Morfosintaxe románica
Mª Mercedes Brea López
GUÍA DOCENTE E MATERIAL DIDÁCTICO
2019/2020
FACULTADE DE FILOLOXÍA DEPARTAMENTO DE FILOLOXÍA GALEGA Área de FILOLOXÍA ROMÁNICA
2
FACULTADE DE FILOLOXÍA. DEPARTAMENTO DE FILOLOXÍA GALEGA. ÁREA. FILOLOXÍA ROMÁNICA.
AUTORES: Mª Mercedes Brea López Edición electrónica. 2019
ADVERTENCIA LEGAL: Reservados todos os dereitos. Queda prohibida a duplicación total ou parcial desta obra, en calquera forma ou por calquera medio (electrónico, mecánico, gravación, fotocopia ou outros) sen consentimento expreso por escrito dos autores.
3
Morfosintaxe Románica
Curso 2015-2016
1. DATOS DESCRITIVOS DA MATERIA
Nome e código: Morfosintaxe Románica (G5081448) Tipo de materia): Obrigatoria no GRAO EN LINGUAS E LITERATURAS MODERNAS
(Maior en Filoloxía Románica),
Curso no que se imparte: 4º curso, 1º cuatrimestre Número de créditos teóricos e prácticos: 6 créditos ECTS
Prerrequisitos recomendados: Ningún (resultaría de moita utilidade –pero non é
imprescindible- ter cursado previamente algún curso de Latín) Profesor(es) que a imparte(n): Mercedes Brea
Lingua(s) en que se imparte: galego (eventualmente, se hai alumnos de
intercambio, español)
Horas e lugar de titorías: despacho 203. As titorías personalizadas, relacionadas coa implantación do sistema de créditos europeos (ECTS), terán lugar os luns, de 12 a 14 horas. Para consultas de calquera tipo, mércores e xoves, de 11 a 13 horas (1º C) / de 12 a 14 (2º C) · Teléfono de contacto: 881 811829 · e-mail de contacto: [email protected] (recoméndase utilizar preferentemente este medio cando non se requira a presencia directa para as consultas de calquera tipo, e tamén para confirmar as titorías)
Páxina web recomendada: www.usc.es/filrom
Horario de clases: Xoves, de 13 a 15h (B05); venres, de 13 a 14h (B01)
Datas oficiais de exames:
15/01/2020 09:30 C04 18/06/2020 09:30 C04
4
2. SENTIDO DA MATERIA NO PLAN DE ESTUDOS
O itinerario do Maior en Filoloxía Románica ten como obxectivo
fundamental potenciar a dimensión europea dos estudos lingüísticos e
literarios, explicando a xénese e evolución dunha das familias
lingüísticas que a integran (a que ten a súa orixe no latín), así como a
pervivencia e transformacións que experimenta na Idade Media a
herdanza cultural, especialmente literaria, do antigo Imperio Romano.
Na materia As linguas da Romania do 1ºcurso o estudantado
adquire un coñecemento fundamental sobre cales e cantas son as
linguas e dialectos románicos, onde se falan, cal é a súa orixe, como se
forxou o proceso de individualización de cada unha delas a partir do
latín, a historia da súa formación e os principais problemas da
estandarización, tanto individualmente como en conxunto; e na materia
A emerxencia das linguas románicas do 2º curso adquire, entre outros,
coñecementos lingüísticos sobre as distintas linguas románicas nas
súas fases máis primitivas, ademais de coñecementos específicos sobre
as particularidades do romanés e do sardo, linguas románicas en
territorios illados.
O módulo lingüístico do Maior en Filoloxía Románica
complétase coa materia Principios de Lingüística Románica de 2º curso
(2º cuadrimestre), coa que o alumnado se inicia no estudo histórico-
comparativo das linguas neolatinas para intentar comprender os
mecanismos que levaron ás diferenzas entre as linguas románicas
actuais, así como os elementos comúns conservados. Esta materia serve
como presentación do estudo de detalle que se desenvolverá nas
materias de Lexicografía e semántica románicas de 3º curso (1º
cuadrimestre) e nas de Fonética e fonoloxía románicas e Morfosintaxe
románica de 4º curso.
5
Na materia de Morfosintaxe románica corresponde ver os distintos
sistemas románicos que na morfoloxía e na sintaxe resultan da
reestruturación no latín falado, sobre todo na etapa imperial e nos
primeiros séculos da Idade Media. Ademais, inténtase comprender os
mecanismos que levaron ás diferenzas gramaticais entre as linguas
románicas actuais, así como os elementos comúns conservados.
Igualmente a materia pretende facilitar a comprensión de textos
producidos en varias linguas románicas, aplicando os conceptos
asimilados relativos á evolución histórica das mesmas.
3. OBXECTIVOS E COMPETENCIAS DA MATERIA
3.1. Os principais obxectivos que se persiguen con esta materia
son os seguintes:
Mostrar os principais fenómenos evolutivos da morfoloxía e da sintaxe que produciron a fragmentación lingüística da Romania e que deron lugar á constitución das distintas linguas románicas.
Proporcionar unha idea clara das principais características morfosintácticas que individualizan as variedades románicas, examinadas diacronicamente.
Facilitar a familiarización con textos escritos en distintas linguas románicas, particularmente na época medieval.
Ensinar a comentar as características lingüísticas, particularmente morfosintácticas, que aparecen en textos medievais.
Mostrar que a maioría dos cambios lingüísticos non son arbitrarios, senón que responden a determinadas tendencias e condicións.
Proporcionar mecanismos de comprensión das particularidades das linguas románicas a través dun estudo histórico e comparativo das mesmas.
3.2. As competencias xenéricas propias do Maior en Filoloxía
Románica pódense resumir en:
6
Visión global da familia lingüística románica dende unha perspectiva histórico-comparativa
Intercomprensión das linguas románicas actuais Coñecemento e análise comparativa do panorama literario
desenvolto nestas linguas durante a Idade Media Capacidade para editar e interpretar textos medievais en
linguas románicas Comprensión da evolución desa literatura ata a actualidade Uso e elaboración de bases de datos e recursos electrónicos
relacionados coas linguas románicas e coa literatura románica medieval
Neste marco, as competencias específicas que debe acadar o
alumnado co estudo desta materia son:
Capacidade para identificar calquera texto románico e atribuílo ó dominio lingüístico a que corresponde.
Comprensión media das principais linguas románicas.
Capacidade para comentar filoloxicamente un texto medieval escrito nunha lingua románica.
Habilidade para establecer as oportunas comparacións entre as linguas románicas en aras dunha mellor comprensión dos seus trazos diferenciais.
Coñecemento transversal (e comparado) da historia das linguas románicas.
4. CONTIDOS (TEMARIO)
1. Introdución: caracterización dos cambios morfosintácticos da Romania
1.1. Tipoloxía morfolóxica, tipoloxía sintáctica e gramaticalización
1.2. Tipoloxía converxente das linguas románicas
1.3. A dobre pertenza tipolóxica do romanés
2. Redución das clases flexionais e a redución ou perda dos casos nas linguas románicas
7
2.1. Declinación bicasual do francés e do occitano medievais
2.2. Flexión do romanés
3. Xénero e número dos substantivos e a súa evolución
3.1. O xénero neutro e as súas pegadas na Romania
3.2. As marcas formais do plural
4. Adxectivo
4.1.Readaptacións na flexión e nas marcas de xénero
4.2. Expresión da intensidade: a comparación
5. Artigo
5.1. Artigo determinado: xénese, formas románicas e funcións
5.2. Artigo indeterminado
6. Pronomes persoais
11.1. Formas tónicas e átonas
11.2. Posición dos clíticos na frase
7. Adxectivos e pronomes posesivos
8. Adxectivos e pronomes demostrativos. Adxectivos e pronomes de identidade e de alteridade
9. Adxectivos e pronomes relativos e interrogativos
10. Adxectivos e pronomes de cantidade. Numerais.
10.1. Cardinais, ordinais e multiplicativos
10.2. Modelo eslavo nos cardinais do romanés
10.3. Adverbios numerais
11. Verbo: introdución
8
11.1. Evolución das clases morfolóxicas
11.2. Evolución das desinencias verbais
11.3. Marcas de persoa no verbo
12. Evolución das formas persoais do verbo: tempos do presente
12.1. Indicativo e subxuntivo presentes e imperativo
12.2. Imperfecto (copretérito) de indicativo
12.3. Futuro e condicional (pospretérito) de indicativo: creación de futuros románicos
13. Evolución das formas persoais do verbo: tempos do pasado
13.1. Pretérito de indicativo: pretéritos fracos e fortes
13.2. Pluscuamperfecto (antepretérito) de indicativo e de subxuntivo
13.3. Formas compostas para expresar a anterioridade: pretérito con habere e esse na Romania. Pretérito catalán con anar + infinitivo
14. Formas non persoais do verbo
14.1. Infinitivo: infinitivo conxugado galego e portugués
14.2. Xerundio
14.3. Participio: participio forte e participio fraco
15. Determinantes do verbo
15.1. Adverbio: formas en –mente
15.2. Partículas adverbiais.
16. Preposición
17. Oración simple
17.1. Constituíntes funcionais
17.2. Complemento directo preposicional
18. Oración composta. A coordinación
9
19. Oración composta. A subordinación: o nominalizador panrománico /ke/. As conxuncións subordinantes
20. Orde dos elementos en latín e transformacións romances
5. BIBLIOGRAFÍA RECOMENDADA
[As obras que levan diante * son de consulta obrigatoria]
5.1. Manuais e estudos
Alén Garabato, C. – T. Arnavielle – Ch. Camps (eds.), La Romanistique dans tous ses états, Paris: L’Harmattan, 2009.
Anderson, J. M., Aspectos estructurales del cambio lingüístico, Madrid: Gredos, 1997.
Bach, S. et alii, Quadrivio romanzo: dall'italiano al francese, allo spagnolo, al portoghese, Firenze: Accademia della Crusca, 2008.
* Bec, P., Manuel pratique de Philologie romane, Paris : Picard, 1970, 2 vols.
Benedetti, M. et alt., Il cambiamento linguistico, Roma: Carocci, 2003.
Bourciez, E.: Éléments de linguistique romane. (Revisada polo autor e por J. Bourciez). París: Klincksieck, 1967 (5ª ed.).
Coseriu, E., Sincronía, diacronía e historia: el problema del cambio lingüístico, Madrid: Gredos, 1978 (3).
Coseriu, E., Estudios de lingüística románica, Madrid: Gredos, 1997.
* Elcock, W. D., Le lingue romanze, L’Aquila: Japadre, 1975.
Fernández González, J. R., Gramática histórica provenzal, Oviedo: Universidad de Oviedo, 1985.
Ferreiro, M., Gramática histórica galega, Santiago de Compostela: Laiovento, 1995.
Gargallo, J. E. – M. R. Bastardas (eds.), Manual de lingüística románica, Barcelona: Ariel, 2007.
10
Glessgen, M. D., Linguistique romane: domaines et méthodes en linguistique française et romane, Paris: A. Colin, 2007.
Herman, J., Du latin aux langues romanes: études de linguistique historique, Tübingen: Max Niemeyer, 1990.
Hewson, J., Workbook for historical Romance Linguistics, München: Lincom Europa, 1998.
Holtus, G., - Metzeltin, M. – Schmitt, Ch., Lexikon der romanistischen Linguistik, Tübingen: Max Niemeyer (varios volumes e anos).
Iliescu, M. – Mourin, L., Typologie de la morphologie verbale romane. I. Vue synchronique, Innsbruck : AMOE, 1991.
Iliescu, M. y Slusanski, D., Du latin aux langues romanes, Wilhelmsfeld: Egert Verlag, 1991.
* Iordan, I. - Manoliu, M.: Manual de Lingüística Románica, Madrid: Gredos, 1972, 2 vol.
Klausenburger, J., Coorsebook in romance linguistics, München: Lincom Europa, 2001.
Klinkenberg, J.M., Des langues romanes: introduction aux études de linguistique romane, Paris: Duculot, 1994.
Lanly, A., Morphologie historique des verbes françaises, Paris : Bordas, 1977.
* Lausberg, H., Lingüística Románica. Madrid: Gredos, 1965-66. 2 vol.
Lee, Ch., Linguistica romanza, Roma : Carocci, 2001.
Lloyd, P. M., Del latín al español. I. Fonología y morfología histórica de la lengua española, Madrid: Gredos, 1993.
Meissner F.-J. - Meissner Cl., - Klein H. G., - Stegmann T. D. , EuroComRom. Les sept amis: lire les langues romanes dès le départ, Aachen: Shaker Verlag, 2004
Metzeltin, M., Las lenguas romanicas estándar. Historia de su formación y de su uso. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana, 2004].
Meyer-Lübke, W., Introducción a la lingüística románica, Madrid: Hernando, 1926.
Meyer-Lübke, W., Grammaire des langues romanes, Genève : Slatkine, 1974, 4 vols. (reimpres. da ed. de Paris 1890-1906)
Nunes, J. J., Compêndio de gramática histórica portuguesa (fonética e morfologia), Lisboa: Livraria Clássica, 1975 (8ª).
Pöckl, W. et alii, Introducción a la lingüística románica, Madrid: Gredos, 2004.
Posner, R., Las lenguas romances, Madrid: Cátedra, 1998.
11
* Reinheimer, S. e L. Tasmowski, Pratique des langues romanes, Paris: l’
Rohlfs, G., Grammatica storica della lingua italiana e dei suoi dialetti, Torino: Einaudi, 1966-1969, 3 vols.
Schmidely, J. (coord.), De una a cuatro lenguas: intercomprensión románica; del español al portugués, al italiano y al francés, Madrid: Arco Libros, 2001.
* Tekavcic, P., Grammatica storica dell’italiano. II. Morfosintassi, Bologna: Il Mulino, 1972.
Teyssier, P., Comprendre les langues romanes. Du français à l’espagnol, au portugais, à l’italien et au roumain. Méthode d’intercompréhension, Paris : Chandeigne, 2004.
Wartburg, W. von, Problemas y métodos de la lingüística, Madrid: CSIC, 1991.
Wartburg, W. von, La fragmentación lingüística de la Romania, Madrid: Gredos, 1979.
Williams, E. B., Do latim ao português. Fonologia e morfologia históricas da lingua portuguêsa, Rio de Janeiro: Tempo Brasileiro, 1975 (3ª).
5.2. Dicionarios Alcover, A. M. / Moll, F. de B.: Diccionari Català-Valencià-Balear. Inventari
lexicogràfic i etimològic de la llengua catalana. Obra iniciada por A. M. Alcover, continuada por F. de B. Moll coa colaboración de M. Sanchís Guarner. Palma de Mallorca: Miramar, 1930-62. 10 vol. (Palma de Mallorca: Moll, 19682).
Battisti, C. / Alessio, G.: Dizionario etimologico italiano. Firenze: Barbera, 1950-57. Reimpr. 1966.
Bloch, O. / Wartburg, W. v.: Dictionnaire étymologique de la langue française. París: 19756 (1932).
Cioranescu, A.: Diccionario etimológico rumano. Tenerife: Univ. de La Laguna / Madrid: Gredos, 1958-1963.
Corominas, J. / Pascual, J. A.: Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico. Madrid: 1980-91. 6 vol.
Coromines, J.: Diccionari etimològic i complementari de la llengua catalana. Barcelona: 1979/1991. 9 vol.
Cortelazzo, M. / Zolli, P.: Dizionario etimologico della lingua italiana. Bologna: Zanichelli, 1979-1988.
Devoto, G.: Avviamento alla etimologia italiana. Dizionario etimologico. Firenze: Le Monnier, 196821 (1966).
12
Ernout, A. – A. Meillet, Dictionnaire étymologique de la langue latine. Histoire des mots, Paris: Klincksieck, 1985 (4ª ed.).
Lorenzo, R.: La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. II Glosario. Orense: Instituto de Estudios Orensanos “Padre Feijoo”. 1977.
Machado, J. P.: Diccionario etimológico da lingua portuguesa com a mais antiga documentaçao escrita e conhecida de muitos dos vocábulos estudiados. Lisboa: Horizonte, 19874. 5 vol.
Meyer-Lübke, W.: Romanisches Etymologisches Wörterbuch [REW]. Heidelberg: 19353 (1911).
Nascentes, A.: Diccionario etimológico da língua portuguesa. Rio de Janeiro: 1932-52. 2 vol.
Pfister, M.: Lessico etimologico italiano (LEI). Wiesbaden: Reichert. 3 vol. 1979.
6. METODOLOXÍA E RECURSOS
As clases expositivas presentarán os contidos esenciais do
programa, co obxectivo de fomentar a autoaprendizaxe continua por
parte do estudiante. As clases interactivas consistirán en comentarios
realizados a partir das obras de consulta para cada tema, e tamén na
análise dos materiais lingüísticos extraídos dos textos que se facilitan
con esta guía
A materia consta de 6 créditos ECTS, equivalentes a 150 horas de
traballo do alumno. Deste conxunto, 75 horas (50%) dedicaranse a traballo dirixido pola profesora e as outras 75 horas (50%) a traballo autónomo por parte dos alumnos para completar os coñecementos e habilidades traballados na clase. As horas de traballo dirixido distribuiranse en 54 de actividades formativas presenciais (o que supón o 36% do traballo total) e 21 (14% do total) de actividades dirixidas non presenciais.
ACTIVIDADES horas
presenciais horas non presenciais
traballo autónomo
TOTAL
Clases expositivas
24 - 35 59
Clases 24 21 (TD) 40 85
13
ACTIVIDADES horas presenciais
horas non presenciais
traballo autónomo
TOTAL
interactivas Titorías 3 - - 3 Sesións de avaliación
3 - - 3
TOTAL 54 21 75 150
7. SISTEMA DE AVALIACIÓN
Aplicarase un procedemento de avaliación continua. Farase un
seguimento semanal do labor realizado por cada estudante, polo que se
require a asistencia obrigatoria (como mínimo, nun 80% do total de
horas previstas) tanto ás clases expositivas como ás interactivas e unha
participación activa nelas.
A porcentaxe na avaliación correspondente a cada actividade
será:
. 20% para a asistencia regular e participación activa nas
diferentes actividades
. 30% nunha proba escrita (de carácter fundamentalmente
práctico) sobre contidos da materia, que terá lugar no mes de decembro
de 2019
. 20% para un comentario que se exporá na clase
. 30% para o comentario dun texto correspondente a un dominio
lingüístico diferente do traballo anterior, que se entregará por escrito
antes do día 10 de xaneiro de 2020.
A porcentaxe na avaliación correspondente a cada tipo de
actividade distribúese, así, do seguinte xeito:
ASPECTO CRITERIOS INSTRUMENTO PESO
14
Asistencia e participación
Asistencia regular e participación activa nas distintas actividades
Control de asistencia, anotacións da pofesora e autoavaliación
20%
Contidos da materia
Dominio dos contidos teóricos e prácticos
Proba escrita (30%)
+
Comentario específico preparado para desenvolver oralmente na aula (20%)
50%
Traballo escrito Calidade, orixinalidade, presentación, redacción, ordenación dos contidos
Un comentario filolóxico escrito
30%
Para aprobar a materia, hai que obter unha nota mínima de 5
como resultado da avaliación do labor de todo o cuadrimestre; de non
obterse esa cualificación, deberá realizarse un exame final con parte
práctica e teórica relativa ó temario, que se fará nas datas oficiais que
se marcan no calendario da Facultade de Filoloxía da USC. Quen non
poida participar nalgunha das actividades previstas, xustificadas
consonte co previsto na Normativa de asistencia á clase nas ensinanzas
adaptadas ao Espazo Europeo de Educación Superior, que o Consello de
Goberno da USC aprobou en sesión do 25 de marzo do 2010, pode
suplir esa ausencia con varios traballos substitutorios, que serán
supervisados polo profesor e comentados nas distintas fases do seu
desenvolvemento en titorías especiais previamente acordadas con cada
estudante.
Así mesmo, os estudantes que non superen a materia na primeira
convocatoria deberán realizar un exame escrito sobre esta na segunda
oportunidade (data marcada pola Facultade). Este exercicio responderá
ás características sinaladas a propósito do exame ó que se someterán os
alumnos que se acollan a esta opción na primeira oportunidade.
15
8. OUTRAS INFORMACIÓNS DE UTILIDADE
É obrigatoria a asistencia continuada ás clases, xa que nelas se irán
expoñendo os aspectos fundamentais do programa e dando as indicacións precisas non só para completalos senón tamén para utilizalos na elaboración dos comentarios e probas.
O coñecemento (aínda que non sexa a nivel elevado) de máis dunha lingua románica facilitará en gran medida a asimilación dos contidos e o manexo da bibliografía, pero tamén é posible ir adquirindo ese coñecemento a partir do traballo cotián.
En calquera caso, a aprendizaxe debe ser progresiva, pois non é doado enfrontarse á materia en bloque.
16
ORGANIGRAMA DO CURSO
DESENVOLVEMENTO DO PROGRAMA distribución
Tema 1 1 hora
Tema 2 5 horas
Tema 3 3 horas
Tema 4 1 hora
Tema 5 1 hora
Tema 6 3 horas
Tema 7 2 horas
Tema 8 2 horas
Tema 9 1 hora
Tema 10 1 hora
Tema 11 3 horas
Tema 12 4 horas
Tema 13 4 horas
Tema 14 2 horas
Tema 15 1 hora
Tema 16 1 hora
Tema 17 1 hora
Tema 18 1 hora
Tema 19 1 hora
Tema 20 1 hora
Proba escrita 13/12
Exposición oral dos comentarios establecidos
19-20/12
17
DESENVOLVEMENTO DO TEMARIO
Nas liñas que seguen preséntase material bibliográfico esencial para a preparación de cada un dos temas, ben para a exposición do profesor, ben para a preparación de comentarios e exposición(s) a cargo do alumnado.
As referencias completas das obras que se sinalan nos temas figuran todas no apartado de Bibliografía. Tamén figuran os tres manuais que se citan en case todos os temas, dos que a seguir se pon a ficha completa só do tomo relativo á morfoloxía ou á morfosintaxe:
Iordan, I. / Manoliu, Mª. (1972): Manual de Lingüística Románica. Parte cuarta “Morfosintaxis”. Madrid: Gredos, 207-390.
Lausberg, H. (1966): Lingüística Románica II Morfología. Madrid: Gredos.
Sánchez Miret, F. (2007): “Morfosintaxis histórica”·, en Gargallo, J. E. – Bastardas, M. R. (Eds.), Manual de lingüística románica, Barcelona: Ariel, pp. 250-274.
Tekavcic, P. (1972): Grammatica storica dell’italiano. II Morfosintassi. Bologna: Il Mulino, 1972 [Cada capitulo contén unha excelente síntese na que se presenta a situación en latín clasíco e os principais cambios en latín vulgar e nas diversas linguas románicas, á parte do detallado estudo do italiano e variedades latinas de Italia, no que hai constante referencias a outras linguas románicas].
TEMA 1. Introdución: caracterización dos cambios morfosintácticos da Romania
Sánchez Miret (2007: 251-257) para a delimitación do estudo e características dos cambios morfosintácticos.
Metzeltin (2004: 45-59) para a tipoloxía converxente das linguas románicas. Metzeltin (2004: 259-267) para a dobre pertenza tipolóxica do romanés.
TEMA 2. Redución das clases flexionais e redución ou perda dos casos nas linguas románicas [Neste tema tratarase de xeito especial a declinación bicasual do francés e do
occitano medievais, así como a pervivencia da flexión nominal no romanés]. Iordan / Manoliu (I, 1972: 230-242 ) Lausberg (II, 1966: 19-105) Sánchez Miret (2007: 254-256) Tekavcic, P. (II, 1972: 25-57)
TEMA 3. Xénero e número dos substantivos e a súa evolución
Iordan / Manoliu (I, 1972: 209-230 ) Lausberg (II, 1966: 19-105) Reinheimer / Tasmpowski (1997: 163-183) Sánchez Miret (2007: 261-264) Tekavcic, P. (II, 1972: 59-77, 84-100, 105-111)
TEMA 4. Adxectivo
18
Iordan / Manoliu (I, 1972: 257-266) Lausberg (II, 1966: 106-139) Tekavcic, P. (II, 1972: 54-57, 143-167)
TEMA 5. Artigo
Iordan / Manoliu (I, 1972: 242-256 ) Lausberg (II, 1966: 208-217) Tekavcic, P. (II, 1972: 125-142)
TEMA 6. Pronomes persoais
Iordan / Manoliu (I, 1972: 279-296) Lausberg (II, 1966: 153-198 ) Sánchez Miret (2007: 266-267) para a posición dos clíticos Tekavcic, P. (II, 1972: 230-258)
TEMA 7. Adxectivos e pronomes posesivos
Iordan / Manoliu (I, 1972: 296-299) Lausberg (II, 1966: 222-238) Tekavcic, P. (II, 1972: 176-187)
TEMA 8. Adxectivos e pronomes demostrativos Iordan / Manoliu (I, 1972: 300-305) Lausberg (II, 1966: 201-208) Tekavcic, P. (II, 1972: 188-199) Adxectivos e pronomes de identidade e de alteridade Iordan / Manoliu (I, 1972: 305-306 ) Tekavcic, P. (II, 1972: 199-204)
TEMA 9. Adxectivos e pronomes relativos e interrogativos Iordan / Manoliu (I, 1972: 306-311) Lausberg (II, 1966: 217-222) Tekavcic, P. (II, 1972: 221-229)
TEMA 10. Adxectivos e pronomes de cantidade Iordan / Manoliu (I, 1972: 276-277, 311-319 ) Tekavcic, P. (II, 1972: 204-220) Numerais Iordan / Manoliu (I, 1972: 267-275) Lausberg (II, 1966: 239-257) Tekavcic, P. (II, 1972: 260-266)
19
TEMA 11. Verbo: introdución
Iordan / Manoliu (I, 1972: 355-365) Reinheimer / Tasmpowski (1997: 187-192) Tekavcic, P. (II, 1972: 269-289) Sánchez Miret (2007: 257-260), para as clases morfolóxicas e as marcas de persoa
en francés.
TEMA 12. Evolución das formas persoais do verbo: tempos do presente [Neste tema atenderase de xeito especial á formación do futuro e condicional
romance e á situación actual] Iordan / Manoliu (I, 1972: 348-351) Lausberg (II, 1966: 272-284, 329-336, 337-344, 363-371) Lausberg (II, 1966: 310-318) para a formación dos futuros Reinheimer / Tasmpowski (1997: 192-224) Tekavcic, P. (II, 1972: 356-372), para os presentes e imperfectos de indicativo e de
subxuntivo. Tekavcic, P. (II, 1972: 413-421), para o imperativo Tekavcic, P. (II, 1972: 300-317, 403-412), para a formación dos futuros
TEMA 13. Evolución das formas persoais do verbo: tempos do pasado [Neste tema atenderase de xeito especial á evolución dos pretéritos fracos e fortes e
á formación romance de tempos compostos para o pasado] Iordan / Manoliu (I, 1972: 324-327, 352-354) Lausberg (II, 1966: 295-305, 337, 345-357, 374-378) Lausberg (II, 1966: 319-326), para a formación dos tempos compostos Reinheimer / Tasmpowski (1997: 224-236) Tekavcic, P. (II, 1972: 374-392), para o pretérito (rizotónico e arrizotónico) Tekavcic, P. (II, 1972: 290-300), para os tempos compostos romances.
TEMA 14. Formas non persoais do verbo Iordan / Manoliu (I, 1972: 341-344, 354-355) Lausberg (II, 1966: 287-295, 305-307, 344, 357-362, 374) Reinheimer / Tasmpowski (1997: 191-192, 205-206, 236) Tekavcic, P. (II, 1972: 421-440)
TEMA 15. Determinantes do verbo
Iordan / Manoliu (I, 1972: 366-374) Lausberg (II, 1966: 140-152) Tekavcic, P. (II, 1972. 555-578)
20
TEMA 16. Preposición Brea, M. (1985), “Las preposiciones, del latín a las lenguas románicas”, Verba, 12,
pp. 147-182 Iordan / Manoliu (I, 1972: 375-385)
TEMA 17. Oración simple Sánchez Miret (2007: 267-271) Tekavcic, P. (II, 1972: 582-586)
TEMA 18. Oración composta. A coordinación
Coseriu (1997: 203-230) para a coordinación latina e románica. Iordan / Manoliu (I, 1972: 385-388) Tekavcic, P. (II, 1972: 589-599)
TEMA 19. Oración composta. A subordinación.
[Neste tema tratarase de xeito especial a orixe do nominalizador panrománico /ke/] Iordan / Manoliu (I, 1972: 388-390 ) Tekavcic, P. (II, 1972: 599-615)
TEMA 20. Orde das palabras en latín e transformacións romances Sánchez Miret (2007: 265-266) Tekavcic, P. (II, 1972: 683-694)
21
Textos para comentarios
[Ampliarase a selección na clase]
1.
L’espagnol, le français, l’italien et le portugais sont quatre langues issues du latin. Il est facile, pour celui qui en sait une, de comprendre aussi les autres.
Lo spagnolo, il francese, l’italiano e il portoghese sono quattro lingue derivate dal latino. Per chi ne sa una è facile capire anche le altre.
O espanhol, o francês, o italiano e o português sao quatro línguas derivadas do latim. Para quem sabe uma delas é fácil entender também as outras.
El español, el francés, el italiano y el portugués son cuatro lenguas derivadas del latín. Para quien sabe una de ellas es fácil entender también las otras.
2.
Le rossignol et la police. Triomphe sans précédent... Interprétation inoubliable...
Ainsi s’extasie toute la presse italienne à propos du récent gala de
L’usignolo e la polizia. Trionfo senza precedenti... Interpretazione indimenticabile...
Così, in estasi, s’esprime la stampa italiana sul recente gala alla Scala di Lilano, ove la
O rouxinol e a polícia. Triunfo sem precedentes... Interpretaçao inesquecível...
Assim se extasia toda a imprensa italiana a propósito da
Privighetoarea si politia. Triumf fara precedent... Interpretare de neuitat...
Asa s i-a exprimat entuziasmul întreaga presa italiana dupa recenta gala
22
la Scala de Milan, où la célèbre Castafiore, pour ses adieux à l’Europe, s’est produite dans l’opéra de Rossini La gazza ladra. La diva a fait l’objet de quinze rappels... Puisse l’enthousiasme de ses adulateurs avoir versé un baume sur son coeur meurtri, car on la dit inconsolable de la disparition du plus beau de ses bijoux.
celebre Bianca Castafiore ha cantato La gazza ladra di Rossini, per il suo addio all’Europa. La diva è stata chiamata al proscenio quindici volte. Noi le auguriamo che il trionfo abbia versato un po’ di balsamo nel suo cuore ancora triste, poiché la cara signora non sa consolarsi della perdita del suo gioiello più prezioso.
recente récita de gala do Scala de Milao, onde a célebre Castafiore, despedindo-se da Europa, se apresentou na ópera de Rossini... A diva foi objecto de quinze chamadas... Possa o entusiasmo dos seus admiradores ter deitado um bálsamo sobre o seu coraça o amargurado, porque diz-se que está inconsolável pela desapariçao da mais bela das suas jóias.
de la Scala din Milano, când celebra Castafiore în semn de ra mas bun de la Europa a cântat în opera lui Rossini... Diva a fost chemata de cincisprezece ori la rampa... Fie entuziasmul admiratorilor jej un balsam pentru inima ei îndurerata, caci se spune ca este neconsolata dupa disparitia celei mai frumoase bijuterii ale ei.
23
3.
Eras can vei verdejar
pratz e vergiers e boscatges,
vuelh un descort comensar
d'amor, per qu'ieu vauc aratges:
qu'una dona.m sol amar,
mas camjatz l'es sos coratges,
per qu'ieu fauc desacordar
los motz e.ls sos e.ls lengatges.
Io son quel que ben non aggio,
ni encora non l'av(e)rò
per aprilo ne per maggio,
si per madonna non l'ho;
certo qu'en nisun lenguaggio
sa gran beltà dir non so:
chu fresqu'es que flor de glaggio,
e ja no me'n partirò.
Bell'e douce dame chiere,
a vos me doin'e m'otroi:
je n'aurai mes joy'entiere
si je n'ai vos e vos moi;
molt estes male guerriere
24
si je muer, per bone foi,
e ja per nulle maniere
no.m partrai de vostre loi.
Dauna, io mi rent a bos,
coar ets 'ra mes bon'e bera
co anc hos, e galhard'e pros,
ab que no.m hossetz tan hera:
moch abetz beras haissos
ab color hresqu'e nouera;
boste soy, e si.bs agos
no.me destrengora hiuera.
Mas tan temo vostro preito,
todo.n son escarmentado:
per vos ei pen'e maltreito
en meo corpo lazerado;
la noit quan jaç'en meu leito
so[n] mochas vezes penado,
e car nonca m'ei profeito
falid'ei, e[n] meu cuidado.
Bels cavaliers, tant es cars
vostre honratz senhoratges,
25
que c[i]ascun jorno m'esglaggio.
Oi me lasso! que farò
si sele que j'ai plus chiere
me tue, ne sai porquoi?
Ma dauna, he que dey bos
ni peu cap Santa Quitera,
mon corasso[n] m'avetz treito
e, molt gen faulan, furtado.
Bibliografía específica sobre este texto: Bec, P., "Note philologique sur la cobla gasconne du descort plurilingue de Raimbaut de
Vaqueyras", Medioevo Romanzo 12, 1987, pp. 275-288.
Bergin, Th., G., Rambaldo di Vaqueiras: liriche, Firenze: Fussi, 1956.
Bertolucci, V., "Posizione e significato del canzoniere di Raimbaut de Vaqueiras nella storia della poesia provenzale", Studi mediolatini e volgari, 11, 1963, pp. 9-68.
Brea, M., "La estrofa V del "descort" plurilingüe de Raimbaut de Vaqueiras", en Homenaje a Alvaro Galmés de Fuentes, Gredos - Universidad de Oviedo, Madrid, II, 1985, pp. 49-64.
Brea, M., : “La utilidad de los textos románicos plurilingües en la enseñanza de la Filología Románica”, Actes du XVIIIe Congrés International de Linguistique et de Philologie Romanes, Tübingen : Niemeyer, 1988, vol. VII, pp. 260-269.
Brugnolo, F., Plurilinguismo e lirica medievale: da Raimbaut de Vaqueiras a Dante, Bulzoni, Roma, 1983.
Castro, J.A., O descordo plurilingue de Raimbaut de Vaqueiras, Rio de Janeiro, 1985.
Crescini, V.,"Il discordo plurilingue di Rambaldo di Vaqueiras", Nuovi Studi Medievali 1 (1923), pp. 73-106 (recogido luego en sus Romanica fragmenta, Casa Editr. G. Chiantore, Torino, 1932, pp. 507-540).
d'Heur, J. M., Troubadours d'Oc et troubadours galiciens-portugais, Fundaçao C. Gulbenkian, Paris, 1973.
26
Fernández Campo, F., “Breves suxestións sobre o descort plurilingüe de R. de Vaqueiras, Estudios galegos en homenaxe ó profesor Giuseppe Tavani, Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 1994, pp. 57-64.
Fernández Campo, F., “Más sugerencias sobre el descort plurilingüe de Raimbaut de Vaqueiras (estrofa V, vv. 37-40)”, en Lusophonie in Geschichte und Gegenwart. Feitschrift für Helmut Siepmann zum 65 Geburstag, Bonn: Romanistischer Verlag, 2003, pp. 253-266.
Fernández Campo, F., “A tornada galega do "Descort" plurilingüe de Raimbaut de Vaqueiras”, en Pola melhor dona de quantas fez nostro Senhor: homenaxe á profesora Giulia Lanciani, Santiago de Compostela : Xunta de Galicia, 2009, pp. 183-88.
Linskill, J. The poems of the troubadour Raimbaut de Vaqueiras, Mouton, The Hague, 1964.
Raimbaut von Vaqueiras, Dichtung und Leben, herausgegeben von K. M. Fassbinder, Halle, 1929 (reimpr. en Slatkine Reprints, Genève, 1977).
Tavani, G., "Sul discordo plurilingue di Raimbaut de Vaqueiras", en Mittelaterstudien Erich Köhler zum Gedenken, herausgegeben von H. Krauss und D. Rieger, Carl Winter, Heidelberg, 1984, pp. 277-287.
Tavani, G., "Per il testo del discordo plurilingue di Raimbaut de Vaqueiras", Romanica Vulgaria Quaderni 8-9 (Studi francesi e provenzali 84-85), 1986, pp. 117-147.
Tavani, G., “Accordi e disaccordi sul discordo plurilingüe di Raimbaut de Vaqueiras”, Romanica Vulgaria Quaderni, 10/11, 19986-87, pp. 5-44.
27
EXERCICIOS
28
1.a) Flexión nominal (substantivos e adxectivos)
Eras quan vei verdejar
Caso suxeito singular
Caso réxime singular
Caso suxeito plural
Caso réxime plural
Estrofa I
Estrofa III
NOTA IMPORTANTE: A composición consta de cinco estrofas + unha tornada de 10 versos que, en realidade, son cinco tornadas de 2 vv. cada unha, polo que, en cada fila, en todos os exercicios, hai que poñer tamén as formas atopadas na tornada respectiva.
29
1.b) Xénero e número (substantivos e adxectivos)
Masculinos Singular plural
Femininos Singular plural
Estrofa I
Estrofa II
Estrofa III
Estrofa IV
Estrofa V
30
2.a) Pronomes persoais (formas tónicas) Primeira persoa
Singular plural Segunda persoa
Singular plural Terceira persoa Singular plural
Estrofa I
Estrofa II
Estrofa III
Estrofa IV
Estrofa V
31
2.b) Pronomes persoais (formas átonas)
Primeira persoa
Singular plural Segunda persoa
Singular plural Terceira persoa Singular plural
Estrofa I
Estrofa II
Estrofa III
Estrofa IV
Estrofa V
32
3.a) Demostrativos ‘este’
Singular plural ‘ese’
Singular plural ‘aquel’ Singular plural
Estrofa I
Estrofa II
Estrofa III
Estrofa IV
Estrofa V
33
3.b) Pronomes de identidade e alteridade
identidade
Singular plural alteridade
Singular plural
Estrofa I
Estrofa II
Estrofa III
Estrofa IV
Estrofa V
34
4.a) Posesivos (formas tónicas) Primeira persoa
Singular plural Segunda persoa
Singular plural Terceira persoa Singular plural
Estrofa I
Estrofa II
Estrofa III
Estrofa IV
Estrofa V
35
4.b) Posesivos (formas átonas)
Primeira persoa
Singular plural Segunda persoa
Singular plural Terceira persoa Singular plural
Estrofa I
Estrofa II
Estrofa III
Estrofa IV
Estrofa V
36
5. Formas verbais Pres. Ind.. Futuro Perfecto Imperf.
Subx. Condicional Infinitivo Xerund Particip