gh , con gh Bi u ChánhQuy n II

(18)

Nãy gi Quí ng i xem ông th y c t m lo cái bình trà coi b ông r t tiêu diêu v i cái thúsách t i trà tr a, thì chúm chím c i hoài. i th y u ng th m gi ng r i Quí m i h i:

- m th y, th y h u trí r i, th y không có l ng tháng n a. Th y lãnh ti n h u b ngch c không c bao nhiêu. V y thì làm sao cho th y s ng thong th c?

- i ! i bi t bao nhiêu là , bao nhiêu là thi u, em. H mình nói thì bao nhiêung , còn mình than thi u, thì bao nhiêu c ng thi u. Th y ã có ti n h u trí, n u

th y còn thi u, thì vô s ng i, không có ti n h u trí nh th y, h m i nói làm sao?Ph n c a th y vì th y bi t t túc, nên th y c t l c. V y em kh i lo. Bây gi th ymu n bi t coi t ngày em i v i ông La-Co r i em trôi n i n âu mà em b t tin,không tr v làng, mà c ng không g i th , n ông B i m t em c ng không v c t ngbáo hi u. Th y nói thi t, th y có ngh em ch t, nên th y lo, vì ngày tr c em có h i ýki n th y khi em i theo ông. th y không dám xúi, nh ng th y không c n thì c ng nhch u cho em i. Ngày nay th y th y em v thì th y m ng qua, m ng em con s ng,th y kh i h i h n. Mà em ra i, em quy t chí l p thân, nh ng mang em không giúpcho em to i nguy n, em ph i g p nhi u n i gian truân làm hay sao, nên ngày nay tr

, b em lang thang d v y? Quí c i mà áp:

- m th y, th y th y l p ngoài c a cháu ây là l p gi . L p thi t c a cháu khác, chokhông ph i nh v y.

- ! Có l p gi , còn có l p thi t n a! Chi v y?- m, cháu mu n thu nh n tính nên cháu mang l p gi mà v làng. S m m i này cháu

ph i mang l p gi mà i Trà Vinh v i ng i ta, xu ng t i ây cháu nh th y quá,không th không th m th y c, nên cháu mang luôn cái l p gi mà i tìm th y. T inh v y nên thành ra nh cháu c ý mu n gi d i luôn v i th y. K thi t cháu kínhtr ng th y nh ng i cha th nhì c a cháu, cháu âu giám loe m t th y, xin th y tha

i cho cháu.- u em có cái l p thi t khá h n thì th y m ng cho em. T ngày em i v i ông La-Co

n nay là m y n m?- m 12 n m- 12 n m ! Lâu quá ! Em theo luôn ông hay là tách i làm vi c khác?- m, cháu theo luôn cho n ngày ông ch t.- ng ch t r i?- m, ch t ã 3 n m r i cháu thu t rõ i s ng c a cháu trong 12 n m nay cho th y

nghe. Cháu tr v Càng Lòng g n hai tháng r i. Cháu c mang cái l p gi , cháu khôngnói chuy n c a cháu cho m t ng i nào bi t, ch em trong nhà cháu c ng gi u. Nay

p th y cháu không ám gi u th y. Trái l i cháu còn ph i b m thi t ng còn nhth y dìu d t n a.

- , u ng i em, u ng r i nói cho th y nghe.- Cháu i theo ông La-Co lên Sài Gòn m y tháng, cháu lo ph n s làm b i cho ông

vuông tròn. Vì cháu ham h c nên cháu mua sách r i ban êm rãnh rang cháu m màc thêm. Ông La-Co g p cháu h c nh v y vài l n. Ông không nói gì, mà ông l i

ki m sách mua a cho cháu và ch c ch cho cháu h c. Nhi u êm ông kh e, ông ng iy cháu h c n 11 12 gi r i ông m i ngh .

- i tr c th y ã có nói v i em, ông t t l m- m, cháu nh . Th y ông t t , cháu càng n l c mà h c, cháu quy t l y chí háo h c

mà làm k l p thân.- -Hay a! Th y khen em, b bít ng, em bi t ru ng mà i. Mu n nên ph i làm nh

y m i c ch .- Cháu h c c m y tháng, k ông La-Co c gi y xu ng R ch Giá o t. T nhiên

cháu i theo. trong vùng Long M hai n m, cháu v n ti p t c h c hoài. Ông KinhLý có r nh thì v n ch cho cháu h c. H có d p i Sài Gòn thì ông mua sách thêm chocháu. Ðo t vùng Lòng M xong ông than m t, b i vì ông ã l n tu i, làm lâu n m,

i qua x mình l n sau ó ông luôn n 4 n m, nên s c kh e c a ông gi m nhi u.Ông m i xin ngh 6 tháng ng pháp d ng s c l i. Ch ng ó ông m i nói thi t v icháu r ng cháu v i ông h n ba n m, ông th y rõ tánh tình c a cháu, trung thành,ngay th ng, ham h c, hi n lành, b i v y ông th ng cháu mu n giúp cho cháu n h cang l p thân nh ng i. Ông h i cháu nh ch u theo ông qua Pháp thì ông s cho

cháu vào tr ng mà h c, ông ch u áo qu n, c m n c, bánh hàng cho h t th y.- -S ng quá! Em g p tiên c u r i! Ch c em ch u li n h ?- -D . Cháu ch u li n. Khi y cháu mu n g i th cho th y và cho cha cháu hay. Mà r i

cháu ngh ông Kính lý nói nh v y song bi t ông làm y nh v y hay không. Hu ng chicháu m i th y có mòi h c thêm c, ch ch a ch c h c c hay không, n u v i choth y v i cha cháu hay tr c, r i sau cháu không c thành công, té ra cháu b i màbày chuy n nói dóc.

- Tánh em khiêm t n l i c n th n quá. c tánh n t nh v y th y ch u l m.- Ông Kinh lý v b n, ông ki m mua m t cái nhà ngo i ô Paris, có m t mi ng t h n

t m u. Cháu ph v i ông mua d n nhà yên r i ông d t cháu vào m t tr ngtrung h c g n ó mà xin cho cháu h c. Cháu ã 19 tu i r i, theo phép cháu ph i h c

p nh t, l p nhì m i c. Ông Kinh lý nói cháu là ng i ngo i qu c,vì th y cháuham h c Pháp v n nên ông nuôi làm con ng cho cháu n h c ph thông v n hóa

a n c Pháp. Có tr ng h p nh v y nên hi u tr ng m i ch u nh n cho cháu h c,song cháu ng i h c l p th t . Ông kinh lý có m n m t ch n u n v i m t chúlàm v n nên ông cháu i h c, không cho làm vi c nhà. Ông cho n c m chung vàng phòng k phòng ông ng ban êm ông d y cháu h c. Cháu n l c h c êm h cngày ng theo k p chúng b n nh tu i h n cháu.

- Thi t l n mà h c l p nh khó ch u l m.- Ông Kinh Lý ngh sáu tháng r i ông vi n l b nh xin ngh thêm sáu tháng n a.

Cháu s ông mãn phép r i ông tr qua bên mình, ông b cháu b v . Té ra ông ngh m t n m r i ông h u trí luôn bên Pháp. Cháu qua m t chúng b n h t th y. Ð nm 24 tu i cháu u hai b ng tú tài, mà tú tài c a cháu v khoa toán pháp. Cháuc c thành công cháu m ng h t s c.

- m tr c n u ông B i có ti n cho em qua C n Th mà h c i n a, ch a ch c sau emcó b ng tú tài.

- m thi t v y, mà ông Kinh Lý giúp cho cháu thành công, ông c chí h n cháu n a.m ó ngh hè ông d t cháu ra mé bi n ngh mát v i ông m t tháng. Ông bu c cháu

ph i kêu ông b ng “Papa”, không cho kêu “ Monsieur” n a. Ông tính cho cháu h ccao h n n a. Ông nói x mình là x m i, s có công vi c ki n trúc nhi u: tu c u, p

, c t nhà, ào kinh. Mu n d b làm n ph i h c theo ngành ó. Ông khuyên cháunên vào tr ng Công Chánh mà h c thêm ít n m ng l y b ng K s .

- Ông Kinh Lý tính hay l m. i nay h c ngh chuyên môn mà làm k thu t gia quín. Ch c cháu nghe l i ng h ?

- , cháu nghe l i nên h c tr ng Công chánh ba n m cháu l y b ng k s .- Su ng quá! i b i, mà nh có chí ham h c ng l p thân, nên l n lên Tú Tài, r i

th ng t i k s Công chánh. Ít ai có c v y. Trong hai ng i, m t ng i ph i có

chí c ng quy t l p thân nh em, còn m t ng i ph i có lòng thành nh n chí m nhông La-Co m i gây ra c m t chuy n k quái nh v y. Ti c vì thanh niên Vi t Namít có b i Phan V n Quí, mà ngu i Pháp c ng ch a nhi u kinh lý La-Co, b i v ychuy n k quái nh v y th y ý ao c t lúc th y còn ôm sách v i h c, mà nngày nay th y già r i th y m i th y c th c hi n. Tuy th y tr song th y c, v y

ng cho th y vui lòng. Có l ch ng thiên h hay cách em l p thân ây s có ng inói em nh m ng s t t, ho c nh ki p tr c tu dày công, nên em m i c h ngph c. Th y không mu n tin m ng s , mà c ng không mu n tin ki p tu, th y oánch c em làm nên, là nh em bi t c ng quy t l p thân và nh em khéo tu d ng tâmtánh, nên nguy n v ng c a em m i c th a mãn. L i c a ông La-Co nói úng l m:ông nói ông th y em trung thành, ngay th ng, ham h c, hi n lành ông th ng nên ôngmu n nuôi em n h c ng em l p thân. y v y i em mu n tu tâm d ng tánh,

s cho úng ng àng hoàng, ph i nuôi thi n chí, ph i ráng kiên nh n, ng giano, ng tham lam, ch u thanh cao, ghét hèn h , n nh v y t nhiên thiên h ph i

th ng yêu, quí tr ng, d u không có ngu i này thì s có ng i khác nâng giúpgiùm, không s m thì mu n, th nào mình c ng nên danh, kh i dua b ai h t.

- Cháu nh th y d y d nhi u, nên cháu m i bi t n cho ng i ta th ng mà giúpcháu.

- Em bi t nh v y thì càng làm cho th y vui h n n a. Th y có m t a con, th y rángp cho nó nên ng i, tuy nó làm giáo s không cao sang chi l m, song nó không v i ch c nghi p c a nó. Th y r t hài lòng. Nay th y c nghe m t h c trò c c a

th y nói nh làm theo l i th y d y d nên c thành công thì th y thêm n mày nt v i thiên h n a. H i nãy em nói ông La-Co ch t ã ba n m r i. Em ã có b ng s , l i ông La-Co ch t n a. V y em còn bên Pháp làm chi mà t i bây gi emi v ?

- m th y, t i có chuy n khác n a. Khi cháu có b ng K s r i, cháu mu n ki m chi làm c ng nh t p cho quen. Ông cha nuôi c a cháu không cho. Ông nói ông già hayi có b nh nên ông bi u cháu nhà h h v i ông cho bu n, vì ông không có v

con chi h t. Vì cháu th n c a ông quá nhi u, nên cháu không giám trái ý ông. Thi tm ó ông th ng có b nh, cháu ph i ch m nom các vi c trong nhà, nh t là thu c

men n u ng cho ông. Tuy ông ãi cháu nh con song cháu không h giám v t kh in ph n tôi t . T khi c qua Pháp, cháu c ch m chú lo h c, cháu không mu n

tìm hi u vi c nhà c a ông. Mà vi c nhà c a ông thì ông lo, không bao gi ông nói chocháu bi t. N m ó ông hay b nh nên s c gi m nhi u. Ông vi t th m i Nô Te n nhà

ng ông l p t chúc ngôn. Cháu không giám d vi c ó, cháu bi t ông không có vcon, còn trong thân t c thì ông có m t ng i cháu gái kêu b ng c u, ng i y cóch ng giàu d i Marseille. Cháu t ng ông có ti n b c g i b ng v i nhà t ông ó mà thôi, ông làm di chúc s h t cho ng i cháu gái ó h ng. B nh ông càng

ngày càng t ng them ch không b t. Nh ng tinh th n ông v n còn y hoài. M tbu i t i cháu ng i bên gi ng c sách cho ông nghe m t h i, ông bi u thôi, ôngnói h t vi c nhà c a ông cho cháu hi u. Ông nói r ng ông qua Nam Vi t Nam Kinh lýhai m i l m n m, ông có gây ra m t s nghi p l n, có ru ng, có v n và v i huê l iru ng v n ó ông có hùn v i vài hãng công ngh th nh v ng. Ông c ng có ti n g i

ng c ng nhi u. Ông không có v con, ch có m t a cháu gái nó ã có ch ng giàu,i v ch ng nó m c lo buôn bán l n bên Pháp, không th qua bên Nam Vi t c.y ông ã r c NôTe l p chúc ngôn rành r r i. Ng i cháu gái c a ông không c n

ông giúp. Nh ng vì tình c u cháu nên trong chúc ngôn ông ch cho cô m t tri uquan ng ngày sau cô làm c a h i môn cho a con gái c a cô. Chi b p n u n v ichú làm vu n m y n m nay giúp công cho ông nên ông cho m i ng i n m m ingàn quan. Còn l i các tài s n là ru ng v n, nhà c a, ph n hùn trong m y hãng v i

ti n b c còn d trong b ng thì ông giao h t cho cháu.

- Uý! Cha ch ! N u v y thì ông th ng em n nh n em làm con ng k nghi p choông hay sao?

- m ph i . Nh ng giao t t c s nghi p cho cháu, ông có bu c ít u ki n, ch khôngph i giao cho cháu làm ch ng lên m t nhà giàu n xài ngo nguê.

- Ông bu c u ki n gì? S nghi p c a ông áng ch ng bao nhiêu? Thi t vi c nàyngoài trí t ng t ng c a th y. ã nuôi em n h c thành tài, r i còn gia tài s s ncho em h ng n a! H i tr c th y bi t ông La-Co t t , nh ng th y không dè ông t

n b c này.- Khi cháu nghe ông nói t i vi c ó, cháu c ng ngac nhiên nh th y bây gi . Ông Kinh

lý th y cháu c m ng, b i r i, ông nói thêm r ng t di chúc v i các b ng khoán vàgi y t v tài s n c a ông, thì ông giao h t cho NôTe lãnh gi . Tài s n ó có m t ngàn

u ru ng t i Kinh Th ôi trong t nh R ch Giá, m t s v n cao su tám tr m m utrong t nh Biên Hoà, m t s v n cà phê n m tr m m u trên Ban Mê Thu t,c ph nhùng ba tr m ngàn trong m t hãng xe h i và ba tr m ngàn trong m t hãng thu c u

i Sài Gòn. Còn s b c g i t i ngân hàng chia cho cháu ông r i thì còn h n vàitri u.

- Quá xá? Ông La-Co giàu nh v y mà th y không hay ch !- Cháu c ng không dè. H i bên mình th y ng i do t n ng m a m t nh c. Ch ng

Pháp th y ông mua nhà t m th ng v i mi ng t nh mà , cháu bi t ng có ti n,nh ng có dè ng là m t tri u phú âu.

- Cháu th y tâm trí c a ng i ngo i qu c hay ch a? Giàu n b c tri u phú, mà ng ita không se sua, không lãng phí, c lui cui làm vi c luôn luôn, ch không ph i nhng i mình, h trong nhà có d d c chút nh thì lên m t nhà giàu, c t nhà t t, s mxe h i, áo qu n loè lo t, ch i b i liên miên, bài b c r u trà, không làm vi c gì h t.Ph i Ông La-Co luôn bên này ng làm gu ng cho ng i mình th y mà b t ch c.

- i v i cháu, ông t t ch ng nào ông càng làm cho cháu thêm lo s ch ng y. Khiy cháu a n c m t mà nói v i ông nuôi cháu n h c thành tài, cháu ch a n áp

cho ông n a. Ông m i nói ông gia tài c a ông l i cho cháu là vì ông mu n c y cháuthay th cho ông mà làm h t m t i ngh a, ch không ph i gia tài cho cháu xài phíng a nguê. S là ông nh t n c Vi t Nam mà làm giàu. Bây gi già r i, ông khôngcó v con, mà l i c a nhi u. Ông tính r i c a y giáo hoá cho con nhà nghèo. G ncháu trót m i n m, ông nh n th y cháu là ng i bi t n ngh a tr ng danh giá, ham

c ch không ham ch i, s t i ch không s ch t. Ông th y cháu là ng i ángmang danh tánh La-Co ng th cho ông mà giáo hòa con nhà nghèo Nam Vi t có tríthông minh, có chí ham h c nh ng vì b n hàn nên cha m không s c cho h c ng

p th v n hoá Âu M . y v y trong t chúc ngôn ông nhìn nh n là con c a ông, ông quy t giao h t gia tài s nghi p c a ông cho cháu th a h ng. Ngày nào ông ch ti thì Nô Te s m i cháu, ng i cháu gái c a ông v i hai ng i gia d ch n ngc t chúc ngôn cho bi t r i giao ti n b c cho ba ng i kia. Còn ph n cháu thì cháu

làm t ch u nh n ông là cha và ch u lãnh gia tài, r i giao t y cho NôTe em n toài di chúc mà xin toà th ch ng. Vi c xong r i thì cháu mang tên h là La-Co và

ng t t c s nghi p c a ông.- -V y thì bây gi em theo qu c t ch Pháp ch không ph i ng i Vi t n a. Tên em là

La-Co, ch không ph i Phan V n Quí. Ph i v y hay không?- -B m th y, ph i…Chánh vi c ó làm cho cháu b i r i h t s c, không bi t nên ch u

hay là không nên ch u.- -Th y hi u t i sao em b i r i .- -Vi c quan h quá, quan h v m t qu c gia và tông t c. Cháu không có ai sáng su t

n mà h i ý ki n. Cháu tính vi t th h i th y, ng t vi t th thì lâu quá, l i khôngbi t th y còn tr ng Càng Long hay là i i âu. Cháu xin v i ông Kinh lý chophép suy ngh ít tu n r i cháu s tr l i . Ông nói vi c ông c y cháu ây là vi c làm

ngh a ông giao b c ti n cho cháu nh n danh ông mà làm ngh a, có chi khó âu màph i suy ngh . Ông bi t cháu giàu lòng tín ngh a nên ông m i c y cháu. Ông là ng iPháp, vì th ng ng i Vi t nghèo không h c c, nên ông xu t h t gia tài giúpnh ng k x u ph c y h p th v n minh. Cháu là ng i Vi t có s n c a, ch t ncông mà thôi l nào cháu không ch u lãnh ngh a v giúp cho ng bào nghèo c a cháu

c ti n hoá c ng nh ng bào giàu v y.- -Ông tính úng quá. Th y kính ph c ng r i . ng có gia tài l n mà không có v con.

Ông tính dùng gia tài ó mà làm luôn hai vi c ngh a m t l t: giúp cho ng i Vi tnghèo h p th c v n hoá Pháp mà yêu m n n c Pháp; ng th i c ng giúp cho

c Pháp là t qu c c a ông, gieo r t v n hoá vào trí não nhi u ng i Vi t nghèo, gây m i c m tình thân yêu Vi t-Pháp.

- -Chánh ó là ý ông. Nh ng ông th y cháu d d ông có nói rõ nh v y: gia tài chocháu không ph i ông bu c cháu ph i h t mà làm ngh a, không c xài riêng.Không ph i v y. Cháu th a h ng gia tài cháu có tr n quy n làm ch . Cháu mu nxu t phát làm vi c gì tu ý. Ông còn d y cháu khi v x s , cháu ph i l a mua m t s

t gi ng r ng l n, g n t nh l Trà Vinh c t m t cái n cho thi t p ng cháu ,cho thiên h g i “ n c a ông La-Co” mà nêu danh ông.

- Sau cái n y ph i l p m t cô nhi vi n nuôi tr m côi trai và gái, có tr ng chochúng nó h c ch , h c ngh ; l a nh ng a thông minh g i chúng nó i h c tr ng

n h n, r i n u coi h c phát t, thì cho i luôn qua Pháp h c ti p. C ng ph i ny tr ng trung h c l a nh ng con nhà nghèo mà h c gi i, thì c p h c b ng cho

chúng nó qua Pháp ng vào m y tr ng Cao ng. Mà cho sanh viên qua Pháp ngcho h c v khoa hành chánh, nên un úc k thu t gia t t h n, nh t là nên cho nó h cbá ngh nh nông ph , th y lâm, thú y, công chánh th ng mãi, c khí, công ngh ,hàng h i,…

- Ông không mu n ng i mình làm quan th y hôn?- m ph i, ng mu n qu ng khai kinh t tr c h t. Ph i có tài chính d i dào r i mu n

làm vi c chi m i c, ch kinh t eo h p t nhiên b ngo i bang y m ch .- Ông già này sáng su t l m. ng lo xa cho n c mình n a kìa.- Ông l i nói các s v n và ru ng ng có t s n ng i cai qu n. Cháu ch i ki m

soát, thâu huê l i g i vào b ng, r i dùng huê l i y mà làm ngh a là: 1/Giúp chocon nhà nghèo h c, 2/ C u nh ng ng i b tai n n. Ông nh n th y cháu là ng i bi tgi thanh cao, bi t tr ng danh d , ham làm vi c công ích, dám ch t v i ngh a v , nênông phú thác t t c tánh danh cùng tài s n c a ông cho cháu khai hóa và giúp ngbào nghèo kh c a cháu. Cháu ã nh ông m i v t kh i vùng l y. Cháu không

c phép co tay, cho ng bào nghèo c a cháu c làm trâu cho h cày, làm ng acho h c i.

- Nghe em nói th y c m quá. Ông La-Co là ng i Pháp mà ông dám em h t tài s n ralàm ngh a v i ng bào mình. Em là ng i Vi t, l i em nh ông mà c thànhdanh, có l nào em t ch i không ch u áp ngh a v i ân nhân, không ch u ra tay c ugíup ng ch ng.

- Cháu d d là vì n u cháu lãnh nhi m v ông phú thác thì cháu m t qu c t ch, m ttánh danh. M t bên là n dày v i ngh a v , còn m t là t qu c v i tông môn, cháuph i theo bên nào, ph bên nào?

- Thi t, ng i bi t Quí tr ng danh d b i r i c ng ph i. Khó x quá! Hai bên u cócái ph i v i cái không ph i ng nhau. V y theo ý th y thì em ng bên nào c ng

c, có cái ph i nó bù tr cái qu y, nên ng i ta khó mà trách em ham ti n b cquên ông cha hay là vì o nhà mà b ngh a l n.

- Cháu b i r i mà không có th y cho cháu h i, n ngh a tràn ng p lòng cháu, r icháu xuôi x , hi n c thân danh cho ân nhân x d ng. Cách vài tháng sau ông Kinh lý

t, Nô Te m i h t m y ng i c h ng gia tài c a ông n mà c t chúc ngôn.

Nô Te bi u cháu ký t ch u nhìn ông Kinh lý là cha và ch u lãnh gia tài. Ng i cháugái c a ông b t mãn, nên m n lu t s ki n xin hu t chúc hôn ng cô h ng tr ngia tài. Cháu ph i l i bên Pháp mà h u ki n. Trong lúc ch i toà phân s , cháubu n nên cháu vi t th ký tên La-Co, g i cho quan Tham bi n Trà Vinh c y ngài h i

r i cho cháu bi t: 1/Tin t c v cha cháu coi còn s ng hay ã ch t,v n bây gith nào,v con nên hay h . 2/Tin t c v th y, coi còn tr ng Càng Long hay không.Nh i i thì cho bi t a ch m i. 3/Tin t c v v ch ng Ba Th i v i ng i congái tên H ng, bán quán t i ngã ba Su i C n. Cách vài tháng sau quan Tham bi nTrà Vinh g i t phúc trình c a quan ch qu n Càng Long cho cháu bi t rõ các tin t c.Nh v y cháu m i c bi t: Cha cháu m t, ru ng t tiêu h t, ch còn nhà th v iru ng h ng ho . M gh cháu c mê bài b c. Ch cháu rách r i c c kh . Em cháukhông h c hành c du hí h ng ngày. Th y ã h u trí v Trà Vinh.

- Ba Th i ch t. V con ti p t c bán quán n. Cô H ng còn v i m , ch a l ych ng

- Cháu bên Pháp i t i n m ngoái Toà m i x xong v ki n ó, Toà bác n c atiên cáo, lên án nh n cháu là con c a ông La-Co quy n th a h ng gia tài c a ôngtheo t di chúc. Cháu v bên x ng lo thi hành ý nh c a ông cha nuôi cháu.

- Toà x xong t n m ngoái, sao em t i bây gi m i v .- m th y, cháu v t n m ngoái, nh ng cháu trên Sài Gòn. Cháu ch a ra m t là vì

cháu m c lo ba vi c này: 1/Mua t, c t nhà và l p cô nhi vi n theo ý ông cha nuôicháu d y. 2/S p t l i gia ình c a cháu l i cho àng hoàng, làm cho ng i chcháu h t c c kh và em bà m gh v i th ng em cháu tr l i ng i ngay. 3/D coicô H ng, con gái c a Ba Th i có ph i cô vì n ng tình v i cháu nên cô v y màch cháu hay không. N u thi t nh v y thì cháu ph i c i cô và áp tình tr ngh a.Hôm nay c ba vi c u g n xong. Nhà c a c t g n r i. Hôm tháng tr c cháu gi

ng nghèo hèn, n b n nh v y v Càng Long, ch a nói cho ai bi t v vi c riênga cháu. Cháu ã c i thi n o nhà c a cháu c r i. Ch cháu h t kh . M gh v i

em cháu h t giám bài b c ch i b i. Cháu l i nh n th y thi t qu cô H ng vì n ngtình v i cháu, nên m i hai n m nay c ch cháu, không ch u l y ch ng. Nay cháutr v qu n áo lang thang b c ti n không có, nh ng cô không chê, c ng v n n ng tìnhnh c .

- u v y thì cu c nhà kinh dinh ng c t bên ngoài ng châu thành, ch cây d ut ó, là cu c c a em t ch c ph i hôn?

- m, ph i. N m ngoái v t i Sài Gòn cháu c y ng i xu ng ây ki m t. Cháu cóxu ng, cháu coi r i cháu mua. Cháu v b ng , m n ng i coi c t nhà và s a so ncho thi t p.

- p quá l i l n quá. Hôm u tháng th y nghe ng i n th y có n coi ch i. C ttheo ki u n ài bên Pháp, nên xem hùng v quá. Phía sau còn t tr ng l n d .

- m ch ó s c t cô nhi vi n nuôi tr m côi.- Làm t n ti n nhi u qúa.- Ph i làm theo ý ông cha nuôi cháu cho nên cháu b ra m t tri u mà t o thành cu c

i cô nhi vi n. Hôm nay cháu n ây, tr c th m th y và t l i c m n th y d y dcháu nên cháu bi t ng mà i, sau n a cháu yêu c u th y v i thím v nhà m i ó

i cháu ng th y trò ta hi p l c ng tâm mà giáo hoá và nâng h ng ng inghèo kh . Th y tuy già, song s c còn kho . Cháu c t nhà cháu có k m hai bên hai cái

u ba t ng. Th y thím mu n bên nào tu ý. c v y thì cháu có ng i c v nsang su t d y bi u cháu và quán su t trong, cháu rãnh rang ch y b n ngoài. Th yã có c m tình v i ông La-Co. Th y l i cho sáng ki n c a ông y là cao Quí. V y

th y hi p v i cháu mà tác thành cu c i ngh a theo ý ông bà có l ông d i C utuy n ông s vui th y ng i b n c không ph tình ông tuy là d ch ng.

Th y nh t V nh ng i t l m t chút r i nói: “Th y già r i nên tính tr ng h ng mà ch iy thôi. Nh ng g p i ngh a mà làm l , té ra ích k . V y th y suy ngh l i coi”

Quí th y th y không t h n thì m ng nên nói: “N u cháu c th y ng sau l ng chhuy, thì cho ho t d ng m nh l m v y. Cháu còn xin h i ý ki n th y v vi c tr m n m c acháu. Cháu v i cô H ng con c a dì Ba Th i, bán quán t i ngã ba Su i C n t th bé ãtrìu m n nhau. Cháu i 12 n m, cô nhà ch cháu, không l y ch ng. Cháu th y rõ có m t dâyái tình bu c ch t cô v i cháu. Xin th y ngh th coi v ch ng h c th c b t ng, nh ng tình

i ngh a n ng dày,có th k t ch t tóc t tr m n m b n v ng hay không?Th y nh t V nh c i mà áp:- ó là m t v n th c m c khó gi i. Em v i cô H ng ã yêu nhau t nh n u bây

gi th y nói n u không nên ph i h p v ch ng, té ra th y phá ám làm tan r ái tìnha hai tr . còn nh th y nói nên ph i hi p, r i ngày sau vì tâm chí b t ng, v

ch ng không hòa thu n, thì th y mang ti ng xúi b y.- Tình v i ngh a có th b khuy t cho h c th c c hay không?- u tình thi t n ng, ngh a th êt n ng, hai àng bi t ch m ch cho nhau thì c, c

m t gia ình, ngh a là n v i nhau trong nhà có th hòa thu n. Ng t em mangt ngh a v l n lao, em ph i s ng v i xã h i nhi u h n là s ng v i gia ình. M t

K s v i m t gái thôn quê, tâm chí khác nhau m t tr i, m t v c. Cái c a em haycô n không bi t quí, cái c a cô n hay em không có ch dùng. Th y s tâm chí b t

ng, v ch ng không hi u bi t nhau, không giúp nhau, m i ng i i m t ngri t r i l t l c làm cho phai c tình ngh a. V y vi c ó em ph i suy ngh cho k r i

quy t nh. N u hai àng tuy h c th c và tâm chí b t ng, song ng i v bi tchuyên lo b n i tr , cho ch ng kho trí mà lo vi c xã h i, chia trách nhi m ra làmhai, v lo trong, ch ng lo ngoài, c v y thì c ng êm. Th y nói êm ch không nói êmm, b i vì ai lo ph n n y, có chia bu n chung vui gì âu mà nói êm m, kh i sanhy rà ó là may. Cái c nh v ch ng nó tâm tâm mù mù nó hay bi n i tr m hình

ngàn t ng không có gì rõ ràng, ch c ch n h t em ôi. Không có v thì bu n, mà có vng không ch c gì vui. Ch có ng i say s a mê m t v i gia ình, không ý n

nh ng u gai m t trái tai l t v t, thì m i vui c. V y em t li u em h i em coithi t em thích có v , có con chàng rang ch n r n chung quanh em hay không. Nh emthích cái c nh ó, l i em g p ng i yêu em, mà em c ng yên ng i, thì em c i i.Còn nh em thích c nh i thanh v ng trí yên t nh mà lo vi c xã h i, nh m ng

ng lai thì th y khuyên em nên m t mình thì t t h n là c i v , r i sau chán nãnnh lùng mà b .

Quí ng i nghe ông th y c nói nhi u quá, mà ông c nói phân hai, không ch u kêu ph ii cô H ng mà c ng không c n tr , thì chàng l l ng ngã ba ng, không bi t b c

ch n vào ngã nào. Chàng ng d y l y cái nón ôm trong mình mà nói: “B m th y cháu xacách th y 12 n m, bây gi c g n th y, c nh th y r i c vào cái n o ng chocháu th y âu là ph i âu là qu y ng cháu li u mà i. Cháu thành thi t c m n th y. Vvi c v ch ng cháu suy ngh l i r i cháu s quy t nh. Còn v vi c cháu yêu c u th y racông ch b o cho cháu khai hoang ng bào mà áp ngh a cho ông La-Co, cháu xin th y vuilong nh n l i cháu cho cháuv ng b ng mà ti n m nh trong ng i ngh a” Th y Nh t V nh ng d y n m tay Quí mà nói:”Hay em thành thân m t cách r c r phith ng, th y m ng l m. Vi c em nói ó th y suy ngh ít b a. Chúng ta còn g p nhau n a

i s bàn thêm”Th y a Quí ra t i sau, Quí ng l i xin th y ng ti t l công vi c c a Quí cho ai

bi t tr c, r i m i t bi t mà v .

Ch ng I

ÁP C U NGH A(19)

Quí v i H ng gây c m tình cùng nhau t ngày còn ngây th .Theo Quí thì Quí yêu H ng c ng nh ng i anh trai yêu ng i em gái, xa nhau thì nh ,

n nhau thì vui. Yêu y c ng thân thi t, c ng n ng nàn, nh ng yêu th ng ngay, trong s ch,không có gian, không vì nh c d c, nh th yêu nh m nhí mà h ng thanh niên nam n th inay th ng g i là ” ái tình” ó v y.

Xa cách nhau n m i hai n m, Quí m i tr v . Quí v i H ng g p nhau l i. Bây gihai ng i ã l n r i. Nh ng mà tình v n còn n ng nàn, long v n còn m ng r nh x a.

Gi d ng nghèo nàng v Càng Long g n hai tháng nay, Quí c bi t H ng quy t chmình nên không chê mà i ý.

Thu nay Quí t t t c tâm trí vào s t p thân thành danh; l a ái tình ch a h có nhennhóm trong long Quí. Cách m y b a tr c nghe H ng bày t ch n tình v i mình thì Quí

m ng vô cùng. H n m m t mình thì Quí c t h i th m trong trí m y câu này.« Mình ã lãnh m t ngh a v c a ông La-Co phú thác. Mình có nên c i cô H ng làm

r i t thi t m i vi c cho cô hi u mà c y cô giúp v i mình ng tròn ngh a v y haykhông?

Cô v i mình h c th c b t ng, chí h ng c ng b t ng,hai ng i có th hi p hòa màlo làm ngh a v y hay không?

c lên a v cao sang, nhà t t, có ti n nhi u cô s lên mày, lên m t, i tánh tình,i dùng ám l c c a tình yêu mà h p d n lôi cu n mình qua ng xa hoa mà b ph ngh a hay không? »

ó là m y câu Quí t h i mà không tr l i c, b i v y m con dì Ba Th i r i tìmxem n ài, Quí không s t s ng. Xu ng xem r i Quí i tìm ông th y c ng t tâm s choông nghe và h i ông có nên c i cô H ng chia s t gánh n ng v i mình hay không.

Th y nh t V nh th y cô H ng ch a chan tình ngh a, song thi u th n giáo d c nên th y nói phân hai, c bàn cô H ng có ch hay và có ch không hay, c khuyên Quí ph i suy

ngh mà li u l y, ch vì ngh a v c a mình n ng n nên th y không dám xúi, mà c ng v tìnhngh a c a H ng tràn tr nên th y không n c n.

Cách dè d t c a th y nh t V nh ã không r i vào trí c a Quí c m t tia sáng nào, mài làm cho mù m t thêm, làm cho càng thêm b i r i. N u không c i H ng thì thành ra là

ng i b t ngh a vô tình.Mà ch ng mình i d ng thay tên, mang cái danh K s La-Co, v n ài nguy nga,

thâu xu t b c tri u, thì thiên h h l i chê c i mình c sang quên hèn, c giàu phkhó!

Vì b i r i ó mà bu i chi u Quí Trà Vinh v Quí i luôn v nhà, không mu n ghéti m dì Ba Th i . Mà khi v t i nhà Ba Mùi h i i xem n ài t t l m ph i hay không, thìQuí nói l là, coi b không th a thích, ch không ph i nh M t h i tr a c tán d ng côngcu c kinh dinh c Quí báu, ông x p t t d t i coi cùng h t, m i u ng r u, l i còn axe xu ng ch Trà Vinh.

Quí l ng l suy ngh trót 2 ngày. Bu i chi u n c m r i, chàng ra ng ngoài c a ngõ.t a nh c i m t con trâu và d t hai con, d i m u b ng lên gi ng, nó c t ti ng mà

hát:

Anh i, anh ng ham ó b ng,c lê anh quên l u, có tr ng anh ph èn.

Câu hát này t nh Quí th ng nghe, nên không l gì. Nh ng hôm nay Quí nghe r i xúcng trong lòng không c.

Quí ng c m t ngó vào phía ngã ba Su i C n và c ng quy t nói trong trí:”Tôi khôngth b H ng! Tôi không nên ph H ng! N u tôi không ch u n áp tình dài ngh a n ng

a H ng thì tôi là m t th ng trai vong tình b i ngh a, x u h l m! Khi p nh c l m! Tôiph i c i H ng, không c b ”

Quí x ng x m i vô ti m dì Ba Th it tr i chen l n. Chim cò i ki m n, th y g n t i nên bay v óng trong m y lùm

cây l n chung quanh ình An Tr ngDì Ba Th i ng ch i ngoài sân, th y Quí l n t n vô, thì dì m ng nên nói l n:”D hôn !

Làm gì v hai b a rày r i bi t m t, không vô nói chuy n ch i v y con?”Quí c i r i i th ng vô ti m, không tr l i. Dì Ba theo vô nhà và nói ti p:”Con H ng

i coi h m nay nó khen t t ã ành, nó c n nh n, nó nói h có ti n b c nhi u, h vãi ra làmvi c vô ích. Có ti n nhi u thì c t m t cái nhà v a v a , còn d thì giúp k nghèo nànthi u th n ph i có n h n hay không”

Quí i ngay l i cái võng v a n m v a nói: ”Ông x p có ch mi ng t l n phía sau mànói s c t nhà mà nuôi tr m côi, l p tr ng d y h c ch , h c ngh , v y thì c l m, ch l isao chê ng i ta l i làm vi c vô ích”

ng trong b c ra h i:”Có anh Quí vô h ? i coi r i v sao tr n m t, không vô nóichuyên ch i v y anh Quí?”

Quí c i mà áp:- r i m c có chuy n nhà. Mà coi cho bi t v y thôi, ch có chuy n chi âu mà nói.- Thi t vi c ng i ta làm quá tr i quá t mình âu dám khen chê. Nh ng coi r i

mình c ng nên bàn lu n ch i c ch . Ch M ch khen quá, ph i hôn em?- Thu nay ch có th y gì âu mà không khen. Ch c bi t ch Trà Vinh ch khoái h t

c.- i nghi p ch quê mùa quá. T rày s p lên anh nhà, anh d t ch i ch này ch kia

ch i cho ch bi t v i ng i ta.- Tr i i ! i ch i ph i t n ti n d l m. Giàu có gì mà i ch i.

Dì Ba Th i nói:”Thi t v y, ph i giàu m i i ch i c ch , nghèo thì có b c ti n gì âumà i”

ng h i: “Anh mu n u ng n c trà hôn? Nh mu n thì em c y ch u n u n c”Quí l t t nói:”Thôi, thôi,qua n c m u ng n c r i nên ch a khát”

ng c i và nói: ”V y em t èn cho sáng r i em h i anh ít chuy n “ng l i bàn th b ng èn ng em trên bàn r i ng i qu t h p qu t mà t.

Dì Ba Th i n m trên ván g n ó mà nói:”H m này dì ngh không ra. Ông nào ó mu nm cu c làm chi mà d t n v y. Mu n c t nhà t t ng ch i cho sung s ng, sao khôngt trên Sài Gòn, l i c t ch ó? K quá, hi u không n i “

ng c i mà h i Quí:- Anh hi u t i sao h c t ch ó hay không anh Quí?- Làm sao qua hi u c. T i sao em h i qua nh v y?- Th y anh nói chuy n nhi u v i ông x p em t ng ng có nói v i anh.- ng không có nói. Mà qua c ng không có h i. Chuy n c a ng i ta mình c xem

là may, tìm hi u ý c a ch nhà làm chi.- ng nên h i cho bi t ch h m nay em trông g p anh ng em h i ít chuy n. Anh

cho phép em h i hay không?- Em mu n h i vi c chi thì c h i i- Tr c h t em h i anh vi c này: hôm tr c m i l n má em ho c em c y anh d t i coi

n ài cho thì anh không c s t s ng. R i b a ó, xu ng tó ch ai th y vi c kinhdinh, c th nào c ng p, thì tr m tr khen ng i, duy có m t mình anh l lãng,

bu n hiu. T i sao v y?

- Em th y qua bu n hay sao?- Th y ch . Má em v i ch M c ng u th y anh bu n, ch có ph i m t mình em th y

âu.- Qua ã nói v i em, qua có c p m t khác h n ng i ta. C p m t qua ã t ng th y

th h t, th y t t, th y x u th y d , th y ngay, th y gian, b i v y qua th y không còna hay ghét th gì, khen hay chê ai n a. Hu ng chi ph n qua nghèo, qua th y nhà kinh

dinh, l ng l c, qua vui làm sao cho c mà em bi u qua vui.- Mình không th s m n i quí. Mình th y ng i ta s m c thì mình m ng giùm

cho ng i ta. N u mình th y r i mình bu n, té ra mình có lòng k hay sao?- Em ngh nh v y thì úng l m. k là tánh th ng tình c a con ng i . Qua bu n

có l c ng vì k nhi u ít. Mà u qua ch c ch n là t i c p m t qua th y th h ti, nên không còn bi t chi là áng vui hay áng bu n n a.

- Không quen sao ra m c a, ng th y anh ng gi nón ng chào, r i h i u ng r ung c theo nói chuy n v i anh?

- i qua bi t nói ti ng Pháp nên ng a nói chuy n v i qua ch sao.- Em t ng có cái gì khác ch không ph i v y- Có cái gì?- Nói chuy n v i anh mà b ng kính nh ng anh l m.- Ng i có l giáo h nói chuy n v i khách thì ph i v y ch sao.- ! Không ph i…M y bà con em v r i, anh có g p ông x p ó n a hay không?- Không, xe ch y r i qua i ki m nhà th y Nh t V nh qua th m, nói chuy n t i

chuy n xe chót m i v .- Má em ch c anh v anh ghé, nên bi u ch anh v r i s d n c m ng m i anh n

luôn th . Té ra xe v mà ch y luôn không ghé. Em th y anh ng i trên xe, nh ng ch yra không k p mà kêu.

- i qua th m th y qua, th y thu t m i vi c nhà cho qua nghe. Qua bu n quá nênqua v luôn. M y b a r i c ng vì bu n nên qua không i âu h t.

Dì Ba Th i ng i d y mà nói:- Thì chuy n nh v y ó, dì ã nói cho con nghe h t r i, có gì âu mà bu n.- Tuy v y mà nghe th y con nh c l i r i con c ng bu n nh .- Thôi chuy n ã qua r i, con nên quên ph t i, trí cho vui mà lo chuy n s p t i. Vi c

nhà con, con ã s p t l i, dì coi c l m. Bây gi con lo làm ru ng tr ng r y, conng công ch u c c là m t n m có l con s ph c nghi p c l i c không khó gì

âu.- Th a dì, b a nay có s n dì v i em H ng m t, con mu n h i th m dì m t vi c coi

dì li u l nào.- i th m vi c gì?- Hôm tr c i ám gi v , con ghé ây, không có dì nhà. Con nói chuy n v i em

ng. Em ch u thi t v i con r ng trong 12 n m nay em không ch u l y ch ng là vìem ch con.

- Thì nó ch con ch sao.- Con có h i em: bây gi con tr v v i hai bàn tay không, con nghèo l m em c ng

ành làm v con hay không, thì em nói, nghèo giàu gì em c ng ành h t th y.- Nghèo n i gì? Con nhà th , con h ng 12 m u ru ng h ng h a sao l i g i r ng

nghèo? V ch ng có bao nhiêu ó c ng s ng v i c nh i thông th . Còn n u c nki m g ng công mà làm, thì c ng có th thành m t nhà giàu nho nh c l m.

- Dì c ng b ng lòng gã em H ng cho con hay sao?- Sao l i không b ng lòng? Dì ã có ý ó t khi hai a còn nh kìa ch . T i con b i

t nên câu chuy n ph i d p mà ch .- Con r t cám n dì.

- Con mu n c i ch ng nào c ng c. Nh ng t t h n là c i s m s m, ng mùaa s p t i ây v ch ng hi p nhau làm ru ng tr ng r y cho kh i tr .

- Th a, hi n gi con ch a có ti n. Ông ch c c a con có h a g i ti n cho con, mà conch hai tháng r i ch a th y gì h t.

- ám c i làm s sài cho có l v y thôi. Làm rình rang làm chi cho t n hao.- Th a, c ng ph i s m áo qu n, c ng ph i có ôi bông v i n trang chút nh m i

c ch . L i ám c i ph i nhóm h , n u không m i h t c làng thì c ng ph ii nhóm vài ng i thân thi t, ch làm âm th m quá c ng t i nghi p cho ph n emng.

- Ôi! i này mà c n gì. V ch ng th ng nhau là quí h n h t. Dì g dì không òi gìt. N u con có d d thì i m t c p áo v i m t ôi bông h t trai áng n m m ing v y thôi. Còn n u nhóm h thì m i n m b y ng i c ng c, c n gì ph i m i

ông.- Dì nói nh v y, thôi ch ít b a coi r i s tính. N u con không c th có l con

ph i lên Sài Gòn ít b a ng c y ng i ta g i th thúc ông ch c con.Cô H ng nghe Quí tính c i thì cô chum chím c i mà h i:- Anh c i em r i anh vô ây hay là em ph i theo anh v nhà anh?- Qua n h ng h a nhà th , h qua c i v thì v qua ph i v nhà th ng lo

cúng qu y ông bà. Qua b nhà th vô ây sao c.- y thì em ph i b má em, ch c má em bu n d .Dì Ba nói: “D hôn! V nhà ch ng m t bên, v ây xa x c gì mà bu n”

Quí ng i d y i l i g n èn mà nói: “Con gái h xu t giá thì ph i tùng phu. Qua c iem r i n u qua mu n i bên Tây bên Tàu, thì em c ng ph i i theo qua, em m t h t t do màkhông c cãi” H ng c i mà nói: “Tr i i! L y ch ng ch ph i bán m i hay sao? S p l y ch ng mànghe nói nghê quá”

Quí c ng c i mà áp:”Ghê l m mà. th ng th ng r i s bi t”Dì Ba Th i kêu cô u bi u n u n c ng ch trà u ng ch i. H ng l y d a s p bánh

ãi QuíQuí n bánh ng t u ng trà Tàu, nói chuy n ch i. H ng l p th i on h i ren, có ý tìm

hi u trong 12 n m bi t tích Quí i âu, làm vi c gì. Nh ng m u mô c a H ng không n i.Quí c dùng câu pha l ng, m n cách úp m mà nói chuy n, chung cu c r i H ng c ngkhông bi t gì h t, v n t ng Quí v i ng i này, giúp công v i ng i n , khi ra B c,lúc lên Lèo, trôi n i theo phong tr n, l n h p trong nghèo kh .

Quí ch i n h t canh m t m i v ng .y b a sau Quí bi u Sen v i chú Ti n i ki m h t d a h t c i ng tr i sa m a có s n

mà gieo tr ng cho k p th i ti t.Quí l i hay vô trong nhà công s c a làng, khi c y Xã tr ng cho m n a b mà coi s

ru ng 25 m u M Tr ng bán cho ai, còn s 13 m u M Huê b thi hành phát mãi bây gi ai làm ch . Quí coi r i l y gi y biên h t, biên ngày l p t mua bán, biên s ti n óng c u

ch ng qua h . B a khác Quí i ki m Chánh l c b xin sao l c khai sanh, khi t , l c khai sanha Quí và khai t c a m Quí, mà còn l c luôn khai sanh c a H ng và khai t c a d ng

Ba Th i n a.Ban ngày thì Quí i làm nh ng vi c ó, h chi u n c m r i thì th vô ti m Dì Ba Th i

m nói chuy n ch i. Chuy n gì c ng nói nh ng gi kín công vi c riêng c a Quí ã làmtrong 12 n m r i, mà l i c ng không nh c t i vi c c i v .

Quí t i lui nh v y ã m y tu n, m t b a Quí ang ng i nói chuy n v i H ng, tình cdì Ba Th i v t h i Quí:

- Hôm tr c con nói con i ai ó g i ti n cho con. V y mà h ã g i t i hay ch a?

- Th a, ch a. Con trông quá mà ch a th y gì h t. Không bi t t i sao v y. Con mu n lênSài Gòn m n ng i quen ánh dây thép nh c coi. Ng t i Sài Gòn t n hao quá, ph nthì con không ti n, nên con ph i n m mà ch u.

- u con c n i Sài Gòn thì dì a ti n cho mà i.- u dì có ti n d cho con m n thì con mang n l m. Ch ng con lãnh ti n c con

tr l i cho dì.- Con c n dùng ch ng bao nhiêu?- Lên Sài Gòn ch c con tr n mau l m là m i b a, còn có tr l m là n a tháng …

lâu t n hao quá…V y n u có th c xin dì cho con m n ch ng m t tr m r i m i.

- c mà. Con l y hai tr m c ng c. Con tính ch ng nào con i?- có ti n thì con i li n.- -V y thì dì l y ti n dì a cho con s n, ng con s a so n r i mai m t con mu n i

a nào thì i.- Con có c gì âu mà s a so n. N u dì a ti n bây gi thì sáng mai con i li n.Dì Ba i vô bu ng m t lây ti n. H ng h i Quí:- Sáng mai anh i r i ch c b a nào anh tr v ?- Nói ch c ngày thì anh không th nói c. Anh ráng làm cho mau có ti n ng v lo

ám c i s m càng t t.- Anh ra i em trông l m. Em mu n anh nh ch c ngày em kh i trông b y.- Có tr l m là m i l m ngày.- , ph i nói nh v y cho em bi t, ng t nay cho t i m i l m b a n a em kh i

trông.Dì Ba Th i em ra a cho Quí hai t m gi y s ng. Quí l t t tr l i m t t m và nói:

”Xin dì c t b t m t t m. N u dì có b c l dì cho con m n thêm n m ch c mà thôi. M nnhi u con xài nhi u, r i làm sao con tr n i ”

Dì Ba c i mà nói:”D hôn! Thêm có 50 mà nhi u nhõi gì”Quí c ng quy t không ch u l y hai tr m. Dì Ba ph i l y l i m t t m gi y s ng em vô

bu ng, m t l p c p m t h i n a r i em ra a cho Quí 10 t m gi y n m ng. Quí x pt m t tr m r i b vào túi áo r i nói: ” con i v r i con m i b t u lo ám c i

c. Bây gi con th y con có nhi u vi c b n r n l m: may áo qu n, s m n trang, d n nhàa, ng b cáo bát nh t, m i h hàng hai bên, t c làm ám c i. Ph i lo tr c các vi c

y cho xong, r i m i dám nh ngày c i ”Dì Ba c i mà nói:- , thì con v cho mau r i s hi p v i nhau mà lo.- Th a dì, con th y ám c i dâu r u ph i b n áo r ng. V y ph i mua hàng áo r ng

ng b n hay không dì?- Áo r ng mình m n c a ng i ta b n c, c n gì ph i may cho t n hao. B n có

t lát r i thôi, may r i b ch có ít gì.- Trà Vinh ch c không có hàng t t. Con tính h con lãnh ti n c thì con mua áo

i trên Sài Gòn mà em v . Cha ch không bi t th may d i này may khéo haykhông.

- Tr i i! Th may Càng Long may khéo th ng h ng mà. Trà Vinh, t- ch, Ti un, m y nhà may l n u em lên ây m n may luôn luôn.

- u có s n th khéo thì d ch u.- Con có nói cho má th ng Sen hay con tính c i con H ng hay không.- Th a, ch a nói.- , ch ng nào nh ngày c i r i s nói. Có ph i m ru t âu mà ph i trình th a

tr c.- con cho ch Hai con hay.- , v i cháu M thì con cho nó hay tr c c.

- -Thôi, con v ngh s m ng khuya con d y s m con i.- Quí t giã ra v . H ng a ra sân và d n:”Anh ráng v cho mau nghe hôn. nhà em

trông l m”- Quí v t i nhà th y trông nhà ng h t, duy có m t mình cô M còn ng ng i vá áo.- Quí v l i ng i tr c ch và nói nh : ”Khuya nay em i Sài Gòn ch Hai à”- Cô M buông cái áo, ng c m t ngó em mà h i:- Em i Sài Gòn chi v y?- i mua s a so n ng c i v .- âu mà c i thình lình v y?- Ch không bi t hay sao?- Em c i cô H ng ph i hôn?- Ph i. Ch nh m coi c hôn?- c l m ch . H ng th ng em, ai c ng nói m i m y n m nay cô ch em nên

không ng ai h t. Em có nói v i dì Ba r i ch a?- i, Dì ch u g , không òi chi h t.- Dì Ba v i má h i tr c là ch em thân thíêt th ng nhau l m. Dì th ng ch em mình

ng nh con c a dì. V y em c i H ng là ph i.- Em i r i ch nhà ch ng có nói chuy n này cho dì hay nghe hôn. em v r i

em s nói.- Em i ch ng nào em v ?- Công vi c c a em nhi u l m. Em ch a bi t ch c ngày nào v c. Ho c 10 b a ho c

a tháng không ch ng. Em ph i ki m mua. Ch mu n b n áo màu nào? N trangch mu n eo th gì? Ch nói cho em bi t ng em mua em v cho ch .

- Thôi em. Ti n b c không có. Em lo làm ám c i ch lo cho ch làm chi.- Ch kh i lo chuy n ti n b c. N u em mu n thì bao nhiêu c ng có. Nay em tính c i

ây, là tính ch m d t cái i c c kh c a ch và em ch t vào m t c nh ii cho ch sung s ng, vui v , h t bu n, h t lo. Ch mu n th gì em c ng có th

mua cho ch c h t. Ch ng có ng i v ti n b c.Cô M nhìn Quí trân trân, t ng Quí gi u c t, nên c i mà nói:”Ch mu n cái nhà nh

nhà mình coi b a hôm ó. Em s c s m n i hay không?”Quí c ng c i mà áp:”Chánh em c t cái nhà cho ch ó. Em nói thi t, ch không ph i

nói ch i âu ch Hai” c i và l c u nói:”Ch gi u c t, thi t ch không mu n gì h t em à. Ch mu n em có

con, làm n, ch em c g n nhau v y thôi”Bây gi Quí m i nghiêm ngh nói:”Bu n nói b y ch i ng gi i khuây. Ch ng có h c

y l i em nói ó v i ai nghe hôn ch Hai. em i ít b a em v r i s hay. Khuya em cóquên ch làm n kêu em d y ng em i Sài Gòn cho k p nghe hôn ch Hai”

Quí i ng . ráng ng i vá cho xong l áo rách r i c ng d p r may. T t èn i ng .n n a canh n m, nghe ti ng gà trong xóm gáy vang. Quí th c d y t èn r i i r a

t thay . M nghe ng c ng d y n u n c ch trà cho em u ng m b ng ng ra ch màlên xe.

Quí tom góp c c a chàng th n vào cái gi mây ng em i h t. M s em i luônnên nói: ”Em i ít b a r i v , b t l i nhà, em theo làm chi cho n ng gi ”. Quí nói:”Có gì âu t i n ng mà ch s ”

Tr i h ng ông, Quí kêu Sen bi u d y xách gi a mình ra xe. Sen ch ng h ng, h i anhi âu mà ra xe. Quí nói i Sài Gòn có chuy n, i ít b a r i s tr v . Sen r a m t, b n áo, r ii v i anh.

i theo hai em ra t i l . Quí ng l i mà d n ch :”Sáng dì th c d y, ch th a giùmcho dì hay em i Sài Gòn ít b a, ki m h t mua cho s n ng tr i m a có mà gieo tr ng li n”.

Quí t ch mà i, d c ng còn c n d n Sen nhà c d n d p nhà c a, t tr c sân ra saun, âu ó u ph i gi cho s ch s , ng i ch i b i chi h t.Quí i Sài Gòn 15 b a r i mà ch a v .Vì Quí có nói là i mau l m là m i b a, còn lâu l m là 15 ngày, nên hôm m i i c

có 10 b a thì cô H ng ã b t u trông r i.ng bi t m i ngày có hai chi c xe ch y ng Trà Vinh – Sài Gòn. Mà chi c xe Càng

Long –Sài Gòn b n v c ng ch y luôn xu ng Trà Vinh r i m i tr v b n, thành th m ia tr a u có ba chi c xe Sài Gòn v ngã ba Su i C n.

nghe Sài Gòn v thì H ng ra c a ng ngó ch ng. Quá 15 ngày r i mà không th yQuí v , thì H ng nóng n y ng ng i không yên. H i tr a lúc xe Sài Gòn v , thì H ngth ng ngh u ngh n ngoài l , có ý dòm xe Sài Gòn v có chi c nào ghé tr c nhà ông B ibái T n hay không, coi ch ng ba chi c r i cô m i ch u v vô nhà.

Dì Ba Th i c ng trông không c r i bu n, thì dì khó ch u. Dì nh l i thì Quí i b a20, nói i lâu l m là 15 b a mà nay ã mùng 9 r i, sao ch a th y v . X b a ó dì che dù i ranhà Ba Mùi ng h i M v i Sen coi Quí có g i th v hay không.

Ba Mùi vui v ti p dì Ba Th i, kêu M bi u coi tr u n c; ch ta l ng x ng, coi b m ng l m.

Dì Ba Th i h i Ba Mùi:- Quí i Sài Gòn h m nay nó có g i th nói ch ng nào v hay không?- Không có th t chi h t. B a nó i nó c ng không nói tr c cho tôi hay, sáng tôi th c

y nghe con M nói l i tôi m i hay. Nó i mua h t cho s n ng tr i m a mà gieotr ng. i mua h t gì mà lâu quá không th y v .

- i hôm ó nó có vô th m tôi ch i. Nó nói sang b a sau nó i Sài Gòn ng m nánh dây thép bi u h g i ti n bac gì ó không bi t. Nó tính i ch ng m i b a, lâum là n a tháng, mà b a nay ã 19 ngày r i, sau b t tin.

- Th ng Sen nói nó em áo qu n theo h t. Tôi nghi nó i luôn dì ba à.- Không lý. N u nó i luôn thì nó cho tôi bi t, ch nó g t tôi làm chi.- Nó có nói v i dì nó i làm chi và b a nào nó v hay không?- Có ch ng gi u dì nó làm chi, hôm tr c Quí có xin tôi g con H ng cho nó ng v

ch ng nó ây làm ru ng tr ng r y ch i. Tôi th ng nó t h i nh n gi nên tôi ch u. Nó nói nó i ông gì ó g i ti n b c cho nó. H có ti n r i nó s lo làm ám c i

. Nó i hoài sao không c ti n b c chi h t. Hôm n nó m i m n tôi chút nhti n ng lên Sài Gòn c y ng i ta ánh dây thép nh c ông ch c c a nó g i ti ncho mau.

- Chuy n nó c i em H ng nó c ng không có nói cho hay. Té ra nó có m n ti n c adì Ba mà i ó hay sao?

- Có- Dì Ba cho nó m n bao nhiêu?- Nó mu n m t tr m r i. Tôi a hai tr m. Nó không ch u, nó l y m t tr m r i mà

thôi.- Nó mu n t i m t tr m r i, i g n hai ch c ngày mà không v , nó làm cho tôi nghi

quá.- Nghi gi ng gì?- Tôi s nó i luôn, nó không tr v .- Không có lý. Nó bi t tôi th ng nó nh con, l nào nó g t tôi. Ví nh nó có b ng gian

thì nó ki m ch giàu có mà g t ng l y cho nhi u, ch gi t làm chi m t tr m r i.- Ng i giàu có ai giám a ti n cho mà gi t? Dì Ba quen, ch c dì dám a nên m i

t dì ch .- Không lý. N u tính g t tôi thì a hai tr m nó l y luôn, ch sao tr b t n m ch c?- Làm v y dì Ba m i tin ch .

Dì Ba Th i suy ngh r i kêu M v i Sen mà h i Quí có nói i làm vi c gì và i ch ngnào v không. C hai ch em u nói Quí i m i ba b a ho c n a tháng. Sen l i nói Quí iSài Gòn ki m h t mua ng gieo tr ng. Còn M d d m t chút r i th th xì ra r ng Quí imua ng c i v , nên có h i M mu n mua th gì ng mua cho M luôn th .

Dì Ba Th i ng ng n, n a tin, n a nghi, dì n m bu n hiu, n chi u m i xách dù i v .n t i dì th y H ng bu n, dì m i em nh ng l i Ba Mùi nghi Quí bày chuy n gi t

ti n i luôn mà thu t l i cho H ng nghe. H ng b t bình nên n i gi n nói l n: ”Con m óng ai c ng nh nó, nên nó m i nghi b y nh v y. Nó không bi t con ng i. Má ngh coi

anh Quí i b i 12 n m, nh tr v ây, b c ti n không có, qu n áo lang thang, mà nh nóit ti ng thì c nhà u khi p s , Ba Mùi b ngh bài b c, th ng Sen h t dám ta bà, ch Mc vui c i, nhà c a u s ch s . i xem n ài v i mình, ông x p là ng i Pháp mà v a

ngó th y nh thì l t d t d nón mà chào, ng nói chuy n v i anh thì nh nh cung kính. Conng i nh v y t t nhi u ph i có th n oai, hay là có cái gì ó mà khi n ng i ta khi p s kiêng

c ó ch . Con ng i nh v y l nào âm m u mà gi t m t tr m r i ng b c c amình? N u có lòng gian thì gi t n m m i muôn, ch gi t làm chi chút nh cho mang ti ng

u. Không có âu. nh bi t con th ng nh. Nh ng c than nghèo, du d không mu n c icon. nh g t con làm chi? Con không th nghi nh g t. nh h n mà nh không v , ch c cóvi c chi tr c tr nh không v c, ch không ph i nh tr n âu. Con dám nói ch c n u nhtính i luôn, thì nh cho con bi t ngay, ch sao l i h a con làm chi. Còn nh n u không cóti n mà i, thì nh c ng nói ngây v i má mà xin, c n gì ph i d i g t”

Dì Ba Th i th ra mà nói: “Con nói ph i l m. Má c ng ngh nh v y. B i v y Ba Mùicó nói mà má không tin”

ng nói: “Nói b y mà tin n i gì”Dì Ba suy ngh m t chút r i nói “Quí ch a nói cho Ba Mùi hay s nó tính c i con.

Nh ng nó có nói v i con M . Nó i mua v c i v , l i h i M mu n mua th gì ngnó mua cho luôn th ”

Ch ng II(20)

ng nói: “Th y hôn?N u g t m con mình mà i luôn, thì nói làm chi v i ch M nhy”

Nh H ng nói ph i qu y, l i nói v i gi ng l c quan, nên dì Ba b t bu n. Nh ng dì itrông quá r i b t r t khó ch u, nên sang b a sau, n c m sáng r i, dì che dù i ra nhà Ba Mùi

a, nh ra cãi l cho Ba Mùi ng nghi Quí x u n a, l i c ng ra n m ch i mà ón xe SàiGòn coi Quí có v hay không.

Qu o vô c a ngõ, dì Ba Th i th y hai cánh c a m h t, th ng Sen ng ng ó màch i. Sen ch p tay xá dì Ba. Dì Ba h i:

- Con ch xe Sài Gòn v ng r c anh Ba con ph i hôn?- Th a, xe Sài Gòn v n ch a v âu Dì Ba. Còn s m mà. Ch a t i 10 gi . Th ng

th ng 11 gi ngoài xe Sài Gòn m i xu ng t i.- dì vô nhà n m ch i. Con ch i ngoài này con coi ch ng nghe hôn.- Có con coi ch ng. Mà còn s m l m. Ch a v âu.- Ba Mùi v i cô M th y dì Ba Th i ra n a thì m con b c ra hang ba mà chào m ng.- Ba Mùi c i mà h i:- Dì Ba b a nay ra s m, tính ón xe Sài Gòn ph i hôn?- , ra ón coi. N m nhà ch u không n i.- Tôi nghi i luôn, không v âu dì Ba.- Ê! ng có ngh qu y nh v y. Chi u hôm qua tôi v tôi nói dì nó s Quí l p m u

ng mu n ti n mà i luôn thì con H ng nó r y quá. Nó nói không có lý Quí dã d inh v y âu. T i có vi c gì ó nên v tr , ch tr n i âu, t i gì nên s mà tr n? nói: “Con c ng ch c không nay thì mai Qúi s v , không có i luôn âu. N u nó tính

i n a thì nó nói cho con bi t ch ” nói t i ó li n th y hai chi c xe h i nhà m i tinh m t chi c l n, s n màu xám,

ng ch m ch m quanh vô n a ngõ, còn m t chi c nh h n s n màu en, n i theo sau,cùng s p quanh vô sân.

Th ng Sen ch y vô sân la l n: “Anh Ba v ! Anh Ba v ! Ch Hai à!”Ba Th i, Ba Mùi v i cô M còn ng trên th m, t i hàng ba, c ba u ngó trân trân hai

chi c xe h i l ng l y, sáng ng i, ng ng ng song song ngoài sân, c ba u ng c nhiênkhông nói c.

Chi c xe xám u g n th m. Xe v a ng ng thì m t ng i ng i d a bên trái tài x ma b c xu ng g n gang, mình m c tây tr ng, ch n mang gi y tr ng, l t t b c l i ma xe phía sau.

Thi t qu Sen coi không l m. Quí trong xe b c ra. Nh ng không ph i là Quí m c áo c ,qu n d , mang giày mòn, i nón rách, nh hôm tr c. B a nay Quí m c b ga-b t- inhtr ng, ch n mang gi y vàng s m, u i nón n xám l i, tay có xách m t c p da. Quí th y bang i àn bà ng trong hàng ba thì gi nón mà chào và nói: ”Có dì Ba ra n a à! Ch c nhàdì trông con l m ph i hôn? Có em H ng ây hay không?”

Dì Ba Th i nói:”Không có. Dì ra có m t mình. M i ra r i ây ch a k p vô nhà”Quí nói: “V y bi u Sen vô r c em H ng ra ây ch i”Quí li n kêu Sen và ch chi c xe en u phía ngoài mà nói: ”Em lên chi c xe nh ó chng cho anh s p ph ch y vô ngã ba; em m i cô H ng ra ây l p t c. Em nói qua m i

t i, có dì Ba ây n a, nên cho xe r c cô ra ng nói chuy n. i cho mau i”Chi c xe ó phía tr c c ng có m t ng i ng i v i tài x , ng i y c ng m c y ph c

nh ng i bên xe l n v y, nh ng phía sau ch có hai cái hoa ly ch không có ai ng i. Ng ió m c a phía sau cho Sen lên xe r i tài x quanh mà ra c a ngõ.

Quí xách c p da r i b c lên th m r i i th ng vô nhà. Ba ng i àn bà i theo sau, ngónhau chum chím c i, không bi t sao mà nói.

Quí th y chú Ti n l p ló ch c a xu ng nhà d i, thì kêu mà nói: ”Chú Ti n lên ây bi uchút. nhà chú v i Sen có cu c v ng s n r i ch a? Tôi có mua th h t em v cho chú

t, ng m a xu ng thì gieo tr ng li n”Quí em cái c p da trên bàn gi a và l t nón m t bên ó.Ba Th i và Ba Mùi vô ván mà ng i. M b ng tr u cau em tr c m t dì Ba r i ng

r , ngó em mà c i.Dì Ba Th i nói:- Con h n dì có i lâu l m là n a tháng con v . B a nay là 20 ngày r i, b i v y nhà

y b a rày ai n y trông quá.- Con m c mua th , nh t là mua hai chi c xe ph i ch y th , r i ph i xin s ,

ph i làm gi y t , m t ngày gi nhi u quá nên v tr .- Mua làm chi t i hai chi c?- Hai chi c m i dùng. M t chi c con i, còn m t chi c trong nhà ai i âu thì

có s n mà i.- Tr i t i! Nói h i bá h quá! B h g i ti n cho con nhi u l m hay sao?- Con xin l i dì, con nói g t dì ch i. Ti n c a con có s n trên bang,ch có ai g i âu.- y mà nó làm b m t, nó m n ti n tôi ch .- t tr m r i ng b c c a dì a, con còn c t y nguyên ây.- Quí móc b p ph i ra, l y m t tr m r i tr cho dì Ba, dì c i mà nói:- y mà h m nay nhà ai c ng ngh con g t dì ng l y ti n mà i luôn.- y à! Em H ng có nghi nh v y không?- Không. Con H ng nó cãi d l m, nó không nghi. Con M c ng v y. Có dì v i dì Ba

ây nghi l m.- Th y b con b n hàn quá nên nghi c ng ph i .

Trong lúc nói chuy n l ng s ng ây thì Sen ng i xe vô ngã ba, th y H ng ng ngtr c c a l t t m c a xe ch y vô mà nói: ”Có anh Ba tôi m i x t i, nh v i dì Ba bi uem xe vô r c ch ra l p t c. ”

ng ng c nhiên h i:- b ng th gì!Xe Sài Gòn ch a v nhà- xe nhà. Anh mua t i hai chi c l n. ó xe vô r c ch ó là xe nh . Còn chi c xe

n n a, t t l m. u ngoài nhà, ch b n áo mau mau ng i. nh ch ngo i.ng c i, i vô l y áo xuy n dài mà b n, choàn u kh n l a tr ng, d n ch u coi

nhà, r i theo Sen lên xe mà i.ng ng i xe h i m i mà vì chua hi u tình th bi n chuy n th nào nên trong long

không an. Ch ng quanh vô sân còn th y m t chi c xe n a u chình ình, thì lòng càn thêmn r c. Mà ch ng xe ng ng, th y Quí n m c sang tr ng b c ra c a kêu nói: ”Vô ây em,

vô mau”, thì cô càng b i r i h n n a.Ng i ng i phía tr c nh y xu ng m c a. Cô H ng b c ra l ng c ng không bi t i

âu; nghe Quí ng trên th m kêu n a, cô bèn i l i ch ó.Quí ngo t anh b i i theo xe nh mà bi u:”Anh xách cái hoa ly nh bên xe anh ó em

giùm vô nhà cho tôi” ra r c H ng vô nhà, ch em ngó nhau mà c i, vì c m xúc quá , không nói c

chi h t.Quí i anh b i xách hoa ly vô; chàng m i ch tay bi u trên ván. Chàng móc túi l y

xâu chìa khoá ra l a mà m hoa ly. Th y chú Ti n ang ng d a c a mà ngó, chàng bènngo t l i và nói:”Cái này m i g i là hoa ly a, chú th y hay ch a chú Ti n? Ch cái b a h mó là gi mây, bi t hôn? Kêu hoa ly sao c”

Chú Ti n c i h ch h c mà nói:”Cái nào c ng ng qu n áo nh nhau. V y thì kêuhoa ly h t ráo cho d . ”

Ai nghe nói thi t thà nh v y c ng t c c i .

Quí m hoa ly ra mà nói:”Tôi mua hàng may b n ám c i ây”. Th y trong hoa lycó t i sáu b y gói, dì Ba Th i v i Ba Mùi xích l i g n mà coi. M , H ng, Sen và chú Ti n

ng b c t i ng d a ván mà ngó.i gói u có biên ch phía ngoài, Quí l a mà a cho cô M m t gói và nói:”Tôi mua

cho ch Hai ây: M t c p áo màu b n, b a tôi c i v . Còn ngày th ng thì tôi muahai áo en, hai qu n lãnh en v i hai qu n hàng tr ng. Ch Hai ph i m n may g p ng có

mà b n v i ng i ta “ m gói ra. Ai n y áp l y coi, ai c ng khen t t.

Quí a m t gói khác cho cô H ng mà nói:”Qua mua m t m ba cái áo c i ây. Emcoi màu ó và hang ó có v a ý em không?”

Dì Ba Th i l y m ra li n;dì nói hang này ây ch a th y ai b n. Dì khen quá.Quí a m t gói cho Ba Mùi m t gói mà nói:”Tôi có mua m t m cho dì, hai cái áo hàng

en, m t qu n lãnh en và m t qu n hàng tr ng ây. Dì m n may mà b n”Quí a m t gói cho dì Ba Th i m t gói mà nói: ”Ph n c a dì Ba c ng gi ng y nh v y,

hai áo hai qu n”Quí l i a them cho M hai gói n a mà nói:”Trong hai gói này m t gói có m i th c

a tr ng. Ch Hai m n may hai b mát cho em Sen b n trong nhà. Còn Tây thì tôi d tnó xu ng Trà Vinh tôi s t ti m may cho nó. Còn gói kia là c a chú Ti n. Trong ó n mth c hàng en may cho chú m t b ng i ch i, chú có hàng mà b n, l i có 10th c v i en ch Hai may cho chú b n trong nhà”

Chú Ti n khoái chí nên c i ng n ngo n.Còn m t gói chót, Quí a cho dì Ba Th i mà nói: ” ây là hàng con mua may hai c p

áo r ng ng b a c i r dâu mà có b n kh i m n c a ng i ta. Nên s m trong nhà làmt k ni m v cu c v ch ng ph i hi p. Trong ó có k m hai vóc áo àn ông may hai ào

dài cho tôi m t cái, cho em Sen m t cái, ng b n lúc ám c i ” l y ra h t r i, Quí m i x p hoa ly l i, ng ngó M v i H ng mà c i, c i cái

v a kinh ng c, v a ng ngác c a hai cô.Dì Ba Th i khoanh tay ng i ngó hàng gi bày ra y ván thì l c u mà nói: ” mua

nhi u quá th y mà ngán, th nào c ng t t, c ng l . T n m y ngàn ây ch ph i ít sao!”Ba Mùi nói:” àn ông mà sao bi t l a mà mua nh v y, thi t gi i quá ch . Tôi v i dì Ba

mua c ng không c v y”Quí nói: ”Có khó gì âu. Tính mua th gì cho ai, tôi biên ra rành r trong m t t gi y. Tôi

t ngh a cho hai bà quen Sài Gòn hi u, r i tôi a gi y ó cho hai bà c m coi mà muagiùm. Hai bà quen dùng hàng t t, hai bà quen v i m y ti m bán hàng, t nhiên bi t l a t tmà mua, l i mua giá r n a”

ng ngó Quí mà than:- nhi u quá, m n may bi t ch ng nào r i, v i l i ây ch có m t chi th khéo

mà thôi.- Ph i may cho mau ng làm ám c i ch- Em s may t i hai tháng c ng ch a h t- Không c. Ph i r i cho mau …Thôi, vi c m n may r i s tính. Bây gi l y

cái này cho bà con coi th ã. Ch Hai v i em H ng làm n gói giùm hàng l i s pi hoa ly cho kh i l n x n, r i tôi l y khác cho mà coi.

y ng i àn bà áp gói và s p vào hoa ly th nào theo th n y.Quí b c l i cái bàn gi a, xách c p da em trên ván bi u Sen cho m t cái gh r i ng i

i u ván mà m c p ra. Quí thò tay vào m t mép mà l y ra ba cái h p v i n m gói gi yng, m i gói ch ng m t ch c ghim, có bu c nh ch c ch n.

Cô M nói l n:”Tr i t i! Ti n b c âu mà nhi u d v y”Quí v a b m y gói gi y bac vào c p v a c i mà áp: ”Hôm tr c em ã có nói v i

ch , em i l y ti n v ng lo c i v , b i v y em h i ch mu n th gì thì em s mua cho

ch . Ch nói ch mu n cái nhà mình i coi d i Trà Vinh hôm tr c ó. V y em giao cáinhà ó cho ch . Ch ph i xu ng ó mà ”

bi n s c h i:”Té ra nhà ó c a em m n c t hay sao? T ng em gi u ch i ch ! Ai màdè”

Quí không them cãi, ngo t Sen l i, a cho nó m t cái h p nh mà nói:”Qua có mua choem m t ng h eo tay ây, ng h Thu S , tuy b ng thép, mà hi u này t t nh t, h eo thìmáy ch y luôn luôn, kh i lên dây thi u”

Quí a cho H ng m t h p mà nói “Qua mua i l c i em ó: m t ôi bông taii m t ôi bông vàng. Gi ra coi c hay không”

Quí a luôn cái h p chót cho M mà nói:”Em c ng mua luôn cho ch Hai y nh v y. ôibông nh h n m t chút, ch ôi vàng thì ng giá nh nhau”

y ng i àn bà lo gi cái h p ra coi. Sen c m cái ng h b b i r i. Quí m i l y l i dây mà eo cho nó. Nó ng ng m nghía. Quí m i nói: ”Em th y hôn? i ph i ráng

ch u c c nh qua lúc còn nh , thì ch ng l n m i có ti n mà làm vui cho m i ng i c.y em ph i d t cái thói ham ch i i, c lo làm viêc nh m y tháng nay v y, thì em s c

ng trong c nh i vui t i và sung s ng, nh t là sung s ng v tinh th n”Dì Ba Th i kêu mà nói:”Quí, con H ng v i con M nó c n nh n con ây nè! Hai a

nói con mua k c c quá, hai a nó không dám eo”Quí châu mày mà h i:- i sao mà không dám eo?- quí quá không x ng v i h ng nghèo nh ch em nó, nên chúng nó d i ch sao.- y ch ó ph i cho ai eo m i x ng?- cho nh ng ng i sang tr ng- ! Ai sang tr ng h n hai ch này âu, xin ch th coi. Ch M con t h i nh cho t i

bây gi , ã ba m i tu i r i, ch không có t i l i gì, mà thân ch c c kh h n m i,không c vui s ng chút nào h t. V y ph i cho ch m t ph n th ng bù l i các

c kh c a ch , c c kh mà không bi t than phi n, không thèm h n gi n. Ch ph i cóm hi n lành nh Ph t, ch m i c v y. Theo con thì ch sang tr ng h n các ch

em b n gái h t th y. Ng i nh ch m i áng eo Quí trong mình. Ch có d dáynh h âu mà s x u h . Còn em H ng, em yêu con, tuy con không có h a h n chi

i em h t, mà em quy t khi tu i xuân xanh mà ch con n 12 n m. Con tr v , conlàm b nghèo h t s c, mà em không ph , c v n yêu con nh c , t quy t ch u c cch u nghèo v i con tr n i. Th h i trong h ng gái giàu sang c bao nhiêu ng icó tình có ngh a nh em H ng v y âu? Theo con m t c a con thì con th y hai ng inày áng nhà t t, áng eo quí, áng g i là sang tr ng. Vì v y nên con m i mua

quí giá mà bi u ó.- Con mua h t bao nhiêu ti n v y con? H t xoàn ch c m c d l m h ? Con ông C

trong p n m, ch ng i bông nh xíu, mà nói mua t i hai tr m r i. Bông này h ttr u tr u, ch c m c l m.

- Hai ôi vàng m t giá nh nhau. M i ôi n m ngàn r i. Còn ôi bông mua cho emng ó ba ngàn hai. ôi bông c a ch Hai con nh h n môt chút nên ba ngàn.

- Quá sá! M i m y ngàn ng b c ó ! Mua làm chi v y không bi t!- Dì eo th cho hai ng i coi v a hay không. Tôi mua nhón ng ám c i. Sau có

mu n gì n a r i s mua thêm.Ba Mùi v i dì Ba Th i ph eo bong eo vòng cho hai cô. Quí v i Sen ng ngó, trong

lòng vui v h t s c, còn hai cô ng tr tr , c m xúc quá,nói không c. Quí b c l i n mtay hai cô d t ng tr c cái t ki ng cho hai cô th y ôi bông tai v i vòng.

Ch ng tr l i b ván Quí m i nói: “ Hai ch eo luôn hai bông tai mà ch i. Còn hai ôivàng thì c i ra ng tôi em v d i ng tôi b trong t s t tôi c t cho, n b a ám c i s

y mà eo. Bây gi eo nh ng nh nh, mà nhà óp quá, s n c p ánh gi t r i mang kh n”Dì ba ng ý v i Quí nên dì c i hai ôi vàng b vô h p mà trao l i cho Quí vô c p.

Quí a tay ra coi ng h vàng eo t i c m tay, th y ã m i m t gi r i r i nên nói:“B a nay tôi v nhà m i. Tôi ã có ý nh m y bà con mình b a c m u và ng êm thnh t t i nhà tôi ng nói chuy n cho vui. V y tôi m i hai dì, ch Hai, em H ng v i em Sen

i h t v i tôi xu ng nhà tôi n c m “Dì Ba Th i h i:- Nhà con âu mà m i?- Dì quên hay sao? Nhà d i Trà Vinh ó.- Nhà nào?- Nhà con d t coi b a hôm ó.- Tr i t i! Té ra n ài c t ó c a con hay sao? Thi t v y h ?- Th a ph i. Con mua t r i m n c t ó.

ng v t nói: “ H m nay tôi nghi quá, nh ng tôi không dám nói ra”Cô M ti p nói: “Em nói thi t hay là nói ch i v y em?”Quí c i mà áp:- Em nói thi t ch . B a h m em s a so n i Sài Gòn, em h i ch mu n th gì em mua

cho ch , d u t n ti n bao nhiêu em c ng mua c h t. Ch nói ch mu n cái nhành nhà ch ã coi ó v y. Em mua li n, em mua cho ch theo ý ch mu n ó.

- Ch nói ch i cho vui. Em nói em c t nhà cho ch ó. Ch t ng em gi u ch i, ch códè âu, mà k c c nh v y.

Quí d y qua h i H ng:- i nãy em nói em nghi, nh ng không dám nói ra. Em nghi gi ng gì?- Xu ng coi n ài, vùa t i c a thì em nghi li n. Em nghi anh làm ch cu c ó ch

nghi gi ng gì. T i ch kinh dinh l lùng h t s c mà anh không kiêng n chút nào. Gi tchuông anh gi t luôn t i m y l n, d ng nh thôi thúc ph i m c a cho mau. Ông x plà ng i Pháp, i ra, ng th y anh thì ng x ng xóm i ri t, còn xa mà ng gi nónchào. Ông không dám m c a nh , ông ph i m c a l n r i khép nép m i anh vào.Anh làm l nh ng anh nói ti ng Pháp sao ó mà ng ni m n m y bà con em h t s c.Lúc u ng r u trên l u anh ng nói chuy n v i ông x p, anh l v oai nghiêm h n.

ng ch c c a mình nói chuy n v i anh Trùm S c. Em th y v y em nghi anh là ôngch c a ông x p r i, b i v y ch ng ông x p l y xe a mình xu ng ch , em có nóianh mu n ng a mình v Càng Long ng c ng a. Anh nh hôn?

- Nh . Qua khen em có ý t , có c p m t quan sát r t sáng su t. Gi i thi t!- Em ch c b a ó anh nói l i ng i th m th y nh t V nh, mà anh c ng l i ng

nói chuy n v i ông x p n a ph i hôn?- úng. Xe ch y r i qua tr l i bungalow coi s sách c a ông x p n hai gi ng m i

y xe a qua xu ng nhà th y nh t V nh.Dì Ba Th i nói: “ Con nh này nó sáng trí quá ! Hèn chi h m rày h nh c t i chuy n i

xem n ài thì nó múm mím c i hoài. . . con, Quí, mà sao trong phòng có hình c a ng iPháp gi ng ông La-Co, ông x p l i nói hình cha c a ông ch ?”

Quí c i mà áp:” Th a, ph i. Hình cha c a con là ông La-Co ó. Cha nuôi, có gi y tphép. Bây gi con là K s La-Co, ng i Pháp, ch không ph i Phan V n Quí, ng i Vi t

a. Chuyên dài l m con m i h t xu ng nhà r i con s thu t h t công vi c c a con trong12 n m nay cho mà nghe. ”

y ng i ngó nhau mà d d không bi t có nên i li n v i Quí hay không.Cô H ng m i nói:” Bà con ã n c m s m r i h t. L i tr i ã tr a r i, n u i li n v i

anh thì ph i s a so n thay áo, thay , anh ch i lâu, s anh ói b ng”Dì Ba Th i nói: “Quí nó v nhà m i, nó mu n h t th y bà con ch em xu ng n c m và

ng v i nó môt b a, n u mình không ch u i s nó bu n”ng nói: “ Con tính nh v y má à: ch M không có áo qu n. Hôm tr c ch i Trà

Vinh ch b n ch n ch n con th y con ch u không n i. Con mu n anh Quí i tr c m tmình i. con l y m t vóc áo và i v i ch M ra ch c y th o r i c t may li n cho ch

t cái áo dài, may hia b a ph i r i, ng có áo cho ch b n. Hai ch em con i thì má nhàmà l y vóc lãnh má c t giùm cho ch m t cái qu n. Hai con i m t chút r i tr v ráp may nchi u cho r i. Chi u nay anh Quí cho m t chi c xe h i lên r c bà con mình. Ch M ã cóqu n áo m i cho ch b n. Còn áo thì con a cho ch b n m t cái áo xuy n c a con. Ch cáo c a con ch b n v a. N u có r ng chút nh thì không h i gì, ch b n áo c coi k quá”

Quí v i vã nói:” Em H ng tính nh v y thì ph i l m. Thôi thì t i b t em Sen i tr c v itôi. Tôi l i ây m t chi c xe cho hai ch em ra ch ng may áo. Xe ch ch ng nào mayqu n xong r i s r c hai dì v i hai cô i “

ng không ch u, cô nói i xe ra ch h h i xe c a ai r i ph i c t ngh a dài dòng c cm. Có m t khúc ng ch em i b cho êm. Cô l y gói hàng c a cô M m ra l a a

t vóc lãnh cho dì Ba Th i m n c t giùm m t cái qu n và l a l y riêng m t vóc áo ngem i.

Quí b vào hoa ly, bi u Sen thay , kêu b i xách hoa ly ra xe, r i cùng v i Sen t bi tmà i h a b n gi chi u s cho Sen tr v r c h t. Hai xe i r i thì H ng v i M c ng góivóc áo i ra ch m n th may, c n d n ráng may g p, n u chi u b a sau r i thì càng t t,mu n òi ti n công m c h n c ng c. Ch em d t nhau l i ti m mua kim ch v i m t l ngqu n r i v li n ng có may qu n cho k p.

Dì Ba Th i nhà c t xong cái qu n r i. hai cô v thì ráp vô may li n. Dì Ba che dù i v ,nói v l a s n m t cái áo ng cho M b n.

Ba Mùi gi i ngh t s c, ch may v ng v l m, b i v y t h i Quí mua em v ngi ch ta h th n, mu n ki m vi c mà làm thì không bi t vi c gì, mu n t ý n n n thì không

l i mà nói. Ch ta c chà l t m t bên hai cô, coi hai cô may mà thôi.Thình lình M nh ch mi ng c i mà h i H ng:- Không bi t th ng ba làm gi ng gì mà ti n b c nhi u quá v y. M y tháng nay nó có ló

mòi cho cô bi t hay không cô H ng?- Không. nh nói chuy n v i tôi thì nh c than nghèo l m, i 12 n m tr v không có

c ti n. Hôm nh m i v , má tôi h i nh v th m r i i n a hay là luôn ây, thì nhnói n u ai cho nh m n chút ti n làm v n nh s l p ti m mua bán, b ng không thình ph i i ch khác ki m th làm n, ch ây mà không làm gì h t thì ch t ói còn

gì. Hôm i xem n ài thi t tôi nghi, nh ng nghi b y v y thôi, tôi có dè âu mà ti nc nhi u n làm vi c s nh v y n i.

- Nãy gi tôi lo quá cô à. Em nó giàu thì tôi m ng ch sao không m ng. Mà giàu chútnh nh ng i ta, ch giàu gì mà quá tr i t nh v y. Tôi s quá vì không bi t nóy ti n c a ai mà nhi u d v y.

- , t i nay ch em mình ph i ch t v n ch ó cho rành r m i c.Bây gi Ba Mùi m i chen vô mà nói: “ Th ng ba nó gi u mình, tôi s mình h i nó không

ch u nói âu. Ôi ! Mà nó làm vi c gì m c nó, mình tìm hi u làm chi. Nó có ti n, thì m ng chonó, h i nào mà lo”

nói:” Dì nói nh v y sao c. Nh nó làm vi c ph i mà giàu thì mình c ng m ngcho nó. Còn nh nó c t h ng c t h u ng i ta mà t c a r i mình c ng m ng, c ng áp vômà n c a b t ngh a ó hay sao.

Tôi không ch u. Nó ph i nói rõ cho tôi bi t ti n b c góc âu mà ra. N u g c khongth ng ngay trong s ch, thì tôi tr cho nó, tôi không thèm l y th gì h t. Thà tôi i cho

ng có c m mà n, có áo mà m c, ch n cu p ng i ta ng nhà l n, eo h t xoàn, ixe h i, m c áo t t, không k ng i ta khóc than r a, ch i, thi t tôi không th làm nh v y

cng nói: “Ch nói nh v y tôi ph c l m. Tôi c ng v y. N u anh Quí n c p ng i ta

mà làm giàu, thì tôi thà bán quán tôi n, tôi không ng làm v nh âu”Ba Mùi nói:” Hai ch em nói nghe k quá. i này mà nói nh v y thì làm sao mà giàu.

i c ng nh ánh bài ánh b c. Ng i sòng mình ph i tính n. Mà mình n thì t hiên m yngu i kia ph i thua. N u không mu n có ng i thua thì làm sao mà n c. Vi vc th ng Ba

có ti n tôi không ng i gì. Tôi ng i có u này là hôm nó v nó làm b nghèo nàn, tôi có ýkhinh r nó. Nó không gi n; nay nó c ng mua áo qu n mà cho tôi; tôi ngh t i cái ó tôi m c

quá. ” nói:” Ai th y nó nghèo c ng khinh khi, ch ph i m t mình dì hay sao mà m c c . Dì

không nh hôm ám gi hay sao? Nó b n thân i m i, mà ch c v i m y ông giàu trong làngkhông ai thèm t i h t. L i còn có nhi u ng i nói i b i làm chi mà v n b n thua TrùmSóc. V y thì nhà làm ru ng tr ng r y mà s ng cho kh i mang ti ng b i”

Tuy nói chuy n song hai cô ráng may ri t. Bây gi qu n ã ráp ng r i, hai cô chia nhau,ng t lai, còn M may l ng. Hai cô ch c th nào c ng r i tr c 4 gi .

i 3 gi r i, dì Ba Th i om ra m t cái áo xuy n en c a H ng mà bi u M b n th .Dì nói áo ó may h i H ng ch a m p nên ch c b n v a. Thiêt qu y b n v a c ng nh áomay cho M , tay v i c v a, mà kích v i trôn c ng v a. H ng m ng quá, may ri t m t h i

a, cái qu n c ng xong. C nhà u vui m ng ng nói l ng x ng, thì chi c xe h i l n,màu xám, ã lên t i. Sen ch y vô nói:” Anh Ba bi u em xe lên r c hai dì v i hai ch ”

ng nói: “Tôi ph i v t m r a và thay r i m i i c ch . ”Ba Mùi bi u dì Ba Th i v i H ng lên xe cho Sen a v mà s a so n. Ba Mùi v i M

a ngoài này c ng s a so n r i s vô r c mà i v i nhau.Sen lên xe nghi ng quá, khen nhà l n t t, nói không d t. Vô t i ngã ba, dì Ba v ing xu ng xe, m y ng i g n u ra coi, tr m tr xe m i, không bi t xe c a ai, c ng

không hi u m con dì Ba i âu v ó. Dì Ba bi u Sen em xe tr v r c M v i Ba Mùi,ch ng nào xe vô thì m con dì c ng s a so n xong.

Xe i r i, m y ng i trong xóm l i h i th m coi xe i âu v y. Dì Ba Th i nói Quí là conông B i bái, m i mua xe nên cho v r c m con dì v i m con Ba Mùi xu ng Trà Vinh n

m. Tuy th y có Sen ng i trên xe, song ai n y l láo d ng nh t ng dì Ba gi u ch i,không th tin Quí mua xe h i, ng t dì Ba v i H ng m c t m r a thay nên không g n h icho k c ành ph i rã ra i v .

Cách m t lát, chi c xe y tr l i n a. Bây gi Sen ng i tr c v i tài x , còn phía sau cóBa Mùi v i cô M . Dì Ba Th i v i cô H ng ra. Tài x m c a xe cho dì Ba lên n a, r i xech y, ch ng ó ng i trong xóm m i ch ng h ng.

Ch ng III(21)

Cu c nhà c a Phan V n Quí, con trai l n c a B i bái T n, m n c t d a trên ng vàonh l Trà Vinh, mà m y tháng nay thiên h g i là n ài, r nhau n xem n m n p ó,ã d n d p trong ngoài sau tr c u hoàn thành r i h t

Trên c a ng s t, v a p , v a hùng h n, ã có th ng m t khuôn s t hình bán nguy t,ch m thi t khéo, trong khuôn có g n 4 ch , trên hai ch “ Bi t Th ” v a v a, d i hai ch “La-Co” r t l n. C a v i khuôn u s n d u màu xám, duy 4 ch thì s n d u màu , nên xangó th y rõ ràng.

Tr c nhà thì sân ã d n xong, b n bông p r i, ng ngang ng d c c ng x r i,ch ch tr i m a gieo bông hoa, t cây trái.

Trong nhà bàn gh t gi ng c ng ã d n r i h t, có máy èn riêng cho n ch ykh p trên d i trong ngoài.

ám nh n công làm m y tháng nay phía tr c, bây gi d n h t vô phía sau, ng r n ki n trúc cô nhi vi n.

Bu i chi u ó trong b p ng i ta n u n ng l n x n, trong nhà m y anh b i s p d t l ngng.

a ngõ m bét c hai cánh. C a l n c a s trong nhà c ng m h t.Quí u ch i láng nhu t, mình m c qu n túc so dài ng v i áo s mi l a ng n tay, ch n

mang giày da vàng, ng i bách b tr c th m nhà mà nói chuy n v i ông s p Marc, m cqu n s t v i áo s mi xanh. Hai ng i bàn v s ch n l a gi ng hoa mà tr ng, b ng th ychi c xe xám c a Quí v t i, xe quanh vào c a ngõ r i vòng theo b n bông mà ng ng d ith m êm ru.

Hai anh b i, m c tr ng, trong nhà ch y ra, xe v a ng ng thì hai anh li n m c a xe chokhách xu ng. Quí v i x p Marc l i ng m t bên ch ti p khách.

Dì Ba Th i xu ng tr c, ngó th y ông x p, dì chúm chím c i. Ba ng i kia ti p t cxu ng sau; Ba Mùi xu ng chót, coi b b ng h n h t.

Quí ch xu ng h t r i m i b c t i mà nói: “ B a nay tôi chánh th c c m quy n làmch bi t th La-Co này r i. V y tôi l y danh La-Co kính c n chào hai dì, mùng ch Hai và ti pem H ng. Tôi xin m i h t vào nhà r i s nói chuy n”.

Cô M th y em m c sang tr ng ch không nh m y tháng v trên nhà, cô mu n tráchem ã giàu muôn h r i sao l i gi u di m ch em làm chi, nh ng cô ch a k p nói, thì ông x pMarc nói tr c: “ Hôm n bà v i hai cô thình lình xu ng vi ng nhà ông k s , mà ng khôngcho tôi bi t tr c, r i ch ng tôi ra m c a c ng l i d n tôi làm b nh tôi không bi t ng. Vì

y nên tôi ti p bà v i hai cô không c tr n l . Tôi xin bà v i hai cô vui lòng tha l i chotôi”.

Dì Ba Th i c i mà nói: “ Ông ti p bà con tôi nh v y là quá r i. Còn l i gì âu màtha. Ông làm b không bi t, mà con nh tôi nó nghi l m”.

Sen b c l i nói nh v i Ba Mùi: “ t t t l m má i. Má không th t ng t ngc. vô nhà r i mà coi”Quí m i vô nhà. Quí i gi a, hai dì i hai bên. Hai cô ti p theo ó, r i ông x p v i Sen i

chót.a nay bàn gh s p ra h t, nên coi l ng l y h n hôm tr c m t ph n. Ba Mùi khi p

nên lúm cúm i không c.Quí d t i m t vòng t d i t lên trên l u c ng nh hôm tr c nh ng b a nay kh i c t

ngh a n a nên i mau. Ba Mùi càng coi càng kiên n cách giàu sang c a Quí, nên không dámhó hé m t ti ng.

Coi r i, Quí d t tr xu ng t ng d i, m i ng i h t t i b sa lông l n phía tr c nggi i khát. Quí s p ba ng i ng i t i ca na phê phía trong, cô M ng i gi a, hai dì ng i hai bên.Còn b n gh ngoài thì m t bên cô H ng và Quí ng i, phía bên kia thì ông x p v i Sen.

i xách l i tr c m t m i ng i m t cái bàn vuông nh ng ly, v n èn n b ccháy r i rót n c cam nho cho m y bà m y cô, còn àn ông thì rót la ve.

Quí ngó cô M c i mà nói: “ Hôm tr c ch Hai nói v i em ch mu n cái nhà nh v y.Em s m cho ch r i ó. Ch có phòng riêng trên l u c ng nh em. V y ch luôn d i này v iem và th ng Sen ng giúp em làm ám c i”

Cô M c ng chúm chím c i mà áp:- Ch nói ch i v i em, ch sao c.- Sao l i không c?- Không quen nên khó ch u ch sao.- Thì ít b a r i quen ch gì. Th ng Sen ch u luôn d i này v i em r i.- th ng Sen nó v i em.- Ch c ng ph i n a. Em không cho ch v . Ch ít b a t i ám c i r i có v em thì

ch vui ch gì.Cô H ng nói ti p: “ Nhà d n xong h t. V y ch luôn ch Hai”- Cô m l ng thinh mà suy nghDì Ba Th i h i:- Con c t nhà kinh dinh, con d n h c h nh v y, mà tr v Càng Long con làm b

n mày chi v y Quí?- Th a con mu n th nh n tình ch i.- Con g t, con làm cho dì v i con H ng c ng l m, t ng con nghèo lung l m ch .- Thi t v y hay sao dì?Cô H ng nói: “ Thi t v y ch . Anh gi d ng coi nghèo kh quá, ng i ta không l m saoc. Anh bi t h nói anh th nào hay không? H nói theo b i v i Tây t ng sau này c

làm ông này hay th y gì, té ra b x mà i m y n m, chùng tr v coi b không b ng Trùmc. V y thì nhà làm ru ng ch c no m h n. i làm chi”.Quí c i mà nói: “ M y l i h chê úng l m. Tôi ph c h ngay. Tôi không phi n âu.

Trái l i tôi r t vui mà th y tôi gi d ng thi t hay, nên ai n y u l m h t”.Bây gi Ba Mùi m i dám nói: “ Gi d ng hay quá, không l m sao c. n dì v i con

trong nhà m y tháng, mà c ng không bi t gi , nên c ng ph i l m nh thiên h ”.Quí nói: “ Thôi, ám c i, tôi làm ti c tôi m i h t bà con trên Càng Long xu ng tôi ãi

t b a ng tôi xin l i v s tôi g t g m bà con”ng h gõ 7 gi . Quí th y m y bà m y cô u ng c n ly r i, m i h i m y anh b i coi n

m c hay ch a. M y anh tr l i r ng u b p m i cho hay n ã n u xong r i h t.Quí bèn ng d y m i khách vào nhà n.

i d n bàn n, s p m i bên ba ng i, còn m t ng i ng i u bàn. Quí m i cô M ng igi a, hai dì ng i k hai bên. Còn phía bên này Quí ng i gi a, cô H ng bên tay m t và ôngMarc bên tay trái. Sen ng i u bàn.

Khách ng i xong Quí m i nói: “ Tôi xin l i hai dì, tôi v nhà này tôi mang cái tên La-Co, ch không ph i tên PhanV n Quí. Mà tôi là ng i Pháp, ch không ph i ng i Vi t nh

i tr c. V y b a c m u tiên tôi ãi bà con trong nhà này, t i ph i ãi c m tây cho h pi tình c nh, r i b a khác bà con mu n n c m nào tôi s làm v a ý luôn luôn”

Cô M nói: “ n c m Tây là n làm sao. Tôi có bi t âu”Quí nói : “C ng n th t cá rau c i nh n c m Vi t v y, duy khác m y u này là: bánh

mì th cho c m; n b ng lên t món cho mình s t, ch không d n h t m t l t trên bàn và chung ai mu n n th gì tu ý; không có chén mà có d a bàn cho mình s t n. Dao v ia thì th cho a. Khác có b y nhiêu ó. r i ch coi tôi v i ông x p làm sao ch làm theoy. n vài d a ch s quen ch không khó gì âu”

i b ng súp lên. Quí ch em cho dì Ba Th i và khuyên dì l y mu ng múc vào a.i dì múc c hai ph n a Quí b o thôi và ch dì Ba Mùi cho b i em l i. Ba Mùi làm y

nh Ba Th i nên kh i d y. T i cô M và cô H ng thì hai cô ã bi t r i. Quí bi u m y ng i

àn bà l y kh n tr i lên b p v ng r i n có r t thì kh i d áo qu n. Vi c r i Quí l ymu ng múc xúp mà n cho àn bà coi ng làm theo.

i m y d a sau, cá, th t, u, rau, Quí c ng ch cách cho m y bà s t mà n v i bánh mì,t th t thì c m dao, múc n thì dùng n a, n m t d a u r i ai c ng bi t, h t không khó gì.

Cô M c ngó cô H ng mà c i, không dè mà ngày nay c n c m Tây, l i n trongnhà sang tr ng, èn n sáng tr ng, n p kh n tr ng nõn, mu ng n a b ng b c, trên bàn cóch ng hai bình bông, ly d a th gì c ng t t, th nay ch a tùng th y.

Cô H ng c ng i lo ra, làm cho Quí ph i nài ép, s t thêm n cho cô hoài.Duy có hai bà dì, nh t là dì Ba Th i, vui c i ngã ng n, nói n ngon thì ph i n no;

tuy Tây mà mình n nó, ch ph i nó n mình hay sao nên s t sè s s t.Dì Ba Th i c theo gi u c t ch c ông Marc nói ti ng vi t; mà ông Marc lanh l i b t thi p,

ông l i i áp luôn luôn, làm cho b a c m gia ình hôm nay v a thân yêu, v a vui v ,không có m t m nghi nan, lo ng i nào n a h t.

n ch ng n bánh tráng mi ng và u ng cà phê r i, Quí bi u b i d n tr u cau trà thu ctrên phòng khách ng khách kên ó nói chuy n ch i.

Ông Marc bi t ông ch mu n bày t vi c riêng trong gia ình, nên ông cáo t v phòngmà ngh s m vì ông ph i coi làm t i ngày m t nh c, nên ông không th th c khuya c.

Dì Ba Th i h i phòng ông x p âu thì Quí nói hai bên nhà l n có ki m hai c n l u bang, trong ó ng n làm nhi u phòng cho khách . Ông Marc l y m t phòng t ng d i mà

ng vô cho ti n. S d làm phòng nhi u nh v y là vì r i ây s m cô nhi vi n, s có kýc làm vi c gi y, nên ph i có ch cho nh n viên trong s mà giúp vi c.

Ông Marc i r i, Quí m i m i h t bà con lên l u.Hai bà dì l y làm l mà th y trên m t bàn nhò có tr u cau, thu c x a, thu c u h t,

i có hai ng nh b ng ng b ch m i tinh, còn trên cái bàn l n thì có bình trà, sáu cái táchi d a bánh tây và m t d a trái cây là nho t i, trái bôm, xá l , cam xánh, quít ng, xoài

voi, vú s a.Quí m i khách vô, ai mu n ng i âu tu ý. Hai bà dì ng i hai cái gh phía ngoài cho g n

bàn tr u cau. Sen ng i trái bên bàn vi t. Còn hai cô H ng v i M th y gh ca na bê trongbèn ng i l i ó.

Quí bi u Sen rót n c trà và m i hai dì u ng r i s n tr u. Quí t m t u thu c r i hútphì phà, r i chen ng i l i ca na bê, ng i gi a hai cô ng i hai bên.

Dì Ba Th i v a têm tr u v a n v a h i: “ Này, con Quí, t i sao h i t i con nói bây gitên con là La-Co ch không ph i Phan V n Quí n a? L i còn làm vi c gì mà con giàu quá, c t

i nhà c a s nh v y? Bây gi ch có bà con trong nhà thôi. V y con ph i nói thi t mànghe, ng gi u di m n a”

Quí c i mà nói: “ Chánh con m i h t xu ng nhà d i mà n c m cho ng nói rõ vi c ycho bà con hi u”

Quí bèn thu t l i rõ ràng trong 12 n m ã qua Quí i theo quan Kinh Lý La-Co mà làmvi c gì, ng i ch m rãi nói h t c ng nh nói v i th y nh t V nh nghe hôm tr c không b xót

t m nào. Chàng nói khi Càng Long lên Sài Gòn r i, ông La-Co th y th y chàng h banêm rãnh rang thì th c mà h c, ông em lòng thu ng, ông m i ki m sách mua cho chàng và

lúc nào ông rãng thì ông d y giùm n a. Ông gi t theo vô R ch Giá hai n m cho ông o t,ông c ng d y ti p nh m y tháng Sài Gòn. Ch ng ông v Pháp mà ngh ông bi u chàng itheo ông, vì th y chàng ham h c nên ông h a h qua Pháp ông s nuôi chàng n h c chothành công l p thân danh v i thiên h . Thi t qu v bên Pháp ông mua t mua nhà mà ,

n ng i làm v n và ng i n u n, chàng không ng m i b a n nhà tr ng màc.

Ông cho chàng n c m chung v i ông, cho chàng ng m t cái phòng khít m t bên phòngông, ban êm ông giúp ch cho chàng h c n a. Ông ngh phép c m t n m r i ông xin h utrí luôn bên Pháp. Nh v y chàng m i h c ti p c, h c n m n m l y hai b ng tú tài.Ông La-Co l y làm hài lòng, ông bu c chàng ph i kêu ông b ng Papa, ch không cho kêu

mông-x n a và ông cho chàng vào tr ng công chánh h c thêm ba n m l y c b ng k. Chàng nh ông mà l p c thân danh, không n b ông mà v x s . Chàng xin ông cho

chàng i làm ng l p s cho quen. Ông không cho. Ông nói r ng ông ã già y u nay hay cónh, v y chàng ph i nhà h h v i ông cho ông vui và s n sóc giùm ông khi ông au m.

Nghe Quí thu t n ây dì Ba Th i ch n mà nói:- u v y thì t m hình treo trong phòng làm vi c mình th y b a h m ó qu thi t là

hình ông La-Co mà. Ph i hôn con?- Th a ph i, cha nuôi c a cháu ó.- Sao hôm ó con cãi v i dì, con nói không ph i?- Vì cháu ch a mu n cho dì bi t.- Thôi con nói ti p i. Ông La-Co bây gi còn bên Pháp hay ng có qua bên này v i

con?- Ông ch t r i, ch t ã hai n m nay.- ng ch t lâu quá, sao con còn làm chi bên Pháp n này con m i v ?- i có vi c r c r i, th ng th ng tôi nói h t cho bà con nghe. N m tôi thi u b ng

s công chánh mà ng i mình g i là quan Bác v t Tr ng Ti n ó, thì ông La-Cohay au m. Ông không có v con, ch có m t ng i cháu gái kêu b ng c u, có ch nglà m t ng i buôn bán giàu có l n. Th y s c càng ngày càng nguy, ông La-Co m i

i Nô Te ng l p t chúc ngôn. Cháu không mu n bi t vi c nhà c a ông, nên cháukhông tìm hi u ng tính vi c chi. Còn ch ng m t tháng n a ng m t, ng m i nói chocháu bi t ng làm vi c bên x Nam Vi t mình trót 25 n m, ng có s m tài s n nhi uth . Nay ng già, mà không có v con, n u ng l i tài s n cho cháu gái c a ng thìkhông có ích gì, vì ch ng nó ã giàu, l i m c buôn bán nên không th qua Nam Vi t,

ng tài s n c a ông c. Vì v y ng có l p t chúc ngôn cho ng i cháu gái ngt tri u b c g i trong nhà b ng và cho ng i n u n v i ng i làm v n m i ng i

m m i ngàn quan. Còn l i s ti n ch t n l i trong nhà b ng, nhà t mà ng muanhà bên Pháp ó v i tài s n c a ng bên Nam Vi t thì ng giao cho tôi k nghi p mà

ng h t.- Tr i i ông th ng t i v y l n sao?- Th a ph i. ng giao h t gia tài cho tôi h ng, mà ng có bu c m y u ki n làm cho

tôi ph i kh tâm h t s c. ng bu c tôi ph i làm con nuôi ng, ng mang tên ng màch n con nhà nghèo siêng n ng ham h c, nh tôi h i nh , ng t không có ti n i h c

c, ng tôi xu t ti n cho qua Pháp n h c cho thành tài. Ông nói ông giao nhi mó cho tôi là vì ông bi t tôi có trong hoàn c nh kh ó h i nh , nên tôi m i bi t

th ng k nghèo mu n h c mà không h c c. Tôi s s t s ng c u v t h ng ng iáng th ng ó nh ng ã c u v t tôi mà giúp tôi l p thân thành danh. ng ch c tôi s t s ng lãnh nhi m v y, th nh t n n áp ngh a cho ng, th nhì giúp

cho ng bào tôi ham h c vì nhà nghèo nên không v t kh i a v th p hèn, th bagiúp gieo r t v n hóa c a n c Pháp là v n hoá tôi ái m t t h i nh giúp gieo r ttrong dân gian x Nam Vi t mình, v i ti n b c ng giao s n trong tay tôi.

- Ông La-Co thi t là t t . V y mà mình có dè âu.- Tôi c ng không dè. Tôi t ng ông bi t tôi nên th ng thân ph n tôi mà thôi, té ra vì

tôi mà ng ngh n s ph n c a các con nhà nghèo khác n a. ng giao cho tôi làm haivi c; Th nh t: nuôi cho con nít m côi c m no. ch ng khôn l n chúng nó bi tngh làm n mà nuôi dsaá«ng i cho thong th . Th nhì: l a con nhà nghèo thôngminh mà ham h c g i cho qua Pháp h c m y ngành k thu t ào t o nh n tài màki n thi t n c Vi t Nam. ng th ng n c mình mà c ng không quên c n cPháp c a ng, b i v y ng bu c tôi ph i làm con nuôi c a ng ng tôi mang tên La-Co mà giúp ng i Nam Vi t gây tình thân thi t Pháp – Vi t i i. ng mu n nh

y làm tôi b i r i h t s c.

- ng gia tài cho con, mà ng bu c ph i làm hai vi c ó, ch con không c l ymà xài hay sao mà con b i r i?

- Th a không. Con làm ch s nghi p c a ng thì con thong th mu n n xài cách nàovà bao nhiêu tu ý. Ông bu c con tr c h t ph i t o ra m t c s v i t i t nh TràVinh là quê quán c a con mà ng i u bi t danh ông. Vì v y nên con m i l p racu c này ây. Con b i r i là n u con ch u làm con nuôi ông, thì con m t táng danhPhan V n Quí, con có l i v i cha m ông bà con nhi u l m, mà con còn m t qu c t chVi t Nam, nên h v i quê cha t t c a con n a.y ng i àn bà này không có h c nên không có hi u nhi m v cao Quí c a m t ng i

trai i v i tông môn và i v i t qu c, b i v y ngó nhau r i cô M nói: “ c h ng giatài d u em ph i mang tên La-Co c ng không h i gì mà b i r i”

Quí c i mà nói: “ Ch không hi u ch th c m c ó âu ch Hai. Tôi có h c, tôi bi t danh và ph n s làm trai nên tôi ái ng i l m. Tôi tính vi t th v nhà h i ý ki n cha và th y nh tnh nên tôi xin ình vi c y l i m t vài tháng cho tôi suy ngh . Ông La-Co nói không có vi c

gì mà ph i suy ngh . Ông ã l p t chúc ngôn nh n tôi làm con và s nghi p cho tôi r i.Cách có m y tu n thì ng m t. Nô te nhóm m y ng i c h ng gia tài mà c t chúcngôn, bi u tôi ký tên t ch u nh n làmcon ông La-Co và ch u lãnh gia tài ng Nô te xin tòalên án cho tôi mang tên La-Co, là công dân c a n c Pháp. Tôi bu c lòng ph i ch u, ch ngch t r i, còn cãi v i ai. Nh ng ng i cháu gái không b ng lòng nên n tranh gia tài xintoà hu t chúc ngôn. Tôi ph i l i bên Pháp lòng vòng trót hai n m mà h u toà. Lúc y tôicó vi t th c y nam bi n Trà Vinh cho tôi bi t tin t c bên nhà. Nh có t phúc trình c a quanch qu n Càng Long nên tôi c bi t:

1) Cha tôi m t, ru ng bán h t m t s , sau b thi hành phát mãi m t s n a, nhà nghèoch tôi c a kh , em tôi v t vã l u linh.

2) Th y nh t V nh h u trí v c t nhà d i trà Vinh3) D ng Ba m t, dì Ba bán quán nh c , còn cô H ng ch a có ch ng

Tôi c bi t rõ h t. N m ngoái toà có x xong v ki n, bác n c a tiên cáo và cho tôicó quy n h ng gai tài c a cha tôi ký thác. Tôi m i tr v Sài Gòn thi hành nhi m v c a ôngLa-Co phú cho tôi” Di Ba Th i nói:

- Té ra con v lâu r i hay sao?- Con v h i n m ngoái.- âu? Sao không v ây?- Con mua nhà trên Sài Gòn. Con có xu ng Trà Vinh hai ba l n ki m t mà mua

ng c t nhà c a ây. Con có qua l i ngang Càng Long m y l n, có l n, con th y emng ng tr c c a

- Sao không ghé?- Ghé ch a c, vì ch a t i ngày gi con ph i ra m t. Con i c t nhà g n xong r i

m nay con m i gi d ng nghèo hèn v Càng Long ng th nh t dùng l i ngay lph i, th nhì th b ng em H ng coi có ph i em ch con hay không.

- Nay con g r i cho gia ình c a con ã xong, s p t thi hành nhi m v c a ân nh ncon phú thác c ng g n xong r i, mà tính dài ngh a n ng c a em H ng con c ng ãhi u rõ, b i v y con không còn gi u gi m n a, con ch ng m t thi t c a con ra, là k

La-Co mà c i em H ng ng v ch ng chung lo nuôi con m côi và giúp trnghèo thông minh có th m r ng tài n ng trí th c c.

- Ông La-Co gia tài cho em bao nhiêu mà em làm rình rang quá, r i còn ti n âu mànuôi con m côi và cho con nhà nghèo n h c?

- Ch Hai ng lo. Không k cái nhà và v i cái v n bên Pháp em làm tr s tng i trông nom các sinh viên c a em s g i qua, ân nhân c a em l i cho em s

c m t g i trong nhà b ng h n hai tri u…- Tr i i! M t tri u là bao nhiêu?

- t tri u là m t ngàn ngàn…- Quá sá !- Mau t c t nhà và l p cô nhi vi n t n hao l i n a tri u. Còn l i h n m t tri u r i

nuôi m côi v i sinh viên nghèo.Dì Ba Th i h i:- i nãy con nói ông La-Co còn s s n gì bên này n a?- Còn nhi u: m t s ru ng lúa m t ngàn m u t i kinh th ôi trong t nh R ch Giá.- hôn ! m t ngàn m u?- Huê l i m i n m t ba m i n b n m i ngàn thùng lúa, tr s phí r i.- Ghê ch a!- Còn m t v n sao su tám tr m m u trên Biên Hòa v i m t s v n cà phê n m tr m

u ngoài Ban Mê Thu c. Huê l i hai s v n ó m i n m t i m y tr m ngàn, thi ugì ti n. V y mà còn s hùn l n trong m t hãng bán xe h i và trong hãng thu c utrên Sài Gòn n a. Hai hãng ó c ng l i l m.

- Thôi ti n b c làm gi ng gì cho h t.Quí th y cô H ng nãy gi ng i l ng thinh, mà bây gi m t l i bu n hiu thì day qua m n

tr n nói: “ B a nay qua m i nói thi t ó. Em nghi qua n c p ng i ta mà t ti n b c r iki m chuy n nói dóc hay sao mà em bu n? Qua có gi y t . L i công vi c qua làm ây ch ng l i cho qua nói nãy gi ch . Hôm tr c qua xin c i em, nh ng qua than nghèo, emph i c c kh v i qua. Em nói qua có s n m t s ru ng gi ng r ng h n m t m u. V ch ngch u c c gieo tr ng cho gáip h t mà l y huê l i trong ít n m t s giàu. Thi t gieo tr ng rau

i t có l i, nh ng l i y không b ng gieo tr ng nh n tài âu em. V y em ráng hi p l c v iqua giúp nh n tài cho n c, r i tài ngh cho dân, m i l i y c dân t c c nh , c quê

ng c h ng. ó m i thi t là Quí”.Cô H ng c m ng n a n c m t, cô mu n nói mà ngh n ngào nói không c.Quí th y v y bèn nói:- Bây gi lo ám c i ã. C i r i chúng ta s chia ph n vi c ng m i ng i lo m t

i, lo t ch c m t th t v n La-Co gieo tr ng th nh n tài ch i.- Không có ám c i âu anh.- a! Sao v y?- Em xin bãi. Tr c m t má em ây, em xin h y b l i em ã h a làm v anh ó i, b i

vì nghe nói chuy n nãy gi em nh n th y em không x ng áng làm ng i b n tr mm c a c a anh. Em ph i nh ng a v y cho m t ng i khác có h c th c, có tàing, thì nhi m v c a anh m i c vuông tròn, i s ng c a anh m i c vui v .u anh c i em thì ch ng khác nào anh bu c m t viên á to vào ch n anh. Viên á

ó nó s ng n tr khó anh bay nh y, ch không giúp cho anh c vi c gì.Ai n y nghe cô H ng nói nh v y u ng c nhiên, Ba Mùi ngó Ba Th i, có ý i ý dì

coi th nào. Ba Th i l i i coi ý Quí th nào nên c ng i im lìmQuí châu mày, cô H ng nói d t l i r i nghiêm ch nh nói: “ qua r t cám n em lo cho

ph n qua h n ham ti n b c. Bao nhiêu ó cho qua th y lòng d em r i. Vì em l y lòngthành thi t mà áp l i.

Vi c em ái ng i ây, qua ã có ngh t i r i, ngh nhi u, ngh t b a qua hay nhà emkhông ch u l y ch ng là vì em ch qua. ó là m t b ng c i v i qua tình em thi t là dài.Ch ng qua than ph n qua nghèo hèn, mà mà th y b ngoài ai c ng khinh r qua h t, nh ngriêng em l i không chê qua, em v n ng ph i hi p chia s t c c nh c v i qua, thì qua thêmnh n th y i v i qua em s n sàng làm m t cái ngh a l n ó khi n cho qua ph i b i r i vôcùng, ngày tr c qua ch i v i d i m ng d i v ng, ông La-Co kéo qua lên t m r a r i tqua ng i trên s ch s t t t i. Mang nhi m v c a ông phú thác qua v ây, thi t qua khôngcó tính c i v . Qua quy t c thân mà lo công vi c c a ông n áp n ngh a. Qua srèn t p cho Sen ng nó th cho qua mà n i nghi p tông môn. Còn ph n qua thì ch ng g n

mãn i qua s ch n trong ám nh n tài qua s p ào t o, ch n m t ng i úng n mà phúthác l i công vi c ông La-Co ã giao cho qua ây”

Quí nói t i ây r i ng ng l i. L y m t u thu c n a t mà hút. Ai n y u nín khe, vìvi c quan h quá, không bi t sao là ph i, sao là qu y mà dám phân phán.

Quí nói ti p: “ Ch ng bi t em có tình có ngh a v i qua thì qua không bi t ph i li u l nào.u qua c thân không c i v , té ra i v i em, qua là ng i vô tình b t ngh a. Còn n u

qua c i em, thì v ch ng mà h c th c b t ng, qua tính m t ng, em hi u m t ngã, vch ng d ng y t nhiên ph i c n n nu t cay ch vui s ng gì mà v ch ng. Mà còn l i

n n a, là nhi m v n ng n c a qua là o v ch ng b n r n ó mà lãng xao d i i”ng nghiêm ch nh cãi l i:

- Anh c ng ph i có v nh ng i khác v y ch , có v ng trong nhà có s n ng igiúp cho anh. Song c i v anh ph i ch n m t cô h c gi i, thông th o vi c i, thì m i cóích cho anh, ch em là gái bán quán, quê mùa, d t nát, không hi u bi t cao xa, không bi t xnào h t, thì c c lòng cho anh l m v y.

- Vì tình vì ngh a nên qua m i tính c i em. Ch ng i khác qua c i làm chi. Phann Quí s có Phan V n Sen thay th . K s La-Co s có nhi u nh n viên ph tá tr , m i

ng i m t ngành, không có v l i h i gì. c bi t tình ngh a em, thì qua r t b i r i. Vì b ii nên em bi u d t i xem n ài, qua d c d c không mu n i. Vì b i r i nên qua ph i tìm

th y nh t V nh mà h i ý ki n. Vì b i r i nên nói chuy n v i th y nh t V nh r i, qua tr vnhà n m suy ngh m y ngày, c l l ng nên không dám vô nhà th m em. Suy ngh k l ng

m r i qua m i vô xin v i dì Ba mà c i em ó.- Anh c ng th y nh em, th y v ch ng không cùng b c, không ng ý thì khó, mà r i

anh suy ngh th nào l i xin c i em??- Qua ngh em quê mùa, d t nát thi t. Nh ng em có tình n ng nhi t yêu qua, em l i có

lòng thành nhi t giúp qua, th thì làm v qua, dù em không có tài trí mà giúp qua i n a, emng không n ng n c n không cho qua lo nhi m v cao quí c a ông La-Co phú thác. Qua c y em giúp coi m i vi c trong nhà, ch m sóc cho gi c ng , mi ng n manh qu n, t m áo

cho qua v y thôi, ch m nom cho qua th nh th i kho kho n ng qua lo vi c b o b c con côim no, giúp nhà nghèo h c t p, qua tính ch ng c i r i, n u em không vui mà giúp tay v i

qua v vi c khác thì giúp bao nhiêu ó c ng .cô H ng ng i l ng thinh không cãi n a.Dì Ba Th i m i nói: “ Quí nói nh v y thì ph i l m. Nãy gi dì c ng b i r i nh conng . dì nói thi t, th y con i Sài Gòn v r n r , mua b c muôn, dì lo ng i h t s c,

không bi t con làm ngh gì mà ti n b c nhi u d v y. Ch ng con nói chuy n ông La-Co t gia tài cho con thì dì ghê quá. Con xin c i con H ng thì dì g . Bây gi hay con giàu thì

dì m ng l m, ch sao l i không m ng. Mà giàu chút nh nh ng i ta thí n ng, ch giàu gìmà ti n b c tri u này qua tri u kia, nghe ngán quá, h t m ng c”

Cô H ng chúm chím c i mà nói: “ Anh Quí xin c i. Tôi ng anh Quí. Vi c ó tôikhông ch i. Bây gi ông k s La-Co nói chuy n c i tôi. Cái ó không c. Tôi khôngdám ng”.

Quí c i mà áp:- Em ng Phan V n Quí thì Phan V n Quí ng c i. Em b d p k s La-Co i.- y thì ph i c i em v nhà th .- y ch sao. Ph i c i v nhà th ng l y ông bà cha m ch . Nh ng ph n gái h

xu t giá thì ph i tòng phu. Ch ng Phan V n Quí âu em ph i theo mà ó.Ba Th i, Ba Mùi v i cô Mùi u c i r .Cô H ng c ng c i theo.Quí bi u Sen l ph b ng bánh trái m i hai bà, hai cô n. Ai n y u nói n c m Tây no

quá, không th n n a n i, nên ch u ng trà mà thôi.

Bây gi Quí m i gi vi c may áo qu n ra mà h i. Ba Th i v i Ba Mùi nói chi u maith s may xong m t b cho cô M có mà b n tr c. Còn áo qu n cho b n ng i b n ám

i thì vì nhi u quá nên không bi t ch ng nào may m i r i. Quí suy ngh r i nói: “ V y thì tôi tính nh v y: chi u mai ch Hai tôi có m t b mà

c r i. Tôi xin phép hai dì sáng m t tôi ch ch Hai tôi v i em H ng lên Sài Gòn ngt cho th Sài Gòn o mà may c a hai cô, th Càng Long may cho hai dì. Tôi c ngt th ng Sen theo ng t luôn Tây cho nó n a. lâu l m là m t tu n có l h may xongt”

Dì Ba Th i h i:- Lên Sài Gòn r i âu mà ch may?- nhà con.- Con có nhà trên Sài Gòn n a sao?- Có ch n m ngoái con v con mua m t cái nhà l u phía N h c ng, trên hai

phòng, d i hai phòng thi u gì ch ng .- Trên Sài Gòn ã có nhà mà còn c t nhà d i này n a, làm sao cho h t.- Th a, nhà Sài Gòn là tr s chánh c a con. Th t c a các ru ng v n và các hãng

u t p trung v ó. Con có t ng i qu n lý. Con lên xu ng coi ch ng v y thôi.Nh ng ph i có nhà ng con lên có ch cho con ch .

- Hai a nó thu nay ch a bi t Sài Gòn. Lên ó r i t i nó bi t th may ch nào âumà m n may .

- Th a, dì kh i lo. Có con ây chi. Lên ó con m i m y bà con quen l i con gi i thi u,i con giao cho m y bà a i làm công chuy n. Có v ông x p Marc, v ông qu n lýa con, v m y th y làm v i con, thi u gì ng i theo mà lo. Hai cô lên ây h r c

nh ch i, h m i coi hát, m c s c mà i.- Nhà quê lên Sài Gòn, ch c hai a lính quýnh l m.- p l n cho quen. Hai dì mu n i theo ch i hay không? em hàng lên tr n m n may

luôn h t cho mau. tr n có nhi u ti m may, th l i may khéo n a.Ba Th i và Ba Mùi bàn tính r i nói thôi cho M v i H ng i, hai bà m n th Càng

Long may, ng nhà coi nhà, có mu n i ch i thì ám c i r i s i.Nói chuy n ch i n khuya, dì Ba Th i bu n ng , m i bàn tính v i nhau ng chia phòng

mà ng . Hai bà xin ng chung m t phòng t ng d i. Quí bi u Sen ph i ng cái phòng óng g n hai bà. Còn hai cô thì ng chung m t phòng l n trên l u, i di n v i phòng c a

Quí.Quí a hai bà v i Sen i ngh r i tr lên th y H ng, M v n còn ng i nói chuy n, Quí

ráp l i àm o n a. Quí tính sáng b a sau s giao cho m y bà m t chi c xe ng i ch ch i.Tr a n ch i r i xe s a v Càng Long cho hai cô s a so n ng b a sau n a Quí s lên

c i Sài Gòn ch i.Hai cô thu nay ch a i Sài Gòn l n nào, nh t i vi c ó có ý lo ng i. Nh ng ngh i v i

Quí, l i lên ó có nhà s n cho mà , thì c ng có h i v ng b ng.Sáng b a sau, n lót lòng r i Quí d y em xe l n ra cho b n ng i àn bà v i Sen i ch

ch i. Quí a cho m i ng i m t tr m ng mu n mua v t gì thì có ti n s n mà mua.y bà i r i thì Quí c m lái chi c xe nh m t mình i th m th y nh t V nh.

Tr a v n c m, b a nay n c m Vi t, Quí r t vui m ng mà nói có g p y th y nh tnh, hai ông bà u ch u ch ng cô nhi vi n t ch c xong r i hai ông bà s d n v làm c

lý c quan ph c thi n y, ông l i lãnh ch m nom ph n giáo hoá cô nhi và ch n l a sinh viên g i qua Pháp mà h c thêm n a. c th y nh t V nh ph trách thì Quí v ng vàng h t lo gìa.

n c m r i thì b n ng i àn bà lên xe l n i v Càng Long. Quí so n hai gói hàng c aBa Th i v i Ba Mùi mà giao cho hai bà ng v m n th Càng Long may. Còn c a haicô v i áo r ng cùng áo dài c a Quí và Sen thì l i trong hoa ly ng sáng mai Quí s trtheo lên Sài Gòn m n may h t.

Ch ng IV

(22)

Sài Gòn … Sài Gòn … Thu nay M v i H ng nghe hai ti ng Sài Gòn th ng hoài. Ng i thì khoe Sài Gòn t t

p nh c nh tiên. K thì nói Sài Gòn náo nhi t nh ch t t, ng a xe r n r , ng i i d p dìu,vui ch i ngày êm, giàu nghèo h ng.

a so n i Sài Gòn, cô M ngoài kia c ng nh cô H ng trong này, êm nay hai cô r nc ng không c, trong trí c mu n t ng t ng coi Sài Gòn nh ch n nào, nh ng ngh

không ra, không hi u nó âu, không bi t i bao lâu m i t i. ch n thôn quê ng i ta ã quen t c i âu c ng lo n tr c vài chén c m d n b ng r i

i i, vì h h th n v i cách ng i quán ng i ti m d c ng mà n u ng.Ba Mùi b c nh giàu sang c a Quí làm chóa m t r i kiêng s , bây gi lo ngon ng t v i

c u thân, b i v y nghe tr ng ngoài qu n ánh canh n m, thì kêu M th c d y ng iSài Gòn. Ch ta b n thân xu ng b p nhúm l a n u m t n i c m nh cho M n. M giành màlàm. Ch ta không cho, bi u M lo r a m t g u cho àng hoàng, i c m chín n r i thayqu n áo m i mà b n cho s n, ng lên xe thì i, kh i b t Quí ch i. Ph n thì n c m s m, ph n thì trong lòng r n r c, cô M r nh l m, nh ng n c m khôngbi t ngon, b i v y và cho h t chén c m r i cô b ng em d p mà i u ng n c. Bây gi cô m i vô bu ng b n b m n th Càng Long may cô m i l y v h i chi u.

may khéo và b n v a. Ba Mùi theo vu t ve tr m tr , khen hàng t t nh t h ng mà tht khéo c ng nh t h ng.

Cô ki m gi y gói b b n i Trà Vinh b a tr c, là cái áo c a cô H ng cho m n v icái qu n cô m i may, mà em h theo, có thay i ít b a. M c qu n áo t t, tóc b i vén khéo, m t mày tay ch n r a s ch, tay eo i bông xoàn to,ch n mang ôi gu c m i, t ng m o cô M hôm nay c ng p có thua gì ch em b n gái trong làng. Ba Mùi ng nh m nghía cô r i c i mà nói: “ N m ó th y giáo L hay cha conbán ru ng, r i th y th i lui, chê con nghèo nên c i con Sáu Th . Dì ch c bây gi th y ti c

m”. M ng c i mà nói: “ Con ng i nh v y nh c t i làm chi dì. Dì mu n an lòng kho trí,dì ng thèm nh nh ng chuy n ó” Trong lúc cô M s a so n ây thì trong ngã ba Su i C n dì Ba Th i c ng kêu H ng v i

u th c d y. Dì c ng bi u u n u c m cho H ng n, H ng c ng thay , c ng gói emtheo m t cái áo v i m t cái qu n, r i m con ng i nói chuy n mà ch Quí. Tr i m i h ng sáng thì xe Quí lên t i, i chi c xe l n s n màu xám, có em ng i b p

u n theo, ng i phía trüü c v i Sen. Quí xu ng xe i vô nhà móc túi l y hai chi c vòng a cho H ng mà bi u eo ng i.Dì Ba Th i c ng i theo ra nhà Ba Mùi ch i. Xe vô sân thì Ba Mùi v i cô M ã ng s n t i c a mà ch . Quí c ng xu ng xe vô ahai chi c vòng cho M eo. Quí th y M m c m i thì khen p. Ba Th i v i H ng vô

ng nh m áo qu n c a M u nói may v a nh v y b n coi m i c.Hai cô m c m i, eo bông h t xoàn, tay c ng có vòng nh n xoàn. Quí ng ngó, s c

t r t vui v .Quí cùng hai cô m i t giã Ba Th i v i Ba Mùi mùi lên xe. Quí ng i gi a hai cô ng i

hai bên. Còn hai gói áo c a hai cô thì trên cái hoa ly tr c m t.Sen c ng t giã m mà i, kêu d n chú Ti n nhà coi nhà v i m , có ý mu n khoe v i

chú r ng mình c ng c i Sài Gòn v i anh ch .Chú Ti n c i ng n ngo n, ng ngó chi c xe l ng l y ch m y ng i bi t yêu chú, mà

chú c ng h t s c m n yêu, l n l n ch y ra c a ng .

Ba Th i h n v i Ba Mùi ch n c m s m m i r i dì ôm hàng ra ng hai ng i hi p nhaura ch m n may qu n. Ba Mùi h a ch . Ba Th i m i ra v . Hai bà bây gi thân yêu, khôngcòn c chi mà k nhau nh ngày tr c n a.

Bu i s m m i ng i ta i ch y ng, l i tr c nhà Dây thép Càng Long m y chi cxe ò s a so n ch y, bóp kèn te te, hành khách l n x n l n x n. Chi c xe c a Quí ph i ch ych m ch m. Ai th y chi c xe t t, l i m i tinh, c ng dòm ngó, ng i th y Sen, k th y H ngho c th y M ng i trên xe x ng a tay mà ch r i nói v i nhau.

Xe qua kh i ch r i tài x m i nh n ga s ng cho ch y mau c. Cô M h i Quí:- Ði chùng nào m i t i Sài Gòn?- Ch ng 10 gi t i, vì n ng ngay ây, xe mình ch y n 90 ho c 100 cây s m t

gi . N u i xe ò thì g n 12 gi m i t i. Cô H ng nói:

- Xe ò Sài Gòn th ng th ng l i 11 gi v ngang c a tôi.- , trên h ch y h i 6 gi . H i nãy mình i ó g n 7 gi .Hai cô m i i ng Sài Gòn l n u nên không bi t xóm nào ch nào h t, t i âu Quí

ph i ch u khó nói cho hai cô hi u thành th có chuy n nói v i nhau luôn luôn, làm cho hai côvui v và an lòng không còn lo ng i chi h t.

Lên t i g n Vinh Long, Quí d n tài x ch y ng trong cho hai cô bi t châu thành. Quíi hai cô có ói b ng và mu n n u ng hay không. Hai cô ng nói h i khuya ã có n c mn b ng r i. Quí c i ng t, c i hai cô nhà quê h i ra thì có c m p u g i.

n b n ò M Thu n hai cô th y xe u c d c mà cách xu ng ò c ng khác h n cáchxu ng ò n c Xoáy h i nãy. Quí ph i c t ngh a m tr ng y u c a M Thu n cho cô nghe:chín t nh mi n tây i Sài Gòn u ph i qua ò này h t th y, ch ch a có ngã nào khác, vì v ynên ây có xe d n d p luôn luôn không ng t.

Tài x i k , không cho xe ch y mau l m, nên chín gi ba kh c thì t i Phú Lâm. Quí chohai cô hay t ây xe vào châu thành Ch L n r i, còn ch ng m i phút n a s t i nhà. hai côngó ra tr c thì trên ng ng i ta i d p dìu, chen l n v i th xe, xe h i, xe ng a, xe bò,xe kéo, xe máy, không thi u th nào h t. Hai cô h i h p, m t ngó hai bên không mu n nóichuy n. Xe b ng này, qu o qua ng n , r i quanh l i ng khác n a, ch y m t h i, thìnhlình vô sân mà ng ng. Quí c i mà nói: “ T i nhà r i”. Quí v i m c a xe, bi u M xu ng tr c r i Quí v i

ng ti p xu ng sau. Phía tr c anh b p v i Sen ã xu ng r i, tài x bóp kèn. M t anh b ich y ra xá, Quí bi u coi xách lên l u. H ng v i M ng ngó vô nhà thì th y m t toà nhà l u nho nh , nh ng có v êm m l i

n gàng. M t gia ình có vài a con nh mà ch nh v y thì an nhà sung s ng. Quí m i hai cô vô nhà. Qua kh i c a thì li n th y hai bên, có hai bàn vi t, có t ng, cómáy ánh ch , có máy n tho i. Quí ch mà nói: “ ây là ch ng i thay m t cho tôi làmvi c, có m t th ký ph . B a nay chúa nh t nên hai ng i ngh h t” Phía trong có m t b sa lông nh , và ti p theo ó là m t bàn n, còn hai bên có hai phòngng . Bàn gh toàn b ng cây thông ho c cây giá t s n d u nên nh nhàng mà s ch s . Quí d t lên l u. T ng trên c ng có hai phòng phía sau, có k m phòng t m và r a m t,còn phía ngoài c ng có sa lông, có bàn vi t, có i ho n, có t sách có cái ra dô. Hai cô H ng và M i xem giáp h t r i nói s m nhà g n nh v y c ng xong c n gìph i làm r c r b b n nh nhà d i Trà Vinh. Quí nghe l i bình lu n y thì c i ch khôngcãi. Quí bi u anh b i kêu anh b p v i anh tài x , Quí nói ngày nay lên tr không k p i ch ,

y n c m nhà hàng, r i mai s b t u n c m nhà. Quí a cho m i ng i m t tr m vàn anh tài x ch i r i 11 gi r i s a i n c m.

Quí m i hai cô r a m t r i úng gi cùng nhau lên xe xu ng Sài Gòn vào nhà hàng nm tr a. Sen v i hai cô bây gi m i th y rõ s náo nhi t c a t Sài thành, náo nhi t t

ngoài ng vô trong nhà hàng, ch nào thiên h c ng l ng x ng d ng nh l t t s bê tr

i h h ng vi c c a mình, khác h n t cách c a ng i thôn quê, n nói c n th n i ngch m rãi, d ng nh không lo ng i vi c chi h t.

n c m r i tr v nhà, Quí giao cho hai cô m t cái phòng trên l u ng hai cô ngh , còncái phòng ngang ó thì cho Sen. Quí thay r i xu ng t ng d i kêu tài x mà bi u vô t

m i bà x p Marc sáng b a sau bà ra em giùm hai cô i t may áo may qu n. Quí vào cái phòng t ng d i mà ngh . n 3 gi chi u Quí th c d y t m r a r i thay và bi u hai cô v i Sen s a so n ng i ch i cho bi t Sài Gòn trong bu i chi u chúa nh t. Quí m i m y ch em lên xe, bi u tài x ch y ch m ch m kh p châu thành cho m y ch emxem cho bi t, i vòng các ng l n, xu ng ch b n th2nh, qua ng Ca ti na, lên nhà th ,vô c a s thú, ra mé sông xem tàu hàng, i n g n t i r i tr l i c u ông Lãnh do ngã C uKho, Ch Quán mà vô ch L n. Ghé m t cao lâu l n n c m t i r i tr v Sài Gòn i th ngqua Catina xem hát bóng, n g n 12 gi khuya m i v ngh . Sáng b a sau bà x p Marc i xe h i riêng c a bà xu ng th m Quí. Bà là ng i Vi t, tu iã b n m i l m mà s c v n còn p. Bà c ng son ph n nh các bà khác, nh ng d i màiúng u, nên ra v thanh nhã ch không l l i, y ph c sang tr ng nh ng s c x o ch không

loè lo t. Bà Marc th o i, bi t ng i, l i có tánh bãi buôi vui v , b i v y Quí gi i thi u cô H ng

i cô M cho bà bi t nói r ng bà mua hàng giùm hôm n r i em v Càng Long th may thmay không th may h t c, nên a hai cô lên ây c y bà d t ra ti m may quen mà m n

t may giùm cho khéo mà c ng cho mau. Bà s n sàng ch u li n. Nh trí khôn ngoan b t thi pa bà nên bà m h t m y gói hành mà coi l i, bà ch cái t t cho hai cô hi u, bà nói chuy ni hai cô trong m t lát thì hai cô yêu bà li n, không còn b ng nghi ng i u chi h t.

Nghe ng i Pháp thay m t v i th y ký l i làm vi c, Quí xu ng t ng d i nói chuy n v ing i ó m t chút r i tr lên, thì th y bà Marc v i hai cô nói chuy n vui c i cùng nhau,

ng nh ch em quen bi t ã lâu r i v y. Bây gi m i tính t i vi c i m n may . Ba Marc kêu b i bi u ôm h t các gói hàng em bên xe bà. Bà m i hai cô i chung v i bà.Còn Quí v i Sen i xe riêng theo ng ti m may mà may hai áo dài c a hai ng i và mayáo r ng cho Quí luôn th . Bà nh còn ph i may cho m i ng i m t ph n hàng tr ng ng b n

i áo dài. Bà nói xu ng ti m h có hàng r i t luôn cho may. Xu ng t i ti m quen c a bà Marc ch M i, Quí xin th o Quí và Sen tr c ng haianh em còn ph i i t tây cho Sen. Th o r i bà Marc bi u Quí i âu thì i, bà lãnhhai cô, bà t may o r i bà s a v .

Quí em Sen qua Ca-ti-na t may cho Sen m t b n xám, m t b ga-b c- inh tr ng,i hai b tr ng. Quí còn mua cho nó hai ôi gi y da, mua s mi, mua -gát, mua nón

tr ng nón n cho b v n. Sen vui s ng vô cùng, nh l i b a anh m i v , mình l t l t v ianh thì n n n h t s c.

t Sen i d o Ca-ti-na, Quí ghé tiêm vàng mua hai chi c cà rá nh v i hai s i dâychuy n có ay dông nh n h t xoàn cho M và H ng eo ch i.

n 11 gi Quí v i Sen tr v nhà mà hai cô v n ch a v . Quí ng i nói chuy n v i ng iPháp, gi m y cu n s ra xem, n 12 gi m i có xe c a bà x p vô sân.

Ng i Pháp i lý ó v i th y lý ra v , Quí th y H ng v i M b c vô, còn xe bà x pthì quanh ra ngõ, thì h i: “ Bà x p v luôn, bà không vô nhà hay sao?”

ng c i mà áp:- không có bà x p. Bà bi u ng i con gái l n c a bà a hai ch em tôi v ây.- Con gái l n âu mà a?- i s m m i t may xong r i, bà d t ch em tôi l i m y ti m bán hàng coi ch i r i

bà m i lên nhà bà cho bi t nhà. Bà cái nhà nh mà ng quá.- , xóm ó kêu là t H . Té ra hai ch em có lên nhà bà Marc r i. V y mà chi u nay

i tính d t lên th m bà ch . Lên tr n có th y 3 a con c a bà hay không?- Có. Bà có kêu ra trình di n c ba cô.

- Cô M ti p mà nói:- Ba cô m c m l ch s quá. Nh t là cô l n h n h t nói chuy n d th ng l m. Cô

ó ng i xe a tôi v h i nãy ó.- , Jeanne d th ng l m, h c gi i n a.- y à? Bà m i hai ch em tôi chi u n c m v i bà.- Ch ch u hay không?- Hai ch em tôi d c d c. Bà nói không bi t nhau thì thôi, ch bi t nhau r i thì là ch em,

ng ái ng i gì h t. Bà bi u ch em tôi coi bà nh ch ru t trong nhà v y. Lên ây cón dùng vi c gì c nói cho bà bi t ng bà giúp cho. M i bi t l n u mà ng i thi t

là t t , không làm ki u làm cách gì h t.- Tôi ã nói lên Sài Gòn thi u gì ng i quen, mu n v t gì c ng có ng i lo cho. c

m, hai ch em c làm quen ch i v i bà Marc i. Bà bi t u l m. Không sao âu màng i.

- ch ng x ng v i nhau quá. Ông x p vui v , mà bà c ng v y. Bà nói 5 gi chi u bàxu ng r c hai ch em tôi i Ch L n ch i. T i v nhà bà n c m r i i coi hát c i

ng v i bà. Ch ng vãn hát bà a v .- c. C i ch i v i bà. i v i mình bà c ng nh ng i trong thân. ng làm vi c

i tôi. Tôi tin c y ng l m. Mà áo qu n t may xong hay ch a?Cô H ng ti p mà áp:- bi u hai b a l i b n th r i ch ng b n b a n a thì may xong h t.- y thì trong m t tu n l mình v c. M t tu n cho ch em bi t h t Sài Gòn Ch

n. may cho Sen r i tôi ch h t lên v n cao su c a tôi ng i cho bi t.Anh b i ra b m cho hay c m ã d n xong r i. Quí móc túi a cho hai cô m i ng i m t

chi c cà rá v i m t s i dây chuy n bi u eo th . Hai cô eo r i. Quí d t l i ng tr c t mng l n nh m coi. Hai cô chúm chím c i.

n c m r i Quí vô phòng mà ngh . Hai cô v i Sen lên l u, m c bàn lu n v c nh náonhi t c a Sài Gòn, v s r c r c a nhà hàng, v trang hoàng c a r p hát, v tàu to tát, v xe

p dìu, v bà x p Marc bãi buôi, v con c a bà ng ngh nh, ba ng i c tr m tr khen ng i, nh c nh vui c i, không thèm ng tr a, mà c ng không thèm n m ngh .

Lên Sài Gòn M th y àn bà con gái, t già chí tr u trang m bóng láng, qu n áonh bao. n x hai cô m i r nhau t m r a cho s ch s , chãi g cho v vang, r i thay ,

eo n trang mang giày m i, không ph i có ý ch ng di n làm chi, k thi t là mu n làm chong i ta ng chê mình nhà quê mình dân ru ng v y thôi.

Quí lên l u th y hai cô n m c àng hoàng, h t cái v quê mùa n a, thì l y làm hài lòng.Chàng m t l y a cho m i cô m t ngàn, bi u b túi i ch i v i bà x p Marc, c y mua chogiùm m i ng i m t cái bóp c m tay nh các bà các cô khác.

Thi t qu n m gi chi u bà Marc ng i xe ra t i r c hai cô i ch i. Nh n d p Quí m i phang c y bà làm hoa tiêu lái giùm hai chi c thuy n quê cho quen l n sóng Sài Thành, k o

gió bê n c p r i ng ch m v i tàu h i tàu khói.Bà Marc vui v ch u lãnh t p cho hai cô quen Sài Gòn, khuyên Quí an lòng, ng lo chi

ti t.Cách ba b a sau, ti m ã may tr c cho Sen c m t b ga-b c- inh r i, Quí m i

i bà Marc v i ba ng i con gái c a bà i lên Xuân Tr ng n c m t i m t b a. Sen th ycô Jeanne thì mê m t, c theo nói chuy n v i m y ch em cô. Mà cô Jeanne là gái Sài Gòn, côkhông bi t nhút nhát s t sè, nên cô c ng vui v theo ch i v i Sen, không ái ng i chi h t.

ây h s m mai thì bà mai r c hai cô i th áo, i mua . Bu i chi u thì hai bà hi pi i ch i hai xe, khi i n nem Th c, khi i n c m Tây Sài Gòn, khi n c m Tàu trong

ch l n.t b a Quí bi u anh b p mau n s n, r i r nhau i hai xe lên vi ng v n cao su trên

Biên Hòa. Quí m i ba Marc qua ng i xe bên này ng nói chuy n ch i v i hai cô cho vui, Sen v i anh b p qua xe c a bà i v i ba cô gái nh theo sau.

v i H ng thu nay ch a bi t v n cao su, nên lên t i ó th y v n minh mông ch nch , mà ng x ngay th ng, cây tr ng có hàng, âu ó u s ch tr n, công vi c phân rành

, thì hai cô ng c nhiên, kh ng khi p tr c m t công phu sáng t o s nh v y.Cô H ng v i cô M i theo bà Marc mà xem v n, H ng nói nh v i M : “ Ng i làm

cu c ch v n nh v y nên s m cu c nhà Trà Vinh nh v y, ngh c ng ph i”Còn Sen i theo ba ch em cô Jeanne mà ch i phía khác, khi ng rù rì d i bóng cây,

khi i th n th trên ng th ng, ban u còn s t sè, l n l n r i vui v thân yêu, ng i yêu s cp th n tiên, k yêu l i quên ch t phác.

Ng i Pháp coi v n l ng x ng lo ti p ãi ông ch , mà còn ph i ch công vi c làm choông xem. Ng i Pháp v i Quí m c b n r n v ph n s nên ph i cho ám àn bà v i s p trem t do vui ch i trò chuy n.

n c m tr a r i, Quí v i m y bà con m i lên xe tr v Sài Gòn. M v i H ng r t vuilòng mà c th y v n cao su, mà c ng r t kính ph c công c a ng i m r ng mà t othành m t cu c kinh dinh n ám tr m m u t nh v y.

Quí Sài Gòn cho hai cô vui ch i t i tám b a, ti m may m i giao qu n áo t may.Quí em hai cô v i Sen lên nhà bà Marc t gi mà v Trà Vinh. Quí ân c n m i bà v i ba cônh ch ng ám c i th nào c ng ráng xu ng Trà Vinh ch i ít b a.

Cô M và cô H ng lên xe i v , hai cô c bi t nh ng vi c thu nay nghe nói ch ath y, c th ng th c nh ng th cao sang, nh ng c ng xinh p thu nay ch a h dám m

c, b i v y hai cô r t mát d , r t hài lòng. Cô M c khen bà x p Marc thông th o mà hôngkiêu c ng, cô nói lên Sài Gòn mà có bà d t i ch i thì không s gì h t.

Quí nói trong nhà ã có hai chi c xe, trên Sài Gòn l i có nhà s n cho mà , v y h bu nthì l y xe lên Sài Gòn ch i n m m i b a cho ã r i v .

nói sau có i n a thì m i luôn hai bà dì i ng cho hai bà bi t c nh thú Sài Gòn v ing i ta.

Trong lúc ba ng i ng i phía sau nói chuy n thì Sen ng i tr c gió ph t ph i mát m , m tnh m lim dim, trí t ng nh hìng dáng cô Jeanne, nh mi ng cô c i có duyên, nh ti ng cônói ng t x t.

Ch ng V(23)

tu n nay, vùng Càng Long, cái tin n ài c t s d i Trà Vinh do v n c a Phann Quí, con trai B i bái T n, ch không ph i c a ông nào nào xa l . Tin y phóng ra r t mau

mà c ng r t m nh, làm cho d lu n sôi n i xôn xao vô cùng. T ngoài ch vô m y p tronggi ng, i t i âu c ng nghe ng i ta bàn lu n v chuy n c a Quí tr v làng m y tháng naycu c t phát v n, n m c lang thang, làm cho ai c ng l n t ng nghèo hèn m t r p, té raanh ta giàu quá xá, giàu không th t ng t ng.

Có th nói hôm tr c lên Sài Gòn mua em v hai chi c xe h i m i tinh h o, vô uchình ình trong sân ông B i bái, r i r n r i v nhà m i d i Trà Vinh.

Ng i khác nói cách m y b a tr c Quí ch ch em v i con gái dì Ba Th i i Sài Gònch i, xe i ngang ch Càng Long, ai c ng ngó th y.

Ng i khác n a l i nói thêm r ng Quí s a so n c i cô H ng, là con c a dì Ba Th i,nên em cô n v i cô M lên Sài Gòn ng may . Chuy n ó ch c ch n nh m t v i m t làhai, b i vì dì Ba Th i c ng nh cô Ba Mùi em hàng ra ch m n th may áo may qu n nglàm l c i, hai ng i ã nói thi t m i vi c cho ai n y hay bi t.

d có s xôn xao bàn lu n nh v y là vì hôm n Quí ch H ng, M v i Sen i SàiGòn, khi xe i ngang ch Càng Long có nhi u ng i ngó th y r i n tr a l i có Ba Th i v iBa Mùi ôm hàng ra ch m n th may áo may qu n. Ng i quen g n h i bà mua hàng âumà m i bà may t i hai áo hai qu n còn h i s m m i Quí i xe c a ai mà t t quá nh v y.

Ba Th i v i Ba Mùi ngh Quí ã ch ng m t thi t, không c n gi d ng n a. Hu ng chiQuí i theo làm b i cho ông La-Co, vì ham h c nên ông th ng yêu; ông em v Pháp ôngcho n h c thi u b ng K s , ông nh n làm con nuôi, r i ch ng ông ch t ông s nghi pcho Quí h ng, vi c nh v y làm vinh di u cho Quí ch không x u h gì mà s ng i ta chê

i nên ph i gi u gi m, Dì Ba Th i, nh t là Ba Mùi nói ngay ra h t cho ch em nghe,vì v ynên thiên h m i hay mà bàn tán kh p m y làng An Tr ng, M C m, M Tr ng, Tr ng

nh.n b a Quí v i m y ch em v xe ch y ngang ch Càng Long, ng i ta th y r i kêu

nhau ch ch mà nói n a. Xe vô sân, chú Ti n ngó th y, chú ch y ra mà m ng. Chú th y c uSen n m c nh ông hoàng, thì chú chúm chím c i, coi b chú c ý l m.

Quí d n Ba Mùi s a so n r i m t chút n a có xe lên r c xu ng Trà Vinh n c m và nóichuy n ch i,vì bây gi xe ch t i m t l t không ti n. Chàng d n chú Ti n nhà coi nhà, cho Ba Mùi v i cô M d i Trà Vinh ít b a ng s p t ám c i. Chàng cho chú hai

i ng b c ng nhà mua tôm cá mà n, rôi cùng v i ch em lên xe vô ngã ba Su i C ncho dì Ba Th i hay áo qu n ã may xong r i h t, Quí c ng xin dì Ba s a so n ng chút n a

có xe tr lên r c dì xu ng ít b a mà lo ám c i, có ch u nhà coi nhà thì ch ng cóu chi mà lo.Xe Quí i không y m t gi thì qu có chi c xe en lên r c Ba Mùi v i Ba Th i i n a.Vì Quí ã ánh dây thép cho ông Marc hay tr c nên ông d y b i b p s p t d n b a n

tr a này s n sàng mà ch Cô H ng v i cô M g p ông Marc thì m ng r . Khoe ã quen v i bà Marc r i, khen

bà t t , khen bà a con bà p d thong, r i còn nòi bà có h a ch ng nào ám c i bà sem con xu ng ch i ít ngày.

Trong b a c m M và H ng ti p n i nhau mà thu t chuy n Sài Gòn Ch L n khôngt, khoe c i d o kh p ô thành có th y nh ng ng i nhà l n nh , có n c m Tâym t

Tàu, có coi c i l ng hát bóng, có i Xuân tr ng tTh c, có i vi ng v n cao su, v n r ng l n minh mông g n b ng m t làng, cây

tr ng giáp h t, dân làm công c ngày, có x ng xá th ng b ng, âu ó d n d p s ch s .

Câu chuy n còn ti p luôn bu i tr a ó không ngh , M nh c nh m y m con bà x pMarc, H ng c i mà nói b Sen mê m t cô Jeanne, mà cô này thi t l ch s l i d th ng,nên v ch ng ông Marc ch u g cho Sen, thì nên c u mà c i

Cô M tr môi mà nói cô Jeanne h c gi i l i p nh tiên nga, còn Sen l i quê mùa l it nát, không c chuy n cao xa nh v y.

Dì Ba Th i nói: “không h i gì. m con bà x p xu ng ây, tôi d ý th coi, n u connh ng tôi ng ra làm mai cho”.

n x Qúi m i hai bà hai cô ng i n bánh u ng trà Qúi m i nói:”qu n áo và n trangp xong r i. Bây gi nên tính n ám c i cho r i ng tôi r nh lo nhi u vi c khác. tôi ý c a tôi ã x p t cho hai dì nghe, chánh th c tôi là k s La-Co, thu c qu c t ch pháp,

theo pháp lu t thì hôn thú c a tôi Sài Gòn v xã Tây l p, còn l c t nh thì v Tham bi nch t ch t nh l p.

Khai sinh khai t ôi bên tôi ã xin sao l c s n r i. V y sáng mai tôi s n p cho Thambi n ng b cáo bát nh t r i nh ngày l p hôn thú. Theo phép ng hôn thú ph i có haing i làm ch ng. V àng trai tôi nh th y nh t V nh ng ch ng giùm cho tôi. Còn bên gáitôi mu n c y ông x p Marc ng ch ng. Dì Ba v i em ngh coi có c không?”.

Dì Ba Th i nói:” c l m ch . N u ông x p ch u ng làm ch ng giùn cho con H ngthì quí bi t ch ng nào”.

Qúi nói ti p:” h tôi c y thì ông ch u. Vì tôi là ng i vi t mang tên pháp, nên l c iph i làm l h n h p, ch không ph i làm theo t c truy n c. V y b a c i thân t c hai bên

i dâu r bu i s m m i ó ph i h i hi p t i nhà tôi ây. G n 9 gi thì lên xe i h t vào tòang l p hôn thú. Mà s m mai b a ó hai nhà trên Càng Long c ng m i ít ng i bà con

n s n trong nhà và c ng n u ít mâm d n s n trên bàn th . H hôn thú l p xong thì h t th yoàn xe ch dâu r , sui gia v i ch ng i th ng v Càng Long ng dâu r làm l bái tng bên trai r i qua bên gái, c ng nh trình di n v i ông bà cha m hai bên. L xong thì

dâu r v i h hàng nh p l i n chung m t b a c m t i nhà th c a tôi. Mãn ti c thì bà con haibên lên xe i h t xu ng nhà l n d i này ng d ti c c i tôi s ãi t i b a ó. Nên xe ch

t l n không h t thì ch y lên xu ng ch nhi u chuy n vì tr n bu i x ó có nhi u thì gi ,không n n i tr mà s . ”

Di Ba Th i h i:- Con x p t nh v y tè ra không có r c dâu mà c ng không có a dâu?- Th a không. Hai h nh p chung l i ây ng i l p hôn thú, r i c ng nh p chung v

bái y t t ng hai bên. N u mu n bu i m i r c dâu a dâu ng làm l t ng,i chi u s i l p hôn thú c ng c. Nh ng làm nh v y thì th t công t i hai bu i,i bu i s m m i ph i nhóm h hàng ông, r i ãi trên Càng long, nhà tr t h p b t

ti n. Vì v y nên con tính chi u b a c i ó con làm m t ti c l n t i nhà d i nhà n y.Con m i h t th y nh ng ng i quen bi t thu này trên Càng Long xu ng ây d ti c.Con cho nhi u xe h i tr c s n bu i chi u ó mà r c khách, ai mu n i thì r c h t,ch ng mãn ti c c ng có xe a v .

- i h t, nhu h i c tr m thì làm sao?- i bao nhiêu c ng c, càng nhi u càng t t, còn tính m ti c t sáu gi chi u t i

sáng b a sau, con ãi n u ng luôn, cho bà con quen bi t vùng Càng Long vui ch ii v ch ng con m t b a.

- Con không tính m i khách Trà vinh hay sao?- i b a khác. Ti c ãi b a ó là ãi khách Càng Long v i bà con hai bên mà thôi.

Con ngh m t b a r i b a sau n a s có m t ti c khác t ch c ng ãi khách xa l .Khách quí h n h t là quan Tham bi n ng l p hôn thú. Con s m i các quan Pháp vàNam trong t nh, m i m y b n k s công chánh h c m t l p v i con, m i ch m yhãng con có hùn, m i m y ng i thay m t cho con coi các s . Ti c y mãn r i thình y m c ng vui ch i sáng êm.

- Nh y m là sao?

- Ch ng ó thì dì s th y.- ãi t i hai ti c ch c t n hao d l m.- -Nh n d p con c i v , con khánh thành luôn t ch c La-Co cho thiên h bi t, b i t n

hao chút nh không h i gì.- Con li u coi th nào ph i thì con làm. T i này có bi t gì âu mà bàn cãi.- Sáng mai con xu ng toà b tính vi c l p hôn thú. H nh ngày c i ch c r i thì con

in thi p mà m i khách. Hai dì d i này ch i v i con. Hai cô c ng v y, ng bàntính công vi c mà làm cho ám c i c r ràng.

- Hai dì v ng lo s a so n nhà c a ch .- Không c n. Còn vài b a t i ám c i s v . Mu n ng i quét trong ngoài cho s ch s

y thôi, kh i s a so n chi l m. Còn n u thì c ng mua m t con heo r i chia hai màkho n u. ãi bà con m y ng i không c n làm rình rang. M n vài ng i l i xóm ph

u thì xong. Mà qu n áo c a hai dì ã may r i ch a?- Áo may r i h t. Còn m y cái qu n th h a chi u nay r i.Quí h i Ba Mùi có m n may cho chú Ti n hay ch a. Ba Mùi nói b hàng may

i. Còn v i m i r i m t cái áo.Nh c t i qu n áo dì Ba Th i m i bi u H ng v i m b n th m i coi m i th Sài

Gòn may khéo t i b c nào.Hai bà v i cô d t nhau vô phòng coi áo qu n.Qúi v i Sen i xu ng t ng d i. Quí giao cho Sen m t cái phòng riêng, Sen so n h t qu n

áo giày nón mà vào t r i gi chìa khóa riêng ng t do vô ra cho ti n.Sang b a sau, Quí c y ông Marc b a c i ông ng ch ng giùm cho bên gái. Ông s n

lòng ch u li n. Qúi xu ng th m th y nh t V nh thu t rõ ý nh c a mình v i cách th i thoáia H ng cho th y nghe.

Th y l y làm vui lòng mà c th y m t cô gái quê bi t xét ng i ta, bi t th ph n khôngham giàu sang m t cách mù quáng, nh k háo danh háo l i. Th y nói Quí có m t ng i vnh v y tuy không có tài mà giúp s c hay giúp trí cho Quí v nhi m v , song có c lo b

i tr cho Quí kh i nh c trí b n lòng th thì Quí c ng c h ng h nh gia ình r i vui lòngmà gây h nh phúc cho xã h i. V y thì c i cô H ng c l m, v a áp ngh a n ng tình dài,

a t o h nh phúc t trong ra ngoài, kh i ph i thi u s t ch nào h t.Quí c y th y ch ng giùm trong hôn thú v phía bên trai. Th y s n lòng ch p thu n và h a

Quí mu n gì th y s giúp cho c th y.Quí t in thi p m i khách d hai ti c khác nhau, khách Càng Long d ti c chi u th n m

thì thi p m i in Vi t ng , còn quan khách m i d ti c t i th b y thì thi p in ch Pháp.Quí h i Ba Th i v i Ba Mùi mà l t s biên h t bà con cùng ng i quen bi t vùng Càng

Long ng g i thi p m i. Quí g ch trong thi p b a th n m t b n gi chi u luôn luôn có xeu m t chi c t i ch Càng Long và m t chi c t i ngã ba Su i C n r c khách cho t i b y

gi t i. Ch ng mãn ti c c ng có xe a khách v . Quí tính nhà có chi c xe c cho ôngMarc dùng ó v i hai chi c xe m i. B a ó có xe bà Marc xu ng, m n xe c a bà và m nthêm vài xe lô ca xông n a thì a r c, vì m i h ng ch c tân và c u trong hai làng M

m v i An Tr ng cùng nh ng ng i thân thích c a hai nhà c ng h t ch có tám ch cng i, ch không nhi u h n.

Còn t ti c thì t i th n m t cho cao l u Ch L n xu ng n u, t m i hai bàn m i,bàn m i ng i, ng cho bà con trong nhà ng i n a, khuya ãi khách m t ti c ngu i n a

i m i a v . Ti c ãi quan khách t i th b y thì t cho nhà hàng Sài Gòn n u, n r i nh ym ch i n khuya ãi ngu i n a r i m i tan.

Ông Marc vi t th d n v con tr a th t ph i xu ng t i ch i n tr a chúa nh t m icho v .

Ba Th i v i Ba Mùi th y công vi c s p t xong r i c òi v ng d n d p nhà c a, Quíph i cho xe a hai bà v i hai cô và Sen v ng s a so n. Quí a ti n mua heo và mua

n u n, c n d n sáng th n m xe lên thì r c h t th y ph i xu ng s m ng có thì gi thayi áo qu n và hai cô ch i g m trang ng d l l p hôn thú. .

ng v i M qu n áo m i hay l i h t ng th n m tr xu ng r i s b n. ôi vòngnh n h t xoàn c ng l i, m i cô ch eo ôi bông, s i dây chuy n v i chi c cà rá mà v .

v i H ng tr v Càng Long, chòm xóm t i th m n m n p. Sen b n Tây thi tp i ra ch ch i làm náo ng thêm n a. R i t i thi p m i s ti c t i th n m, có xe h ia r c, thi p ký tên “ K s La-Co, tr c g i là Phan V n Quí “ i thôi! R n r n náo nhi t,

vì ng i bi t chuy n ai c ng có thi p m i s ti c dám c i h t, nên m ng r r nhau i h t, icho ông ng vui ch i, có xe r c r i xe a v , s gì mà không di.

Chi u th ba Quí v Càng Long th m coi hai nhà d n d p th nào. Sen nghe nói b a sau có bà Marc v i m y con xu ng thì mu n theo xe xu ng Tra Vinh. Quí nói chi u th t s

cho xe lên r c H ng v i M xu ng n c m v i bà Marc, v y Sen ch b a sau s i v i haich .

Thi t tr a th t xe c a bà Marc xu ng t i v i ba con, r i b n gi chi u Quí cho xe lênc cô H ng v i cô M . Ba Th i v i Ba Mùi bi u hai cô luôn d i Trà Vinh ng sáng

hai bà xu ng ti p, hai cô i, Sen i theo. v i H ng g p bà Marc m ng r vô cùng, c ng nh Sen m ng g p cô Jeanne v i hai

em c a cô.n c m t i r i m y ng i àn bà lên l u mà s a so n qu n áo. M y ng i nh d t nhau i

ch i ngoài sân, nhìn bóng tr ng l m , h ng ng n gió ch ng m t m .Quí v i ông Marc ng i trong sa lông s p t các xe ng sáng i l p hôn thú r i i luôn

lên Càng Long l bái t ng.Sáu gi sáng cho m t chi c xe lên Càng Long r c Ba Th i v i Ba Mùi.

y gi cho m t chi c xe khác i r c v ch ng th y nh t V nh.Chín gi i l p hôn thú, Quí m c âu ph c, cô H ng kh i m c áo r ng

l p hôn thú xong r i, Ba Th i, Ba Mùi, M và Sen i tr c v Càng Long ng s aso n. M y chi c xe khác ghé nhà ng Quí thay mà m c áo r ng ngoài r i m i i m t

t theo sau.Ai ng i xe nào thì Quí s p nh v y:Dâu r i xe xám m i.Ba Th i v i Ba Mùi i chi c xe en m i.

và Sen i chi c xe c trong nhà. ch ng th y nh t V nh i m t chi c xe lô ca xông. ch ng ông Marc i chi c xe nhà c a bà m t xu ng.

Quí d n ông Marc t ng sáng ph i i kêu hai chi c xe lô ca xông cho s n, m n luôn haii b n gi ng chi u ph r c khách Càng Long và khuya mãn ti c a khách v .

i vi c c a Quí li u nh thì sáng th n m thi hành nh v y. G n b y gi xe r c BaTh i v i Ba Mùi v t i. G n b y gi r i xe r c v ch ng th y Nh t V nh c ng lên t i. Haichi c xe lô ca- xông láng bóng c ng ã t i u s n ngoài sân.

h i khuya bà Marc giúp trang m cho H ng v i M , nên lúc khách t i thì hai côph v i Quí ra ti p khách.

n tám gi ch khách n lót lòng, r i thi u m i n m phút n a t i chín gi , thì h t th ylên xe xu ng Toà b . Ai ng i xe nào y nh Quí ã nh tr c.

l p hôn thú xong r i, oàn xe tr v . Xe c a Ba Th i v i Ba Mùi và xe c a M v iSen i luôn lên Càng Long. Còn b n xe kia thì ghé l i nhà l u cho Quí thay , m c qu cph c, và v ch ng b n áo r ng, r i m i ti p nhau m t oàn lên Càng Long bát y t t ng

Ng i trong làng trong xóm ch c s n tr c ti m dì Ba Th i c ng nh tr c nhà th i ôngi bái T n en ngh t, ón xem dâu r ra m t giàu có sang tr ng b t ng .Trong m i nhà u có vài k lão v i n m sáu àn ông và àn bà thân thích ng i s n màc h và ch ng ki n cho dâu r ra m t cha m ông bà. Làm l ngoài nhà ông B i bái r ii lên xe vô làm l rong nhà dì Ba Th i

bái xong r i, dâu r v i hai h nh p nhau ra nhà ông B i bái dùng b a c m tr a. Ngoàisân sáu chi c xe h i y hai làng, ng i ta chen nhau ng coi ám c i l n c a ông K s

i con bà quán.Quí th y ng i ta coi ông m i ra m c a vui v t l i cám n anh ch em n m ng cho

ch ng m i c i và tuyên b r ng d u không có ti p c thi p m i lên xe mà i, t nhiên ch ng Quí ã s n lòng ti p ãi. Ng i ta hoan nghinh v tay la ó. Chú Ti n m c b

hàng ng m t bên Quí ch c i.Ti c mãn dâu r h hàng hai bên lên xe tr v Trà Vinh, h n v i khách chi u s g p nhau

a.Chi u b a ó, tr c b n gi , thì có xe h i u ba chi c t i ch Càng Long và ba chi c t i

ngã ba Su i C n.ng ch c và bà con anh em Càng Long phân t t p lên xe ng i n ám c i n m

p. Ông H ng qu n, ông Ch T , H ng b Hen, th y phó, Th y Ba, Sáu Tr , v ch ngng qu n , Cô N m, thím th hai, H ng nhì Uùt, Phó H ng hào li m, Tám Th m,

Trùm Sóc u có i m t. có xe nào r c khách v t i, b t lu n là khách h ng nào, thì Quí, H ng, M , Sen y

ph c sang tr ng, hai cô l i eo xoàn chói sáng, ng ra t i ngoài th m mà ti p r c khách.Khách mu n ng i âu thì tu ý, mu n dùng th r u nào thì c ch cho b i rót cho. Ai mu n

i xem nhà c a, thì Sen d t i, t d i lên trên c phép xem cùng h t.Th y nh t V nh v i ông Marc ng i sa lông gi a mà nói chuy n v i m i ng i, không

phân th p cao hay l n nh . Ai c ng kính ph c Quí h c l c n b c K s , giàu sang nng tri u phú, mà không quên ngh a c tình x a, không khinh r ng i nghèo, không làm

cao v i H ng ch c.n 7 gi r i, Quí m khách ã h n m t tr m, mà th y xe nhà v không, h t có khách

i n a m i m i nh p ti c. V ch ng Quí v i Ba Mùi, Ba Th i, M và Sen phân nhau m ing i ng i m t bàn mà ãi khách.

Ti c c i vui c i h n h vì thu nay ch a t ng có dân làng mà c h u ãi nh v y.Ch ng mãn ti c, Sáu Tr m i ng d y thay m t cho anh ch em Càng Long t l i khen ng iQuí có chí l p thân, nh ham h c nên thành công m mãn. Anh nâng ly r u mà chúc cho vcho v ch ng Quí tr m n m b n v ng tóc t , m t c a ông v y con cháu.

Th y nh t V nh ti p mà chúc cho v ch ng Quí do ch tìnhch ngh a mà t o thành ngchí ng tâm, duy trì h nh phúc gia ình r i kéo dài ra làm h nh phúc xã h i n a. Nh n

p th y t l i khuyên em cháu tr tu i nên noi g ng c a Quí mà l p thân. Mu n nên ng in ph i kiên nh n, ch n thành, nghèo ng n n chí, giàu ng ham ch i, c th ng ng i

nên giúp ng i, ng ghét chúng mà c ng ng s chúng.Sau h t Quí ng d y cám n h t th y khách l n nh t ng tình nên n chung vui hôm

nay. Chàng nói ngay ra r ng th y nh t V nh là ân nh n th nh t c a chàng, vì nh th y d y ung úc tánh tình nên chàng m i bi t c x ngay th ng l y s ham h c l p thân, nh v y

mà ông La-Co th ng yêu ti p d y và giúp s c cho chàng h c c. Chàng nh n ông La-Colàm ân nh n th nhì c a chàng. Chàng ph i lãnh mang tên c a ông n áp ngh a n n,mà c ng nh n danh ông c u v i tr m coi và giúp cho con nhà nghèo thông minh, s n chíham h c, có th i h c n cùng ng t o nh n tài cho t n c. Mà d u mang tên gì d u có

c ti n bao nhiêu, chàng c ng không th quên chàng, là m t công dân Vi t Nam, lãnh c at ng i Pháp thành tâm thân Vi t, cái nhi m v cao quí là giáo hóa con nhà nghèo Vi t

Nam, giúp cho h ng ng i y thâu th p tài ngh Pháp, h p th t ng, ng leo lên ài v nminh mà ng cùng v i các dân t c khác trên m t a c u này.

Ti c mãn r i mà ch khách v n còn dan díu, àm lu n ch i n n a êm, n thêm m tti c th t ngu i v i bánh mì n a, r i l n l t xe m i a khác v t t p n 3 gi khuya m i

t.Khách ra v ai c ng vui lòng, mà ch nhà cùng các nh n thân l i ai c ng v a ý.

Khi vào phòng thay mà ngh cô H ng c m xúc c c m, nên cô a n c m t mànói v i ch ng:” Thi t em không dè em c h ng h nh phúc l n nh v y, b i v y em long i quá. ”

Quí c i mà nói:” Em c thành tâm giúp cho qua làm tròn nhi m v c a ông La-Co phúthác, thì h nh phúc c a em áng h ng. Em ch ng c n ph i lo ng i chi h t.

Qua b a sau bà Marc r Ba Th i v i Ba Mùi i Ba ông coi bãi bi n ch i cho bi t. Quíbi u l y hai chi c xe mà i ch i, m t chi c ch m y m con bà Marc. còn m t chi c ch BaTh i, Ba Mùi, M và Sen. V ch ng Quí v i ông Marc ph i nhà ng s p t cu c ãikhách t i th b y.

Sáng th b y m y bà con i ch i bên Ti u C n và M t B c n a, thành ra Ba Th i v i BaMùi c ng m n tánh n t ôn hòa vui v c a bà Marc nh cô M cô H ng

Ti c t i th b y có các quan Pháp Nam trong t nh d : l i nhi u ng i Pháp Sài Gònng xu ng và có em m theo. Bà Marc ph i giúp cô H ng ti p khách. Mãn ti c r i khách

nh y m ch i n hai gi khuuya m i rã mà v .Sáng chúa nh t, n lót lòng xong r i bà Marc nói ám c i xong r i, nên bà v . Ông Marc

ng xin theo xe v v th m nhà ít b a. Quí cho ông Marc v ngh m t tu n, nói r ng lúc nàychàng nhà mà ngh , nên chàng th cho ông mà ch ch ng cho h làm công vi c c.

Xe c a v ch ng ông Marc i r i, dì Ba Th i m i nói:” Con gái l n c a bà x p ng quá,tôi th y nó ng ch n v i cháu Sen; tôi mu n làm mai ch i. Tôi nói th nó mu n có ch ngTrà Vinh hay không? Nó h i v y ch ch ng là ai? Tôi ch cháu Sen mà nói n u nó ng cháuSen tôi làm mai. Nó c i ng t r i nói nh v y:” Anh Sen không n h c, mà c ng không bi tlàm ngh gì h t. ng làm v nh r i nh b con ch t ói hay sao? Xin bà bi u nh h c cho có

t ngh nghi p mà nuôi gia ình c r i s c i v . “ Tôi nghe nói nh v y tôi th i lui “.Quí nói v i Sen:” Em th y hay ch a em Sen? Con ng i không n h c, mà c ng không

ngh , thì b ng i ta khinh r nh v y ó. Lúc nh em không c n h c, c x n b n theo m ytr ng gà r i i ch i l u linh, bây gi làm sao mà c i v cho em c. Tr c không lo sau

y ph i h i là v y ó “Sen gi n mà nói:” Em s i h c. Xin anh ba giúp cho em h c ngh th máy i “Quí c i

mà nói “ th ng th ng coi”Ba Th i v i Ba Mùi òi v ng d n d p nhà c a.Quí t ý mu n gom h t v d i này chung m t ch cho vui, ti m c a Ba Th i thì giao

cho ch u buôn bán ti p, còn nhà th ngoài này thì giao cho chú Ti n gìn gi ch ng nàocó ám gi s v lo cúng quãi.

Ba Th i không ch u, nói ngã ba Su i C n quen r i, không ành b i. dì v ó v iu cho thong th , n m m i b a có nh thì xu ng th m con r v y thôiCô M c ng òi theo Ba Mùi mà v . V ch ng Quí c ng quy t không cho, nói r ng t

nh t i gi ch c c kh lung quá, bây gi ph i d i này ng h ng thanh nhàn sungng. Cô M nh t nh v vì d i n y ch c nh nhà l m, l i Ba Mùi m t mình qu nh

hiu t i nghi p, Cô nói thà cô tr n r i cô lên, xu ng th m ch i mà thôi.c ch ng ã v ch ng Quí ph i xuôi theo ý ch , song bu c ph i m n ng i i ch n u

n v i m t ng i ph v i chú Ti n mà gieo tr ng, l i h b a nào có xe r c thì ph i xu ngch i ng ch em sum hi p.

Còn Sen thì Quí bu c ph i luôn d i này cho Quí d y d . Mà thi t Sen c ng khôngmu n v Càng Long, b i vì v ó không có vi c gì làm, r i bu n th i ch i b y b , d ukhông h thân thì c ng vo ích.

n x mát Quí bi u Sen kêu tài x em xe ra r i Sen a hai bà v i cô M v CàngLong.

Quí v i H ng a hai bà m v i ch lên xe. Xe ch y r i Quí c i mà nói v i v :” ChHai rõ ràng có Ph t tâm. T nh n gi ch b bà m gh ày h t s c, mà ch v n m nyêu, không phi n, không ghét. N u không có lòng t bi thì làm sao mà c v y ph i khôngem?”

ng nói:” Thi t v y. V ch ng mình ph i kính, ph i yêu ch , ph i làm cho ch vui van nhàn, ng tr nh ng n m ch ch u au kh “.

ch ng k vai nhau i vòng tr c sân mà ch i.

Ch ng VI(24)

Qua n m sau.m này c ng nh các n m tr c, t gi ng h n tháng m i m t thì ai c ng lo gieo

i ng h u g n T t bán cho h hàng mua ng ch n m y ch mà bán l i.Bu i s m m i cô M i m t vòng v n mà coi chú Ti n v i ng i m n tháng ph

i chú mà t i c i t i b u. Cô m i tr vô nhà thì th y ông H ng s B n trong Mtr ng ng x n x m b c vô c a.

khi cu c làm mai cho th y giáo L h h ng H ng s B n không t i nhà n a, b iy hôm nay ngó th y ông, cô M ng c nhiên, không hi u ông n có vi c chi. Tuy v y mà công vui v m i ông ng i, r i kêu cô Hai, là a nh m n sai v t, mà bi u nó nói v i

ch b p t m n c ng ch trà ãi khách. Ông H ng s ng i ngó quanh qu t trong nhà r i h i cô M :

- Bà B i không có nhà hay sao cháu.- Th a, dì tôi vô nói chuy n ch i v i dì Ba tôi trong ngã ba. Bác có vi c chi mu n nói

i dì Ba tôi hay sao?- Không có. Vì già r i nên m y n m nay bác ít i ch . B a nay có d p ra nay, bác ghé

t chút, tr c th m bà B i v i cháu, sau coi nhà c a th nào mà m y tháng nayng i ta khen nhà c t l i t t l m.

- Th a bác, c ng còn nhà c ch âu có c t l i duy có ch nào h thì s a ch a, tu b l icho ch c ch n th ph ng ông bà cha m v y thôi.

- i nãy vô sân bác có ng có nh m coi, thi t nhà bây gi cao ráo, kho ng khoái, t tn h i tr c nhi u. Hèn chi h khen c ng ph i. Còn phía bên kia l bác th y có m y

cu c m m i, ch c có làm m cho ông ph i hôn cháu?- Th a ph i. Em tôi nó m n th xây m c a ông n i bà n i tôi v i m c a ba m c a

tôi luôn n a. Th m i làm xong và cúng t m hôm mùng sáu.- c quá. Nghe nói ông k s giàu d , giàu thì lo cho t tiên nh v y là ph i l m r i.

À, bác nh ông B i v i bà sau có sanh c con trai, bây gi âu? Có v con haych a?

- Th a, nó i h c bên tây t h i n m ngoái. Nó ch a có v ,- c gi ng gì mà qua t i bên Tây?- Th a, nó mu n h c ngành ngh máy móc, nên anh ba nó cho nó qua b n cho mau, vì

bên Tây có tr ng chuyên môn d y máy móc.- Anh em th ng nhau nh v y thì Quí l m. Anh l n làm nên r i thì lo dìu d t em nh .

Còn nghe nói s ru ng M tr ng h i tr c ông B i bán cho Sáu Thi, bây gi ông k chu c l i r i ph i hôn cháu?

- Th a, v ch ng Sáu Thi mu n cho chu c nh ng con r c theo c n hoài nên em tôiph i mua s ru ng khác mà i h m i c. Em tôi nó nói s ru ng ó là d u tích

a bà già h i tr c, nên nó nong nã quy t em tr v , làm ph n h ng h a cho mcha. Nó em l i c ph i t n hao nhi u d . Khá, may ph n ru ng m i ba m u c abà ch T mua ó bà s n long cho chu c l i, nên s ru ng tr v .

- t th y c bao nhiêu ru ng v y cháu !- m ch c m u, y nh s h i bà già tôi còn,- Gi i quá … Bác ngh nh th y giáo L b y d . Ch ch n m ó th y c i cháu thì bây

gi th y vinh hi t bi t ch ng nào.- i cháu không ph i duyên n c a th y, ch ph i th y b y âu bác.- i ham ti n ham ru ng, ch duyên n gì. Bây gi cháu mu n l y ch ng, thì thi u gì

ng i sang tr ng h giành h c i.

- Thôi bác, ch ng con làm gì. Cháu có t i hai a em trai, cháu ây mà ph ng s ôngbà; ngày sau cháu có ch t thì s p nh kêu b ng cô chúng nó cúng cháu c ng c.Ham ch ng con làm chi. Cháu l y ch ng r i b dì cháu qu nh hiu c ng t i nghi p.

Ông H ng s B n u ng n c r i giã cô M mà v cô M nghi ng mu n làm mai n a,nên cô ngó theo, mi ng chúm chím c i.

Ông H ng s thi t không có ý ó. Ông n ây là vì ông nghe ng i ta n k s Quígiàu có, ã v c t nhà th l i và làm m m cho cha m ông bà àng hoàng, nên ông ghé xemcho t n m t.

Thi t qu có nh v y. Nhà c a tu b coi r t p. M m xây t t . Ru ng t ã chu c l i, cho Ba Mùi v i cô M cho m n thâu huê l i mà ph ng s t tiên.

Ti m c a dì Ba Th i bây gi c ng ã c t l i, ba c n l p ngói lòm. Trong ti m có báni hàng v i nhi u th . Cô Ði u ng mua bán, dì Ba Th i r nh i th m con r ch i mà thôi.

Còn cu c nhà c a v ch ng k s Quí Trà Vinh thì n m nay tr c sân bông hoa r c. Cây tr ng t i t t ã lên cao ch i mà thôi.

Cô nhi vi n c t phía sau ã hoàn thành. Tr m coi ã c lãnh nuôi g n t i s haitr m, s p l n thì d y d , s p nh thì s n sóc, l n nh u m c áo qu n s ch s , c n u ngno , c ch êm m, có ch ch i mát m .

ch ng th y nh t V nh c n gi a trong dãy nhà l u c t ngang ngõ vô cô nhi vi n, bàch m nom tr nh có b n cô n y tá ti p tay, còn ông ch m nom s h c c a t p l n, có hai côgiáo viên già giúp s c. Giáo viên v i n y tá phân nhau mà dãy nhà l u ó ng g n g i v itr em luôn luôn.

s La-Co ã có ch n g i qua pháp c n m sinh viên nghèo r i, m i ng i u cóng tú tài nên cho qua Pháp ti p h c m y tr ng chuyên môn v c khí, c u c ng, nông ph ,

th ng mãi. K s La-Co có t m t ng i thay m t t i nhà mình bên Paris ch m nom h c t p c a sinh viên. Nh n có ng i ó, m i g i em là Sen, qua ng s p t cho Senc, ban ngày thì h c máy, ban êm thì h c ch .

Nh cô th y nh t V nh ph trách, k s La-Co c thong th nên hay i vi ng sru ng v n, ho c lên Sài Gòn d ki m sinh viên nghèo mà có chí ham h c. M i l n Quí ith ng em cô H ng v i M theo ch i cho bi t ch này ch kia, ng m mang ki n th c.Mà lúc nào nhà thì n m ba b a c ng cho xe r c cô M v i Ba Mùi, Ba Th i ch i. Bang i này h xu ng thì mê m t v i ám tr m côi, x n b n theo bà giáo V nh trong cô nhivi n.

Lúc này cô H ng có nghén th y b ng ã tr ng r i. Quí s i xa m t m i, nên i SàiGòn hay là i vi ng s không em theo n a. Nh ng nhà thì c y m v v i Cô M thayphiên nhau xu ng ch i cho cô H ng vui.

y v y m c d u v ch ng Quí v i H ng h c th c b t ng, mà giáo d c c ng b tng, nh ng nh tình ngh a n ng ày, th ng yêu thành thi t, nên gia ình c ng m m.

nh Long tháng 10/1943CHUNG