Download - Mens & Natuur lente 2007
Mens en Natuur
Klimaatverandering in je achtertuin
Landschap kun je lezen
NatuurNetwerk krijgt vervolg
Bij ons in... Hardenberg58ste jaargang - nummer 1, lente 2007
Magazine voor leden en relaties van IVN
Vogels in de kijker
www.ivn.nl
2
Veel verandert. Maar nog steeds lengen de dagen in dit jaargetijde. Ik herinner mij een voorjaar in de jaren zestig. Twee keer per week ging ik ’s morgens vroeg naar zwem-les in een onoverdekt, onverwarmd zwembad. Een hele opgave. Soms was het te koud om me af te drogen en aan te kleden. Van het half uur naar huis fi etsen werd ik geluk-kig weer warm. Langs het zwembad lag een poldersloot. Het water was zo helder dat je de vissen zag zwemmen. Eén ochtend herinner ik mij in het bijzonder. De zon scheen. Langs de waterkant genoot ik – na de zwemkou – extra van de weldadige zonnewarmte en van de vissen in de sloot. Nu zijn de zwembaden verwarmd en overdekt. Ouders brengen hun kinderen met de auto naar zwemles en wrij-ven ze droog met een zachte, warme handdoek. Iedereen is kind van zijn tijd, natuurlijk. Maar dat gelukzalige gevoel dat ik kreeg van de vroege zonnewarmte en die heldere sloot met kikkers en vissen, zouden kinderen van nu dat ook hebben? Het zwembad is er nog. Binnenkort ga ik er weer eens naar toe. ’s Morgens vroeg, zwembroek en handdoek mee. En na het zwemmen ga ik kijken bij de sloot!
Rob van de Bor(lid IVN Ede)
Lentegevoel
Wat geeft u een lentegevoel? Vertel het en laat het zien aan: [email protected]
3
ContinuïteitOnlangs vierden enkele Consulentschap-pen van het IVN hun 25- of zelfs 30-jarig jubileum. Dat deden ze met inspirerende symposia en uitgaven. En elk jaar jubi-leren zo veel IVN-afdelingen dat Mens en Natuur er een vaste rubriek mee kan vullen! Als bestuur van het landelijke IVN - ook al vijfenzestigplus! - proberen we altijd bij zulke vieringen van de partij te zijn, want we zijn zeer trots op de conti-nuïteit in ons werk!
In dat werk zelf staat de continuïteit van de wereld om ons heen centraal. Wereld-wijd is er nu terecht veel aandacht voor de mogelijke gevolgen van de klimaat-verandering. In Nederland trekken IVN en andere goede doelen van de Nationale Postcode Loterij gezamenlijk op in de klimaatcampagne HIER. Doelstelling is de Nederlandse bevolking veel sterker bij het klimaatvraagstuk te betrekken en te motiveren voor oplossingen.
IVN draagt ook dit jaar bij aan HIER. Vanaf april reist een klimaattentoonstel-ling van IVN en Stichting Kinderboerde-rijen Nederland langs bezoekerscentra bij natuurgebieden. Diezelfde maand verschijnt het informatiepakket ‘Kli-maatveranderingen in de achtertuin’. Dit pakket rust IVN-Natuurgidsen toe om het klimaatthema mee te nemen in hun educatieve activiteiten. Op 12 en 13 mei vindt het klimaatactieweek-end plaats. Onderdeel daarvan is een nationale vlindertelling rondom de vorig jaar geplaatste nectarkroegen. Zo dragen IVN’ers gezamenlijk bij aan bewustwor-ding en daarmee uiteindelijk ook aan continuïteit.
Peter RomboutsVoorzitter IVN
> NATUUR EN LEEFOMGEVING
Flirten, bouwen, broeden en voedenIn het voorjaar is het heerlijk onrustig in de lucht. Ook in de
stadstuin valt volop te genieten van vogels. Met voldoende
voedsel en nestelgelegenheid zelfs nog meer.
Inspiratie voor provinciale politiekNoord-Hollandse natuurbeschermingsorganisaties maakten
zich met een pamfl et sterk voor een prominente plaats voor
natuur en milieu in de provinciale verkiezingsprogramma’s.
ff zien: de grauwe kiekendief bij FinsterwoldeDankzij beschermende maatregelen stijgt het aantal broe-
dende grauwe kiekendieven. De meeste kans om ze te zien
maak je bij Finsterwolde (Oldambt, Groningen).
> EDUC AT IE EN COMMUNIC ATIE
Landschap kun je lezenHoe bepalen we de kwaliteit van de omgeving? De me-
thodiek Leesbaar Landschap leert mensen het landschap
lezen.
Klimaatverandering in je achtertuinIVN, SKBN en De Kleine Aarde hebben de komende maan-
den veel klimaatactiviteiten op stapel staan.
> V ERENIGING EN V RIJWILLIGER S
NatuurNetwerk krijgt vervolgDe campagne IVN NatuurNetwerk is wegens succes ver-
lengd tot 2009. Nu met speciale aandacht voor nieuwe
invalshoeken en doelgroepen.
> JEUGD EN JO NGEREN
Moving birds for SenegalIn het kader van het internationale project ‘Moving Birds’
reisde een groep Nederlandse scholieren naar Senegal,
de grutto achterna. De pendelende weidevogel bleek een
prima voertuig voor grensoverschrijdende verbondenheid.
Inhoud
Mens en Natuur58ste jaargang - nummer 1, lente 2007
14
12
Vaste rubrieken
7 Thuis in de natuur
Peter van Wijmen: “De fakkel goed doorgeven”
8 Uit het veld - provinciaal
18 WoesteLand
20 Uit het veld - landelijk
23 De stelling van Amsterdam
“Cultuurlandschap moet opgeknapt”24 Agenda
27 Gesignaleerd
28 Jubilea/geslaagden
29 Lezersaanbiedingen
31 Bij ons in... Hardenberg
26
4
6
16
14
22
12
26
4
Foto omslag: Foto Natura
4
Het is heerlijk onrustig in de lucht in het vroege voorjaar. Vogels vertrekken,
andere komen aan, ze fl irten, bouwen, broeden en voeden. Ook in de stadse
achtertuin valt volop te genieten. Stadsbewoners kunnen het op hun beurt
vogels naar de zin maken met begroeiing als voedsel, insectenlokker en
nestgelegenheid.
Het spektakel begint met het stuivertje wisselen. Vogels als
roodborst, kauwtje, spreeuw en vink die in de wintermaanden
onze tuinen bevolkten, vertrekken naar het noorden. Ze ma-
ken plaats voor soortgenoten die in het zuiden zijn geweest.
Ook andere overwinteraars zoals de fi tis, zwaluw en tjiftjaf
keren terug. De reizigers, maar ook blijvers zoals de winterko-
ning, huis- en heggenmus, hebben ongeloofl ijke honger. Met
wat geluk treffen ze een tuin met plantafval. Hierin overwinte-
ren insecten. Bovendien kunnen ze nog steeds zaden bevat-
ten. Vroegbloeiers als wilg, zwarte els en forsythia trekken
de eerste hommels en bijen. Eiwitrijk voedsel, dat vooral de
vrouwtjes in het voorjaar hard nodig hebben voor de aanmaak
van eieren.
FlirtenZijn de vogels weer op krachten, dan begint het grote gefl irt.
De mannen zoeken een nestplek en verkondigen dit eigen-
dom luidkeels vanaf een hoge post. Die zang dient ook om de
eigen kracht te tonen. Een man die veel zingt heeft een goed
voedselterritorium bemachtigd en heeft dus tijd over. Maar
het blijft niet bij akoestisch etaleren. Het vrouwenoog wil ook
wat. En dus pronkt de spreeuw met zijn lange, glanzende
borstveren, showt een merelman zijn oranje snavel tegen
de diepzwarte borst en koketteert de pimpelmees met zijn
ultraviolette blauwe kapje. Snavel, kap en borstveren zijn
maat voor de mannelijke potentie en bepalen de keuze van de
vrouw.
Nu kan het bouwen beginnen. Stekelige of dichte struiken en
bomen zoals meidoorns, cotoneaster, coniferen en vuurdoorn
zijn favoriet. Andere geliefde nestplekken zijn woekerende
klimmers zoals hop, klimop en clematis. De kool- en pimpel-
mees en de huismus nemen ook genoegen met een nestkast
of speciale dakpan, terwijl de gierzwaluw en zwarte roodstaart
het stenig houden. De vrouw bouwt bijna altijd alleen. Om
overspel te voorkomen volgt de man haar bijna hinderlijk
maar zelf steekt hij geen poot uit. Alleen het winterkoning-
mannetje helpt mee.
Flirten en pronken
in de achtertuin
Nat
uur
en le
efom
gevi
ng
Door Monica Wesseling
DE VERRUKKELIJKE ONRUST VAN DE LENTE>
Campagne StadsvogelsHet gaat niet goed met de stadsvogel. Er is een chronisch te-
kort aan voedsel en nestgelegenheid. Fuut, meerkoet, meeuw
en merel redden het wel, maar huismus, spreeuw en zwaluw
hebben het moeilijk. De stad is te stenig geworden, het plat-
teland te veel op afstand. In parken, tuinen en plantsoenen
ontbreken rommelige wilde grassen of zaadrijke onkruiden.
Er zijn geen houtstapels meer, geen dode bomen of overge-
schoten rommelige hoekjes waarin vogels hun nestje kunnen
bouwen. Ook het vertrouwde pannendak is tegenwoordig
ontoegankelijk voor vogels.
Vogelbescherming Nederland voert daarom de Campagne
Stadsvogels. Gemeenten, architecten, stedenbouwers en
werkers in het openbaar groen krijgen voorlichting over moge-
lijkheden om met de vogels van de stad rekening te houden.
Maar ook burgers kunnen in hun eigen tuin vogels helpen
door te zorgen voor voldoende voedsel en nestgelegenheid.
Meer informatie over vogelvriendelijke tuinen en tuinieren is te vinden in de gratis brochure ‘Meer vogels in de tuin’ van Vogelbescherming Nederland. Aan te vragen via de website www.vogelbescherming.nl of op 030-6937700.
Enorme klusDe vrouwen staan nu voor een enorme klus: het leggen van de
eieren. Kool- en pimpelmezen leggen elk seizoen twee keer
hun eigen gewicht in eieren: zes tot dertien stuks. Merels leg-
gen vier of vijf iets grotere eieren maar herhalen deze krachtin-
spanning soms vier keer. De huismus houdt het op vier tot
vijf eieren per keer en twee tot drie legsels. Een prestatie blijft
het; veel mannen brengen hun vrouwen dan ook extra eiwit-
5
Foto’s: Foto Natura
rijke hapjes. Het broeden is een gezamenlijke taak, al doet
de vrouw het meeste werk. Na twee tot drie weken komen de
eieren uit en stijgt de voedselbehoefte elke dag. Ongeloofl ijke
hoeveelheden muggen, rupsen, kevers, spinnen en ander
klein grut zijn dagelijks nodig om het gebroed te voeden. Een
nestje koolmezen alleen al verbruikt achtduizend rupsen!
Onkruid, brandnetels en voorjaarsbloeiers als hondsdraf,
Maartse viooltjes, corydalis en speenkruid trekken insecten.
Een composthoop is prima voor duizendpoten en pissebed-
den. Volwassen lijsterachtigen varen wel bij wat slakken.
BedelenNa zo’n twee tot drie weken voeren, vliegen de jongen uit. Ze
zijn dan nog niet zelfstandig. Ze keren niet terug in het nest,
maar bedelen om voedsel bij de ouders. Vaak nog voor de
jongen echt zelfstandig zijn begint de vrouw aan haar tweede
legsel. Alleen de gierzwaluw houdt het bij één nest, maar
die zorgt dan ook voor compleet ‘afgewerkte’ jongen. Na zes
weken vliegen ze uit en zijn meteen volkomen zelfstandig.
Aan het eind van de zomer is het topdrukte in de lucht met
overal jonge vogels. Het merendeel daarvan sneuvelt in de
herfst en winter; het is geen sinecure helemaal voor jezelf te
zorgen. Maar zover is het nog lang niet. Eerst is het lente met
verrukkelijke vogel-
zang en pront pron-
kende mannen.
Monica Wesseling is freelance journalist
Stadsvogels bij IVNStadsvogels zijn prima ambassadeurs voor
natuurbescherming. Voor veel mensen begint
de liefde voor de natuur met de vogels rondom
het huis. Veel afdelingen organiseren daarom
vogelcursussen met aandacht voor stadsvo-
gels. IVN afdeling Alphen aan den Rijn geeft
ook uitleg over nestkasten en wintervoede-
ring, in Zwolle wordt het stadspark bekeken.
Direct stadsvogels beschermen gebeurt ook:
IVN Amstelveen inventariseert gierzwaluwen
en houdt de nestgelegenheid in stand door
overleg met en voorlichting aan de woning-
bouwvereniging en particulieren.
Nestkasten timmeren en vetbollen maken
is voor elke afdeling een prima activiteit om
kinderen te enthousiasmeren.
Bouwtekeningen en recepten zijn te krijgen bij Vogelbescherming Nederland: www.vogel-bescherming.nl of (030) 6937776 (Vogel Informatie Centrum).
6
Denkend aan
Noord-Holland...PAMFLET TER INSPIRATIE PROVINCIALE POLITIEK>
Nat
uur
en le
efom
gevi
ng De provinciale verkiezingen liggen net achter ons.
Natuurbeschermingsorganisaties in Noord-Holland
maakten zich in de aanloop naar de verkiezingen
met een pamfl et sterk voor een prominente plaats
voor natuur en milieu in de verkiezingsprogramma’s.
Ook IVN Consulentschap Noord-Holland leverde een
bijdrage aan het verkiezingspamfl et.
‘Denkend aan Noord-Holland’. Dat was
de titel van het verkiezingspamfl et dat
het Natuur Beheerders Overleg Noord-
Holland (NBO) opstelde om de provinci-
ale politiek te inspireren. In het pamfl et
waren drie thema’s uit de nota ‘Ambitie
Natuur en Landschap 2010’ van het NBO
uitgewerkt: de provinciale ecologische
hoofdstructuur, de versterking van de
ruimtelijke kwaliteit en educatie en
participatie.
Ecologische HoofdstructuurAan de hand van de thema’s kwam het
NBO tot negen speerpunten. Zo pleitten
de natuurbeschermers voor een inten-
sivering van de aankoop van natuur-
gebieden en een strategische aanpak
door de overheid zodat de Ecologische
Hoofdstructuur volgens planning in 2018
ook écht is ingericht. Daarnaast maakte
het NBO zich sterk voor meer fi nanciële
middelen voor het beheer van deze
hoofdstructuur en het landschap daar-
buiten. Een ander belangrijk speerpunt:
de bescherming van het Noord-Hollands
landschap, met name van gebieden die
geen beschermde status hebben. Het
landschap wordt bedreigd door een
vergaande verstedelijking en verrom-
meling, ook buiten natuurgebieden. De
natuurbeschermers pleitten er bovendien
voor dat de provincie koploper wordt in
energiebesparing en duurzame energie
en daarmee streeft naar een klimaatneu-
trale provincie.
BurgerparticipatieHet NBO riep de politiek bovendien op
om burgerparticipatie en natuur- en
milieueducatie hoog op de agenda te
zetten. Dat kan door deze instrumenten
te verankeren in beleidsplannen en
voldoende fi nanciën en handhaving van
Wat doet IVN Consulentschap Noord-Holland?Ook het IVN Consulentschap Noord-Holland zet zich dit jaar in om natuur- en milieueducatie op de politieke agenda te krijgen. Dit gebeurt door een inventarisatie van NME-activitei-ten bij gemeenten en de provincie en advies aan ondermeer NME-centra over subsidies en de benadering en beïnvloeding van gemeenten. Verder onderhoudt het consulentschap nauwe contacten met de provincie.
Meer weten? Bel met NBO (p/a Milieu-federatie Noord-Holland) op 075-6351598. Een overzicht met standpun-ten over en suggesties voor concrete provinciale onderwerpen en projecten is op te vragen via [email protected]
NME-instellingen te garanderen. Par-
ticipatie en NME zijn gericht op draag-
vlak en het betrekken van bewoners
bij toekomstige plannen in hun eigen
leefomgeving. Ook de NME-instellin-
gen hebben hierin een belangrijke rol,
stelde het NBO.
In de loop van dit jaar zetten de
natuurbeschermers op een rij welke
natuur- en milieuonderwerpen de
politieke partijen in hun verkiezings-
programma hebben uitgewerkt.
Caroline Dekker is redactielid/cor-respondent Noord-Holland en lid IVN Zuid-Kennemerland
Door Caroline Dekker
Foto: PWN
“De naam van dit blad zegt het al:
we zijn onlosmakelijk met de natuur ver-
bonden. We hebben haar nodig als bron,
bijvoorbeeld voor ontspanning als tegen-
hanger in de hectische samenleving, om
de innerlijke balans te herstellen, om te
genieten. Iedereen heeft wel een bijzon-
der moment beleefd in de natuur. Zo was
ik vorig voorjaar op Corsica. Het was daar
een feest voor de zintuigen: bloemen-
weides met allerlei kleuren, geuren en
vlinders, omringd door zee en prachtige
luchten. Je voelt je op zo’n moment klein,
je gaat op in ruimte en schoonheid.
Fantastisch.
Met meer dan 6,5 miljard mensen
is het niet aan ons om onze soort boven
de natuur te stellen. Soorten sterven
nog steeds in razendsnel tempo uit. Die
komen echt nooit meer terug. De mens
is dan misschien wel in staat om vanuit
zaadjes in geconserveerde mammoet-
mest plantensoorten te doen herleven,
maar dat is niet de juiste weg. De ver-
woesting gaat maar door. Het is voor de
mens een kwestie van voortbestaan mét
de natuur of van niet bestaan. Als wij niet
voor haar opkomen wordt de natuur het
‘kind van de rekening’.
Een zorgvuldig natuur- en mi-lieubeleid, gebaseerd op kennis en
ervaring, is van belang. Voor mij is het
een soort verantwoordelijkheidsgevoel,
een drijfveer. Natuurbelang moeten
we inpassen in het rechtsysteem, met
waterdichte wet- en regelgeving. Anders
kunnen we plannen maken tot we een
ons wegen maar zonder resultaat. Je
ziet bijvoorbeeld maar al te vaak dat
recreanten natuurgebieden overlopen.
Er ontstaat bebouwing op plaatsen waar
zeldzame soorten voorkwamen. Beleids-
makers en natuurbeheerders moeten
goed nadenken welke gebieden wél
geschikt zijn voor bebouwing. Anders
verliezen we de bijzondere soorten en
wordt alles uniform. In Nederland liggen
diverse belangen dicht bij elkaar, vaak
zelfs op dezelfde vierkante meter. Het
gaat om veelal economische belangen.
Maar een economie die de ecologie als
basis miskent, is funest.
Een mentaliteitsverandering kun je
bereiken door educatie die enthousias-
meert. Die zijn onmisbaar voor behoud
en ontwikkeling van de natuur. IVN-gid-
sen en lespakketten zijn zó belangrijk.
Iets kleins als het boeiende gedrag
van graafwespen of parasolmieren kan
iemand raken. Zo ontstaat een blijvende
waardering voor natuur. Basisscholen
zouden meer aandacht moeten besteden
aan natuur- en milieueducatie. Ga met
leerlingen naar buiten, laat ze ontdek-
ken, doen, meemaken en hun zintuigen
de kost geven. Niet eenmaal per jaar,
maar stelselmatig in het programma voor
tientallen uren. Dan beklijft het. Zo kun-
nen we de fakkel goed doorgeven.”
Tineke Velthorst is redactielid/correspon-dent Gelderland
Favorieten
Gebied: Schiermonnikoog vind ik paradij-
selijk. Ik kom er al 35 jaar. Wandelend of
fi etsend geniet ik van de enorme variatie aan
ecotopen. Als vogelaar zie ik er graag kieken-
dieven, ganzen en andere wadvogels.
Soort: De kluut! Een schitterend beest met
een prachtige manier van voedsel zoeken. Hij
maait door het water en de modder met zijn
omhooggebogen snavel.
Informatiebron: Ik hoor veel vanuit mijn
netwerk en ik lees veel. Ontwikkelingen houd
ik bij met tijdschriften van natuurbescher-
mingsorganisaties en vakbladen, maar ook
met rapporten van studies.
Vrije tijd: wandelen, fi etsen, lezen, schrijven,
muziek.
“De fakkel goed doorgeven”Door Tineke Velthorst
Peter van Wijmen ((Ginneken en Bavel, 1 september 1938)Hoogleraar Natuurbeschermingsrecht Universiteit Tilburg, voorzitter Raad voor het Landelijk Gebied (adviesorgaan LNV), bestuurslid Brabants Landschap én lid van IVN Mark en Donge (Breda). Voor-heen onder meer Tweede-Kamerlid (CDA, 1998-2002), lid bestuur Natuurmonu-menten en Raad van Advies Staatsbosbe-heer. Studeerde Rechten in Nijmegen en Utrecht. Gehuwd, twee zonen (35 en 30).
Thuis
in de natuur
Foto’s: Martine Sprangers
7
8
> FRYSL Â N
Onderwijsprijs voor IVN-project ‘Streekplan Fryslân’Klas 3C van het Piter Jelles Gymnasium in Leeuwar-
den kreeg in januari uit handen van gedeputeerde
Bertus Mulder de Friese Onderwijsprijs voor het
project ‘Streekplan Fryslân’. De klas deed vorig jaar
mee aan het project Scholen voor Duurzaamheid, het
landelijke IVN-programma voor het voortgezet onder-
wijs. De Leeuwarder leerlingen verdiepten zich in de
toekomstige ruimtelijke ordening van provincie. Hun
advies voor het provinciebestuur presenteerden ze
tijdens het grote Streekplancongres. De jury spreekt van ‘een succesvol-
le en zeer professionele poging om leerlingen al op school in contact te
brengen met reële maatschappelijke vraagstukken’. De winnende school
is genomineerd voor de landelijke fi nale van de Nationale Onderwijsprijs
en ontvangt een trofee, de Bronzen Olifant. De landelijke prijsuitreiking
is op 27 maart in de Beurs van Berlage te Amsterdam.
Uit het veld
> FRYSL Â N/GRO NINGEN
Natuurspeurders bij het LauwersmeerOp initiatief van IVN Consulentschap
Fryslân kunnen de groepen zeven
en acht van veertien basisscholen
rondom Nationaal park Lauwersmeer
dit voorjaar een natuurspeurders-
diploma verwerven. De leerlingen
onderzoeken de natuur en cultuurhis-
torische kenmerken van dit gebied.
Eerst in de klas, daarna buiten. De
leerlingen krijgen tien opdrachten,
waarbij IVN-medewerkers van het
Nationaal park hen helpen. Zo moeten
ze de uitkijkheuvel beklimmen en de
bruine kiekendief zoeken en een moe-
raswandeling maken door manshoog
riet. De leerlingen presenteren hun
ervaringen en foto’s daarna op school
aan ouders en genodigden. Voor hun
handelingsvaardigheid krijgen ze een
heus natuurspeurdersdiploma.
> DRENT HE
Jeugd op de bres voor bedreigde vogelsIVN-Snuffelclub Dwingelderveld heeft edeputeerde
Ali Edelenbosch een kijkdoos met een kerkuil aan-
geboden. Dat gebeurde in het kader van een ‘Rode
Lijst-wedstrijd’ van Vogelbescherming Nederland.
Op de lijst staan achtenzeventig vogelsoorten die
in Nederland in hun voortbestaan worden bedreigd.
In het hele land maakten scholieren kijkdozen.
In elke provincie was de mooiste voor het provin-
ciebestuur. De gedeputeerde kon de makers van
de kijkdoos wat de kerkuil betreft geruststellen.
Het timmeren van kasten voor de kerkuil heeft in
Drenthe ertoe geleid dat die soort inmiddels uit de
gevarenzone is geklommen.
> DRENT HE
Kappen voor betere houtwal Het lijkt kaalslag maar over een paar jaar komt er iets moois voor terug: een ouderwetse houtwal met een grote verscheidenheid aan struiken. Medewerkers van Landschapsbeheer Drenthe staken de handen uit de mouwen om de minstens 150 jaar oude houtwal bij Smalbroek langs de rondweg uit te dunnen. Door de bomenkap onstaat meer ruimte voor struiken, belang-rijk voor de diversiteit aan planten-groei en de functie van ecologische verbindingszone. Vroeger hielden de boeren hun houtwal zelf bij voor de houtproductie. Dat is veranderd, vertelt Jan Meijer van Landschaps-beheer Drenthe. “Gelukkig willen de boeren wel meewerken. Ook gaan we natuurgroepen als IVN benaderen om mee te helpen.” Het grote probleem is echter geld. Het ministerie heeft het onderhoud overgedragen aan de provincie, maar daar geen extra geld bijge-daan om het achterstallig onder-houd te kunnen wegwerken. Voor het onderhoud van de ongeveer 935 kilometer aan houtwallen in Drenthe bedraagt het tekort jaar-lijks € 535.700,-. Landschapsbe-heer Drenthe wil dat de landelijke overheid over de brug komt met een toereikende bijdrage.
Berichten uit IVN, natuur, leef-omgeving, educatie en communicatiein de provincies
> GELDERL A ND
Winterswijk wil eigen IVN-afdelingEr is een nieuwe IVN-afdeling in de maak in
Winterswijk. “We proberen voldoende mensen te
krijgen door gidscursussen op touw te zetten”,
vertelt voorzitter Schadee van de afdeling Groenlo-
Eibergen-Neede. Die heeft Groenlo, Lichtenvoorde,
Eibergen en Neede als werkgebied. Het is de bedoe-
ling zes keer per jaar een excursie te organiseren
in Winterswijk. De eerste wandeling is al achter de
rug. Dit jaar volgen er dus nog vijf.
9
> NO O RD - EN ZUID - HO LL A ND/UT RECHT
Opleiding voor IVN-docenten De Bestuurscommissie Natuurgidsencursussen (BCN) en de consulentschappen van Noord-
en Zuid-Holland en Utrecht hebben samen een opleiding voor docenten van IVN-Natuurgid-
sencursussen ontwikkeld. De opleiding is gericht op het vergroten van de vaardigheden als
docent en de praktische voorbereiding van een Natuurgidsencursus voor de eigen afdeling.
Er is aandacht voor bijvoorbeeld leer- en begeleidingsstijlen gericht op het onderwijs aan
volwassenen, het gebruik van verschillende werkvormen en het geven en ontvangen van
feedback. Aandachtspunten bij de cursusorganisatie zijn onder meer het opstellen van het
cursusprogramma, werving en selectie van deelnemers en het samenspel tussen afdelingsbe-
stuur, cursusteam, cursusbegeleiders (BCN) en het landelijk bureau van IVN.
De opleiding is bedoeld voor ervaren IVN’ers die docent zijn of IVN’ers die een Natuurgidsen-
cursus willen organiseren voor hun afdeling. Maar de opleiding is ook geschikt voor vrijwil-
ligers die coördinerende en organisatorische activiteiten rond de cursus gaan uitvoeren.
Per afdeling kunnen teams van twee tot vier personen zich aanmelden. Deelnemers die de
opleiding in november afronden hebben ook hun eigen Natuurgidsencursus voorbereid. Er
kan dan begin 2008 worden gestart. De cursus vindt plaats in Amsterdam op zeven zaterda-
gen tussen maart en november.
Informatie: Jan Willemse, BCN Noord-Holland, e-mail: [email protected], Ton Lommers, BCN Zuid-Holland, e-mail: [email protected], of bij de provinciale vrijwilligersconsulent.
> NO O RD - HO LL A ND
Kust- en zeemuseum verhuist en vernieuwtHet Pieter Vermeulen Museum
verhuist naar IJmuiden aan Zee. Het
kust- en zeemuseum komt op een
toepasselijke plek: aan het IJmuider-
strand. Het vernieuwde museum laat
straks zien wat er gebeurt op de schei-
ding van land en water. Bezoekers
zien, ruiken en proeven wat er op drie
niveaus gebeurt: in het water, op het
land en in de lucht. Een actueel thema
als klimaatverandering past daar goed
in. De verhuizing is nodig omdat het
huidige pand aan het Moerbergplant-
soen in IJmuiden plaatsmaakt voor
eengezinswoningen. Sinds de opening
van het museum voor natuur- en
milieueducatie in 1952 hebben heel
wat generaties Velsenaren een bezoek
gebracht. Het museum hoopt straks
elk jaar zo’n vijftigduizend bezoekers
te verwelkomen.
> NO O RD - HO LL A ND
Wasbaksticker krijgt prijs Acht leerlingen van het St. Vituscolle-ge in Naarden hebben een wasbakstic-ker ontworpen die kinderen leert dat ze zuinig moeten zijn met water. Het idee ontwikkelden zij voor de ‘Future Awards’, een gezamenlijk programma van IVN, COS Nederland, Codename Future en de Nationale Jeugdraad. Om hun plan uit te voeren kregen ze een prijs van € 500,-. Een coach van de Nationale Jeugdraad hielp de leerlin-gen bij de uitvoering van hun idee. Ze vroegen en kregen zelf ook een subsi-die van het jongerenfonds Pekoenja. De Future Awards wil niet alleen jonge-ren uitdagen tot het ontwikkelen van concrete projecten, verbeterplannen en ideeën, maar spant zich ook actief in voor de realisatie en navolging hiervan. Informatie: www.futureawards.nl; Nati-onale Jeugdraad, afdeling communica-tie, e-mail communicatie-jeugdraad.nl
> GELDERL A ND
Zwerfafvalpakkers onderscheiden Achttien inwoners van de
gemeente Renkum zijn onder-
scheiden omdat ze vrijwillig hun
buurt schoonhouden. IVN-gids
Els Kaufman uit Wolfheze is een
van hen. Ze loopt geregeld in de
berm om het zwerfafval op te
ruimen. “Sommige mensen zien
misschien niet eens dat er afval
is neergegooid. Ik vind het zonde
dat het allemaal langs de weg
ligt. Meestal heb ik na een uurtje
ruimen twee vuilniszakken vol.“
Alle zwerfafvalpakkers kregen
het certifi caat Maatschappelijke
Betrokkenheid en een speldje.
> GELDERL A ND
Cursus Cultuurhistorie voor natuurgidsenMet de voorbeeldcursus Cultuurhistorie voor na-
tuurgidsen vergroten cursisten in zeven bijeenkom-
sten hun kennis van de zichtbare cultuurhistorie
en daaraan gerelateerde objecten, zoals gebouwen
in een natuurlijke omgeving, cultuurhistorische
landschapselementen en menselijke sporen in het
landschap. Kennis die de natuurgidsen kunnen
gebruiken bij (nieuwe) natuurwandelingen en/of
belevingsactiviteiten in hun eigen omgeving. De
cursus reikt daartoe ook creatieve, innovatieve
werkvormen aan. Binnen IVN opleidingen wordt
deze cursus een aanvullende specialisatiecursus
gebieds- en gidsgerichte cultuurhistorie, die kan
worden afgesloten met een certifi caat. De cursus is
dus een vervolg op de natuurgidsencursus.
De cursusopzet wordt in opdracht van de Landelijke
Raad dit voorjaar voor de IVN-afdelingen op en rond
de Veluwe uitgetest. In de tweede helft van dit jaar
is de cursusopzet voor andere afdelingen beschik-
baar.
10
> BR A B A NT/LIMBURG
25 jaar hart, hoofd en handen voor natuurDe IVN Consulentschappen Limburg en Brabant vierden op respectievelijk
24 november en 20 december hun zilveren jubilea. Dé gelegenheid om
partners en vrijwilligers op feestelijke en interactieve wijze te laten zien
waar zij voor staan. “Natuurbeleving begint bij het hart, bij de beleving, de
verwondering. Dan komt het hoofd, het verlangen naar weten, naar meer
kennis. En uiteindelijk zijn er de handen, de behoefte om daadwerkelijk
iets met die kennis te doen”, aldus regiodirecteur Ben Huisman op de
bijeenkomsten.
Gasten konden voor activiteiten, een drankje en met hun vragen terecht in
het Doe-paviljoen, het IVN-café en bij het IVN-loket. In een open discussie
met de gasten onderstreepte Ben Huisman nog eens voor welke uitda-
ging het IVN staat: door educatie komen tot een duurzame maatschappij.
Daarbij blijft het IVN doen waar ze goed in is, maar maakt het ook een stap
vooruit. Zo wil het IVN de zichtbaarheid in de politiek vergroten, maar ook
de betrokkenheid van burgers vergroten vanuit een perspectief van authen-
ticiteit en identifi catie met het landschap. Namens de provincie Noord-Bra-
bant schonk gedeputeerde Annemarie Moons de vrijwilligers een IVN-rug-
zak, -fl eecevest en
-polo. In Limburg
werd ter afsluiting
van de jubileum-
viering het boekje
B(l)oeiende Bermen
gepresenteerd (zie
pagina 12). Ook
werd er een door
IVN-vrijwilligers en
-beroepskrachten
gemaakt kunstwerk
onthuld.
> BR A B A NT
Brabantse NME-dagOp de Brabantse NME-dag daagde IVN Consulentschap Brabant haar NME-netwerk
uit tot het stellen van moeilijke vragen aan de medewerkers van het Consulentschap.
Hierna volgden de gasten twee interessante workshops, zoals ‘Natuurverhalen vertel-
len’ en ’Natuurouders’. De dag werd afgesloten met een discussie over de toekomst
van NME.
> ZEEL A ND
Middelburgse scholieren nemen de proef op de somIs EKO lekker, gezond, milieu- en diervriendelijk en hoe wordt het verbouwd? VMBO-scholieren in Middelburg staken in november hun licht op over voeding. Ze bezochten en interviewden gangbare en en biologische boeren, bedachten reclameleuzen en legden roofmijt onder de mi-croscoop. Ook was er een grote proeverij onder aanvoering van radioman Eric Rotte. Zo vormden de leerlingen zich een beeld van de verschillen en werden ze zich bewust van de weg die eten afl egt voordat het op hun bord ligt. Het project ‘Voorlichting over biologische landbouw en -voe-ding op aanvraag’ is een samenwerking tussen het IVN en de Zeeuwse Milieufederatie. Topkoks als Jamie Oliver en Pierre Wind zetten gezondheid en echtheid van voeding steeds hoger op de agenda. De betere restaurants werken met natuurlijke en streekeigen producten zonder (chemische) toevoegingen. Dat komt de smaak ten goede. Het ministerie van LNV heeft ervoor gezorgd dat vijfhonderd basisscholen een Smaakles kunnen aanvragen. Mee aan de gang? Zie www.smaaklessen.nl Voor meer informatie: Anne Jelle Lycklama, telefoon (06) 51592936 of e-mail [email protected]
Wonderful Life
O P L E I D I N G
(advertentie)
11
Maak er een punt van!De verkiezingen van de Provinciale Staten op 7 maart waren relevanter dan ooit. De relatief
warme winter maakt het klimaatprobleem voelbaar. Een goed klimaatbeleid is dan ook van
groot belang. Nederland verstedelijkt meer en meer. Willen we van de natuur en onze leefom-
geving blijven genieten dan zijn educatieve activiteiten van groot belang.
De provinciale IVN Consulentschappen vroegen met verschillende activiteiten de aandacht
van de provinciale politiek voor de betrokkenheid van burgers bij natuur, milieu en land-
schap.
Zo stuurde het IVN Consulentschap Limburg in samenwerking met andere groene Limburgse
organisaties nieuwsfl itsen naar kandidaat-Statenleden. In de nieuwsfl itsen ging het IVN bij-
voorbeeld in op het belang van educatie. De IVN Consulentschappen in de regio’s Midden en
Noord stuurden alle gekozen Statenleden direct na de verkiezingen een felicitatiekaart. Bood-
schap hiervan was dat IVN uitziet naar een goede samenwerking met de nieuwe Statenleden.
Binnenkort krijgen dezelfde Statenleden een uitnodiging om een activiteit van het IVN bij te
wonen.
> LIMBURG
Nieuwe visie, nieuw élanIVN Spau-Beek wil een nieuw élan en heeft met ondersteuning van het IVN
Consulentschap Limburg een visie ontwikkeld. Om te beginnen wil de afdeling er
dit jaar tien vrijwilligers bij. Een aantal formules, zoals de klussenwerkgroep, de
werkgroep landschapsbeheer en de schoolexcursies van de werkgroep amfi bie-
en, blijft overeind omdat ze voorzien in een sociale behoefte en sterk educatief
zijn. Het nieuwe élan moet komen van bestaande activiteiten die meer onder
een gezamenlijke noemer ‘NatuurNetwerk’ zijn in te passen. De afdeling denkt
daarbij aan het vergroten van zijn netwerk richting de gemeente en instanties
en groeperingen die bezig zijn met de verdere ontsluiting van het natuurgebied
Geleenbeekdal. Bovendien wil de afdeling meer mensen in het werkgebied
enthousiast krijgen. Public relations speelt daarbij een belangrijke rol, bijvoor-
beeld door medewerking aan cultuurhistorische programma’s van de regionale
televisie. Concrete activiteiten onder de noemer NatuurNetwerk zijn een natuur-
oudercursus, het inlenen van expertise van omliggende IVN-afdelingen, aanslui-
ting zoeken bij bestaande wandelroutes, het organiseren van de Boomfeestdag
in alle kernen van de gemeente en actiever meedenken bij groene projecten van
de gemeente. Andere ideeën: aansluiting zoeken bij wandelactiviteiten en ‘wan-
delcafés’, het aanbieden van natuurwandelingen met GPS om jongere mensen te
trekken, meer organiseren rondom de paddentrek en extern meer aanwezig zijn
op markten en IVN-activiteiten vaker buiten het verenigingslokaal organiseren.
Informatie: Myran IJpelaar, e-mail: [email protected] of IVN Consulentschap Limburg, Sylvia Spierts, tel. (0475) 386460.
> BR A B A NT
Brabant strijdt tegen verlies biodiversiteitDe natuur- en milieubeweging in Brabant doet mee
aan de Europese campagne tegen het verlies aan
biodiversiteit, de alarmerende achteruitgang van
het aantal planten- en dierensoorten op aarde.
De Brabantse Milieufederatie, Natuurmonumenten,
Staatsbosbeheer, IVN en De Kleine Aarde onderte-
kenden hiertoe in Boxtel de zogeheten Countdown
2010 Verklaring. Natuurbeheerder Brabants Land-
schap deed dat al eerder.
Jongeren van de Nationale Jeugdraad vertrokken in
januari vanuit Den Bosch per trein naar de Bul-
gaarse hoofdstad Sofi a. Tijdens hun reis maakten
ze een videoreportage over de waarde van biodi-
versiteit. De reportage werd vorige maand vertoond
tijdens een internationale conferentie over dit
thema in Oisterwijk.
> LIMBURG
Nieuwe cursus Samen de natuur inIVN Consulentschap Limburg en Staatsbosbeheer
organiseren de cursus ‘Samen de natuur in’ voor
mensen met een verstandelijke beperking. De
nieuwe cursus start op 13 april op Zorgboerderij
Assetlterhof te Asselt Swalmen. Tien vrijdagen zijn
er bijeenkomsten op het Bezoekerscentrum van
SBB – De Meinweg te Herkenbosch.
Informatie: B. Locht, e-mail: [email protected]; internet: www.zorgboeren.nl
Gedeputeerde op bezoek in Gelderland
12
De campagne IVN NatuurNetwerk is verlengd tot 2009, met in het vervolg
speciale aandacht voor nieuwe doelgroepen en invalshoeken. Dankzij
vervolgsubsidie van het ministerie van LNV én door de positieve ervaringen
zetten alle geledingen van IVN zich nog eens twee jaar in voor natte en
droge verbindingszones.
De campagne biedt ondermeer fi nanciële ondersteuning en
begeleiding bij Fondsaanvragen.
Afgelopen jaar werden vijftig aanvragen gehonoreerd voor een
totaalbedrag van € 54.298,- uit het fonds IVN NatuurNetwerk.
De landelijke raad stelt ook in 2007 budget uit de gelden van
de Nationale Postcode Loterij beschikbaar voor districten,
consulentschappen en afdelingen. Elke IVN-afdeling kan dit
jaar maximaal € 1500,- aanvragen. Extra stimulans is er voor
aanvragen die zich richten op de nieuwe invalshoeken van de
campagne: natuur in de leefomgeving, natuur en cultuur, en
natuur en gezondheid. Ook voor samenwerking met jongeren-
organisaties en migrantenorganisaties is er extra inhoudelijke
en/of fi nanciële ondersteuning.
De aanvragen verlopen via het IVN Consulentschap en/of
district. Allerlei activiteiten komen in aanmerking. Denk
bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van informatief of educatief
materiaal over een ecologische verbindingszone, of aan de
aanleg van mini stapstenen in woonwijken. Maar het kan ook
een symposium zijn over ecologische verbindingszones of een
inventarisatieactie om het belang van een natuurgebied aan
te tonen.
B(l)oeiende bermen in LimburgEen mooie IVN NatuurNetwerk-activiteit was de wandelesta-
fette ‘B(l)oeiende bermen’ die het IVN in de zomer van 2005
in Limburg organiseerde. Bermen langs wegen, spoorranden,
slootkanten, bos- en akkerlanden vormen vaak de enige scha-
kel tussen diverse natuurgebieden. Niet alleen in de prachtige
bloeiende (zomer)periode maar ook in het voor- en naseizoen
vormen bermen een walhalla voor planten, insecten, vogels
en zoogdieren.
Rijkswaterstaat, provincie en gemeenten beheren de bermen
van oudsher. Sinds IVN Natuurnetwerk zijn ook diverse IVN-
afdelingen in Limburg betrokken bij de inventarisatie, de in-
richting en het beheer. Het project B(l)oeiende bermen zorgde
er bovendien voor dat scholen, bedrijven, buurtverenigingen,
winkeliersverenigingen en sportclubs één of meer
bermen adopteerden en ecologisch gingen beheren.
Daarnaast hebben een groot aantal IVN-afdelingen en
andere natuur- en milieuorganisaties vierenveertig
wandelroutes langs b(l)oeiende bermen beschreven
en voorzien van achtergrondinformatie. De routes, die
samen bijna één wandeling door de ‘langste tuin van Limburg’
vormen, zijn nu gebundeld in het boekje
B(l)oeiende bermen. Dit boekje is uitge-
ven bij het 25-jarig jubileum van IVN
Consulentschap Limburg. Naast de wandel-
beschrijvingen geeft het boekje in vier
hoofdstukken achtergrondinformatie over
bermen en het beheer.
Het is voor € 12,95 verkrijgbaar bij IVN Consulentschap Limburg, (0475) 386460 of kijk op www.ivn.nl/limburg
Estafettestokje naar Brabant en OverijsselNoord-Brabant en Overijssel nemen dit jaar het estafette-
stokje over van Limburg. Tussen maart en oktober houden
de afdelingen van oost naar west excursiewandelingen in
Noord-Brabant. De wandelingen beginnen in het Peelrand-
gebied en eindigen in het gebied van de Groene Zoom.
Campagne IVN NatuurNetwerk
geeft estafettestokje doorDoor Jeanne Hup en Lieke Muyris
Vere
nigi
ng e
n vr
ijwill
iger
sFoto’s: IVN Consulentschap Limburg
Afdelingen kiezen hun eigen gebieden kiezen en schakelen
ook hun eigen gidsen in. Elke wandeling zijn er gidsen van
de volgende afdeling om het ‘estafettestokje’ over te nemen.
Lokale bestuurders die verantwoordelijk zijn voor ruimtelijke
ordening of natuur en milieu krijgen ook een uitnodiging. Zo
bieden de wandelingen de mogelijkheid om meer te weten te
komen over Ecologische Verbindingszones en de Ecologische
Hoofdstructuur maar ook over de ideeën en activiteiten van de
verschillende IVN-afdelingen en bestuurders.
Overijssel vestigt met de estafettewandelingen de aandacht
op de ecologische verbindingszone. Tegelijk profi leert het IVN
de organisatie zo als meer dan een paar losse afdelingen (Eén
IVN). Elke week is er een excursie op zaterdag of op zondag.
Afdeling Losser geeft het startschot op 24 of 25 maart, Noord-
west Overijssel sluit af op 29 of 30 september.
Het centrale thema is ‘verbindingen’. Dat zijn bermen langs
wegen, spoorbanen, sloten en beken zijn, maar ook bos- en
akkerranden of ecoducten. De excursie kan op plaats A star-
ten en bij B eindigen, waarna wandelaars met het openbaar
vervoer terug kunnen, maar een rondwandeling of fi etstocht
kan ook. Alle wandelingen komen in een mooie brochure die
wordt verspreid via VVV’s, bibliotheken en pers. RTV-Oost en
de regionale bladen besteden ook aandacht aan de estafette.
Informatie IVN Consulentschap Brabant: Margreet ter Horst,tel. (0411) 61411, e-mail: [email protected] Natuur en Milieu Overijssel: Marijke Wester,tel. (038) 4250960, e-mail: [email protected]
Jeanne Hup is projectleider IVN Nederland, Lieke Muyris is redactielid/correspondent Limburg en lid van IVN Stein
Leuke nieuwtjes zijn te vinden op www.ivn.nl en in de digitale NatuurNetwerk Nieuwsbrief. Wilt u deze ook ontvangen? Aanmelding via e-mail: [email protected]
IVN NatuurNetwerk KalenderWelke mogelijkheden zijn er om in de eigen leefomgeving wegen voor de natuur te creëren? Deze kalender geeft een impressie van dit succesvolle IVN-project in alle provincies. Bestellen kan via de website www.ivn.nl/catalogus Prijs: € 6,95, ledenprijs: € 4,95.
Inspiratie opdoen? Kom naar de Inspiratiedag!Op 14 april organiseert IVN NatuurNetwerkteam een Inspira-tiedag. Het thema is Landschap en Cultuurhistorie. U kunt kiezen uit verschillende workshops waarbij u inspiratie en ideeën kunt doen. Deze zijn goed bruikbaar voor activiteiten tijdens de Groene Maand.Locatie: Landgoed Oostbroek, Bunnikseweg 39, De BiltTijd: 10.15 - 16.00 uur Voor inspiratie en informatie kunt u bovendien contact opnemen met de vrijwilligersconsulent bij het IVN Consulentschap in uw provincie of met het IVN NatuurNetwerk team, Sylvia Spierts-Brouwer, tel. (0475) 386463 of Jeanne Hup, tel. (020) 6228115. Of kijk op www.ivn.nl onder de kop vrijwilligers en dan doorklikken naar de campagne IVN NatuurNetwerk.
13
Foto’s: ***
De route van de Overijsselse wandelestafette
14
Samenhang maakt het landschap leesbaarEen landschap is leesbaar door de samenhangen die we daarin kunnen waar-
nemen. Ze vertellen ons over het achterliggende systeem van de natuurlijke,
sociaal-economische en culturele omgeving.
• Verticale samenhang is de uitdrukking van de ondergrond (bodem,
water, reliëf) in de vegetatie en het grondgebruik.
• Horizontale samenhang is de uitdrukking van relaties (agronomisch,
sociaal of ecologisch) in patronen van sloten, wegen/paden, beplanting
en bebouwing.
• Seizoensamenhang is de uitdrukking van het jaarverloop in kleuren en
vormen.
• Historische samenhang is de uitdrukking van de ontstaansgeschiedenis in
patronen en elementen in het landschap.
Hoe beter deze samenhangen zichtbaar zijn, hoe sterker de identiteit van het
landschap.
We weten allemaal in welke omgeving we het liefst zouden wonen.
En iedereen heeft wel een favoriet landschap. Maar hoe bepalen we
eigenlijk de kwaliteit van die omgeving? De methodiek Leesbaar Landschap
leert mensen het landschap te lezen en betrekt ze zo ook meer bij hun
eigen omgeving.
Landschap
leren lezenDoor Annemieke Lenssinck i.s.m. Johan Eppink
Nat
uur
en le
efom
gevi
ng
Leesbaar Landschap is een methode die men-
sen leert te zoeken naar zichtbare, eigen en
wezenlijke kenmerken in het landschap. Ken-
merken die meer vertellen over de samenhang
tussen landschap en natuur en cultuur, maar
ook over de sociaal-economische ontwikkeling
en seizoensbeleving. Het Groene Hart bijvoor-
beeld is op het eerste gezicht een weidege-
bied dat plaats biedt aan broedende weidevo-
gels. Maar het is ook een vlak terrein dat wordt
doorsneden door rechte afwateringssloten en
restanten van veenriviertjes. “Wie het heeft
leren zien, leest in de bebouwing en erfafschei-
dingen hoe het Groene Hart zich heeft ontwik-
keld tot veeteeltgebied”, vertelt Johan Eppink,
programmaleider IVN Nederland en trekker van
Leesbaar Landschap. “En heb je echt oog voor
de seizoenen dan geniet je van de afwisse-
lende tinten, de weidsheid en de bodemnevel
waarin de zwartbonte koeienkoppen lijken te
zweven. Kenmerken die de samenhang laten
zien tussen het landschap en de krachten die
het in de loop van de tijd hebben gevormd. Zij
vormen de eigenheid van het groene hart.”
METHODIEK BETREKT MENSEN BIJ HUN EIGEN LANDSCHAP>
verticale samenhang horizontale samenhang
seizoenssamenhang historische samenhang
15
Vier brillenDe cursusmodule Leesbaar Landschap is een introductie tot
de methode. Cursisten maken kennis met vier manieren - zeg
maar vier brillen - om naar het landschap te kijken: de ene
bril biedt vooral een blik op de ecologie, de andere kijkt naar
sociale geografi e, de derde meer naar de geschiedenis terwijl
de laatste is gericht op de loop van de seizoenen en de bele-
ving daarvan. “Leesbaar Landschap wil je meteen in het eigen
gebied toepassen”, vertelt Johan enthousiast. “Cursisten
willen bijvoorbeeld weten waaraan ze nu eigenlijk zien dat de
ondergrond kleiig is en waarom dat zo landschapsbepalend
is. De cursus confronteert deelnemers ook met hun eigen kijk
op landschap en biedt een stramien om de kwaliteit van de
eigen omgeving uit te diepen. Vaak ontdekken ze zo verras-
sende verbanden die kenmerkend zijn voor een streek.”
Doordat de methode cursisten leert samen naar het landschap
te kijken en de eigenheid er van te (her)ontdekken, ontstaat
bij hen ook een degelijke basis om zich verder in te zetten
voor het behoud van het landschap. Ook daaraan besteedt de
cursus ruim aandacht.
LandschapsmemokaartDe Leesbaar Landschapswandeling is een leuke manier om
met het publiek aan de slag te gaan. De methodiek levert
daarvoor een eenvoudig hulpmiddel: de landschapsmemo-
kaart. Johan: “Hiermee kunnen de gids en zijn publiek op zoek
gaan naar de kenmerken van het landschap. Zo raken ze ook
in gesprek over wezen en kwaliteit van hun eigen omgeving.
De methode richt zich op het landschap als geheel en op een
gezamenlijke inzet voor het landschap.” Verschillende par-
tijen kunnen aan de hand van deze methode nadenken over
kwaliteit en behoud van het landschap. Agrariërs, particuliere
grondeigenaren, bewonersgroepen en natuurvrijwilligers
kunnen de werkwijzen van Leesbaar Landschap gebruiken om
zich gezamenlijk in te zetten voor hun eigen omgeving.
CommunicatieboodschapLeesbaar Landschap geeft ook richting aan de communicatie-
boodschap van een streek of plek. Na een Leesbaar Land-
schap-wandeling kun je samen met verschillende streek-
experts zoeken naar het kenmerkende van het landschap.
Welke zijn belangrijk om te laten zien? En welke verbanden
tussen landschap, natuur en cultuur zijn echt zichtbaar?
Of zijn ze weer tot leven te roepen? In Laarbeek heeft deze
zoektocht geleid tot levendige informatieborden die vertellen
over verschillende kenmerkende aspecten van het landschap.
Zo kan de bezoeker vanaf de uitkijktoren dat landschap leren
lezen.
Johan Eppink is programmaleider IVN Nederland, Annemieke Lenssinck is freelance journalist/eindredacteur
16
Ze broeden op percelen met wintertarwe en luzerne. Maar daarbij hebben
grauwe kiekendieven wel wat bescherming nodig. Dankzij die hulp stijgt het
aantal broedparen én het aantal uitgevlogen jongen weer. In 2006 broedden
in het Groningse Oldambt, Flevoland en het Lauwersmeer respectievelijk
dertig, drie en vier paren. De meeste kans om ze te zien maak je in de buurt
van Finsterwolde.
De grauwe kiekendief is van oorsprong een vogel van step-
pen en andere uitgestrekte gebieden. Hij komt in vrijwel heel
Europa voor. Net als alle twaalf soorten kiekendieven behoort
ook de grauwe kiekendief tot de sperwerachtige. De drie in
Nederland broedende soorten – bruine, blauwe en grauwe
– bouwen een nest op de grond. Opvallend, want veel roofvo-
gels broeden in bomen.
Grauwe kieken zoeken hun voedsel tot 20 kilometer van hun
broedgebied. In goede muizenjaren dienen veldmuizen als
stapelvoedsel, maar ook zangvogels, hagedissen en grote
insecten staan op het menu.
Het vrouwtje legt in het voorjaar twee tot vier eieren die zij al-
leen (de man voedt haar) in 27 tot 40 dagen uitbroedt. Dankzij
veel voedsel, gebracht door beide ouders, zijn de jongen na
vijf tot zeven weken vliegvlug en groot genoeg om de jacht-
technieken van hun ouders te leren.
Door aantasting van de oorspronkelijke leefgebieden waren
grauwe kiekendieven in de jaren tachtig vrijwel uit Neder-
land verdwenen. Het tij keerde in de jaren negentig toen er
door de braaklegging in Groningen, bedoeld om agrarische
overproductie tegen te gaan, weer uitgestrekte ruige terreinen
ontstonden met enorme aantallen muizen en zangvogels.
De braakregeling is opgevolgd door subsidie voor kruidenrijke
akkerranden met ook hier vele zangvogels en muizen. Grauwe
kieken broeden in het gewas en moeten daarom beschermd:
eieren noch jongen zijn bestand tegen de oogstmachine.
Dankzij tientallen enthousiaste boeren en vrijwilligers worden
de nesten opgespoord en nauwgezet beschermd.
ff* zien - voorjaar 2007
Grauwe Kiekendief bij FinsterwoldeDoor Monica Wesseling
Gezocht: Grauwe KiekendiefLatijnse naam: Circus pygarcusFamilie: Accipitridae (sperwerachtigen)Oorspronkelijk broedgebied: steppen, duinen, hoogveen, heideAantal broedparen Nederland: 35 tot 40Broedgewoonte: twee tot vier eieren, broedtijd 27 tot 40 dagenUiterlijk man: grijsblauw verenkleed met zwarte vleugel-punten plus twee zwarte bandenUiterlijk vrouw: bruin verenkleed, lichtere borst met lichte strepenGewicht man: 260 gramGewicht vrouw: 370 gramSpanwijdte: 98 tot 110 centimeterVoedsel: muizen, zangvogels, hagedissen, insectenOverwintering: AfrikaIn Nederland aanwezig: april tot en met septemberVerschil met andere kiekendieven: kleiner, slanker en met een relatief lange staart
Foto: Bijlsma en RuiterN
atuu
r en
leef
omge
ving
Met IVN Oldambt op zoekOp zondagochtend 6 en 13 mei organiseert IVN Oldambt
excursies op zoek naar de Grauwe Kiekendief vanaf de
Reiderwolderpolder bij Finsterwolde. De excursies worden
geleid door gids Ben Koks van de Stichting Werkgroep Grauwe
Kiekendief.
Aanmelden vooraf verplicht (vol is vol): Henri Thunnissen, IVN-Oldambt, tel. 0598-446258 of e-mail: [email protected] Kosten deelname: € 3,- (incl. koffi e/thee en cake).Verzamelen om 10.00 uur bij galerie/theeschenkerij de Gro-ninger Kroon, Reiderwolderpolder 4, Finsterwolde (zie kaart en route), waar vooraf een inleiding wordt gehouden onder het genot van een kop koffi e/thee met cake.
17
TrekrouteLang is gedacht dat grauwe kiekendieven in het najaar altijd direct naar het zuidwesten
vliegen. Onderzoek rond twee in Groningen gezenderde vogels wijst echter uit dat de die-
ren eerst oostwaarts gaan en de Midden-Europese gebieden bezoeken. De ene vogel trok
vervolgens wel via Spanje en Marokko naar Senegal om vandaar met de treksprinkhanen
mee oostwaarts te buigen naar Afrika. De ander koos een route via Italië en Tunesië en be-
landde via Algerije in Nigeria. Deze route wordt normaliter op de terugweg gekozen. Nader
onderzoek moet meer duidelijkheid verschaffen.
Kijk voor meer informatie op www.grauwekiekendief.nl
De routeHet uitgestrekte en overzichtelijke
akkerland van Oost-Groningen is het
belangrijkste broedgebied van grauwe
kiekendieven. De Reiderwolderpolder,
vijf kilometer ten noorden van Finster-
wolde, is een goed kijkgebied en te
overzien vanaf de weg Reiderwolder-
polder. Vanuit het centrum van Finster-
wolde oostelijk rijden en eerste weg
linksaf (Kerkweg). Aan het einde van
de weg links- of rechtsaf (Reiderwol-
derpolder). Bij Galerie, theeschenkerij
en beeldentuin de Groninger Kroon
(150 meter rechts) zijn vanaf het terras
de vogels te zien. Openbaar vervoer:
neem vanuit NS-station Winschoten
een bus of lijntaxi naar de Hongerige
Wolf, vandaar is het 15 minuten lopen.
*) fl ora en fauna
Eerste uit serie met kenmerkende seizoens-
soorten, en waar deze te vinden zijn.
Met dank overgenomen van natuurmaga-
zine Grasduinen.
De IVN-afdeling organiseert ter plekke
excursies op zoek naar de beschreven
soort.
Grasduinen biedt elke maand natuur-reportages, foto’s, tips en ideeën om er zelf op uit te trekken. Meer informatie, zie www.grasduinen.nl
Monica Wesseling is freelance journa-list
>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>
>> >>>>>>>>>>>>>
>>>>>>>>>>>>>>
>>>>>>>>>>>> >>>>
>>
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
>>
>>
>
>>>>>>>>>
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>
Illustratie: Hans Könemann
18
Door Marieke van Geel
Jeug
d en
jong
eren
Bij WoesteLand staan verschillende vormen van natuurbele-
ving centraal. Bij alle activiteiten doen we vrijwilligerswerk in
de natuur. Dé manier om intensief in contact te komen met
landschap en leefomgeving. In andere programmaonderdelen
werken we een thema inhoudelijk uit. Zo hadden we het deze
winter op Schiermonnikoog over afval en klimaatverandering
en dachten we op de Weerribben na over water. Deze zomer
gaan we aan de slag met LandArt: energie, praktisch idea-
lisme en nieuwe natuurgebieden.
Onze ‘educatiefjes’ zijn een andere manier om veel te weten
te komen over natuur en milieu. Een educatiefje is een ver-
haaltje over een dier, boom, plant of een verschijnsel. Bijvoor-
beeld over de herkomst van de naam, een ezelsbruggetje om
soorten uit elkaar te kunnen houden of een mooie mythe over
de ontstaanswijze van een gebied. Hier geven we er vast vijf!
Kabouters en eikenDe eik is de lievelingsboom van de
kabouters. Ze roken eikeltjestabak in
de pijpjes waar de eikels in zaten. In de
zomer gebruiken ze de pijpjes van de zo-
mereik. ‘s Winters zoeken ze pijpjes van
wintereiken, met de korte steeltjes heb-
ben ze het vuurtje bijna in hun handen.
Lekker warm!
Dat de bladeren van de zomereik korte
steeltjes hebben en die van de wintereik
lange is ook makkelijk te onthouden.
In de zomer dragen de kabouters korte
broeken, in de winter lange!
Mestkevers als busDraai eens een mestkever om! Die mooie
grote glimmende kevers fungeren als bus
voor mijten. Bij de ene mesthoop kruipen
de mijten op de buik van de kever, bij de
volgende springen ze er weer af.
Woeste educatie
Het IVN draagt bij aan een duurzame samenleving
door mensen te betrekken bij natuur, milieu,
landschap en leefomgeving. Ook WoesteLand,
de jongerentak van het IVN, zet zich daarvoor in.
Voor én door jongeren.
Den, spar of lariks?Als we aan het werk gaan zegt de beheer-
der dat de grove dennen mogen worden
omgezaagd, maar dat we sparren moeten
laten staan. Hoe zie je in hemelsnaam
het verschil?
Gelukkig is er het eeuwenoude ezels-
bruggetje. De naalden van naaldbomen
zitten in naaldhulzen aan de takken. Bij
sommige bomen zitten de naalden per
stuk vast aan de boom, solo dus, en dat
zijn sparren. Aan dennentakken zitten ze
met een duo bij elkaar. Een lariks heeft er
legio in een bosje zitten.
(Helaas zijn er enkele uitzonderingen,
met drie of vijf naalden bij elkaar, deze
komen gelukkig niet zo veel voor.)
Foto’s: WoesteLand
WoesteLand Werkweekend
Ken je het WoesteLand Werkweekend? Dat is dit jaar in het weekend na Pasen (13-15 april). Kijk voor meer informatie op www.woesteland.nl
Dit zijn onze WoesteLand-zomerkampen. Ga je mee?
Lost11 juli – 20 juli Mystiek in Ierland
Waß du Wild 13 juli – 20 juliWild spotten in Duitsland
Groene vingers, vuile handen23 juli – 28 juliPraktisch idealisme op biologische boer-derij Zonnehorst
Save your energy30 juli – 4 augustusAan de slag met energie op de Meinweg
Tussen kunst en kosmos6 – 11 augustusLandArt op de Meinweg
Stap Op!6 – 13 augustusFietstocht langs nieuwe natuur, van Friesland tot Nijmegen
Costa del Vlie20 – 25 augustusGeen typische strandvakantie op Vlie-land
De Woeste Inval13 – 25 augustus Iedereen is welkom op de Holterberg
Voor meer informatie en inschrijving kun je terecht op www.woesteland.nl
Wandelend wad Schiermonnikoog hoort bij de provincie
Friesland, maar ligt toch meer in Gronin-
gen. Kijk maar op de kaart. Provincies
maakten ruzie over wie het waddeneiland
mag claimen. Hoe komt dat zo?
Het eiland waar wij elke winter op kamp
gaan wandelt de ene provincie uit en de
andere in. Aan de westkant slaat de zee
land weg, aan de oostkant groeit er door
aanslibbing land aan. Het dorp Wester-
buren, dat aan de westkant lag zoals
de naam al doet vermoeden, is al lang
geleden door de zee verzwolgen.
NatuursprookjesDe natuursprookjes van Els Baars zijn
geliefd bij WoesteLanders. Wil je weten
hoe het winterkoninkje aan zijn naam
komt, waarom de roos stekels heeft die
omlaag wijzen of waarom het roodborstje
een rood borstje heeft? Kijk dan op
www.natuurverhalen.nl
Marieke van Geel is lid van de kerngroep WoesteLand
19
20
Initiatief? www.DuurzameDinsdag.nl!Op 4 september 2007 is het voor de achtste keer Duurzame Dinsdag. Het thema is dit jaar duurzaam consumeren. Symbolisch wordt het Duurzame Koffertje aan een vertegenwoordiger van de politiek overhandigd. Het Duurzame Koffertje is gevuld met initiatieven, wen-sen en statements van burgers en organisaties. Tussen 4 maart en 1 juni kan iedereen via de website www.duurzamedinsdag.nl een duurzaam initiatief voor het koffertje indienen dat aansluit bij het thema.
Vijftig jaar Nationale Boomfeestdag Op 21 maart is het feest. Al vijftig jaar plant de
Stichting Nationale Boomfeestdag bomen en levert
daarmee een bijdrage aan een groene, gezonde
wereld voor, door en met kinderen. Het zou mooi
zijn als alle 8500 Nederlandse basisscholen in dit
jubileumjaar meedoen. Daarom krijgen ze allemaal
een jubileumboom aangeboden. De nationale
viering is voor het eerst in de stad. In de nieuwe
stadswijk IJburg in Amsterdam mogen 750 kinde-
ren helpen bij het planten van vijftig grote bomen.
Er wordt een bomenmusical opgevoerd, er is een
Kids for Trees-songfestival en een gala waarvan
de opbrengst naar aanplant gaat voor het nieuwe
KinderBomenBos. Hier groeien Geboortebomen
en Gedenkbomen. Bovendien krijgt het bos een
educatief karakter. Samen met Staatsbosbeheer
werkt de stichting Natio-
nale Boomfeestdag aan
een educatief programma:
in het najaar komt er een
lespakket voor de boven-
bouw van de basisscholen
over het belang van bomen
en natuur.
IVN ontvangt 1,5 miljoen euro Over 2006 ontving IVN weer een
bedrag van 1,5 miljoen euro van de
Nationale Postcode Loterij. In totaal
keert de Postcode Loterij 216 mil-
joen euro uit aan 53 goededoelen-
organisaties; vier miljoen euro meer
dan over 2005, dankzij de met bijna
drie procent gestegen totaalinleg
van ruim 432 miljoen euro.
De Landschappen ontvingen een
bijdrage om het project ‘Laat het
Reitdiep weer kronkelen’ uit te
voeren. De Landschappen willen
met dit project het unieke cultuur-
landschap van het Reitdiepdal in de
provincie Groningen een robuuste
basis geven voor de toekomst en
voor het publiek beter ontsluiten.
De reservaatgebieden in het Reit-
diepdal vallen onder de Ecologische
Hoofdstructuur (EHS).
Uit het veldBerichten uit IVN, natuur, leef-omgeving, educatie en communicatie
24e IVN-zomerweek Cultuurhistorie, landschapsbeheer, wandelen en fi etsen in de natuur, creativiteit en een ac-
tief programma voor jong en oud. Dat zijn de ingrediënten van de IVN-zomerweek van 4 tot en
met 11 augustus aan het Veerse Meer, vlak bij Arnemuiden. Deze editie staat water centraal.
De accommodatie is in het Zilveren Schor. Dit natuurgebied aan de westzijde van het Veerse
Meer heeft een eigen strandje en zicht op de eilandjes in het Veerse Meer. De Noordzee is op
fi etsafstand.
Kosten: IVN’ers en gezinleden vanaf 14 jaar € 235,- ; niet-IVN-leden € 245,- ; Kinderen van IVN-leden 5 t/m 13 jaar € 155,- ; voor niet-IVN-leden € 160,-.Aanmelding: via website of Wil de Jong, tel: (043) 3521109, e-mail: [email protected]: www.ivn.nl/zomerweek
Themajaar Biodiversiteit Nationale ParkenIn het weekend van 2 en 3 juni gaat
in Nationaal Park De Biesbosch het
Biodiversiteitjaar van start dat in
alle Nationale Parken wordt gehou-
den. Het startsein valt samen met
de 1001-soortendag 2007. Natuur-
deskundigen en bezoekers gaan
dan samen op pad om binnen 24
uur zoveel mogelijk soorten te tellen
op verschillende locaties in Neder-
land. Op elke locatie zijn allerlei
publieksactiviteiten. De 1001-soor-
tendag is onderdeel van het project
‘Bezoekerscentra op de bres voor
biodiversiteit’, waaraan in 2006 en
dit jaar vijfendertig bezoekerscentra
meedoen. Er is een handreiking met
tips ontwikkeld, een training voor
excursieleiders, een interactieve
expositiezuil met veel spelelemen-
ten, een ‘Natuur-doekaarten-set’,
een kaartenset met vijftig leuke op-
drachten om met kinderen te doen
in elk natuurgebied en de ‘Scheur
door de natuur’ kalender. Deze is,
net als de Natuur-doekaarten-set ,
te koop bij de bezoekerscentra of te
bestellen via: [email protected]
Voor meer informatie en program-ma: www.bezoekerscentra.info
21
PO
DIU
M˜ O
KT
OB
ER
20
06
, (34
e ja
arg
an
g) - w
ww
.po
diu
mo
nlin
e.n
l
PODIUMvoor educatie en communicatie over natuur en leefomgeving
Kwaliteitsmeter
Natuurhuis Apeldoorn
Leerprocessen omgevingseducatie
Langetermijneffecten NME
Cultuureducatie en NME
Den Haag Schittert
Sociaal leren
In Memoriam Jan Tuttel (1943 – 2006)Op 30 december 2006 overleed Jan
Tuttel na een lang ziekbed. Jan was
meer dan betrokken bij het IVN. Zijn
enthousiasme en grote creativiteit
laten duidelijke sporen na! Als
NJN’er deed hij mee aan het eerste
Natuurbeschermingswerkkamp van
het IVN in 1962; er zouden er vele
volgen. Hij werd in 1965 bestuurslid
van zowel de IVN-afdeling Eelde
als van district Drenthe en zat in
veel commissies en besturen van
diverse natuur- en cultuurorga-
nisaties. Jan hield zich naast de
natuurbescherming bezig met het
landschap, weerkunde, cultuurhis-
torie, volkscultuur, luchtvaart en
techniek, toerisme. Hij had gewoon
‘plezier in dingen’.
Hij schreef artikelen, verhalen, sa-
gen en boeken, verzorgde columns
voor de krant en had programma’s
op de regionale radio en TV. Zijn
verhalen waren divers en vol kennis
en humor. Hij hield een website bij
als een encyclopedie over onder
meer natuur, sagen, volkskunde,
paasvuren en het jeneverbesgilde.
In 1981 kwam Jan in dienst van het
IVN als eerste provinciaal consulent
Drenthe. Later werd hij coördinator
van de Nationale Parken in het
Noorden. Een paar jaar voor zijn
vervroegde pensionering werd hij
gedetacheerd bij Staatsbosbeheer,
een baan die hij erg ambieerde.
Helaas werd hij ruim 4 jaar geleden
ernstig ziek, maar hij ging door
met zijn werk. Tot het laatst was
hij aan het schrijven. Dat leverde
bijvoorbeeld boekje ‘Nieuwe sagen
en korte verhalen’ op. Je kon niet
om hem heen; zijn gedrevenheid en
enthousiasme lieten je niet gauw
los. Wij zijn hem dankbaar voor al
zijn werk, waarbij hij veel vrienden
maakte en veel mensen letterlijk en
fi guurlijk de weg wees in de natuur.
Kwaliteitsmeter NMEDe Kwaliteitsmeter is een mooi hulpmiddel om de kwaliteit van NME-materialen en -diensten te meten. Dit instrument brengt bovendien de samenhang in kaart in het aanbod van NME-producten. Dat gebeurt aan de hand van het Basispakket dat zes ontwikkelingsgebieden bevat, zoals Besef, Zorg en Verantwoordelijkheid en Waardering. Afgelopen najaar zijn twaalf mensen uit het NME-veld tot screener opgeleid. Lesmateriaal dat zij met de Kwaliteitsmeter hebben gescreend kan in de database. NME-organisaties kunnen deze materialen uitwisse-len. De NME-centra in Zuid-Holland, Noord-Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland, Overijssel en Limburg laten hun producten screenen of hebben dat al gedaan. De meeste worden lid van de Kwaliteitsmeter. De database wordt dit jaar dus fors uitgebreid met nieuwe produc-ten. Om een beeld te krijgen van de database gaat u naar www.podiumonline.nl/kwaliteits-meter Klik op de Database. Vul in bij Gebruikersnaam: nmepodium Wachtwoord: nmepodium Alleen leden van de database kunnen analyses, handleidingen en leerlingenmateriaal van alle producten downloaden. Informatie: Jeanne Hup, IVN Nederland, e-mail [email protected], tel. (020) 6228115.
Groene Maand 2007: Landschap en CultuurhistorieDe voorbereidingen voor de Groene Maand in
september 2007 zijn in volle gang. Het thema is dit
jaar Landschap en Cultuurhistorie. Ons cultuurland-
schap met dijken, wegen, verkavelingspatronen en
kenmerkende bebouwing en begroeiing vertelt het
verhaal van eeuwenlange bewoning. Dat maakt het
landschap tot een levend archief van ons verleden.
Tijdens de Groene Maand kunnen natuurliefheb-
bers fi etsend, kijkend, wandelend, luisterend
en voelend een beeld krijgen van de samenhang
tussen landschap en cultuur. Ook wil de Groene
Maand aanzetten tot discussie over de kwaliteit
van het landschap met aandacht voor ruimtelijke
ontwikkeling en erfgoed.
De afgelopen jaren stijgt het aantal deelnemers aan
de excursies, wandelingen, fi etstochten, hotelarran-
gementen, exposities en andere activiteiten die de
partners organiseren. IVN-afdelingen verzorgen een
zeer groot deel daarvan. Het is de bedoeling dat
dit jaar nog meer partners aanhaken en de Groene
Maand nog meer publicitaire aandacht krijgt.
Zie ook www.groenemaand.nl
Vakblad Podium jubileertPodium, vakblad voor educatie
en communicatie over natuur
en leefomgeving , viert dit jaar
zijn 35e jaargang. Onder de titel
‘Podium Live’ organiseert dit
IVN-blad daarom inspirerende
activiteiten rondom het vakge-
bied natuur- en milieueducatie.
Eerste activiteit is een serie
lunchlezingen in samenwer-
king met Studium Generale van
Universiteit Utrecht. Wetenschap-
pers belichten hierin hun visie
op actuele maatschappelijke
thema’s, die ook relevant zijn
voor het natuur- en milieueduca-
tieve werkveld.
De gratis lezingen zijn op don-
derdagen van 13.00 tot 13.45
uur in de Boothzaal van de
Universiteitsbibliotheek op De
Uithof. Ze vinden plaats rondom
enkele door de Verenigde Naties
uitgeroepen dagen zoals Wereld-
WaterDag (22 maart), WereldGe-
zondheidsDag (5 april), EarthDay
(19 april), WereldBiodiversiteits-
Dag (24 mei) en WereldErfgoed-
Dag (7 juni).
Zie ook www.ivn.nl/podiumIn het najaar organiseren ook andere universiteiten en hoge-scholen activiteiten in verband met het Podium-jubileum.
22
Gehakkelde Aurelia
Klimaatveranderingen
in je achtertuin - 2007
Boomblauwtje
Door Inez de Jong
Educ
atie
en
com
mun
icat
ie
Koninginnepage
Witje
Hier groeit! De klimaatcampagne van de goede doelen van de Nationale
Postcode Loterij duikt steeds vaker op in kranten, op televisie en bij
bijzondere acties. Ook het onderdeel Klimaatverandering in je achtertuin
van IVN, SKBN en De Kleine Aarde heeft deze lente veel activiteiten
op stapel staan. Van een reizende tentoonstelling en een vlindertelling
tot een klimaatwijzer voor natuurgidsen.
In het kader van Hier heeft het IVN een tentoonstelling
gemaakt over de gevolgen van de opwarming van de aarde.
Bezoekers zien op de expositie dat de klimaatverandering niet
alleen een verhaal is dat zich ver weg afspeelt. En dat het gaat
over extreme droogte en smeltende ijskappen. De opwarming
van de aarde is immers ook van invloed op onze eigen leefom-
geving. En de gevolgen zijn in onze eigen achtertuin zichtbaar
en voelbaar. Hoe? Dat maakt de tentoonstelling zichtbaar aan
de hand van de thema’s weer, natuur, recreatie en gezond-
heid.
De tentoonstelling reist vanaf 1 april langs bezoekerscentra en nme-centra. Zie voor meer informatie www.ivn.nl/klimaat en www.hier.nu
Nationale VlindertellingActieweekend 12 en 13 meiOp 12 en 13 mei kan iedereen de nectarkroegen en vlinder-
tuinen bezoeken en waarnemingen noteren. Zo staan de
bezoekers stil bij de gevolgen van
de opwarming van de aarde die
ook in onze achtertuin zichtbaar
wordt. Er is in het actieweekend
van alles te zien en te doen in de
nectarkroegen en vlindertuinen die
meedoen. Leuk voor kinderen én
volwassenen.
Meer informatie over de Nationale Vlindertelling en de locaties op www.ivn.nl/klimaat en www.hier.nu
Klimaatwijzer voor natuurgidsenOver klimaatverandering wordt veel gepubliceerd. Te veel om
als natuurgids allemaal bij te houden. Daarom verschijnt eind
maart ‘Klimaatverandering in je achtertuin. Informatie voor
natuurgidsen’. Geschreven voor IVN-natuurgidsen maar zeker
ook interessant voor andere natuurliefhebbers. De klimaat-
wijzer geeft inzicht in het begrip klimaatverandering en vertelt
ook over de belangrijkste oorzaken van deze verandering.
Verder komt de invloed op de fl ora en fauna in Nederland aan
de orde. De klimaatwijzer vertelt ook over de concrete veran-
deringen bij specifi eke soorten die IVN natuurgidsen in het
veld tegen kunnen komen. Bij elke soort is de biotoop vermeld
en bij veel soorten staat ook een ‘weetje’ dat gidsen tijdens de
excursie aan het publiek kunnen vertellen.
Meer informatie: kijk op www.ivn.nl/klimaat
Ons land bestaat nog voor tweederde uit
agrarisch cultuurlandschap. In de volks-
mond noemen we het ‘het platteland’.
Ambtenaren hebben het over ‘het witte
gebied’. Ronduit beledigend. De ons
omringende landen spreken met meer
respect over hun landschap. Ze noemen
het de ‘country side’ of ‘la campagne’.
Daarbij loopt hen het water in de mond
en dringen zich bij hen visioenen op van
het gezonde, goede buitenleven.
Natuurlijk is door vele ruilverkavelingen
vrijwel alles wat boven het maaiveld
uitstak gerooid, rechtgetrokken of geëga-
liseerd. Hierdoor is veel van ons land-
schap inderdaad zo plat geworden als
het nu is. Erger is dat velen denken dat
de weidsheid en de vergezichten bij ons
land horen, terwijl leegheid, geschiede-
nisloosheid en een chronisch gebrek aan
biodiversiteit heersen. En helaas gaat de
vervlakking van Nederland door. Deze
teneur valt jaarlijks terug te lezen in de
Natuurbalans van het Milieu- en Natuur-
planbureau.
OpknapbeurtMet haar Deltaplan voor het landschap
wil de Vereniging Nederlands Cultuur-
landschap de vervlakking stoppen en
ons landschap een opknapbeurt geven.
Dat moet vooral gebeuren op de ran-
den van percelen, waar de agrarische
bedrijfsvoering nu al niet optimaal is.
Heggen, plasdras-sloten, akkerranden,
houtwallen enzovoorts moeten het land-
schap aankleden. Het Deltaplan voorziet
bovendien in tienduizenden kilometers
recreatieve routes, die ons eerder in
ruilverkavelingen zijn afgenomen; van
een mooi landschap moet je immers wel
kunnen genieten. De aanleg van nieuwe
landschapselementen levert een heel rijk
planten- en dierenleven op. Kriskras door
Nederland ontstaat een groen-blauw
netwerk en scheppen we een landschap
waar we trots op kunnen zijn!
Landschap rendeertNatuurlijk kost dit geld. Niet alleen moe-
ten de eigenaren van de grond betaald
krijgen voor hun landschapsbijdrage,
ze moeten er ook wat aan verdienen.
Waarom zouden ze het anders doen?
De uitvoering van het Deltaplan kost
600 miljoen euro per jaar. Veel, zegt u?
Cultuurlandschap heeft opknapbeurt nodig
De stelling van Amsterdam
Neemt u zelf ook stelling en heeft u een uitgesproken mening over een onderwerp dat een
relatie heeft met natuur, milieu en educatie, stuur deze dan in maximaal 400 worden naar:
De hier ingenomen stelling geeft uitsluitend de mening weer van de auteur, niet van de
redactie of het IVN.
23
Volgens het RIVM levert de inzet van
grond, arbeid en kapitaal in de recreatie-
sector in de laatste mooie landschappen
en natuurgebieden nu al acht miljard op
per jaar. Door overal een mooi landschap
te scheppen kunnen we die acht miljard
gemakkelijk verdubbelen. Doorrekening
van het Deltaplan, met als criticasters de
planbureaus, toont aan dat landschap
rendeert en in ruime mate winstgevend
is. Dus geld is het probleem niet. Er zijn
verschillende mogelijkheden om de
fi nanciering duurzaam te garanderen.
Het veiligste is een vermogensfonds dat
genoeg rente oplevert om de kosten te
dekken.
Het Deltaplan voor het landschap kent
vele voordelen. Niets staat ons in de weg
om weer een van de mooiste regio’s van
Europa te worden. Waar wachten we op?
Jaap Dirkmaat, Directeur Vereniging Nederlands Cultuurlandschap
Reageren op deze stelling? Ga naar www.ivn.nl/forum
Foto: René Ros, Stelling van Amsterdam
24
Agenda
Nationale Boomfeestdag21 maartDit jaar voor de vijftigste keer.
Jubileumactiviteiten: planten van
bomen in alle gemeenten op het-
zelfde tijdstip, aanbieden van een
boom aan 8500 basisscholen en
het Kids for Trees-Songfestival en
een musical.
www.boomfeestdag.nl
Wereldwaterdag22 maartHet thema van de Wereldwaterdag
2007: ‘Coping with Water Scarcity’.
www.worldwaterday.org
Landelijke Vlinderdag24 maart Voor donateurs, vrijwilligers en alle
anderen die geïnteresseerd zijn in
vlinders en libellen. Tijdens de dag
staan waarnemingen centraal.
www.vlinderstichting.nl
Landelijke Trenddag NME29 maart De dag is bedoeld voor leiding-
gevenden en beleidsmakers van
NME-centra. In conferentiecentrum
Drakenburg in Baarn.
www.podiumonline.nl/9861
Actieweekend ‘Klimaat in je achtertuin’12 en 13 meiNationale Vlindertelling en andere activiteiten rond
het project ‘Klimaat in je achtertuin; van nectar-
kroeg tot bijenhotel’. Dit samenwerkingsproject van
het IVN, Stichting Kinderboerderijen Nederland, De
Kleine Aarde en de Natuurkalender is onderdeel van
de nationale klimaatcampagne HIER. Zie ook pag.
22.
www.ivn.nl/klimaat
Nationaal Kinderboerderijen Weekend 12 en 13 meiEen kijkje achter de schermen bij de kinderboerde-
rij. Het thema is dit jaar ‘jong leven’.
www.kinderboerderijen.nl
Reizende klimaattentoonstelling en Klimaatroute Vanaf 1 april Bij de Kleine Aarde en reizend langs bezoekerscen-
tra: een interactieve en speelse tentoonstelling,
waarmee iedereen kan ervaren wat er aan de hand
is met het klimaat. En: hoe je zelf ‘klimaatneutraal’
kunt leven.
www.ivn.nl/klimaat en www.dekleineaarde.nl
Voorjaarsexcursie:
Vroege Vogelexcursie in Groninger StadsparkJe moet er vroeg voor uit de veren. Maar een vroege morgen in mei is hét moment om vogels te leren kennen en herkennen. Jaarlijks gaan dan ook meer dan vijftig mensen mee met de Vroege Vogelexcursie van de vogelwerkgroep van de IVN afdeling Groningen/Haren. Het oud-ste park van Groningen biedt een thuis voor veel verschillende vogelsoorten. In mei kun je daar optimaal van genieten: naast soorten die je het hele jaar door kunt waarnemen, - zoals roodborstje, winterkoning en merel – zijn dan ook zomergasten als fi tis, tjiftjaf, zwartkop en tuinfl uiter terug. Kleine groepjes gaan onder leiding van een ervaren gids zo stil mogelijk op pad. Je kunt dan als het ware een voor een de zang van de verschillende ontwakende soorten herkennen.
Datum: zondag 13 mei, start 4.30 uur, einde 7.00 uur. Vertrek- en eindpunt: ijscokar aan het begin van de Concourslaan, vlak bij de Paterswoldseweg. Informatie: e-mail: [email protected] of kijk op www.ivn-groningenharen.nl
Voor meer Vroege Vogel- en andere voorjaarsexcursies, zie de excursieagenda op www.ivn.nl
Voor meer voorjaarsexcursies en vele andere activiteiten van IVN-afdelingen zie www.ivn.nl, ook voor links naar afdelingssites. Veel informatie van en voor na-tuur- en milieueducatieve centra zijn te vinden op en via www.podiumonline.nl
25
> NOORD-HOLLAND
Mysterieuze MummiesVan 1 april tot en met 2 september Dierenmummies en hun bijzondere
verhalen. De dieren zijn op natuurlijke
wijze gemummifi ceerd. Fotografe Marieke
Kleijnee heeft het karakter van elk dier
op kunstzinnige wijze vastgelegd. Met
interactieve spelletjes over mummies.
Pieter Vermeulen Museum, Moerbergplantsoen 20, IJmuiden,www.pieter-vermeulen-museum.nl
Klimaatcafé31 maartVan 20.00 uur tot 22.00 uur.
Café fi lmtheater de Fabriek, Jan Sijbrandsteeg 12, Zaandam,www.milieudefensie.nl/klimaatcafe
> ZUID-HOLLAND
Robot ZooVanaf 2 februariOntdek met enorme robotmodellen
hoe dieren functioneren en bekijk hoe
perfect de natuur in elkaar zit. Bijzondere
kenmerken van dieren als de giraf, de
neushoorn, de vleermuis en de kameleon
worden door middel van deze robotmo-
dellen weergegeven. Hoe verandert een
kameleon van kleur? Hoe beweegt een
reuzeninktvis zich voort en hoe loopt een
vlieg over het plafond?
Museon, Stadhouderslaan 37, Den Haag, www.museon.nl
> LIMBURG
De Geheime Tuin Tot en met 17 juniGeïnspireerd door het beroemde kinderboek Francis Burnett. Kinderen kun-
nen op ontdekkingstocht in een sprookjeswereld. De belevenis draait om de
magische groeikracht van de natuur. Elke plek in de tuin biedt een speel- of
luisteropdracht.
Natuurhistorisch Museum Maastricht, De Bosquetplein 6-7, Maastricht, www.nhmmaastricht.nl
Dag van de Aarde22 april De Stichting Dag van de Aarde introduceert de Dag
van de Aarde met activiteiten (tot eind mei).
www.dagvandeaarde.nl
Actiemaand ‘Proef de aandacht’16 april tot en met 12 meiVolop aandacht voor biologische producten in
winkels en in de media.
www.eigenlijkheellogisch.nl
Week van de Zee19 tot en met 27 mei Jaarlijks evenement dat de Nederlandse kust en
zee op een positieve manier onder de aandacht
brengt aan een breed publiek. Van 19 tot en met 27
mei kunnen bezoekers langs de kust genieten van
meer dan 250 culturele, sportieve, spannende en
leerzame activiteiten.
www.weekvandezee.nl
> GELDERLAND
Gestipt en Gestreept1 april tot en met 26 augustus Kleine, eenvoudige dieren geven
hun geheimen prijs. Niet de zebra
of de tijger maar dieren zoals de
wesp, het lieveheersbeestjes, de
geelbuikvuurpad en de tijgervlinder
spelen de hoofdrol. De expositie
sluit aan bij de belevingswereld van
de allerkleinsten.
Natuurmuseum Nijmegen, Gerard Noodtstraat 121, Nijmegen, www.natuurmuseum.nl
> FLEVOLAND
Die groote leegte, 150 jaar toekomst van het Marker-meerTot en met 22 april 2007Over de mogelijke bestemmingen
van het Markermeergebied be-
staan veel meningen. Een nieuwe
uitbreidingswijk voor Amsterdam?
Een nieuwe luchthaven? Of toch een
groot natuur- en recreatiegebied?
De tentoonstelling toont tal van
bijzondere kaarten, documenten,
maquettes, foto- en fi lmmateriaal en
geeft zo een indringend beeld van
de plannen die in de loop der tijd
voor de inrichting van het gebied
zijn ontwikkeld.
Nieuw Land Erfgoedcentrum, Oostvaardersdijk 01-13, Lelystad, www.nieuwlanderfgoedcentrum.nl
> UTRECHT
Podium JubileumlezingenTot en met 7 juniPodium, IVN-vakblad voor educatie en communi-
catie over natuur en leefomgeving, viert zijn 35e
jaargang met een aantal inspirerende activiteiten:
‘Podium live’. Te beginnen met een aantal lezingen
rondom enkele door de Verenigde Naties uitge-
roepen dagen, zoals WereldWaterDag (22 maart),
WereldGezondheidsDag (5 april), EarthDay (19
april), WereldBiodiversiteitsDag (24 mei) en We-
reldErfgoedDag (7 juni). I.s.m. Studium Generale,
Universiteit Utrecht.
www.sg.uu.nl
> NOORD-BRABANT
Uit de natuur gemaaktVanaf 27 aprilTentoonstelling over het leven van verschillende
volkeren in Papua met de natuur en kunstvoorwer-
pen met de natuur als inspirator.
Natuurmuseum Brabant, Spoorlaan 434, Tilburg, www.natuurmuseumbrabant.nl
Het voortbestaan van de grutto hangt af van weide-
beheer in Nederland en wetlandbeheer in Senegal: is
de grutto uitgebroed, dan stapt hij op om in Senegal
de winter door te brengen. Zo zijn deze landen met
elkaar verbonden. Die verbondenheid voelden ook
de kinderen die elkaar in Senegal ontmoetten voor
het internationale project ‘Moving birds for Senegal’.
Moving birds
for Senegal Door Chris Maas Geesteranus
26
Jeug
d en
jong
eren
Door zijn kwetsbare leefwijze staat de grutto symbool voor de
mondiale aspecten van natuurbehoud. Voor het voortbestaan
van de weidevogel is meer nodig dan traditioneel behoud en
beheer van natuur. Aanpassing van het menselijk en econo-
misch gebruik aan de leefwijze van de grutto moet ook. In
dit vraagstuk lag het educatieve doel van ‘Moving birds for
Senegal’, een project van IVN en Stichting Yoff.
Eind vorig jaar vertrok een groep vwo- en vmbo-leerlingen
samen met leraren en IVN-Natuurgidsen naar Senegal. Leer-
lingen uit Yoff (bij Dakar) reisden daar met hen mee . Onder-
weg kwam op verschillende manieren het dilemma aan bod
van enerzijds de bescherming van de natuur en anderzijds
het gebruik ervan voor menselijke doelen als eten, drinken,
vervoer en brandstof. De groep bezocht het Nationale Park
Djoudj in het noorden, het natuurreservaat bij Popenguine
ten zuiden van Dakar en het dorp Yoff. De leerlingen hoorden
ondermeer wat de (legale) Europese visserij voor de kust van
Senegal betekent voor locale vissers. Ook de gevolgen van de
mangrovekap kwam aan de orde.
Vlotte integratieBen Krause, docent aan De Hoge Berg op Texel, kijkt zeer
positief op de reis die werd gefi nancierd door het ministe-
rie van Buitenlandse Zaken. Hij was vooral verrast door het
gemak waarmee de sociale en culturele integratie verliep. “De
Senegalezen en Nederlandse leerlingen vormden al snel een
hechte groep. Door samen te zingen en muziek ontstond een
heel bijzonder contact.”
Uit de enquête die de docent onder de leerlingen afnam bleek
dat hun kijk op de wereld, de natuur, Afrika en het ontwik-ke-
lingsbeleid drastisch is veranderd. “Deze reis heeft zeker ook
effect op hoe ze met hun eigen leefwereld omgaan. Wat ons
betreft is de reis voor herhaling vatbaar.”
Ook voor de natuurgidsen uit beide landen zijn er toekomst-
perspectieven. Het IVN neemt het initiatief tot samenwerking
tussen IVN-Natuurgidsen en de Nationale Parken en reserva-
ten bij Popenguine. Zij gaan elkaar helpen bij de methodiek.
De IVN-bijdrage versterkt de overdrachtsvaardigheden van de
gidsen.
Meer weten? Kijk op www.yoff.nl
Chris Maas Geesteranus is medewerker IVN [email protected]
ProgrammaHet programma bestond uit drie onderdelen:
bezoek aan het Nationale Park Djoudj in het
noorden, aan het natuurreservaat bij Popen-
guine ten zuiden van Dakar en aan het dorp
Yoff. Aan bod kwamen onder andere:
• (legaal) vissen door Europa voor de
Senegaleze kust en de betekenis van
afnemende vistand voor Senegaleze
vissers. Een in Nederland ontwikkeld spel
maakte dit dilemma duidelijk.
• de gevolgen van mangrove-kap, speciaal in
en rond het natuurreservaat bij Popen-
guine: het verdwijnen van vissen, oesters,
mosselen en garnalen. Een actieve vrouwen-
gemeenschap plant opnieuw mangroves
aan. ‘Moving birds for Senegal’ gaf € 750,-
als compensatie van de mondiale voetafdruk.
De fi nanciering kwam van het programma
Xplore van het ministerie van Buitenlandse
Zaken.
Gesignaleerd Door Leontien Kuip, IVN Kenniscentrum
De dagvlinders van Nederland. Verspreiding en beschermingBos, F.G., Bosveld, M.A., Groenendijk, D.G., Swaay,
C.A.M. van, en Wijnhoff I., de Vlinderstichting.
Naturalis - KNNV Uitgeverij - EIS-Nederland, 2006,
381 p., ISBN 90-5011-227-7, prijs € 49,95, leden-
prijs € 44,95. Verzendkosten: € 3,95 p/bestelling.
Te bestellen via www.ivn.nl/catalogus of de catalo-
gus ‘Natuur in Nederland 2007’.
Deze uitgave geeft een compleet en actueel beeld van de vlinderstand in Nederland. Het boek be-
schrijft uitvoerig alle in Nederland waargenomen
dagvlinders. Met kleurenfoto’s van vlinders, het
rupsstadium en het leefgebied, verspreidingskaart-
jes en diagrammen.
Praktisch natuurbeheer: amfi bieën en reptielenUchelen, E., van, KNNV Uitgeverij,
152 p, ISBN: 978-90-5011-233-8,
prijs € 29,95.
Amfi bieën en reptielen hebben een verborgen levenswijze en veel soorten zijn lastig waar te nemen. Daardoor wordt bij het beheer soms
onvoldoende rekening gehouden
met deze interessante diergroep.
Speciaal beheer maakt het mogelijk
om deze zeldzame dieren aan te
trekken. Veel praktische tips voor
natuurbeheerders en tuineigenaren.
Nieuwe sagen en korte verhalenTuttel, J., 150 p., uitgeverij Van de Berg te Almere-
Enschede, ISBN 978-90-5512-252-3, prijs € 13,50.
Te bestellen via www.ivn.nl/catalogus of de catalo-
gus ‘Natuur in Nederland 2007’.
Van de hand van Jan Tuttel, de onlangs overleden natuuractivist, columnist, publicist en tv-presen-tator/programmamaker en oud-consulent van het IVN (zie pagina 21). Het boekje bevat 34 verhalen
waarin van alles tot leven komt. Een rondspokende
dienstmaagd, het geheime laatje in een kabinet in
de salon van een Drentse havezathe, raadselachti-
ge grafheuvels, een duivels-
rooster bij een Nederlands
Hervormde kerk, de ‘Devils
Bush’ in Engeland en een
vurig kruis op een bergtop
in Duitsland.
Leven in de stad. Betekenis en toepassing van natuur in de stedelijke omgevingZoest, J., van, Melchers, M., KNNV
Uitgeverij, 240 p, ISBN: 90-90-5011-
177-7, prijs € 47,95.
Slechtvalken op wolkenkrabbers, poema’s in de buitenwijken van Los Angeles of varens in de dakgoten van Amsterdam: op het eerste ge-
zicht misschien verrassende feitjes
voor wie bij een stad voornamelijk
denkt aan ‘asfalt’ en ‘beton’. ‘Leven
in de stad’ laat zien dat natuur wel
degelijk ook in de stad aanwezig is.
In het boek analyseren planoloog
Johan van Zoest en stadsecoloog
Martin Melchers de stedelijke om-
geving als leefgebied voor de mens:
aan welke eisen moet een stad
voldoen om onze soort succesvol te
laten voortbestaan?
27
Veldgids Nederlandse zoetwatervissenPrijs € 7,50. Te bestellen via de website
www.sportvisserijnederland.nl
Deze veldgids geeft een actueel beeld van de Nederlandse zoetwatervisfauna en is door de watervaste omslag, uitge-breide determinatietabel en het vissenoverzicht handig in gebruik. Bevat alle ruim 70 vissoorten die in het Nederland-
se binnenwater voorkomen en geeft informatie over hun
herkenning, verspreiding, voedsel en wettelijke status.
De rugstreeppad in de polderRijsewijk, A., van, Stichting RAVON,
2006, 96 p, prijs € 11,00 (+ ver-
zendkosten € 3,50). Te bestel-
len via RAVON Publicatiebureau,
[email protected] of per post:
Publicatiebureau RAVON, Sluiskamp
3107, 6605 SL Wijchen.
De auteur van dit boek heeft in Noord-Brabant de kolonisatie van een ven door de rugstreeppad gevolgd. In
Flevoland werkte hij mee aan een drie-
jarig onderzoek naar de verspreiding
en het landgebruik van de soort in een
agrarisch landschap. Zijn kennis heeft
hij in een leuk verhaal beschreven.
Met veel foto’s en weetjes over de rug-
streeppad
en enkele
andere am-
fi bieënsoor-
ten.
2828
NatuurgidsencursusOost-VeluwezoomIngeborg Aalbers, Cynthia Berendsen,
Maarten van den Berg, Ferry Bijl, Marc
Bijlsma, Marijke van Delft, Joke van Ges-
sel, Henk Grijzen, Corrie de Groot, Gem-
meke Halewijn, Henriette Hoetjes, René
Hoetjes, Pia Holtjer, Gerdien Jolink, Bob
van der Linden, Anton de Maar, Mattie
Nijsse, Harry Rikken, Elise Sangers, Rob
Timmerman, Irene van Veelen.
SchoolgidsencursusGelderlandGerard Wesselink, Bertus Schoenmaker,
Joop Otten, Riek van de Veen, Gerdien
Velderman, Jolanda Keltjens, Gerard
Doornbos, Mai-Britt Peters, Willie
Wielinga, Joke te Velthuis, Ettie Segers,
Saskia Heinen.
Samen de natuur inLimburgStanislaus Kochanowski, Marcel Smeets,
Helmut Safl eur, Taha Verheyden, Michael
Martens, Pierre Straus, Jan Boots, Erik
van Buul.
Jubilea / Geslaagden Jong geleerd....Onze jeugd vervreemdt van de natuur, zo viel te lezen in De Telegraaf, Spits, Metro en verschillende nieuwssites. Onlangs vroegen ze mij hoe dit komt.Veel kinderen komen weinig in aanraking met de natuur. Op school is er weinig tijd voor en de ecologische kennis van onderwijzend personeel schiet helaas vaak tekort. Verder valt in veel woon- en schoolomgevingen weinig natuur meer te beleven.
De gevolgen blijven niet uit. Stadskinderen tekenen paarse koeien zoals ze die in tv-reclames zien, ze denken dat olifant en leeuw gevaar lopen uit te sterven in Nederland en als ze al eens in het bos komen, ruikt het er naar dennenshampoo. Een groot deel van de jeugd heeft geen inzicht meer in de betekenis en waarde van hun natuurlijke leefomgeving. De generatie van morgen kent haar plek in het ecologische systeem niet meer en verliest zo elk gevoel voor verhoudingen daarin. Dat heeft uiteindelijk zelfs gevolgen voor hun gezondheid en gevoel van welbevinden.Kinderen moeten meer naar buiten, aan de slag in bijvoorbeeld schooltuinen. Scholen moeten verder meer tijd steken in lessen waarin de samenhang tus-sen economie, natuur en mens in de eigen leefomgeving wordt besproken. Investeringen in zulk natuur- en omgevingsonderwijs zijn broodnodig. Een mooi voorbeeld daarvan is te vinden op www.scholenvoorduurzaamheid.nl, waarin IVN met scholen, overheden, bedrijven en maatschappelijke organisa-ties samenwerkt.
IVN zelf investeert volop in betrokkenheid van kinderen en jongeren bij natuur en milieu. We blijven werken aan de kwaliteit van natuur- en omgevings-onderwijs en lifelong learning op dit gebied. Dat doen we in samenwerking met het basisonderwijs, NME-centra, Pabo’s en universiteiten. Verder kunnen natuur- en milieueducatie (NME) en sectoren als welzijn, jeugd, sport en gezondheid elkaar over en weer versterken. De Brede School en buitenschoolse activiteiten kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de betrokkenheid van jeugd en jongeren bij hun leefomgeving, zodat ze zich ook verantwoordelijk voelen voor de kwaliteit hiervan.
Essentieel is en blijft het, de jeugd van jongsaf aan en dichtbij huis in aanra-king te brengen met de natuur. Dat doen IVN afdelingen in het hele land van Groene Zoom tot Hoogeveen. Verder zijn bekende voorbeelden schooltuinen, natuurspeeltuinen, kinderboerderijen, vakantiekampen, veldwerkactiviteiten en niet in de laatste plaats ons eigen Woesteland! Ook uitdagende natuur-belevenissen wat verder van huis hebben toekomst: van watersafaris en moerastochten per kano tot vleermuisexcursies met een batdetector. Het werk van het IVN is harder nodig dan ooit!
Jurr van DalenAlgemeen directeur IVN [email protected]
29
Al Gore, Amerikaans ex-vicepresident, heeft
een spraakmakende fi lm en een indrukwek-
kend boek gemaakt over klimaatverandering.
Het boek ‘Een ongemakkelijke waarheid’ kost € 25,-. Adviesprijs van de ondertitelde DVD ‘An inconvenient truth’: € 19,99.
Bij bestelling van het boek ontvangt u echter de DVD voor slechts € 5,-! Dat is bovendien inclusief porto en verzendkosten.
Onweerstaanbare aanbieding boek en DVD ‘Een ongemakkelijke waarheid’ van Al Gore: geen € 44,99 maar slechts € 30,-
Maak dus snel € 30,- over
op postbanknummer 26.10.200
t.n.v. MGMG, Haarlem.
Vermeld ‘Combi Gore/IVN’ en het verzendadres.
Uw bestelling wordt verzonden zodra uw overma-
king ontvangen is. Deze actie geldt tot 1 mei 2007.
Dit is een actie van het IVN i.s.m. Maurits Groen Milieu &
Communicatie initiatiefnemer tot de uitgave van de Ne-
derlandse vertaling van Gore’s boek. Voor meer info - ook
over een klimaat-evenement op maat voor uw organisatie -
zie www.mgmc.nl
‘Wat zingt daar?’ is een vernieuwende vogel-
determinatiegids van de Leidse IVN-gids Dick
de Vos en Luc de Meersman. Centraal staat
het herkennen van de zang van vogels.
Als lezer van Mens en Natuur ontvangt u boek
en CD met vogelgeluiden ‘Wat zingt daar?’
(normale prijs € 24,95)
Nú:
• speciale (leden)prijs van € 19,95
• met extra vogelgidsje uit de serie
‘In Beeld’ naar keuze
• geen verzendkosten
Aanbieding geldig t/m 31 mei 2007.
Stuur een e-mail of deze bon met uw naam, adres, postcode, woonplaats én bestelcodes naar: [email protected] of (per post):
IVN - antwoordnummer 16524 - 5280 WJ Boxtel
Zet in het onderwerp: lezerskorting IVN voorjaar 2007
Bestelcode > ‘Wat zingt daar?’: D 85Bestelcodes In Beeld-vogelboekje naar keuze normale prijs (€ 4,95):> Tuinvogels in beeld: IB 10> Broedvogels in beeld: IB 12> Mussen in beeld: IB 4
Korting op ‘Een ongemakkelijke waarheid’ van Al Gore
Een nestkast in de tuin geeft veel kijkplezier.
U kunt de vogels van dichtbij te bekijken.
Tevens schenkt u ze een helpende hand, want
steeds meer natuurlijke nestplaatsen verdwij-
nen, ook voor de huismus: akkers worden
armer, gaten en kieren in gebouwen gedicht
en kapotte dakpannen vervangen.
U kunt gratis de Vivara-Catalogus aanvragen.
Deze staat boordevol nuttige informatie en handige
producten om uw tuin nog aantrekkelijker te maken
voor vogels, egels en andere tuindieren. Bel 0478-
517960 om de catalogus kosteloos thuisgestuurd
te krijgen.
Kijk ook eens op www.vivara.nl
Lezersaanbiedingen
‘Wat zingt daar?’ - vogelherkenning in drie stappen
Nestkast Mus met kortingHuismussen broeden graag in kolonies. Daarom
heeft Vivara speciaal een nestkast ontworpen
waarin drie paartjes tegelijk kunnen broeden. Hier-
mee helpt u de teruglopende populatie van deze
vogelsoort op peil te houden. (40 x 18 x 30 cm)
Bestelnummer: 0-90042
Prijs: van € 29,99, voor € 27,50 (excl. € 3,99 verzend- en administratiekosten)
Wilt u deze nestkast bestellen? Stuur deze bon,
samen met uw naam en adres, naar:
> Vivara
> Postbus 5068
> 5800 GB Venray
30
Waar begin jij met oplossen van het klimaatprobleem?
(advertentie)
ADRESSEN IVN>
Mens en NatuurKwartaalmagazine voor leden en relaties van het IVN
58ste jaargang - nummer 1
Lente 2007
Postbus 20123
1000 HC Amsterdam
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/mensennatuur
Redactie
Michiel de Wit (hoofdredacteur), Zefea Samson (redacteur),
Annemieke Lenssinck (eindredactie), Marina de Bekker,
Caroline Dekker, Diederik van Grieken, Ria van Griethuizen,
Natascha Leenstra, Lieke Muyris-Meijer, Tineke Velthorst
Correspondenten:
Frits Colnot, Marcel Donks, Arthur Hilgersom, Ineke Noordhoff
Medewerkers aan dit nummer:
Jaap Dirkmaat, Johan Eppink, Marieke van Geel, Jeanne Hup,
Chris Maas-Geesteranus, Monica Wesseling
Vaste medewerkers:
Rob van de Bor, Leontien Kuip
Ontwerp en vormgeving:
En-i, Nijmegen
Druk:
Hollandia - De Volharding, Amsterdam
Advertenties:
All-Round Media Services, Haarlem,
tel. (023) 5245336, e-mail: [email protected]
IVN is lid van de World Conservation Union IUCN en de Ver-
eniging NOV (Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk).
De PostcodeLoterij steunt het IVN.
COLOFON <IVN NederlandPostbus 20123, 1000 HC Amsterdam
tel. (020) 6228115
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl
IVN Ledenservice Bereikbaar van maandag t/m donderdag,
tussen 9.00 en 16.00 uur.
tel. (020) 5308860
e-mail: [email protected]
IVN Consulentschap Drenthe Postbus 125, 9400 AC Assen
tel. (0592) 371740
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/drenthe
IVN Consulentschap Groningen Postbus 1020, 9701 BA Groningen
tel. (050) 3135933
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/groningen
IVN Consulentschap Fryslân Postbus 538, 8901 BH Leeuwarden
tel. (058) 2890463
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/fryslan
IVN Consulentschap Utrecht Oostbroek, Bunnikseweg 39, 3732 HV De Bilt
tel. (030) 2210599
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/utrecht
IVN Consulentschap FlevolandBotter 11-37, 8232 JN Lelystad
tel. (0320) 258980
e-mail: consulentschap.fl [email protected]
www.ivn.nl/fl evoland
IVN Consulentschap GelderlandJansbuitensingel 13, 6811 AB Arnhem
tel. (026) 3512927
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/gelderland
IVN Consulentschap Noord-HollandDorpsstraat 65, 1901 EJ Castricum
tel. (0251) 650783
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/noordholland
IVN Consulentschap Zuid-HollandOchterveltstraat 41 b, 3015 XL, Rotterdam
tel. (010) 4779669
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/zuidholland
IVN Consulentschap Zeeland Postbus 334, 4460 AS Goes
tel. (0113) 211675
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/zeeland
IVN Consulentschap Brabant Postbus 883, 5280 AW Boxtel
tel. (0411) 614111
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/brabant
IVN Consulentschap Limburg Godsweerderstraat 2, 6041 GH Roermond
tel. (0475) 386460
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/limburg
Natuur en Milieu Overijssel Stationsweg 3, 8011 CZ Zwolle
tel. (038) 4250960
e-mail: [email protected]
www.natuurmilieu.nl
31
Door Diederik van GriekenJagers, sportvissers, bijentelers en beschermers van weide-vogels, kerkuilen en andere dieren werken elk op hun eigen manier aan behoud van natuur en milieu. Maar in Stichting De Koppel trekken ze ook samen op. Zo’n vijftien jaar geleden maakte toenmalig wethouder Pouwels zich sterk voor een samenwerkingsverband, vertelt Wiebe Tolman, voorzitter van IVN Hardenberg. “Pouwels zocht meer aandacht voor posi-tieve gedragsbeïnvloeding van burgers en bedrijven.” Dat lukt steeds beter doordat de organisaties en de Histori-sche Kring, stichting Natuurbehoud en de plaatselijke KNNV-afdeling samen optrekken, meent Harry Teuben, directeur van De Koppel. “Onze leden streven nadrukkelijk niet naar eenvormigheid maar ze bundelen wel hun krachten.“ In 2000 opende het prachtige Natuuractiviteitencentrum De Koppel zijn deuren. Het golvende gebouw aan de Overijsselse Vecht heeft een dak van mos. IVN Hardenberg onderhoudt de Koppeltuin. Teuben: “Op de grens van industrie, recre-atie en natuur discussiëren burgers, bedrijven, overheden en natuur– en milieuorganisaties over plannen en beleid. En scholieren uit het basis- en voortgezet onderwijs leren hier aan de hand van allerlei projecten over natuur en milieu. Het Natuuractiviteitencentrum is ook een prima uitvalsbasis is voor het grote aantal vrijwilligers dat zich breed inzet, van beheer en onderhoud van natuurgebieden tot voorlichting aan het publiek.”
Stadsvogels zijn dit voorjaar het thema in De Koppel. Voor meer info: www.dekoppel.com
Diederik van Grieken is redactielid en correspondent Overijssel
Bij ons in... Hardenberg
Heeft uw werkgroep, afdeling, dienst of centrum ook een opmerkelijk of
succesvol project? Meld het bij [email protected]
Foto: ***
U een kans - Zij een kans
De Nationale Postcode Loterij is de
grootste Goede Doelen Loterij van
Nederland. Afgelopen jaar keerde zij
ruim 200 miljoen euro uit aan meer dan
50 organisaties die zich inzetten voor de
bescherming van mens en natuur.
Ook IVN Nederland deelt in de
op brengst van de loterij, dit jaar met
een bijdrage van 1,5 miljoen euro.
Hiermee kan IVN Nederland onder andere
natuur- en milieu-educatieve projecten
en campagnes voortzetten en verder
uitbreiden.
Natuur en milieu een kans, maar u ook.
Want tegenover uw steun staan grote
prijzen. Zoals de PostcodeKanjer van
25 miljoen euro en honderdduizenden
andere prijzen.
Meedoen is eenvoudig, bel 0909-0033 (15cpm) of meld u aan
via internet: www.postcodeloterij.nl
Voor € 8,50 per lot speelt u al mee.
Alvast hartelijk dank voor uw deelname.
Foto: Alfons van Stiphout