Factsheet Vroegsignalering bij armoede en schuldenCirca 80% van de cliënten van wijkteams heeft te maken met financiële problemen.
Met uw cliënten voert u daar niet altijd het gesprek over, omdat zij bij u komen met
andere problemen of omdat uw focus niet direct bij hun financiële situatie ligt.
Maar financiële stress leidt ertoe dat mensen slechter gaan functioneren, erdoor
verlamd raken. En daardoor óók onvoldoende goed kunnen werken aan hun andere
problemen. Deze factsheet helpt u om schulden vroegtijdig te signaleren, en het
onderwerp bespreekbaar te maken met uw cliënten.
Voorkomen is beter dan genezen: vroegsignalering
Bij vroegsignalering gaat het om het herkennen, in een zo vroeg mogelijk stadium, van signalen die duiden
op financiële problemen en het in beeld te brengen van die problemen. In dit stadium kunnen kleine
interventies al groot effect hebben. Hieronder zijn mogelijke signalen vermeld die kunnen wijzen op
financiële problematiek. Deze signalen komen voort uit wetenschappelijk onderzoek, gecombineerd
met ervaringen uit de praktijk.
Herkennen van mogelijke signalen van financiële problemen
Hieronder noemen we een aantal signalen die kunnen wijzen op financiële problematiek. Deze signalen
zijn niet allemaal wetenschappelijk onderbouwd, maar zijn ook gebaseerd op de ervaringen van vrijwilli-
ge en professionele deskundigen.
Direct zichtbare signalen
brievenbus puilt uit
post ligt overal in huis
post is ongeopend
brieven van deurwaarder of incassobureau
huis/hulpvrager/gezin oogt onverzorgd/
verwaarloosd
geen saldo bij pinnen
lege koelkast/voorraadkast of eenzijdig gevuld
koud in huis (door afsluiting energie)
kinderen zonder ontbijt naar school
niet nakomen van afspraken.
achterstand met de huur en/of energie.
Minder zichtbare signalen
doktersbezoek uitstellen vaker ziek dan gemiddeld langdurig werkloos/arbeidsongeschikt ingrijpende gebeurtenis, zoals echtscheiding,
overlijden van partner hulp en contact vermijden slaap- en concentratieproblemen niet meer naar verjaardagen gaan geld vragen aan/lenen van familie, vrienden incassobureaus en deurwaarders aan de deur mensen vinden het lastig om vooruit te kijken gebrek aan digitale vaardigheden kinderen niet mee op schoolreisje.
Het gesprek aangaan
Het aangaan van het gesprek is pittig; houdt u in elk geval rekening met de volgende aspecten:
Uw voorbereiding: bereid het gesprek goed voor. Sla een logisch bruggetje vanuit uw betrokkenheid
bij uw cliënt naar de vermoede financiële problemen.
Uw houding: mensen schamen zich vaak voor hun financiële problemen en hun onvermogen om dit
zelf op te lossen. De manier hoe u het gesprek voert en uw houding zijn van grote invloed. Hoewel
voor u zeer waarschijnlijk vanzelfsprekend, willen we hier toch noemen dat het erg belangrijk is om
respectvol te zijn, niet te veroordelen en hulpbereidheid uit te stralen.
Motivatie hulpvrager: een gemotiveerde cliënt gaat effectiever en meer zelfredzaam aan de slag dan
een minder gemotiveerde. Luister goed en probeer het antwoord op de volgende vraag te vinden:
‘Wat motiveert mijn cliënt?’. Ga op zoek naar zijn motivatie en voorkom daarmee dat u mensen gaat
motiveren met argumenten die voor uzelf belangrijk zijn.
Wat motiveert mijn cliënt?
Voorbeeldvragen
Met één van de volgende vragen kunt u het
gesprek openen:
Geef uw cliënt de ruimte om zijn eigen antwoord te formuleren en te bepalen of hij hierover
door wil praten. Al antwoordt hij niet meteen, u heeft toch wat in beweging gebracht wat kan
leiden tot bewustwording. En dat is de eerste stap naar het zoeken van een oplossing.
Een verandering naar een nieuwe, fi nancieel zelfredzame situatie vraagt vaak ook, of zelfs juist,
gedragsverandering. Denkt u dat de hulpvrager dat kan opbrengen? Heeft hij bijvoorbeeld
voldoende zelfvertrouwen om te veranderen? Want dan ontstaat ook de intrinsieke motivatie.
Dit kan soms een tijd duren en misschien langer dan u zelf wenselijk vindt. Probeer het toch te
respecteren.
‘Hoe was het om het formulier in
te vullen voor de aanvraag van een
traplift?’
‘Ik zie dat er overal papieren en
ongeopende brieven liggen. Ik
maak me hier zorgen over. Wat is
uw gevoel bij uw administratie?’‘Hoe is het gegaan met de sportdag
op de school van uw zoon? Zie ik
het goed dat hij graag zou willen
sporten, maar u hier geen geld voor
heeft? Wilt u dat ik u uitleg wat de
gemeente kan doen om te zorgen
dat uw zoon toch kan sporten?”
‘Stel dat u morgen wakker wordt en
geen zorgen meer heeft. Hoe zou
uw leven er dan uitzien?’
Doorverwijzen
Bedenk goed waar uw grenzen liggen en wanneer u uw cliënt moet doorverwijzen:
Thuisadministratieprojecten in de gemeenten
In bijna iedere gemeente vindt u projecten voor hulp bij de thuisadministratie. Die bieden
laagdrempelige hulp bij het op orde brengen van de administratie en kunnen mensen begeleiden
naar verdere hulp op financieel gebied.
Gemeentelijke schuldhulpverlening
Wanneer er sprake is van één van de volgende scenario’s, verwijst u direct door naar de
gemeentelijke schuldhulpverlening:
1. Woningontruiming: uw cliënt heeft een brief ontvangen van de deurwaarder dat deze de
woning komt ontruimen. Laat uw cliënt dan direct contact opnemen met de gemeentelijke
schuldhulpverlening, zodat de ontruiming mogelijk wordt voorkomen.
2. Dreigende afsluiting van energie en water.
3. Loonbeslag: is er sprake van beslag op uitkering of salaris (loonbeslag) en twijfelt u aan de
juistheid van de beslagvrije voet? In dat geval kan uw cliënt namelijk niet al zijn vaste lasten betalen,
waardoor er nieuwe schulden ontstaan.
Verdieping
Deze factsheet biedt u enkele handvatten voor vroegsignalering van financiële problemen en voor
het aangaan van het gesprek. In de e-learning module Signaleren en begeleiden bij financiële
problemen (Movisie/Nibud) kunt u in een uur uw competenties op dit vlak uitbreiden: zie movisie.nl
Wilt u leren wat geldstress doet met mensen doe dan de e-learning module Geldstress. De training
Aanpakken armoede en schulden in de wijk biedt u bovendien praktische handvatten voor het
signaleren en begeleiden van financiële problemen. Mail met [email protected] voor toegang
tot de module of aanmelding voor de training.
Op de website van het Nibud vindt u verder ook allerlei gratis checklists, handreikingen en tools. En
op geldplanvoorvrijwilligers.nl vindt u online geldplannen om direct aan het werk te gaan met uw
cliënt. Als u daar start met de quickscan weet u binnen enkele minuten of extra hulp noodzakelijk is.
Meer informatie
Kijk op nibud.nl of mail naar [email protected]
© Nibud 2018