![Page 1: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/1.jpg)
NeurokognitywistykaWYKŁAD 13
Wpływ uwarunkowań ewolucyjnych i
zachowań społecznych na procesy
poznawcze.
Wyjątkowe cech gatunku Homo
sapiens
Prof. dr hab. Krzysztof Turlejski
Uniwersytet Kardynała Stefana
Wyszyńskiego
![Page 2: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/2.jpg)
Na ile możemy się zbliżyć do
obiektywnego poznania
rzeczywistości?• Na ile nasze poznanie rzeczywistości zewnętrznej odbija jej
„obiektywne” właściwości, a na ile jest ograniczone lub
uwarunkowane strukturą „aparatu poznającego” (naszego
układu nerwowego)?
• Platon – jesteśmy jak zamknieci w jaskini, którzy widzą tylko
cienie na ścianie, wywołane zewnętrznymi zdarzeniami
• Berkeley – solipsyzm; możemy znać tylko siebie
• Fizyka kwantowa - immanentna niemożność poznania całości
rzeczywistości.
• Biologia – „mechanika” procesów poznawczych musi
wspomagać przeżycie osobnika i kontynuację gatunku.
Percepcja tylko istotnych elementów rzeczywistości, rola
procesów wartościowania (emocji).
![Page 3: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/3.jpg)
Wspólnota pochodzenia warunkuje
wspólne cechy anatomii i fizjologii
kręgowców• Około 550 miliardów lat temu ukształtowały się
strunowce, a następnie ryby. Ogólny plan budowy ich ośrodkowego układu nerwowego był podobny do naszego.
• Wiele innych mechanizmów naszej anatomii i fizjologii jest również wspólne dla wszystkich kręgowców (n.p. układ pokarmowy, krążenia, produkcja gamet i zapłodnienie, narządy zmysłów).
• Ssaki istnieją od około 220 milionów lat. Cechy anatomiczne wspólne tylko dla ssaków to: wydzielanie mleka, budowa zębów, obecność włosów, budowa ucha środkowego, kora nowa mózgu).
![Page 4: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/4.jpg)
1. Wiele mechanizmów percepcji, emocji i regulacji zachowania, a więc mechanizmów psychicznych, jest bardzo podobnych u ludzi i zwierząt, a zwłaszcza ssaków.
2. Bardzo podobne są mechanizmy mózgowe i fizjologiczne związane z odczuwaniem strachu i agresji (n.p. rola układu adrenergicznego i cholinergicznego, jąder pnia mózgu, ciała migdałowatego, bocznego podwzgórza).
3. Zarówno u ludzi i zwierząt, jedna z projekcji dopaminergicznych (do jądra półleżącego) jest związana z odczuwaniem euforii i dobrego samopoczucia. Stan ten pozytywnie motywuje zwierzęta (i człowieka) do wykonywania niezmiernie biologicznie ważnych zachowań.
4. Także aktywacja niektórych jąder bocznego podwzgórzajest zawsze związana z odczuwaniem stanów przyjemnych.
Mechanizmy wielu procesów
psychicznych są bardzo podobne u
ludzi i innych kręgowców
![Page 5: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/5.jpg)
Ludzkie zachowania instynktowne
– dziedzictwo przeszłości
• Ludzkie preferencje pokarmowe (przyjemne emocje wywoływane przez smak słodki, nieprzyjemne przez smak gorzki) mają ten sam mechanizm, co preferencje naczelnych.
• Niektóre obiekty, takie jak węże, pająki, ciemność, skraj przepaści, nieznani ludzie czy trupy, u większości ludzi wywołują instynktowny lęk i/lub odrazę. Także u małp wywołują one podobne, nieprzyjemne odczucia.
• Są to mechanizmy które „zapożyczyliśmy” od naszych zwierzęcych przodków lub niewiele zmieniliśmy w toku ewolucji, choć mogą one działać w szczególnym kontekście mechanizmów właściwych tylko człowiekowi.
![Page 6: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/6.jpg)
Człowiek – ssak z rzędu naczelnych
• Najwięcej cech wspólnych mamy ze ssakami naczelnymi.
• Odnosi się to w szczególności do budowy mózgu (stosunkowo bardzo duży) i jego podziału na okolice korowe (proporcjonalnie bardzo duża kora czołowa).
• Już Linneusz (XVIII wiek) zauważył, że anatomia i fizjologia Homo sapiens jest anatomią i fizjologią jednego z gatunków ssaków naczelnych. Linneuszsklasyfikował człowieka w tym rzędzie zwierząt, nadając mu nazwę gatunkową Homo sapiens.
• „Sapiens” znaczy „myślący”: a więc Linneusz uznał myślenie za wyróżnik naszego człowieka.
![Page 7: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/7.jpg)
Mózgi człowieka i
szympansa
Mózg szczura
![Page 8: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/8.jpg)
Wyjątkowość ssaków naczelnych
• Większość gatunków ssaków żyje samotnie i nie tworzystruktur społecznych. Naczelne są wyjątkowym rzędem.Tylko nieliczne należące do niego gatunki żyją samotnielub w rodzinach, większość żyje w grupach społecznych.Wszystkie mają stosunkowo duże mózgi.
• U makaków pojawia się już hierarchia społeczna i zdolnośćdo odczytywania informacji z twarzy lub gestów innychosobników – ich mózg waży około 100 gramów.
• Szympansy charakteryzują się jeszcze bardziej złożonymżyciem społecznym – potrafią wywoływać wojny, a takżeodczuwają emocje społeczne takie jak chęć dominacji,poczucie sprawiedliwości i winy; są też świadomeodrębności własnego „ja” i mają „teorię umysłu” innychosobników – waga mózgu ok. 400g
• Mózg człowieka waży około 1200 gramów. Ludzkiezachowania społeczne są najbardziej złożone pośródnaczelnych, oraz wszystkich zwierząt.
![Page 9: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/9.jpg)
Wzrost całego wielkości mózgu i kory nowej
u naczelnych - hipotezy
• Hipotezy na temat przyczyn wzrostu
wielkości mózgu u prymatów:
• Hipoteza narzędziowa
• Hipoteza inteligencji ekologicznej
• Hipoteza społecznego mózgu
![Page 10: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/10.jpg)
Hipoteza narzędziowa
• Według hipotezy narzędziowej (zob.
Schoenemann, 2006) do wzrostu
wielkości mózgu przyczynił się fakt
wytwarzania i używania narzędzi przez
wczesne hominidy, co wymagało
zaangażowania wielu okolic mózgu
odpowiedzialnych za planowanie
czynności, percepcję i orientację
przestrzenną.
![Page 11: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/11.jpg)
Hipoteza inteligencji ekologicznej
Reader i Laland (2002) dokonali metaanalizy pracna temat inteligencji naczelnych, koncentrując się natrzech kategoriach zachowań stanowiącychekologiczne miary zdolności poznawczych:
1) innowacjach definiowanych jako nowerozwiązania problemów środowiskowych ispołecznych;
2) społecznym uczeniu się rozumianym jakoakwizycja informacji od innych;
3) używaniu narzędzi.
![Page 12: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/12.jpg)
Hipoteza mózgu społecznego• Hipoteza: proporcjonalna wielkość mózgu u
danego gatunku, a jeszcze bardziej obszar korynowej zależą od wielkości grupy społecznej, wjakiej żyją osobniki danego gatunku.
• Grupa daje oparcie i umożliwia łatwiejszeuniknięcie niebezpieczeństw. Ale sprostaniekonkurencji w grupie wymaga wielkiego nakładuenergii i umiejętności przewidywaniazachowania innych osobników.
• Stwarza to dodatkową presję na rozwójzłożoności mózgu i zachowania. Gatunki żyjącew grupach muszą mieć pewną część mózgu(„mózg społeczny”) przeznaczoną narozwiązywanie problemów związanych z życiemw grupie.
• Badania potwierdziły przewidywania płynące zhipotezy społecznego mózgu. U naczelnychpowierzchnia kory nowej koreluje z wielkościągrupy (Sawaguchi i Kudo, 1990; Kudo i Dunbar,2001). Tak samo jest u ssaków mięsożernych(Dunbar i Bever, 1998).
Kudo i Dunbar 2001
![Page 13: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/13.jpg)
Dziecięca zabawa to poważna sprawa
• Dzieci prawie wszystkich naczelnych wiele się ze sobą bawią.
• Są to zabawy trenujące sprawność w pokonywaniu przeszkód i walce, a także współdziałanie przeciw komuś.
• Dzieci ludzkie też się tak bawią. Ważna rola zabawy w grupie rówieśniczej.
![Page 14: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/14.jpg)
Ewolucja rodzaju Homo• Rodzaj Homo istnieje od ponad
2.4 mln lat (pierwszym gatunkiem
był Homo ergaster albo habilis).
• Od około 2 mln lat temu do około 30
tysięcy lat temu na ziemi zawsze żył
więcej niż jeden gatunek z rodzaju Homo.
Już Homo habilis migrował
z Afryki do Azji. 1.75 mln lat temu
niewielkie hominidy używające
prymitywnych narzędzi żyły w Gruzji.
Ich szczątki odkryto w jaskiniach
koło klasztoru w Dmanisi.
• Około 0.5 mln lat temu dominującym
gatunkiem był Homo rhodesiensis
• Około 300 tys lat temu w Afryce wyłoniły się dwie gałęzie Homo rhodesiensis. Członkowie jednej z nich już 250 mln lat temu wyemigrowali do północnej Europy, gdzie żyli aż do około 30 tys. lat temu (Homo neanderthalensis). Ostatnio w jaskiniach na Syberii znaleziono kości pokrewnego, lecz jak się wydaje odrębnego genetycznie gatunku, Homo demidovi.
• Druga gałąź dłuższy czas ewoluowała w Afryce, wykształcając 100-70 tysięcy lat temu gatunek Homo sapiens.
![Page 15: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/15.jpg)
1. Mowa artykułowana, język
2. Tworzenie narzędzi do produkcji narzędzi
3. Tworzenie złożonych, wielopoziomowych społeczności. Pojęcia moralności i prawa.
4. Świadomość nieuchronności własnej śmierci.
5. Zachowania wynikające z powszechnego przekonania o istnieniu duchowego, niematerialnego aspektu świata. Pojęcia ducha, duszy, Boga, absolutu.
6. Sztuka, twórczość
7. Stworzenie systemu utrwalania i przekazu faktów i wiedzy (pismo)
8. Stworzenie globalnego systemu zbierania i przekazywania informacji (nauka, system nauczania).
9. W sumie – wytwarzanie kultury (a raczej licznych, szybko ewoluujących kultur)
ELEMENTARNE FORMY NIEKTÓRYCH Z TYCH ZACHOWAŃ WYSTĘPUJĄ TEŻ U NIEKTÓRYCH ZWIERZĄT
Niektóre procesy psychiczne i
zachowania są właściwe
jedynie ludziom
![Page 16: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/16.jpg)
Mowa ludzka
• Jedna z najważniejszych cech wyróżniających ludzi jest zdolność używania języka, z zasobem słów oznaczających przedmioty (rzeczowniki) i akcję (czasowniki) oraz posiadającym gramatykę, ustalającą relacje między przdmiotami i akcjami.
• Język ludzki ewoluuje wielokrotnie szybciej, niż geny. Na przestrzeni 10 pokoleń może się zmienić tak znacznie, że następne pokolenia nie rozumieją mowy przodków.
• Na świecie jest około 5000 języków i około 300 słabo ze sobą powiązanych, albo nie powiązanych grup językowych, takich jak grupa języków indoeuropejskich, których wspólny pra-język istniał 7-8 tys. lat temu.
![Page 17: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/17.jpg)
Powstanie języka a ewolucja
mózgu• Mózg przodków człowieka ulegał gwałtownemu
powiększeniu w czasie jego niedawnej ewolucji.
• Jeszcze 2 miliony lat temu mózg naszych przodków nie był
większy od szympansiego, natomiast ok. 200 tys. lat temu
był już obecnych rozmiarów (czyli 3x większy). Co było
przyczyną tego gwałtownego rozwoju?
• Jedna z hipotez: wykształcenie się języka, nawet
prymitywnego, stwarzało możliwość integracji większych
niż rodzina grup społecznych, gdzie więzi społeczne były
bardzo złożone. Złożone środowisko społeczne
„napędzało” ewolucję mózgu (zyski odnosili tylko
najbardziej sprawni), a większy mózg umożliwiał rozwój
języka, co dawało człowiekowi przewagę ewolucyjną.
• Hipoteza koewolucji (Deacon, 1997).
![Page 18: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/18.jpg)
Ludzka mowa – cecha genetyczna,
która kształtuje się w wyniku
doświadczenia
• W starożytnej Persji i XVII-wiecznej Francji władcy prowadzili okrutne eksperymenty na dzieciach wychowując je bez kontaktu z artykułowaną mową ludzką.
• Celem było znalezienie odpowiedzi na pytanie: jaki jest „naturalny” język ludzki?
• Wynik: Bez kontaktu z osobą mówiącą dzieci nie nabywają żadnych umiejętności językowych i nie mówią żadnym językiem. Jeśli „eksperyment” trwa do wieku 5-7 lat, to dziecko nigdy już nie nabędzie zdolności mowy.
• Analogiczne były skutki kilku znanych przypadkowych historii małych dzieci, które same przetrwały w lesie czy w wiosce zniszczonej wojną.
• W wieku około 7 lat kończy się też okres, w którym uczymy się mówić z bezbłędnym akcentem danego języka.
![Page 19: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/19.jpg)
Zwierzęta i śmierć
• Nie stwierdzono, by zwierzęta zachowywały się tak, jakby rozumiały, że śmierć jest nieuniknionym następstwem narodzin, a nie nieszczęśliwym wypadkiem.
• Wiele zwierząt unika miejsc, gdzie leżą trupy, nie zaobserwowano jednak dotąd żadnych rytuałów pogrzebowych, choć słonie powracają do miejsc, gdzie leżą zbielałe kości członków stada i długo je obwąchują.
• Zachowanie szympansów i słoni wobec śmierci swoich towarzyszy lub dzieci: skupianie się wokół chorego, próby podtrzymania, pobudzanie do działania. Długi okres od śmierci do porzucenia ciała.
• Niepokój psów w sytuacji śmierci właścicieli. Jednak długotrwała „żałoba” – depresja może być wywołana także zniknięciem żyjącego właściciela.
• Ptaki monogamiczne (bociany, łabędzie) mogą mieć objawy depresji po śmierci partnera. Jednak równocześnie bociany zabijają i wyrzucają z gniazda chore pisklęta. Ptaki drapieżne są obojętne na zły stan i śmierć części swoich piskląt.
![Page 20: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/20.jpg)
Człowiek i śmierć
• Zrozumienie nieuchronności śmierci jest wśród ludzi powszechne. Wiąże się też ściśle z rytuałami pogrzebowymi, obecnymi we wszystkich kulturach ludzkich. Ma też głębokie konsekwencje społeczne.
• Z reguły zrozumienie to jest połączone z wiarą w przeżycie „części duchowej” – a duch może być groźny, więc należy go odpowiednio traktować.
• Rytuały pogrzebowe stwierdzono również u neandertalczyka. Nie wiadomo, czy były przejęte od Homo sapiens, czy powstały niezależnie, czy też stosował je wspólny przodek, Homo rhodesiensis.
![Page 21: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/21.jpg)
Homo religiosus
• Łac. religare – wiązać. Religia to zarazem związek z Absolutem i Związek Wyznawców.
• Opisano około 10 tysięcy religii(wymarłych i współczesnych)
• Istnieje około 41 tysięcy wyznań chrześcijańskich.
• Nie było praktycznie żadnej społeczności ludzkiej, która nie wyznawała by jakiejś religi.
• Obalenie jednej religii, powoduje stworzenie następnej, często pomimo zaprzeczania temu (vide komunizm, „zieloni”).
• Wyznawanie religii ma szereg ważnych skutków społecznych.
• Wyznawcy religii są bardziej płodni (nakaz z góry, cel poświęceń).
• Wspólne rytuały cementują społeczność, zwiększają wzajemne zaufanie, zmniejszają anarchię, agresję i depresję.
![Page 22: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/22.jpg)
Neurobiologia odczuć religijnych• Od kilkunastu lat prowadzone są badania nad
mózgowymi korelatami odczuć religijnych.
• Metody: fMRI w połączeniu z kwestionariuszami
(odpowiadanie na zadawane pytania);
wielokanałowe EEG
• Cel: ustalenie listy struktur mózgu w sposób
szczególny zaangażowanych (lub wyłączonych),
gdy człowiek formułuje swoje opinie o religii,
doznaje uczuć religijnych lub medytuje oraz zasad
współdziałania tych struktur.
• Opublikowano około 100 prac, wykonanych głównie
w USA na protestantach, oraz buddystach.
![Page 23: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/23.jpg)
System połączeń struktur mózgu
kształtujący poczucia religijne• D1 – system okolic włączonych w zrozumienie intencji Istoty
Nadprzyrodzonej, ustalenie jej „teorii umysłu”.
• D2 – system okolic monitorujących stan emocjonalny Istoty
Nadprzyrodzonej, przewidzenie jej radości, przychylności lub
gniewu.
• D3 – system wytwarzania treści werbalnych, różnych twierdzeń
o zaistniałych zdarzeniach związanych z kontaktem z Istotą
Nadprzyrodzoną, właściwych/niewłaściwych sposobach
postępowania sposobach zachowania, przepisach, tworzenie
doktryny religijnej. Związki z systemami werbalizacji, pamięci
(lewa pólkula), wyobraźni (prawa pólkula).
• Silne połączenia z okolicy Broca do Wernickego (od akcji do
sensu!)Kapogiannis et al. BRAIN CONNECTIVITY 4/1, 2014
![Page 24: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/24.jpg)
System połączeń struktur mózgu
kształtujący poczucia religijne• Hipotezy:
• 1. Poczucia religijne wyewoluowały z systemu
generującego „teorię umysłu”.
• 2. Okolice mózgu wytwarzające „teorię umysłu” są
nadrzędne wobec innych uczestniczących w tym
procesie okolic mózgu i kontrolują ich aktywność.
• 3. Różnice w sile połączeń między tymi okolicami
są podstawą różnic w sile odczuć religijnych
różnych ludzi.
• 4. Badania potwierdziły wszystkie te hipotezy.
Kapogiannis et al. BRAIN CONNECTIVITY 4/1, 2014
![Page 25: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/25.jpg)
Społeczne ograniczenie agresji
wewnętrznej grupy
• W ludzkich społecznościach zbieracko-łowieckich, najlepiej odzwierciedlających sposób, w jaki ludzie żyli przed powstaniem pierwszych osad rolniczych prawdopodobieństwo gwałtownej śmierci jest kilkudziesięciokrotnie większe niż w Europie czy USA.
• Prawidłowość ta sprawdza się nawet wtedy, gdy w statystykach uwzględnimy ofiary obu wojen światowych, które rozgrywały się głównie w tzw. cywilizowanym świecie.
• Z kolei z angielskich zapisów sądowych, począwszy od dawnych kronik po najnowsze dane, wynika, że od czasów średniowiecza przestępczość w Anglii spadła aż stukrotnie!
![Page 26: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/26.jpg)
Rodzina a seksualność Homo sapiens• Plemiona ludzkie są trwałą koalicją oddzielnych rodzin
złożonych z mężczyzny i kobiety oraz ich potomstwa.
• Podział na rodziny zapewniał obecność w grupie wielu mężczyzn, którzy bronili i żywili nie tylko swoją rodzinę, ale i całą grupę.
• Podział na rodziny zapewniał każdemu mężczyźnie posiadanie dzieci. Jednocześnie miał on partnerkę seksualną (silniejsi, ważniejsi po kilka).
• Wśród naczelnych jedynie ludzie i szympansy karłowate kopulują z samicami, które nie mają owulacji, a te na to pozwalają. Jedynie u ludzi kobieta ma owulację co miesiąc, u innych przeważa sezonowość owulacji oraz jej zahamowanie podczas 2-3 letniej laktacji.
• Sex dla przyjemności spaja związek mężczyzny i kobiety, zwiększa przywiązanie i zaufanie. Zyski dla dzieci (lepsza ochrona).
![Page 27: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/27.jpg)
Ewolucja współczesnego Homo sapiens
• Około 70 tysięcy lat temu nastąpił ogromny wybuch wulkanu Toba na Sumatrze, który spowodował globalną, długotrwałą katastrofę ekologiczną.
• Katastrofa Toba zredukowała populację Homo sapiensdo najwyżej 10 tysięcy osobników (najprawdopodobniej –2 tys.), które przetrwały w środkowo-zachodniej Afryce.
• Od tego czasu genetyczna różnorodność naszego gatunku jest bardzo niska, ale w Afryce jest ona wciąż najwyższa.
• Po wywędrowaniu z Afryki przez Bliski Wschód, H. sapiens spotkał neandertalczyka i częściowo się z nim skrzyżował. Geny neandertalczyka występują tylko u ludzi żyjących poza Afryką. Na Syberii ta krzyżówka napotkała inny lokalny gatunek i też się z nim skrzyżowała. Geny tego trzeciego gatunku występują jedynie wśród narodów Azji, od Syberii po Filipiny.
![Page 28: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/28.jpg)
Homo socialis – zrodzony z
katastrofy?• Niezwykle ciężkie następstwa katastrofy Toba pozwoliły
przetrwać tylko tym grupom, których członkowie byli:
- fizycznie wytrzymali,
- ściśle ze sobą współpracowali
- tworzyli grupy z silnym przywódcą i podziałem ról
- byli wysoce inteligentni, (uczyli się od siebie wzajemnie, szybko zmieniali taktykę i przyzwyczajenia, uczyli się używać każdego dostępnego źródła pokarmu)
• Dopiero po „katastrofie Toba” obserwujemy większe społeczności, będące trwałą koalicją oddzielnych rodzin.Rodziny (w przeciwieństwie do haremów) zapewniały obecność w grupie wielu mężczyzn, którzy bronili i żywili nie tylko swoją rodzinę, ale i całą grupę. Takiej organizacji nie obserwujemy u żadnego innego gatunku naczelnych, choć w grupie szympansów jest zwykle kilka spokrewnionych samców.
![Page 29: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/29.jpg)
Chęć bezinteresownej kooperacji –
cecha wyróżniająca ludzkie dzieci
• Cechą wyróżniającą ludzkie dzieci począwszy od wieku około 2-3 lat jest skłonność do kooperacji (wykonywania razem złożonych zadań) oraz do pomagania innym bez nadziei na zysk (w sytuacjach, gdy wiedzą, że cały zysk przypadnie innej osobie).
• Jest to zachowanie wyróżniające ludzi spośród innych naczelnych.
![Page 30: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/30.jpg)
Wędrówki Homo sapiens
• 60-70 tys lat temu – Homo sapiens jest po raz pierwszy obecny na Bliskim Wschodzie. Wszędzie, gdzie się pojawia widzimy ślady złożonej kultury, nowe typy narzędzi, ceramikę i obiekty sztuki.
• 40-30 tys lat temu – w Europie, ludzie wykonali wspaniałe malowidła naskalne w jaskiniach Cro-Magnon (południowa Francja) i Altamira (południowa Hiszpania). Malowidła te oraz sposób chowania zmarłych świadczą, że ludzie ci mieli specjalne rytuały pogrzebowe, a więc byli przekonani o istnieniu świata duchowego, niezależnego od materialnego.
• W Europie ludzie kromaniońscy zetknęli się z neandertalczykami, którzy żyli w niewielkich, rozproszonych społecznościach. Byli dobrze przystosowani do chłodnego klimatu. W wyniku tej interakcji neandertalczycy wyginęli, raczej w wyniku przegrania współzawodnictwa o źródła pokarmu, niż w wyniku bezpośredniej agresji.
![Page 31: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/31.jpg)
Optymalna wielkość plemienia
• Oszacowania przeprowadzone przez Robina
Dunbara wskazują, że w przypadku
społeczeństw ludzkich optymalną liczbą
osobników jest 150 (Dunbar, 1998).
• Warto podkreślić, że szacuje się, że
współczesna ludzkość wywodzi się z populacji
afrykańskiej liczącej 4600–11200 efektywnie
rozmnażających się osobników (zob. Futuyama,
2008, s. 246).
![Page 32: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/32.jpg)
Ksenofobia• Ksenofobia jest jednym z objawów nastawienia lękowego w
stosunku do ryzyka i nowości. Jest to więc niejako odwrotność zachowania ryzykownego.
• Co obce, to groźne i wrogie. Społeczeństwa plemienne: najważniejsze jest czczenie własnego bóstwa, to tworzy spójność grupy.
• Ksenofobia redukuje altruizm w stosunku do „nie-swoich”. Ksenofobia wyraźnie zaznacza granice „swojskości”, materializując je w granice plemienne i państwowe.
• Wrodzona tendencja do identyfikacji z osobnikami przypominającymi nas. Nazwa własna buszmenów: !Kung = "ludzie„. Przekonanie, że wszyscy obcy są "wstrętnymi mordercami". Rasizm i nacjonalizm są przedłużeniem trybalizmu.
• Społeczeństwa, zwłaszcza hierarchiczne, wytwarzają także wewnętrzne granice grupowe: kasty w Indiach, grupy nie akceptowane społecznie w wielu krajach (Cyganie, Żydzi).
• Wojny na tle etnicznym czy religijnym dotąd są częste.
• Takie powszechne wartości jak tolerancja, prawa człowieka, bioróżnorodność dopiero niedawno zaczęły być doceniane w związku z globalizacją.
![Page 33: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/33.jpg)
Ludzie, ewolucja, kultura
• Najstarsze zdobione narzędzia,
rzeźby, malowidła i ryty naskalne
wytwarzano w Afryce (około 50-40
tysięcy lat temu). Od około 40 tysięcy
lat temu znajdujemy je poza Afryką,
najwcześniej na Bliskim Wschodzie.
• Rolnictwo i pismo były ze sobą ściśle
związane, obu wynalazków dokonano
ok. 8 tys. lat temu.
• Tak więc, najważniejsze zmiany,
określające unikalne cechy człowieka
dokonały się bardzo niedawno. W skali
ewolucyjnej – sekundy i minuty temu.
![Page 34: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/34.jpg)
Wędrówki i genetyka Homo sapiens
• Z Bliskiego Wschodu ludzie rozprzestrzenili się na cały świat.
• 60-30 tys. lat temu – Południowa Azja, Australia
• 40-30 tys. lat temu – Europa, Centralna Azja
• 17 tys. lat temu – Północna, następnie Południowa Ameryka
• Stopień zaczernienia skóry jest cechą, która może się bardzo szybko zmieniać i mało świadczy o przynależności do konkretnej grupy.
• Największa zmienność genetyczna panuje wśród mieszkańców Afryki. Ludzie ze wszystkich innych kontynentów są ściśle spokrewnieni tylko z jedną lub dwoma grupami z północno-wschodniej Afryki.
• Ostatnio uważa się, że Azja została zasiedlona jedną falą migracji, wzdłuż jej południowych wybrzeży. Stąd różne plemiona wędrowały na północ, następnie część z nich wróciła do Indii (Ariowie).
• Europejczycy nie mają jednorodnej struktury genetycznej. Starsza „warstwa” jest znacznie bliższa niektórym grupom afrykańskim, niż ludom Azji. Prawdopodobnie zasiedliła Europę bezpośrednio z Bliskiego Wschodu. Młodsza „warstwa” należy do ludów, które ze środkowej Azji migrowały zarówno do Europy, jak Indii i wschodniej Azji.
• Amerykańscy Indianie są genetycznie blisko spokrewnieni z ludami wschodniej Syberii.
![Page 35: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/35.jpg)
Szczury-ryzykanci
• Podejmowanie nadmiernego ryzyka jest częścią składową wielu psychopatologii u ludzi.
• W doświadczeniu szczury miały wybór między małymi nagrodami dostawanymi bez ryzyka, a dużymi, którym jednak mogła towarzyszyć nieprzyjemność (kopnięcie prądem).
• Wraz z upływem czasu, ryzyko kary wrastało.
• Duża zmienność osobnicza. Możliwość wyboru grup „ryzykantów” i „konserwatystów”.
• Jest to test, którym się bada wpływ środków farmakologicznych na zachowania ryzykowne, oraz mechanizm tych zachowań.
• Simon &Setlow 2012.
![Page 36: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/36.jpg)
Ryzykanci mają za mało
autoreceptorów dopaminowych
w mózgu.• Szczury, które przejawiają większą ciekawość i chętniej badają
nieznane otoczenie, mają też wrodzoną skłonność do uzależnień (n.p. kokainizmu).
• Ciekawskie szczury miały nieco mniej receptorów dopaminergicznych na powierzchni neuronów. Te receptory reagują na poziom dopaminy (neuroprzekaźnika układu nagrody) i gdy jest go zbyt wiele zmniejszą produkcję. Jeśli tych „czujników” jest mało, to mechanizm samoregulacji działa słabiej.
• Określono typy osobowości 34 ochotników, a następnie poddano ich badaniu PET, ukazującemu rozmieszczenie receptorów dopaminergicznych w mózgu.
• Im mniejsza gęstość gęstość autoreceptorów dopaminowych, tym większe zainteresowanie nowościami.
• W testach tacy ludzie chętniej podejmowali ryzyko związane z wydawaniem pieniędzy. Ich decyzje były też bardziej spontaniczne. Czyli nie myśleli o konsekwencjach, polegali na emocjach, automatyzmach.
• David Zald, Vanderbildt University, J. Neurosci. 2009
![Page 37: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/37.jpg)
Niepoprawny optymizm jest
czasem zdrowszy• Pytanie: jakie jest ryzyko, że kiedykolwiek do końca
życia zachorujesz na jakikolwiek nowotwór?
• 80% ludzi to optymiści, uważają że ich szanse wynoszą 10%
• 10%, pesymiści, uważają, że 40%.
• Po poinformowaniu, że średnio zachoruje 30% ludzi i upływie 2 tygodni, optymiści zapytani, jakie są ICH szanse na zachorowanie odpowiadają, że 11%, a pesymiści, że 31.
• Optymiści o wiele rzadziej niż pesymiści chorują na serce. Ale częściej na raka płuc, bo nie przejmują się efektami palenia (mnie to nie zaszkodzi).
• T. Sharon, Nature Neurosci 2011
![Page 38: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/38.jpg)
Galopująca ewolucja społeczna
• Związki i kontakty społeczne są ogromnie ważną częścią środowiska człowieka.
• Ewolucja tych kontaktów, a zatem i ewolucja kultury miała kilka okresów przyspieszenia: katastrofa Toba (70 tys. lat temu), wynalezienie metalurgii i pisma (8-5 tys. l.t.), wielkie odkrycia geograficzne (500-200 l.t.) rewolucja przemysłowa (200-100 l.t.), rewolucja informatyczna (30-teraz).
• Jak widzimy, kolejne przełomy nadchodzą coraz szybciej.
![Page 39: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/39.jpg)
Nasze genetyczne zapóźnienie
• W tak krótkim czasie nie są możliwe zmiany genetyczne, przystosowujące nas do nowych warunków.
• Jesteśmy wciąż genetycznie przystosowani do warunków, w jakich ludzie żyli przez większość czasu, w czasie którego istnieje nasz gatunek, najlepiej do zbieractwa, łowiectwa, wysiłku fizycznego, okresów obfitości i głodu.
• Tylko zdolność do uczenia się i plastyczność zachowania i kultury umożliwiają nam funkcjonowanie w warunkach, jakie istnieją obecnie i przy tak wielkim stopniu zmienności cywilizacji ludzkiej.
• Choć stare mechanizmy fizjologiczne i psychologiczne wciąż mają na nas duży wpływ, to ludzie współcześni są w ogromnej mierze zależni od swojej zdolności do uczenia się i zmiany,
![Page 40: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/40.jpg)
Ewolucja moralności• W ludzkich społecznościach zbieracko-łowieckich,
najlepiej odzwierciedlających sposób, w jaki ludzie żyli przed powstaniem pierwszych osad rolniczych prawdopodobieństwo gwałtownej śmierci jest kilkudziesięciokrotnie większe niż w Europie lub USA.
• Prawidłowość ta sprawdza się nawet wtedy, gdy w statystykach uwzględnimy ofiary obu wojen światowych, które rozgrywały się głównie w tzw. cywilizowanym świecie.
• Z kolei z angielskich zapisów sądowych, począwszy od dawnych kronik po najnowsze dane, wynika, że od czasów średniowiecza przestępczość w Anglii spadła aż stukrotnie!
• Przeciętna długość życia aż do XVIII wieku wynosiła 30-35 lat. Starzy ludzie byli cenieni jako „skarbnica mądrości” w mało zmiennym środowisku. Obecnie postrzega się często starych ludzi jako kognitywnie anachronicznych.
![Page 41: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/41.jpg)
Nielubani altruiści i wybitni
• Altruizm najbardziej przydaje się w trudnych warunkach.
• Bezinteresowne osoby, gotowe zrobić dla wspólnego dobra więcej niż same skorzystają, nie są lubiane w stabilnych społecznościach (badania Craig Parksa 2010)
• Nie ma znaczenia, że bezinteresowne osoby mogą lepiej przysłużyć się ogólnemu dobru grupy lub realizowanemu zadaniu.
• W stosunkowo bezpiecznym świecie, większość członków społeczności staje się egoistami - to co jest korzystne dla społeczeństwa, ale pociąga koszty, jest spostrzegane jako strata (vide – oszustwa podatkowe w Grecji i nie tylko…).
• W takich warunkach altruiści „podnoszą poprzeczkę” i zwiększają poziom oczekiwań wobec wszystkich. Sprawiają więc, że inni wypadają i czują się przy nich gorzej. To dlatego koledzy z pracy często ich nie tolerują.
• To samo jest z „prymusami” – większość ich nie lubi, bo przy nich wypada gorzej.
![Page 42: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/42.jpg)
Biologiczne podstawy
indywidualizmu i społecznikostwa• Negatywne odczucia wywołane nierównością traktowania
(obdarowanie osobnika podporządkowanego większą nagrodą, niż dominującego) są powszechne w świecie zwierząt i ludzi. Aktywują się wówczas struktury podkorowe (prążkowie, grzbietowe jądro ciała migdałowatego) i korowe (przednia część kory obręczy, grzbietowa część kory przedczołowej).
• U „społeczników” wyraźnie wyższa jest aktywność grzbietowego jądra ciała migdałowatego (poczucie awersji), niż u indywidualistów. Zatem biologicznym podłożem postawy prospołecznej jest intuicyjne, nieświadome poczucie awersji w sytuacji nierównego podziału dóbr i innych problemów. (Haruno i Frith, Nature 2010).
• Natomiast większe rozmiary przedniej części kory zakrętu obręczy sprawiają, że czujemy się bardziej zażenowanizachowaniem nieakceptowanym społecznie – i odwrotnie, jej mniejsze rozmiary korelują z nonkonformizmem (V. Sturm 2011).
![Page 43: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/43.jpg)
Człowiek jest istotą społeczną• Człowiek jest istotą społeczną, musi należeć do jakiejś
grupy.
• Nie można się nauczyć mówić, nie będąc członkiem grupy.
• Ogrona ilość wiedzy jest przekazywana, jako doświadczenie grupowe.
• Oznacza to konieczność przyjęcia, w dużej mierze na wiarę, punktu widzenia grupy, do której się należy.
• Grupa zawsze w jakimś stopniu KREUJE rzeczywistość, stwarza struktury kognitywne ją opisujące.
• Czym bardziej złożona sytuacja, tym bardziej polegamy na grupie i bardziej jej zawierzamy.
• Grupa bez przywódcy jest tłumem. To przywódcy w największej mierze kreują mity społeczne i każą w nie wierzyć.
![Page 44: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/44.jpg)
Socjopaci/psychopaci• Niektórzy ludzie potrafią wywierać na
innych taki wpływ, że stają się najwyższym autorytetem, a podwładni przestają samodzielnie myśleć, kontrolować własne życie i realizować własne potrzeby, a zaczynają ślepo realizować polecenia innej osoby (przywódcy).
• Prowadzi to czasem do wielkich tragedii.Ci, którzy po nich przeżyli, często nie mogą potem zrozumieć samych siebie: Jak mogli się dać namówić na taki bezsens, groźny dla nich i innych.
![Page 45: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/45.jpg)
Charles Manson • Syn prostytutki, ciężkie dzieciństwo, złodziej
samochodów i dealer.
• Po wyjściu z wiezienia (siedział za kradzieże) trafił w końcu lat 1960-tych w środowisko hipisów w Los Angeles,. Należał do A.T.W.A. (skrót od Air-Trees-Water-Animals), radykalnej organizacjiekologicznej, był dilerem narkotyków.
• Zgromadził wokół siebie grupę młodych kobiet (jego dobrowolny harem). Utrzymywał je przy sobie, opowiadając, że należą do „Rodziny”, która jako jedyna idzie drogą prawdy i będzie zbawiona.
• W 1969 w sporze z innym dealerem mało go nie zabił. Po ciężkim zranieniu, napisał na ścianie jego krwią „Political pigs”, by skierować uwagę na Czarne Pantery, ale i tak został aresztowany.
• Jego fanki, aby odwrócić od niego uwagę, wpadły na pomysł zamordowania ciężarnej żony Polańskiego, Sharon Tate i jej gości. Na ścianach wypisały krwią „Pigs”. Po wypuszczeniu Masona, zamordowały inne małżeństwo. Mason wskazywał ofiary. Przypadkowo aresztowana zabójczyni chwaliła się w celi tym, co zrobiła, co doprowadziło do aresztowania wszystkich.
• Historią Masona inspirowało się wiele zespołów Hard- i Metal-Rock, m.in. System of a Down.
![Page 46: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/46.jpg)
I inni…
• Marshal Applewhite.
• W 1997 stworzył w Kaliforni sektę. Namówił jej członków, by przyspieszyli drogę do raju połykając truciznę. Posłuchało go 39 osób.
• Jim Jones• Kaznodzieja. W 1978 założył sektę,
którą namówił do przeprowadzki na farmę do Gujany. Tam nakazał 900 osobom popełnienie grupowej śmierci przez wypicie soku z cjankiem potasu, jako odkupienie grzechów i drogę do nieba. Matki uśmiercały najpierw własne dzieci. On i jego gwardia przyboczna umarli ostatni, po sprawdzeniu, że nikt nie przeżył.
![Page 47: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/47.jpg)
Osobowość
psychopatyczna/socjopatyczna• Socjopaci są interesujący i czarujący, przynajmniej na początku.
• Inteligencja – od bardzo wysokiej do niskiej.
• Nie potrafią bezinteresownie kochać.
• Ich celem jest zdominowanie innych, bez względu na koszty.
• Nie mają poczucia winy i wstydu widząc straszne skutki swoich czynów.
• Mówią interesująco, często poetyckimi, „natchnionymi” frazami.
• Wymyślają fantastyczne kłamstwa i opowieści, budując z nich fałszywy obraz świata i doprowadzając ofiary do tego, by zaprzestały konfrontacji ich konstruktu z rzeczywistością, a przyjęły ich wymysł za rzeczywistość.
• Wszelkimi siłami tępią krytycyzm i wątpliwości.
• Nigdy się nie usprawiedliwiają i nie przepraszają. Jeśli powstają wątpliwości to stają się agresywni i wymyślają następne kłamstwo.
• Socjopaci sami wierzą, że ich słowa SĄ rzeczywistością, STWARZAJĄ rzeczywistość.
![Page 48: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/48.jpg)
Znaki ostrzegawcze
• W odpowiedzi na wątpliwości socjopaci produkują jeszcze bardziej zdumiewające kłamstwa, często w ich wyniku kreują się na ofiary, podczas gdy to oni są winowajcami.
• Przedstawiają świadectwa indoktrynowanych ludzi z ich grupy, odrzucają wszelkie inne.
• Gdy to nie skutkuje, robią się agresywni.
• Z całą stanowczością kreują fałszywy obraz rzeczywistości i usiłują nim zastąpić świat realny, oczywisty dla każdego nie zindoktrynowanego.
![Page 49: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/49.jpg)
W czym rzecz?• Człowiek może istnieć tylko jako istota społeczna, musi
należeć do jakiejś grupy. Oznacza to przyjęcie punktu widzenia tej grupy, zawsze w jakimś stopniu KREUJĄCEGO rzeczywistość.
• Przykład: mit powstania styczniowego 1863.
• Psychopaci z reguły mają zaburzenia funkcjonowania przedniej części zakrętu obręczy i „neuronów lustrzanych”. Nie reagują emocjonalnie na widok cierpienia innych, nie mają empatii.
• Działają jedynie dla zaspokojenia własnych emocji, w szczególności żądzy władzy i podziwu.
• Świat własnych konstruktów mentalnych jest u nich oderwany od percepcji świata zewnętrznego, informacje ze świata zewnętrznego nie doprowadzają do odrzucenia konstrukcji mentalnych lub ich dostosowania do rzeczywistości, ale do tworzenia nowych, fantastycznych konstrukcji.
![Page 50: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/50.jpg)
Szaleństwo zbiorowe ma bogatą
przeszłość, teraźniejszość i przyszłość
• Początki chrześcijaństwa
• Krucjaty dziecięce
• Hitler i Lenin-Stalin
• Al-Kaida, islamiści
• Marzenia wielu współczesnych polityków i przywódców religijnych. Oraz wielkich korporacji.
• W każdym takim przypadku przywódcy żądają zaprzestania krytycznego myślenia, porzucenia realizacji celów własnych, a realizacji celów grupowych, które to cele tylko oni maja prawo określać.
![Page 51: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/51.jpg)
Wykładnicze tempo ewolucji
społecznej człowieka• 700 tys. lat temu, lub nawet dawniej – opanowanie
ognia, narzędzia do produkcji narzędzi.
• 70 t.l.t. - katastrofa Toba, zmiana struktury związków społecznych, początek nowoczesnego człowieka myślącego
• 50-15 tys. l.t. – Homo sapiens wychodzi z Afryki z Afryki, zasiedlanie kontynentów,
• 8-5 tys. l.t. - rolnictwo, metalurgia i pismo
• 500-200 l.t. - wielkie odkrycia geograficzne
• 200-100 l.t. - rewolucja przemysłowa
• 50-teraz - rewolucja informatyczna
• kolejne przełomy nadchodzą coraz szybciej.
![Page 52: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/52.jpg)
Galopująca ewolucja społeczna• Związki i kontakty społeczne są ogromnie ważną częścią
środowiska człowieka.
• Ewolucja tych kontaktów, a zatem i ewolucja kultury miała kilka okresów przyspieszenia:
- opanowanie prymitywnych narzędzi i ognia – ponad 500 tys. lat temu.
- katastrofa Toba, zmiany społeczne (70 tys. lat temu),
- religie, twórczość artystyczna, (70 tys. l. t. – teraz)
- 50-15 tys. l.t. – Homo sapiens wychodzi z Afryki z Afryki, zasiedlanie kontynentów,
- narzędzia z kamienia gładzonego, łuk (70 -15 - 5 tys. l. t.)
- wynalezienie metalurgii, rolnictwa, pisma (8-5 tys. l. t.),
- wielkie odkrycia geograficzne (500 - 200 l. t.)
- rewolucja przemysłowa i technologiczna (200 l. t. - teraz),
- rewolucja informatyczna (50 l. t. - teraz).
• Jak widzimy, kolejne przełomy nadchodzą coraz szybciej.
![Page 53: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/53.jpg)
Rewolucja w badaniach
neurobiologicznych• Koniec XIX wieku – poznanie zasady budowy mózgu i
kształtu neronów. Ramon y Cajal, Golgi.
• Początek XX w – zrozumienie zasad komunikowania się
neuronów. Sherrington, Hodgkin i Huxley, Levy
• Druga połowa XX w – opisanie połączeń między strukturami
mózgu, badania mechanizmów pamięci, Poznanie struktur
kognitywnych i układów emocji. Eksplozja badań
neurobiologicznych.
• Koniec XX w-początek XXI w – Komputeryzacja. Rozwój
nieinwazyjnych metod monitorowania funkcjonowania mózgu
i zjawisk psychicznych. Połączenie neurofizjologii i genetyki.
• Ostatnie 10 lat – rozwój matematycznych metody oceny
przepływu informacji, superkomputery, sztuczna inteligencja.
![Page 54: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/54.jpg)
Błyskawiczne zmiany ostatnich lat
• 25 lat temu
• - nie było m.in.: telefonów komórkowych, SMS,
GOOGLE, Skype,
• - GPS i dostęp do bardzo prymitywnej sieci były
zarezerwowane tylko dla nielicznych naukowców i
wojskowych w USA,
• - większość informacji była dostępna tylko w wersji
papierowej,
• - komputery miały pamięć 1-2 GB., w użyciu były
wiotkie dyskietki 200KB
• TRUDNO SOBIE WYOBRAZIĆ, JAK BĘDZIE
WYGLĄDAŁ ŚWIAT ZA NASTĘPNE 25 LAT
![Page 55: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/55.jpg)
Jesteśmy bliscy stworzenia
„sztucznej inteligencji”.• Możliwości komputerów rosną w tempie
wykładniczym. Miniaturyzacja obwodów.
Zastosowanie wiedzy neurofizjologicznej.
• Komputery dysponują „receptorami”, układami
pamięci i algorytmami uczenia się, czyli
podstawowymi funkcjami kognitywnymi.
• Mogą mieć zaprogramowaną autonomię celów
działania.
• W przeciwieństwie do ludzi, nie mają (nie muszą
mieć) układów emocji, mogą więc działać ściśle
logicznie, jak ludzie z autyzmem oraz psychopaci.
![Page 56: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/56.jpg)
Czy „sztuczna inteligencja”
będzie dla nas zagrożeniem?• Już teraz roboty eliminują robotników z całych działów
produkcji (n.p. montaż samochodów, lakierowanie). Coraz
miejsze jest też zapotrzebowanie na pracowników w
rolnictwie. Z czego ma się utrzymywać mniej zdolna i gorzej
wykształcona połowa ludzkości?
• Nie ma w tej chwili człowieka, który potrafiłby wygrać z
komputerem w szachy. Także w zawodach wymagających
wiedzy i myślenia tracimy przewagę nad komputerami.
• Co będzie, gdy roboty produkujące roboty
zaprogramują im ponadto autonomię celów
działania?
![Page 57: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/57.jpg)
Układ poznawczy IBM
„True North”
• 5.4 mld tranzystorów, odwzorowuje w czasie rzeczywistym
aktywność 1 miliona neuronów i 256 mln synaps. Pamięć
zintegrowana z procesorem. Zasilanie: 70 miliwat. Pszczoła
ma tylko 250 tys. neuronów, ośmiornica około 1 mln.
• Układ potrafi rozumieć kontekst i znaczenie sygnałów, a
także rozpoznawać i klasyfikować obiekty. Wszystko to było
dotąd łatwe dla ludzi, a bardzo trudne dla komputerów.
• Możliwość śledzenia każdego z 10 tysięcy ludzi w tłumie, w
czasie rzeczywistym i zapamiętywania ich zachowania.
• Rozpoznawanie klasy obiektów (n.p. samochody, ludzie) na
złożonych zapisach video.
Rozmiary: 25x25 mm
![Page 58: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/58.jpg)
Ostrzeżenia naukowców• Ostatnio fizyk Steve Hawking i twórca Apple’a Steve Jobs
wyrażali poważne zaniepokojenie perspektywami rozwoju
sztucznej inteligencji i uniezależnienia się inteligentnych
robotów, jeżeli dalej będziemy rozwijać ten kierunek badań.
• Możliwe jest już przybliżone odwzorowanie pracy mózgu
myszy.
• Badania metodą fMRI i innymi nowymi technikami
przynoszą wciąż ogromną wiedzę o mechanizmach pracy
naszych mózgów. Czy zostanie ona użyta jedynie na dobro
ludzkości, czy też pozwoli na skupienie władzy w rękach
skrajnie nielicznych osób?
• Jednocześnie takie metody jak stymulacja przezczaszkowa
umożliwiają pełną kontrolę nad działaniami człowieka,
zmianę jego nastawień, wymazywanie pamięci.
![Page 59: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/59.jpg)
Człowiek jako problem na skalę planety
Człowiek odniósł niesłychany sukces, zmieniając w ogromnym tempie swoją kulturę bez zmiany genetycznie określonej struktury biologicznej.
Taka droga ewolucji kulturowej jest o kilka rzędów wielkości szybsza, niż ewolucja biologiczna.
W związku z tym, populacja ludzka oddziałuje na cały ekosystem Ziemi, raz dobrze, innym razem katastrofalnie.
Obecnie populacja ludzka zużywa ogromną wciąż i rosnącą część zasobów ekosystemu Ziemi, stając się problemem globalnym.
Przed nami wyzwanie racjonalnego samoograniczenia, gdyż jesteśmy zdolni do zagarnięcia całych zasobów Ziemi i zniszczenia jej ekosystemu. Wcześniej żaden inny gatunek nie stał przed takim wyzwaniem.
![Page 60: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/60.jpg)
Czy żyjemy za długo?
• Przeciętna długość życia aż do XVIII wieku wynosiła 30-35 lat. Obecnie dwa razy dłuższa.
• W wolno zmieniających się warunkach społecznych starzy ludzie byli cenieni jako „skarbnica mądrości”.
• W szybko zmieniającym się społeczeństwie wiele starych umiejętności i zawodów staje się niepotrzebnych.
• Umiejętność obsługi urządzeń, które powstały zaledwie 20 lat temu może być obecnie do niczego nie przydatna.
• Przewidywania przyszłości na podstawie wcześniejszego doświadczenia są obecnie bardzo trudne, albo wręcz nieprzydatne.
• Dewaluacja doświadczeń ludzi starych, jednocześnie ich rosnąca liczba stwarzają problem, którego nigdy dotąd nie było.
![Page 61: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/61.jpg)
Mozaika cech zmienionych
i odziedziczonych• W tak krótkim czasie nie są możliwe zmiany
genetyczne, przystosowujące nas do nowych warunków. Jesteśmy wciąż genetycznie przystosowani do warunków, w jakich ludzie żyli przez większość czasu istnienia gatunku Homo sapiens.
• Tylko zdolność do uczenia się i plastyczność zachowania i kultury umożliwiają nam funkcjonowaniew warunkach, jakie istnieją obecnie i przy tak wielkim stopniu zmienności cywilizacji ludzkiej.
• Ludzie są w ogromnej mierze zależni od swojej zdolności do uczenia się i zmiany zachowania.
• Równocześnie zachowujemy stare mechanizmy fizjologiczne i psychologiczne, a nasze istnienie wciąż od nich zależy.
![Page 62: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/62.jpg)
To nie jest możliwe!
![Page 63: Neurokognitywistyka WYKŁAD 5 Nowe metody badawcze III](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022012517/6190f9cbe0092539d3517411/html5/thumbnails/63.jpg)
Pytania na egzamin• Jakie zachowania naszego gatunku są
właściwe jedynie (lub prawie wyłącznie)
dla Homo sapiens?
• Jak życie społeczne wpłynęło na rozwój
mózgu ludzkiego? Jakie są korzyści i
niebezpieczeństwa życia w grupie?
• Jak widzisz przyszłość rozwoju cywilizacji
ludzkiej? Jaką wagę będą miały w tym
rozwoju nasze procesy poznawcze i ich
ograniczenia? Jaka będzie rola sztucznej
inteligencji?