Mundsit e investitorve t jashtm n Kosov

Informata t prgjithshme mbi KosovnKosova me nj siprfaqe prej 10.908 kilometra katror sht e vendosur n pozitn qendrore t Ballkanit. Kosova, ka nj popullat prej 1,8 milion, nga e cila afrsisht jan 90% shqiptar, 5% serb dhe 5% t tjer. Grupet etnike q jetojn n Kosov jan: shqiptar, serb, turq, boshnjak, rom, ashkali, egjiptas, goran dhe komunitete tjera. Kosova ka popullat m t re n Evrop me 70 prqind t popullats nn moshn 35 vje.Pozita qendrore e Kosovs n Ballkan e bn at nj lokacion t shklqyeshm strategjik pr tregti, duke ofruar qasje t afrt me Shkupin, Portin e Shngjinit, Tirann, dhe Durrsin, si dhe relativisht qasje t afrt me Sofjen, Selanikun, Beogradin, Barin dhe Sarajevn. Kosova kufizohet me Shqiprin, Serbin, Maqedonin dhe Malin e Zi.Gjuht zyrtare n Kosov jan gjuha shqipe dhe serbe. Shumica e popullats flet gjuhn shqipe. Po ashtu, nj numr i madh i popullats flet gjuhn angleze, gjermane dhe gjuh tjera evropiane.E vendosur mu n zemr t Ballkanit, Kosova shrben si ur lidhse mes vendeve t Evrops Juglindore. Me pozitn unike gjeografike Kosova ka qasje n tregun n rritje t Ballkanit dhe Evrops Qendrore q mbulon 28 milion konsumator potencial. Kosova ka nj ekonomi t re dhe dinamike. Baza e saj sht transformuar nga nj ekonomi centraliste e dirigjuar n nj ekonomi t hapur t tregut, cila transformimin e saj te thell e ka prjetuar pas vitit 1999 me lirimin e Kosovs nga Serbia. Ekonomia e Kosovs sht br pjes e integrimeve ekonomike t rajonit t Evrops Juglindore, t cilat ofrojn mundsit e zgjerimit t tregut n nj hapsir mjaft t gjer. Qllim n vete tashm sht rritja e konkurrueshmrise s ksaj ekonomie duke rritur kapacitetin e saj eksportues pr t zvogluar deficitin tregtar q Kosova aktualisht ka. Si vend i rndsishm pr zhvillimin e biznesit Kosova ofron nj sr prparsish komparative si: popullsi e re dhe mjaft mir t kualifikuar, ku mosha mesatare e saj sht mjaft e re, resurset natyrore, kushtet e volitshme klimatike, infrastruktura e re, politika fiskale me taksat m t ulta tatimore n rajon, pozita gjeografike me qasje n tregun rajonal t CEFTA-s dhe n at t Bashkimit Evropian. Kosova prve se sht antare e CEFTA-s, sht antare edhe n FMN (Fondi Monetar Ndrkombtar) dhe BB (Banka Botrore) dhe aspiron n mekanizma tjer te fuqishm ekonomiko-financiar si BERZH, si dhe ne Bankn pr zhvillim e kshillit te Evrops CEB. Kosova gjat muajit qershor 2013 sht pranuar si antare e plot n CEB. Kjo bank sht deg autonome e Kshillit t Evrops. Aspiron n mekanizma tjer te fuqishm ekonomiko-financiar si Organizata botrore e Tregtis OBT etj.Pas pavarsimit te saj, Kosova ka arritur progres t madh n shum fusha t zhvillimit t saj si n: rritjen e stabilitetit politik, ngritjen e nivelit t siguris, ekonomi stabile me rritje t vazhdueshme, plotsim t legjislacionit etj. Ajo sht br pjes e rndsishme e iniciativave t bashkpunimit regjional, prmes t cilave sht arritur krijimi i tregut t prbashkt rajonal, eliminimi i tarifave doganore, eliminimi i barrierave tregtare, si dhe hapja e perspektivave t reja. Institucionet e Kosovs kan punuar dhe vazhdojn me hapa t shpejt t punojn n prmbushjen e standardeve t nevojshme pr antarsim n Bashkimin Evropian. Kosova ka krijuar nj mjedis stabil makroekonomik, ka nj sistem t qndrueshm financiar, si dhe ka normal m t ulta tatimore n rajon. Ndr objektivat e rndsishme q Kosova ka sht edhe rritja e konkurrueshmris se ekonomis s vendit n tregun rajonal.Kosova ka arritur progres n ngritjen e infrastrukturs moderne, si brenda e po ashtu edhe me lidhjen me rajonin, psh. lidhja me Shqiprin prmes autostrads s ndrtuar. Prveq ksaj n t ardhmen do t ndrtohet edhe linja hekurudhore me Shqiprin. Rndsia e ksaj rruge pr Kosovn ka kuptim t dyfisht kur kihet parasysh se Kosova tashm ka edhe portin e saj n Adriatik prmes t cilit ajo lidhet me transportin detar. Prmes ksaj rruge Kosova lidhet me portin e saj me nj distanc kohore me vetm dy ore e gjysm. S shpejti fillon edhe ndrtimi i autostradave t cilat e lidhin Kosovn me Shqiprin, Maqedonin dhe Serbin, ndrtimi i s cilave paraqet mundsi mjaft t favorshme pr investitor t jashtm.Mbrojtja e Investimeve t HuajaZhvillimi real i ekonomis, i matur me prodhimin e brendshm bruto (PBB), ka qen i favorshm viteve t fundit, duke treguar nj trend pozitiv dhe vazhdimisht n rritje, pavarsisht efekteve t krizs financiare ndrkombtare. Kosova udhheq nj politik monetare shum t qndrueshme. Kosova sht nj prej vendeve t pakta jasht zons s BE-s q e ka paraqitur Euro-n si valut zyrtare t saj. Duke e eliminuar rrezikun e shkalls s shkmbimit jan ulur shpenzimet e transaksioneve dhe sht mundsuar promovimi i tregtis dhe investimeve. Pr shkak t mungess s instrumenteve monetare q rrjedhin nga prdorimi i Euro-s, Kosova nuk zbaton asnj politik t rrezikut monetar. Pritet q n t ardhmen mimet t jen t qndrueshme. Mjedisi i biznesit n Republikn e Kosovs sht duke u br ndr m konkurruesit n rajon. Prparsit e krijuara, sikurse jan sistemi i shklqyeshm i taksave, burimet e bollshme natyrore, regjistrimi i shpejt dhe i leht i bizneseve, ligjet transparente mbi investimet e huaja dhe prparsit tjera, e bjn Kosovn nj mjedis atraktiv dhe t favorshm pr investuesit e huaj. Pr kompanit q krkojn t investojn n nj vend me shpenzime t vogla e me qasje t leht n BE, n Evropn Qendrore dhe n tregjet e Ballkanit, Kosova paraqet nj mundsi shum atraktive. Pr her t par n Kosov, nj investitor mund t regjistroj biznesin pr 2 dit, falas me zero kapital arter (pr SHPK-t). N raportin tregues t Banks Botrore pr t Brit Biznes, Kosova sht zhvendosur pr 26 vende m lart duke e br at reformatorin m dinamik n Evropn Jug-Lindore dhe Qendrore.Me qllim t zbatimit t disa garancive ligjore q jan t nevojshme pr inkurajimin e investimeve t huaja, n prill 2006 Qeveria e Kosovs prpiloi nj ligj pr investime t huaja (Ligji Nr. 02/L-33). N baz t ksaj rregulloreje nj investues i huaj, i definuar si person fizik q nuk sht banor i prhershm i Kosovs, nj biznes apo organizat tjetr, entitet apo asociacion i themeluar jasht juridiksionit t Kosovs, duhet t udhhiqet nga parimi i trajtimit nacional, q do t thot se ndrmarrjet e huaja do t trajtohen njsoj si ndrmarrjet e ngjashme vendore.N veanti, t drejtat q i takojn nj investuesi t huaj jan: Trajtimi jo diskriminues Mbrojtja dhe siguria e vazhdueshme Kompensimi n rast t nacionalizimit apo shpronsimit, duke prfshir edhe pagesn e interesit Kompensimi n rast t shkeljeve t ligjeve t aplikueshme dhe ligjit ndrkombtar pr Kosovn Transferimi i lir si dhe prdorimi i pakufizuar i t ardhurave Mbrojtja ndaj aplikimit retroaktiv t ligjeve.

Ngjashm me praktikat e prgjithshme t vendeve t BE-s vetm disa lloje t bizneseve mund t regjistrohen n Kosov. N baz t Ligjit mbi Shoqrit Tregtare (nr. 02/L-123) ekzistojn kto lloje t bizneseve: bizneset individuale, ortakrit e prgjithshme, shoqrit me prgjegjsi t kufizuara, ortakrit e kufizuara dhe shoqrit aksionare.Ne pajtim me klauzolat e Ligjit pr Investimet e Huaja, kompanive t huaja u lejohet t angazhohen n aktivitetet e bizneseve t hapura pr biznese vendore. Pr m tepr, nuk ka asnj kufizim lidhur me pjesn e kapitalit q subjektet e huaja jan t lejuara ta mbajn. Prandaj, subjektet e huaja mund t themelojn ndrmarrje vartse dhe deg t ndrmarrjes n t njjtn mnyr dhe n t njjtn mas, sikurse organizatat e bizneseve vendore.

Fushat m atraktive pr investime n KosovTeknologjia e Informimit dhe KomunikimitSektori i TI-s n Kosov, duke prfshir Ofruesit e Shrbimit t Internetit, ka shnuar nj zhvillim t jashtzakonshm q nga viti 1999. Nga t qenit inekzistente 10 vjet m par, kompanit kosovare n sektorin e TI-s ofrojn sot shrbime me cilsi t lart dhe t teknologjive t fundit pr klientt e tyre si vendor ashtu edhe pr kompanit e huaja q duan t transferojn zhvillimin e tyre t softuerit dhe/ose t qendrave pr thirrje dhe mbshtetje.Sot, institucionet publike dhe ato private t arsimit n fushn e TI-s, t mbshtetura nga kompani t tilla si Microsoft ose CISCO, ofrojn arsimim pr mijra t rinj kosovar.Kosova ka dy operator t telefonis mobile dhe dy operator mobile virtual. Operatori i telefonis mobile VALA n pronsi t shtetit, aktualisht ka mbi 1.000.000 prdorues, ndrsa operatori i dyt telefonis mobile n pronsi private IPKO Telekomi slloven, shrben m shum se 350.000 prdorues dhe ka nj mbulim t territorit prej 99 prqind. Operatori i telefonis mobile n pronsi t shtetit VALA sht n fazn prfundimtare t privatizimit dhe s shpejti do t paraqitet pronari i ri i aksioneve prej 75% t kompanis.Prve ksaj, mundsi t mdha pr investitort e huaj jan n dispozicion pr telefonin fikse, VoIP, TV kabllor etj.Agrobiznesi Prpunimi i Ushqimit dhe PaketimiKlima e favorshme pr bujqsiKlima e Kosovs sht e ndikuar nga afrsia e saj me detin Adriatik dhe Egje, si dhe me tokn kontinentale Evropiane n veri. Klima e prgjithshme sht e llojit t modifikuar kontinental. Kombinimi i klims kontinentale dhe mesdhetare e karakterizuar nga verate nxehta dhe t gjata dhe nga dimrate shkurt dhe jo shum t rnd, ofron tok pjellore dhe n prgjithsi kushte t shklqyera pr prodhimin e nj game t produkteve ushqimore.Tradita e fort n agrobiznesMe rreth 60 pr qind t popullats q jeton n zonat rurale dhe ku kryesisht merret me bujqsi, Kosova ka nj tradit t gjat bujqsore. Bujqsia sht burimi kryesor i t ardhurave pr shumicn e popullats. Sektori i bujqsis dhe prpunimi i ushqimit sht tradicionalisht nj nga sektort m t fort n Ekonomin e Kosovs. Historikisht, ka pasur mbshtetje t ult nprdorimin e lnds artificiale n burim, duke zbukuruar integritetin e prodhimit.Nga siprfaqja e prgjithshme prej 1.1 milion hektarve, prafrsisht 588,000 Ha, apo pak m shum se gjysma sht tok bujqsore pjellore, e pasur me ushqim. Rreth 90% e toks bujqsore sht e dedikuar pr aktivitete blegtorale si jan kullosat, livadhet, prodhime foragjere dhe disa prodhime foragjere pr kafsht. Zona e mbetur prdoret pr drithra pr prdorim nga njerzit, vreshta, patate, pem dhe perime.Mundsi t mira pr investimSektori i agrobiznesit n Kosov tradicionalisht ka qen i dominuar nga ndrmarrjet shoqrore, t cilat merrnin nj pjes t konsiderueshme t materialit t paprpunuar prej mijra bujqve privat. N kt fush, kompanit e dikurshme shoqrore nuk jan m aktive. Kompani t reja private kan filluar t operojn n vitet e fundit dhe prodhimi i tyre sht duke treguar rritje t konsiderueshme dhe t vazhdueshme.Megjithat, shumica e prpunuesve vendor jan relativisht ende t vogl dhe jan n gjendje t sigurojn vetm nj pjes t vogl t krkess pr produktet e prpunuara ushqimore. Si pasoj, pjesa m e madhe e krkess vendore plotsohet nga importet, duke i dhn mundsi thelbsore investimeve qe importi t zvendsohet.Investimi i huaj n agrobiznes n disa shtete sht prcaktuar n pjesn e zinxhirit t vlers industriale t prpunimit dhe shprndarjes, n mnyr q t shmangen rreziqet q lidhen me prodhimin fillestar. Megjithat, kushtet specifike t sektorit n Kosov ofrojn mundsi pr investitort pr investime t integruara prgjat tr zinxhirit t vlers.Kosova ofron mundsi pr investime, jo vetm n prodhimin fillestar por edhe n objektet moderne pr trajtim pas vjeljeve, qendrat e ftohta t shprndarjes dhe qendra t logjistiks. Objektet moderne dhe efikase t prpunimit mund t sillen m afr ushqimeve duke siguruar kshtu ekonomi t shkalls dhe produkte me vler t shtuar t cilat mund t konkurrojn n mnyr efektive me produktet q Kosova aktualisht importon, e sidomos me produktet e qumshtit, tek pemt dhe perimet, tek produktet e mishit etj.Produktet e qumshtitSektori i produkteve t qumshtit dominohet nga importet, kryesisht pr shkak t ndrmarrjeve t vogla joefikase brenda sektorit dhe mungess s ashpr t kapitalit. Pavarsisht nga furnizimi i mir i qumshtit vendor, importi i produkteve t qumshtit t prpunuar prbn m shum se 70% t produkteve t konsumuara n vend. Kosova importon rreth 25-30 milion euro t produkteve t qumshtit n vit, kryesisht qumsht UHT, jogurt, kos frutash, gjalp, djath t bardh dhe kakavall. Rreth 80 pr qind t importit t saj vjen nga BE-ja, kryesisht nga Hungaria, Sllovenia dhe Gjermania.Sektori ofron mundsi trheqse pr zvendsimin e importit me investime n pajisje moderne, n teknika dhe n brendimin e produktit. M tej, sektori sht i organizuar mir pr t siguruar mbshtetje pr nj investim t till nprmjet dy organizatave tregtare kryesore - Shoqata e Prpunuesve t Qumshtit t Kosovs dhe Shoqata e Prodhuesve t Qumshtit t Kosovs.Pemt dhe PerimetNj piktur e ngjashme ekziston brenda nn-sektorit t pemve dhe perimeve. Importet prbjn mbi 70% t krkess vendore. Pr shembull, pavarsisht nga disponueshmria e pemve vendore, ekzistojn disa kompani t prpunimit t pemve dhe nuk ekziston objekti pr t prodhuar koncentrate pr lngje frutash. sht nj mundsi e menjhershme e investimeve pr nj operacion prodhues t ri 'Greenfield' apo pr nj siprmarrje t prbashkt me nj kompani vendore pr prpunimin e pemve.Rreth 30,000 hektar jan t ndara pr perimet dhe patatet, prfshir kulturat e tilla si domate, speca, qep, lakra dhe shalqi. Furnizimi i tanishm nuk sht i mjaftueshm pr t mbuluar krkesn vendore, por kjo mund t ndryshohet me rritjen e investimeve n mnyr qe t zgjatet sezoni i furnizimit pr shembull, prmes serave, prmes prodhimit n tunel dhe prmes objekteve t prmirsuara pr deponim afatgjat. Ka mundsi pr eksportimin e perimeve t kualitetit t lart nprmjet shtrirjes s prodhimit jasht sezonit.Produktet e mishitN sektorin e prpunimit t mishit, Kosova ka nj tradit t shkalls s lart t prodhimit t mishit. N ish-Jugosllavi, industria e mishit karakterizohej me sistemin e vet unik t blegtoris. Ndrmarrjet shoqrore kan operuar me ferma bujqsore t shkalls s lart dhe me komplekse t mdha t prpunimit t mishit. Nj trashgimie ksaj tradite sht se sot ka gjasht prpunues t mdhenj t mishit n Kosov t cilt furnizojn rreth 15% deri n 20% e tregut t brendshm t Kosovs.Edhe pse sektori ka kapacitet adekuat t prpunimit pr t prmbushur krkesat aktuale vendore, ka nj munges t pajisjeve dhe njohurive pr ta prfunduar ciklin e prpunimit. Ende ka nj varsi t lart nga importi i lnds s par pr prodhimin dhe paketimin e materialit. Mundsit e investimit ekzistojn pr siprmarrje prpunuese t prbashkta me ato ekzistuese t cilat jan t interesuara pr partneritet me kompanit e huaja.Minierat dhe Energjia n KosovKosova ka nj aset t lakmueshm t burimeve natyrore. N 14.7 milion tona, Kosova posedon rezervn e dshmuar t pest m t madhe n bot t linjitit. Ky mineral sht i nj rndsie t jashtzakonshme pr vendin, duke prfaqsuar n aspekt afatgjat, nj prej faktorve m t rndsishm pr gjenerimin e energjis. Pr m tepr, me nj kosto t shfrytzimit prej 1.1 Euro / GJ t energjis, thngjilli i Kosovs definitivisht paraqet vlern m t mir pr para n rajon.Duke pasur parasysh krkesn e lart e tregut pr energji n rajon, Qeveria e Kosovs sht duke zhvilluar projekte t mdha lidhur me eksploatimin e ri t linjitit dhe t objekteve t prodhimit t energjis. Kto projekte ofrojn mundsi unike pr kompanit q dshirojn t angazhohen n sektort e energjis apo t minierave n rajon.Tekstili dhe LkuraMe mbi 200 vjet tradit, tekstili ishte sektori i dyt m i madh industrial n Kosov, pas minierave. N t kaluarn, produktet nga prodhuesit kosovar kan shnjestruar tregun lokal, si dhe tregjet e tjera n t gjith ish-Jugosllavin, Evropn Perndimore dhe Lindore dhe Shtetet e Bashkuara t Ameriks.N kulmin e saj rreth vitit 1990, secila nga 15 NSH-t e angazhuara n prodhimin e tekstilit kan punsuar m shum se 1.000 njerz dhe shitjet arritn n rreth 35 milion euro. Zhvillimet e fundit n rajon kan ngrir lidhjet primare tregtare t industris s tekstilit, duke shkaktuar norma t ulta t prodhimit dhe duke rezultuar me munges t konkurrencs me prodhimet e huaja. Si rezultat, nj pjes e madhe e ish-puntorve t NSH-ve u bn tepric.Nj pjes e vogl, megjithat, ka themeluar kompani private t tekstilit. Aktualisht ka 451 kompani private t angazhuara n prodhimin e tekstilit, ku 90 pr qind jan prodhues t produktit prfundimtar. Edhe pse industria e tekstilit ka prjetuar nj rimkmbje t rndsishme gjat viteve t fundit, shumica e bizneseve jan ende t vogla dhe marrin formn e ndrmarrjeve t vogla. Si pasoj, ato kujdesen vetm pr tregun e Kosovs dhe kryesisht jan t fokusuar drejt nj tregu kamare.Analiza tregon se mund t arrihen 55-65 milion Euro n eksporte, duke supozuar se lidhjet tregtare me ish-partnert mund t rikrijohen. N kt sektor ka hapsir t konsiderueshme pr investitort pr t rikrijuar nj grup prodhuesish vertikalisht t integruar, n mnyr q Kosova edhe njher t prodhoj veshje prfundimtare nga peri dhe plhura t prodhuara n rajon.N veanti, Kosova ofron tri prfitime m t mdha pr investitort t cilt dshirojn t rindrtojn nj nga NSH-t ekzistuese apo dshirojn t themelojn nj kompani t re prodhuese t tekstilit. Kto prfitime jan: Forc puntore e lir, e shkatht dhe me prvoj; Nj baz solide e teknologjis q mund t blihet prmes procesit momental t privatizimit; Mundsi t shumta nn-kontraktimi me njohuri teknike ekzistuese, forc t lir puntor dhe prparsi tjera krahasuese t cilat vendi i ofron, duke prfshir biznes miqsor dhe ambient investues, prandaj, industria e tekstilit n Kosov ka potencial t bhet shum konkurruese ndrkombtarisht.Prpunimi i DruritMbi 50% e toks s Kosovs sht e mbuluar me pyje, duke prfaqsuar nj siprfaqe rreth 465.000 hektar. Pyjet gjethegjera t krijuara nprmjet rigjenerimit natyror mbulojn m shum se 90% t siprfaqes pyjore. Kosova ka nj tradit t gjat t prpunimit t drurit dhe tokat e saja jan prgjithsisht t ushqyera pasur duke siguruar nj mjedis t mir pr rritjen e bimve natyrore dhe pemve.Lartsit e larmishme, ndikimet klimatike dhe dheu brenda Kosovs ofrojn nj shumllojshmri t gjer t vendbanimeve t vogla me t cilat speciet bimore dhe pemt jan prshtatur. Vllimi total i lisave n kmb n tokn pyjore publike vlersohet t jet rreth 33.5 milion m3, ndrsa n tokn private n rreth 19.5 milion m3. Prafrsisht 50% e siprfaqes totale pyjore sht e vendosur n lartsi m t ulta se 1.000 metra.Sektori i prpunimit t drurit n Kosov n mas t madhe e ka bazuar prodhimin e tij n lndn e par nga vendi. Industria prfshin 1,480 firma, kryesisht kompani t vogla, aktiviteti kryesor i t cilave sht prodhimi i druve t sharruara, e ndjekur nga prodhimi i dyerve dhe dritareve. Ekzistenca e nj numri relativisht t madh t sharrave sht rezultat i disponueshmris s lnds s par dhe i nj niveli t ult t kapitalit t nevojshm pr t filluar biznesin.Kosova ka nj tradit t gjat n prodhimin e dyerve dhe dritareve me cilsi shum t lart prej druri. Shumica drrmuese e kompanive pr prpunimin e drurit dhe t prodhimit t mobileve jan n pronsi private me prdorim t vogl t kapitalit t huaj, deri m sot. Nj numr i kompanive t mesme llogariten si pjesa m e madhe e eksportuesve t mobileve t Kosovs.Vlera vjetore e produkteve t drurit dhe prfitimeve t tjera q dalin nga pyjet arrin 50-75 milion Euro, ky sektor siguron jetesn pr 10% t popullats kosovare.Pr shkak t disponueshmris s mjaftueshme t lnds, Kosova ofron mundsi t mdha pr investime n do cikl t prpunimit t drurit. Shuma vjetore e lejueshme pr prerje aktualisht sht nn 1 milion m me Ah dhe Lis si specie kryesore.TurizmiPasurit natyrore t Kosovs paraqesin burim t kualitetit t lart pr turizm. Prshkrimi i potencialit pr turizm n Kosov, lidhet ngusht me pozitn e saj gjeografike. Pozita e Kosovs n Evropn Juglindore, me pozit qendrore n Gadishullin Ballkanik paraqet nj udhkryq, i cili historikisht daton qysh nga koha e Ilirve dhe Romakve.Jugu malor i Kosovs ka potencial t madh pr turizmin dimror. Nj nga mundsit m interesante sht Qendra e Skijimit n Brezovic, n malet e Sharrit. Ky resurs gjendet mes 1.700 dhe 2.500 m lartsi mbidetare. Ai ofron kushte t shklqyeshme t motit dhe bors si dhe sezon t skijimit nga nntori deri n maj.Pasuria e Brezovics prfshin tri hotele me 680 dhoma, dy restorante dhe nnt ski teleferiku me kapacitet transporti t 10.000 skiator n or. Prmes afrsis me Aeroportin e Prishtins (60 km) dhe Shkupit (70 km), ky resurs paraqet nj destinacion potencial pr turistt e huaj dhe ka mundsi t bhet destinacioni m i favorizuar turistik dimror n Ballkan.Po ashtu, n Malet e Sharrit, n pjesn m jugore n kufi me Maqedonin dhe Shqiprin, Kosova ofron pr privatizim rreth 22.000 hektar t toks s pashkelur n pjest malore.Ky rajon ofron mundsi t shklqyeshme t turizmit si: skijimit, eko-turizmin, lshime me parashut nga lartsit malore, iklizmin malor, ngjitjen n shkmbinj, alpinizm, kalrim etj.Toka n komunn e Dragashit sht me bukuri magjepse. Ajo paraqet qart nj pron t mrekullueshme pr eko-turizm dhe do ti shitet vetm ndonj investitori t dshmuar, i cili do t jet i prkushtuar pr nj program t qndrueshm dhe racional zhvillimor, q do t ket mbshtetje vendore.Prve resorit turistik t prmendur m lart, Kosova sht kryesisht e pasur me male, liqene artificiale dhe lumenj, gj e cila ofron mundsi t mira t gjuetis dhe peshkimit.Pasuria e Kosovs ofron gjithashtu mundsi t madhe t zhvillimit. Prodhimtaria shum e prhapur e punimeve artizanale n Kosov si Filigrani (me argjend) prfaqson nj atraksion pr turistt e huaj.Pr mtej, Kosova ka potencial pr zhvillimin e turizmit kulturor me vende t ndryshme religjioze me nj vler t jashtzakonshme kulturore dhe historike.Jan t njohura burimet e famshme te maleve t Kosovs, pr shkak t efekteve shruese t tyre. Pr kt lmi, investitort e huaj do t gjejn nj krkes t lart n tregun rajonal dhe at t brendshm.Gurt DekorativDisponueshmria e gurit t bukur dekorativDisponueshmria e njrit nga gurt m t bukur dekorativ n bot sht nj nga sekretet e fshehura t Kosovs. Ekspertt jan t habitur me faktin se Kosova ka nj gur natyror t till t larmishm, trheqs, t gjall dhe t prshtatshm dhe se ende mund t mbetet nj burim relativisht i panjohur. Gjeologjia e Kosovs sht e pasur dhe e shumllojshme dhe evoluimi i saj me kalimin e kohs ka qen i ndikuar nga vendndodhja e saj n nj zon aktive tektonike.Ky aktivitet tektonik ka par krijimin dhe mbylljen pasuese t nj pellgu oqeanik q oi n zhvillimin e nj shumllojshmrie t depozitave minerale ekonomikisht t shfrytzueshme. Kosova ka rezerva t konsiderueshme t oniksit, mermerit t kuq, mermerit bardh e gri, mermerit gri e zi, mermerit t zi me vija t bardha, Breccia, granit gri, gneiss, andesite, magnezit, serpentite, quartzite, trakit dhe porfir.Kosova ka t paktn 24 vende t identifikuara gurore me nj przgjedhje t gjer t gurve dekorativ me shum ngjyra individuale dhe me kombinime t shumta t ngjyrave dhe modeleve. Kto kan qen gjersisht t njohura pr pamjen e tyre unike dhe atraktivitetin dhe jan prdorur pr t dekoruar ndrtesa t rndsis s madhe n rajonin e Ballkanit dhe m gjer. Disa prej ktyre vendeve gurore kan infrastrukturn ekzistuese t zhvillimit dhe pr kt arsye prbjn nj pik t leht pr t filluar. Mundsi t mira investimi n gur dekorativNj nivel shum i ult i informimit ndrkombtar pr kt resurs n Kosov deri m tani ka parandaluar investimet e huaja n kt sektor. Si pasoj, sektori i gurit dekorativ n Kosov ka potencial t konsiderueshm t pashfrytzuar. Si nj shembull, Kosova ka rezerva t mdha t mermerit Breccia. Tradicionalisht, ky mermer pothuajse ekskluzivisht furnizohej nga Italia, por tanim nuk sht n dispozicion pr shkak t shterjes s minierave t saj me mermer Breccia. Asnj material i ngjashm nuk ekziston tani n dispozicion n tregjet botrore, prve ktij i cili sht n dispozicion n Kosov. Prandaj, kjo sht nj mundsi substanciale dhe e menjhershme investimi pr investitort potencial pr t zhvilluar eksportet e mermerit Breccia me mime premium tradicionalisht t paguara nga tregjet botrore pr mermerin Breccia t cilsis shum t lart.Si nj burim natyror pak i shfrytzuar dhe deri tani pak i reklamuar, ky sektor i ofron investitorit investim fitimprurs potencial t konsiderueshm. Guri dekorativ sht leht i arritshm n Kosov, sepse shum prej minierave jan t prqendruara brenda gjeografis relativisht kompakte t Kosovs. Krkesa ndrkombtare pr pllaka t gurve dekorative n madhsi standarde paraqet nj mundsi t shklqyer pr investitort n Kosov pr prodhimin e ktyre produkteve nga burimet vendore t cilsis s lart t gurit.Procedura t thjeshta licencimi pr eksploatim dhe MihjePr t inkurajuar m shum investime, procedurat e licencimit n Kosov jan transformuar pr tu br t thjeshta, transparente, t shpejta si dhe t lira. Pagesat e tantiemave jan zvogluar n nj shum t ult prej 0,50 pr ton pr mermerin , granitin dhe granitin apo pllakat e nxjerrura. Kto procedura administrohen nga Komisioni i Pavarur pr Miniera dhe Minerale (KPMM), me nj qndrim lehtsues pro-aktiv, pr investitort potencial.KPMM-ja inkurajon aplikacione t eksplorimit dhe ofron kshilla mbi krkesat e aplikimit q konsiderohen n prgjithsi si relativisht t thjeshta dhe transparente. Licencat e eksplorimit jepen normalisht brenda nj periudhe prej 30 ditsh nga data e aplikimit. Si pjes e procesit, KPMM gjithashtu ofron lehtsim t procedurave thelbsore t tilla si: harta dhe koordinata dhe informacione t detajuara seku jan t vendosura lloje te veanta t gurit dekorativ brenda Kosovs.Licenca pr eksplorim sht e vlefshme deri n dy vjet dhe sht e rinovueshme pr nj periudh t mtejshme tri-vjeare pr dy periudha. Pas nj eksplorimi t suksesshm, nj licenc fillestare pr miniera t gurit dekorativ mund t jepet deri n 25 vjet dhe kjo mund t zgjatet pr nj periudh t mtejshme maksimum deri n 25 vjet. Aplikacioni pr licenca t Minierave duhet t shoqrohet me nj plqim nga Ministria e Mjedisit, Komuna lokale dhe Agjencia Pyjore e Kosovs (nse miniera sht e vendosur n tok pyjore). Megjithat, KPMM-ja e ka fjaln vendimtare n dhnien e licencave minerare, nse beson se qndrimi i marr nga ndonj prej ktyre tri organeve sht i paarsyeshm. Investitort e mundshm pr kt arsye mund t jen t siguruar se ka nj unitet dhe gjith prfshirje n vendimmarrje sa i prket marrjes s licencave minerare.NdrtimtariaGjat viteve t fundit industria e ndrtimit sht shndrruar n nj nga sektort m t rndsishm q kontribuon n rritjen ekonomike t Kosovs. E financuar kryesisht prmes ndihms s huaj, sektori i ndrtimit n Kosov deri tani ka shfrytzuar disa qindra miliona euro q jan prdorur kryesisht pr ndrtimin e shtpive t reja, ose pr rehabilitimin dhe zhvillimin e infrastrukturs rrugore.Nj faktor tjetr i cili sht duke ndihmuar pr t nxitur zhvillimin e ktij sektori sht krkesa pr rrug dhe ndrtimi i autostrads. Qeveria e Kosovs i ka vn vetes nj objektiv pr t lidhur vendin n tre drejtime kryesore me korridoret rrugore m t rndsishme ndrkombtare n Maqedoni, Shqipri dhe Serbi.Industria e ndrtimit mbetet nj sektor me nj potencial shum premtues ekonomik pr Kosovn.Sipas vlersimeve, n pes vitet e ardhshme Kosova do t ket nevoj pr 60.000 apartamente t reja, duke prfshir infrastrukturn shoqruese, si jan rrugt, kopshtet, shkollat, objektet e rekreacionit, restorante etj.Ndrtimi i nj autostrade, e cila do t lidh pjest veriore dhe qendrore t Kosovs me Shkupin, sht nj objektiv afatmesm i Qeveris.Nj projekt shum m i rndsishm prfaqson ndrtimin e nj autostrade n aksin Merdare-Kuks-Durrs, i cili do t lidh Kosovn me portin detar t Durrsit, n Shqipri. Kjo autostrad do t bhet nj pjes e Korridorit Trans Evropian X q do t lidh Detin Adriatik me Evropn Perndimore. Puna pr ndrtimin e ksaj autostrade ka filluar n maj t vitit 2010. N nntor 2011 jan hapur pr trafik 38 km t para t autostrads.Pjest AutomobilistikeIndustria e pjesve automobilistike n Kosov mori hapat e saj t par n vitin 1960 dhe sht zhvilluar n nj nga furnizuesit kryesor t pjesve t ndryshme pr prodhimin e automjeteve jo vetm jugosllave, por edhe pr prodhuesit evropian dhe amerikan t pjesve automobilistike. Industria sht udhhequr nga tri ndrmarrjet e shquara shoqrore, t tilla si Fabrika e Amortizatorve e cila sht aktualisht n pritje t privatizimit, Ramiz Sadiku (ish Zastava) e privatizuar tashm dhe e quajtur Kosova Steel dhe Fabrika e akumulatorve n Trep (Mitrovic), e cila sht aktualisht jasht operimit.Dy produktet m t njohura t industrializimit t pjesve t automobilave n Kosov ishin Ramiz Sadiku, i cili prodhonte kryesisht karrige t makinave dhe pjesve t vogla t automjetit, dhe Fabrika Amortizatorve e Prishtins, e cila prodhonte amortizator pr markat e ndryshme t mirnjohura, t tilla si British Armstrong, SUSTA gjermane, po ashtu Peugeot francez, ndr t tjera. Ndrmjet viteve 1989 dhe 1990 Fabrika e amortizatorve prodhoi 3.3 milion njsi pr do vit dhe pati t punsuar mbi 1.500 puntor.Me humbjen e tregjeve t huaja si pasoj e rrethanave politike gjat viteve 1990, prodhuesit kosovar t pjesve t automobilave u prballn me probleme enorme financiare dhe si pasoj shum prej tyre u detyruan ta rimendojn filozofin e tyre t biznesit n mnyr q t mbijetojn n tregun global.Edhe pse prodhimi aktual i ktyre ndrmarrjeve ende konsiderohet t jet i ult, lidhjet e rikrijuara me partnert tradicional jan nj shenj e mir pr nj zhvillim t ardhshm t ktij sektori. Teknologjia ekzistuese, kapacitetet e mdha dhe njohuria e mjaftueshme lejon industrin e pjesve t automobilave pr t prodhuar dhe mbshtetur do POP (Prodhues Origjinal t Pjesve), me pjes me nj kosto konkurruese.Pr m tepr, trendi i zhvendosjes s prodhimit n Evropn Qendrore dhe Lindore e bn industris kosovare t pjesve t automobilave edhe m interesante pr investitort ose partnert t cilt dshirojn t prfitojn nga mundsit n rritje n rajon.

T gjitha kto e veojn Kosovn si nj vend mjaft atraktiv me mundsi investimi pr secilin investitor t sektorve t ndryshm, si n privatizim ku tashm jan privatizuar dhe dhn n koncesion kompanit e mdha publike si: Posta dhe Telekomi i Kosovs dhe Sistemi i Distribuimit t Energjis Elektrike e po ashtu edhe investimi n fushat e gjelbra, n t cilat mundsi mjaft t favorshme n ofrimin e infrastrukturs fizike ofrojn parqet industriale.Kosova po punon n krijimin tregut te kapitalit financiar, n t cilin do t gjenin plasman investitort t cilt duan t investojn n aksionet e kompanive t ndryshme.

SISTEMI TATIMORPolitika tatimore n Kosov sht e orientuar drejt rregulloreve t thjeshta t cilat sigurojn baz t gjer tatimore dhe normat m t ulta tatimore n rajon dhe m gjer. Tatimet dallojn n baz t forms s biznesit dhe qarkullimit vjetor.Administrata tatimore aplikon tri regjime t kryesore t tatimeve: Tatimi mbi Vlern e Shtuar (TVSH) Tatimi n t Ardhurat e Korporatave (TAK) Tatimi n t Ardhurat Personale (TAP)Tatimi mbi Vlern e Shtuar (TVSh) - Tatimi kryesor n Kosov sht Tatimi mbi vlern e shtuar TVSH-ja e cila paguhet pr mallra dhe shrbime. Norma e ktij tatimi sht fikse prej 16% pr t gjitha mallrat pa marr parasysh origjinn e tyre dhe 0% pr mallrat t cilat i dedikohen eksportit. Bizneset q kan qarkullim vjetor prej 50000 duhet t regjistrohen pr TVSH. Tatimi n t ardhurat e korporatave - Ky tatim paguhet do tre muaj varsisht nga qarkullimi vjetor. Norma e tatimit n korporata me qarkullim vjetor mbi 50,000 sht 10%.Tatimi mbi t ardhurat personale - Ky lloj tatimi aplikohet n t ardhura nga paga, biznesi, qiraja, interesi, pasuria e patundshme etj. Normat tatimore t tatimit n t ardhura personale nga paga jan progresive duke u bazuar n lartsin e pags s fituar dhe njhersh norma m t ulta n regjion dhe n shtetet e UE.Normat tatimore jan: 0% deri n 960 euro/vit 4% mbi 960 dhe 3000 euro/vit 8% mes t 3001 dhe 5400 euro/vit 10% mbi 5400 euro vitKontributet pensionale - Prgjegjs pr administrimin dhe menaxhimin e llogarive individuale pr kursimin e pensionit sht Trusti i Kursimeve Pensionale t Kosovs. Ky tatim obligon t punsuarin por edhe pundhnsin t kontribuojn n financimin e pensioneve t punsuarit me norm prej 5% t pags nga ana e t punsuarin dhe 5% nga ana e pundhnsitValuta. Valuta zyrtare n Kosov sht euro. Prdorimi i euros si valut ndikon n krijimin e mjedisit t besueshm, me inflacion t ult.PrfundimKosova posedon potencial t madh pr zhvillime t mtutjeshme. Kosova sht e bekuar me nj fuqi puntore t re, t aftsuar, q flet shum gjuh, t motivuar, dhe me nj shpirt t lart siprmarrsie. Ambienti biznesor n Republikn e Kosovs sht njri ndr m konkurruesit n rajon. Avantazhet e tilla si sistemi i shklqyeshm tatimor, pasurit e bollshme natyrore, regjistrimet e shpejta dhe t lehta t biznesit, ligj transparent n investimet e jashtme etj, e bjn Kosovn nj ambient atraktiv dhe miqsor pr investime t jashtme. Kosova siguron shum prfitime pr investitort potencial t huaj dhe vendor. N pika t shkurtra, arsyet prse t investohet n Kosov: Taksat n Kosov jan shum t ulta krahasuar me shtetet fqinj. Sistemi tatimor sht mbajtur jashtzakonisht i thjesht. Popullata e re dhe e motivuar, 70% nn moshn 35 vjeare Nj fuqi t re dhe t motivuar puntore me shpirt dhe aftsi t forta ndrmarrse dhe gjithashtu njohuri t prgjithshme t shumics s gjuhve Evropiane. Resurset e lakmueshme natyrore: linjiti, zinku, plumbi, ferro-nikeli dhe toka pjellore bujqsore. Qasje t lir n tregun e Bashkimit Evropian dhe tregjet fqinje Institucione moderne n prkrahjen e bizneseve Procedur t thjesht dhe t shpejt pr regjistrimin e bizneseve (brenda 3 ditve) Sistem te sigurt bankar Struktur moderne ligjore dhe n pajtim me BE-n, dhe Monedha zyrtare n Kosov sht Euro, q eliminon rrezikun e Euro-zonave.

Burimi:Agjencia pr Investime dhe Prkrahjen e Ndrmarrjeve n Kosov www.invest-ks.orgMinistria e Punve t Jashtme e Republiks s Kosovs www.mfa-ks.netMinistria e Tregtis dhe Industris e Republiks s Kosovs www.mti-ks.netAdministrata Tatimore e Kosovs www.atk-ks.orgAgjencia e Statistikave t Kosovs www.ask.rks-gov.net

17