TẠP CHÍ K1I0A HỌ»: DẠI HỌ TỎNG H ọ p HÀ NỘI Số 1. 1987

Làng, liên làng và siêu làng( — M áy s u y n g h ĩ vè p h ư ơ n g p h á p — )

Hà Văn Tăn

Cỏ nghiên cứu làng xă, c h ú n g ta m ời nhận thức đ ầ y đủ xă hội và v ă n fcỏa Víêt Nam trong lịch sử c ũ n g n h ư tỉm được n h ữ n g biộn pháp đủng đắn lỉề s ằ y đ ự n g nông thón m ời hiện tại. Ý nghĩa ]ý luận và th ự c tiễn của v i ệ c n<jiièn cứu U n g xã thật rõ ràng, c ỏ lẽ chẳng oần nói gì thèm v ề đ ie i ỉ này.

Chúng ta m ừ n g là gân đả}r đã có nhTrng 'wòn̂ ; ír ình ngh iên cửu khá lot vè l à n g XỀ, n g o à i n h ữ n g p h ầ n m i ế u lă e ỏ g i á trị . đ ẵ r . ẽu l ê n ì ú ì ĩ ỉ i ì g m ù i i i n h Ì i í iằtn

vạoh rõ cơ chế của làng xẫ Việt N am cò truyền. N h ư n g đảng tiếc là trong đố không it nh ững khối quất kh >ng có nv i l iên hệ rõ rệt vớ i tài l iệu thực tể dược m iô u t ả . Thậm chỉ cò n h ữ n g khải quốt đ ư ợ c m ư ợ n tử bên ngoai, co bẵn, đỏ là nh ững nhận định tưởng n h ư lồ lố gíeh n h ư n g thực ra ỉà tiên n g h iệm . Vả đặc biệt lồ hiện nay, chúng ta t h ư ờ n g gặp khá n h iều rnộnl) đè đánh g iá (lè cao cé i gọi là Yăn minh x ó m lồng tron g khi rẫl it gặp nhữi^ í sir phân tích đầy đủ và tbỏa đ ố n g vè nó .

Tinh 1 rạng đố khồng p. ẳỉ lò không thê giối thỉriì. B f ‘ tài r g h k n cửu làng xẵ cơ bàn là một đè tối xẵ hỏi học-đân tộc học. Khi/Pghiỏn cửu ĩ ỏ n h ư một ữầ tài sử học nghĩa là biến nó thành inộỉ ílỉ5 tíìi xà hội họr — lịch sử. ngoài n h ữ n g tồil iệu quan sảt trực ỉiếị). chún g ta căn có nhíi-rg tài ĩ 'éli lịch 'ại. Đ í tu đáng ti£clà những tàỉ liệu giúp ta.đi sáu vào kPĩ c£u !àm VI hiện còn , LhưỜEg khôỉ ìg sớ m h ơn thế kỷ XVII. Vì lliiễu tài liộu. troiifc các t-ỏpg 'r ình nghiên cửu liTìg xà Việt N a m trong l ịch sử, p h ư ơ n g pháp hoi cỏ «rlẩy nt« • suy ra xưa ». «15y muộn su y ra sởin» vẫn c h i ím một vị tri dáng kè. Và vì vạy . Inf’ll nhiên khó trủnh đ ư ọ c n h ữ n g s u y d i ễ n , n h ữ n g g i à t h u y ế t k h ô ỉ g đ i r ợ o c h ử n g m i n h b a V c h ứ n g m i i i h y ế u .

NhưníỊ sự thiổu tài l iệu lịch 8ủ v ê lànií xa k ! !à \ý do d u y n!iếl đềcắt nghĩa tỉnh trạng nói tỉ én. Ở đâv ròn ‘ ỏ vãn •! phiron^ phnp. ( ỏ th? thAyr ằ n g p h ư ơ n g p l ì ố p h ộ t h ổ n i í - e ấ u t r ì u : t o r a c ỏ h i i . r t ỉ ả I r o ĩ ì g v i ệ c n g l ì ù - i ì c ừ u

làng xà. Làĩìị/ được coi như một hộ thfing r\Ci)ịị ỊO' r n h ũ n g } õ u 1 i họp thành.T ù V th(»o đ ố i U r ợ n g n g h i ê n c ử u c ủ a i m n l i ỉìỉà ngi?< n g h i ê n c ứ u c h ọ n l ự a (’á c

v ế u l ổ h y p í h à n 1 k ỉ i ỉ t c n h a u c ủ a i í ộ M i o n ^ . ( - h ẫ n g * ; ;n. c o t h è n - 4 i ẽ n c ú n ỉ a n g

n h u m ộ t hệ ỉ h ố n g x ã h ộ i g ỏ m c á c ĩ ì l,.ỏ:> xầ h ộ i , t\ix- u ằ n g c a p , c á c ( í t i ehx) , c á cnhỏm luSĩ V. V. . . hay nghiên cứu là iig nỉnr mụỉ bị1 tiiíSng kinh t gOi.i các n h ò m , các Ĩ1V à a ’ĩ hoạ! .Vm ^sảa xuất nghề nghiệp V V.. hoa ỉa như mọt hẹ ;hống kinh

ỉ ti

ló —xù hội mà cue yếu tố h ọ p thành ehốug chéo pbih' tạp hơn. Bản thần cácyòti t«> cùa hộ thống lang lại d i n g Co file coi la n h ữ n g hệ thùng con đò ngh iênc ;: M ri ''ng biệt niiu gia dinh, dòng họ, phe giáp v.v. .. Đ i ỉ m chu ) ế u mà ngườin^i i iỏn L-ứu li trớn í* tời là v ạ c h ra mỏ i liên hệ t ư ơ n g tác g i ữ a các . vén tổ b è n t r o n gcùa hộ thó»ỉĩ, nêu lén c ơ c h í vận hành của hệ thống. Những cúng trinh nghiêncứu làng xã gàn đ â y phan nào đă tiến hành theo cách đó. Ngay làng xã n h ưm ội thực thè khách quan, đă !à một hệ Ihống biệt lập nử a đón«, điềii dó là mộtthuận lợi cho v iệc sử d u n g phương [)háp hệ íb ổ n g —cáu trúc cố kết quẫ. Ta cỏthỏ coi làng nhir một vi va trụ (n i ierocơsm os) qua đó ảnh xã c r i c đ ầ c đ i ỉ m xã hội và l ịch sử Việt Nam.

N h ư n g ch ính do ph ư ơ n g phốp tiếp cận (mặc dâu khồng pbài lỗi của nó) cung như do tinh độc lập tư ơng đối cỏa làng, ngưửi ngh ièn cúu thường cbi chú ỳ (lẽn n h ừ n g liên hệ trong hệ thống mà ít chú ý hơn đến nh ữ n g liên hệ ngoải hệ thống. Rồi dirởng nhir dằn dần ngirời ta quên đi I h ữ n g mối iiÔD hệ đỏ hoặc là tưủng râng nlia-ng m«i l iòn hệ ngoải hệ th6ng củng là do sự phát triền m ở rộng các mổi li én hệ trong hệ thống mà hình thànb. lát nh iên là trong các công trinh ng h i ề n c ử u TÒ làng xS h i ê n nay. n g ư ờ i ta khô ng q u ê n nó i rẫng các lãng xã Việt Níam không đ ó n g kín như công xẵ Ấn Độ. T hự c ra thi nhận định này cũng không phai là đâ dư ợ c đư a ra tử một sự so sánh tháu (!ốo các đặc diêm khốc biệt jJifta làng xã Việt Xam và công xã Ấn Độ hay các n a i khác. N hưn g dâu cố nói rang làng Viột N am khống đ ố n g kin, trên thực tẽ, n gư ờ i ta đã trình bày nó nnư một thề cỏ lập, i át biến. Trong thực tổ n gư ời fa đã coi nước nlnr tòng các làng coi dốn tộc n h ư t?íng cáo c ộ n g đ ồ n g làng, coi văn hóa Việt Xam cồ Iruyfn như (ồng văn hỏa làng.

Đề tránh các khái quả! phiến diện, dã đến lúc chúng la phải chủ ý đáy đủ •đến các mối li ôn hộ g iữ a làng với bôn ngoài, tức n h ũ n g m ối l i ên hệ ngoài cẩu trúc. Cố t h í chia những l i ê n hệ đó ra làm hai loạ i: Một loại gòrn nhìrng l iên hê g iữ a làng này vó i làng khốc, tức mối l iên hộ giữa cóc hệ thổng tương đư ơ n g . I,na ỏ' đfly tòi gọi là l iên hệ LIÊN LẢNG. Loại thứ hai gòui những liên hệ g iũ a l á n g Vời c ộ n g d ò n g hay khu Tực rộng lớn hơn, tức m ối liên hệ g iữa hệ thối)rf c o n í à láng v á i củc hệ thống lởn chửa đ ự n g nó. mà ỗ đây lỏi gọi IA liên hê SlKlí i A N G . Cộng đ ồ n g s iêu làng rộng hẹp với các thứ bậc khác nhau. Khí cộng đôn g l ộ c ngtrời đă tiốn tứi trình độ (1An tộc íhi cộng d o n 3 s iêu líing lớn nhất là niróc 1 à đồn tộc.

I.uòn luỏn pbài nhớ rẳug Irong lịch sử Việt N am , lừ rắt lảu. các cỘDg đồi," s iêu m g đã tồn tại song son-Ị với cộng đòng lànj/. chứ không phẳi cộnp đồ! iỊ liàng ,ỉũ n ’■ rộtig til l 1 h cộng (tồng s iêu làng, không phải làng m ả rộng thành n ư ớ c . CAn đặc biệt chú ý đ iề m này vì m-u khổng Ibấy được như vậy, (iễ này sin!) ‘ảo n h ậ n định k h ổn g đ ú ng vồ mối quan hộ gnrn làng với nước.

t l i ẵ n g h ạ n , t r o n g m ộ t s ổ q u y c n s ử h a y s á c h n g h i ê n c ử u VỄ l à n g Xiì g à n đ â y ngiT'7 ta viết rằnị4 ý Ihức cộng đòng lá n g xã phát ir iềa thành ý tliức quốc f’ia Tà ý tbức dán lộc. Viẽt nlur Ihế dễ gây ra ngộ nhộn. Thực ra, ỷ tln'rc dftn tộc là p i h á t t r i ề n l ò n l ử ý i h ứ c c ộ n t » đ ồ n r r s í ỗ u l ồ n g t i ê n d â n l ộ c ( ỉ h ử k h ố n g p h ả i ] à p h á t

t r i ề n tôn lừ V 11.1 ừ c !anjỉ. 0 d â y căn phải ! háy đtrợc IU ổi li én hiện cỉ ứ n g g i ữ a ý í l ìử ỉ cộng đỏng ià n g va ỷ thức cộng đòng (làn lộc. V Ihửc cộng < * ồ I ỉ l à r g vú ý tl ú ■ vòng đ ồn g mrởc cố những mạt i l iống nhất nhiiTu; cũng cỏ nhũn" mậí dot

2 TC 17

l ộ p . C á i g à n g H là l ì n h c à n x ‘ u b ó v ớ . n ơ i c ư t r ú . v u i 110, e l ì ỏ n r a u cá ỉ rein N h ư n g g iũa ỳ thức làng vồ V l! ih mróc cỏ .uột rủi ngirõ-ng kiiỏu^ đt' virợ: qua đ ư ọ c , nếu chí vởi tinh q u è íuron dó thôi. Lịch sir olio la biếí khổDị4 ít những trường hợp có Bự đổi lập giữa làng ví' mr<v<\ Bỏ cOng J.\ Víin '.!(• chún g la phải giẳi quyẽt trong thự..* tiễn h ện t '!. Khỏng thề Hỏi r ộl cáclic lo i . ị,’iân là ý ihừc làng xã phàt triÊn thành \ thức • .ân lộc. Sừ dĩ OÍIC tiiànl) vi én lủng xã, iụ:oài Ị thức cộng đ ồn g làng, ró đ ư ợ c ý 1 iìức cộng (lồt)R clân tộc lá vi cữ NU VóJ lèn# , lừ lâu đời, đã cố sự lòn tại cỏíỉ cụny đỏn<í si u làng ill ngươi la co thè câm nhãn đ ư ợ c qun nh ững m ối liỏiì !iệ Ii.’n laiip và siêu lạng. Nhữiiị' ni5i ]1>11 hé l iên làng và siêu làng đố rất đa dạng va l.ìl nliit 11 không phải phát triền g iống nhan giữa cAc làng. Các làng thủ công nghiOp vả CÁC làng l lurơnp nghiệp cố n h ữ n g mối liên hệ liôn làng Tồ s iéu làng mnnlì nií han là n h ữ n g làng Ihuăn 1ÚT n ò n g nghiệp. N h ư n g không phải các lầna nòng Iighiệp ià không có những mối l iên hệ l iẻn làng vè siếu làng. Ngay trong một làng, mổi l iên hệ s iêu lAng cũng khác nỉ TU giữa các n b ỏ m xã hội. Chẳng hạn, (If)I vờ i nho sĩ ò làng. Ihì « lànf' nho B rông hơn làng, vả dạo nho lại lạo ra Iiìột thí g io i tinh thân siéu lan/i.

Chính lừ những m6i l iên hệ si.Ml làn.: mil ’ ình ỉ lánl) V thức cộng lit Dị' sit u lồng, ròi từ ỷ thức cộng đòng sién inrici 1 'tnùSp tộc liỉni 't à: Ì1 , [hức cộng cĩ< Iig s iêu !*ng dân tộc. chứ khòng phiu !ả V (hức eộiif! đòng iàii£Ị ị liíiỉ ti ù'11 tbíiuli \' thưc cộng đòng dân tộc.

Có người nhận định rằng trong cát. thời kỳ đát n ư ớ c ta bị ngo<ii xâm như thòri kỳ Bắc thuộc, n ư ờ e m í t n h ư n g còn )ảnjj, va nhừ còn làng mà CUỎ1 cùng còn nước. Tôi cung từng cho dỏ là cAu nói hay. Nhưng thực ra, câu này hay n b ờ biện pháp tu từ hơn lè nói đ ư ợ c bản chgt của hiện tượng. Ta phái* hi? II rằng nối nước inắt là nối chủ q u y ỉn ve một cộng (lồnr; s iêu lànri đã mất. N hưn g vl đã tưng có một Cộnị4 đrtng như vậy ‘ồn tại nên đã tạo ra ý tliửc vf> cộng đồng đỏ. Chinh nhờ ỹ Ihức về một cộng đori" siêu l:'ing lihtr vậy mồ các làng khác nhau đã nôi dậy đò chiếm lại cái cộnj» (lỏng s iêu làng ria nifif. ch iếm Ui n;rởc- N ếu khòng có ý thức cộng dòng đó, khôny dễ KÌ đíì c6 sụ lú n kết các hnig. Clio nên nổi cuộc nò i dậy là từ làng, nlnrrg l iiực ra hiiK qị<v cũng nhanh cliỏiiịị vưựt ra giới liạn Jàng, và tlurmig có sự tliam í<ia I ủn « n *4 litsi liàn<4 M » ở làng khác, hoặc từ những nơi rít xa, Khởi nghĩa Ihii Há I rưng là vộy mil kliởi n^hĩa Lani Sơn cũng là vộv.

Vả lại c ũ n g cần định nghĩa rõ tíiế nào là mát nirnc mà 0 ÒĨ1 lìtnp. Mfil n ư ớ c lầ mẵt chù q u y ền của nườc. N hưn g nir (• niỗt thi chủ qr.vồn cùa làng CỎM toàn v ẹ n đ ế n đ à u ? Ờ đ á y c ũ n g l ạ i p h â i x é t v ề m ứ c đ ộ v à k l i u v ụ c , k h ố n g t h ề n ó i

chung chung được, ('.ó the nỏi một cAcli vSn VI' I s • ịí xóm ÌHiìịị lù đ o n b.iv ih ỉn thánh (Ky lén những cuộc klirri n^hĩa ị!Ìnnh lại Tiiróc, nhung nẻn nh ở rầiiịỉ lu c t ố c đ ộ n g c h ủ y ế u Tà o đ ò n b ầ y đ ỏ là V t h ứ c n ư ớ c , t u - c ộ n t ĩ đ«>ng s i ề u l à n g , c h ú khổng phai là ý thức làng. Nến iàỉig còn thl cuộc n''í d ồ V liẳn khổng phải TÍ V t hức liinji. c.òn nếu n b ư c h o rằng ý thúi: 1 à n c ũ n t ; lủc đ ộ n g VPO rải ( lòn b à y thân lỉ iánli đó , thi đó !à TÌ l ảng c ũ n g mỉtl. B ấ y hoàn loàn kl ìòì ig phải là \ ’ãn đ ề các từ ngir, Đ;\y là VỒR đè (ịiimi Irọng <lfii vởi việc lilii.n thừc mối quan Ỉ1Ộ giữa lang và mrác, g iữa cộng đ ồ n g làng X I và cộug (1011 ̂ lian lộc, cur.g n h ư đổi t ớ i r i è c ãi '.IIh g :i vị 1 rí cùa làng xã tronq lịch sử dàn tộc.

ì s

T!??. ,Y'Vi !,v* ,r ' v 1 • ■■ !•* vău h ó a -v ă " m i n h X ỏm .a, .r. riiện nay.r ỹ ' a ' • ’* k lui .lhìÌMl T ‘ f i l l .ÍỊỌÌ 'A v ă n hóA \ ổ ' l l 1* 11,0 : ,!Mrũ,Ị ị % . ;.Ị ‘ ;

° í: , ỉ irT ịn: ‘ n^ lĩa !'rt rAnfỊ- v « » h ỏ a * ỏ m làng l í Nan hỏa nông dảnV !•: !uì;ị ụ ỏ n g t í ; ò n ? D ó là v á n h ó a í t ư ọ v h i ò u hi .-11 r a í r n n g x , ; m a n * h a y

v ?;' v" ' ỉ:1c i m u .f ! , ímiỉ k<-'i «ấ<J A,’,n>‘ i à n í ỉ ? Vi k h ô n * c o t ụ i . h n p h ĩ a r ólU khởn:4 « tỉứiili ịịìà sự ctanh giá » rói «ọ’i là VHP hóaA < > u I i; 11 ì ° •

.■ÍM.rV-'Ìl'ir.',í / . « ‘',‘! . ‘ĩ ị , í nfí!’ĩa MÓ nh ư thỄ n à o ’ c h "nệ fa (,Cin« phai luôn lu ùn nhơ• ; V-IM iión lãn,; bao giỏ- rflnji là mộỉ bộ nhận cua vi n hỏâ siẻu lần ù. D ư ơngA* ,C' |!\ a ' : IÌM ',i Ung Viln h ổ a b a o 8 «ờ cQ."g !ã đ ư ở n g b i è „ c ủ a k h u v ự c c ó q u y

! > ; à n K ' N i n r n r s ‘l c tl ì;' ‘ n ỏ n ̂ h i ệ t c u a v ă n h ó a l ừ :ft Jar g k h ô n g đ ù đ ề Jr.ni110 rõ vltr ,n« biên ứ kich !hir >r ian«. Njr-iy Iroiiịi thoi ngu ven thủy, khi làng

i i ' . v l!iu n ' thl cộ ỉ r 'ìỏ p - ván hí a (ĩ:‘ binh ìh‘luU Irẻn riiột khu vực A Í 5 ; ; 1:ll,íĩ d ị n i l cir XL1 ;,t hu- n ỉ h l 0,>tỉ« đ()1' g v a n h ó a v a n c ố q u y

í ! , / ’ ‘u« v , n [ Ỷ A ná} lú-v thco Blai à*ạn '»à lu - rộng iúc hẹp.n ưn<: ),;o g i ơ c f i tg J'i cộ n g đỏn# xiêu làng. Ta cỏ thề nỏi bản chí.t của c ộ n g

, Í Ị a í u ỉ à n f I ) i ? u CĨÓ c f l n x d ' l u ? u v7i n h ữ n tf l i t ' n !,<;• CO’ b a ncua rorififlonq Tăn hóa nlur n g ỏn » Kfr. tộc thuộc.. . lu ò n l u ò n là l iên hệ s iêu làng

rí, V ì iv' Ạ r ’ n * H x é l Ví‘ í ĩ i r ờ n g b i ê n c ộ lift đ ồ n g v ă n h ỏ a . ỉ hỉ c h ú n p t a c ố t h e n ố i

í y j . i nf u í ' ẫn hÓ* l0 n g - Khi nỏi tới vủn hóa lồlỉ« lá fa nhln nhận 116 VỚI / ng' i ) mỏ ỉn tre VÍIII hỏa. Mỏ thức văn hóa làng nỉur th' nồo, chúng ta căn rgh ièncưu. Aiurng m o [hức này pliải đ ư ợ c 1 «011 hệ vói C;íu true làng. Làrg V é t Nam

ơpg P lai lí, cáu trúc đ ó n g lì-á là cấu trúc mở, chi it iã nửa mờ. Nhữiig mối H ịtí !](•(! làng và siêu iànự iuòn luón tác đội!g dòn lồng, hun cho là rĩ õ hiến

t fniộ/ l'ếu l rùc đ ỏ "«- KhồUl' có ^ " 8 i)ăt b i^n - Sail lũy t ie xanh,nh?„ is1., i s ® i : y rai Rllộng (ìi‘ l Ur Iâ” dần ruộng đất Cồng. Thản pliận cá

I. Ị 1 i ien V-.M các cỉ;ing cẵp aià s ự phàn chia k h ô n g nghiôin ngăf, luỏi ì luonc o s u x a o đ ộ n g P h ậ t gj;-,o, <tao g i á o , n h o g i á o rf.i t h i ê n r h ú a g i á o ủ. ' a l l u v à

hẲ|,fí ' 'a:; , xàu i vào ^ hir v ềv Jà đ.ĩ xay r 1 nhi rnf i h i ến độnfí vè kinh te, xãị , :ì , . tir í( ronP 'rong làng, r ỏ thè tliáv rằng cãi ft hiến đoi tủn lan;.;1» ( 0 ••ìvrng eái ỉ! hiếu đỗ i của cộng đònịí sĩéu iàng hay đất ĩUTỚe quv đinh. Vacai ,fo cua lỏng cũng vav r.t trong những biến đfti chung c ủ a 'đ ấ t nước-

° p^ ‘ cua AĨ11Ị gắn ỉi?n TỚi sổpỉi í ln của (ÍỂ? nuớc. ( lộng đỏng lang biến c h u y ỉ ac ri rộ n g đ ò n g siỗu lànp. r,\t hiẻn là tổc độ biến chuyền cùa làng vả cùa

c s .i<' “ lồns klrôn8 Phải 1)ao s iử cũ n R i i6 n K nhau. Ở đây ta pliải ke i nquan tính cùa làng vồ sự chi phííi cua các lire kliár.

Một số nỵư<Vị Pháp Ihường c;i t ụ r g một cách cố ý l inh chfit tư (ri clí.n chùrua L a g rhậm chí họ còn đưa ra luận điẻm ciio rẳng xã ì;í ỉ Viộ! Nam ci ỉ thayfTrti « inạt l iền » còn cK» Irúc bén Iron# v ớ i ỉànịí xã thi khong thay đồi , c à i ly

j (>n đ ° i * n iặ| tll'n »> u*y llrn« hfip dan mội sò nhà nghiên cưu Viéi Xam.5 í1 . / !í . i l !^ CalJ l:', n K xẵ chính )à kiru thức l/5j) ráp kèo cỏ; cùa r.yôi nha

xa hộ! Việt S a m cỗ truyèiì. Ngòi nhà chưa hị pha, chưa đỏ, í bì cái khung đó van tốn n h ư n g khòng phải vi ihế mà ngày thơ tín rỉíng gỗ vẫn lốt ncu vén , kbônư bị n .ụ ruỗng ở bcn tròng. • *

( 6 the lúc nào đó, vào giai đoạn sớm. cộng đồng làng còn cỏ nianj; ít nhiều y u 1 ( All chu, di sản cua cộng đòng thị tộc. X hưn g cùng với (ịuá frinti phântang aianh liột Ironji nftns thổn, phàn chia ííiaỉ cáp, cáp v i sự đàu tranh g i ư j ác nil ố m xà l.ỏi dó, iánrr cĩ,< mát hết tinh c h í t dàn chỏ. B ừ ng lẫn lộn tư trị VÓ! dan ch.!. iVmrng í iiiiR lớ p írên cùa làng tharòng m u ổ a cắl rời c*. ng đun<f l à n g Tưi c ộ n g d ò n g n i r ó c đ e dỗ bc k h u y n h l oát , k h ố D g c!:Ế. ở đ à y , t ự trị d ố i l ậ p

vỏri dân chủ, tự trị g i í l chết dftn chù Và chế độ gia trưởng c ũ n g là kỏ thù m u ôn thỏa cùa dân chù. Chớ t ư ả n g rẳng I ỉộ ỉ nghi Diỏn Hồng thời Trim là một biÊu h i ệ n JỄU t ổ d â n c h ả C?) t r u y ề n c ủ a l ả n g x ã . H ộ i n g h ị D i ê n H ồ n g CỈ1 Ì x â y ra v à o

l ú c ý t h ứ c o ộ n g đ ò n g n ư ờ c vt rựí l én t r én V t h ứ c <‘ộ n g đ ò n g l à n g , 'ỉ ron^' h i ệ n tạ i , kh ồng thề nói đén việr- phốt huv truyền tli6iiịị tỉ An chù tử làng xã co truyền . Nèn dÃn chù hiện tại là cỏ n ỊỊ LI ồ : 1 gốc m ó i thuộc vồ cộng đòng n ư ở c , siêu làng.

N h ư ta thấy, làng cò t r u y ề n là c ơ c h ế th í ch ứ n g với sản xuất t iều nồng, VỜI gia đ inh-tông tộc gia trưởng. VI vậy mà sức scn g của nó trong l ịch sử tbậl kỳ lạ, thâm chi cố lúc bi phá nál ra Ihì sau đó nó lại tái s inh , y uhir c o u thủy lức. Cùng với cẵu trúe và Ihiếí chế cùa iàng, tâm lý ý thức làng hình thành và có s ứ c ỳ k h ò n g k' í m. NẾU n h ư c á c m o i lH '11 h ộ l i ê n l à n g và. s i ê u l à n g đ ã t á c d ỏ n g đ í n làng thì ngưọ-c !ại, tâm lý -ị thức làng cũng (ác đ ộn g đ ế n các mối l ién hệ s iêu làng. Người dân cĩia làng đã nh ìn n ư ở c qua cái khe hẹp của làng. Họ coi c ộ n g đồng siéu làng hay' cộng dòng mrớc chỉ lồ một thú « làng lứn ». N h u v ậ y là t â m l ý l à n g đ ư ợ c p h ó n g c h i ể u l ẽ n q u y I1 1 ( n ư ứ c . Đ ó c ũ n g lầ m ộ t t lnrc t ế c ầ n thfiy

trong lịch sử và căn khắc phục trong hiện tại.

T óm l ạ i ohúng t a c à n p h ả i dành giá k h á c h q u a n v ị t r í c ù : t l à n g xã í I-0 nị í

l ị c h sừ v à tronjf hiện tại. Và muốn c ó một sự (lánh giá như v ậy . k. OI <1 thề l ìm hiều làng lâch rời cảc mối l iôn hệ l i ên làng và sii'u Jàui>.

HA Van Tan

LANG, UNION O F LANG AND ITS RELATIONS WITH A I.ARGKH COMMUNITY

The author d o es uot e x a m in e lung in d ep en d e n t ly . but p a \ s notable a lten- t i o n o n rela t ions o f Icing w i t h t h e outside. I . e . I x m n i n e s r e l a t i o n s outside i t s

structicre . Consequently , he puts fotrh n e w not ions uuion of lung (relations b e l w c c n ft lung and other ones) nnd mc la l any (re la t ions b e tw e en a long and B larger c o m m u n i ty or region).

Xa Ban Tan

JlAHr, 0 BTsEZU1H 1:HHblt i J1AHI' II CBHPXJIAIir

Abtop h c t o . i i . k o paccMaTpiinac.T ((.laur , iiSHTOe oT.ic.ibHO 110 II ;;i!Tcpecye.- TCH C5IH3MO (t . i a n r » c BHCIUHCii CpCAOỈÍ. T. c.. uHf'CTpvKTyp H ,1M i ì 0TH0U1CHỈIHMII. O t c i o a ì i aBT0p0M BHABHraiOTCH Tvp.MiiHhi o o ' b c . i . n i u Hi n j i i . ianr>- (oTHOHKHHSi MCJKjiypa 3HbiMii . inHr) II CBCp x . i a m (OTHOIUCHIIH M ;-K. X- .Taurt! ỔO.TCC orpo.MHoft OỐUIHOCThlO JJ.Ui paflOHOHOM).