Mediaopvoeding voor kinderen in de basisschoolleeftijd (6-12 jaar)
Nederlands Centrum JeugdgezondheidChurchilllaan 113527 GV Utrechtwww.ncj.nl
Het belang van actieve begeleiding
Vanaf de prepuberteit (9 jaar) kunnen zich specifieke problemen gaan voordoen, zoals:
• Eenobsessievebehoefteomcontacttehoudenmetvrienden.
• Hetgebruikvanmobieleapparaten(metoncontroleerbaarinternettenalsgevolg).
• Eenhangnaarmediaproductendievoorouderekinderenofvolwassenenbedoeldzijn.
• Excessiefofobsessiefmediagebruik(dooroudersvaakbenoemdals‘verslaving’).
Bij problemen gaan ouders vaak over tot een meer restrictieve begeleiding (regels en
beperkingenopleggen),waarbijdeactievebegeleiding(steuneneninspireren)inde
verdrukkingkankomen.Tochisjuistdieactievebegeleidingbelangrijk.Denkdaarbijaan:
• In de gaten te houdenhoehetmethunkindgaat.Dus:alertzijnopgedragsveran-
deringen,slaaptekort,enmogelijkobsessiefgedragmetgamenofsocialemedia.
• Praten over goede en slechte mediaervaringen,enwatdiemethetkinddoen.
Zoleerthetkindverantwoordelijkheidnemenvoorzijneigengedrag(bewustwording).
• Het kind leren nadenken over zijn mediagebruik, zodat het zelf de juiste
beslissingenkannemen(reflectie).
• Ambities stimuleren op het gebied van mediavaardigheden en zelf media
maken,zodathetkindzichcreatiefkanuiten(mediawijsheid).
Het nut van regels en grenzenWanneerkinderenvanjongsafaangewendzijndaterregelsengrenzenworden
gesteld aan hun mediagebruik, is de kans kleiner dat ze later in de puberteit problema-
tischgedragontwikkelen.Metregelsengrenzengaanzenietmindergamenof
internetten,maarwelbewuster.
Colofon
Detekstvandezebrochureistotstandgekomeninsamenwerkingmet
Mediaopvoeding.nl(dr.JustinePardoenenprof.dr.PeterNikken),oktober2013.
Ontwikkelingskenmerken bij kinderen van 6-9 jaar:• Kinderlijkefantasiewereld(monstersenengeboevenzijnreëlebedreigingen).
• Nogsterkgerichtopverhalenoverfamilieengezin.
• ‘Toneel’en‘rollen’wordenvaaknognietalszodanigherkend.
• Moeiteomtezienwatreclameis(quamedium:internetengameszijnlastigerdantv).
Ontwikkelingskenmerken bij kinderen van 10-12 jaar
• Toenemendeinteresseindebuitenwereld(hetJeugdjournaalwordtinteressant).
• Toenemendeoriëntatieopleeftijdgenoten,waardoorzeactieverwordenop
socialemedia.
• Toenemendebehoefteaanprivacy,waardoorzevakeralleenwillengamenofsurfen.
• Bewustwordingvandeverschillentussenjongensenmeisjes.
• Belangstellingvoorseks(huneersteinternet-pornozienzegemiddeldmet11jaar).
• Toenemendeinteresseinvolwassenen-tvenspannendeseries.
• Toenemendevoorkeurvoorgamesmet(vooralkomisch)geweld.
• Enthousiasmevoor‘idolen’endeambitieomzelfberoemdtewordenviamedia.
• Eerstemobieltje(steedsvakeraleensmartphone).
• Soms:startenmetzelfmediamaken(filmpjes,websites,games,apps,etc.).
tIP
s
Kinderen met ADHD of Ass
KinderenmetADHDofautisme-spectrum-stoornissen(ASS)zijndoorgaansmeer
verslavingsgevoelig;zekunnenhuneigengedragmindergoedreguleren.Het
gevenvanregelsengrenzenisdusbelangrijk,ookalshetgaatommediagebruik.
Ouders vinden het vaak moeilijk om deze kinderen van de media-apparaten af
te houden, omdat zij vaak tot rust komen als ze computeren, maar ze daarná
juistheftigereactiesvertonen.Danishetverleidelijkomhetkindmaarzijngang
telatengaan,omdaterdanminderconflictenzijn.Tochzienoudersweldatdat
geenoplossingis,vanwegedeverslavingsverschijnselendiealsneloptreden.
Gespecialiseerdeopvoedingsondersteuningkandannodigzijn.
tIP
s
Voor ouders is het een hele uitdaging om het mediagebruik van kinderen tussen 6 en 12 jaar ingoedebanenteleiden.JehebtnognietuitgevondenhoeFacebookwerktofje ontdektdatzealweermetietsnieuwsbezigzijn.Delaatsterageishetmakenvanfilmpjesvan 36 seconden, die je in het openbaar online zetviajemobieletelefoon.Veelkindereningroep8doendital,terwijloudersvaakvannietsweten.
WatkunjealsJGZ-professionaldoen?
Erissteedsmeeronderzoekbeschikbaarrondondermeerdeinvloedvanmediaop
kinderenindeleeftijdvan6-12jaar.Ouderskunnendaarindeopvoedinggebruikvan
maken.AlsJGZ-professionalhebjeechtergeenofficiëlerichtlijnenalshetgaatom
mediaopvoeding.Bovendiengaathetooknietomhetgevenvanstandaardoplossingen.
AlsJGZ-professionalkunjewelhetvoortouwnemenenoudersuitnodigentevertellen
overhoeerthuiswordtomgegaanmetmedia,inrelatietothetwelbevindenvan
kinderen.Jekuntbijvoorbeeldvragen:“Watvindtjebelangrijkindemediaopvoeding?”
“Welkeregelshebbenjulliethuis?”Oudersvertellendanwelkekeuzeszemaken,wat
erwelennietgoedgaat,waarzezichweleensaanergerenenwelkeoplossingen
goedwerkeninhetgezin.
Ouders vinden het doorgaans prettig om hun ervaringen met media te delen, omdat
hetookvoorhennieuwisenzesteedsvoornieuweuitdagingenkomentestaan.Net
alszijkunjealsJGZ-professionalooknietalleontwikkelingenbijhouden,maardathoeft
ookniet.Doortepratenoverhoehetthuisgaatmetmediareflecterenoudersoverhun
eigenmediaopvoeding.Zokunjehenhelpennadenkenoverhoezeeenbepaalde
situatie(anders)kunnenaanpakkenenkrijgenoudersmeervertrouweninhunaanpak
opditgebied.
AlsJGZ-professionalkunjevragenvanoudersbeantwoorden,zeverwijzennaargoede
websites(metgevalideerdeinformatie)enjekunthenverwijzennaarmeergespeciali-
seerdeondersteuningbijproblemen(bijvoorbeeldmetobsessiefgedrag).Ookishet
belangrijkdatjezelfweetwaarjemeerinformatiekuntvinden.Omjehiervoorgoed
toeterusten,isditfactsheetgemaakt.
Watismediaopvoeding?
Mediaopvoedingisdatdeelvandeopvoedingdateropgerichtisomkinderenbewust
en selectief met het media-aanbod om te laten gaan en ervoor te zorgen dat kinderen
leren de inhoud van dat aanbod kritischtebeschouwenenopwaardeteschatten.
Steedsvakergaathetookomhetmakenvangezonde keuzes: niet alleen de inhoud
van media doet ertoe, maar ook de tijd die je eraan besteedt en dat moet niet ten
kostegaanvananderebelangrijkeactiviteiten,zoalssportencontactmetvrienden.
Verschillen tussen ouders
Oudersdieveelervaringhebbenmetnieuwemediazijnbeterinstaatomdepositieve
ennegatieveaspectenvoorhunkindereninteschatten.Doordatzevakerdevoorde-
lenzien,gamenensurfenzeookvakersamenmethunkinderen.Oudersdieminder
ervaringhebbenmetnieuwemedia,hebbenjuistvakerzorgen,vooraloverseks,
geweld,groftaalgebruik,digitaalpesten.Zijzijneerdergeneigdomgrenzentestellen
aanhetmediagebruikenzienminderdekansenenmogelijkheden.
Ontwikkelingskenmerkenen mediavoorkeuren
Kinderentussende6en12jaarmakeneensterkeontwikkelingdoor.Indezeperiode
wordenookdeverschillengroterinhetgedragtussenjongensenmeisjesenontwik-
kelenkinderenhuneigeninteresse-gebieden.Tochzijneralgemeneontwikkelingsken-
merkentezien.Met9jaarisereenbelangrijkeontwikkelingssprong,dieerinmiddels
ooktoegeleidheeftdatinhetsysteemvanKijkwijzerdeleeftijd9isingevoerd.
Ouders hanteren de volgende soorten mediaopvoeding (in aflopende mate van populariteit)
1. toezicht houden–indebuurtblijvenomsneltekunnenreagerenalsdatnodigis.
2. gezamenlijke mediabeleving – samen gamen, samen tv-kijken, leuke apps
uitwisselen,YouTube-filmpjesensurftipsaanelkaardoorsturen,etcetera.
3. actieve begeleiding – commentaar geven, observeren, helpen en uitleg geven
(overveiligheid,privacy,auteursrecht,commerciëlemisleiding,etcetera).
4. restrictieve begeleiding–regelsstellenenbeperkingeninvoeren.Eventueel
metbehulpvantechnischemiddelen(softwarevoorouderlijkecontrole,zoals
timersenfilters).
tIP
s