Download - Mens & Natuur zomer 2007
Mens en Natuur
Themajaar biodiversiteit Nationale Parken
WonderWeb verovert de klas
Hoeksche Waard heeft primeur
IVN Zwolle brengt de natuur binnen58ste jaargang - nummer 2, zomer 2007
Magazine voor leden en relaties van IVN
Biodiversiteit
www.ivn.nl
2
Er is niet één waarheid. Iemand die dat verkondigt heeft oogkleppen op. Gelukkig hebben wij gevoel. Gevoel kun je niet betwisten. Men kan je wel wat aanpraten, maar je gevoel nemen ze je niet af.Voorzichtigheid is echter geboden wanneer je gevoel als algemene waarheid wilt verkondigen.Zelf reis ik met het openbaar vervoer, ik fi ets veel en ga een fl inke wandeling niet uit de weg. Daar heb ik een goed gevoel bij. Maar ook in mijn degelijke auto voel ik mij op mijn gemak.Ik geniet van rust, maar ook van sociaal contact. Behoor-lijk divers dus. Tijdens mijn wandelingen tref ik altijd wel wat bijzonders op mijn pad en knoop ik bijvoorbeeld een gesprekje aan met een andere wandelaar. Het is een soort positivisme. In mijn omgeving wordt nog veel gelachen in de natuur. Elke keer als ik mijn groene vriend hoor lachen, imiteer ik hem en kan ik een glimlach niet onderdrukken.
Als het een beetje wil een hele zomer lang.
Tekst en beeld: Rob van de Bor(lid IVN Ede)
Zomergevoel
Wat geeft u een zomergevoel? Vertel het en laat het zien aan: [email protected]
3
> NATUUR EN LEEFOMGEVING
BiodiversiteitDe natuur verandert. Dat merken we aan de teruglopende
biodiversiteit. Nog steeds zijn er meer dan 35.000 soorten
in Nederland, maar het aantal neemt in rap tempo af.
ff zien: Slangenkruid Van eind mei tot oktober geeft slangenkruid kleur aan de
duinen bij Bloemendaal. Maar vooral in juni is de veelkleu-
righeid op zijn top.
> EDUC AT IE EN COMMUNIC ATIE
Biodiversiteit op de kaartHet Biodiversiteitsjaar gaat van start in het weekend van
2 en 3 juni. In de Nationale Parken is van alles te doen en
te beleven. 24-uurstellingen en wandel- en fi etsexcursies,
maar ook een dierensurvival en nog veel meer.
> V ERENIGING EN V RIJWILLIGER S
Hoeksche Waard heeft de primeurBiodiversiteit leeft in het Nationaal Landschap Hoeksche
Waard. En niet alleen bij natuurbeschermers, belangenor-
ganisaties en overheden. Een succesvol proefproject laat
zien dat ook gewone burgers er hun ideeën over hebben.
> JEUGD EN JO NGEREN
WonderWeb verovert de klasSommige kinderen weten er veel vanaf, anderen nog te
weinig. Daarom is het goed dat planten en dieren in de
schoolomgeving een kerndoel zijn van het basisonderwijs.
Mens en Natuur keek mee op een basisschool in Emmen,
die aan de slag ging met WonderWeb.
Jong en groen, apart en toch samenGroene jongerenorganisaties kunnen én willen veel van
elkaar leren en profi teren. Dat bleek tijdens een lente-
weekend in april waar leden van WoesteLand en andere
jongerenorganisaties samen brainstormden, genoten en
feestten.
Inhoud
Mens en Natuur58ste jaargang - nummer 2, zomer 2007
14
18
Vaste rubrieken
7 Thuis in de natuur
Hans Dorrestijn: “Heel erge betweters moeten dood”
8 Uit het veld - provincies
20 Uit het veld - landelijk
23 De stelling van Amsterdam
“De BV Nederland ziet natuur als wingewest”
24 Agenda
27 Gesignaleerd
28 Jubilea/Geslaagden
29 Lezersaanbiedingen
31 Bij ons in… Zwolle
19
4
16
12
14
18
19
4
Foto omslag: Johan van der Wielen
Biodiversiteit centraalIn het Biodiversiteitsjaar in de Natio-
nale Parken werkt het IVN samen met
Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer,
de Landschappen en vele particuliere
terreinbeheerders om bezoekers de
diversiteit in de natuur te laten beleven.
Excursieleiders, onder wie veel IVN’ers,
organiseren tal van activiteiten rondom
het thema; een kolfje naar hun hand!
In dit nummer veel aandacht voor het
Biodiversiteitsjaar en voor het starteve-
nement op 2 en 3 juni in de Biesbosch,
waar minister Gerda Verburg van LNV de
opening zal verrichten.
IVN streeft naar optimale samenwerking
met terreinbeherende organisaties om de
mensen die een Nationaal Park bezoeken
ook echt te laten genieten van wat het
park te bieden heeft. Eind april hebben
directies van IVN en terreinbeheerders
hier afspraken over gemaakt.
Biodiversiteit hangt ook samen met
klimaatveranderingen, een onderwerp
waarmee IVN zich intensief bezighoudt.
Samen met veertig Goede Doelen van
de Nationale Postcode Loterij, partici-
peert IVN in de actie HIER Nederland
Klimaatneutraal. Met trots noem ik ook
het klimaatboekje dat alle afdelingen
hebben ontvangen. En tot slot breng ik
graag de rondreizende tentoonstelling
over het klimaat onder de aandacht, die
sinds april langs zeventien verschillende
locaties toert. Deze tentoonstelling daagt
bezoekers uit om na te denken wat de
opwarming van de aarde voor henzelf
betekent.
Peter RomboutsVoorzitter IVN
Foto: Tineke Velthorst
Deze maand gaat het Biodiversiteitsjaar van start. De Nationale Parken
besteden veel aandacht aan de veranderende natuur en de gevolgen
daarvan voor de verscheidenheid aan soorten. Hoe is het eigenlijk gesteld
met de biodiversiteit in ons land? En welke lokale initiatieven zijn er zoal
voor het behoud van biodiversiteit?
De natuur in Nederland verandert. Dat merken we aan de
teruglopende biodiversiteit. Sinds biologen en plantkundigen
zoals Linnaeus in de achttiende eeuw soorten systematisch
indelen, hebben we in Nederland al 20 procent van onze oor-
spronkelijke biodiversiteit verloren. Nog steeds zijn er meer
dan 35.000 soorten in Nederland, maar het aantal neemt in
rap tempo af. Uit onderzoek is gebleken dat per soortengroep
éénderde van alle soorten wordt bedreigd. Bij reptielen, pad-
destoelen en dagvlinders staat zelfs ongeveer tweederde van
de soorten op de Rode Lijst. Bij dagvlinders, zoetwatervissen
en korstmossen zijn relatief veel soorten zelfs helemaal uit
Nederland verdwenen.
Het belang
van verscheidenheid
Nat
uur
en le
efom
gevi
ng
Door Tineke Velthorst en Lieke Muyris
35.000 soorten Biodiversiteit verwijst naar de verscheidenheid aan soor-
ten op onze planeet. Anders gezegd: hoe veel verschil-
lende soorten komen in een gebied voor? Nederland kent
er ongeveer 35.000, zo’n 2 procent van alle soorten die
wereldwijd bekend zijn. Dieren nemen daarvan onge-
veer 25.000 voor hun rekening, plantensoorten ruim
10.000. Insecten vormen de grootste groep diersoorten,
met vooral veel soorten kevers, vliegen, muggen, bijen,
wespen en mieren. De grootste groep planten bestaat uit
schimmels, zoals paddestoelen. Het aantal zaadplanten
in Nederland wordt geschat op 1400. Opvallende soort-
groepen als vogels, zoogdieren, vissen, amfi bieën en
reptielen hebben veel minder soorten. Een groot aantal
van deze soorten is beschermd en staat op de Rode Lijst.
Stadsnatuur in kaartHet project Natuur in Kaart betrekt
burgers in Rotterdam bij hun directe leef-
omgeving. Rotterdammers krijgen cursus-
sen en excursies aangeboden. Door de
natuur te beleven en erover te leren raken
ze enthousiast over wat in hun buurt
allemaal groeit en bloeit. Met behulp van
de opgedane kennis brengen ze ook de
fl ora en fauna in hun omgeving in kaart.
Het idee voor Natuur in Kaart ontstond
zo’n tien jaar geleden. Toen sloegen het
Natuurhistorisch Museum Rotterdam en
de dienst Gemeentewerken de handen
ineen om de kennis over de natuur in
het stedelijk gebied te vergroten. Bureau
Stadsnatuur houdt zich sindsdien bezig
met het verzamelen van gegevens over
fl ora en fauna in Rotterdam. Van diverse
soortgroepen zijn inmiddels versprei-
dingskaarten gemaakt, gebaseerd op
Actieplannen voor behoud zeven Limburgse diersoortenVoor het behoud van de biodiversiteit
is meer nodig dan alleen de invulling
van de Ecologische Hoofdstructuur. Zo
moeten er ook actieplannen komen voor
bedreigde dieren en planten. De pro-
vincie Limburg presenteerde afgelopen
winter plannen voor het behoud van de
aan heideterreinen gebonden zandha-
gedis en gladde slang, voor het vliegend
hert, de hazelmuis, de geelbuik- en
vroedmeesterpad en voor diverse soorten
vleermuizen. De actieplannen zijn ge-
maakt in opdracht van Stichting Instand-
houding Kleine Landschapselementen in
Limburg (IKL).
www.ikl-limburg.nl
Lokaal aan de slag met biodiversiteitOnderzoek, beleid, wetten en regels
zijn belangrijk voor het behoud en
herstel van biodiversiteit. Maar par-
ticuliere en lokale initiatieven tellen
minstens zo zwaar. Wat gebeurt er
op dit gebied zoal in Nederland?
4
Ook het klimaat speelt een rol bij biodiversiteit. De laatste
jaren vestigen zich steeds meer soorten uit het zuiden in Ne-
derland. Dat zou maar zo door de klimaatverandering kunnen
komen; wereldwijd neemt de gemiddelde temperatuur immers
toe. Wetenschappers zijn het er steeds meer over eens dat de
opwarming van de aarde tenminste voor een deel te maken
heeft met de uitstoot van broeikasgassen door menselijk
handelen. De klimaatgordel verschuift als het ware naar het
noorden. Niet alle soorten kunnen zich snel genoeg aan deze
opwarming aanpassen. Sommige trekken naar het noorden,
terwijl soorten in het opwarmende noorden ‘nergens meer
heen’ kunnen. En dat heeft allemaal invloed op de biodiversi-
teit.
6
Verzuring en verdroging Maatschappelijke ontwikkelingen hebben vaak een nadelige
invloed op natuurgebieden of stukjes natuur. Ze veroorza-
ken verzuring en verdroging. Daarnaast kan een overmatige
toevoer van voedingsstoffen zorgen voor een sterke groei en
vermeerdering van bepaalde soorten. Als gevolg daarvan leg-
gen andere soorten vaak het loodje. Natuur raakt bovendien
versnipperd door bijvoorbeeld de ligging aan een snelweg of
door een te hoge recreatiedruk. Leefgebieden worden kleiner,
verdwijnen zelfs of staan niet meer met elkaar in verbinding
zodat de genetische variatie kleiner wordt. Zo gaat het aantal
soorten achteruit en neemt ook het aantal individuen per
soort af.
kilometerhokken. In de ‘Flora Roteroda-
mensis’ wordt de in Rotterdam voorko-
mende fl ora bijgehouden. Verder zijn er
waarnemingsoverzichten van kranswie-
ren, libellen, dagvlinders, sprinkhanen,
vissen, reptielen en amfi bieën, vogels en
zoogdieren.
www.bureaustadsnatuur.nl
Brabant gaat internationaalMet ‘The Brabant - Oisterwijk Appeal’
pakt de provincie Noord-Brabant het
vraagstuk van de biodiversiteit interna-
tionaal aan. Zo’n 200 deelnemers uit
27 landen kwamen in februari bijeen in
Nationaal Landschap Het Groene Woud
voor de conferentie ‘Regions as champi-
ons for biodiversity 2010 - Europe meets
Brabant, Brabant meets Europe’. De
hoofdboodschap die op de conferentie
klonk: regio’s en lokale autoriteiten moe-
ten hun inspanningen vergroten om de
neergang van de biodiversiteit een halt
toe te roepen. >>
>>
5
Zandhagedis
Nat
uur
en le
efom
gevi
ng
Aldoende boeiend butenleavenHet project ‘Aldoende boeiend buten-
leaven’ in het Gelderse Graafschap gaat
over biodiversiteit en ondernemerschap.
Agrarische ondernemers, landgoedeige-
naren, recreatieondernemers en deeltijd-
en hobbyboeren willen met het project
uitvinden hoe ze op het eigen bedrijf
bewuster kunnen omgaan met biodi-
versiteit en hoe ze biodiversiteit op een
economische manier kunnen versterken
en benutten. Al doende verzamelen de
deelnemers kennis die ze met collega’s
en andere partijen in hun omgeving de-
len. Zo zijn de ondernemers aan de slag
gegaan met duurzaam bodembeheer.
Ze werken bijvoorbeeld aan een gezond
bodemleven door veel aandacht voor
organisch stof in de grond. Toevoegen
van compost speelt hierbij een rol, maar
ook het behoud van bestaande bodem-
structuur door een uitgekiend beheer
(bouwplan) en een aangepast gebruik
van machines en bewerkingen.
De ondernemers hebben ook nieuwe
kruidenrijke randen aangelegd om
het netwerk van leefgebieden in de
Behoud en herstelHet internationale en nationale natuur- en milieubeleid is
beschreven in een aantal wetten en richtlijnen, normen en
doelstellingen. Behoud en herstel van biodiversiteit staan
hierbij hoog in het vaandel. Om te beginnen moet de kwaliteit
van lucht, water en bodem verbeteren en moet de uitstoot van
broeikasgassen omlaag. Ook de realisatie van de Ecologische
Hoofdstructuur (EHS) is belangrijk voor de biodiversiteit. In
2018 moet de EHS met kerngebieden, natuurontwikkelingsge-
bieden en verbindingszones klaar zijn. Het Ministerie van LNV
wijst momenteel de Natura 2000-gebieden aan. Hier mogen
geen activiteiten plaatsvinden die schadelijk zijn voor de na-
tuur, tenzij onder strikte voorwaarden een vergunning wordt
verleend.
Zie ook: www.vrom.nl/biodiversiteit en www.biodiversiteit.com
Tineke Velthorst is redactielid/correspon-dent Gelderland, Lieke Muyris is redactie-lid/correspondent Limburg.
De hoge bevolkingsdichtheid en indu-
striële activiteiten trekken in Brabant
een grote wissel op de biodiversiteit. De
provincie onderkent de negatieve weer-
slag daarvan op de kwaliteit van wonen
en werken, een gezond ondernemings-
klimaat en de aantrekkingskracht van de
regio voor bezoekers en toeristen. Om
tot effectief beleid en pragmatische pro-
gramma’s tot behoud van biodiversiteit
te komen, is de provincie op zoek gegaan
naar succesvolle methoden die elders in
Europa worden gehanteerd. Bovendien
probeert de provincie in een netwerk van
Europese regio’s Europese fi nanciering te
vinden voor concrete projecten. Brabant
wil daarnaast het fenomeen ‘biodiversi-
teit’ zichtbaar en begrijpelijk maken voor
burgers.
>>
>>
Graafschap te versterken. Kruidenrijke
perceelsranden, oevers en slootkanten
dragen bij aan de belevingswaarde van
het landschap door veel variatie aan
structuren en de rijkdom aan bloeiende
plantensoorten. Bovendien functioneren
ze als verbindingen: er zijn veel dieren
die het fi jnmazige netwerk gebruiken als
‘wegennet’ om zich te kunnen verplaat-
sen tussen geschikte leefgebieden. De
landbouw zelf heeft ook baat bij kruiden-
rijke randen door de aanwezigheid van
veel verschillende insectensoorten, die
bijdragen aan een beter evenwicht in het
ecosysteem. Onder deze insecten zijn
veel natuurlijke vijanden die helpen bij
het onderdrukken van plagen en ziektes
in landbouwgewassen. De ondernemers
zijn ook aan de slag gegaan met slim
waterbeheer, het herstel van natuurvrien-
delijke bosranden, het creëren van meer
wandelpaden over boerenland en nieuwe
concepten voor natuurbeheer.
www.biodiversiteitgraafschap.nl
Foto’s: Hans Dekker (boven), Sandra van Breemen (onder)
6
“Tijdens mijn eerste vogelreis
ontdekte het gezelschap op de vijfde dag
dat ik schrijver was. ‘Dan kun jij mooi
het reisverslag maken’, zeiden ze. Ik
durfde geen nee te zeggen. In dat verhaal
krioelde het van de leuke vogels, maar de
mensen speelden er ook een belangrijke
rol in. Zo kwam ik op het idee om een
eigen vogelgids te maken.
Ik beleef ontzettend veel plezier aan de natuur. Neem het Roberts-
kruid dat als een speldeknop tussen de
tegels groeit. Dat rozerode kleurtje is zo
verfi jnd, zo artistiek. Of als je een grijze
gors in je kijker hebt. Het patroon en de
kleurschakeringen van zijn kleed, daar
kun je een Godsbewijs aan vastknopen.
Vogels laten zich meestal even zien en verdwijnen dan weer. Dat maakt
ze tot iets geheimzinnigs. Vroeger jaag-
den we op vogels om ze neer te knallen.
Toen kwam de beschaving. Nu vangen
biologen dieren om er zenders aan te
bevestigen.
Liefde voor de natuur overbren-gen, dat is de opdracht van iedereen.
Kennis is ook belangrijk, maar zonder
liefde lukt het niet. De namen vormen
een rijke bron - ik ben natuurlijk een
talenman. Maar het gaat niet om feiten
alleen. Ik heb één reis absoluut niet leuk
gevonden. Toen zaten er in de groep
mensen die elkaar continu vliegen af-
vingen, bijvoorbeeld over het verschil in
lengte van de voelspriet van een boktor
of snuitkever. Ik vind details ook interes-
sant - maar niet als ze worden gebruikt
als machtsmiddel. Kennisoverdracht
om de kennisoverdracht is als weten-
schap die zich heeft los gezongen van de
bron. Vertoon van geleerdheid moet je in
zekere mate op de koop toe nemen, maar
heel erge betweters, die moeten dood.
Waar ik me kapot aan erger is als
ik naar een mooie natuurfi lm kijk en dan
opeens die stem hoor: HOE LANG ZAL DIT
NOG DUREN? Als weerloze kijker heb je
daar niets aan. Donder toch op.
Kinderen en vooral pubers zijn voornamelijk bezig met sex. Daar-
om is het goed dat er oudere mensen zijn
die zich wel druk maken over de natuur.
Je moet het zaad vroeg overplanten. Al
kijken kinderen de andere kant op als je
wijst op een lisdodde, over veertig jaar
zeggen ze ‘verrek, daar had mijn moeder
het over, had ik toen maar beter geluis-
terd’.
Toen ik jong was waren er bijna geen roofvogels en als je een hand
in de Eems stak, haalde je een skelet
boven water, zo smerig was het. Er is in
dertig jaar in Nederland veel ten goede
veranderd. Maar het kan altijd beter.
We moeten inzien dat deze groei niet
door kan gaan; dan staan we in het jaar
5000 mannetje aan mannetje en zijn alle
dieren dood.”
Ineke Noordhoff is correspondent Drenthe.
Favorieten
Gebied: Naardermeer, al ben ik daar nooit
geweest. Wanneer ik dat zie vanuit de trein
verlang ik er hevig naar daar te zijn. Op een
ark of zo.
Natuurervaring: Tijdens een groepsreis
scheerde een steenarend vlak over ons en
sleurde een reekalf met zich mee. Zelfs bij
grote kerels stonden de haartjes op hun armen
recht overeind.
Soort: De smaragdhagedis is een feest. Zo
wendbaar, leuke oogjes en zo’n tevreden
bekje eronder.
Informatiebron: Bij mij blijft de mens
favoriet.
Vrije tijd: Ik luister graag naar Bach of speel
zelf piano. Ik hou ook van tv kijken, naar darts,
voetbal of een fi lm.
“Heel erge betweters moeten dood”Door Ineke Noordhoff
Hans Dorrestijn (Ede 16 juni 1940)Schrijver. Publiceerde onlangs Dorres-tijns Vogelgids, zijn achtste boek (ziepag. 27). Trekt met Ruïnes, zijn 15e cabaret-programma, langs theaters. Was tot 1974 leraar Nederlands. Heeft twee kinderen, Jesse (24) en Kirsten (23).
Thuis
in de natuur
Foto’s: Martine Sprangers
7
8
Uit het veldBerichten uit IVN, natuur, leef-omgeving, educatie en communicatiein de provincies
> FLE VO L A ND
Ooievaarsnesten in DrontenDe gemeente Dronten heeft drie ooievaars-
nesten geplaatst. Dronten wil zo laten zien
dat ze natuur en natuurbeleving hoog in het
vaandel heeft. De wijkteams van de gemeen-
te namen het initiatief voor het project dat
wordt uitgevoerd met Landschapsbeheer,
Staatsbosbeheer, de provincie Flevoland en
verschillende natuurorganisaties, waaronder
IVN. Het eerste nest werd geplaatst in het
Wisentbos, links van de brug over de hoge
vaart aan de Gildepenningdreef. Een mooi
open gebied, zodat het nest goed zichtbaar
is voor mensen die langs komen met de auto
of fi ets. De ooievaarsnesten zijn gebouwd
van Acaciabomen uit het Revebos.Vrijwil-
ligers van Landschapsbeheer Flevoland
namen de bouw van de drie plateaus voor
hun rekening. De ooievaarsnesten zijn zo
gemaakt dat ze niet alleen functioneel zijn
maar ook mooi om te zien. Of de ooievaars-
nesten daadwerkelijk worden bezet, is niet
te voorspellen. Het kan wel een paar jaar
duren voordat een ooievaar zich op een van
deze nesten vestigt.
> GRO NINGEN
Tocht om de Noord Op 6 en 7 oktober vindt op het Wad- en Wierdenpad (onderdeel van de North Sea Trail) de tweede editie plaats van de Tocht om de Noord. Dit jaar kunnen deelne-mers voor het eerst de Tocht om de Noord over de gehele afstand van circa 80 km lopen. Dus van ‘Lauwerszee tot Dollard tou’. net zoals in het Gronings volks-lied. De Tocht heeft dit jaar als thema ‘de groene uitloper’, een vervolg op de Groene Maand. De deelnemers kunnen evenals vorig jaar rekenen op veel attracties op het gebied van historische, culturele en culinaire Groningse gebruiken. De tweedaagse route volgt voornamelijk de historische kwelderwal en doet daarbij meer dan twintig (wierden) dorpen aan. Natuurlijk is het mogelijk op beide dagen verschillende (langere of kortere) afstanden te lopen, dus voor ieder wat wils. De start is op zaterdag 6 oktober 2007 in Zoutkamp aan de kust van het Lauwersmeer. Elke wan-delaar krijgt een prachtige herin-nering. Wandelaars die de gehele route van circa 80 km in twee dagen volbrengen, ontvangen aan het einde van de Tocht een bijzonder en uniek ‘Pronkjewail’. Informatie: tel. (050) 8509023 of (06) 22397307, e-mail: [email protected] of www.tochtomdenoord.nl
> ZUID - HO LL A ND
Duurzaamheidseducatie centraal op manifestatie Hoe komt het dat thema’s als klimaatverandering, CO
2-uitstoot, waterstijging en duur-
zame ontwikkeling zo fragmentarisch worden aangeboden in het onderwijs? Wat zijn de
kansen van duurzaamheidseducatie? En wat zijn de knelpunten? Deze en andere vragen
staan centraal op de grootse manifestatie die het IVN Consulentschap Zuid-Holland op 15
juni organiseert. De manifestatie volgt op ‘Raad voor het Klimaat’, een campagne waarin
consulentschap Zuid-Holland en een aantal andere organisaties in Zuid-Holland heb-
ben samengewerkt aan duurzaamheidseducatie voor zo’n 7500 jongeren in het basis- en
voortgezet onderwijs. Vergroting van de betrokkenheid en kennis van het klimaat bij de
leerlingen stond daarbij centraal. Leerlingen gingen de dialoog aan met lokale bestuurders
over maatregelen en oplossingen in hun regio. De campagne bestond uit een aantal projec-
ten voor het basisonderwijs: Sarahs wereld, Sarah in de gemeente, Energy Survival en de
warmetruiendag. Het voorgezet onderwijs ging aan de slag met ondermeer Scholen voor
Duurzaamheid en Kies de Toekomst.
Op 15 juni gaan onderwijsvernieuwers, schoolbesturen, lokale en provinciale ambtenaren
en bestuurders, leerlingen en maatschappelijke organisaties met elkaar in debat. Onder-
wijsminister Ronald Plasterk heeft toegezegd de manifestatie te openen.
Informatie: Daphne Teeling, e-mail: [email protected], tel. (010) 4779669,www.ivn.nl/zuidholland
9
> ZUID - HO LL A ND
Water in het VeldBenieuwd naar de waterkwaliteit bij u in
de buurt? Vermoedt u dat u een plek kent
waar het water van prima kwaliteit is of
juist niet? Doe dan mee met Water in het
Veld en meet op of rond 2 juni en 22 sep-
tember 2007 de biologische waterkwali-
teit in de buurt. U krijgt een set waarmee
u uw eigen onderzoek kunt doen: een
informatiepakket, materialen zoals een
zoekkaart en een schepnet, instructies
en opnameformulieren.
Water in het Veld is een project van het
IVN Consulentschap Zuid-Holland in
ConSept -verband. Het haakt in op de
Europese Kaderrichtlijn Water (KRW).
Deze Europese regelgeving zorgt ervoor
dat er verplicht wordt gewerkt aan de
ecologische gezondheid van het water.
Dat biedt goede kansen voor een betere
kwaliteit van ons oppervlaktewater. Maar
het vereist ook investeringen en offers en
levert dus de nodige discussie op. Door
te participeren in Water in het Veld levert
u een concrete bijdrage aan dit project
en aan de toekomst van het waterbeleid.
Bovendien krijgt u een beeld van de
problematiek en de mogelijkheden rond
de (ecologische) waterkwaliteit.
Informatie: IVN Consulentschap Zuid-Holland, Arnoud Schouten, tel. (010) 4779669, email: [email protected], www.ivn.nl/zuidholland
> UT RECHT
Kennismaking met Het Nieuwe NatuurbelevenZo’n vijftig docenten van IVN-natuurgidsen-
cursussen uit het hele land en leden van de
landelijke Begeleidingscommissie Natuurgidsen-
cursussen (BCN) maakten in april kennis met Het
Nieuwe Natuurbeleven. Hierbij staat de wederke-
righeid van de relatie tussen mens en natuur cen-
traal. Het Nieuwe Natuurbeleven bestaat uit twee
samenhangende methodieken die een aanvulling
zijn op de natuurbeelden, doelgroepen en werk-
vormen zoals die binnen IVN-afdelingen meestal
worden gebruikt. Waarnemen met alle zintuigen,
bewegen, tekenen, dansen, spel, humor en stilte
zijn een aantal terugkerende werkvormen.
Gezien de belangstelling komt er dit jaar zeker
nog een vervolgdag. De BCN geeft hiermee
gehoor aan de wens van diverse IVN’ers om
natuurbeleving als een volwaardig onderdeel in
de IVN-natuurgidsencursus op te nemen. Voor
IVN-afdelingen zijn er een- of meerdaagse intro-
ductie-workshops of korte cursussen op maat.
Informatie: Beatrijs van de Lisdonk, IVN Consu-lentschap Utrecht, tel. (030) 2210599, e-mail: [email protected], www.nieuwenatuurbeleven.nl
> ZUID - HO LL A ND
Politieke Arena Komen politici hun verkiezingsbeloften
na? En hoe zit het met het draagvlak
voor het coalitieakkoord? Die vragen
staan centraal in de Politieke Arena,
een spraakmakend debat tussen bur-
gers, Statenleden en bestuurders dat
het IVN Consulentschap Zuid-Holland
organiseert op zaterdag 9 juni in Rot-
terdam. Op ludieke wijze wordt onder
de aanwezigen het draagvlak voor het
nieuwe akkoord gemeten door een
‘veiling’ van een aantal onderwerpen
omtrent duurzaamheid uit het ak-
koord.
In maart dit jaar zijn we naar de stem-
bus geweest om provinciale volksver-
tegenwoordigers te kiezen. Vooraf-
gaand aan de verkiezingen zijn er vele
debatten georganiseerd. Daarna zijn
de politici van het openbare toneel
verdwenen. Nieuwe coalities zijn tot
stand gekomen en de plannen voor de
komende vier jaar zijn uiteengezet in
een coalitieakkoord. Voor de kiezer is
het niet zichtbaar of de gedane verkie-
zingsbeloften ook daadwerkelijk zijn
nagekomen. Daarnaast is het de vraag
of het akkoord kan rekenen op draag-
vlak van de burger. Daarover gaat
de Politieke Arena. Het debat vindt
plaats op zaterdag 9 juni vanaf 13.30
uur. Locatie: de hal van de Centrale
Bibliotheek aan de Hoogstraat 110 in
Rotterdam. IVN Consulentschap Zuid-
Holland organiseert de Politieke Arena
in samenwerking met LOKAAL, een
Rotterdamse stichting die het politieke
debat vanuit een partijpolitiekneutrale
opstelling wil stimuleren.
Informatie: Marjon Vlug, e-mail:[email protected], tel. (06) 52450982 of www.ivn.nl/zuidholland
> NO O RD - HO LL A ND
Landschapsgidsen in aantocht IVN Consulentschap Noord-Holland gaat landschapsgidsen opleiden. Het Nationaal Land-
schap Laag Holland is een van de gebieden dat als decor voor deze gidsencursus zal die-
nen. Het landschap spreekt tot de verbeelding door de grote openheid, de vele weide- en
moerasvogels, het oude geometrische inrichtingspatroon in de droogmakerijen, de veen-
pakketten en de middeleeuwse strokenverkavelingen. Ook de historische watergangen,
de vele archeologische locaties en karakteristieke dijk- en lintdorpen zijn karakteristiek.
Het gebied trekt jaarlijks dan ook vele bezoekers, die er ook onder leiding van gidsen op
stap gaan. Deze gidsen hebben vaak een specialistische kennis van bijvoorbeeld natuur of
cultuurhistorie.
Op 4 april organiseerde het Consulentschap Noord-Holland een bijeenkomst in bezoekers-
centrum ‘de Poelboerderij’ om de betrokken organisaties, waaronder Vereniging Agrarisch
Natuurbeheer, Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland, Zaanse Schans, Bezoekerscen-
trum Ilperveld en de Poelboerderij en IVN afdeling Waterland en Twiske te informeren over
en input te vragen voor de cursus. Zo leren de organisaties met verschillende achtergrond
elkaar ook nog beter kennen. De cursus gaat najaar 2007 van start.
Informatie: Fleur Engel, projectleider IVN Consulentschap Noord-Holland, e-mail: [email protected]
10
> BR A B A NT
Duurzame Driehoek Brabant gaat verderZestien gemeenten, twee waterschappen en
de provincie Noord-Brabant hebben hun hand-
tekening gezet onder de intentieverklaring
‘Duurzame Driehoek 2007-2010’. Daarmee
beloven ze minimaal € 0,25 per inwoner per
jaar te reserveren voor concrete activiteiten
en projecten ten behoeve van een duurzaam
stukje Brabant.
De ‘Duurzame Driehoek’ is een driehoek
(ruim gezien ’s-Hertogenbosch, Eindhoven en
Tilburg) waar duurzaamheid als waarde weegt
en richting geeft aan denken en beleid. In
november 2003 ging het project van start met
dertien gemeenten en de provincie Noord-Bra-
bant als deelnemers. Met de aanvulling van
drie gemeenten en twee waterschappen is er
een goede basis voor de vergroting van be-
staande natuurlijke, historische en culturele
waarden van het gebied. Dat moet gebeuren
door de uitvoering van concrete projecten
waarin wordt samengewerkt met zoveel moge-
lijk maatschappelijke organisaties, onderwijs-
instellingen, bedrijven en burgers. Het IVN
Consulentschap Brabant is projectleider.
> GELDERL A ND
Wethouder Nijmegen citeert IVN Tijdens de Politieke Avond, een samensmelting van burgerinspraak, commis-
sievergaderingen en raadsvergadering op 11 april, citeerde wethouder Paul
Depla van Ruimtelijke Ordening uit de IVN-publicatie ‘Beleidsbeïnvloeding op
lokaal niveau’ voor de campagne IVN-NatuurNetwerk. De wethouder las de
laatste bladzijde voor van het artikel over natuurschouwen in Nijmegen en in
het bijzonder in De Driehuizen. Nog een succes: tijdens de raadsvergadering
op dezelfde avond werd de aanleg van een atletiekbaan midden in het bos
van het Landgoed De Driehuizen voor de laatste maal en met grote meerder-
heid van stemmen verworpen.
> BR A B A NT
Takkenhoedjes groot succesNog maar net klaar en nu al een doorslaand succes: Takkenhoedjes. Het door
het IVN Consulentschap Brabant voor kleuters ontwikkelde educatief pro-
gramma draait sinds Pasen in Nationaal Park de Loonse en Drunense Duinen.
Nu al hebben ruim tweehonderd groepen zich aangemeld om het programma
voor groep 1 en 2 van het basisonderwijs te volgen. Blikvanger is het pren-
tenboek ‘Bergen zand met hoedjes op’ van Erik van Os en Elle van Lieshout
uit Tilburg. De negentien kleutervriendelijke versjes en fraai vormgegeven
prenten van Paula Gerritsen sluiten mooi aan bij de beleving van de kleuters.
Bij het lesprogramma gaat het vooral om het doen, dus gaan de kinderen in
het Nationaal Park takken sjouwen, hutjes bouwen,
het gras horen groeien, berkenbomen zoeken en de
wind vangen met hun wangen. Dat doen ze onder
begeleiding van kersverse gidsen die in februari en
maart een pittige opleiding hebben gekregen.
> GELDERL A ND
Vijftig jaar Boomfeestdag In Gelderland hebben de meeste gemeenten deelgenomen aan het vijftig-
jarig jubileum van Boomfeestdag. In Apeldoorn plaatsten leerlingen van drie
basisscholen driehonderd wintereiken en beuken in een bosperceel aan de
J.C. Wilslaan. Dit bosperceel heeft een hoge natuurwaarde en is in de oorlog
gebruikt voor munitieopslag. Het terrein is geschoond en heeft een groene
toekomst gekregen door het planten van bomen door kinderen van nu samen
met mensen, die vijftig jaar geleden datzelfde in Apeldoorn gedaan hebben.
Het bomenfeest werd afgesloten met educatieve activiteiten voor de kinderen
van de drie scholen onder begeleiding van mensen van het Natuurhuis en
het IVN.
11
> ZEEL A ND
Scholen voor DuurzaamheidDrie VMBO-klassen van het Calvijn College te
Goes hebben zich in het kader van het IVN-project
Scholen voor Duurzaamheid verdiept in biologische
landbouw en voeding. Ze lieten ondermeer leeftijd-
genoten het verschil proeven tussen biologisch en
gangbaar. Daarnaast onderzochten ze aan de hand
van een enquête op internet het koop- en eetgedrag
van inwoners van Zeeland. Bovendien kwam een
moderne biologische boer voorlichting geven over
zijn bedrijf. De opdrachten waren zo opgezet dat
de leerlingen inzicht kregen in de gevolgen van
productiewijzen. Ze werden zich zo ook bewust van
de handelingsperspectieven van de consument.
Tijdens een feestelijke en ook smakelijke afsluiting
in april presenteerden de zeventig scholieren hun
bevindingen aan de provincie, docenten en ouders.
In drie hoeken van de zaal konden de gasten het
verschil proeven tussen biologisch en gangbaar ge-
produceerde appelsapjes, kwark gezoet met honing
en zoetstof en drie soorten melk.
De middag werd besloten met een kennisquiz voor
de leerlingen. De twee winnaars kregen een ge-
adopteerde biologische kip in de schoot geworpen.
De kippen gingen overigens niet mee naar huis;
de winnaars mogen wel iedere maand een doosje
biologische eieren ophalen bij de natuurvoedings-
winkel.
Informatie: www.scholenvoorduurzaamheid.nl of projectleider Scholen voor Duurzaamheid Zeeland Anne Jelle Lycklama, tel. (06) 51592936.
> LIMBURG
Natuurspeelplaatsen in MaastrichtHet Centrum voor Natuur en Milieu-educatie Maastricht en omgeving heeft in
samenspraak met gemeenten, buurtplatforms en directies en docententeams
van scholen op een aantal plekken in Maastricht diverse natuurspeelplaatsen
gerealiseerd. Op de terreinen zijn allerlei spelen mogelijk: fantasie- en rol-
lenspelen, kliederen met mergel, klei en water of hutjes bouwen van steen en
takken. Mede door de gevarieerde aanleg is er soortenrijke natuur aanwezig
die ook voor educatieve doelen
wordt gebruikt.
Door de verstedelijking wordt het
voor kinderen steeds moeilijker om
in hun eigen buurt in de natuur te
spelen. Toch blijkt uit onderzoek dat dit spel van belang is voor een gezonde
ontwikkeling. Vooral kinderen tussen 6 en 11 jaar hebben een duidelijke
behoefte aan plekken die niet nadrukkelijk zijn ingericht om te spelen, zoals
bijvoorbeeld toestelspeelplaatsen. Een groene speelomgeving biedt kinderen
meer variatie, uitdaging en avontuur.
Informatie: www.cnme.nl of Paul Janssen van het CNME, (043) 3219941.
> LIMBURG
Ellerschans in ere hersteldDe Ellerschans, archeologisch en cultuurhistorisch waardevol landschapsele-
ment ter hoogte van Ell en Swartbroek in Midden-Limburg, is weer zichtbaar
gemaakt. De eeuwenoude boerenschans, die in 2005 tijdens graafwerkzaamhe-
den bij de herinrichting van de Tungelroyse beek werd ontdekt, heeft zijn functie
in het landschap teruggekregen. Via een nieuwe wandelroute en een nieuwe
voetbrug over de Tungelroyse beek is de Ellerschans bovendien aangesloten op
De Krang, Ellburg en Heijkersbroek.
Vluchtschansen als deze ontstonden in Midden-Limburg vanaf het einde van de
zestiende eeuw. Tengevolge van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) trokken
toen zowel Nederlandse als Spaanse soldaten vaak plunderend door de dorpen,
op zoek naar voedsel en buit. De plaatselijke bevolking verschanste zich dan
met vee en goed op een vluchtschans. In een moerassig, ontoegankelijk gebied
in de omgeving van het dorp werd rond een geschikt stuk grond een meters-
brede gracht gegraven. Van de uitgegraven grond werd aan de binnenkant een
hoge wal opgeworpen. Deze wal werd verstevigd met takkenbossen en beplant
met doornstruiken en snelgroeiend gewas. Over de gracht lag een ophaalbrug.
Ernaast op het binnenterrein stond vaak het huisje van de portier die voor het
onderhoud van de schans zorgde.
Informatie: Vereniging Natuurmonumenten www.natuurmonumenten.nl, of Theo van den Berkmortel, e-mail: [email protected]
12
In het weekend van 2 en 3 juni gaat in Nationaal Park De Biesbosch het
Biodiversiteitsjaar van start dat in alle Nationale Parken wordt gehouden.
Wat staat er in het themajaar allemaal op stapel? En hoe is het eigenlijk
gesteld met de biodiversiteit in de Nationale Parken?
De twintig Nederlandse Nationale Parken vertegenwoordigen
de diversiteit die in de natuur te vinden is. Een groot deel van
de Nederlandse fl ora en fauna komt in deze gebieden voor.
Toch hebben de Nationale Parken niet het patent op de soor-
tenrijkdom in Nederland. Ook buiten de parken zijn veel soor-
ten te vinden. ”De Nationale Parken zijn natuurlijk wel heel
bijzonder wat het landschap betreft”, vertelt Susan Claessens,
coördinator communicatie & educatie van het Nationaal Park
de Utrechtse Heuvelrug en projectleider van het themajaar
Biodiversiteit in de nationale parken. “Alle typisch Nederland-
se natuurlandschappen zijn vertegenwoordigd, van bossen tot
veengebieden en van droge heide tot de natte natuur van de
Oosterschelde. Samen geven ze eigenlijk een bloemlezing van
de Nederlandse natuur.”
Op safariBiodiversiteit is de optelsom van alle vormen van leven op
aarde: miljoenen soorten dieren, inclusief de mens, en plan-
ten. Zonder insecten kan een vogel niet leven en zonder de
vogel worden minder zaden verspreid. Elk dier en elke plant
heeft een rol in de keten. Daarnaast is biodiversiteit van be-
lang voor ons voortbestaan. Zo voorkomen bomen dat regen
de grond wegspoelt en zijn ze belangrijk voor de lucht die we
inademen. Maar de biodiversiteit in Nederland is de afgelopen
eeuw hard achteruit gegaan. Er is weinig ruimte meer voor
de natuur en dus minder leefgebied voor planten en dieren.
Daarnaast is Nederland natuurlijk een klein land. Wat soor-
tenrijkdom betreft blijven wij achter bij veel andere landen. In
ons land komen zo’n 25.000 diersoorten voor, waarvan veel
insectensoorten, en zo’n 10.000 plantensoorten. “Toch kun je
in Nederland óók op safari”, aldus Susan. Niet op een olifant,
maar op je eigen fi ets door de Loonse en Drunense duinen,
met een bootje door de Wieden of met de benenwagen door
bijvoorbeeld het Drents-Friese Wold. “In elk park kun je ex-
cursies maken en veel bijzondere natuur zien. Je kunt planten
spotten als bosanemonen of zelfs orchideeën. En als je geluk
hebt, kom je reeën, dassen, bevers, vossen, of uilen tegen.”
Natuur belevenHet beheer van de Nationale Parken is in handen van onder-
meer Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, de Landschap-
pen en vele particuliere landgoedeigenaren. Het is aan de
excursieleiders, onder wie ook de IVN-vrijwilligers, om de
bezoekers de natuur te laten beleven en ze te wijzen op
bijzondere planten en dieren. “We willen mensen laten zien
wat er allemaal is, zodat ze merken dat het leuk is om buiten
te zijn en je in de natuur te verdiepen. Als je geniet van de
natuur, ga je er ook meer om geven. Dan wil je zuinig zijn op
die natuur en onderneem je misschien wel actie als die natuur
wordt bedreigd. Dat is goed voor het behoud van de soorten-
rijkdom”, besluit Susan.
Ria van Griethuizen is redactielid/correspondent Utrecht.
Nationale Parken
tonen biodiversiteitDoor Ria van Griethuizen
Educ
atie
en
com
mun
icat
ieIllustraties: Co Loerakker
1313
Startevenement in de Biesbosch op 2 en 3 juni Wie zich helemaal wil onderdompelen in het thema biodiversiteit kan in het weekend van 2 en 3 juni naar de Biesbosch gaan. In dit Nationaal Park openen LNV-minister Gerda Verburg en Ivo de Wijs op 2 juni samen het themajaar. Samen met andere liefhebbers kunt u de vele soorten fl ora en fauna in kaart brengen die in het park leven. Bijzonder is ook de ‘dieren-modeshow’. Kinderen mogen zich verkleden als panter, lieveheersbeestje, poes, teddybeer, bij of ander dier en hun kostuum op de catwalk laten zien. Ze kunnen er leuke prijzen mee winnen.
In alle parken is van alles te doen in het startweekend. Behalve het IVN zijn ook Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en de Landschappen betrokken bij de activiteiten. Zo zijn er 24-uurstellingen en wandel- en fi etsexcursies, maar ook een dierensurvival waarbij kinderen een dierenmasker kunnen kiezen en zich op een speurtocht als dat dier mogen gedragen. Verschil-lende parken nemen bezoekers mee naar ‘hot spots’, plekken waar u veel kans heeft om bijzondere dieren te zien.
Alle activiteiten zijn te vinden op www.nationaalpark.nlKlik op de speciale banner op de homepage van deze site.
1001-soortendag Tijdens het startweekend op 2 en 3 juni vindt
ook de 1001-soortendag plaats, voor het tweede
achtereenvolgende jaar. De soortenrijkdom van
de natuur in Nederland staat hierbij centraal.
Meer dan tweehonderd natuurdeskundigen gaan
in ruim 35 natuurgebieden vanuit de bezoe-
kerscentra met bezoekers op pad om binnen 24
uur zoveel mogelijk soorten te tellen. Iedereen
kan meedoen. Enit Scholtens, coördinator van
het Netwerk Bezoekerscentra: “Onder leiding
van soortenkenners van onder meer IVN, KNNV,
SOVON, mossenwerkgroepen, vlinderstichting
telden vorig jaar circa duizend bezoekers meer
dan 2300 verschillende dier- en plantensoorten.
Het centrum met de meest gevonden soorten
was het bezoekerscentrum Nationaal Park
Duinen van Texel, met meer dan 960 soorten.
Dit jaar doen er meer centra mee, de samenwer-
kende Nationale Parken doen mee en er worden
nog meer activiteiten georganiseerd. Net als
vorig jaar worden de totalen bekend gemaakt in
de media.”
In de bezoekerscentra is dit weekend nog veel
meer te beleven. Veel centra organiseren spe-
ciale excursies om te laten zien wat er groeit en
leeft in het gebied. Hoe zit het bijvoorbeeld met
herintroductie van verdwenen soorten, welke
invloed heeft klimaatverandering op de soorten
die in Nederland voorkomen?
Kijk voor meer informatie en het programma op www.bezoekerscentrum.info
Foto: Klaas de Jong
Foto’s: Margriet Moerenhout
14
Biodiversiteit leeft in het Nationaal Landschap Hoeksche Waard.
En niet alleen bij natuurbeschermers, belangenorganisaties en overheden.
Een succesvol proefproject laat zien dat ook gewone burgers er hun ideeën
over hebben.
Hoeksche Waard
heeft primeurDoor Johan Nebbeling
Vere
nigi
ng e
n vr
ijwill
iger
s
BURGERS BETROKKEN BIJ BIODIVERSITEIT>
De graafmachines zijn nog maar net vertrokken en dus oogt
het zompig stukje land langs de provinciale weg nog wat
schraal. Maar Joost Kievit, voorzitter van Vereniging Hoeksche-
waards Landschap, tevens IVN-afdeling, beziet de uitgegraven
kreekjes met hun karige begroeiing door zijn oogharen en
weet zeker: “Deze amfi bieënpoel wordt een prachtig stukje
nieuwe natuur.”
De aanleg van ‘paddenpoelen’ is een van de ideeën die
inwoners van de Hoeksche Waard naar voren brachten in het
project ‘Biodiversiteit Hoeksche Waard voor en door burgers’
(zie kader). Een succesvol project: gewone burgers bleken
zich betrokken te voelen bij de natuur in hun leefomgeving. Ze
hadden bovendien vaak goeie ideeën over maatregelen om de
biodiversiteit te bevorderen.
BedenkingenVerrassend, vond Kievit die betrokkenheid en die stortvloed
van ideeën. “Eerlijk gezegd had ik vooraf mijn bedenkingen.
Hadden wij zelf niet genoeg plannen die op uitvoering wacht-
ten? Maar achteraf ben ik enorm blij. Het was alleen al verfris-
send om eens heel andere gezichten te zien dan al die oude
bekenden uit ons vaste netwerk.”
De voorstellen van de burgers waren zeker niet allemaal op-
zienbarend, erkent Kievit. “Veel plannen sloten aan bij zaken
waarmee we zelf ook al bezig zijn.” Maar er zaten genoeg
voorstellen bij die voor de natuurbeschermers een eye-opener
waren. “Zoals het plan om schuttingen in tuinen te vervangen
door meidoornhagen. Goed voor de vogels. Dat we daar zelf
nooit opgekomen zijn!”
Twintig projectenDe ideeën van de burgers werden uitgewerkt in werkgroe-
pen, onder meer tijdens huiskamerbijeenkomsten. Dit alles
resulteerde in een eindrapport met een kleine dertig concrete
voorstellen. Ongeveer twintig projecten worden tot eind dit
jaar uitgevoerd. Dat gebeurt onder coördinatie van een pro-
grammateam, met daarin vertegenwoordigers van gemeenten,
de provincie, het waterschap, natuurbeschermers en belan-
genorganisaties van visserij en landbouw. Gewone burgers
ontbreken.
Jammer, vindt Kievit: “Als het op uitvoering aankomt, haken
individuele burgers af. Het is kennelijk een brug te ver. Dat ligt
ook aan de overheid. Die vindt het lastig om subsidiegeld over
te maken naar een individu en gaat liever in zee met een orga-
nisatie. Overigens zijn er wel individuele burgers die onder de
paraplu van een organisatie een project trekken.”
Foto’s: Johan Nebbeling
Joost Kievit
15
DoelgroepenKievit zou de Hoeksche burgers graag blijvend betrekken bij de natuur
en het landschap. Maar dat blijkt toch lastig. “Het is ons niet gelukt
om mensen na afl oop van het proefproject te bereiken. We hebben
het geprobeerd via de plaatselijke politiek en via de kerken, maar
zonder veel resultaat. Waarom het niet is gelukt? Daar heb ik geen
verklaring voor.”
Wel boekt de Vereniging Hoekschewaards Landschap goede resulta-
ten in het onderwijs. 38 Basisscholen op het eiland nemen deel aan
een vernieuwd lesprogramma, dat voortkomt uit het proefproject.
Vorig jaar volgden tienduizend basisschoolleerlingen dit programma.
Een website, waar leerlingen van middelbare scholen informatie kun-
nen vinden om werkstukken te maken, is in voorbereiding.
Kievit: “Als we één ding hebben geleerd, is het dat je de grote groep
mensen die buiten je vaste netwerk vallen, ook moet betrekken bij
natuur en landschap. Hoe moeilijk dat soms ook is, het levert goeie
ideeën op en het creëert draagvlak. Zoek partners. Bij burgers, maar
ook bijvoorbeeld bij boeren en bedrijven. Daardoor sta je sterker
tegenover ontwikkelingen die de natuur en het landschap bedreigen.”
Meer informatie: www.hwl.nl Johan Nebbeling is freelance journalist.
Duurzame ontwikkelingHet proefproject ‘Biodiversiteit Hoeksche
Waard voor en door burgers’ is onderdeel van
het programma Leren voor Duurzame Ontwik-
keling van SenterNovem. Dit agentschap van
het ministerie van Economische Zaken beijvert
zich voor duurzame ontwikkeling. Het doel
van het proefproject: burgers laten meeden-
ken over mogelijkheden om de biodiversiteit
in De Hoeksche Waard te vergroten. Na een
oproep in de plaatselijke media meldden
zich ongeveer zeventig bewoners, die tijdens
twee plenaire bijeenkomsten tal van ideeën
genereerden. De ideeën – soms niet meer
dan een kreet – werden in werkgroepen nader
uitgewerkt en vastgelegd in een eindrapport.
Dit rapport uit oktober 2004 bevat een kleine
dertig concrete plannen zoals:
• de aanleg van educatieve paden en de
opstelling van een vernieuwd lesprogram-
ma voor basisscholieren
• het invoeren van natuurlijk beheer van
akkerranden en natuurlijk bermbeheer door
boeren
• een oeverzwaluwplan
• de aanleg van een educatieve thematuin
• de aanleg van vispaaiplaatsen en natuur-
vriendelijke oevers in waters en kreken
• de aanleg van en verbetering van bestaan-
de waterpaden
• de invoering van duurzaam groenbeheer op
bedrijfsterreinen
• het aanpassen van gebouwen aan vogels
en vleermuizen
Met subsidie van rijk en provincie zijn op dit
moment ongeveer twintig van die plannen in
uitvoering of in voorbereiding. Soms als afzon-
derlijk project, soms als onderdeel van een
ander, groter project. Zo maakt de aanleg van
de paddenpoeltjes deel uit van het Vlietpro-
ject, een provinciaal plan om de biodiversiteit
rond de vele waterstroompjes in de Hoeksche
Waard te vergroten. Voor het eind van dit jaar
moeten alle projecten zijn afgerond.
16
Als het slangenkruid roze bloeit, begint de zomer echt. En tegen de tijd
dat diezelfde plant bijna alleen nog maar blauwe bloemen draagt, is de
herfst alweer daar. Van eind mei tot oktober geeft slangenkruid kleur
aan de duinen bij Bloemendaal. Maar vooral in juni is de veelkleurigheid
op zijn top.
Slangenkruid lijkt van mensen te houden. Juist dáár
waar zandgrond regelmatig door ons wordt omge-
woeld, komt de plant veel voor. Langs wandelpa-
den bijvoorbeeld. Dat wil niet zeggen dat je overal
en op elke wandeling hele bossen slangenkruid
tegenkomt, integendeel. Slangenkruid is kritisch op
de sóórt grond. Alleen kalkrijke zandgrond maakt
kans. In Nederland hebben we het dan over delen
van de Noord- en Zuid-Hollandse duinen. Door
grondwerkzaamheden groeit hij soms bij toeval el-
ders in het land, vooral langs spoorlijnen en nieuwe
wegen.
Langs de duinpaden valt slangenkruid echt op met
zijn bloemen die aan één plant in allerlei kleuren
voorkomen. De jonge bloemen, net uitgekomen of
zelfs nog in de knop, zijn roze of rozerood. Zodra de
bloemen enkele dagen oud zijn, verkleuren ze naar
paars. De oudste bloemen zijn blauw. Naarmate de
zomer vordert, zie je steeds minder roze en méér
blauw.
Wat de kleur ook is, alle bloemen hebben een
grote aantrekkingskracht op diverse soorten bijen,
vlinders en zweefvliegen. Er is zelfs een vlinder (Cy-
naeda dentalis) die zonder slangenkruid geen dag
te leven heeft. De herfst is de tijd dat de rups zich in
de achtergebleven rozetbladeren vreet om daarin te
overwinteren. In het voorjaar ontwikkelt het beestje
zich ingesponnen tussen de bloemen of in de sten-
gel. Zodra het warm genoeg is, verpopt het zich,
zodat je in de zomer het vaalwitte vlindertje kan
tegenkomen. Groot is die kans overigens niet, want
de Cynaeda dentalis vliegt vooral bij schemering
rond het slangenkruid.
ff* zien - zomer 2007
Slangenkruid bij Bloemendaal aan ZeeDoor Kees Loogman
Gezocht: slangenkruidWetenschappelijke naam: Echium vulgareFamilie: ruwbladigen, boraginaceaeBloeiwijze: bloemknoppen en net uitgekomen bloemen zijn rozerood, oudere bloemen verkleuren van paars naar blauwBloeiperiode: mei tot oktoberBlad: ruw behaard en langwerpigZaden: de kleine zaden (‘nootjes’) worden veel door vogels gegeten en verspreidGroeiwijze: vanuit rozet op de grond groeit de plant recht omhoog, in lengte variërend tussen 10 en 40 centimeterGroeiplaats: kalkrijke zandgrond, langs paden en wegenVerspreiding: kalkrijke duinen, elders in Nederland zeldzaamStatus: de plant komt niet voor op de rode lijst
Foto: Frits van DaalenN
atuu
r en
leef
omge
ving
Met IVN Zuid-Kennemerland op zoekOp zondag 17 en 24 juni organiseert IVN Zuid-Kennemerland
slangenkruidexcursies in de Kennemerduinen (nationaal park
Zuid-Kennemerland). Behalve slangenkruid valt hier nog veel
meer te zien, horen, voelen en ruiken: nachtegalen, reeën,
vossen, konijnen en bloeiende duinroos op de zuidhellingen
van de duinen.
Vertrek om 12.00 uur vanaf bezoekerscentrum De Zandwaaier langs de Zeeweg in Overveen. Parkeren bij ingang Koevlak. Duur: 1,5 uur.Vooraf aanmelden: Marc van Schie, tel. (023) 5351239 of e-mail: [email protected] ook www.ivnzk.nl en www.npzk.nl
17
Illustratie: Hans Könemann
Slang Volgens de lijfarts van de Romeinse keizer Nero, Dioscorides, hielp de wortel, indien met wijn gedronken, tegen slangenbeten. Dankt de plant daaraan zijn naam? Of aan de ‘gelijkenis der bloemen met de opengesper-de muil ener slang’, zoals dat beschreven staat in de Flora van Heimans en Thijsse. Het een zal ongetwijfeld met het ander te maken hebben… In Nederland circuleren ook andere namen voor deze plant, zoals slangenhoofd en adderkop.
Waar te zien? Langs de fi etspaden die vanaf de kust bij Bloemendaal aan Zee (te bereiken
vanaf de A9, via Haarlem) de duinen in gaan, groeit en bloeit volop slangen-
kruid. Je kunt vanaf de kop van de Zeeweg het fi etspad richting paviljoen
Parnassia nemen, of het Visserspad richting Zandvoort en Haarlem. Maak er
eventueel een ‘wandelrondje slangenkruid’ van: start bij de Zeeweg en loop
langs het fi etspad noordwaarts richting Parnassia; hier via het strand terug
richting Bloemendaal aan Zee. Liever een georganiseerd rondje? Ga dan mee
met IVN Zuid-Kennemerland.
* fl ora en fauna
Tweede uit een serie met kenmerkende seizoens-
soorten en waar deze te vinden zijn. Met dank
overgenomen van natuurmagazine Grasduinen.
De IVN-afdeling organiseert ter plekke excursies
op zoek naar de beschreven soort.
Grasduinen biedt elke maand natuurreporta-ges, foto’s, tips en ideeën om er zelf op uit te trekken. Meer informatie: www.grasduinen.nl
Kees Loogman is hoofdredacteur van natuur-magazine Grasduinen.
18
Vere
nigi
ng e
n vr
ijwill
iger
s
Door Ineke Noordhoff
Midden in het lokaal staat de Wonder-
Koffer. De kinderen vliegen erop af. Ze
ruiken eraan, gluren door een spleetje
en pulken voorzichtig aan de randen.
Sander is brutaal: hij friemelt aan het
handvat en duwt het per ongeluk in de
doos. Hij schrikt er zelf van.
Sjoertje Klomp staat voor groep 5 en 6 van De Regenboog, een pro-
testants-christelijke Jenaplanschool in Emmen. Met zachte woorden
dirigeert ze de kinderen naar hun stoel. “Wat zou er in deze doos
zitten?” vraagt ze. Eén leerling mag voorzichtig schuiven met de
doos. Een volgende mag hem optillen. Zitten er wonderstenen in?
Karlijn mag ruiken. “Er zit een luchtje aan. Een buitenluchtje”, zegt ze
gedecideerd.
Gretig priemen de vingers in de lucht als juf vraagt wie de doos wil
openmaken. Berlinde mag beginnen. De oogst is gevarieerd: kijkbe-
kers met vergrootglas en een spin. “Een echte?” “Nee joh”. Door-
zichtige doosjes met WonderMunten, WonderWijzers met planten
en dieren, een boek en een grote kleurige plaat. Sjoertje hangt de
WonderPlaat op het bord. De klas kijkt wat erop staat: een school met
daaromheen bomen, planten en dieren. “Het lijkt wel een oerwoud”,
merkt een leerling op.
Kruipende beestjesDe Regenboog wordt omgeven door trottoirtegels en de muur is van
bakstenen, menen de leerlingen dan nog. Maar een half uur later telt
de klas 500 struiken, 13 bomen, 19 soorten planten en 9 soorten
kruipende beestjes op het veldje voor school. Gerben laat twee slak-
ken aan de groep zien. Erik en Peter vertellen dat fl uitenkruid “echt
heel bijzonder” ruikt. Een dooie hommel belandt in de kijkbeker.
“Waar vond je die hommel?”, wil juf weten. Zo maakt ze een brug
naar de bloeiende roze struik, waar de nectar voor insecten te vinden
is. Het lespakket WonderWeb gaat over biodiversiteit, maar dat woord
wil er nog niet in. Dieren moeten eten en wonen, dat snapt iedereen.
Esmée en Fleur bestuderen enthousiast een pissebed. “Vroeger
sliepen kinderen op stro, en dan pisten ze in hun broek. Als ze die
al hadden”, verklaart Esmée de naam van het dier. Fleur leest op de
WonderWijzer een ander verhaal: “Als een vijand in de buurt komt,
gaan ze pissen en dat stinkt.”
Maurice vond het leuk, deze les over de WonderKoffer. Maar hij heeft
ook wel zin om thuis op de computer te gaan spelen. Met de Wonder-
Game op www.wonderweb.nl kan hij ontdekken hoe vlinders een
veilig heenkomen moeten zoeken voor hongerige vogels.
Ineke Noordhoff is correspondent Drenthe.
Jeug
d en
jong
eren
Drentse aanpakSommige kinderen weten er veel vanaf, anderen nog te weinig. Daarom is het goed dat planten en dieren in de schoolomgeving een kerndoel zijn van het basisonderwijs. Sjoertje gebruikt ieder jaar het IVN-lesmateriaal en neemt de kinderen regelmatig mee naar buiten. De WonderKoffer is een nieuw product. De sector onderwijs van IVN Consu-lentschap Drenthe zorgt voor nascholing van schoolteams via Gemeentelijke Scholennetwerken. Sjoertje Klomp was op 18 april met leerkrachten van dertig andere Emmense scholen op een bijeenkomst waar Agnes Bakker en col-lega’s van het IVN de WonderKoffer met de leerkrachten uitprobeerden. Dankzij een gemeentesubsidie hebben alle Emmense scholen de koffer gekregen. Het lespakket WonderWeb is beschikbaar in het hele land en kost € 35,00. Kijk op www.wonderweb.nl
“Er zit een
buitenluchtje aan”
Foto’s: Arienne Flipse
Groene jongerenorganisaties op een rij
LHUMP: Landelijk Hogeschool en Univer-sitair Milieu PlatformHet LHUMP is dé netwerkorganisatie voor studenten die zich inzetten voor duur-zame ontwikkeling. Hoofdactiviteiten zijn actievoeren, informeren en lobbyen.www.lhump.nl
JMA: Jongeren Milieu ActiefJMA laat op creatieve wijze zien hoe makkelijk het is om zelf iets te doen voor een beter milieu, met name met ludieke acties.www.jma.org
JNM: Jeugdbond voor Natuur- en Milieu-studieOp JNM-activiteiten staat de natuur bele-ven en bestuderen centraal. Activiteiten: kampen, weekenden en excursies.www.jnm.nl
NJN: Nederlandse Jeugdbond voor Na-tuurstudieLeden van de NJN organiseren kampen, excursies en andere activiteiten waarbij natuurstudie centraal staat.www.njn.nl
WoesteLand: de jongeren van het IVNWoesteLand wil met haar activiteiten jongeren op een leuke manier betrek-ken bij natuur en milieu. Op kampen en weekenden wordt vrijwilligerswerk gedaan in de natuur.www.woesteland.nl
Door Marieke van Geel
Jeugd en jongeren
Waar staan onze organisaties voor? Wat voor mensen lopen er rond? En hoe kunnen
we gebruik maken van elkaars kennis, kunde en materiaal? Voor het antwoord op die
vragen kwamen actieve leden van verschillende groene jongerenorganisaties eind
april naar ’t Laer bij Hilversum. Een weekend lang werd er gepraat, gebrainstormd,
genoten en gefeest. De afzonderlijke organisaties gaven workshops in de stijl van
hun activiteiten. Zo ging WoesteLand aan het werk in de natuur, waren er excursies
om vogels en insecten te bekijken en determineren en werd er gediscussieerd over
milieuproblemen en duurzaam leven. Daardoor leerden de leden van de organisaties
elkaar goed kennen, wat wel bleek tijdens een zeer geslaagd feest op zaterdagavond.
Zondagmiddag praatten kleine groepjes verder over samenwerking en doelen voor de
toekomst. Want de jongerenorganisaties willen ervoor zorgen dat jongeren makkelij-
ker terecht komen bij de organisatie waar ze zich thuis voelen en zo ook meer jonge-
ren betrekken bij natuur en milieu. Van de geopperde initiatieven is KeiGroen (www.
keigroen.nl) al van de grond gekomen. Op deze website voor jongeren met interesse
in natuur en milieu stellen alle organisaties zich voor en kondigen zij hun activitei-
ten aan. Er is ook ruimte voor discussie over natuur- en milieugerelateerde thema’s.
Ander concreet resultaat van het weekend: tussen twee kampen van de Jeugdbond
voor Natuur- en Milieustudie in komt WoesteLand een week naar Vlieland. In plaats
van alle materialen heen en weer te slepen, gaat WoesteLand gebruik maken van de
tenten en kookspullen van JNM. Dat scheelt beide organisaties tijd en geld.
Groene jongerenorganisaties kunnen én willen
veel van elkaar leren en profi teren. Dat bleek
tijdens een lenteweekend in april.
Foto: Jeroen Groothuismink
Jong en groen,
apart en toch samen
Zet duurzaam consumeren op de kaart!Op 4 september 2007 is het weer Duurzame Dinsdag.
Dan overhandigen we voor de negende keer het Duur-
zame Koffertje aan vertegenwoordigers van de Tweede
Kamer en het kabinet. Het Duurzame Koffertje wordt
weer gevuld met initiatieven, wensen en statements
door burgers en organisaties. Alle initiatieven rondom
het thema Duurzaam consumeren zijn van harte
welkom. Zo zetten we samen duurzaam consumeren
op de kaart!
Duurzaam consumeren gaat over consumeren en pro-
duceren zonder dat het milieu daar ernstige schade
van ondervindt en zonder dat mensen eronder lijden.
Daaronder vallen productie, inkoop, voeding, materi-
aalgebruik, vrije tijd, kleding, energie, ondernemen,
sparen en beleggen.
U kunt tot 24 augustus een initiatief indienen op
www.duurzamedinsdag.nl. Houd deze site in de gaten
voor het laatste nieuws.
Uit het veldBerichten uit IVN, natuur, leef-omgeving, educatie en communicatie -landelijk
Ommetje ‘Poelpolder’ wint landelijke hoofdprijsMet hun Ommetje ‘Poelpolder’ hebben Geeke van Doornen en Maaike Breuren de hoofdprijs
van de landelijke Ommetjesprijsvraag van Landschapsbeheer Nederland gewonnen. De win-
naars kunnen met het prijzengeld van € 30.000,- hun ommetjesidee rond Lisse realiseren. Het
ommetje Poelpolder loopt straks over de slingerende dijk rond de Poelpolder bij Lisse, één van
de eerste droogmakerijen (1622) in Zuid-Holland. Ondanks de verstedelijking is deze polder
vrij gaaf bewaard gebleven. Het winnende ommetje sprak de jury aan omdat het op schitteren-
de wijze laat zien hoe je in een verstedelijkte omgeving met eenvoudige ingrepen een ommetje
kunt realiseren.
Met de Ommetjesprijsvraag wil Landschapsbeheer Nederland mensen inspireren tot het
bedenken en realiseren van kleine wandelingen ‘dicht bij huis’. Door ruilverkaveling, dorps- en
stadsuitbreiding en de aanleg van infrastructuur zijn veel historische voetpaden zoals kerken-
en jaagpaden verdwenen uit het landelijk gebied. De prijsvraag biedt de mogelijkheid om weer
het ‘rondje rond het dorp’ te maken zodat wandelaars het buitengevoel dichtbij huis kunnen
beleven. Er werden 461 ideeën ingestuurd.
Leerlijn en les-materiaal klimaat en duurzame energie Klimaat en energie zijn
actuele onderwerpen die
ook binnen het onderwijs
aandacht verdienen.
Leerkrachten en natuur-
en milieueducatieve
centra kunnen hiervoor
nu ook gebruik maken
van de leerlijn ‘klimaat
en duurzame energie’.
Deze is te raadplegen op
de website www.leerlijn.
info/klimaatenergie. Hier
is ook een database te
vinden met ondermeer de
beschikbare (landelijke)
lesprogramma’s en les-
pakketten voor basis- en
voortgezet onderwijs op
het gebied van klimaat en
duurzame energie.
Meer informatie: SME Advies, Judith Harrewijn, [email protected] en IVN Kenniscentrum, Leontien Kuip, [email protected], tel. (020) 5308867.
Week van de smaakTijdens de Week van de Smaak, van
24 tot en met 30 september 2007,
wordt overal in het land aandacht
besteed aan pure smaak en eerlijke
voeding. Honderden restaurants,
producenten, natuurvoedingswin-
kels, supermarkten en boerderijen
doen mee.
Op www.weekvandesmaak.nl is
ondermeer via een webcam te
zien hoe een appel groeit. Andere
aanraders zijn de verkiezing van de
Helden van de Smaak en het project
‘Boer zoekt Mond’, waarbij basis-
scholieren een gastles krijgen van
een boer of tuinder.
De Week van de Smaak biedt ruimte
voor initiatieven uit het hele land. In
de Week van de Smaak draait alles
om smaak en om vijf kernwaarden:
Ambachtelijk, Seizoensgebon-
den, Diervriendelijk, Natuurzuiver
(zonder additieven) en Vermelding
herkomst. Iedereen is van harte
welkom om een bijdrage te leveren.
Tot 1 juli kunt u activiteiten, proe-
verijen of speciale menu’s via de
website aanmelden. Hier vindt u
ook de kalender met activiteiten.
Informatie: www.weekvandesmaak.nl
20
21
Veertig organisaties zetten zich in voor beter klimaat Op 18 april vond op het Museumplein in Amsterdam de start van de actie
HIER Nederland Klimaatneutraal plaats. Er werd een veertig meter lange
banier onthuld, waarbij veertig organisaties, zoals het Prins Claus Fonds,
Vogelbescherming Nederland, Milieudefensie, Unicef en IVN tegelijkertijd
tekenden voor
een nationale
oproep en hun
eigen betrok-
kenheid om
hun C02-uit-
stoot terug te
dringen. Veer-
tig directeuren
van veertig
instanties
zetten hun
handtekening
op de banier.
Consumptie biologische voeding gestegen De consumentenbestedingen voor biologische voedingsmiddelen zijn vorig jaar met 9
procent gestegen tot € 460,3 miljoen. Vooral dagverse biologische zuivel, exclusief kaas
en boter, doet het goed bij de consument. Het marktaandeel vlees steeg naar 2,3 procent
en brood met 14 procent.
Consumenten besteedden in 2006 in totaal € 24,6 miljard aan voedingsmiddelen: een
stijging van 3 procent. Daarmee bedraagt het biologische aandeel 1,9 procent. In 2005
scoorden Zwitserland met 4,5 procent en Duitsland met 3 procent beter, maar Nederland
bleef in dat jaar landen als Italië (1,6 procent), het Verenigd Koninkrijk (1,3 procent) en
Frankrijk (1,1 procent) voor.
De stijgende cijfers hebben nog geen gevolgen gehad voor de omvang van de biologische
land- en tuinbouw in Nederland. De verwachting is dat de groei aanhoudt en dat er dit jaar
weer nieuwe omschakelaars bij komen.
Tien aanbevelingen voor natuur-en milieubeleid’Samen sterk voor een groen en duurzaam
Nederland’. Onder die titel kreeg minister Cramer
van VROM op 3 april tijdens een discussiebijeen-
komst tien aanbevelingen voor natuur- en mi-
lieubeleid. De aanbevelingen, met een focus op
ecosystemen en biodiversiteit, zijn een initiatief
van de Nederlandse afdeling van IUCN The World
Conservation Union (IUCN NL). Het initiatief
wordt gedragen door de niet-gouvernementele
IUCN-lidorganisaties in Nederland, waaronder
het IVN. Ook input uit het bedrijfsleven is ver-
werkt. De tien aanbevelingen vormen een goede
basis voor een verdere dialoog tussen overheid,
maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven
over de voor natuur- en milieubeleid belangrijke
thema’s. De adviezen zijn een antwoord op een
aantal wetenschappelijke studies die duidelijk
maken dat de gezondheid van de mondiale
ecosystemen ernstig achteruit gaat. Zo toont het
Millennium Ecosystem Assessment, uitgevoerd
door 1300 wetenschappers in opdracht van de
Verenigde Naties, aan dat het steeds slechter
gaat met de belangrijke ecosystemen op onze
planeet.
Certifi caten voor screeners KwaliteitsmeterDe eerste tien mensen uit het natuur-
en milieueducatieve veld zijn onlangs
gecertifi ceerd tot screener Kwaliteits-
meter voor het primair onderwijs.
Ze ontvingen tijdens een feestelijke
bijeenkomst op 18 april hun certifi caat
uit handen van Roel van Raaij van het
ministerie van LNV. Afgelopen najaar
werden deze screeners opgeleid. De
Kwaliteitsmeter meet de kwaliteit van
educatieve materialen en diensten en
brengt samenhang in het aanbod van
producten van deelnemers. Gescreend
lesmateriaal kan worden opgeno-
men in de database. Leden van de
Kwaliteitsmeter kunnen bovendien
voor een klein bedrag lesmaterialen
overnemen.
Voor aanmelding en inzien van de database zie: www.podiumonline.nl/kwaliteitsmeterInformatie: Jeanne Hup, IVN Neder-land, e-mail: [email protected], tel. (020) 6228115.
DUURZAMEvacaturebank
Op zoek naar duurzaam werk?
Er is nu een vacaturebank die werkgevers en
werkzoekenden in de duurzame sector bij elkaar
brengt. Je vindt er vacatures in o.a. de volgende
sectoren: duurzaam bouwen en wonen, duurzame
energie, eco toerisme, fair trade, goede doelen,
mens en maatschappij, milieu, MVO bedrijven,
natuurvoedingsbranche, non-profit en vrije scholen.
voor informatie:www.duurzamevacaturebank.nl
- werken aan een duurzame samenleving -
Meer info en bestellen op vroegevogels.vara.nl
DE 100 MOOISTE FOTO’S VAN
VROEGE VOGELS-LUISTERAARSgebundeld in
het boek ‘Natuur in Beeld 2006’
(advertenties)
22
Reizende klimaattentoonstelling De temperatuurstijging wordt in ons land vooral als posi-
tief ervaren, maar is dat terecht? In een reizende tentoon-
stelling, georganiseerd door IVN, komen deze en andere
vragen over het klimaat op een interactieve manier aan
bod. Twee identieke tentoonstellingen over het verande-
rende klimaat gaan tegelijkertijd het hele land door.
Op een speelse en informatieve manier maken kinderen
èn volwassenen kennis met de gevolgen van klimaatver-
andering in Nederland. Bezoekers worden uitgedaagd
om na te denken over wat de opwarming van de aarde
betekent voor de wereld en voor henzelf. Er worden ant-
woorden gezocht op belangrijke vragen, zoals: ‘Moeten
we voorbereidingen treffen op extreem weer?’ of ‘Wat zijn
de gevolgen voor natuur, landschap en milieu in mijn
directe omgeving?’
De rondreizende tentoonstelling is geschikt voor kinderen vanaf 12 jaar en is gratis te bezoeken. Kijk voor data en locaties op www.ivn.nl/klimaat
Live Earth 7-7-7 De drie zevens staan voor de datum waarop Live Earth
plaatsvindt, 7 juli 2007. Op verschillende continenten
worden zeven concerten georganiseerd om betrokken-
heid te creëren bij het wereldwijd veranderende klimaat.
De voormalige Amerikaanse vice-president Al Gore, één
van de organisatoren van het evenement, verwacht dat
Live Earth een ‘miljardenpubliek’ zal trekken. “We hopen
dat Live Earth een wereldwijde campagne op gang trekt
om mensen de middelen aan te reiken om de klimaat-
crisis op te lossen”, aldus Gore. “De opbrengst van Live
Earth gaat naar organisaties als Alliance for Climate
Protection, de Climate Group en Stop Climate Chaos”.
Ook wordt een groen voorbeeld gegeven aan andere
muziekevenementen door bijvoorbeeld het gebruik van
eco-vriendelijke elektriciteit.
Kijk voor meer informatie op liveearth.org
Vervolg Uit het veld - landelijk
‘Waarom moet toch alles in geld worden
uitgedrukt?’ Wie zich bezighoudt met na-
tuur en economie krijgt deze vraag nogal
eens voorgeschoteld. Daarachter gaat
een hele wereld aan gedachten schuil.
Niet de minst belangrijke is het idee
dat de natuurbescherming een van de
weinige terreinen is waar de vuige markt
haar intrede nog niet heeft gedaan. En
dat bij de natuurbescherming gelukkig de
nadruk nog ligt op puurheid, schoonheid,
ongeschondenheid. Er is als het ware
sprake van een soort economische maag-
delijkheid. Kennelijk mag je de waarde
van de natuur niet in geld uitdrukken, zeg
ik dan altijd. Het kromme is echter dat
de natuurbescherming de schade aan de
natuur – bijvoorbeeld als gevolg van ver-
droging, verzuring en klimaatverandering –
al jaren wél in geld uitdrukt (en niet in
madeliefjes). Schade die in de miljarden
loopt. Maar iets kan alleen maar schade
opleveren als het geld waard is. Toch?
Verdienen aan natuurMijn werkzaamheden bestaan niet uit het
in geld uitdrukken van bomen, stranden
en rietkragen. Ik heb de afgelopen jaren
vooral laten zien dat bedrijven en overhe-
den in en rond natuurgebieden veel geld
verdienen. Het probleem is dat zij aan
die natuurgebieden niet meebetalen. Dat
wisten we natuurlijk al lang, maar vooral
de rol van de overheid hierbij is interes-
sant. Natuurbeschermers leggen immers
al sinds de jaren zestig hun vertrouwen in
handen van de overheid. Dáár moet het
geld vandaan komen.
Scheve verhoudingNu heeft het Milieu- en Natuurplanbu-
reau vastgesteld dat 0,2 procent van de
rijksbegroting wordt vrijgemaakt voor
natuurbescherming. Onderzoeken in
verschillende regio’s van Triple E laten
duidelijk zien dat de geldstromen die
zijn te herleiden tot de natuur in de
vele miljarden lopen. Dat houdt in dat
sprake is van een zeer scheve verhouding
tussen de geïnvesteerde middelen en
baten. Deze scheefheid kan men moreel
verwerpen, maar veel belangrijker is de
economische insteek. Wie dit vraagstuk
De BV Nederland ziet natuur als wingewest
De stelling van Amsterdam
Neemt u zelf ook stelling en heeft u een uitgesproken mening over een onderwerp dat een
relatie heeft met natuur, milieu en educatie, stuur deze dan in maximaal 400 worden naar:
De hier ingenomen stelling geeft uitsluitend de mening weer van de auteur, niet van de
redactie of het IVN.
23
door een economische bril bekijkt, kan
namelijk niet anders dan constateren dan
dat wij als samenleving ons geld wat de
natuur betreft niet evenwichtig herinves-
teren waar het wordt verdiend. Dat houdt
op de lange termijn in dat de BV Neder-
land de natuur ziet als een wingewest.
Doordat we in de natuur niet investeren
neemt onze welvaart af. Want die is juist
gebaat bij hoogwaardige natuur, zoals uit
onze bestedingen blijkt, en vereist dus
meer geld.
Daarom ben ik sinds enige tijd een adept
van Margaret Thatcher. ‘I want my money
back.’
Tom Bade, directeur Kenniscentrum Triple E
Reageren op deze stelling? Ga naar www.ivn.nl/forum
Foto: René Ros, Stelling van Amsterdam
24
Agenda
Dinosaurs Alive!In het Haagse IMAX-fi lmtheater
Omniversum draait de grootbeeld-
fi lm Dinosaurs Alive! In deze unieke
productie komen de prehistorische
giganten door de modernste ani-
matietechnieken op spectaculaire
wijze tot leven.
President Kennedylaan 5, Den Haag.
www.omniversum.nl
1001 soortendag2 juniPer natuurgebied gaan soortendes-
kundigen en recreanten op pad om
zoveel mogelijk soorten te vinden.
Aan deze dag doen veel nationale
parken mee, omdat zij gezamenlijk
aandacht gaan besteden aan het
thema biodiversiteit.
www.bezoekerscentra.info
Kom kijken en proeven op de biologische boerderij23 en 24 juni Ruim tweehonderd biologische
boeren en tuinders in het hele land
stellen hun deuren open voor het
publiek. Iedereen is welkom om
een kijkje te komen nemen op het
biologische boerenerf. Biologica
organiseert de Open Dagen voor
de tiende keer. Met rondleidingen,
proeverijen, kinderactiviteiten en
fi etstochten kunt u op een leuke
manier kennismaken met de biolo-
gische landbouw en voeding.
www.biologica.nl/opendagen
Juni = dierentuinmaand!juni De vijftien dierentuinen aangesloten bij de Neder-
landse Vereniging van Dierentuinen (NVD) hebben
in juni wat te vieren. De NVD-dierentuinen werken
namelijk al veertig jaar samen, bijvoorbeeld op
het gebied van dierenwelzijn, natuurbehoud en
educatie. De hele maand zijn er extra activiteiten en
kinderen kunnen meedoen aan de wedstrijd ‘Wordt
dierentuin-kinderDIEREKTEUR!!’
www.dierentuinmaand.nl.
“Het klimaat verandert. Heb je het al gemerkt?”Tot en met eind december 2008Reizende tentoonstelling over klimaatverandering.
Op deze interactieve en speelse tentoonstelling
kan iedereen ervaren wat er aan de hand is met het
klimaat. Te zien bij ondermeer bezoekerscentra,
NME-centra en gemeentehuizen.
www.ivn.nl/klimaat
Streekfestival Het Groene Woud1 juliOnder de noemer ‘Brabants grootste tuin op ’t
zuiden’ wordt op zondag 1 juli het derde Streekfes-
tival van Het Groene Woud gehouden op Landgoed
Velder in Liempde. Op het sfeervol ingerichte
evenemententerrein zijn zo’n 150 stands te vinden,
gerangschikt op thema’s als kunst, natuur, recreatie
landbouw en culinair.
Zomerexcursie:Zomeravondwandeling in het Ommedijkse BosZin in een zomeravondwandeling en een mooi natuurverhaal? Op 21 juni, de langste dag van het jaar, kunt u op pad in het Ommedijkse Bos met IVN Leiden. Het bos ligt op de grens van Wassenaar en Leiden, te midden van uitgestrekte weidevelden, afgelegen en niet toeganke-lijk voor publiek. Ooit voorzag het boeren en vissers van hout. Een werkgroep van IVN Leiden toverde dit verwaarloosde natuur- en cultuurhistorische erfgoed om tot een gevarieerd natuurgebied dat de duinen en het Hollandse Plassengebied verbindt. Ontdek al wandelend de overdaad op de rijke bodem van het oude stroomgebied van de Rijn, op de rand van de oude strandwallen. En luister ter afsluiting bij ondergaande zon naar een mooi natuurverhaal, met zingende weide- en bosvogels op de achtergrond. Gewoon genieten.
Datum: Donderdag 21 juni, start 20.00 uur tot zonsondergang (eerder vertrekken mag).Startplaats: Boerderij Nellestein, Maaldrift 6, WassenaarInformatie: www.ivn.nl/leiden, kijk onder ‘activiteiten’ bij het ‘Ommedijkse Bos’.
Voor meer zomerexcursies en vele andere activiteiten van IVN-afdelingen zie www.ivn.nl, ook voor links naar afdelings-sites. Veel informatie van en voor natuur- en milieueducatieve centra zijn te vinden op en via www.podiumonline.nl
25
> FLEVOLAND
Linnaeusjaar 2007 De stad Harderwijk staat het hele jaar nog in het teken van Linnaeus. Het
300e geboortejaar van deze beroemde Zweedse arts en plantkundige wordt
wereldwijd herdacht. Linnaeus kwam in 1735 naar de toenmalige Gelderse
Universiteit in Harderwijk om zijn wetenschappelijke titel te behalen.
www.linnaeusjaarharderwijk.nl
> ZUID HOLLAND
Duurzame Dinsdag4 september Den Haag
Op Duurzame Dinsdag krijgt het kabinet weer het
Duurzame Koffertje aangeboden. Het Koffertje
bevat wensen en initiatieven uit alle hoeken van
de samenleving. Onder het motto ‘Zet duurzaam
consumeren op de kaart!’ kan
iedereen op duurzaam con-
sumeren gerichte initiatieven
aanmelden via
www.duurzamedinsdag.nl
Vier natuurvisiesTot en met 26 augustus Expositie van aan de natuur gerelateerd werk. Een
verrassend geheel van vier natuurvisies.
Natuurmuseum Rotterdam, Westzeedijk 345, Rot-terdam, www.nmr.nl
Bomen over bijenTot en met 31 december Tentoonstelling over het ‘bomen’: praten over bijen
en de relatie tussen bomen en bijen in het voor de
mens en dier zo belangrijke ecosysteem.
Boomkwekerijmuseum, Reijerskoop 54, Boskoop.www.boomkwekerijmuseum.nl
> OVERIJSSEL
Kriebelende kruipersTot en met eind juni Fotografen Wim van Egmond en Jan Parmentier
tonen niet alleen de schoonheid van een aantal
soorten maar laten ook de lastpakken zien, zoals
de teek. Er zijn ook levende kriebelende kruipers.
Natura Docet, Oldenzaalsestraat 39, Denekampwww.naturadocet.nl
> NOORD-HOLLAND
‘Grote visie, weinig ruimte’ 21 juni Een interactief en informatief festival over ruimte en
de toekomst van Nederland. Voor betrokken profes-
sionals en nieuwsgierige denkers en doeners van
8 tot 88 jaar. Klimaatverandering, energie, water
en mensen zorgen voor spanning in de ruimte. Hoe
gaat Nederland duurzaam de toekomst in?
NDSM-werf Amsterdam, www.midzomern8.nl
‘Vlinders in de duinen’ Tot en met 27 juni De ontdektentoonstelling geeft een echt lentege-
voel. Welke vlinders leven in de duinen van Natio-
naal Park Zuid-Kennemerland? De tentoonstelling is
boeiend voor het hele gezin.
Duincentrum De Zandwaaier, www.npzk.nl
> NOORD-BRABANT
Open Dag en Kempische Na-tuurmarktZondag 24 juni Een groot aantal milieuvriendelijke
bedrijven en verenigingen op het
gebied van gezond en natuurlijk leven
presenteren zich. De Natuurtuin is in al
zijn pracht te bewonderen en de hele
dag geven deskundige gidsen van IVN,
Velt en de Bijenhoudersvereniging
rondleidingen.
Natuurtuin ’t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk, tel. (0497) 575207www.natuurtuin.org
Uit de natuur gemaakt Tot en met maart 2008 Deze tentoonstelling bestaat uit een
bijzondere verzameling gebruiksvoor-
werpen van bouwkundige Wim van
Oijen (1950). Verder te zien: prachtige
uitheemse dieren. Jonge bezoekers
kunnen deelnemen aan opdrachten
via spannende speurtochten en com-
puterspelletjes.
Natuurmuseum Brabant, Spoorlaan 434, Tilburgwww.natuurmuseumbrabant.nl
> GELDERLAND
Tentoonstelling ‘Bij Nacht En Ontij’Tot en met 2 september De expositie toont alle in Nederland
broedende soorten uilen, maar
ook soorten die elders in Europa
voorkomen.
Natuurmuseum Nijmegen, Gerard Noodstraat 121, Nijmegenwww.natuurmuseum.nl
> GRONINGEN
Dino’s en Draken De tentoonstelling besteedt aan-
dacht aan de verklaring van fossie-
len door mensen van verschillende
tijden en culturen. Geïllustreerd met
vele verhalen, mythen en legenden.
Natuurmuseum Groningen, Praedi-niussingel 59www.natuurmuseumgroningen.nl
> UTRECHT
Themamaanden ‘Water in Overvloed’Tot en met 1 augustus Nederland strijdt al jaren tegen
het water. Rijkswaterstaat houdt
zich hiermee op veel gebieden
bezig. Deze themaperiode in het
Mobilion zijn er allerlei leuke
waterevenementen voor jong en
oud.
Mobilion, Groenewoudsedijk 2a, Utrechtwww.rijkswaterstaat.nl/mobilion
Prijzen incl. BTW en BPM, excl. kosten rijklaar maken, de verplichte verwijderingsbijdrage en registratiekosten. Druk- en/of zetfouten en prijs- en/of specificatiewijzigingen voorbehouden. SE&O. Afgebeelde accessoires kunnen optioneel zijn.Brandstofverbruik (gecombineerd, volgens 1999/100/EG en 80/1268/EEC) en CO2-uitstoot: 4,6 liter/100km - 109 g/km (Cuore) tot 7,5 liter/100km - 176 g/km (Materia 4WD).
Bel Daihatsu Holland voor de dichtstbijzijnde dealer: 0347-750 500 of kijk op www.daihatsu.nlRIJ ZUINIG, RIJ DAIHATSU
Met een Daihatsu rijdt u schoon en zuinig.Immers, op de aanbevelingslijsten van de ANWB,Wereld Natuur Fonds en Stichting Natuur en Milieustaat de Daihatsu Cuore gedeeld nr. 1 (categorieMini Benzine) en de Sirion nr. 2 (KleineMiddenklassers Benzine). Daarnaast is deMateria (volgens AutoWeek nr. 1, 2007) – wanneeralle daadwerkelijke productiemiddelen wordenmeegerekend – zelfs de schoonste auto ter wereld!
Maar Daihatsu gaat nog verder. Want bij elke verkochte nieuwe Daihatsu wordt het eerste jaarin samenwerking met Trees for Travel de CO2-uitstoot van uw auto gecompenseerd doorhet aanplanten van nieuwe bomen. Het eersteautomerk dat dit realiseert.
Kortom, met uw keuze voor een Daihatsu doet unaast uzelf ook ons milieu een plezier.
MET DAIHATSU RIJDT U KLIMAATNEUTRAAL
v.a. € 9.999,-1:20 km / CO2: 118 g/km
v.a. €6.999,-1:21,7 km / CO2: 109 g/km
v.a. € 15.499,-
NIEUW
(advertentie)
1000 Wonderen van de NatuurHardcover, The Reader’s Digest, 2007,
ISBN10: 9064077835, ISBN13: 978-90-
64077-83-8, Prijs: € 39,90.
De meeste mensen hebben wel gehoord van de zeven wereldwonderen, al zijn er maar weinig die ze kunnen opnoemen. De wereld kent echter ook heel andere wonderen, die niet het werk zijn van de mens, maar van natuurkrachten. Meer
dan 4 miljard jaar geleden schiepen deze
krachten onze planeet en later ook zijn
kostbare overvloed van levende orga-
nismen. Het resultaat is een verbazing-
wekkende verscheidenheid aan natuur-
wonderen,
waarvan de
geleerden
sommige
volledig
hebben
doorgrond
terwijl ze
andere nog
maar net
beginnen te
begrijpen.
In vroeger
tijden
verklaarde de mens natuurwonderen
aan de hand van mythen en legenden.
Dankzij de wetenschap weten we nu veel
meer over de werking van de natuur.
Dit nieuwe boek van Reader’s Digest
beschrijft duizend natuurwonderen.
Gesignaleerd Door Margot van den Akker, IVN Kenniscentrum
VogelgriepVegter, C, Van Tricht uitgeverij, 2007, 140 pagina’s, te bestellen
via www.vantricht.nl, ISBN: 978-90-77822-16-6, Prijs: € 9,90.
Vogelgriep is een titel in de Troef-reeks ‘Makkelijk Lezenboe-ken’. Kiest u voor een abonnement op de Troef-reeks dan krijgt u 20 procent korting op alle titels. Kijk voor de voorwaarden op www.vantricht.nl.De auteur is directeur van een basisschool. Hij schreef al 23
jeugdboeken en won enkele prijzen. Dirk van der Maat zorgde
voor prachtige illustraties. Voor kinderen vanaf 10-12 jaar,
taalniveau AVI 6.
Dorrestijns VogelgidsDorrestijn, H., Hardcover, 272 Pagina’s, Nijgh & Van Ditmar,
2007, ISBN10: 9038814518, ISBN13: 978-90-38814-51-3
Dorrestijns vogelgids is het boek van een bekeerling. Op zijn eigen sardonische wijze schrijft Dorrestijn over zijn ontmoetingen in Nederland en in den vreemde met een nieuw type mens: de vogelaar. In passende kledij en immer
goed geluimd tuurt hij de bossen en de vennen af naar
zelden geziene vogelsoorten als de Cirlgors en de Grote
Trap. Elke nieuwe ontdekking brengt orgastische vreugde
teweeg; niet voor niets spreekt Dorrestijn over de ornitho-
logie als plaatsvervangende seksualiteit. Natuurlijk is Dor-
restijns vogelgids ook een autobiografi sch boek: “Want ik
ben zelf een soort zangvogel. Met meer cd’s op mijn naam
dan zelfs de nachtegaal.” (Zie ook pagina 7.)
De insecten in mijn tuinChanut E., Hardcover, NBD/Biblion, 2007, ISBN
978-90-59540-38-5, Prijs: € 9,95.
In dit boekje komen zes insecten aan bod: het lieveheersbeestje, de mier, de bij, de vlinder, de sprinkhaan en de mug. Elk dier wordt besproken op aan twee zijden openslaande bladzijden, zodat er vier bladspiegels naast elkaar open liggen. Hierop
is in het groot het insect afgebeeld met nog eens
extra detailfoto’s. De begeleidende tekst vertelt wat
over de bouw, de leefwijze, voortplanting en het
voedsel. Verder
staan doe-onder-
werpen beschre-
ven, zoals zelf
iets knutselen, je
beschermen tegen
muggen of een
mierenkijkdoos
maken. Het geheel
ziet er aantrek-
kelijk uit en is ge-
schikt als prenten-
boek voor peuters
en kleuters, om voor te lezen aan 5-/6-jarigen of
als informatiemiddel voor 7-/8-jarigen. Dit deel
verscheen in de serie ‘Krik-Krak opent je wereld’,
waarin nu in totaal acht delen zijn verschenen.
Biological GlobalisationBio-invasions and their impacts on
nature, the economy and public
health
Weijden, W., van der, Leewis, R.,
Bol, P., 224 pagina’s, KNNV Uitgeve-
rij, ISBN: 978-90-5011-243-7, Prijs:
€ 49,95 Via internet te bestellen:
www.knnvuitgeverij.nl
Niet alleen mensen, maar ook die-ren, planten en micro-organismen verspreiden zich in steeds groter tempo over de wereld. Het veran-derend klimaat en het toenemend (handels-)verkeer zijn hiervoor verantwoordelijk. De auteurs van Bi-
ological globalisation vestigen met
dit boek de aandacht op dit intrige-
rende verschijnsel, de oorzaken, de
gevolgen en de mogelijkheden om
het onder controle te krijgen.
27
2828
JubileaIVN Sittard 35 jaarDit jaar bestaat de IVN-afdeling Sittard 35
jaar. Een jubileumprogramma wordt nog
uitgewerkt.
IVN Eelde-Paterswolde 60 jaarDe openingsbijeenkomst op 21 april was
het startschot voor een reeks activiteiten
ter gelegenheid van het jubileumjaar van
de afdeling.
IVN Valkenswaard 40 jaarDe afdeling viert het jubileum nog tot en
met november met een afwisselend pro-
gramma dat bol staat van de activiteiten.
NatuurgidsencursusGooi e.o.René Akkies, Kees van den Berg, Lubbert
Eendhuizen, Kirsten Fakkeldij, Fransis
Hosman, Maria Jansen, Ingrid Lotgerink
Bruinenberg, Linda Lustig, Annemarie
Moorman, Boris van Oirschot, Anne-
mieke Rebel, Andrea Rietbergen, Lisette
Thomassen, Marie Josée Leloup, Wim
Timmers, Dennnis de Vré, André Wieg-
mans, Paul Worm.
Groenlo-Eibergen-NeedeEric Bergsma, Gertrude Bomer-van der
Mheen, Ruud van den Boom, Ronald
Boomkamp, Paula Bouma-van der Tho-
len, Henriette ter Braak, Annet Eertink,
Simon Goede, Gabine Hartemink, Anke
Hollink, Marian Jagers-Dikmans, Jan van
der Linden, Gerda Lode-Nijhof, Monique
Molendijk, Gerrit Meutstege, Erika Ordel-
man, Harry Overkamp, Lydia Pauw, Gery
Tankink, Dianne Uenk-Luiten, Rolf Ver-
meij, Janine Vermeij, Hanneke Ziggers.
Jubilea / Geslaagden Duurzaam Consumeren Op De KaartIn Vlaanderen zijn collega-organisaties actief met een verbreding van het vertrouwde begrip natuur- en milieueducatie (NME) naar EDO, Educatie voor Duurzame Ontwikkeling*). Die verbreding valt ook in Nederland te bespeuren en biedt veel perspectief voor natuur- en milieueducatie, zowel binnen- als buitenschools. IVN’ers zijn vanouds ook begaan met een breder scala aan duurzame thema’s. Dat merk je in de verschillende gidsencursussen, bij excursies en bij activiteiten van consulentschappen. En in het voortgezet onderwijs presenteert IVN actuele duurzaamheidsthema’s op een eigentijdse manier, in samenwerking met overheden, bedrijven en andere organisaties; zie www.scholenvoorduurzaamheid.nl. Duurzame Dinsdag 2007, gecoördineerd door het IVN, heeft als thema: duur-zaam consumeren. Daarbij kun je denken aan de maaltijden bij WoesteLand-activiteiten (een aanrader!), biologische schoolmelk of aan een bepaalde manier van leven, die veel IVN’ers bewust of onbewust voorstaan. Want duurzaam consumeren betekent niets meer of minder dan bij je aankopen rekening houden met de manier waarop producten tot stand zijn gekomen. IVN roept individuele leden, afdelingen en alle relaties graag op om initia-tieven, ideeën en stellingen ter bevordering van duurzaam consumeren in te dienen op www.duurzamedinsdag.nl. Alles wordt gebundeld in het Duurzame Koffertje, en op de eerste dinsdag van september aangeboden aan kabinet en parlement. Minister-president Balkenende reageerde enthousiast op de oogst van vorig jaar: “Door het organiseren van Duurzame Dinsdag wordt burgers, organisaties en startende ondernemingen een podium geboden om zich te presenteren en te laten zien hoe zij met duurzaamheid bezig zijn. Duurzame Dinsdag kenmerkt zich door de grote verscheidenheid aan initiatieven.” Dus, lezers: benut dit podium! Wie weet realiseert het kabinet uw wens!Duurzaamheid heeft ook veel van doen met de spraakmakende klimaatveran-deringen en de gevolgen daarvan voor de biodiversiteit. De voorspellingen hieromtrent kunnen je de rillingen over de rug doen lopen. Via de nectar-kroegen werken veel IVN-afdelingen enthousiast mee om de effecten van klimaatverandering op planten en dieren in onze directe omgeving zichtbaar te maken (zie www.ivn.nl/klimaat). Dit is een van de vele projecten in de HIER-klimaatcampagne, die mogelijk is gemaakt door de Nationale Postcodeloterij. Want behalve bedreigingen bieden de klimaatveranderingen de samenleving ook de kans om op het spoor van een duurzame ontwikkeling te komen. Om oog te hebben en te houden voor kansen en kwaliteit van leven van mensen, dieren, planten en de leefomgeving als geheel.
Jurr van Dalen, Algemeen directeur IVN, [email protected]
*) Sleutelthema’s voor EDO zijn: armoedebestrijding, burgerzin, vrede, ethiek, verantwoordelijk-
heid in lokale en globale samenhangen, democratie en bestuur, rechtvaardigheid, veiligheid,
mensenrechten, gezondheid, gendergelijkheid, culturele verscheidenheid, plattelands- en stads-
ontwikkeling, economie, productie- en consumptiepatronen, collectieve verantwoordelijkheid,
milieubescherming, beheer van natuurlijke rijkdommen en biologische en landschapsdiversiteit.
29
Jij bent een kampeerder die houdt van rust,
van natuur en geen gedoe om je heen. Jij kiest
voor natuurlijke kwaliteit. Neem afstand van
alledag, dichtbij huis … met tent, caravan of
camper. Ga eens kamperen met de luxe van eenvoud.
140 Natuurkampeerterreinen in Nederland, fraai gelegen, prima sanitair. Uitgebreid beschreven in Het Groene Boekje 2007
Speciale aanbieding voor leden IVN € 8,- (dus € 1,- korting!)
Meer info op www.natuurkampeerterreinen.nl
Naam
Voorletters dhr / mevr.
Adres
Geboortedatum
Postcode
Woonplaat
Bank/girorekening
Handtekening
Bestellen? Stuur de volledig ingevulde bon naar:
> Stichting Natuurkampeerterreinen
> Antwoordnummer 3105
> 3430 VP Nieuwegein
Met het invullen van de bon machtigt u ons het bedrag van uw rekening af te
schrijven en wordt Het Groene Boekje 2007 incl. de Natuurkampeerkaart aan
u toegezonden. Deze actie is geldig t/m 1 juli 2007.
Deze maand komt het derde fotoboek uit in
een fraai vormgegeven vierkante uitvoering.
Elk van de ongeveer 80 foto’s gaat gepaard
met een informatieve tekst over de vogel en
de foto. Het boek bevat ook enkele korte edi-
torials over verschillende benaderingen van
vogelfotografi e. Achterin zijn de biografi eën
opgenomen van de ruim 50 verschillende
deelnemende fotografen. Dit boek is een mo-
nument voor (amateur)vogelfotografen, waar
elke natuur- en vogelliefhebber z’n vingers
bij afl ikt.
www.birdpix.nl is een van de meest bezochte websites gewijd aan wilde vogels in de vrije natuur. Op deze website zijn elke dag tientallen nieuwe foto’s te bewonderen gemaakt door een van de duizenden aangesloten natuurfotografen. De mooiste, ontroerendste en spectaculairste foto’s zijn nu ook in boekvorm verkrijgbaar!
Mens en Natuur-lezers kunnen het boek met € 5,- korting bestellen op: www.birdpix.nl/fotoboek3.phpOnder vermelding van uw lidmaatschaps- of abon-
neenummer en Mens en Natuur.
Buiten gebeurt het!
Deze fraaie houten kast is speciaal ontworpen voor
vlinders. Achter de verticale sleuven bevindt zich
een rustplekje waar vlinders de nacht én de winter
ongestoord door kunnen brengen. Als u hier wat
takjes en twijgjes in doet, voelen de vlinders zich al
helemaal snel thuis!
U kunt de gratis Vivara catalogus aanvragen. Deze
staat boordevolle nuttige informatie en handige
producten om uw tuin nog aantrekkelijker te maken
voor vogels, egels, vlinders en andere tuindieren.
Bel (0478) 517960 om de catalogus kosteloos
thuisgestuurd te krijgen.
Kijk op www.vivara.nl voor ons gehele assortiment.
Lezersaanbiedingen
Birdpix deel III
Vlinderkast met korting
Bestelnummer 0-50040 (afmetingen: 19 x 16,5 x 29 cm)
Prijs: van € 12,99 voor € 9,99(excl. € 3,99 verzend- en administratiekosten)
Wilt u deze vlinderkast bestellen? Stuur dan deze
bon, samen met uw naam en adres naar:
> Vivara
> Postbus 5068
> 5800 GB Venray
30
ADRESSEN IVN>
Mens en NatuurKwartaalmagazine voor leden en relaties van het IVN
58ste jaargang - nummer 2
Zomer 2007
Postbus 20123
1000 HC Amsterdam
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/mensennatuur
Redactie:
Michiel de Wit (hoofdredacteur), Zefea Samson (redacteur),
Annemieke Lenssinck (eindredactie), Caroline Dekker, Die-
derik van Grieken, Ria van Griethuizen, Lieke Muyris-Meijer,
Tineke Velthorst
Correspondenten:
Frits Colnot, Marcel Donks, Arthur Hilgersom, Ineke Noordhoff
Medewerkers aan dit nummer:
Johan Nebbeling, Marieke van Geel
Vaste medewerkers:
Rob van de Bor, Margot van den Akker
Ontwerp en vormgeving:
En-i, Nijmegen
Druk:
Hollandia - De Volharding, Amsterdam
Advertenties:
All-Round Media Services, Haarlem,
tel. (023) 5245336, e-mail: [email protected]
IVN is lid van de World Conservation Union IUCN en de Ver-
eniging NOV (Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk).
De PostcodeLoterij steunt het IVN.
COLOFON <IVN NederlandPostbus 20123, 1000 HC Amsterdam
tel. (020) 6228115
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl
IVN Ledenservice Bereikbaar van maandag t/m donderdag,
tussen 9.00 en 16.00 uur.
tel. (020) 5308860
e-mail: [email protected]
IVN Consulentschap Drenthe Postbus 125, 9400 AC Assen
tel. (0592) 371740
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/drenthe
IVN Consulentschap Groningen Postbus 1020, 9701 BA Groningen
tel. (050) 3135933
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/groningen
IVN Consulentschap Fryslân Postbus 538, 8901 BH Leeuwarden
tel. (058) 2890463
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/fryslan
IVN Consulentschap Utrecht Oostbroek, Bunnikseweg 39, 3732 HV De Bilt
tel. (030) 2210599
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/utrecht
IVN Consulentschap FlevolandBotter 11-37, 8232 JN Lelystad
tel. (0320) 258980
e-mail: consulentschap.fl [email protected]
www.ivn.nl/fl evoland
IVN Consulentschap GelderlandJansbuitensingel 13, 6811 AB Arnhem
tel. (026) 3512927
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/gelderland
IVN Consulentschap Noord-HollandDorpsstraat 65, 1901 EJ Castricum
tel. (0251) 650783
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/noordholland
IVN Consulentschap Zuid-HollandOchterveltstraat 41 b, 3015 XL, Rotterdam
tel. (010) 4779669
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/zuidholland
IVN Consulentschap Zeeland Postbus 334, 4460 AS Goes
tel. (0113) 211675
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/zeeland
IVN Consulentschap Brabant Postbus 883, 5280 AW Boxtel
tel. (0411) 614111
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/brabant
IVN Consulentschap Limburg Godsweerderstraat 2, 6041 GH Roermond
tel. (0475) 386460
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/limburg
Natuur en Milieu Overijssel Stationsweg 3, 8011 CZ Zwolle
tel. (038) 4250960
e-mail: [email protected]
www.natuurmilieu.nl
Waar begin jij met oplossen van het klimaatprobleem?
(advertentie)
31
Door Diederik van GriekenNatuureducatie voor ouderen: in Zwolle gebeurt het. Jan Westera van IVN Zwolle brengt in ondermeer verzorgingshuis De Havezathe regelmatig de natuur binnen. Hij vertelt de be-woners – gemiddelde leeftijd boven de 80 – enthousiast over de planten, bomen en dieren die hij buiten tegenkomt. Maar hij laat ze ook voelen en ruiken aan de kegels van een spar of eten van bramen. De opdrachten en ander materiaal zijn gebaseerd op herinneringen – geuren, kleuren en foto’s – die de mensen zelf meegemaakt (kunnen) hebben. De materialen roepen vaak associaties op. Jan: “Toen ik een keer foto’s liet zien, vertelde een mevrouw plotseling dat het leek of die op het land achter de IJsselcentrale waren gemaakt. En dat ze daar altijd rondzwierf met een vriendin. Ze dacht er duidelijk met genoegen aan terug, zonder dat ze zich realiseerde hoe lang geleden dat moet zijn geweest. Nou, dan is mijn middag helemaal goed.”Volgens activiteitenbegeleidster Liesbeth Hoekman van De Havezathe slaat deze belevingsgerichte activiteit goed aan bij de bewoners. “Het is misschien moeilijk te zien bij mensen die weinig mondelinge reacties geven. Maar als je er later op terugkomt, blijkt dat ze de middag heel prettig vonden. Ze kijken en genieten van het moment, het geeft ze rust, en het doorbreekt de sleur van de dag een beetje. Je kunt het zien als een zogeheten ‘snoezelactiviteit’.”Naar buiten gaan met de bewoners zou natuurlijk een di-rectere natuurbeleving opleveren. Maar omdat er te weinig vrijwilligers zijn, blijkt dat vrijwel onmogelijk.
Meer informatie? Stuur een mailtje naar IVN-afdeling Zwolle: [email protected]
Diederik van Grieken is redactielid en correspondent Overijssel.
Bij ons in... Zwolle
Heeft uw werkgroep, afdeling, dienst of centrum ook een opmerkelijk of
succesvol project? Meld het bij [email protected]
Foto: Arienne Flipse
U een kans - Zij een kans
De Nationale Postcode Loterij is de
grootste Goede Doelen Loterij van
Nederland. Afgelopen jaar keerde zij
ruim 200 miljoen euro uit aan meer dan
50 organisaties die zich inzetten voor de
bescherming van mens en natuur.
Ook IVN Nederland deelt in de
op brengst van de loterij, dit jaar met
een bijdrage van 1,5 miljoen euro.
Hiermee kan IVN Nederland onder andere
natuur- en milieu-educatieve projecten
en campagnes voortzetten en verder
uitbreiden.
Natuur en milieu een kans, maar u ook.
Want tegenover uw steun staan grote
prijzen. Zoals de PostcodeKanjer van
25 miljoen euro en honderdduizenden
andere prijzen.
Meedoen is eenvoudig, bel 0909-0033 (15cpm) of meld u aan
via internet: www.postcodeloterij.nl
Voor € 8,50 per lot speelt u al mee.
Alvast hartelijk dank voor uw deelname.
Foto: Alfons van Stiphout