán tranh,
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 97
moïi ngöôøi ñeàu chaïy taûn cö töù taùn. Nhöng vò
truï trì CHUØA AM khoâng heà sôï haõi, trôû veà baùm
truï nôi CHUØA AM.
Hình 44. OÂng LEÂ VAÊN AÂN
Ngaøi caát moät caùi mieáu nhoû ñeå laøm aùm
hieäu. Khi anh em du kích ñeán mieáu thaáy coù
nhang ñoát laø bieát ngay khoâng coù giaëc kích,
thì ñi vaøo aáp chieán löôïc truy queùt teà aáp, coøn
thaáy khoâng coù nhang ñoát laø bieát coù giaëc kích
neân ruùt lui khoâng vaøo aáp chieán löôïc. Vieäc ñoát
höông hay khoâng ñoát höông laø vò truï trì ñeàu
LỊCH SỬ CHÙA AM
98
giao laïi cho ñöùa em trai cuûa mình laø Leâ Vaên
AÂn. Nhôø coù thoâng tin lieân laïc nhö vaäy neân
anh em du kích caùch maïng bieát ñöôïc tình
hình cuûa giaëc, neân vaøo phaù aáp chieán löôïc, keâu
goïi nhaân daân trôû veà laøng xoùm cuõ raát deã daøng.
Khi nhaân daân trôû veà laøng xoùm cuõ ñoâng
ñuû, vò truï trì CHUØA AM caát moät caùi moät am
tranh laù nhoû ñeå laøm cô sôû caùch maïng lieân laïc
thoâng tin vaø tieáp teá löông thöïc, nhaát laø toå
chöùc mua suùng ñaïn cuûa giaëc, tieáp teá cho anh
em du kích.
Hình 45. Nhöõng nhaø thaát trong Chuøa Am
Ñeâm ñeâm anh em du kích ra baén phaù
ñoàn giaëc, khieán giaëc soáng baát an, nhôø coù anh
em du kích dieät saïch teà aáp, khieán chuùng
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 99
khoâng quaûn lyù nhaân daân ñöôïc, nhôø ñoù môùi
môû roäng vuøng caùch maïng bao vaây saùt thò traán
Traûng Baøng; nhôø ñoù caùch maïng ngaøy caøng
lôùn maïnh cho ñeán ngaøy ñaát nöôùc hoaøn toaøn
giaûi phoùng.
Muoán bieát roõ aâm möu cuûa Myõ trong giai
ñoaïn naøy chuùng ta haõy ñoïc laïi moät ñoaïn söû
caän ñaïi: “Ñeå thöïc hieän chieán tranh ñaëc bieät
choáng laïi phong traøo giaûi phoùng daân toäc do
Ñaûng Coäng Saûn laõnh ñaïo. Myõ vaïch ra moät keá
hoaïch Taây Lô sau naøy ñöôïc boå sung keá hoaïch
Giôn Sôn - Maéc Na Ma Ra goàm ba giai ñoaïn:
Myõ döï tính thöïc hieän keá hoaïch naøy laø 18
thaùng laø keát thuùc chieán tranh. Khôûi söï keá
hoaïch ñoù laø xaây aáp chieán löôïc doàn daân ñeå coâ
laäp löïc löôïng caùch maïng mieàn Nam. Myõ nguïy
xaây döïng 17.000 aáp chieán löôïc, bieán toaøn
mieàn Nam thaønh moät traïi taäp trung khoång loà.
Myõ raûi chaát ñoäc hoùa hoïc xuoáng nhieàu vuøng
daân cö ñeå buoäc nhaân daân vaøo aáp chieán löôïc.
1- Bình ñònh mieàn Nam.
2- Taêng cöôøng phaù hoaïi mieàn Baéc.
3- Taán coâng thoân tính mieàn Baéc.
Söï kyø thò toân giaùo cuûa cheá ñoä Ngoâ Ñình
Dieäm giöõa Phaät giaùo vaø Thieân Chuùa giaùo noå
ra khieán cho phe quaân ñoäi nhaûy vaøo tham döï.
LỊCH SỬ CHÙA AM
100
Thaùng 11 naêm 1963, Myõ vaø nhoùm quaân ñoäi
laøm cuoäc ñaûo chaùnh laät ñoå Ngoâ Ñình Dieäm.
Ngoâ Ñình Dieäm vaø Ngoâ Ñình Nhu bò gieát
cheát. Söï suïp ñoå cheá ñoä ñoäc taøi Ngoâ Ñình
Dieäm môû ñaàu cho söï khuûng hoaûng cuûa chaùnh
quyeàn Saøi Goøn khoâng bao giôø khaéc phuïc ñöôïc
nöõa”.
“Ngaøy 20 thaùng 8 naêm 1964, 30 vaïn
ngöôøi bao vaây dinh Ñoäc laäp ñoøi Nguyeãn
Khaùnh töø chöùc. Ngaøy 20 thaùng 9 naêm 1964,
10 vaïn coâng nhaân baõi coâng ôû Saøi Goøn - Gia
Ñònh phaûn ñoái cheá ñoä ñoäc taøi Nguyeãn Khaùnh.
Ngaøy 24 thaùng 8 naêm 1964, 3 vaïn coâng nhaân
Ñaø Naüng baõi thò tuaàn haønh. Thaùng 12 naêm
1964, nhaân daân Hueá, Ñaø Naüng, Ñaø Laït bieåu
tình choáng chaùnh phuû Traàn Vaên Höông.
Tham gia caùc cuoäc ñaáu tranh chaùnh trò
coù noâng daân, coâng nhaân, nhaân daân ñoâ thò,
hoïc sinh, sinh vieân, trí thöùc ñaáu tranh ñoøi
quyeàn lôïi kinh teá daân chuû. Naêm 1963, coù 23
trieäu löôït ngöôøi ñaáu tranh. Ñaáu tranh chaùnh
trò laøm tan raõ töøng maûnh chaùnh quyeàn buø
nhìn cuûa Myõ, laøm thaát baïi nhöõng cuoäc caøn
queùt, laøm tan raõ aáp chieán löôïc cuûa Myõ. Nhôø
phoái hôïp ñaáu tranh chaùnh trò vôùi ñaáu tranh
quaân söï neân tieâu dieät löïc löôïng quaân söï Myõ
vaø laøm cho löïc löôïng caùc chaùnh quyeàn tay sai
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 101
cuûa Myõ reäu raõ. AÁp chieán löôïc laø chieán thuaät
chieán löôïc trong chieán tranh ñaëc bieät cuûa Myõ,
quaàn chuùng noåi daäy ñaáu tranh chaùnh trò phaù
theá kìm keïp cuûa giaëc moät caùch deã daøng”.
Hình 46. Khu an döôõng trong Chuøa Am
“Nhôø ñaáu tranh chaùnh trò vaø quaân söï
bieát keát hôïp neân laøm cho 8.000 aáp chieán löôïc
(85% soá aáp) bò phaù. Ñeå cöùu vaõn tình theá ngaøy
1 thaùng 11 naêm 1963 Myõ ñaûo chaùnh gieát cheát
Dieäm - Nhu. Döông Vaên Minh leân caàm quyeàn
nhöng bò Nguyeãn Khaùnh laät ñoå.
Trong giai ñoaïn naøy caùc cuoäc ñaûo chaùnh
tranh giaønh quyeàn löïc cuûa caùc phe phaùi trong
chaùnh quyeàn nguïy ñaõ ñaåy chaùnh quyeàn naøy
vaøo cuoäc khuûng hoaûng trieàn mieân. Chuùng ta
LỊCH SỬ CHÙA AM
102
thaáy roõ Nguyeãn Khaùnh laät ñoå Döông Vaên
Minh leân laøm thuû töôùng, Döông Vaên Minh
leân laøm Quoác Tröôûng, Sau ñoù Nguyeãn Khaùnh
laøm Quoác tröôûng, Traàn Vaên Höông laøm Thuû
töôùng. Roài Phan Khaéc Söûu laïi thay Nguyeãn
Khaùnh laøm Quoác tröôûng. Ñaàu naêm 1965
Nguyeãn Khaùnh, Nguyeãn Cao Kyø, Nguyeãn
Chaùnh Thi cuøng nhau laät ñoå Phan Khaéc Söûu,
ñöa Phan Huy Quaùt leân laøm Thuû töôùng,
trong giai ñoaïn naøy nguïy quyeàn Saøi Goøn caøng
suy nhöôïc vaø khuûng hoaûng neân naêm 1964 theá
löïc chaùnh trò vaø quaân söï cuûa caùch maïng roäng
lôùn vaø vuõ khí ñaày ñuû vuøng leân phaù saïch caùc
aáp chieán löôïc trong mieàn Nam Vieät Nam vaø
ñaäp tan naùt nguïy quaân nguïy quyeàn.”
Luùc baáy giôø vaøo nhöõng naêm 1970 - 1975
chieán tranh nguùt ngaøn, Thaày truï trì coøn moät
ngöôøi meï giaø, moät ngöôøi anh vaø hai ngöôøi em
- moät trai, moät gaùi. Ngöôøi anh lôùn coù gia ñình
ôû Thaønh phoá Saøi Goøn, coøn ngöôøi em trai keá
cuõng coù gia ñình ôû Traûng Baøng.
Rieâng thaày truï trì vaø ngöôøi em gaùi ñöa
meï giaø veà nuoâi döôõng baèng söùc lao ñoäng cuûa
mình, caû ba meï con chæ quanh quaån trong
moät ngoâi nhaø nhoû ôû aáp Loø Reøn thuoäc vuøng
chu vi Cao Ñaøi quaûn trò, ôû ñoù môùi traùnh ñöôïc
bom ñaïn cuûa Myõ vaø nguïy quyeàn. AÁp Loø Reøn
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 103
baây giôø laø aáp Loäc Du, xaõ Gia Loäc, huyeän
Traûng Baøng, tænh Taây Ninh. Moïi ngöôøi daân ôû
trong vuøng chieán tranh, ban ngaøy veà baùm truï
ñaát ñai vaø laøm tai maét cho caùch maïng, khi
trôøi saép toái ñeàu phaûi rôøi khoûi nôi gia ñình
mình, goàng gaùnh ñoà ñaïc, daét con caùi vaøo vuøng
chu vi cuûa Cao Ñaøi ñeå traùnh bom ñaïn.
CHUØA AM naèm trong vuøng ñaát caùch
maïng, haøng raøo CHUØA AM laø haøng raøo chieán
ñaáu cuûa du kích quaân vaø CHUØA AM cuõng laø
ñieåm noùng cuûa giaëc Myõ vaø nguïy quaân neân
chuùng thöôøng xuyeân baén phaùo CHUØA AM, luùc
naøo chuùng cuõng coù theå baét vaø baén phaù chuøa vì
chuùng cho ñoù laø nôi Coäng Saûn aån naùu.
Thaày truï trì vaãn bieát ñieàu naøy nhöng
vaãn baùm saùt anh em du kích thöôøng laøm
nhieäm vuï baùo tin töùc giaëc cho anh em bieát ñeå
ñeà phoøng vaø vaøo phaù aáp chieán löôïc giaûi phoùng
ñoàng baøo trôû veà nhaø cöûa ruoäng vöôøn ñaát ñai
cuõ.
LỊCH SỬ CHÙA AM
104
Hình 47. Sö coâ HUEÄ AÂN, moät tu só tu hoïc laâu naêm nhaát trong CHUØA AM, laøm chuû ñöôïc beänh taät, treân 90 tuoåi
ÔÛ aáp Loø Reøn, laø nôi ôû ñôõ traùnh bom ñaïn
Myõ Nguïy, ngaøy ngaøy em gaùi thaày ra chôï
Traûng Baøng mua baùn kim chæ nhöng thaáy
khoâng ñuû soáng neân môùi mua dao röïa ôû caùc loø
reøn roài ñem baùn sæ taïi caùc chôï ôû thaønh phoá
Saøi Goøn.
Ñeå phuï vaøo nuoâi soáng ba meï con, nhöng
cuõng khoâng ñuû do ñoù thaày truï trì hoïc ngheà
reøn laøm dao röïa ñeå töï saûn xuaát, nhôø ñoù thu
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 105
nhaäp môùi ñuû soáng. Nhöõng naêm thaùng vaát vaû
vaø gian khoå naøy laøm sao queân ñöôïc ngöôøi em
thaân thöông cuûa mình phaûi laên loän döôùi
ñöôøng teân muõi ñaïn thaäp töû nhaát sinh. Trong
nhöõng naêm thaùng ñoù raát laø gian khoå, tuø toäi
vaø sinh maïng nhö chæ maønh treo chuoâng.
Nhöng vì nghó ñeán cuoäc Caùch maïng giaûi
phoùng daân toäc thaày khoâng theå boû anh em du
kích ñöôïc maø ñi neân baùm truï CHUØA AM soáng
cheát coù nhau. Nhaát laø khi ñöôïc tin Leâ Vaên
Taân, em thaày hy sinh trong traän Tua Hai Taây
Ninh. Meï khoùc moãi khi thaép höông treân baøn
thôø, loøng thöông em xoùt xa voâ cuøng neân quyeát
laøm heát söùc mình ñeå baûo veä cô sôû ñeå anh em
du kích an taâm chieán ñaáu.
Treân ñöôøng ñi buoân baùn töø Traûng Baøng
veà Thaønh Phoá Saøi Goøn laø moät con ñöôøng
nguy hieåm nhaát. Treân ñöôøng bieát bao nhieâu
laø moâ ñaát, moãi moâ ñaát coù moâ thì ñaët mìn, coù
moâ thì khoâng. Taát caû mìn ñaët treân ñöôøng laø
cuûa caùch maïng, neáu xe naøo voâ yù caùn phaûi mìn
thì caû ngöôøi vaø xe chæ coøn nhöõng maûnh saét
vuïn vaø moät ñoáng thòt tay chaân vaêng töù tung.
Vì cuoâïc soáng ñeå cuøng ba meï con nöông töïa coù
nhau, neân em thaày phaûi xoâng pha ñi tìm söï
soáng. Thænh thoaûng ngöôøi anh vaø em trai
cuõng coù veà thaêm nhöng chæ trong giaây laùt roài
LỊCH SỬ CHÙA AM
106
laïi veà lo gia ñình, chæ coøn laïi ba meï con. Thaáy
meï khoâng vui, thænh thoaûng thaày nhaéc laïi
chuyeän naêm xöa ñeå laøm cho meï vui.
Hình 48. Maät Haïnh
Thaùng 7 naêm 1975, ñaát nöôùc giaûi phoùng
xong, bom ñaïn khoâng coøn caøy xôùi treân maûnh
ñaát queâ höông, thaày trôû veà söûa sang laïi maûnh
ñaát choân nhau caét roán, nôi CHUØA AM coå xöa
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 107
yeâu daáu maø cuûa toå tieân ñeå laïi, moät di tích khoù
queân, cho neân con chaùu khoâng coù quyeàn laøm
maát goác, phaûi truøng tu laïi ñeå ñaùnh daáu nhöõng
trang söû yeâu nöôùc cuûa Toå tieân baèng coâng lao,
moà hoâi nöôùc maét, baèng xöông maùu cuøng vôùi
moïi ngöôøi daân trong caû nöôùc môùi coù ngaøy nay
ñaát nöôùc ñoäc laäp hoaøn toaøn chuû quyeàn veà tay
nhaân daân Vieät Nam. Bôûi vaäy, chuùng ta laø con
chaùu khoâng theå boû qua ñöôïc vieäc truøng tu.
Meï maát, Thaày xin moät ñöùa chaùu veà nuoâi
vaø ñaët teân laø MAÄT HAÏNH.
Maät Haïnh ñöôïc daïy tu haønh xaû taâm, neân
luùc naøo cuõng thöông yeâu vaø tha thöù khi coù ai
noùi traùi yù nghòch loøng, vì theá göông maët Maät
Haïnh luùc naøo cuõng hieàn töø, hieän ra söï an laïc
vaø vui veû.
Vieäc truøng tu ñaàu tieân thaày truï trì caát laïi
ngoâi CHUØA AM tre laù ñôn sô chæ thôø 3 töôïng
Phaät. Töôïng thöù nhaát laø töôïng ñöùc Phaät
Thích Ca Maâu Ni ngoài giöõa, töôïng thöù hai
ñöùng laø töôïng Ca Dieáp beân tay traùi vaø töôïng
thöù ba ñöùng laø töôïng A NAN beân tay maët.
Hieän giôø, CHUØA AM vaãn coøn giöõ nguyeân veïn
nhö hoài môùi caát, vaùch lieáp, coät baèng caây taàm
voâng, lôïp toân, v.v.. Tuy ñaõ cuõ reâu phong, aåm
moác, coät xuø xì vaø vaùch lieáp ñaõ muïc nhöng
chöa naùt vaãn coøn che möa, che naéng ñöôïc.
LỊCH SỬ CHÙA AM
108
Hình 49. Coång soá 2 vaøo khu phaùt trieån Chuøa Am
Ngoâi chuøa baèng truùc tre laøm sao giöõ gìn
beàn laâu ñöôïc. Cho neân, Thaày Thoâng Laïc
quyeát taâm seõ truøng tu CHUØA AM baèng gaïch
ngoùi nhö tröôùc kia do oâng thaân thaày ñaõ xaây
döïng. Töøng cuïc gaïch, töøng vieân ñaù, töøng bao
xi maêng do coâng söùc cuûa rieâng mình daønh
duïm töøng ñoàng töøng caéc chôù khoâng bao giôø
keâu goïi moät ngöôøi phaät töû naøo ñoùng goùp phuï
vôùi mình. Söï quyeát taâm aáy oâng thaân thaày ñaõ
döïng neân ngoâi CHUØA AM saïch ñeïp vaø ngoâi
chuøa naøy ñöôïc duy trì treân 10 naêm thì chieán
tranh buøng noå. Giaëc phaùp ñaõ duøng xe taêng
taøn phaù ngoâi CHUØA AM, chæ coøn moät ñoáng
gaïch vuïn.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 109
Sau khi ñaát nöôùc giaûi phoùng giaëc Myõ ra
khoûi bieân cöông, thaày Thoâng Laïc laø moät tu só
neân moät ñoàng cuõng khoâng coù, nhôø gia ñình coâ
TÖØ NGUYEÄN cuùng döôøng cho thaày 20 ñoàng,
luùc baáy giôø 20 ñoàng coù giaù trò raát lôùn. Khi coù
tieàn, thaày Thoâng Laïc trôû veà baét ñaàu caát laïi
CHUØA AM baèng taàm voâng truùc tre, vì ñoù laø
nhöõng caây nhaø laù vöôøn neân khoâng toán tieàn
mua.
OÂng thaân thaày Thoâng Laïc qua phaàn
nhöng lôøi di chuùc giao laïi vieäc truøng tu ngoâi
chuøa cho thaày, neân luùc naøo thaày cuõng nhôù lôøi
di chuùc ñoù: “Sau khi Thaày maát, Thaày chæ tin
nôi con, con laø ngöôøi ñuû söùc, ñuû khaû naêng
truøng tu laïi ngoâi chuøa, con nhôù coá gaéng ñöøng
ñeå phuï loøng mong moûi cuûa oâng baø nôi chín
suoái”. Nhôù lôøi di chuùc ñoù, Thaày luoân luoân
canh caùnh beân loøng quyeát taâm truøng tu laïi
ngoâi chuøa baèng gaïch ngoùi ñeå khoâng phuï loøng
mong ñôïi cuûa oâng thaân thaày.
Vieäc thöù hai laø truøng tu tinh thaàn chaùnh
phaùp cuûa Phaät, thaày Thoâng Laïc vieát saùch ñaïo
ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû vaø giaûng daïy ñuùng
nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc PHAÄT THÍCH CA MAÂU
NI, coøn nhöõng lôøi giaûng daïy naøo khoâng ñuùng
cuûa ñöùc PHAÄT THÍCH CA MAÂU NI thì Thaày
vaïch traàn boä maët thaät cuûa noù ñeå moïi ngöôøi
LỊCH SỬ CHÙA AM
110
bieát roõ noù laø taø phaùp ngoaïi ñaïo ñaõ xen vaøo
kinh saùch Phaät giaùo, thöôøng caùc sö thaày
khoâng roõ nhöõng kinh saùch ngoaïi ñaïo neân laáy
ñoù giaûng daïy cho phaät töû.
Hình 50. Queâ höông khuaát boùng hoaøng hoân
Cho neân, vieäc vaïch traàn boä maët thaät cuûa
kinh saùch ngoaïi ñaïo laø giuùp cho phaät töû hieåu
roõ phaùp naøo ñuùng, phaùp naøo sai ñeå quyù phaät
töû traùnh xa vaø khoâng uûng hoä cuùng döôøng
nhöõng sö, thaày ñang haønh taø giaùo ngoaïi ñaïo.
Nhôø ñoù taø phaùp khoâng phaùt trieån vaø vì vaäy
chaùnh phaùp cuûa Phaät môùi döïng laïi vaø laøm
saùng choùi con ñöôøng tu taäp cuûa Phaät giaùo.
Nhaát laø thaày Thoâng Laïc daïy ñaâu laø chaùnh tín
vaø ñaâu laø taø tín. Chaùnh tín nghóa laø gì? Taø
tín nghóa laø gì?
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 111
Chaùnh tín chæ cho moïi ngöôøi bieát thöïc
haønh ñôøi soáng coù ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân
quaû soáng khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø
chuùng sinh, luoân luoân giöõ gìn taâm BAÁT
ÑOÄNG, THANH THAÛN, AN LAÏC VAØ VOÂ SÖÏ
baèng phaùp moân NHÖ LYÙ TAÙC YÙ ñeå taâm luoân
luoân ly duïc ly baát thieän phaùp. Nhôø ñoù môùi
thaáy ñöôïc taâm thanh thaûn, an laïc vaø voâ söï.
Chính thaáy ñöôïc taâm nhö vaäy môùi laø giaûi
thoaùt cuûa Phaät giaùo quyù vò coù bieát khoâng?
Taø tín coù nghóa laø nhöõng phaät töû meâ tín
chuyeân caàu cuùng, tuïng kinh, nieäm Phaät, nieäm
chuù, caàu sieâu, caàu an, xin xaêm, boùi queû, cuùng
sao, giaûi haïn, ñoát tieàn vaøng maõ, v.v.. Nhöõng
vieäc laøm nhaûm nhí voâ ích nhö vaäy thöôøng
laøm hao taøi toán cuûa cuûa nhöõng phaät töû. Vaäy
maø quyù phaät töû cöù nghe ñaâu laøm vaäy khoâng
chòu suy tö vieäc laøm ñoù ñuùng hay sai.
Bôûi trong soá phaät töû ñoâng ñaûo truøng
truøng ñieäp ñieäp ñang theo Phaät giaùo maø
chuùng toâi ñaõ chöùng kieán nhöõng buoåi leã lôùn
cuûa Phaät giaùo. Phaät töû veà chuøa ñoâng nhö kieán
coû nhöng töø laâu bò nhoài nheùt trong ñaàu nhöõng
ñieàu sai Phaät phaùp neân chæ coøn bieát cuùng baùi,
tuïng kinh, nieäm chuù cuûa kinh saùch phaùt
trieån. Phaät töû cho ñoù laø vieäc laøm ñuùng, laø söï
tu taäp cuûa mình theo Phaät giaùo. Bôûi laøm moät
LỊCH SỬ CHÙA AM
112
vieäc sai, muø quaùng, meâ tín khoâng ñuùng chaùnh
phaùp cuûa Phaät maø khoâng bieát. Thaät laø toäi
nghieäp bò aûnh höôûng Phaät giaùo meâ tín ngu
muoäi cuûa Trung Quoác, cöù xöa baøy nay laøm
theo thaät laø ñaùng thöông.
Phaät töû coøn voâ minh nhieàu laém vì quyù
thaày daïy sao hoï laøm theo nhö vaäy, chôù hoï
ñaâu coù daùm noùi quyù sö thaày sai. Hoï chæ bieát
tin, bieát laøm neân sö thaày daïy gì hoï cuõng tin.
Bôûi vaäy, phaàn ñoâng phaät töû laøm sao am töôøng
lôøi Phaät daïy neân thieáu trí tueä, khoâng caân
nhaéc, khoâng chòu khoù tö duy, cöù nghe sö thaày
daïy ñaâu laøm ñaáy, nhö nhöõng ngöôøi muø rôø voi.
Thaäât laø ñaùng thöông nhöng cuõng raát toäi
nghieäp. Vì hoï khoâng saùng suoát neân môùi ñeå
giaùo phaùp meâ tín môùi traøn lan khaép nöôùc, laâu
ngaøy khoâng döùt boû neân noù ñaõ trôû thaønh moät
truyeàn thoáng cuûa daân toäc.
Bôûi vaäy, ngay töø luùc ñaàu khi kinh saùch
Phaät giaùo Trung Quoác naøy môùi truyeàn vaøo
Vieät Nam thì moïi ngöôøi ai cuõng ñoàng loøng
chaën ñöùng noù laïi baèng caùch khoâng laøm theo
nhöõng ñieàu taø giaùo meâ tín thì laøm gì noù
truyeàn ñaát nöôùc chuùng ta ñöôïc, phaûi khoâng
thöa quyù vò?
Trong thôøi ñaïi khoa hoïc, kieán thöùc cuûa
con ngöôøi ñöôïc naâng cao nhôø söï hoïc roäng hieåu
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 113
xa neân khoâng deã gì laøm cho hoï laïi tin theo,
chæ coù nhöõng ngöôøi ít hoïc môùi bieán mình
thaønh nhöõng ngöôøi muø quaùng, deã tin, deã laøm
theo.
Hình 51. Moät ngoâi thaát gaïch trong khu phaùt trieån cuûa chuøa Am
Taø tín laø tin coù coõi Cöïc Laïc Taây Phöông;
laø tin coù linh hoàn ngöôøi cheát; laø tin coù theá
giôùi sieâu hình; laø tin coù taø ma, quyû quaùi; laø
tin coù ñòa nguïc, ngaï quyû; laø tin coù Thaàn
Thaùnh, Tieân Phaät; laø tin coù Ngoïc Hoaøng
Thöôïng Ñeá, Chuùa Trôøi; laø tin coù Thaäp Ñòa
Dieâm Vöông, Thuûy phuû, Thuûy Teà, Long
Vöông, Haø Baù, Baø Thuûy, v.v.. Nhöõng ñieàu taø
tín naøy laø meâ tín.
LỊCH SỬ CHÙA AM
114
Nhöõng ñieàu taø tín naøy khoâng phaûi do lôøi
daïy cuûa ñöùc PHAÄT THÍCH CA MAÂU NI maø do
nhöõng lôøi daïy cuûa caùc Toå ngoaïi ñaïo Baø La
Moân, Ñaïi Thöøa, Thieàn Toâng. Caùc ngaøi ñaõ
bieán Phaät giaùo thaønh moät Phaät giaùo meâ tín
cuûa Trung Quoác hoaøn toaøn chòu aûnh höôûng tö
töôûng Nho giaùo, Laõo giaùo.
Nho giaùo vaø Laõo giaùo laø hai toân giaùo lôùn
cuûa ngöôøi Trung Quoác. Nho giaùo do Khoång Töû
chuûû tröông thuyeát TAM CANG vaø NGUÕ
THÖÔØNG, coøn Laõo giaùo do Laõo Töû chuû tröông
thuyeát VOÂ VI. Hai nhaø ñaïi hieàn trieát tö töôûng
lôùn naøy cuûa Trung Quoác ñaõ trieån khai neàn
vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi Trung Quoác, maø töø
xöa ñeán nay ngöôøi Trung Quoác vaãn moät loøng
toân kính xem hai vò naøy nhö nhöõng baäc thaày
cuûa moïi ngöôøi trong thieân haï.
Caùc nhaø sö Phaät giaùo Trung Quoác chòu
aûnh höôûng vaên hoùa tö töôûng trieát hoïc cuûa
Nho giaùo, neân töø söï hieåu bieát ñoù ñaõ chuyeån
thaønh neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc Phaät giaùo Trung
Quoác cho toát ñeïp hôn. Nhöng khoâng ngôø chòu
aûnh höôûng cuùng teá cuûa Nho giaùo maø caùc nhaø
sö Phaät giaùo Trung Quoác laïi bieán neàn vaên
hoùa ñaïo ñöùc Phaät giaùo Trung Quoác thaønh moät
neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc Phaät giaùo meâ tín. Doøng
vaên hoùa ñaïo ñöùc Phaät giaùo meâ tín ñoù ñöôïc caùc
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 115
nhaø sö ñaët teân laø Tònh Ñoä Toâng vaø bieân soaïn
nhöõng boä kinh saùch phaùt trieån thöôøng ca
ngôïi vaø khuyeán khích tín ñoà tu taäp phaùp moân
nieäm Phaät A Di Ñaø, vì phaùp moân ñoù hôïp vôùi
thôøi ñaïi maït phaùp.
Hình 52. Khuoân vieân phaùt trieån cuûa chuøa Am
Laïi nöõa, coù moät soá nhaø sö Trung Quoác
chòu aûnh höôûng vaên hoùa ñaïo ñöùc tö töôûng cuûa
Laõo Töû. Hoï trieån khai thaønh moät Phaät giaùo
Trung Quoác tuyeät vôøi hôn baát cöù moät Phaät
giaùo naøo ôû trong nöôùc cuõng nhö ôû caùc nöôùc
ngoaøi. Nhöng khoâng ngôø aûnh höôûng VOÂ VI
cuûa Laõo giaùo maø caùc nhaø sö Phaät giaùo Trung
Quoác laïi bieán neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Phaät
giaùo Trung Quoác thaønh moät neàn vaên hoùa trieát
LỊCH SỬ CHÙA AM
116
hoïc TAÙNH KHOÂNG. Töø khi trieát hoïc taùnh
khoâng ra ñôøi ñaõ ñoán saïch nhöõng tö töôûng
trieát hoïc khaùc trong neàn vaên hoùa Trung Quoác.
Vôùi tö töôûng naøy caùc nhaø sö Trung Quoác
raát haõnh dieän töï ñaët cho noù caùi teân laø phaùp
moân Toái Thöôïng Thöøa. Phaùp moân Toái Thöôïng
Thöøa töùc laø Phaät giaùo Thieàn Toâng Trung
Quoác baây giôø. Ngöôøi am töôøng Phaät giaùo
Trung Quoác thì thaät laø xoùt xa vaø ñau buoàn, do
kieán giaûi cuûa caùc nhaø sö Trung Quoác thieáu
saùng suoát ñaõ laøm maát goác Phaät giaùo taïi xöù
naøy. Nhö vaäy, Phaät giaùo Trung Quoác chia laøm
hai doøng vaên hoùa tö töôûng:
1- Doøng vaên hoùa Phaät giaùo TÒNH ÑOÄ
TOÂNG.
2- Doøng vaên hoùa Phaät giaùo THIEÀN
TOÂNG.
Coøn Phaät giaùo chaùnh toâng thì khoâng coøn
nöõa, neân ngöôøi Trung Quoác hieän giôø muoán
hieåu Phaät giaùo chæ baèng caùch nghieân cöùu hai
doøng tö töôûng naøy.
Hai neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc Phaät giaùo aáy
laïi ñöôïc truyeàn sang qua Vieät Nam, chö taêng
Vieät Nam tieáp thu maø khoâng daùm chænh söûa,
cöù y khuoân maø truyeàn baù, maõi cho ñeán ñôøi
Traàn Nhaân Toâng môùi coù thay ñoåi chuùt ít baèng
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 117
söï pha troän Thieàn - Tònh cuûa Trung Quoác roài
cho ñoù laø Phaät Giaùo Thieàn Toâng Vieät Nam.
Hình 53. Khu phaùt trieån cuûa Chuøa Am ngaøy nay
Chuùng toâi vaïch ra ñaây khoâng phaûi chæ
trích ai caû maø ñeå cuøng nhau ñoùng goùùp yù kieán
ñeå chuùng ta thaáy caùi sai caùi ñuùng cuûa Phaät
Giaùo Vieät Nam hieän giôø.
Laø ngöôøi Vieät Nam chuùng ta haõy cuøng
chung nhau xaây döïng moät neàn vaên hoùa ñaïo
ñöùc Phaät giaùo tinh roøng cuûa ngöôøi Vieät Nam,
chôù khoâng vay möôïn cuûa moät Phaät giaùo nöôùc
naøo caû, chæ döïa vaøo lôøi daïy nguyeân thuûy cuûa
ñöùc Phaät maø bieân soaïn vaø giaûng daïy giuùp cho
moïi ngöôøi hieåu veà Phaät giaùo moät caùch roõ
LỊCH SỬ CHÙA AM
118
raøng, phaân bieät ñöôïc Phaät giaùo naøo ñuùng vaø
Phaät giaùo naøo sai.
CHUØA AM seõ ñi vaøo con ñöôøng chaùnh
Phaät giaùo neân khoâng coøn coù khoùi höông meâ
tín, dò ñoan, laïc haäu nhö CHUØA AM ngaøy xöa.
Nhôø coù lôøi daïy treân ñaây CHUØA AM khoâng coøn
ñi vaøo neáp cuõ höôùng daãn tín ñoà theo loái moøn
cuûa caùc sö thaày toå xöa.
CHUØA AM ngaøy nay khoâng tuïng kinh,
khoâng laøm ma chay sieâu ñoä theo kieåu meâ tín,
maø laøm ma chay theo tinh thaàn khoa hoïc
mang ñaày ñuû loøng bieát ôn saâu xa cuûa nhöõng
ngöôøi coøn soáng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thaân ñaõ
maát, “Uoáng nöôùc nhôù nguoàn, aên quaû nhôù
keû troàng caây”, neân vieäc laøm ma chay raát
ñôn giaûn, thieát thöïc cuï theå ít toán keùm. Ñaùm
tang chæ daïy caùch thöùc ma chay theo tinh
thaàn thöïc teá cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam khoâng
chòu aûnh höôûng cuûa moät toân giaùo nöôùc naøo caû,
nhaát laø khoâng theo tinh thaàn tö töôûng “Vaên
Coâng Thoï Mai” cuûa Khoång Töû, Laõo Töû, Trang
Töû Trung Quoác cuùng baùi, teá leã, keøn troáng raäp
rình, roài laïi coøn ñaøn ca xöôùng haùt theo gioïng
eâ, a tuïng nieäm gioïng cao gioïng thaáp cuûa caùc
taêng, ni vaø phaät töû.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 119
Hình 54. Röøng nuùi nguùt ngaøn
Moät ñaùm tang laø moät söï maát maùt coù gì
vui ñaâu maø laïi ñaøn ca troáng phaùch. Thaät laø
moät vieäc laøm sai heát söùc sai, sao moïi ngöôøi
khoâng suy tö, nghó laïi xem, laøm nhö vaäy coù
ñuùng khoâng? Sao moïi ngöôøi khoâng nghó laïi
xem laøm ñaùm tang maø nhö laøm moät buoåi leã
ñaêng quang hay ít cuõng laø moät ñaùm cuùng
ñình. Coù ñuùng nhö vaäy khoâng quyù vò?
Ñaùm tang coù vui gì maø troáng keøn ñaøn ca
xöôùng haùt raäp rình, laïi coøn möôùn theâm giaøn
nhaïc Taây phöông keøn troáng inh oûi laøng treân
xoùm döôùi ñeàu hay bieát.
Sao ngöôøi ta laøm ma chay maø khoâng
chòu suy nghó, cöù baét chöôùc thaáy ai laøm sao
mình laøm vaäy. Thôøi ñaïi chuùng ta khoâng cho
pheùp laøm moät ñieàu thieáu suy nghó. Khi laøm
LỊCH SỬ CHÙA AM
120
moät ñieàu gì thì caàn phaûi suy tö caân nhaéc kyõ
löôõng roài môùi laøm.
Hình 55. Nhieàu haøng thaát coù loái ñi trong Chuøa AM
˗ Thöù nhaát laøm seõ khoâng thaát baïi.
˗ Thöù hai ngöôøi coù trí hoï cho chuùng ta
khoâng phaûi laø keû huû laäu, doát naùt, ngu si, chæ
bieát baét chöôùc laøm theo ngöôøi xöa.
˗ Thöù ba coù trí saùng suoát phaân bieät laøm
ma chay nhö theá naøo ñuùng vaø nhö theá naøo
sai. Ñuùng coù lôïi ích gì? Vaø sai coù haïi gì?
Laøm ma chay theo ñuùng tinh thaàn Phaät
giaùo thì chuùng ta haõy nghieân cöùu laïi taøi lieäu
caùch taåm lieäm laøm ma chay cuûa CHUØA AM
höôùng daãn, vì caùch thöùc laøm ma chay cuûa
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 121
CHUØA AM laø laøm theo nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc
Phaät.
Laøm ma chay theo lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät
trong tinh thaàn daân toäc Vieät Nam laø traùnh xa
nhöõng huû tuïc, meâ tín, laïc haäu, ñoù laø laøm giaûm
bôùt nhöõng söï hao toán nhaûm nhí raát nhieàu.
Coøn laøm moät ñaùm tang theo kinh saùch phaùt
trieån thì phaûi chòu hao toán tieàn baïc cuùng
döôøng trai taêng, vì chö taêng phaùt trieån
thöôøng hay baøy veõ theo kieán giaûi meâ tín cuùng
kieáng, tuïng kinh caàu sieâu quaù nhieàu. Tính töø
ngaøy cheát cho ñeán ngaøy laøm tuaàn maõn tang
phaûi hao toán haèng trieäu baïc cho caùc thaày ngoài
trong maùt höôûng baùt vaøng baèng tieàn cuûa moà
hoâi nöôùc maét cuûa ñaøn na thí chuû laøm ra.
Ngöôøi phaät töû khoâng saùng suoát khoâng
döïa vaøo nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät trong
kinh saùch nguyeân thuûy maø cöù nghe theo caùc
thaày phaùt trieån ñaõ laøm hao toán tieàn cuûa maø
coøn bò ngöôøi ta cho raèng laø nhöõng haïng ngöôøi
meâ tín, laïc haäu, ngu si.
LỊCH SỬ CHÙA AM
122
Cách thức
tẩm liệm
ma chay
Caùch thöùc laøm ma chay theo CHUØA
AM daïy nhö döôùi ñaây:
“Khi moät ngöôøi thaân trong gia ñình maát
thì nhöõng ngöôøi trong gia ñình caàn phaûi lo
taåm lieäm, khoâng neân ñeå cho ngöôøi xa laï laøm
coâng vieäc naøy. Vì ñeå cho ngöôøi xa laï taåm lieäm
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 123
ngöôøi thaân cuûa mình, coù ñieàu chi khoâng veä
sinh, sô soùt hoï seõ noùi ra cho moïi ngöôøi bieát
theá naøy theá khaùc, khoâng toát vaø raát toäi nghieäp
cho ngöôøi thaân cuûa mình ñaõ maát. Vì khi beänh
ñau khoâng laøm chuû ñöôïc thaân neân coù khi tieåu
tieän trong quaàn. Coù leõ khoâng ai muoán nhö
vaäy, phaûi khoâng quyù vò?
Cho neân, traùch nhieäm nhöõng ngöôøi trong
gia ñình khi coù ngöôøi thaân maát thì phaûi lo
taåm lieäm vaø an taùng cho chu ñaùo ñöøng ñeå
ngöôøi beân ngoaøi xen vaøo.
Chuùng toâi thöôøng thaáy vieäc taåm lieäm
ngöôøi thaân trong gia ñình, hoï thöôøng giao
phoù cho Ban Ñaïo Tyø trong toå chöùc cuûa caùc
traïi hoøm, trong ñoù coù nhieàu taêng, ni tuïng
nieäm. Cho neân, ôû ñaây chæ caàn giaù caû soøng
phaúng laø coù ñaày ñuû laøm taát caû vieäc ma chay
theo baøi baûn kinh saùch phaùt trieån. Coøn nhöõng
ngöôøi thaân trong gia ñình chæ bieát nghe theo
vaø chaáp nhaän chôù khoâng bieát vieäc laøm ñoù
ñuùng sai theo ñuùng Phaät giaùo hay theo ngoaïi
ñaïo, meâ tín hay chaùnh tín, huû laäu hay tieán
boä, aân nghóa hay voâ aân, hoï ñeàu tai ngô baát
bieát. Ai laøm sao cuõng ñöôïc mieãn laø ñem choân
caát cho xong. Noùi theá chôù ñaùm tang ngöôøi ta
thöôøng ñeå töø ba ngaøy cho ñeán baûy ngaøy vaø
LỊCH SỬ CHÙA AM
124
coøn hôn theá nöõa neáu ngaøy giôø khoâng toát bò
truøng tang lieân taùng.
Bôûi khoâng hieåu khoâng bieát neân ñaõ bieán
vieäc ma chay trôû thaønh vieäc laøm meâ tín, laïc
haäu, maø coøn noùi leân söï voâ tình ñaõ ñaùnh maát
ñi aân nghóa cuûa nhöõng ngöôøi thaân coøn soáng
ñoái vôùi ngöôøi cheát.
Trong gia ñình coù ngöôøi thaân maát thì
moïi ngöôøi phaûi bình tónh, saùng suoát, vì coù
nhöõng vieäc caàn phaûi laøm nhö sau:
Hình 56. Thaát cuûa Thaày
Vieäc thöù nhaát: Khi coù moät ngöôøi thaân
maát, vieäc ñaàu tieân phaûi duøng nöôùc aám vaø laáy
khaên saïch lau khaép cô theå cuûa ngöôøi thaân
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 125
maát cho saïch seõ roài thay ñoåi quaàn aùo môùi, boû
boä ñoà cuõ xeáp laïi ngay ngaén ñeå boû vaøo aùo quan
khi taåm lieäm.
Vieäc thöù hai: Laø phaûi mua moät bao traø
khoâ raûi ñeàu döôùi ñaùy aùo quan moät lôùp khoaûng
ñoä 2 phaân. Vì traø seõ ruùt hôi cuûa ngöôøi cheát
giöõ veä sinh chung cho moïi ngöôøi gia ñình.
Vieäc thöù ba: Laø phaûi mua moät taám vaûi
ba thöôùc chieàu daøi vaø moät thöôùc saùu chieàu
ngang, neáu cö só thì duøng maøu traéng, coøn tu
só thì duøng maøu vaøng. Khoâng coù vaûi khoå roäng
thì hai mieáng vaûi kheùp laïi.
Vieäc thöù tö: Laø phaûi traûi taám vaûi aáy ra
roài ñaët thaân ngöôøi cheát naèm ngay ngaén giöõa
taám vaûi.
Vieäc thöù naêm: Laø phaûi coù boán ngöôøi
thaân trong gia ñình, con trai tröôûng ôû ñaàu
ngöôøi cheát coøn taát caû nhöõng ngöôøi khaùc, moät
ngöôøi ôû döôùi chaân, moät ngöôøi ôû beân hoâng maët
vaø moät ngöôøi ôû beân hoâng traùi moãi ngöôøi ñeàu
naém meùp vaûi ñoàng giôû leân moät löôït roài ñaët
thaân ngöôøi cheát vaøo aùo quan. Neáu ngöôøi cheát
laø nam thì meùp vaûi beân traùi phuû tröôùc, roài
meùp vaûi beân maët phuû keá tieáp roài ñeán meùp vaûi
treân ñaàu vaø cuoái cuøng meùp vaûi döôùi chaân phuû
leân laø xong. Neáu laø ngöôøi nöõ thì beân maët phuû
LỊCH SỬ CHÙA AM
126
tröôùc beân traùi phuû sau. Caùch taåm lieäm ñoù
theo qui luaät nhaân quaû aâm döông. Vì chuùng
ta ñang soáng trong qui luaät nhaân quaû aâm
döông, treân haønh tinh naøy khoâng moät ngöôøi
naøo thoaùt ra khoûi, nhöng taïi sao Taây, Taøu,
Nhaät, Myõ, v.v.. laø laïi khoâng theo qui luaät naøy
maø laïi taåm lieäm khaùc theo phong tuïc cuûa baûn
xöù?
Hình 57. Queâ höông
Xin thöa! Vì khoâng laøm ñuùng theo qui
luaät nhaân quaû thì khi sinh cuõng gaëp nhieàu
khoù khaên, coøn khi cheát cuõng ñaâu phaûi deã
daøng. Vì sinh nhö vaäy, cheát nhö vaäy laø ñi
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 127
ngöôïc laïi qui luaät nhaân quaû neân thoï bieát bao
nhieâu söï ñau khoå. Quyù vò coù thaáy khoâng?
Thuaän theo qui luaät nhaân quaû thì soáng
cuõng nhö cheát ñeàu ñöôïc bình an yeân oån, coøn
ñi ngöôïc laïi nhaân quaû soáng cuõng nhö cheát
ñeàu thoï khoå voâ vaøn. Do ñoù, ñöùc Phaät daïy con
ngöôøi neân coù tri kieán giaûi thoaùt laø vaäy.
Luùc baây giôø muoán taåm lieäm theo nhöõng
vaät duïng gì thì neân ñeå döôùi chaân ngöôøi cheát.
Xong ñaäy naép aùo quan vaø ñoùng ñinh laïi. Chôù
khoâng neân cheøn nheùt rôm raï hoaëc taát caû
nhöõng vaät duïng gì khaùc chæ ñeå thaân ngöôøi
cheát nhö ngöôøi naèm nguû laø toát nhaát. Ñöøng
nghó theo kieåu meâ tín ngöôøi cheát phaûi boù chaët
taåm lieäm phaûi cho chaët chòa ñeå thaân ngöôøi
cheát khoâng ñoäng ñaäy ñöôïc, neáu thaân ngöôøi
cheát ñoäng ñaäy laø con chaùu phaûi beänh ñau. Ñoù
laø moät daïng meâ tín, chôù con ngöôøi ñau beänh
laø do nhaân quaû aùc cuûa ngöôøi ñoù laøm ra, chôù
khoâng ai laøm cho hoï ñau beänh ñöôïc. Nhö quyù
vò gieát haïi caù toâm vaø aên thòt thì quyù vò laøm
sao traùnh thaân beänh ñau, vì nuoâi thaân cuûa
quyù vò baèng söï cheát vaø ñau khoå cuûa caù toâm.
Quyù vò neân nhôù nhaân naøo quaû naáy khoâng ai
laøm quyù vò maø chính quyù vò ñaõ laøm cho quyù
vò khoå, quyù vò coù bieát khoâng?
LỊCH SỬ CHÙA AM
128
Hình 58. Baûng hieäu Chuøa Am ngaøy xöa , “LONG AN TÖÏ”
Vieäc thöù saùu: Laø phaûi coù moïi ngöôøi
trong gia ñình ñoàng khieân aùo quan ñaët ngay
giöõa nhaø, tröôùc aùo quan ñaët moät baøn thôø nhoû,
ñaët aûnh ngöôøi cheát vaø moät lö höông ñeå moïi
ngöôøi ñeán cuùng ñieáu chia buoàn, nhöng khoâng
caàn thaép höông chæ caàn chaép tay tröôùc di aûnh
ngöôøi quaù coá toû loøng chia buoàn vôùi gia ñình
coù ngöôøi thaân maát maø thoâi.
Xin nhaéc laïi moät laàn nöõa, ngöôøi ñeán
phuùng ñieáu khoâng caàn phaûi thaép höông maø
chæ caàn chaép tay tröôùc ngöïc ñaûnh leã ngöôøi
cheát ba leã laø ñuû.
Vieäc thöù baûy: Laø phaûi ñaët aùo quan vaø
baøn thôø nhoû trong nhaø xong thì nhöõng con
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 129
chaùu teà töïu ñaûnh leã vaø ngay luùc ñoù ngöôøi gia
tröôûng phaùt vaûi tang cho moïi ngöôøi trong gia
ñình, treû em moät mieáng vaûi traéng nhoû caøi
treân aùo, coøn nhöõng ngöôøi lôùn, daâu, reå, con
trai vaø con gaùi thì ñoäi khaên traéng phuû kín
ñaàu nhö nhau.
Vì daâu, reå, con trai vaø con gaùi ñeàu laø con
trong gia ñình caû, khoâng neân phaân chia con
trai con gaùi vaø daâu reå khaùc nhau maø töø xöa
ñaõ coù nhöõng tö töôûng phaân chia giai caáp heïp
hoøi ích kyû trong gia ñình khieán cho con caùi
trong nhaø giaûm loøng yeâu thöông nhau, maát
ñoaøn keát. Vì hoï cöù nghó raèng con trai con gaùi
laø maùu muû coøn daâu reå laø ngöôøi döng nöôùc laõ.
Nhöõng tö töôûng naøy ñaõ khieán tình caûm con
ngöôøi cuõng bò maát maùt raát nhieàu. Chuùng ta
haõy maïnh daïn deïp saïch nhöõng tö töôûng chia
caét tình yeâu thöông cuûa nhöõng ngöôøi thaân
trong gia ñình. Tuy khoâng bieát nhau thì hoï
coøn laø ngöôøi xa laï trong gia ñình, nhöng tình
yeâu thöông cuûa chuùng ta ñoái vôùi hoï, hoï vaãn laø
moät ngöôøi Vieät Nam yeâu thöông cuûa chuùng ta
trong moät nöôùc. Cho neân, khi hoï laø moät ngöôøi
thaân trong gia ñình thì duø laø con trai, con
gaùi, daâu, reå ñeàu toân troïng yeâu thöông nhau
nhö anh em ruoät thòt trong moät nhaø, ñöøng coù
tö töôûng phaân chia nhö töø xöa ñeán naøy laø
LỊCH SỬ CHÙA AM
130
chuùng ta coøn keùm vaên minh tieán boä treân tình
caûm con ngöôøi. Ngaøy nay chuùng ta phaûi tieán
boä hôn ngaøy xöa, tieán boä moïi maët trong ñoù coù
tình caûm con ngöôøi.
Hình 59. Ñoàng queâ yeân aû
Sau khi choân caát xong trôû veà nhaø thì
khaên traéng ñöôïc traû laïi nôi baøn thôø, chæ moïi
ngöôøi coøn mang treân ngöôøi moät mieáng vaûi
traéng nhoû nôi ngöïc neáu aùo vaûi maøu ñen, coøn
aùo vaûi maøu traéng thì vaûi tang phaûi baèng
mieáng vaûi maøu ñen.
Vieäc thöù taùm: Laø ngöôøi cheát khoâng neân
ñeå laâu vì ñeå laâu laøm maát veä sinh chung, vì
vaäy saùng cheát chieàu choân, chieàu cheát saùng
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 131
choân, coøn coù ñieàu kieän ñeå laâu thì chæ neân moät
ngaøy ñeâm maø thoâi. Ñoù laø vì coù con em chaùu ôû
xa chöa veà kòp.
Vieäc thöù chín: Khoâng neân röôùc thaày
chuøa tuïng nieäm caàu sieâu vì ngöôøi cheát ñaõ
theo nghieäp taùi sinh luaân hoài ngay lieàn khi
cheát coøn ñaâu maø caàu sieâu. Ñoù laø moät vieäc laøm
muø quaùng meâ tín.
Vieäc thöù möôøi: Khoâng neân röôùc nhaïc
troáng keøn laøm aàm ó, ñaùm ma laø nôi maát maùt
ñau buoàn, coù gì vui ñaâu maø keøn troáng. Vaø
nhaát laø ñaây khoâng phaûi choã buoân baùn thaân
ngöôøi cheát ñeå laáy tieàn. Vaäy neân traùnh ñaøn
keøn troáng, vì ñaøn keøn troáng laøm aàm ó baùo tin
cho moïi ngöôøi bieát ñeå ñeán cuùng ñieáu teá leã. Ñoù
laø caùch thöùc ñem thaây ngöôøi cheát ra buoân
baùn.
Vieäc thöù 11: Khi ñöa aùo quan leân xe
tang ñeå ñi choân caát thì khoâng neân raûi giaáy
tieàn vaøng maõ theo ñöôøng laøm maát veä sinh
chung trong moâi tröôøng soáng. Vaø nhaát laø
khoâng neân röôùc moät oâng thaày chuøa ngoài tuïng
nieäm eâ a treân xe tang. Ñoù laø hình thöùc laïc
haäu meâ tín thieáu vaên hoùa khoâng khoa hoïc.
LỊCH SỬ CHÙA AM
132
Hình 60. Taûng ñaù nôi HT Truï trì toïa thieàn suoát ñeâm ngaøy
Vieäc thöù 12: Haï huyeät, khi xe tang ñeán
nôi thì aùo quan chuyeån töø treân xe ñeán huyeät
ñeå aùo quan ngay ngaén treân huyeät vaø luùc baáy
giôø con caùi taäp trung laïi ñaûnh leã laàn cuoái
cuøng. Sau khi con caùi ñaûnh leã xong thì aùo
quan töø töø haï huyeät.
Vieäc thöù 13: Khi choân caát xong moïi
ngöôøi ñoàng trôû veà nhaø vaø ñaët baøn thôø ngöôøi
maát nôi trang nghieâm nhaát trong nhaø ñeå
haøng ngaøy con chaùu töôûng nhôù coâng ôn cuûa
ngöôøi ñaõ maát.
Vieäc thöù 14: Khoâng neân môû cöûa maû,
trong ba ngaøy chuùng ta ñeán thaêm moä vaø ñaép
söûa sang laïi cho saïch seõ hoaëc xaây moä ñeå phaàn
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 133
moä ñöôïc beàn laâu vaø haèng naêm veà thaêm vieáng
(Taûo moä).
Vieäc thöù 15: Haèng ngaøy ñeán giôø aên caû
gia ñình xuùm laïi aên thì neân ñeå moät ñoâi ñuõa
vaø moät caùi baùt, moïi ngöôøi trong nhaø ñeàu môøi
ngöôøi cheát aên côm, nhaát laø ngöôøi gia tröôûng,
töôûng chöøng nhö ngöôøi coøn soáng, chöù khoâng
neân ñem côm cuùng treân baøn thôø.
Vieäc thöù 16: Tuaàn thaát. Nhöõng thaùng
ñaàu môùi maát chuùng ta chia ra laøm ba tuaàn
thaát. Tuaàn thaát thöù nhaát laø baûy ngaøy; tuaàn
thaát thöù hai laø 21 ngaøy; tuaàn thaát thöù ba laø
49 ngaøy. Trong nhöõng ngaøy tuaàn thaát aáy
chuùng ta laøm moät böõa côm môøi nhöõng ngöôøi
naøo ñaõ giuùp chuùng ta trong vieäc ma chay ñeán
duøng böõa côm thaân maät ñeå chuùng ta toû loøng
bieát ôn vôùi nhöõng ngöôøi baïn thaân naøy.
Vieäc thöù 17: Sau moät naêm maát chuùng ta
laøm moät böõa côm vaø con chaùu veà ñaày ñuû
ngöôøi gia tröôûng nhaéc ñeán coâng ôn cuûa ngöôøi
ñaõ maát ñoái vôùi gia ñình vaø ñoái vôùi queâ höông
toå quoác.
LỊCH SỬ CHÙA AM
134
Hình 61. Thaày Thích Thoâng Laïc luùc ôû Hoøn Sôn môùi veà Traûng Baøng
Vieäc thöù 18: Ñeán naêm thöù hai sau khi
maát cuõng laøm moät maâm côm môøi con chaùu veà
ñuû maët ngöôøi gia tröôûng tuyeân boá maõn tang
vaø thu hoài nhöõng mieáng vaûi traéng nhoû vaø
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 135
ñem ñoát. Töø ñaây veà sau khoâng coøn ai mang
tang khoù nöõa”.
Möôøi taùm ñieàu caàn phaûi laøm trong vieäc
ma chay khi coù ngöôøi thaân maát laø chaùnh tín
trong Phaät giaùo, xin quyù phaät töû neân löu yù ñeå
traùnh nhöõng vieäc laøm muø quaùng, meâ tín, laïc
haäu maø töø xöa ñeán nay ngöôøi ta ñaõ truyeàn
thöøa nhau thaønh moät phong tuïc huû laäu vay
möôïn neàn vaên hoùa cuûa Phật giaùo Trung Quoác
thieáu tính khoa hoïc, thieát thöïc cuï theå.
Cho neân, taát caû nhöõng vaên hoùa ñöôïc
truyeàn thöøa töø xöa ñeán nay, khoâng phaûi
nhöõng vaên hoùa naøo ñeàu ñuùng heát. Vaên hoùa
truyeàn thöøa coù nhöõng caùi ñuùng, nhöng cuõng
coù nhöõng caùi sai, caùi sai thì maïnh daïn maø
deïp boû vaø caùi ñuùng thì neân duy trì nhöng
phaûi chuyeån thaønh moät neàn vaên hoùa Vieät
Nam, chôù khoâng kheùo vaên hoùa Vieät Nam maø
laïi thaønh moät neàn vaên hoùa lai caêng cuûa
nhöõng nöôùc ngoaøi.
Trong nöôùc chuùng ta coù bao nhieâu nhaø
tri thöùc Vieät Nam, oâng naøo cuõng coù baèng tieán
só theá maø vaên hoùa Vieät Nam trong vieäc ma
chay xuaát phaùt ôû ñaâu xin quyù vò haõy traû lôøi?
Hay baûo raèng Vieät Nam khoâng coù neàn vaên
hoùa ma chay thì sai.
LỊCH SỬ CHÙA AM
136
Hình 62. Khu vöïc ñang phaùt trieån cuûa Chuøa Am
Coù ngöôøi soáng töùc laø phaûi coù ngöôøi cheát,
coù ngöôøi cheát laø phaûi coù ma chay. Vaäy vieäc
laøm ma chay phaûi coù baøi baûn, nghi thöùc roõ
raøng, chôù khoâng phaûi vay möôïn vieäc ma chay
cuûa nöôùc khaùc maø aùp duïng laøm vieäc ma chay
cho nöôùc mình. Moãi daân toäc ñeàu coù neàn vaên
hoùa khaùc nhau, vaäy chuùng ta haõy trieån khai
neàn vaên hoùa cuûa daân toäc trong ñoù coù vaên hoùa
ma chay cuûa nöôùc mình. Chuùng ta laø moät daân
toäc anh huøng baát khuaát moïi theá löïc cuûa ngoaïi
bang. Cho neân, chuùng ta khoâng caàn vay möôïn
vaên hoùa ma chay cuûa nöôùc naøo caû. Vaø nhö
vaäy môùi xöùng dang laø moät nöôùc ñoäc laäp vaên
hoùa tö töôûng ngang haøng vôùi caùc nöôùc treân
theá giôùi.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 137
Ñieàu naøy chuùng ta ñaõ thaáy raát roõ töø xöa
ñeán nay vieäc laøm ma chay cuûa daân toäc Vieät
Nam ñeàu chòu aûnh höôûng vaên hoùa Trung
Quoác. Khoâng ngôø Vieät Nam chæ baét chöôùc laøm
ma chay theo neàn vaên hoùa laïc haäu meâ tín cuûa
Trung Quoác, neân ngöôøi Vieät Nam phaûi chòu
tieâu hao moät soá tieàn quaù lôùn nhaûm nhí khoâng
mang tính chaát ñaïo ñöùc lôïi ích thieát thöïc cho
ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa daân toäc
Vieät Nam.
Hình 63. Nhöõng ngoâi thaát trong tu vieän
Chuùng ta laø ngöôøi Vieät Nam phaûi soáng
trong neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät Nam.
Neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät Nam khoâng
LỊCH SỬ CHÙA AM
138
phaûi töø treân trôøi rôi xuoáng maø chính töø
nhöõng con ngöôøi Vieät Nam bieát laøm ra.
Nhöõng ngöôøi Vieät Nam coù trình ñoä kieán
thöùc tieâu bieåu, hieåu bieát saâu roäng thì neân
cuøng nhau ngoài laïi hoïp baøn veà vaên hoùa ñaïo
ñöùc cuûa daân toäc Vieät Nam töø xöa ñaõ truyeàn
thöøa ñeán nay.
Tinh thaàn vaên hoùa ñaïo ñöùc aáy, chuùng ta
phaûi loïc löøa caùi naøo khoâng chòu aûnh höôûng
cuûa neàn vaên hoùa nöôùc ngoaøi ñoù laø neàn vaên
hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät Nam. Khi chuùng ta loaïi
tröø vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa nöôùc ngoaøi ra khoûi
thì chuùng ta trieån khai neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc
cuûa Vieät Nam. Tuy raèng noù chöa ñöôïc ñaày ñuû
thì chuùng ta hoïp nhau goùp yù döïng laïi nhöõng
haønh ñoäng vaên hoùa ñaïo ñöùc naøo coøn thieáu,
laøm cho noù ñaày ñuû hôn, chôù khoâng ñöôïc laáy
neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa nöôùc ngoaøi caûi löông
thaønh neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa nöôùc mình
thì khoâng ñöôïc.
Muoán laäp thaønh moät neàn vaên hoùa ñaïo
ñöùc maø khoâng bò aûnh höôûng cuûa moät neàn vaên
hoùa nöôùc naøo caû thì phaûi döïa vaøo naêm ñieàu
ñaïo ñöùc cuûa loaøi ngöôøi. Naêm ñieàu ñaïo ñöùc naøy
noù khoâng thuoäc veà moät toân giaùo naøo caû, noù
cuõng khoâng thuoäc veà moät neàn vaên hoùa ñaïo
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 139
ñöùc truyeàn thoáng naøo caû, noù laø vaên hoùa ñaïo
ñöùc cuûa loaøi ngöôøi töø khi coù loaøi ngöôùi. Naêm
ñieàu vaên hoùa ñaïo ñöùc naøy goàm coù:
1- Ñöùc hieáu sinh
2- Ñöùc ly tham
3- Ñöùc chung thuûy
4- Ñöùc thaønh thaät
5- Ñöùc minh maãn
Hình 64. Khu thaát trong tu vieän
Ñoù laø neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû,
soáng khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå
taát caû chuùng sinh. Khi chuùng ta muoán xaây
döïng moät neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa daân toäc
Vieät Nam thì neân döïa vaøo naêm ñaïo ñöùc naøy,
LỊCH SỬ CHÙA AM
140
trong naêm ñaïo ñöùc naøy ñaïo ñöùc naøo maø neàn
vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät Nam chöa coù thì
chuùng ta trieån khai thaønh vaên hoùa ñaïo ñöùc
cuûa Vieät Nam, coøn ñaïo ñöùc naøo ñaõ coù thì
chuùng ta laøm cho noù saùng toû cuûa neàn vaên hoùa
ñaïo ñöùc Vieät Nam ñaõ truyeàn thoáng.
Muoán cho neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät
Nam laø cuûa daân toäc Vieät Nam thì chuùng ta
phaûi loaïi tröø nhöõng vaên hoùa laïc haäu, meâ tín
cuûa caùc nöôùc ngoaøi vaø ngay caû cuûa toå tieân
chuùng ta ñaõ truyeàn thöøa töø xöa ñeán nay noù ñaõ
trôû thaønh nhöõng phong tuïc taäp quaùn cuûa daân
toäc Vieät Nam thì chuùng ta cuõng phaûi quyeát
taâm maïnh meõ loaïi tröø nhöõng ñieàu meâ tín, chôù
khoâng theå baûo thuû “xöa baøy nay laøm”.
Nhieäm vuï cuûa chuùng ta laø phaûi döïng laïi
neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc Vieät Nam ñuùng nghóa
cuûa noù ñeå con chaùu chuùng ta sau naøy thöøa
höôûng vaø ñöôïc soáng trong neàn vaên hoùa ñaïo
ñöùc Vieät Nam thaät söï cuûa noù khoâng laøm khoå
mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát caû chuùng sinh.
Nhôø ñoù con chaùu cuûa chuùng ta môùi trôû thaønh
nhöõng ngöôøi nhaân aùi môùi xöùng ñaùng laø con
Tieân chaùu Roàng; môùi xöùng ñaùng laø daân toäc
Vieät Nam anh huøng; môùi xöùng ñaùng laø con
chaùu Tröng Vöông, Trieäu AÅu, Lyù Thöôøng
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 141
Kieät, Traàn Höng Ñaïo, Leâ Lôïi, Quang Trung,
Hoà Chí Minh.
Hình 65. Töôïng Phaät trong Chuøa Am
CHUØA AM seõ laøm vieäc naøy vaø nhaát ñònh
thaønh coâng trong vieäc döïng laïi neàn vaên hoùa
ñaïo ñöùc Vieät Nam maø khoâng bò aûnh höôûng
cuûa moät neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa nöôùc ngoaøi
LỊCH SỬ CHÙA AM
142
cuõng nhö khoâng bò aûnh höôûng vaên hoùa ñaïo
ñöùc laïc haäu meâ tín truyeàn thoáng cuûa Toå Tieân.
Hình 66. Nhaø ôû trong tu vieän
Laø ngöôøi Vieät Nam chuùng ta haõy hoïc vaø
soáng ñuùng vôùi neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi
Vieät Nam. Neàn ñaïo ñöùc vaên hoùa cuûa ngöôøi
Vieät Nam ñöôïc döïng laïi baèng naêm ñöùc haïnh
cuûa loaøi ngöôøi. Vì theá, moïi coâng daân Vieät
Nam phaûi hoïc taäp vaø aùp duïng vaøo ñôøi soáng,
noù seõ mang laïi tình thöông yeâu con ngöôøi ñoái
vôùi con ngöôøi, noù seõ mang laïi söï soáng bình an
cho nhau, khoâng coøn ai laøm khoå ai.
Nhaát ñònh khi neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc naøy
ñöôïc phoå caäp ñeán moïi töøng lôùp nhaân daân Vieät
Nam thì ñaát nöôùc chuùng ta khoâng coøn ai hôn
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 143
thua tranh chaáp nhaø cöûa, ruoäng vöôøn, tieàn
taøi, danh lôïi, v.v.. khoâng coøn xung ñoät vaø
chieán tranh nöõa.
Döôùi boùng maùt röøng traøm nhöõng ngoâi
nhaø nhoû laø nôi tu haønh cuûa nhöõng ngöôøi
quyeát taâm laøm chuû sinh, giaø, beänh, cheát.
LỊCH SỬ CHÙA AM
144
Đường lối
tu học
CHUØA AM ngaøy nay chuyeân giaûng
daïy ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû soáng khoâng
laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát caû chuùng
sinh. Khi ñaõ hoïc ñaïo ñöùc xong thaày truï trì
lieàn daïy nhöõng phöông phaùp tu taäp laøm chuû
SINH, GIAØ, BEÄNH, CHEÁT cuûa ñöùc PHAÄT
THÍCH CA MAÂU NI. Cho neân, phaät töû ôû khaép
nôi trong nöôùc cuõng nhö ôû ngoaïi quoác laàn löôït
veà tu taäp taïi CHUØA AM khieán CHUØA AM coù
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 145
haøng traêm ngoâi nhaø nhoû 3 x 4 m2 moïc leân
nhö naám. Hieän giôø CHUØA AM coù ñeán 260
ngoâi nhaø nhoû.
CHUØA AM phaùt trieån ñöôïc nhö ngaøy hoâm
nay thì cuõng neân nhôù laïi nhöõng ngaøy qua.
Thaùng 9 naêm 1980 meï thaày truï trì qua phaàn.
Thaày söûa sang laïi ngoâi nhaø cuûa meï ôû trôû
thaønh nhaø thôø Toå tieân, oâng baø trong ñoù thôø
boá, meï cuûa thaày. Hieän giôø ngoâi nhaø aáy ôû sau
nhaø khaùch. Sau khi meï maát, thaày truï trì taäp
trung trieån khai nhöõng kinh nghieäm tu taäp
cuûa mình ñaõ laøm chuû thaân taâm ñeå giuùp cho
nhöõng ngöôøi höõu duyeân tu taäp.
Thaày truï trì trieån khai kinh nghieäm
tu taäp cuûa mình döïa theo chaùnh phaùp
cuûa Phaät thuoäc kinh Nikaya do HT Minh
Chaâu dòch, ñeå höôùng daãn moïi ngöôøi tu
taäp theo chaùnh phaùp cuûa Phaät vaø laøm
chuû boán söï ñau khoå cuûa kieáp ngöôøi
(Sinh, giaø, beänh, cheát). Nhaát laø thaày chæ
thaúng cho moïi ngöôøi bieát caùi sai trong ñaïo
Phaät hieän giôø raát nhieàu, töø caùc boä kinh saùch
phaùt trieån vaø caùc boä kinh saùch Thieàn Toâng.
Nhöõng kinh saùch naøy ñeàu thuoäc veà Phaät giaùo
Trung Quoác thuoäc Haùn taïng, Vieät Nam khoâng
coù kinh saùch Phaät giaùo. Bôûi vaäy, ñoái vôùi Phaät
LỊCH SỬ CHÙA AM
146
giaùo Vieät Nam kinh saùch coøn ngheøo naøn chæ
coù vay möôïn cuûa Trung Quoác.
Hình 67. Nôi thôø Phaät trong Chuøa Am ngaøy xöa
Maät Toâng thuoäc veà Phaät giaùo Taây Taïng,
v.v.. Töø Taây Taïng caùc sö thaày ñem buøa chuù
truyeàn sang qua caùc nöôùc Thaùi Lan, Mieán
Ñieän, Campuchia roài truyeàn sang qua Vieät
Nam, bieán cho Vieät Nam coù moät soá thaày buøa,
thaày ngaûi chuyeân trò beänh tröø taø ma yeåm quyû,
v.v.. taïo ra nhöõng tö töôûng meâ tín, laïc haäu.
Khi vaøo Vieät Nam taát caû nhöõng giaùo phaùp
naøy ñeàu laø taø giaùo ngoaïi ñaïo möôïn nhaõn hieäu
Phaät giaùo ñeå deã beà löôøng gaït tín ñoà Phaät giaùo
Vieät Nam.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 147
Nhöõng kinh saùch naøy thuoäc veà vaên hoùa
Phaät giaùo Trung Quoác, nhöng töø xöa ñeán nay
Phaät giaùo Vieät Nam laïi laáy ñoù laøm vaên hoùa
cuûa mình. Thaät laø moät ñieàu sai laàm vaø laøm
nhuïc nhaõ cho neàn vaên hoùa nöôùc nhaø!
Ñem vaên hoùa meâ tín cuûa Trung Quoác
laøm vaên hoùa cuûa mình khieán cho nhaân daân
Vieät Nam meâ tín, laïc haäu, muø quaùng, laøm hao
tieàn toán cuûa vì cuùng baùi caàu sieâu, caàu an, ñoát
tieàn vaøng maõ, thaät laø voâ minh, khoâng saùng
suoát ñeå roài töï bieán noù thaønh moät phong tuïc
taäp quaùn laïc haäu, meâ tín truyeàn thoáng cuûa
daân toäc Vieät Nam töø xa xöa oâng baø truyeàn laïi
cho con chaùu ñeán ngaøy nay. Thaät laø moät ñieàu
sai laïc heát söùc, nhöng baây giôø muoán cho nhaân
daân deïp boû thì khoâng phaûi deã, khoâng phaûi
trong moät ngaøy hay hai ngaøy maø boû xuoáng
ngay lieàn ñöôïc.
Qua caùc trieàu ñaïi ngöôøi Vieät Nam raát
saùng suoát veà toân giaùo, bieát roõ toân giaùo laø moät
nhu caàu caàn thieát cho tinh thaàn cuûa daân toäc.
Hieåu ñöôïc ñieàu naøy Traàn Nhaân Toâng moät oâng
vua Vieät Nam am töôøng Thieàn Toâng Phaät
giaùo Trung Quoác, Ngöôøi coù saùng kieán muoán
bieán vaên hoùa Thieàn Toâng Trung Quoác thaønh
vaên hoùa Thieàn Toâng Vieät Nam. Vì theá, môùi coù
LỊCH SỬ CHÙA AM
148
phaùi thieàn Truùc Laâm ra ñôøi maø tín ñoà Phaät
giaùo Vieät Nam goïi laø Thieàn Toâng Vieät Nam.
Hình 68. Röøng thieàn
Thieàn Toâng Vieät Nam khoâng coù gì
chuyeân roøng cuûa Vieät Nam caû. Neáu xeùt cho kyõ
thì Traàn Nhaân Toâng cuõng döïa vaøo Thieàn
Toâng, Tònh Ñoä Toâng cuûa Phaät giaùo Trung
Quoác chaép vaù laïi thaønh Thieàn Toâng Vieät
Nam. Cho neân, Thieàn Toâng Vieät Nam chaúng
coù phaùp moân naøo tu taäp môùi meû caû, chæ daãm
laïi loái moøn caùc phaùp haønh thieàn cuûa thieàn
Trung Quoác maø thoâi.
Taïi sao Traàn Nhaân Toâng laø moät nhaø vua
anh minh maø khoâng laáy kinh saùch nguyeân
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 149
thuûy cuûa Phaät giaùo trieån khai thaønh Thieàn
Toâng Vieät Nam?
Coù leõ luùc baáy giôø kinh saùch nguyeân thuûy
cuûa Phaät giaùo chöa ñöôïc truyeàn sang qua Vieät
Nam, chæ coù ba taïng kinh baèng chöõ Haùn cuûa
Trung Quoác. Tuy raèng trong taïng kinh Phaät
giaùo cuûa Trung Quoác coù kinh A Haøm, nhöng
luùc baáy giôø vua Traàn Nhaân Toâng cuõng chòu
aûnh höôûng kinh saùch phaùt trieån raát naëng neân
khoâng quan taâm laém, nhaát laø nhöõng boä kinh
naøy laïi mang teân “TIEÅU THÖØA”. Caùi teân
khoâng gôïi ñöôïc söï chuù yù cuûa ngöôøi khaùc, neân
vua Traàân Nhaân Toâng cuõng laø moät con ngöôøi
bình thöôøng, vì theá Ngaøi laáy nhöõng boä kinh
mang teân “TOÁI THÖÔÏNG THÖØA” ñeå trieån
khai thaønh Phaät Giaùo Thieàn Toâng Vieät Nam
nhö chuùng ta ñaõ bieát ngaøy hoâm nay noù coù teân
laø “TRUÙC LAÂM YEÂN TÖÛ”.
Traûi qua thôøi gian tu hoïc Thieàn Toâng
cuûa thieàn Trung Quoác, thaày truï trì caûm nhaän
noù khoâng phaûi cuûa Phaät giaùo maø cuûa caùc toå sö
Phaät giaùo Trung Quoác kieán giaûi vieát ra thaønh
kinh saùch daïy ngöôøi tu taäp theo kieåu Trung
Quoác, neân ngöôøi tu taäp raát ñoâng nhöng keát
quaû thì khoâng coù moät vò toå sö naøo laøm chuû
ñöôïc sinh, giaø, beänh, cheát gioáng nhö ñöùc Phaät
LỊCH SỬ CHÙA AM
150
Thích Ca Maâu Ni. Do söï hieåu bieát naøy thaày
truï trì CHUØA AM laïi chòu khoù nghieân cöùu
kinh saùch nguyeân thuûy do hoøa thöôïng Minh
Chaâu dòch vaø cuoái cuøng thaày tu taäp ñaõ laøm
chuû sinh, giaø, beänh, cheát khoâng coøn khoù khaên
vaø meät nhoïc.
Hình 69. Thaát khaùch
Nhöõng ngöôøi ñeä töû ñaàu tieân cuûa Thaày laø
meï Thaày, em Thaày vaø moät ñöùa chaùu cuûa
Thaày, keá tieáp laø boán ngöôøi phaät töû ôû boán tænh
khaùc nhau. Ñoù laø thaày Nhö Haûi, sö coâ Baûo, sö
coâ Chaùnh vaø chuù cö só Thieän Ngoä ñeán xin tu
hoïc taïi CHUØA AM. Thaày truï trì ñeán trình baùo
vôùi chaùnh quyeàn coâng an ñòa phöông xaõ Gia
Loäc ñeå xin cho hoï taïm truù, vaøo chieàu hai giôø
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 151
cuøng ngaøy thì coâng an huyeän Traûng Baøng môøi
boán ngöôøi naøy giam laïi moät ñeâm ñeå ñieàu tra.
Nhöng cuoái cuøng boán ngöôøi naøy ñöôïc traû veà
cho ôû tu taäp, nhöng boán ngöôøi coù chuù Thieän
Ngoä quaù sôï neân xin veà khoâng daùm ôû tu.
Hình 70. Khu phaùt trieån
Khi chaùnh quyeàn hieåu roõ muïc ñích cuûa
CHUØA AM laø laøm lôïi ích cho daân cho nöôùc,
neân CHUØA AM nhaän ngöôøi vaøo tu hoïc raát deã
daøng khoâng phaûi laøm giaáy tôø thuû tuïc khoù
khaên, khi coù ngöôøi ñeán CHUØA AM tu hoïc thì
chæ ñaêng kyù hoï teân vaø nôi thöôøng truù cuûa hoï
taïi coâng an xaõ ñeå ñöôïc taïm truù.
Suoát 34 naêm trôøi CHUØA AM môû cöûa ñoùn
nhaän moïi ngöôøi khaép moïi nôi veà ñaây tu hoïc
LỊCH SỬ CHÙA AM
152
ñeàu ñöôïc yeân oån tu haønh trong giaùo phaùp cuûa
ñöùc Phaät.
Suoát 34 naêm trôøi ngöôøi ra, keû vaøo khoâng
bieát bao nhieâu maø keå, nhöng khoâng bao giôø
coù moät ngöôøi xaáu, coù tieàn aùn, tieàn söï vaø
nhöõng ngöôøi nghieän ngaäp xì ke, ma tuùy vaøo
ñaây nuùp boùng, ñeå huùt chích, ñeå laøm vieäc phi
phaùp luaät. Taïi sao suoát thôøi gian daøi nhö vaäy
laïi khoâng coù keû xaáu vaøo ñaây nuùp boùng?
ÔÛ CHUØA AM coù boán ñieàu kieän maø ngöôøi
coù tieàn aùn, tieàn söï vaø nhöõng ngöôøi nghieän
ngaäp khoâng theå ñeán ñaây aån naùu laøm nhöõng
ñieàu phi phaùp ñoù ñöôïc. Ñoù laø:
˗ Thöù nhaát laø nôi ñaây daïy ngöôøi tu hoïc
ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû soáng khoâng khoå
mình, khoå ngöôøi. Vì theá, nhöõng ngöôøi cöôùp
cuûa gieát ngöôøi hay nhöõng keû troäm caép hoaëc
nhöõng ngöôøi huùt chích ñöôïc nghe nhöõng baøi
hoïc ñaïo ñöùc khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi
thì raát xaáu hoå neân vaøo tu vieän seõ töï nguyeän
töø boû ñeå trôû thaønh ngöôøi toát. Coøn nhöõng
ngöôøi naøo thaáy boû khoâng ñöôïc thì khoâng daùm
vaøo xin ôû vì raát ngaïi nguøng vôùi moïi ngöôøi. ÔÛ
Tu Vieän Chôn Nhö coù nhieàu Phaät töû nghieän
thuoác laù, röôïu raát naëng, nhöng ñeán ñaây ñöôïc
thaày truï trì khích leä giôùi luaät ñöùc haïnh khoâng
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 153
laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø nhaát laø thaáy
trong chuùng khoâng ai huùt thuoác laù vaø uoáng
röôïu neân nhöõng phaät töû naøy quyeát taâm cai
nghieän baèng phöông phaùp nhieáp taâm maø
thaày truï trì ñaõ höôùng daãn, cuoái cuøng hoï ñaõ cai
nghieän ñöôïc.
Hình 71. Ñöôøng vaøo khu phaùt trieån
LỊCH SỬ CHÙA AM
154
˗ Thöù hai trong tu vieän soáng chæ aên
ngaøy moät böõa, khoâng ñöôïc aên phi thôøi, ai aên
phi thôøi thì noäi qui tu vieän ghi roõ raøng treân
bia ñaù khieán cho moïi ngöôøi coøn aên phi thôøi
khoâng daùm ñeán.
˗ Thöù ba soáng ñoäc cö, khoâng ñöôïc noùi
chuyeän vôùi baát cöù moät ngöôøi naøo caû. Do söï
soáng moät mình neân ít ai chòu noåi söï coâ ñôn
neân khoâng daùm vaøo tu vieän. Vì khi vaøo thì
khoâng ñöôïc ñi tôùi ñi lui maø phaûi soáng trong
thaát moät mình khoâng baø con thaân thuoäc hay
baïn beø tôùi lui noùi chuyeän.
˗ Thöù tö nôi ñaây daïy ngöôøi tu taäp laøm
chuû sinh, giaø, beänh, cheát. Neân phaûi tu taäp
ngaøy ñeâm khoâng bieáng treå ñöôïc, phaûi sieâng
naêng thöùc khuya daäy sôùm. Ñoù cuõng laø moät
ñieàu khieán nhöõng ngöôøi löôøi bieáng tham lam
troäm caép, huùt chích khoâng daùm ñeán Tu Vieän
Chôn Nhö.
Cho neân, moïi ngöôøi vaøo ñaây phaûi theo
boán ñieàu treân ñaây giöõ gìn vaø coøn phaûi sieâng
naêng tu taäp theo thôøi khoùa, neáu löôøi bieáng
vaøo ñaây aên nguû nghæ phi thôøi seõ bò nhaéc nhôû
caûnh caùo, nhaát laø phaûi giöõ gìn 10 giôùi tu só
nghieâm chænh, neáu ai vaøo ñaây maø khoâng giöõ
gìn möôøi giôùi thì khoâng ñöôïc chaáp nhaän.
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 155
Möôøi giôùi tuy khoâng coù gì khoù nhöng ngöôøi ta
khoù giöõ gìn troïn veïn.
Hình 72. Coång vaøo khu nhaø khaùch
Möôøi giôùi goàm coù:
1. Khoâng neân saùt sinh.
2. Khoâng neân tham lam troäm caép,
khoâng neân laáy cuûa khoâng cho.
3. Khoâng neân daâm duïc.
4. Khoâng neân noùi doái.
5. Khoâng neân uoáng röôïu.
6. Khoâng neân trang ñieåm.
7. Khoâng neân nghe ca haùt vaø töï ca haùt.
LỊCH SỬ CHÙA AM
156
8. Khoâng neân naèm giöôøng cao roäng lôùn.
9. Khoâng neân aên uoáng phi thôøi.
10. Khoâng neân caát giöõ tieàn baïc.
Vì CHUØA AM laø nôi tu haønh neân giôùi
luaät phaûi nghieâm chænh, neáu khoâng nghieâm
chænh thì chính baûn thaân ngöôøi tu só ñaõ xem
thöôøng giôùi luaät ñöùc haïnh cuûa Phaät, khi ñaõ
xem thöôøng giôùi luaät ñöùc haïnh cuûa Phaät thì
coøn tu taäp phaùp moân naøo ñöôïc. Xin quyù vò
nhôù con ñöôøng tu taäp theo Phaät giaùo laáy giôùi
luaät laøm phaùp moân tu taäp haøng ñaàu.
GIÔÙI, ÑÒNH, TUEÄ ñoù laø moät chöông trình
hoïc Phaät taát yeáu khoâng theå thay ñoåi chöông
trình naøo khaùc ñöôïc. Thay ñoåi khaùc laø do caùc
toå caùc heä phaùi phaùt trieån boû giôùi maø tu taäp
thieàn ñònh, neân thieàn ñònh aáy laø thöù taø thieàn,
taø ñònh cuûa ngoaïi ñaïo.
Nhö treân chuùng toâi ñaõ noùi chæ coù boán
ngöôøi xin veà ôû tu maø phaûi ngoài tuø moät ñeâm
thì noãi gian khoå cuûa CHUØA AM thaät laø gian
nan khi tieáp thu ngöôøi veà tu taäp. Nhöng tröôùc
söï gian nan thöû thaùch nhö vaäy, CHUØA AM
vaãn khoâng chuøn böôùc, vaãn hieân ngang ñöùng
söøng söõng phaùt trieån 260 ngoâi nhaø nhoû laàn
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 157
löôït moïc leân ñeå coù choã ôû cho moïi ngöôøi veà ôû
tu taäp vaø hoïc ñaïo ñöùc nhaân baûn.
Hình 73. Nhöõng ngoâi thaát trong tu vieän
Neáu chuøa Am khoâng ñuû duyeân trieån
khai neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû thì
CHUØA AM seõ khoâng nhaän ngöôøi vaøo tu hoïc.
Vaø nhö vaäy thì thaày truï trì CHUØA AM khoâng
coù loãi boû maëc tín ñoà Phaät giaùo maø loãi aáy laø do
phöôùc baùu cuûa quyù phaät töû chöa ñuû, neân môùi
coù söï khoù khaên.
Cho neân, chuùng ta khoâng neân traùch ai caû
maø phaûi hieåu bieát ñoù laø do nhaân quaû cuûa moïi
ngöôøi chöa höôûng ñöôïc neàn ñaïo ñöùc vaø chaùnh
phaùp cuûa Phaät. Theo luaät nhaân quaû chuùng ta
nhaän xeùt thì con ngöôøi coøn soáng trong aùc
LỊCH SỬ CHÙA AM
158
phaùp quaù nhieàu, vì theá CHUØA AM muoán döïng
laïi neàn ñaïo ñöùc nhaân - baûn nhaân quaû thì phaûi
chòu nhieàu khoù khaên, gian khoå. Ñoù laø nguyeân
nhaân chaùnh ñaùng maø chuùng ta caàn phaûi hieåu
bieát ñeå khoâng ngaïi khoù khaên, gian khoå, ñeå
luoân luoân beàn chí, kieân trì ñöøng bao giôø boû
cuoäc.
Töø caùi teân CHUØA AM ñeán TU VIEÄN
CHÔN NHÖ cuõng gaëp khoù khaên. CHUØA AM
hay TU VIEÄN CHÔN NHÖ chæ laø nhöõng danh
töø phaân bieät moät ngoâi chuøa bình thöôøng vaø
moät ngoâi chuøa coù nhieàu ngöôøi veà ôû tu taäp maø
thoâi. Cho neân, TU VIEÄN CHÔN NHÖ chæ laø
moät ngoâi CHUØA AM khi xöa, chöù khoâng coù gì
khaùc laï chæ coù tu só vaø cö só veà ñaây tu taäp
ñoâng ñaûo maø thoâi.
Danh töø CHUØA AM vaø danh töø TU VIEÄN
CHÔN NHÖ khoâng quan troïng vì ñoù laø moät
caùi teân ñeå moïi ngöôøi goïi.
Goïi CHUØA AM hay goïi TU VIEÄN CHÔN
NHÖ cuõng theá. Ñieàu quan troïng cuûa CHUØA
AM laø laøm sao höôùng daãn vaø ñaøo taïo cho moïi
ngöôøi tu hoïc ñaïo ñöùc coù keát quaû toát ñeïp,
nghóa laø moïi ngöôøi ñeán CHUØA AM hoïc taäp
ñaïo ñöùc ñeàu soáng khoâng laøm khoå mình, khoå
ngöôøi thì gia ñình cuûa hoï vaø xaõ hoäi seõ khoâng
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 159
coøn xung ñoät, khoâng coøn tranh chaáp, hôn
thua nhau, thì ñoù laø ñuùng muïc ñích vaø öôùc
nguyeän cuûa CHUØA AM ñaõ ñaït ñöôïc.
Hình 74. Ñöùc Phaät coøn laø thaùi töû caét toùc xuaát gia
Nhö quyù vò ñeàu bieát hoâm nay CHUØA AM
laø moät cô sôû roäng lôùn hôn 6, 7 maãu ñaát vaø keá
tieáp coøn phaùt trieån roäng hôn theá nöõa do TU
VIEÄN CHÔN NHÖ ñöùng teân quyeàn sôû höõu ñaát
ñai thuoäc Tænh Hoäi Phaät Giaùo Taây Ninh.
Thöa quyù vò! CHUØA AM khoâng coù taøi saûn
vaø quyeàn lôïi gì caû, noù chæ coù 260 ngoâi nhaø lôùn
nhoû ñeå moïi ngöôøi veà ôû tu taäp. Neáu Giaùo Hoäi
Phaät Giaùo hoaëc ai chòu keâ vai gaùnh vaùc vaøo
vieäc naøy thì thaày truï trì seõ vui loøng giao heát
cho. Bieát bao nhieâu söï cöïc nhoïc khoù khaên khi
LỊCH SỬ CHÙA AM
160
laõnh chuùng tu hoïc, moät traùch nhieäm naëng neà
maø quyù vò coù nghó ñeán chöa?
Hình 75. Töôïng Phaät Thích Ca Maâu Ni naèm kieát töôøng trong khuoân vieân Chuøa Am
Naêm 2009 CHUØA AM ñang phaùt trieån
maïnh, nhöng cuõng gaëp nhieàu khoù khaên, gian
khoå nhaát. Veà khaâu quaûn lyù, veà vieäc xin giaáy
pheùp ñeå chaùnh quyeàn coâng nhaän CHUØA AM laø
TU VIEÄN CHÔN NHÖ. Vì CHUØA AM phaùt
trieån moät caùch raát töï nhieân maø khoâng löôøng
tröôùc ñöôïc, neân ñeán giôø naøy laø moät tu vieän coù
taàm côõ caû nöôùc môùi xin pheùp, thaät laø traùi
ngöôïc gioáng nhö caùi caøy ñi tröôùc con traâu.
Vì theá, vieäc xin giaáy tôø cuõng gaëp nhieàu
khoù khaên nhöng CHUØA AM hieän giôø coù nhieàu
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 161
ngöôøi giuùp ñôõ thaày Thoâng Laïc, nhôø theá neân
vaãn hieân ngang vöôït leân moïi söï khoù khaên
gian khoå. Nhaát ñònh CHUØA AM seõ laø nôi
döïng laïi neàn ñaïo ñöùc vaên hoùa nhaân baûn -
nhaân quaû cuûa Phaät giaùo. Neàn ñaïo ñöùc naøy seõ
maõi maõi ñi vaøo doøng lòch söû cuûa daân toäc Vieät
Nam vaø loaøi ngöôøi treân theá giôùi.
--------
HEÁT
LỊCH SỬ CHÙA AM
162
MUÏC LUÏC
Chùa Am ............................................................... 5
Thư ngỏ................................................................. 9
Đôi nét giới thiệu về Chùa Am ............................. 15
Lời nói đầu .......................................................... 25
Chùa Am ............................................................. 35
Đời thứ nhất ........................................................ 39
Đời thứ hai .......................................................... 56
Đời thứ ba ........................................................... 65
Đời thứ tư ............................................................ 78
Đời thứ năm ........................................................ 87
Cách thức tẩm liệm ma chay............................... 122
Đường lối tu học ................................................ 144
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 163
GIÔÙI THIEÄU SAÙCH
1. Ñöôøng veà xöù Phaät (Möôøi taäp, boä môùi).
2. Nhöõng lôøi goác Phaät daïy (Boán taäp, taùi baûn
2011)
3. Vaên hoùa Phaät giaùo truyeàn thoáng (Hai taäp,
taùi baûn 2011)
4. Ñaïo ñöùc laøm ngöôøi (Taäp I, II...)
5. Caåm nang tu Phaät (Hai taäp)
6. Thieàn caên baûn
7. Haønh thaäp thieän & Töù voâ löôïng taâm
8. Nhöõng chaëng ñöôøng tu hoïc cuûa ngöôøi cö
só
9. Thôøi khoùa tu taäp trong thôøi Ñöùc Phaät
10. Giaùo aùn reøn nhaân caùch lôùp Nguõ Giôùi:
Ñöùc Hieáu Sinh (Taäp I, II, III)
11. Giaùo aùn reøn nhaân caùch lôùp Nguõ Giôùi:
Ñöùc Ly Tham (Taäp I...)
12. Giaùo aùn reøn nhaân caùch lôùp Nguõ Giôùi:
Ñaïo Ñöùc Gia Ñình (Taäp I...)
13. Möôøi Ñöùc Thaùnh Sa Di (Taäp I, II)
14. Giôùi ñöùc Thaùnh Taêng, Thaùnh Ni
15. Ñònh nieäm hôi thôû
16. Phaät giaùo coù ñöôøng loái rieâng bieät
17. Phaùp moân nieäm Phaät töù baát hoaïi tònh
18. Nghi thöùc thoï trai
19. Nhöõng lôøi taâm huyeát...
LỊCH SỬ CHÙA AM
164
20. Möôøi hai cöûa vaøo ñaïo (2009)
21. Taïo duyeân giaùo hoùa chuùng sinh (môùi 2009)
22. Loøng yeâu thöông (2009)
23. Linh hoàn khoâng coù (2010 quí I)
24. Muoán chöùng ñaïo phaûi tu phaùp moân naøo?
(2010 - môùi)
25. Ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo (2010 - môùi)
26. Giôùi ñöùc laøm ngöôøi - 2 taäp (2010 - môùi)
27. Lòch söû chuøa Am (2010 - môùi)
28. Linh hoàn khoâng coù - taùi baûn laàn I (2010 quí
IV)
29. Soáng moät mình nhö con Teâ Ngöu (2010)
30. Thanh qui Tu vieän Chôn Nhö (2010)
31. Loøng yeâu thöông - taäp 2 (2011)
32. Soáng möôøi ñieàu laønh (2011)
...
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 165
Caùc trang web hieän haønh coù ñaêng taûi
saùch cuûa Tröôûng laõo Thích Thoâng Laïc:
http://www.nguyenthuychonnhu.net
http://www.chonlac.org
http://www.chonnhu.net
http://www.thuvienthaythonglac.net
...
Öôùc mong moïi ngöôøi soáng khoâng laøm khoå
mình, khoå ngöôøi vaø khoå chuùng sinh.
LỊCH SỬ CHÙA AM
166
PHẬT TỬ XIN ẤN TỐNG KINH
“LỊCH SỬ CHÙA AM”
- Phaät töû Haø Noäi
- Phaät töû Thaùi Nguyeân, Baéc Giang
- Phaät töû Haûi Phoøng, Haûi Döông
- Phaät töû Baéc Ninh
- Phaät töû Quaûng Ninh
- Phaät töû Haø Nam, Nam Ñònh, Ninh Bình
- Phaät töû Thanh Hoùa, Ngheä An, Haø Tónh
- Phaät töû Ñoàng Hôùi, Quaûng Bình
- Phaät töû Phuù Yeân
- Phaät töû Ñaø Naüng
- Phaät töû Hueá Thöøa Thieân
- Phaät töû Ninh Thuaän
- Phaät töû Nha Trang, Khaùnh Hoøa
- Phaät töû Bình Phöôùc
- Phaät töû Laâm Ñoàng, Ñaø Laït
- Phaät töû TP Hoà Chí Minh
- Phaät töû Ñoàng Nai
- Phaät töû Caàn Thô
- Phaät töû Ñoàng Thaùp
TRƯỞNG LÃO THÍCH THÔNG LẠC 167
- Phaät töû Chaâu Ñoác, An Giang
- Phaät töû Caùi Beø, Cai Laäy
- Phaät töû Long An
- Phaät töû Taây Ninh
- Phaät töû Tieàn Giang, Myõ Tho, Beán Tre
- Phaät töû Soùc Traêng, Baïc Lieâu
- Phaät töû Kieân Giang
- Phaät töû Caø Mau, Nam Caên
- Phaät töû Baø Ròa - Vuõng Taøu
- Phaät töû Phöôùc Haûi, Long Ñaát
- Phaät töû Hoùc Moân, Baø Ñieåm
- Phaät töû Cuû Chi, Gia Ñònh
- Phaät töû Bình Döông
- Phaät töû Goø Daàu, Beán Caàu
- Phaät töû Tra Voû, Giang Taân
- Phaät töû Caåm Giang
- Phaät töû Phöôùc Hieäp
- Phaät töû Gia Bình, Baøu Tre
- Phaät töû Bình Laùi, Laùi Thieâu
LỊCH SỬ CHÙA AM
168
NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO
Phöôøng Yeân Hoøa - Q.Caàu Giaáy - Haø Noäi
ÑT: (04) 37822845 - Fax: (04) 37822841
Chòu traùch nhieäm xuaát baûn:
Nguyeãn Coâng Oaùnh
Bieân taäp: Nguyeãn Töôøng Long
Bìa & Trình baøy: Thanh Tueä
Söûa baûn in: Ngoïc Phuùc
Ñoái taùc lieân keát:
TU VIEÄN CHÔN NHÖ
Ñieänthoaïi: 066.3982911 - 0988094445
Email: [email protected]
Soá löôïng in: 5.000 baûn, khoå: 13 x 20,5 cm
Taïi COÂNG TY COÅ PHAÀN IN THANH NIEÂN
(62 Traàn Huy Lieäu, Q. Phuù Nhuaän, TP.HCM)
Soá xuaát baûn: 736-2010/CXB/02-124/TG
In xong vaø noäp löu chieåu quyù III naêm 2010
LỊCH SỬ CHÙA AM
Tröôûng laõo THÍCH THOÂNG LAÏC