Download - Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia
![Page 1: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/1.jpg)
Nowelizacja ustawy
- Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym -
wybrane zagadnienia
![Page 2: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/2.jpg)
Spis treści
3 Słowo od redakcji
4 Zmiany w przepisach dotyczących profilu praktycznego
10 Nowe (lepsze?) zasady pobierania opłat od studentów
15 Wybrane zamiany w sprawach nauczycieli akademickich po
kolejnej nowelizacji
18 Przedsiębiorczość szkół wyższych - moda czy konieczność?
Informacja
1 października 2014 r. weszła w ży-cie kolejna nowelizacja ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym. Od tego mo-mentu regularnie pojawiają się także kolejne rozporządzenia wykonawcze do znowelizowanej ustawy.
Redakcja:
Fundacja Instytut Rozwoju Szkolnictwa Wyższegoul. Dobrzańskiego 1, lok. I.220-262 Lublintel.: +48 81 8228 615fax: +48 81 8228 616e-mail: [email protected]
![Page 3: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/3.jpg)
Szanowni Państwo,z przyjemnością przekazujemy w Wasze ręce pierwszy numer biuletynu Instytutu Rozwoju Szkolnictwa Wyższego. Jest to numer szczególny, również z uwagi na tematykę, której został poświęcony. Za nami bowiem kolejna już nowelizacja przepisów regulujących funkcjonowanie sektora szkolnictwa wyższe-go w naszym kraju. Czy lepsza? – czas pokaże. Ustawodawcy udało się doprecyzować wiele kwestii, co pozwoli na ograniczenie problemów występujących w codziennym funkcjonowaniu uczelni. Jed-nocześnie wiele spraw nadal pozostało nierozwiązanych, a nowe regulacje stawiają kolejne wyzwania.
Najnowsza nowelizacja nie wprowadza tak znaczących zmian jak ta z 2011 roku, ale te dokonane mają charakter gruntowny i obejmują wiele ważnych aspektów funkcjonowania uczelni, związanych m.in. z jej wewnętrzną organizacją, problematyką kształcenia, sprawami pracowniczymi czy kwestiami stu-dencko-doktoranckimi.
Realizując naszą misję wspierania rozwoju uczelni, postanowiliśmy dokonać krytycznej oceny wprowa-dzonych zmian w odniesieniu do wybranych obszarów nowelizacji. Nasi eksperci zaprezentują Państwu te zagadnienia w kolejnych artykułach niniejszego biuletynu, poruszających problematykę kształcenia na studiach o profilu praktycznym, zawierania umów ze studentami na nowych zasadach oraz zmian w sprawach nauczycieli akademickich.
Jednocześnie pragniemy zaprosić Państwa do nowego serwisu informacyjnego poświęconego proble-matyce szkolnictwa wyższego, który znajduje się na naszej stronie internetowej: www.irsw.pl. Znaj-dziecie w nim Państwo starannie wybrane aktualności z kraju i ze świata, informacje o nadchodzących wydarzeniach, w których warto wziąć udział, oraz publikacje i raporty do pobrania.
Wierzymy, iż dostarczając Państwu wiedzy na temat aktualnych trendów i zmian w szkolnictwie wyż-szym, możemy przyczynić się znoszenia barier, które Uczelnie napotykają w swej bieżącej i strategicznej działalności.
Zespół IRSW
![Page 4: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/4.jpg)
4 Biuletyn IRSW
Zmiany w przepisach dotyczących profilu praktycznego
Grzegorz Laskowski
![Page 5: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/5.jpg)
5www.irsw.pl
Uzasadnienie projektu nowelizacji ustawy z 2011 r. wśród celów wprowadzanych zmian wskazywało na potrzebę zwiększenia integracji uczelni z oto-czeniem społeczno-gospodarczym i wyposaże-nia absolwentów w umiejętności i kompetencje niezbędne na współczesnym rynku pracy, m.in. przez wprowadzenie profilu praktycznego, który
w art. 2 ust. 1 pkt. 18e zdefiniowano jako profil „obejmujący moduł zajęć służących zdobywaniu przez studenta umiejętności praktycznych”.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 5 października 2011 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia za-kładane efekty kształcenia opisywało się odrębnie dla każdego profilu, a ich merytoryczne zróżnico-wanie uwidoczniono w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 2 listopada 2011 r. w sprawie Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkol-nictwa Wyższego.
W § 12 pierwszego z ww. rozporządzeń wskaza-no, iż nauczyciel akademicki może być wliczany do minimum kadrowego kierunku studiów o pro-filu praktycznym, jeżeli posiada dorobek w obsza-rze wiedzy, odpowiadający obszarowi kształcenia, wskazanemu dla tego kierunku studiów, w zakre-sie jednej z dyscyplin naukowych lub artystycz-nych, do których odnoszą się efekty kształcenia dla danego kierunku lub posiada doświadcze-nie zawodowe zdobyte poza uczelnią, związane z umiejętnościami wskazanymi w opisie efektów kształcenia dla tego kierunku.
W myśl art. 9a ustawy – Prawo o szkolnictwie wyż-szym w brzemieniu sprzed nowelizacji, podstawo-wa jednostka organizacyjna uczelni prowadząca studia pierwszego stopnia o profilu praktycznym może zaliczyć do minimum kadrowego w miej-sce samodzielnego pracownika naukowego lub osoby, która nabyła uprawnienie równoważne
Dotychczasowe przepisy nie precyzowały w dostatecznym stopniu wymagań, jakie powinna spełniać uczelnia chcąca prowadzić kształcenia o profilu praktycznym...
![Page 6: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/6.jpg)
6 Biuletyn IRSW
z uprawnieniami doktora habilitowanego, dwóch pracowników posiadających stopień naukowy doktora, natomiast w miejsce osoby posiadającej stopień naukowy doktora - dwie osoby posiada-jące tytuł zawodowy magistra i znaczne doświad-czenie zawodowe zdobyte poza uczelnią w dzie-dzinie związanej z kierunkiem studiów. Liczba wspomnianych osób nie może jednak przekraczać połowy liczby osób zaliczanych do minimum ka-drowego w każdej z wskazanych grup nauczycieli akademickich.
Ponadto w art. 168a ustawy umożliwiono uczel-ni prowadzenie studiów o profilu praktycznym z udziałem podmiotów gospodarczych, których sposób prowadzenia i organizację określa umo-wa zawarta w formie pisemnej między uczelnią a podmiotem gospodarczym.
Dotychczasowe przepisy nie precyzowały w do-statecznym stopniu wymagań, jakie powinna spełniać uczelnia chcąca prowadzić kształcenie o profilu praktycznym, w czym można upatrywać jednej z głównych przyczyn relatywnie niewiel-kiego zainteresowanie tworzeniem kształcenia o takim profilu. Większość uczelni nie zdecydowa-ła się na realizację kształcenia o omawianym pro-filu, a te które podjęły się tego zadania, kierowały się przede wszystkim wskazówkami ekspertów bolońskich.
W trudnej sytuacji postawiona została również PKA, formułująca opinie w sprawie wniosków o przyznanie uprawnień do prowadzenia studiów o profilu praktycznym czy też dokonująca oceny
na podstawie ogólnych wskazań wynikających z rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 29 września 2011 r. w sprawie warunków oceny programowej i oceny instytucjo-nalnej.
Nowelizacja ustawy wchodząca w życie 1 paź-dziernika br. zmienia w znaczny sposób tę sytu-ację.
Po pierwsze, doprecyzowano definicję profilu praktycznego opisując go w art. 2 ust. 1 pkt 18ae ustawy jako „profil programu kształcenia obejmu-jącego moduły zajęć służące zdobywaniu przez studenta umiejętności praktycznych i kompeten-cji społecznych, realizowany przy założeniu, że ponad połowa programu studiów określonego w punktach ECTS obejmuje zajęcia praktyczne kształtujące te umiejętności i kompetencje, w tym umiejętności uzyskiwane na zajęciach warszta-towych, które są prowadzone przez osoby posia-dające doświadczenie zawodowe zdobyte poza uczelnią”.
Po drugie, w związku z powyższym zmieniono treść art. 9a, który w nowym brzmieniu umożliwia na wcześniej wskazanych zasadach zastępowanie w minimum kadrowym jednego nauczyciela aka-demickiego dwoma innymi, już nie tylko na stu-diach pierwszego stopnia o profilu praktycznym, ale również na studiach drugiego stopnia lub jednolitych studiach magisterskich o takim profi-lu. Ponadto nauczyciele akademiccy zaliczani do minimum kadrowego na takich zasadach, posia-dający doświadczenie zawodowe zdobyte poza
![Page 7: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/7.jpg)
7www.irsw.pl
uczelnią, mogą być zatrudnieni w wymiarze nie mniejszym niż 25% pełnego wymiaru czasu pra-cy. Zmiany te powinny ułatwić pozyskiwanie osób, które ze względu na pracę zawodową przede wszystkim poza uczelnią nie mają możliwości po-święcenia się pracy dydaktycznej w pełnym wy-miarze czasu pracy.
Po trzecie, zgodnie z ust. 6 znowelizowanego art. 8 UPSW dotyczącego zwiększenia ogólnej liczby osób, które uczelnia publiczna może przyjąć na studia stacjonarne na dany rok akademicki, mi-nister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego określi w drodze rozporządzenia m. in. zakres danych zawartych we wnioskach o wyrażenie zgody na takie zwiększenie. Uwzględni przy tym w szczególności informacje o liczbie miejsc prze-widzianych dla studentów kierunku studiów o profilu praktycznym, biorących udział w obo-wiązkowych praktykach zawodowych, mając na względzie strukturę kształcenia i zapotrzebowa-nie rynku pracy na absolwentów poszczególnych kierunków studiów.
Czwarta istotna zmiana wiąże się z zakresem podstawowych zadań uczelni ujętych w art. 13 UPSW. Wśród nich przewidziane jest m. in. pro-wadzenie badań naukowych i prac rozwojowych, świadczenie usług badawczych oraz transfer tech-nologii do gospodarki, kształcenie i promowanie kadr naukowych oraz stwarzanie osobom niepeł-nosprawnym warunków do pełnego udziału w ba-daniach naukowych.
Z obowiązku realizacji tych zadań zwolniona jest
uczelnia zawodowa prowadząca wyłącznie studia o profilu praktycznym. Powstanie podgrupy ta-kich uczelni będzie wynikiem znacząco przebudo-wanych zasad uzyskiwania uprawnień do prowa-dzenia studiów, opisanych w art. 11 UPSW.
Podstawowa jednostka organizacyjna uczelni nieposiadająca uprawnienia do nadawania stop-nia naukowego doktora habilitowanego w ob-szarze kształcenia i dziedzinie, do których jest przyporządkowany kierunek studiów, spełniają-ca warunki określone w przepisach dotyczących nauczycieli akademickich, efektów kształcenia oraz standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela - w przypad-ku kształcenia przygotowującego do wykonywa-nia zawodu nauczyciela, która nie posiada upraw-nienia do nadawania stopnia naukowego doktora w obszarze kształcenia i dziedzinie, do których jest przyporządkowany kierunek studiów - może uzyskać uprawnienie do prowadzenia, zgodnie z opisem efektów kształcenia określonym przez senat uczelni studiów o profilu innym niż prak-tyczny, tj. studiów o profilu ogólnoakademickim, dopiero jeżeli:
Opisane zmiany zmniejszają liczbę pytań stawianych przez uczelnie tworzące studia o profilu praktycznym, jednak nie wyczerpują ich puli...
![Page 8: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/8.jpg)
8 Biuletyn IRSW
a) prowadzone na tym kierunku studia pierwsze-go lub drugiego stopnia o profilu praktycznym uzyskały co najmniej pozytywną ocenę jakości kształcenia Polskiej Komisji Akredytacyjnej,
b) zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej ośmiu samodzielnych nauczycieli akademickich lub będących osobami, które na-były uprawnienia równoważne z uprawnieniami doktora habilitowanego, dla których uczelnia sta-nowi podstawowe miejsce pracy, reprezentują-cych dziedzinę nauki lub sztuki związaną z danym kierunkiem studiów,
c) prowadzi badania naukowe w dziedzinie zwią-zanej z kierunkiem studiów.
Wspomnianym podstawowym jednostkom orga-nizacyjnym uczelni uprawnienie do prowadze-nia studiów nadaje, na wniosek rektora, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, po za-sięgnięciu opinii Polskiej Komisji Akredytacyjnej
– w zakresie wskazanym w omawianym artykule – oraz właściwego ministra nadzorującego uczelnię, o którym mowa w art. 33 ust. 2. Przepisy stosuje się odpowiednio do uczelni, w której nie ma pod-stawowej jednostki organizacyjnej prowadzącej co najmniej jeden kierunek studiów, jeżeli w jej strukturze nie występuje jednostka organizacyjna posiadająca uprawnienie do nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego.
Ponadto, uwzględniając także omawiany już art. 8 ust. 6, co jednoznacznie rozwiewa dotychczaso-we wątpliwości dotyczące nie wynikającej wprost
z przepisów sprzed nowelizacji obligatoryjności przewidzenia w programie kształcenia praktyki zawodowej – „podstawowa jednostka organiza-cyjna uczelni prowadząca kształcenie na okre-ślonym kierunku studiów i poziomie kształcenia o profilu praktycznym jest obowiązana uwzględ-nić w programie kształcenia co najmniej trzymie-sięczne praktyki zawodowe. Jednostka ta może organizować kształcenie przemiennie w formie zajęć dydaktycznych realizowanych w uczelni i w formie praktyk odbywanych u pracodaw-cy, uwzględniając realizację wszystkich efektów kształcenia przewidzianych w programie kształ-cenia dla tego kierunku, poziomu i profilu kształ-cenia”. Niestety, pojawia się pytanie o sposób transponowania tygodni na godziny w przypadku konieczności włączenia praktyk do programu stu-diów i przyznania im punktów ECTS.
Opisane zmiany w ustawie zmniejszają liczbę py-tań stawianych przez uczelnie tworzące studia o profilu praktycznym, jednak nie mogą wyczerpy-wać ich puli. Dalece bardziej szczegółowe niż do-tychczas obowiązujące wytyczne dotyczące tego profilu, zawarte we wspomnianym na wstępie rozporządzeniu z 5 października 2011 r., można już odnaleźć w nowym rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 3 października 2014 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia (Dz. U. z 2014 r., poz. 1370) oraz - pośrednio - w rozpo-rządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 3 października 2014 r. w sprawie podstawo-wych kryteriów i zakresu oceny programowej oraz oceny instytucjonalnej (Dz. U. z 2014 r., poz. 1356).
![Page 9: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/9.jpg)
9www.irsw.pl
Grzegorz LaskowskiEkspert Polskiej Komisji Akredytacyjnej ds. formalno-prawnych w latach 2007-2013. Pełnomocnik rektora ds. kształcenia w jednej z uczelni niepublicznych. Absolwent kierunku „prawo” na Wydziale Prawa i Admi-nistracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
Więcej informacji na stronie: www.irsw.pl
![Page 10: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/10.jpg)
10 Biuletyn IRSW
Nowe (lepsze?) zasady pobierania opłat od studentów
Adam Szot
![Page 11: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/11.jpg)
11www.irsw.pl
Nowelizacja przepisów, co do zasady, ma na celu poprawę obowiązujących uregulowań poprzez wyeliminowanie niejasności interpretacyjnych i usunięcie dotychczasowych niedoskonałości. Tyle teorii – w praktyce bywa z tym niestety różnie. Prace nad nowelizacją przepisów ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym (UPSW) zdają się to po-twierdzać. Bardzo wiele kwestii zostało faktycznie poprawionych i udoskonalonych. Jednocześnie (najprawdopodobniej ze względu na pośpiech w ostatniej fazie procesu legislacyjnego) ustawo-dawca nie ustrzegł się pewnych niedociągnięć. W związku z tym, w dniu wejścia tych przepisów
w życie, zasadne jest postawienie pytania o to, co udało się poprawić, a co pozostawia wątpliwości. W niniejszym artykule pytanie to odnosić się bę-
dzie do zmian w zasadach pobierania opłat od studentów.
Na wstępie warto przypomnieć, iż uczelnia może pobierać od studenta dwa rodzaje opłat:
a) opłaty o charakterze administracyjnym (m.in. opłata rekrutacyjna, opłata za wydanie legityma-cji i indeksu czy za wydanie dyplomu),
b) opłaty o charakterze cywilnoprawnym (związa-ne ze świadczonymi przez uczelnię usługami edu-kacyjnymi).
Omawiane zmiany dotyczą drugiej grupy opłat.
Zasady pobierania opłat określa umowa zawarta pomiędzy studentem a uczelnią. Dotychczasowe przepisy wymagały wprawdzie zachowania formy pisemnej tej umowy, nie określały jednak skutków niewywiązania się z tego obowiązku. W praktyce oznaczało to, że mogło dojść do zawarcia takiej umowy np. w formie ustnej. Ewentualną konse-kwencją dla uczelni lub studenta, dochodzących z tego tytułu swoich roszczeń, mogła być trudność w udowodnieniu faktu zawarcia umowy w postę-powaniu sądowym. Przykładem tego jest m.in. wyrok Sądu Rejonowego we Wrocławiu z 14 sierp-nia 2013 roku (sygn. akt VIII C 873/13).
Zgodnie z przepisami, które weszły w życie życie 1.10.2014 r., niezachowanie pisemnej formy umo-wy będzie skutkowało jej nieważnością. W prak-tyce umowa zawarta np. w formie ustnej będzie uznawana za nieistniejącą. Oczywiście, jeśli obie
Zasady pobierania opłat określa umowa zawarta pomiędzy studentem a uczelnią. Dotychczasowe przepisy wymagały wprawdzie zachowania formy pisemnej tej umowy, nie określały jednak skutków niewywiązania się z tego obowiązku.
![Page 12: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/12.jpg)
12 Biuletyn IRSW
strony (uczelnia i student) wywiążą się ze swoich zobowiązań, nie będzie miało to większego prak-tycznego znaczenia. Problem powstanie dopiero w momencie, gdy jedna ze stron przestanie prze-strzegać postanowień umowy. Wówczas druga strona może zostać pozbawiona możliwości ich skutecznego egzekwowania.
Nowością jest również określenie momentu, od którego uczelnia może podpisać umowę. Do-tychczas momentem początkowym była chwila nabycia pełni praw studenckich, czyli immatryku-lacja i złożenie ślubowania. W wyniku wprowadza-nych zmian umowę będzie można podpisać za-równo ze studentami, jak również z osobami, któ-re otrzymały decyzję o przyjęciu na studia, czyli w okresie pomiędzy doręczeniem tej decyzji a przy-jęciem w poczet studentów (należy jednak pamię-tać, że przepisy te będą miały zastosowanie dopie-ro w kolejnej rekrutacji – zimowej lub letniej). Ale to nie koniec – nowe przepisy wprowadzają obo-wiązek podpisania takiej umowy maksymalnie w ciągu 30 dni od rozpoczęcia zajęć dydaktycznych.
Powyższe zmiany porządkują wiele kwestii zwią-zanych z zawieraniem umów, z którymi dotych-czas borykały się uczelnie. Możliwość podpisania umowy z osobą, która została przyjęta na studia, ale nie nabyła jeszcze praw studenta, czyni re-alnym dochodzenie – w przypadku rezygnacji przed rozpoczęciem studiów – zwrotu kosztów, jakie uczelnia poniosła w związku z przystąpie-niem do wykonania umowy. Wprowadzenie koń-cowego terminu, do którego należy zawrzeć taką umowę, pozwoli na wyeliminowanie sytuacji, w których jedna ze stron działa w złej wierze i nie chce umowy podpisać. Wymóg pisemności umo-wy pozwoli natomiast ograniczyć znaczną część sy-tuacji, w których student lub uczelnia nie jest pew-na swoich praw i obowiązków, a co za tym idzie – umożliwi skuteczniejsze egzekwowanie tych praw.
Stosowanie nowych przepisów może jednak w praktyce prowadzić do powstawania nowych problemów:
a) po pierwsze, niejednoznaczne jest określenie maksymalnego terminu, do którego umowę moż-na podpisać. Ustawodawca posłużył się terminem
„rozpoczęcia zajęć”. Nie jest jednak do końca jasne, czy chodzi o termin rozpoczęcia zajęć wynikający z kalendarza akademickiego (np. 1 października), czy też termin faktycznego rozpoczęcia zajęć (np. pierwszego zjazdu na studiach niestacjonarnych). To ostatnie może być o tyle problematyczne, iż już w ramach jednej uczelni czy nawet wydziału zaję-cia na różnych kierunkach mogą rozpoczynać się w różnych terminach;
Wprowadzenie końcowego terminu, do którego należy zawrzeć taką umowę, pozwoli na wyeliminowanie sytuacji, w których jedna ze stron działa w złej wierze i nie chce umowy podpisać.
![Page 13: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/13.jpg)
13www.irsw.pl
b) po drugie, dyskusyjne są konsekwencje nieza-warcia umowy w ogóle lub niezawarcia jej w wy-maganym terminie. Dla studenta niepodpisanie umowy, pomimo jej przedłożenia przez uczelnię, może oznaczać koniec studiów. Takie unormo-wanie zostało wprowadzone przez nowe brzmie-nie art. 190 UPSW, który upoważnia dziekana do skreślenia takiej osoby z listy studentów (war-to zwrócić uwagę na fakultatywność uprawnienia dziekana, który może z niego skorzystać lub też nie). Problematyczne jest jednak w tym zakresie wskazanie sposobu „przedłożenia” umowy przez uczelnię i czasu oczekiwania na jej podpisanie przed podjęciem decyzji o ewentualnym skreśle-niu. Dla uczelni konsekwencje te są równie zna-czące, ponieważ oznaczają brak możliwości po-bierania opłat od studenta, z którym umowa nie została zawarta.
Pozostaje jednak kluczowe pytanie: czy istnieje możliwość podpisania umowy pomimo upływu wymaganego terminu? Zasadne jest opowiedze-nie się za istnieniem takiej możliwości z uwagi na jedną z podstawowych zasad prawa cywil-nego, a mianowicie zasadę swobody zawierania umów. Nowe przepisy zdają się dyscyplinować studentów w dopełnieniu obowiązków wzglę-dem uczelni, ale jednocześnie przewidują mecha-nizmy ochrony ich praw. W związku z tym można sformułować wniosek, iż podpisanie umowy, po-mimo upływu terminu jej zawarcia, jest możliwe i dopuszczalne pod warunkiem zgodnych oświad-czeń woli studenta i uczelni.
Pewne niejasności interpretacyjne mogą wystąpić również w związku ze stosowaniem innych prze-pisów dotyczących zawierania umów, związanych m.in. z określeniem katalogu opłat wymienionych w umowie oraz wskazaniem ich wysokości, wpły-wem regulaminów i innych uczelnianych aktów prawnych na prawa i obowiązki studenta (jako konsumenta), obowiązkiem publikowania wzo-rów umów na stronie internetowej uczelni, a także okresami zawierania umów i ich zmiany.
Szczególnie dużo problemów praktycznych mogą natomiast wywołać nowe zasady dotyczące za-sad pobierania opłat za drugi i kolejne kierunki studiów. Ten przykład wyraźnie pokazuje, że po-śpiech nie do końca popłaca. Ustawodawca zre-zygnował ostatecznie (po wcześniejszym wyroku Trybunału Konstytucyjnego) z nałożenia na stu-denta obowiązku płacenia za studia na więcej niż jednym kierunku. Wszystko byłoby dobrze, gdyby nie mały szkopuł, polegający na nieprecyzyjnym unormowaniu sytuacji przejściowych – mianowi-cie sytuacji osób, które swój drugi kierunek rozpo-częły pod rządami „starych przepisów”.
Od października 2014 uczelnia będzie miała tylko 3 lata na dochodzenie swoich praw względem studentów, który nie wywiązali się ze swoich zobowiązań.
![Page 14: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/14.jpg)
14 Biuletyn IRSW
Jednoznacznie uregulowana została natomiast kwestia, która nawet w orzecznictwie sądowym budziła kontrowersje, a dotyczyła okresu przedaw-nienia roszczeń z tytułu umowy. Od października 2014 uczelnia będzie miała tylko 3 lata na docho-dzenie swoich praw względem studentów, który nie wywiązali się ze swoich zobowiązań.
Reasumując, ustawodawca w procesie legislacyj-nym nie ustrzegł się błędów, a znowelizowane przepisy nie rozwiązują wszystkich dotychcza-sowych problemów – co więcej, tworzą nowe wątpliwości. Można jednak z całą stanowczością stwierdzić, iż wprowadzane zmiany to znaczący krok w kierunku ograniczenia niejednoznaczności dotychczasowych przepisów regulujących zasady pobierania opłat przez uczelnie.
Adam SzotRzecznik Praw Studenta, ekspert ds. jakości Polskiej Komisji Akredytacyjnej oraz ekspert ds. formalno-prawnych PKA, członek Rady Młodych Naukowców przy Ministrze Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Więcej informacji na stronie: www.irsw.pl
![Page 15: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/15.jpg)
15www.irsw.pl
Wybrane zmiany w sprawach nauczycieli akademickich po kolejnej nowelizacji prawa o szkolnictwie wyższym
Piotr Pokorny
![Page 16: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/16.jpg)
16 Biuletyn IRSW
Z dniem 1 października 2014 r. weszła w życie no-welizacja ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym. Wśród wielu zmian objętych jej zakresem znajdują się także sprawy dotyczące nauczycieli akademic-kich. Zmiany te nie są liczne, jednakże obejmują zarówno kwestie stricte związane ze stosunkiem pracy, jak i zagadnienia szeroko rozumianych pro-cedur awansu naukowego.
Jedną z ważniejszych zmian jest doprecyzowanie wyjątków dotyczących zatrudniania na stanowi-sku profesora nadzwyczajnego i profesora wizy-tującego. Według nowych reguł, każdorazowe zatrudnienie na tych stanowiskach osoby niepo-siadającej stopnia naukowego doktora habilito-wanego, poza znaczącymi osiągnięciami nauko-wymi, będzie wymagało udokumentowania przez kandydata co najmniej 5-letniego doświadczenia w samodzielnym kierowaniu zespołami badaw-czymi w innym państwie. W odniesieniu do sta-nowiska profesora nadzwyczajnego, wymagania zostały dopełnione również wymogiem uzyskania pozytywnej opinii Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów. Pozostaje kwestią dyskusji, czy wpro-wadzenie wymogu doświadczenia w kierowaniu zespołami badawczymi poza granicami naszego kraju było konieczne, i czy nie wystarczyłoby le-gitymować się takim doświadczeniem zdobytym w Polsce.
Kolejna grupa zmian, wzbudzająca bardzo duże kontrowersje na wszystkich etapach prac legisla-cyjnych, dotyczy urlopów. W odniesieniu do tzw.
„płatnych urlopów naukowych” usunięto wymóg posiadania statusu nauczyciela mianowanego.
W związku z tym od 1.10.2014 r. o płatny urlop na-ukowy mogą ubiegać się nauczyciele już ze stop-niem doktora. Minimalna, 7-letnia częstotliwość pozostała bez zmian. Co ważne, wprowadzono dość istotne zaostrzenie wymogów dotyczących działalności naukowej – urlop naukowy będzie można uzyskać tylko na potrzeby przeprowadze-nia badań poza uczelnią. Sformułowanie tego przepisu jest o tyle niefortunne, że może nasuwać na myśl całkowite ograniczenie możliwości prowa-dzenia badań na jakiejkolwiek uczelni, a nie tylko na macierzystej. Wydaje się to jednak jedynie le-gislacyjnym niedopatrzeniem stylistycznym, które nie powinno mieć wpływu na rzeczywistą możli-wość wykorzystania urlopu naukowego. Warto w ramach ciekawostki podkreślić, że w począt-kowym stadium procesu legislacyjnego, wymóg ten był o wiele bardziej radykalny, przewidywał bowiem jedynie badania poza granicami kraju. Na szczęście w toku prac podkomisji sejmowej udało się wynegocjować zmianę, dzięki której uniknię-to „wykluczenia” pewnej grupy naukowców, która z uwagi na specyfikę obszaru swojej pracy nauko-wej, mogłaby mieć problem ze spełnieniem wspo-mnianego kryterium badań międzynarodowych.
W zakresie zasad przyznawania urlopów dużej zmianie uległ także urlop dla poratowania zdro-wia. Największą modyfikacją w stosunku do po-przednich regulacji jest wydłużenie stażu pracy, po jakim można będzie ubiegać się o wspomnia-ny urlop, aż o 10 lat. Oznacza to, że po wejściu w życie nowelizacji zgodę na urlop dla poratowa-nia zdrowia można otrzymać nie wcześniej niż po przepracowaniu 15 lat. Ponadto łączny wymiar
![Page 17: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/17.jpg)
17www.irsw.pl
urlopu w całym okresie zatrudnienia nauczyciela akademickiego nie będzie mógł przekraczać jed-nego roku, a nie, jak do tej pory, dwóch lat. Dodat-kowo, regulacje ustawowe zostały wzbogacone o uszczegółowione zasady orzekania o potrzebie udzielenia nauczycielowi akademickiemu urlopu dla poratowania zdrowia przez właściwych leka-rzy.
Jak można zauważyć, już tych kilka „drobnych” zmian na pierwszy rzut oka wydaje się być nie do końca przemyślanych i dopracowanych. Szko-da, że Senat Rzeczypospolitej nie zmierzył się z kilkudziesięcioma poprawkami do nowelizacji UPSW, które zostały przedłożone przez Biuro Le-gislacyjne oraz inne podmioty. Być może udałoby się uniknąć pewnych prostych wpadek legislacyj-nych.
Co ważne, wprowadzono dość istotne zaostrzenie wymogów dotyczące działalności naukowej – urlop naukowy będzie można uzyskać tylko na potrzeby przeprowadzenia badań poza uczelnią.
Piotr PokornyCzłonek Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższe-go, Ekspert Polskiej Komisji Akredytacyjnej. Asystent w Katedrze Nauki Administracji KUL, gdzie przygoto-wuje rozprawę doktorską z zakresu prawnych uwarun-kowań szkolnictwa wyższego w Polsce. Specjalizuje się w prawie administracyjnym.
Więcej informacji na stronie: www.irsw.pl
![Page 18: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/18.jpg)
18 Biuletyn IRSW
Przedsiębiorczość szkół wyższych – moda czy konieczność?Fragmenty publikacji W. Popławskiego, M. Markowskiego, M. Frokiewicza pt. Przedsiębiorczość polskich szkół wyższych. Diagnoza, uwarunkowania, perspektywy. TNOiK Toruń 2014. Publikacja jest dostępna na stronie www.irsw.pl
![Page 19: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/19.jpg)
19www.irsw.pl
Zmienność otoczenia jest (a z pewnością powinna być) uświadamiana przez kierujących każdą orga-nizacją. Głównym powodem, dla którego orga-nizacje dokonują zmian jest to, że warunki, które są istotne dla ich istnienia już się zmieniły, albo ulegną zmianie w dającej się przewidzieć przy-szłości. Czynniki wywołujące zmiany tkwią zarów-no wewnątrz, jak i poza organizacją, zatem w jej otoczeniu. Umiejętność twórczego reagowania na zmiany otoczenia jest wyrazem świadomej przedsiębiorczości, a kryzys organizacji – przeja-wem jej braku. Dotyczy to, jak się wydaje, wszyst-kich organizacji, wchodzących w interakcję z oto-czeniem. Szkoły wyższe też do nich należą. Kie-rujący taką organizacją powinni dobrze wiedzieć jak otoczenie, na które nie mają oni wpływu (lub ten wpływ jest bardzo ograniczony), może oddzia-ływać na funkcjonowanie, lub wręcz na istnienie uczelni. Zmiana jest procesem naturalnym, na-tomiast to co jest charakterystyczne dla czasów współczesnych to jej tempo, wszechobecność oraz nieodwracalność. Zachodzące w obecnym świecie przemiany społeczne, ekonomiczne czy technologiczne, dotykają każdego aspektu na-szej rzeczywistości. Bez wątpienia stanowią rów-nież wyzwanie dla współczesnej szkoły wyższej w praktycznie każdym aspekcie jej funkcjonowania. Wraz z rozwojem społecznym zmieniają się za-równo uwarunkowania funkcjonowania uczelni w sferze edukacyjnej, jak również rola uczelni we współczesnym społeczeństwie oraz ekonomicz-nym dobrobycie narodów. Zmiany demograficzne, przewartościowania kulturowe, otwarte światowe rynki edukacyjne, zmiany w systemach i prze-pisach regulujących funkcjonowanie szkół wyż-
szych, to tylko niektóre z elementów zmiennego otoczenia instytucji szkolnictwa wyższego.
Jednym z nielicznych paradygmatów w naukach o zarządzaniu jest konieczność ciągłej obserwacji, analizy a w rezultacie reakcji organizacji na zmia-ny zachodzące w jej otoczeniu. Niepowodzenie organizacji jest niemal pewne, gdy kierujący nią nie chcą (nie potrafią, lekceważą itp.) dostosować się do zmian otoczenia. Zmiany otoczenia kształ-tują bowiem funkcjonowanie każdej organizacji, włączając w to szkoły wyższe. Proces komercjali-zacji szkolnictwa wyższego oraz upodabniania sa-mych uniwersytetów do przedsiębiorstw w pełni komercyjnych obserwowany jest już od początku
XX wieku, choć jak wyraził to Thorstein Veblen, fakt ten jest raczej niezbyt chętnie uznawany. Spo-strzeżenie Veblena potwierdzane jest na początku XXI wieku, w postaci diagnozy potrzeby zmiany w sposobie zarządzania uczelniami, w kierunku nowego modelu instytucjonalnego, wykorzystu-jącego metody dotychczas stosowane w sektorze
Jednym z nielicznych paradygmatów w naukach o zarządzaniu jest konieczność ciągłej obserwacji, analizy a w rezultacie reakcji organizacji na zmiany zachodzące w jej otoczeniu.
![Page 20: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/20.jpg)
20 Biuletyn IRSW
przedsiębiorstw. Poziom rozwoju nauk o zarządza-niu oraz praktyczna weryfikacja tej wiedzy w róż-nych kontekstach instytucjonalnych stawia szkoły wyższe w uprzywilejowanej pozycji. Dysponują one bowiem sprawdzoną, stosunkowo łatwo do-stępną i adaptowalną metodologią zarządzania, którą z powodzeniem mogą wykorzystać, ustrze-gając się błędów prekursorów i poprzedników.
Zmienność i niestabilność otoczenia, rosnąca presja konkurencyjna czy rosnące oczekiwania społeczeństwa co do poprawy efektywności
i skuteczności funkcjonowania uczelni, sprawiają iż uczelnie poszukują nowych sposobów i metod sprostania tym wyzwaniom. W światowej literatu-rze naukowej, dużą uwagę w tym kontekście przy-kłada się do fenomenu przedsiębiorczości, jako cechy organizacyjnej obserwowanej w niemal każdym rodzaju instytucji. Wyzwania z którymi obecnie zmagają się polskie szkoły wyższe, nie są niczym niezwykłym w globalnym świecie akade-mickim. Niemal każdy narodowy system szkolnic-twa wyższego zmagał się z podobnymi problema-mi. Rywalizacja konkurencyjna jest przecież nie-
uchronną konsekwencją ograniczonych zasobów (np. finansowych) i rosnącego zapotrzebowania na nie. Zatem przetrwanie i rozwój organizacji, w tym również uczelni, uzależniony jest w dużej mierze, od jej skuteczności w pozyskiwaniu i efek-tywności w wykorzystywaniu ograniczonych za-sobów. Wszystkie te uwarunkowania wpisują się w kontekst przedsiębiorczości organizacyjnej,
Sektor szkolnictwa wyższego w Polsce liczy po-nad 450 uczelni, z dużą przewagą instytucji niepu-blicznych. Te ostanie, z racji swego charakteru, po-winny (muszą) być w pierwszej kolejności przed-siębiorcze. Chcąc utrzymać się na rynku muszą pozyskać odpowiednią liczbę kandydatów, zdo-bywając w ten sposób podstawowy zasób, jakim są środki finansowe. W coraz większym stopniu problem ten dotyczy również uczelni publicznych, pomimo gwarancji finansowania ich podstawo-wej działalności przez państwo. Jednak, o czym wspomniano wyżej, wraz ze zmianami otoczenia zmieniają się warunki zarządzania i tymi organiza-cjami. Wiadomo, że przyznawane im środki finan-sowe tylko w części pokrywają ich potrzeby, a na niektóre formy działalności muszą one starać się o środki równie intensywnie, jak to robią uczelnie niepubliczne. Można, a nawet należy zakładać różne formy postępowania przedsiębiorczego w dwóch wymienionych rodzajach szkół.
Wyniki badań nad przedsiębiorczością polskich uczelni wzbudzają w niektórych przypadkach głęboki niepokój. W odniesieniu do uczelni pu-blicznych wiara w opiekuńczą rolę państwa przy-słania niekiedy wizje konieczności opracowania
Chcąc utrzymać się na rynku muszą pozyskać odpowiednią liczbę kandydatów, zdobywając w ten sposób podstawowy zasób, jakim są środki finansowe
![Page 21: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/21.jpg)
21www.irsw.pl
rzetelnej strategii rozwoju, która, w niejednym przypadku, jest traktowana tylko jako wymagany prawem dokument. Ogranicza to, a nawet unie-możliwia podejmowanie działań przedsiębior-czych nakierowanych na utrzymanie i/lub popra-wę pozycji konkurencyjnej, a czasami wręcz – na przetrwanie. (…) Światowa literatura, jak i prakty-ka zarządzania szkołami wyższymi pozwala raczej na postawienie wniosku, iż uczelnie w coraz więk-szym stopniu czerpią z klasycznego dorobku nauk o zarządzaniu, zbliżając się nieuchronnie do spo-sobu funkcjonowania innych organizacji, zarów-no sektora non-profit, jak i w pełni komercyjnego. Nie oznacza to oczywiście, iż uczelnie nieuchron-nie zmierzają do transformacji w kierunku przed-siębiorstwa. W obecnych, niepewnych czasach, w których zmiana staje się naturalnym elementem krajobrazu funkcjonowania szkół wyższych, ist-nieje realna potrzeba podnoszenia ich zdolności reagowania na te zmiany. Mechanizmy te zostały wypracowane w sektorze komercyjnym, który od zawsze zmaga się wyzwaniami konkurencyjności, co z kolei wymusza innowacyjność. Warto podkre-ślić również fakt, iż przedsiębiorstwa zarządzane są w sposób dużo bardziej efektywny niż instytu-cje sektora publicznego, gdyż nie mogą pozwolić sobie na marnotrawstwo posiadanych zasobów, zarówno materialnych, jak i ludzkich.
Należy jednocześnie postawić pytanie – czy każda uczelnia musi być przedsiębiorcza by przetrwać? Odpowiedzi udzielił po części Burton Clark, pod-sumowując wyniki swoich badań. Stwierdził on, iż w konkurencyjnym świecie szkolnictwa wyższego, jedynie Oxford i Cambridge mogą sobie pozwo-
lić, aby nie być przedsiębiorcze. Wynika to z faktu, iż ich ugruntowana pozycja w kraju i na świecie, zawsze będzie atrakcyjna dla najlepszych studen-tów i najlepszych badaczy. Stwierdzenie to można z powodzeniem przełożyć na konkluzję, iż w każ-dym narodowym sektorze szkolnictwa wyższego, występują uczelnie, których pozycja wydaje się być niezależna od panujących okoliczności. Jak pokazuje chociażby przykład University of Cam-bridge opisany w niniejszej publikacji, nie oznacza to, iż nie mogą one wykorzystać własnego poten-cjału przedsiębiorczego do stymulowania własne-go rozwoju.
Zapraszamy do bezpłatnego pobrania publikacji
w wersji elektronicznej – www.irsw.pl
![Page 22: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/22.jpg)
22 Biuletyn IRSW
Szkolenia zamknięte dla uczelni Instytut Rozwoju Szkolnictwa Wyższego wypełniając misję wspierania wiedzą realizuje zamknięte projekty szkoleniowe, dostosowane do potrzeb i oczekiwań ich odbiorców.
Organizowane przez IRSW projekty szkoleniowe dla uczelni dotyczą zagadnień związanych m.in. z nowelizacją przepisów, kształceniem w ramach profilu praktycznego, uznawaniem efektów uczenia się, komercjalizacji wyników badań, spraw pracowniczych w uczelniach, kwestii studencko-doktoranckich oraz innych w zależności od zaistniałych potrzeb.
Dlaczego warto skorzystać z naszej oferty?Dokonujemy diagnozy indywidualnych potrzeb szkoleniowych uczestników;Nasze szkolenia pomagają w rozwiązaniu konkretnych problemów uczelni poprzez dostarczenie jej pracownikom niezbędnej wiedzy;Zakres szkoleń, ich program oraz formy prowadzenia zajęć dostosowujemy do oczekiwań odbiorców;Szkolenia realizują wyspecjalizowani i doświadczeni eksperci;W trakcie szkoleń dokonywana jest kompleksowa analiza omawianych zagadnień;Gwarantujemy efektywną formę przekazywania wiedzy popartą praktycznymi przykładami jej zastosowania;Zapewniamy profesjonalne materiały szkoleniowe, także w wersji on-line;Nasze szkolenia charakteryzuje doskonała organizacja i obsługa na najwyższym poziomie;Zapewniamy konsultacje poszkoleniowe z ekspertami;Miejsce, termin i czas trwania szkolenia ustalane są elastycznie;
![Page 23: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/23.jpg)
23www.irsw.pl
Procedura organizacji szkoleń zamkniętych
Pełna oferta szkoleń Instytutu: www.irsw.pl
Zgłoszenie zapotrzebowania na szkolenieOkreślenie tematyki oraz podstawowych parametrów szkolenia za pośrednictwem formluarza nadesłanego przez IRSW w odpowiedzi na zapytanie o szkolenie lub dostępnego na stronie www.irsw.pl
Diagnoza indywidualnych potrzeb szkoleniowychBezpośredni kontakt ze strony eksperta IRSW w celu ustalenia szczegółowych potrzeb szkoleniowych.
Opracowanie wstępnej wersji programu Przygotowanie przez eksperta IRSW oferty szkolenia z uwzględnieniem zidentyfikowanych potrzeb szkoleniowych – dobór zagadnień szczegółowych i metod szkoleniowych.
Konsultacje i przygotowanie ostatecznej oferty szkoleniowejWspólna analiza wstępnej oferty szkoleniowej – ostateczne określenie wszystkich kwestii organizacyjnych i merytorycznych.
Przygotowanie szkoleniaWewnętrzne konsultacje między ekspertami IRSW. Przygotowanie merytoryczne szkolenia i materiałów szkoleniowych dostosowanych do indywidualnych potrzeb odbiorców.
Przeprowadzenie szkoleniaRealizacja potrzeb szkoleniowych w formie dostosowanej do odbiorców.
EwaluacjaPodsumowanie i ocena efektywności szkolenia przez uczestników.
Konsultacje poszkolenioweMożliwość konsultowania zagadnień szczegółowych z ekspertem po zakończeniu szkolenia, w ustalonym zakresie.
![Page 24: Nowelizacja UPSW - wybrane zagadnienia](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042610/568ca7801a28ab186d959f93/html5/thumbnails/24.jpg)
Instytut Rozwoju Szkolnictwa Wyższego zaprasza do nowego serwisu informacyjnego poświęconego szkolnictwu wyższemu: www.irsw.pl